ŚPIEWNIK BRACTWA CZAPKI STUDENCKIEJ CMUJ

Pereat tristitia,
Pereant osores,
Pereat diabolus
Quivis antiburschius,
Atque irrisores.
 WSTĘP DO WYDANIA PIERWSZEGO

Poniższe dziełko wymaga objaśnienia. Nie pretenduję ono absolutnie do bycia

śpiewnikiem w ścisłym tego słowa znaczeniu. Jego celem jest raczej
zbieraniem okruchów żakowskiego życia – a dokładniej jego części śpiewanej.

Zebranie tych początkowych paręnastu piosenek zabrało mi niemało czasu. Nie

dało się wielu piosenek zamieścić bez krótkiego objaśnienia. Czymże by one
zresztą były bez nich! Czasami jeszcze trudniej było się do nich dokopać. Na
szczęście dzięki internetowi poszukiwania były o wiele łatwiejsze. Przy opisach
piosenek cytowanych z określonych zródeł od razu o tym wspominam pod .

Więc? Celem jest może właśnie to owo zbieractwo. Dlaczego? Bo go wcześniej

nie było. A po co? Bo czegoś takiego po prostu w obecnej chwili nie ma. Może
warto wiedzieć coś więcej? Takie jest właśnie dążenie tego zbioru –
bezinteresowne zainteresowanie czytelnika przeszłością w przyjemny sposób.
Sam do momentu zbierania piosenek nie posiadałem dużej wiedzy na temat
życia studentów (żaków!) w średniowiecznej Europie. To właśnie im jest
poświęcona Część I „Historyczna” Śpiewnika. Część druga, „Nowoczesna”,
zawiera obecnie znane piosenki, nie wymagające żadnego komentarza.

Dlaczego taki podział? Wzorowałem się na podziale piosenek studenckich w

Belgii, gdzie dzieli się je na „święte” i „świeckie”.

Życzę miłej lektury i mam nadzieję, że obudzi się w Was prawdziwy żak!
 I) Część historyczna;
1) Gaudeamus Igitur

"Gaudeamus" jest tradycyjną pieśnią uniwersytecką od ponad dwustu lat, i nadal odgrywaną (a
niekiedy również odśpiewywaną przez studentów i profesorów) podczas rozpoczęcia roku
akademickiego, wręczania dyplomów i innych ważnych dla uczelni uroczystości. W przeszłości
była to także studencka pieśń biesiadna, przedstawiająca swobodę i radość życia studenckiego.

Hymn "Gaudeamus" jest powszechnie uznawany za najstarszą zachowaną pieśń studencką.

Według niektórych źródeł, został napisany już w XIII w. Rzeczywiście, w datowanym na 1267 r.
wierszu "Scribere Proposui" pojawiają się niektóre słowa pieśni, jednak nie zawiera on
tytułowego zwrotu ani tekstu pierwszej zwrotki, a towarzysząca mu melodia nie przypomina
współczesnej.

Pierwszy zbliżone do współczesnego tekst zachował się w odręcznym śpiewniku studenckim z

Niemiec z XVIII w. Odnalazł go Christian Wilhelm Kindleben i po znaczących zmianach wydał
drukiem w "Studentlieder" ("Śpiewniku studenckim") w 1781 r. we współczesnej postaci.
Niemiecki wpływ na tekst pieśni widać w użytym w siódmej zwrotce mało łacińskim słowie
"antiburschius", pochodzącym od niemieckiego słowa oznaczającego brać studencką.

Pochodzenie melodii jest jeszcze mniej znane. Wiadomo, że kiedy C. W. Kindleben opublikował
tekst, była już dobrze znana. Przyjmuje się, że muzykę napisał niemiecki pieśniarz Johann
Christian Grünthaus. W 1717 roku ukazał się jego wiersz zawierający niemieckie tłumaczenie
drugiej i trzeciej zwrotki. Choć brak było zapisu melodii, styl muzyczny współczesnego hymnu
sugeruje, że pochodzi z tego samego okresu.

Kiedy w 1879 r. Uniwersytet Wrocławski przyznał Johannesowi Brahmsowi tytuł doktora

honoris causa, Bernard Schols, przyjaciel Brahmsa mieszkający we Wrocławiu, skłonił go, aby
w dowód wdzięczności napisał "Symfonię Doktorancką". W tym dziele można usłyszeć
"Gaudeamus".

Choć "Gaudeamus" został przetłumaczony na wiele języków świata, nadal najczęściej śpiewa się
go po łacinie. W skróconej wersji śpiewana jest tylko zwrotka pierwsza i czwarta.

Zaczynamy śpiewać;

Gdy wieczorem marzę sam

To w mej wyobraźni
Stają widma dawnych lat
Szczęścia i przyjaźni.
Gwar wesołych młodych słów
W duszy mej się cieśni
Z dala słyszę znany głos
Ulubionej pieśni:
Gaudeamus...
Gaudeamus igitur, Radujmy się więc,
Iuvenes dum sumus; Dopókiśmy młodzi,
Post iucundam iuventutem Po uciesznej młodości,
Post molestam senectutem Po przykrej starości
Nos habebit humus! Pochłonie nas ziemia!

Ubi sunt qui ante nos Gdzie są ci, którzy przed nami
In mundo fuere? Na świecie byli?
Vadite ad superos, Idźcie szukać w niebie,
Transite ad inferos, Szukajcie i w piekle,
Ubi iam? Fuere! Bo na ziemi już byli!

Vita nostra brevis est, Życie nasze krótko trwa,

Brevi finietur, Wkrótce się skończy,
Venit mors velociter, Przyjdzie śmierć ochoczo,
Rapit nos atrociter, I porywa nas okrutna,
Nemini parcetur. Nikogo nie oszczędzi.

Vivat Academia, Niechaj żyje Akademia,

Vivant professores, Niech żyją profesorowie,
Vivat membrum quodlibet, Niech żyje każdy członek,
Vivant membra quaelibet, Niech żyją wszyscy członkowie,
Semper sint in flore! Niechaj kwitną zawsze!

Vivant omnes virgines Niechaj żyją wszystkie panny

Faciles, formosae, Przystępne i piękne,
Vivant et mulieres, Niechaj żyją i mężatki
Tenerae, amabiles, Delikatne, miłe,
Bonae, laboriosae! Dobre i pracowite!

Vivat et respublica Niechaj żyje i państwo

Et qui illam regit I ten, kto nim rządzi,
Vivat nostra civitas, Niech żyje nasze miasto,
Maecenatum caritas, Mecenasów łaskawość,
Quae nos hic protegit! Która nas tu chroni

Pereat tristitia, Niech przepadną smutki,

Pereant osores, I zginą wrogowie,
Pereat diabolus, Niech przepadnie diabeł,
Quivis antiburschius, I anty-burschowie, (antystudenccy)
Atque irrisores! A także szydercy
Zródło: http://lacina.info.pl/index.php?dzial=teksty&opcja=gaudeamus

2) In taberna quando sumus

Piosenka ta pochodzi z Carmina Burana: jest to zbiór rękopisów, zawierający ponad 1000 wierszy i
pieśni napisanych przed początkiem XIII wieku. W roku 1847 zbiór ten został odnaleziony w
opactwie benedyktynów w Benediktbeuern. Prawdopodobnym miejscem pochodzenia jest jednak
Seckau. Od czasów sekularyzacji opactwa przechowywanym w bibliotece krajowej w Monachium.
Tytuł (łac. Carmina Burana - "Pieśni z Beuern") został nadany przez Johanna Andreasa Schmellera
w 1847, który przygotował je do wydania.

Utwory, głównie w łacinie średniowiecznej, ale częściowo także w języku starodolnoniemieckim i

starofrancuskim, zostały spisane przez uczniów i zakonników około 1230 roku. Większość z nich
jest prawdopodobnie wierszami i pieśniami goliardów (wagantów, czyli wędrujących żaków, a
także duchownych). Pieśni te mają różny charakter, począwszy od moralitetów, aż po pieśni do
tańca oraz biesiadne (w średniowiecznej Europie klęski nieurodzaju i wojny były tak częstą
przyczyną głodu, że jedzenie i picie należało do częstych tematów popularnych pieśni). Najbardziej
znanym utworem jest tzw. Spowiedź Archipoety, anonimowego poety z Kolonii zwanego
Archipoetą, wśród autorów znajdują się również Piotr z Blois i Walter z Châtillon.
Zbiór jest podzielony na 6 części: Carmina ecclesiastica, Carmina moralia et satirica, Carmina
amatoria, Carmina potoria, Ludi, Supplementum.

W XX wieku Carl Orff skomponował opartą o zbiór kantatę sceniczną Carmina Burana.

In taberna quando sumus Kiedy w gospodzie siedzimy,

non curamus quid sit humus, o zmarłych nie rozmawiamy,
sed ad ludum properamus, lecz do gier się sposobimy
cui semper insudamus. i do dziewcząt zabieramy.
Quid agatur in taberna Co się może dziać w gospodzie,
ubi nummus est pincerna, jeśli wino ciurkiem płynie,
hoc est opus ut queratur, kto ciekawy jest w narodzie,
si quid loquar, audiatur. niech przysłucha się nowinie.

Quidam ludunt, quidam bibunt, Jedni piją, drudzy wyją,

quidam indiscrete vivunt. inni czkając w karty grają.
Sed in ludo qui morantur, Łachmany brud ciał ich kryją,
ex his quidam denudantur jedni drugich okradają,
quidam ibi vestiuntur, nawzajem się często biją,
quidam saccis induuntur. rany w worki owijają,
Ibi nullus timet mortem nóż w zanadrzu nieraz kryją,
sed pro Baccho mittunt sortem. śmierci się nie obawiają.

Primo pro nummata vini, Kto przegra za wszystkich płaci,

ex hac bibunt libertini; i wszyscy piją i jedzą,
semel bibunt pro captivis, raz piją za swoich braci,
post hec bibunt ter pro vivis, dwa za tych, co w ciupie siedzą,
quater pro Christianis cunctis trzy razy za tych, co żyją,
quinquies pro fidelibus defunctis,
sexies pro sororibus vanis,
septies pro militibus silvanis.
Octies pro fratribus perversis,
nonies pro monachis dispersis,
decies pro navigantibus
undecies pro discordaniibus,
duodecies pro penitentibus,
tredecies pro iter agentibus.
Tam pro papa quam pro rege
bibunt omnes sine lege.
Bibit hera, bibit herus,
bibit miles, bibit clerus,
bibit ille, bibit illa,
bibit servis cum ancilla,
bibit velox, bibit piger,
bibit albus, bibit niger,
bibit constans, bibit vagus,
bibit rudis, bibit magnus.
Bibit pauper et egrotus,
bibit exul et ignotus,
bibit puer, bibit canus,
bibit presul et decanus,
bibit soror, bibit frater,
bibit anus, bibit mater,
bibit ista, bibit ille,
bibunt centum, bibunt mille.
Parum sexcente nummate
durant, cum immoderate
bibunt omnes sine meta.
Quamvis bibant mente leta,
sic nos rodunt omnes gentes
et sic erimus egentes.
Qui nos rodunt confundantur
et cum iustis non scribantur.
Zrodło definicji Carmina Burana:http://pl.wikipedia.org/wiki/Carmina_Burana_(literatura)
Polskie tłumaczenie piosenki z forum lacina.info.pl, napisane przez użytkownika magister
http://lacina.info.pl/forum/viewtopic.php?t=460
cztery za biedne cygaństwo,
pięć za tych, co w ziemi gniją,
sześć razy za chrześcijaństwo.
Siedem za klan przemytników,
osiem za siostry upadłe,
dziewięć za cech rozbójników,
dziesięć za wdowy bezradne,
jedenaście za żołnierzy,
dwanaście za zdrowie staruch,
za królów i za papieży
piją wszyscy bez umiaru.
Pije kmiotek, pije lekarz,
pije rycerz, pije hycel,
pije sędzia, pije piekarz,
pije przeor, pije szpicel,
pije żebrak, pije bogacz,
pije głupia, pije mądra,
pije kleryk, pije rogacz,
pije szachraj, pije flądra.
Pije kuzyn, pije szwagier,
pije mniszka, pije mamka,
pije murarz, pije blagier,
pije Jóźka, pije Franka,
pije dziadek, pije babka,
piją wnuki, piją brzdące,
pije ojciec, pije matka,
piją setki i tysiące.
Kraj marnieje, młódź dziczeje,
gdy bez miary wszyscy chlają,
cały świat już z nas się śmieje,
już nas palcem wytykają.
Lecz tych, wobec nas zelżywych,
co po świecie z plotką krążą,
wymażą z ksiąg sprawiedliwych
i w głąb piekła ich pogrążą.
 3) Nunc est bibendum

Nunc est bibendum ! Tak zaczyna się jedna z najbardziej znanych pieśni Horacego. Nunc est
bibendum ! "Pora pić !" - czy jak kto woli - "Teraz podajmy dłonie pucharom !" (w ten piękny
sposób przełożył to Stefan Gołębiowski). Oda ta powstała po zwycięstwie Oktawiana nad Kleopatrą
(Akcjum, 31 r. p.n.e.). Skończyła się oto krwawa wojna : teraz dopiero można pić, teraz trzeba
tańczyć, nunc puede libero pulsanda tellus ... Niech zadrży ziemia od pląsów, pora pić !
Za Stephanus, historycy.org

nunc est bibendum! łac., a teraz pijemy!; czas uczcić wielki (niespodziewany) sukces, radosną
nowinę. Etym. - z Horacego (Pieśni, 1, 37, 1); z gr.: okrzyk radości Alkaiosa z powodu śmierci
Myrsilosa, tyrana Lesbos.
Za Słownik wyrazów obcych i zwrotów Władysława Kopalińskiego
Nunc est bibendum, nunc pede libero
pulsanda tellus, nunc Saliaribus
ornare pulvinar deorum
tempus erat dapibus, sodales.
Antehac nefas depromere Caecubum
cellis avitis, dum Capitolio
regina dementis ruinas
funus et imperio parabat
contaminato cum grege turpium
morbo virorum, quidlibet impotens
sperare fortunaque dulci
ebria. Sed minuit furorem
vix una sospes navis ab ignibus,
mentemque lymphatam Mareotico
redegit in veros timores
Caesar, ab Italia volantem
remis adurgens, accipiter velut
mollis columbas aut leporem citus
venator in campis nivalis
Haemoniae, daret ut catenis
fatale monstrum. Quae generosius
perire quaerens nec muliebriter
expavit ensem nec latentis
classe cita reparavit oras,
ausa et jacentem visere regiam
voltu sereno, fortis et asperas
tractare serpentes, ut atrum
corpore conbiberet venenum,
deliberata morte ferocior :
saevis Liburnis scilicet invidens
privata deduci superbo,
non humilis mulier, triumpho
Teraz podajmy dłonie pucharom,
teraz w takt pląsom ziemia odpowie,
teraz czas ofiar salijskich,
czas wieńczyć bóstw wezgłowie.
Cekuba dzbanów, amfor pomszałych
z piwnic dobywać się nie godziło,
póki w szaleństwie królowa
zbrojna rzezańców siłą
Kapitolowi niosła niesławę
ruin, imperium kres gotowała,
uwiedzioną mocą władzy
i nadzieją zuchwałą.
A ledwie jeden okręt ocalal:
winem mareockim upojoną
Cezar otrzezwia, paniką
napawa, trwożną gonią
od Italii nawy, niczym w locie
jastrząb gołębia albo myśliwy
szaraka na śnieżnych polach
Hemonii, by łup żywy,
niestworę zakuć w kajdany. Jednak
ona zakończy życie szlachetniej:
ani drży na widok miecza,
którym odwrót odetnie,
ani w bojaznie azylu szuka,
tylko patrzy na upadający
swój pałac okiem pogodnym
i jad do ciała sączy
zabójczy. Sama siebie uśmierca.
Nie poniesie nawa liburnijska
branki, triumfu uniknie,
 sławę dumnej pozyska.

Tłumaczenie pieśni - Stefan Gołębiowski, przypisy autorstwa Gabrieli Pianko i Lidii Winniczuk.
 4) Breve regnum

Breve regnum erigitur – incipit najstarszej znanej piosenki żakowskiej, powstałej w języku
łacińskim wśród uczniów krakowskich. Została ona zapisana wraz z notacją muzyczną na karcie
181 verso rękopisu przez nieznanego kopistę w XV wieku.
Utwór opowiada o zwyczaju panującym wśród XV-wiecznych żaków krakowskich, którzy
corocznie, w dniach 15–22 października, porzucali obowiązki, aby oddawać się hucznej zabawie.
Dochodziło wówczas do odwrócenia hierarchii społecznej – uczniowie przejmowali władzę w
szkole, wybierając między sobą króla i dwór. Następnie zabawa przenosiła się na ulice,
przejmowano we władanie miasto. Zwyczaj ten był znany także i w innych państwach
średniowiecznej Europy (w Niemczech, Czechach, a przede wszystkim we Francji – jako
kontynuacja rzymskich saturnaliów).

W łacińskim tekście piosenki żaków krakowskich charakterystyczny jest żal i zaduma nad faktem,
że zabawa ta nie będzie trwać wiecznie[1]. W pierwszej zwrotce występuje nawiązanie do motywu
obracającego się koła bogini Fortuny: Sublimatum deprimitur / Et depressum elabitur /
Transmutato tempore, co dosłownie oznacza: W zmieniającym się czasie to, co wyniosłe, jest
strącane w dół, a to, co nisko położone, doznaje wyniesienia w górę. Utwór zbudowany jest z pięciu
strof czterowersowych.

Obecnie rękopis piosenki przechowywany jest w Bibliotece Narodowej w Warszawie. O odkryciu

tekstu pierwszy doniósł w 1973 roku Henryk Kowalewicz w "Pamiętniku Literackim", w artykule
Średniowieczna poezja polskich żaków. Piosenkę na język polski przełożył Zygmunt Kubiak.

Fragment rękopisu Breve regnum wraz z notacją muzyczną

Breve regnum erigitur, Ot, królestwo się zakłada,
sublimatum deprimitur, krótko się w nim tylko włada
et depressum elabitur, i zniesione w niwecz pada,
transmutato tempore. kiedy minie władcy czas.
Puerilem militiam, A żakowska nasza wiara
perargutam peritiam, O pomysłach co niemiara
regentium industriam, w myśl się profesorów stara
hane eduxit in opere. króla obrać spośród nas.
Cracoviae filium, Wybieramy Krakowiaka,
fulgentem velut lilium, z wszystkich najlepszego żaka.
ac de numero militium niczym lilija chłopaka
cunctis referendum. przepełnego wszelkich kras
Octo dierum spatium
hoc sustinet solstitium, (potrzeba pełnego tłumaczenia Zygmunta
post hoc regis palatium Kubiaka)
plagis feriendum.
Nam regis ellectio
et fit studii neglectio
ac desolat lectio
tota septimana
Zródło definicji; http://pl.wikipedia.org/wiki/Breve_regnum_erigitur
Zródło tłumaczenia; http://www.bibliotekapiosenki.pl/Breve_regnum

5) Hymn medyków lwowskich (potem krakowskich)

Raz pewien medyk na nudnym wykladzie

Zasnął i umarł na wiek.
A, że o zwłoki tak trudno w Zakładzie
Na stół sekcyjny wnet legł.

Przyszedł profesor z ogromnym tasakiem

Głowę mu rozciął i zbladł.
Pierwszy raz w życiu on spotkał się z takim.
Więc ze zdziwienia aż siadł.

Mózg cały pływał w wiśniówce i winie

Zawój o zawój się tarł
Opony miał on na wskroś w nikotynie
Lecz nie od tego zmarł.

W sercu, osierdziu i całuj aorcie

Ognisk miłości sto miał.
One zatruły mu cały krwiobieg
Lecz nie od tego on zmarł.

W malym żołądku, skurczonym w kąciku

Ustaw żydowskich stos miał,
A Radkiewicza* postać w odzwierniku
Zwolna zmieniała się w kał.

Zmarł biedny medyk na nudnym wykładzie

Sala tonęła we łzach
Nad grobem śpiewał mu chór weterynarzy
I tak fałszował jak ja!

„(Ze skarbca wspomnień prof. W. Sroczyńskiego)

*Przed wojną było „Jędrzejewicza” czyli ministra oświaty, autora osławionej reformy zwanej
jędrzejowiczowską. Po wojnie zaszczycono w ten sposób Radkiewicza, ministra Bezpieczeństwa
Publicznego, czyli szefa słynnego UB. Sporo szczęścia mieli wykonawcy tej piosenki, że nie dotarła
wiadomość o niej „tam gdzie trzeba”. Skończyłoby się wielomiesięcznym więzieniem ubeckim
lub...współpracą. Takie wyjście też było!”

za Zdzisław Gajda „O ulicy Kopernika w szczególności Wesołej w ogólności”

6) Pije Kuba do Jakuba

Pije Kuba do Jakuba

Jakub do Michała
wiwat ty wiwat ja
kompanija cała.
 A kto nie wypije
tego we dwa kije
łupu cupu cupu łupu
póki nie wypije.

W dawnym stanie choć w żupanie

szlachcic złoto dźwiga
dzisiaj wpięto kuso wcięto
a w kieszeni figa.

Kto za modą żyje

tego we dwa kije
łupu cupu cupu łupu
niech modnie nie żyje.

Koroneczki perełeczki
miała pani sama
dziś szynkarka i kucharka
stroi się jak dama.

Kto nad stan swój żyje

tego we dwa kije
łupu cupu cupu łupu
niech nad stan nie żyje.

Indyk z sosem zraz z bigosem

jadły dawniej pany.
Dziś ślimaki i robaki
jedzą jak bociany.

Kto żabami żyje

tego we dwa kije
łupu cupu cupu łupu
niech gadem nie żyje.

Tyś Polakiem i ja takim

w tym jest nasza chwała
wiwat ty wiwat ja
kompanija cała.

A kto nie wypije

tego we dwa kije
łupu cupu cupu łupu
niech po polsku żyje.

Pili nasi pradziadowie

każdy wypił czarę
jednak głowy nie tracili
bo pijali miarę.
 Kto nad miarę pije
tego we dwa kije
łupu cupu cupu łupu
niech po polsku żyje.

Pili nasi pradziadowie

nie byli pijacy
byli mężni pracowici
bądźmy i my tacy.

A kto nie wypije

tego we dwa kije
łupu cupu cupu łupu
niech po polsku żyje.

7) Io vivat
Io vivat jest międzynarodową piosenką studencką. Śpiewano ją podczas podczas powstania w
Lejdzie za czasów Republiki Batawskiej. Byłą bardzo popularna w XIX wieku, kiedy wydano w
wielu śpiewnikach studenckich. Jest śpiewana do dziś podczas otwarcia roku akademickiego w
wielu holenderskich uczelniach.
io vivat! io vivat!
nostrorum sanitas
hoc est amoris poculum
doloris est antidotum

ref; io vivat! io vivat!

nostrorum sanitas

io vivat! io vivat!
nostrorum sanitas
dum nihil est in poculo
iam repleatur denuo

ref; io vivat! io vivat!

nostrorum sanitas

io vivat! io vivat!
nostrorum sanitas
nos iungit amicitia
et vinum praebet gaudia

ref; io vivat! io vivat!

nostrorum sanitas
http://www.hetcollegium.nl/images/iovivat2.jpg

8) Panie Janie po łacinie (Domne Jane)

Domne Jane, domne Jane,

dormisne? Exsurge!
Omnes nolae sonant,
omnes nolae sonant,
Bim bam bum,
bim bam bum.
 9) Ergo bibamus (Carmina clericorum)
Object 1

ergo łac., (a) więc, (a) zatem, (a) przeto. ergo bibamus! łac., pijmy więc (tytuł wiersza
Goethego; ulubione zawołanie papieża Marcina IV, 1281-85).

1. Convenimus huc, simus ut hilares,

Fraterculi, ergo bibamus!
Scyphi crepitant, est sermonum quies,
Confidite, ergo bibamus!
Est vetus, est semper egregia vox,
Certissime quae non delebitur mox,
Quae sonat ceu echo de festo velox,
Egregium ergo bibamus!
2. Me fatum vocat ab amicis meis:
Fraterculi, ergo bibamus!
Discedo ab iis parvis sarcinis,
Quare duplex: ergo bibamus!
Et sordidus quoquo se fraudat homo,
Satis tamen manet semper hilaro,
Quod semper bonus mutuatur bono,
Fraterculi, ergo bibamus!
3. Quid de hodierno dicamus die?
Nihil puto nisi bibamus!
Est propria ille semel specie,
Ab integro ob id: bibamus!
Ducit per apertum laetitiam os
Et Phoebus dispergit nimbos splendidos
Icuncula diva salutat dum nos,
Sonamus, cantamus: bibamus!
http://www.academic-corporations.org/songs/convenimushucsimus.html

10) Ave vinum (Carmina clericorum)

Vinum bonum et suave,

Bonis bonum, pravis prave,
Cunctis dulcis sapor, ave,
Mundana laetitia!

Ave felix creatura,

Quam produxit vitis pura,
Omnis mensa fit secura
In tua potentia.

Ave color vini clari,

Ave sapor sine pari.
Tua nos inebriari
Digneris potentia.

Ave placens in colore,

 Ave fragrans in odore,
Ave sapidum in ore,
Dulce linguae vinculum.
11) In laudem vini (Carmina clericorum)

Ave color vini clari,

Ave sapor sine pari,
Tu qui nos inebriari
Digneris petentes.

Felix homo te plantavit,

Qui te vinum nuncupavit;
Contra talem potum
Nullum est periculum.

Felix guttur, quod rigabis,

Felix venter quem intrabis
Felix est, quem satiabis,
O beata labia!

O quam placens in colore,

O quam fragrans in odore,
O quam sapidum in ore,
Dulce linguae vinculum!
-
Ergo vinum collaudemus,
Potatores exaltemus
Non-potentes confundemus
Ad inferni palatia.

12) In dulci jubilo

In dulci jubilo – niemiecka kolęda napisana częściowo w języku łacińskim, a częściowo w języku
niemieckim, około 1328 roku. Jedna z najstarszych dziś śpiewanych kolęd. Autorem był
prawdopodobnie Heinrich Seume niemiecki mistyk XIV-wieczny. Za klasyczną dziś uchodzi jednak
inna wersja z 1440 roku, której autorem jest Piotr z Drezna (Peter von Dresden). Muzykę do niej
skomponował Johann Walter (1496-1570). Znana jest tez i cneiona późniejsza orkiestracja J. S.
Bacha (BWV 729). Angielski kompozytor XIX-wieczny Robert Lucas de Pearsall przetłumaczył
tekst na język angielski zachowując makaronizmy i elementy łacińskie.

Oto studencka „parodia” kolędy z 14 wieku.

In dulci iubilo In dulci jubilo

nun singet und seid froh! Sing we, make merry so!
Unsers Herzens Wonne Since our heart's pleasure
latet in poculo, Latet in poculo,
gezapfet aus der Tonne Drawn from the cask, good measure.
pro hoc convivio. Pro hoc convivio,
Nunc, nunc bibito! Nunc, nunc bibito!
Nunc, nunc bibito!
O crater parvule,
nach dir ist mir so weh.
Tröst mir mein Gemüte,
o potus optime,
durch all deine Güte!
Et vos concinite:
Vivant socii!
Vivant socii!
O crater parvule!
How my soul yearns for thee!
Make me now merry,
O potus optime,
Claret or hock or sherry!
Et vos concinite:
Vivant socii!

O vini caritas, O vini caritas!

o Bacchi lenitas!
Wir haben’s Geld versoffen
per multa pocula,
doch haben wir zu hoffen
nummorum gaudia.
Eia, wär`n sie da!
Eia, wär`n sie da!
O Bacchi lenitas!
We've drained our purses
Per multa pocula:
Yet hope we for new mercies,
Nummoram gaudia:
Would that we had them, ah!

Ubi sunt gaudia? Ubi sunt gaudia? where,

Nirgends mehr denn da, If that they be not there?
da die Burschen singen There the lads are singing
selecta cantica Selecta cantica:
und die Gläser klingen There are glasses ringing
in villae curia. In villae curia;
Eia, wär`n wir da! Oh, would that we were there!
Eia, wär`n wir da!
Tłumaczenie J.A. Symondsa
http://www.hymnsandcarolsofchristmas.com/Hymns_and_Carols/Images/Shaw_Dearmer/In_Dulci_
Jubilo_19b.jpg

http://pl.wikipedia.org/wiki/In_dulci_jubilo

13) Bonum Vinum

Bonum vinum cum sapore

bibit abbas cum priore,
sed conventus de peiore
semper solet bibere.
Bibit semper misere,
qui non habet solvere.
-
The abbot drinks good flavorful wine with the prior. But the
congregation is always used to drinking worse stuff. One always
drinks miserably if he doesn't have anything to pay with.

Tłumaczenie Paula Pascala, Profesor Emerytowany Klasycznej Literatury, University of

Washington

14) Meum est propositum (napisane przez Archipoetę, najsłynniejszego wędrownego studenta)

Kimże byli Ci waganci, wędrowni studenci?

Waganci (łac. vagantes), zwani także goliardami - w średniowieczu wędrowni żacy (studenci
uniwersytetów angielskich, francuskich i niemieckich) oraz klerycy pełniący przygodnie funkcje
kapłańskie. Pierwsza nazwa - waganci - oznaczała łazików włóczących się od miasta do miasta w
poszukiwaniu łatwego zarobku, bywalców szynków i dworów. Nazwa druga - goliardowie -
wywodzi się od imienia sławnego wówczas wędrownego poety pochodzenia niemieckiego, Goliasa,
równie popularnego jak Primus, przypuszczalnie Francuz.

Wytworzyli rodzaj poezji wesołej, hulaszczej i swawolnej. Utwory spisywali w języku łacińskim;
powstawały one w X-XIII wieku. Najsłynniejszym zbiorem, w którym się zachowały jest Carmina
Burana, powstała około 1230 roku; zbiór znaleziono w opactwie benedyktyńskim w
Benediktbeuern (Bawaria).

Od strony naukowej wagantami zajmowali się uczeni angielscy i wydawcy niemieccy. Znany
filolog i mediewista Ryszard Gansiniec odszukał nieznane teksty, np. "Pieśń niedźwiedników",
która najprawdopodobniej powstała na Śląsku lub Podkarpaciu.

Pierwsza polskojęzyczna pieśń świecka: Chcy na pannu żałować powstała w XV wieku. Obok
Córuś, czego ty jeszcze chcesz, wychwalającej studenta jako kandydata na męża, jest typowym
przykładem poezji waganckiej. Na kanwie najsłynniejszej pieśni goliardowskiej: Moim zamiarem
umrzeć w karczmie (łac. Meum est propositum in taberna mori) oparty został komiczny marsz
pogrzebowy A gdzieś ty bywał, miły Sewerysiu, opisujący śmierć pijaka w piwnicy, przy dźwięku
kufli w miejsce dzwonów. Pieśń o wszechwładzy pieniądza Za pieniądze ksiądz się modli
przetrwała do czasów dzisiejszych jako przysłowie.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Waganci

Tercio capitulo memoro tabernam

Illam nullo tempore spreui neque spernam
Donec sanctos angelos uenientes cernam
Cantantes pro mortuis: Requiem eternam
Hei, quam felix est iam uita potatoris
Qui curarum tempestatem
Sedat et meroris - dum flauescit
uinum in uitro subrubei coloris.
Przeznaczeniem moim jest by skończyć życie w
szynku
podsuń więc ku gębie kubek nalej wina synku
by odrzekli aniołowie stojący w ordynku
udziel Boże pijaczynie rajskiego spoczynku
tłumaczenie Andrzeja Sapkowskiego

Tales uersus facio, quale uinum bibo

Nichil possum facere nisi sumpto cibo
Nichil ualent penitus, que ieiunus scribo
Nasonem post calicem carmine preibo

Meum est propositum in taberna mori

Ubi uina proxima morientis ori
Tunc cantabunt lecius angelorum chori
Deus sit propicius isti potatori

http://www.markomannenwiki.de/images/f/f3/Meum_est_propositum.gif
 15) CANTILENA INHONESTA

Cantilena inhonesta (piosenka nieprzystojna) to najdawniejszy żakowski wiersz erotyczny w języku

polskim, zapisany ok. 1416 r. przez franciszkanina Mikołaja z Koźla w kodeksie nr I Q 466
Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Później tekst został zamazany inkaustem. Podajemy tu
najnowsze jego odczytanie za opracowaniem: M. Eder, W. Twardzik, Czy staropolska kicz/kić
naprawdę była wyrazem nieprzyzwoitym? ("Cantilena inhonesta" odczytana na nowo), w zbiorze:
Od fonemu do tekstu. Prace dedykowane Profesorowi Romanowi Laskowskiemu, pod red. I.
Bobrowskiego i K. Kowalik, Kraków 2006, s. 163-175.

Chcy ja na pannu żałować,

Nie chciałat' mi trochy dać
Memu koni owsa.

Mniszli ty, panno, bych był mał?

U mniet' wisi jako *skal
Nożyk przy biedrzycy.

Rozżży, panno, świecyczku,

Przysuczywa dratwiczku,
Jako pirwe było.

Na pisane pierzynie
Damy sobie do wole
Piwa i miedu.

Rozżży, panno, kahaniec,

Ohledawa hned wianiec,
Jeszczeli je cał.

A ktorak może cał byci,

Dałaś z tym ji starhaci,
Kto pirwe przybiehł.

Mniszli, panno, bych był ślep?

Uderzym ja kijem w kierz,
Wyżenu zajece.

Objaśnienia

cantilena inhonesta (łac.) - piosenka nieprzystojna.

żałować - skarżyć się.
mniszli - czy sądzisz.
skal - odczyt niepewny (możliwe też: skarb).
przy biedrzycy - przy biodrze.
rozżży świecyczku - zapal świeczuszkę.
przysuczywa dratwiczku - przędźmy dratewkę.
pirwe było - dawniej bywało.
na pisane pierzynie - na zdobionej, wzorzystej pierzynie.
miedu - miodu.
kahaniec - lampka, świecznik.
ohledawa hned wianiec - oglądajmy zaraz wianek.
jeszczeli je cał - czy jeszcze jest cały (nie naruszony).
ktorak - jak, jakże.
starhaci - stargać, potargać.
kierz - krzew, krzak.
wyżenu zajece - wygonię, wypędzę zające.

http://staropolska.pl/sredniowiecze/poezja_swiecka/Cantilena_inhonesta.html