Professional Documents
Culture Documents
All PPDL
All PPDL
Mc tiu Gip sinh vin bit c mi quan h gia qu trnh ra quyt nh v phn tch nh lng. Trang b cho sinh vin nhng vn chung v phng php nh lng.
Gii thiu
2
Cch tip cn nh lng ra quyt nh c nhiu tn gi khc nh sau: Khoa hc qun tr, Vn tr hc v Khoa hc quyt nh. Cuc cch mng qun tr c tnh khoa hc ca u nm 1900, c khi xng bi Frederic W. Taylor, nhng nhng nghin cu khoa hc qun tr hin i bt u trong thi k chin tranh th gii th 2. Nhng thnh tu nh hng n phng php nh lng: Phng php n hnh gii cc bi ton qui hoch tuyn tnh ca George Dantzig, nm 1947; S bng n ca my tnh.
Gii quyt vn l qu trnh nhn dng s khc nhau gia trng thi thc t v mong mun ca cc cng vic v thc hin gii quyt s khc nhau . Gii quyt vn gm 7 bc sau:
Xc nh vn ; Xc nh nhng phng n khc nhau la chn; Xc nh tiu chun nh gi phng n; nh gi cc phng n; Chn mt phng n; Thc hin phng n chn; nh gi kt qu.
Xc nh vn Xc nh phng n Xc nh tiu chun Gii quyt vn nh gi phng n Chn phng n Thc hin phng n nh gi kt qu Quyt nh Ra quyt nh
Bc 1: Xc nh vn
5
Bc 2: Xc nh nhng phng n
6
Cho rng vic tm kim vic lm c kt qu cc cng ty ti Nng, Si Gn, H Ni, Qung Nam. Nh th, nhng la chn cho vn ra quyt nh c th nh sau:
Chp nhn cng vic ti Nng Chp nhn cng vic ti Si gn Chp nhn cng vic ti H Ni Chp nhn cng vic ti Qung Nam.
Bc 3: Xc nh tiu chun
7
Ch c mt tiu chun: tin lng, th phng n la chn tt nht s l lng khi im cao nht.
Nhng vn m trong vic tm li gii tt nht ch lu n mt tiu chun gi l nhng vn ra quyt nh mt tiu chun (single-criterion decision problems).
C 3 tiu chun: lng khi im, tim nng thng tin, v v th ngh nghip.
Nhng vn gm nhiu hn mt tiu chun la chn gi l vn ra quyt nh nhiu tiu chun (multicriteria decision problem).
Bc 4: nh gi cc phng n
8
Phng n
V th ngh nghip
1. Nng 2. Si Gn 3. H Ni 4. Q.Nam
Rt tt Trung bnh Tt Rt tt
Tt Tt Trung bnh Tt
Bc 5: Chn phng n
9
Gi s chng ta sau khi nh gi cn thn d liu Bng 1-1, chng ta quyt nh chn phng n 3. V th, phng n 3 c gi l mt quyt nh (decision).
Ra quyt nh l mt qu trnh gm 5 bc v c th chia thnh cc giai on nh trn Hnh 1.2. Hnh 1.2. Cc giai on ca qu trnh ra quyt nh
Cu trc vn Phn tch vn
Xc nh vn
Xc nh phng n
Xc nh tiu chun
nh gi phng n
Chn phng n
Cu trc vn Xc nh vn
Xc nh phng n
Xc nh tiu chun
Tm lt v nh gi Ph.tch nh lng
Quyt nh
Vn phc tp; Vn quan trng c bit m nh qun tr mun phn tch trc khi a ra quyt nh; Vn mi m nh qun tr khng c kinh nghim; Nhng vn c c trng lp i lp li, v nh qun tr mun tit kim thi gian v ngun lc bng vic da vo th tc nh lng quyt nh hng ngy.
Xy dng m hnh
Chun b D liu
Gii M hnh
Vit bo co
a. Xy dng m hnh
14
M hnh l s ti hin i tng hay tnh hung tht v c th c trnh by nhng dng khc nhau. Gm 3 loi: M hnh tng hnh (iconic models): l nhng m hnh vt th m n l bn sao vt l ca i tng tht. V d: M hnh my bay, m hnh xe ti chi M hnh tng t (analog models): l nhng m hnh vt th nhng dng khng ging nh i tng c m hnh ho. V d: ng h tc ca t l m hnh tng t, Nhit k l m hnh tng t M hnh ton hc: bao gm nhng m hnh trnh by bng h thng cc k hiu v mi lin h hoc biu thc ton hc
a. Xy dng m hnh
15
Mc ch ca m hnh l gip chng ta thc hin suy on v tnh hung hay i tng tht bng vic nghin cu v phn tch m hnh. Nghin cu vi m hnh s tn t thi gian , chi ph v gim ri ro hn so vi th nghim trc tip vi i tng hay tnh hung tht.
Nghin cu m hnh my bay chc chn s nhanh hn v chi ph t hn so vi vic sn xut v nghin cu my bay vi kch thc tht.
Hm mc tiu (objective function): S biu din bng ton hc nhm m t mc tiu ca bi ton. Nhng rng buc (constraints): rng buc v ngun lc hay nhu cu. Nhng i lng ca m hnh
Nhng u vo khng iu khin: Nhng nhn t mi trng c th nh hng n hm mc tiu v nhng rng buc. Nhng u vo iu khin: Nhng u vo m c th iu khin hay c xc nh bi ngi ra quyt. Nhng u vo iu khin l nhng phng n quyt nh gi l bin quyt nh (decision variables) ca m hnh.
M hnh c tt c nhng u vo khng iu khin c bit v khng thay i c gi l m hnh tin nh. T sut thu thu nhp khng chu s chi phi ca nh qun tr nn tr thnh u vo khng iu khin trong bt c m hnh quyt nh. Vy, m hnh ton vi t sut thu thu nhp l u vo khng iu khin l m hnh tin nh M hnh c u vo khng iu khin l khng chc chn v rng buc b thay i gi l m hnh ngu nhin hay m hnh xc sut. Mt u vo khng iu khin ca m hnh xy dng k hoch l nhu cu sn phm. V nhu cu thay i nn m hnh s dng cu khng chc chn c gi l m hnh ngu nhin.
S chuyn u vo thnh u ra
18
M hnh ton hc
u ra
S chuyn u vo thnh u ra
19
M hnh ton hc Max 10(8) S.t. 5(8)40 80 u ra Tng li nhun: 80 Thi gian dng cho sn sut: 40
b. Chun b d liu
20
D liu l gi tr ca nhng u vo khng iu khin trong m hnh. Tt c d liu phi c xc nh trc khi gii v phn tch m hnh.
Trong nhiu tnh hung khi xy dng m hnh, d liu cha c nn thng dng nhng k hiu xy dng m hnh.
b. Chun b d liu
21
Kt qu ca bc xy dng m hnh s l
Max cx S.t. ax b x0
Ch
Chun b d liu l rt cn thit hon thnh m hnh. Thi gian chun b d liu v kh nng sai st trong chn d liu s lm cho bc chun b d liu tr thnh then cht trong qu trnh phn tch nh lng.
c. Gii m hnh
22
Nhim v ca bc ny l tm c phng n ti u Th tc gii: phng php th v sai. Nu phng n no khng tho mn mt trong nhng rng buc ca m hnh, phng n b loi v khng chp nhn. Nu phng n no tho mn tt c nhng rng buc, phng n l chp nhn c v c th tr thnh l phng n ti u.
d. Vit bn bo co
23
Phng n da trn c s phn tch nh lng l mt trong nhng u vo m nh qun tr xem xt trc khi a ra kt lun cui cng. Bng bo co bao gm:
nhng kin ngh; nhng thng tin thch ng v kt qu c th h tr ra quyt nh.
Ch thch
24
Phi quan st qu trnh thc thi v tip tc nh gi quyt nh. Thc hin kt qu thnh cng l mt tiu chun quan trng i vi phn tch nh lng cng nh nh qun tr. Mt trong nhng cch hiu qu nht chc chn thc hin thnh cng l phi gm nhng ngi c lin quan trong qu trnh m hnh ho.
CHNG 2
Mc lc
26
2.1. t vn
2.2. Nhng dng bi ton qui hoch 2.3. Nhng phng php gii bi ton qui hoch tuyn tnh 2.4. Bi ton i ngu 2.5. Phn tch nhy 2.6. Qui hoch nguyn
2.1. t vn
27
Trong thc t, tn ti nhiu bi ton qui hoch tuyn tnh p ng nhiu nhu cu khc nhau trong nghin cu. Tuy nhin, xt theo hm mc tiu, cc bi ton qui hoch tuyn tnh c th chia thnh hai bi ton c bn sau: Bi ton cc i, Bi ton cc tiu. Cch thc xy dng, dng v cc thnh phn ca bi ton ny nh th no?
ABC l cng ty nh chuyn sn xut sn phm ho cht. Trong qu trnh sn xut, c 3 nguyn liu th c dng sn xut 2 sn phm: cht ph gia, baz ho tan. Ba nguyn liu th c pha trn thnh cht ph gia v baz ho tan nh trn Bng: Sn phm Cht ph gia Baz ho tan Kh nng cung ng (tn)
0,4 0,6 40
20 5 21
Xy dng bi ton
29
Xc nh bin quyt nh F = s tn cht ph gia c sn xut B = s tn baz ho tan c sn xut Hm mc tiu : Max 40F + 30B Cc rng buc 0,4F + 0,5B 20 Nguyn liu 1 0,2B 5 F, B 0 Nguyn liu 2 0,6F + 0,3B 21 Nguyn liu 3
Cng ty ho cht M&D sn xut 2 sn phm A v B bn lm nguyn liu cho cc cng ty sn xut x phng. Da trn mc tn kho hin ti v nhu cu tim tng cho thng ti, cc nh qun tr xc nh tng mc sn xut trong thng ti ca c hai sn phm t nht 350 galng. Ring sn phm A phi khng t hn 125 galng. Thi gian sn xut sn phm A, B tng ng l 2 gi/galng v 1gi/galng. Trong thng n, tng qu thi gian l 600 gi. Chi ph sn xut sn phm A v B tng ng l 2$/galng v 3$/galng. Mc tiu ca cng ty M&D l cc tiu tng chi ph sn xut.
Xy dng bi ton
31
K hiu: A = s galng sn phm A c sn xut, B = s galng sn phm B c sn xut. Bi ton: Min 2A+3B Rng buc 1A 125 Nhu cu ca sn phm A 1A+1B 350 Nhu cu tng 2 sn phm 2A+1B 600 Thi gian sn xut A,B 0
K hiu: x1= s tn cht ph gia c sn xut x2= s tn cht baz ho tan c sn xut Khi , bi ton RMC c dng nh sau: Max (40x1 + 30x2) Rng buc Nguyn liu 1 0,4x1 + 0,5x2 20 0,2x2 5 Nguyn liu 2 0,6x1 + 0,3x2 21 Nguyn liu 3 x1, x2 0
K hiu: x1= s galng sn phm A c sn xut x2= s galng sn phm B c sn xut Khi , bi ton M&D s c dng nh sau: Min (2x1+3x2) Rng buc 1x1 125 Nhu cu ca sn phm A 1x1+1x2 350 Nhu cu tng cc sn phm 2x1+1x2 600 Thi gian sn xut x1, x2 0
2.2.1. Nhng thnh phn ca bi ton 2.2.2. Cc dng bi ton qui hoch tuyn tnh 2.2.3. Bin i dng ca bi ton qui hoch a. a dng tng qut v dng chnh tc b. a dng chnh tc v dng chun
Hm mc tiu (Objective function), y l hm tuyn tnh ca cc bin quyt nh v c th t cc tr. Cc rng buc (Constraints) l nhng phng trnh hay bt phng trnh tuyn tnh th hin s kt hp cc bin quyt nh. Cc rng buc v du ca cc bin quyt nh: cc bin quyt nh trong nhng bi ton trong kinh t thng khng m. Tuy nhin, trong trng hp tng qut, cc bin c th nhn gi tr m.
V d:
37
x 2 + 2x3 +
x 4 + 5x5 ) x5 = 17 20
2x1 x 2 + 4x1 2x 2 + x1 x1 +
x 3 + 2x 4 + x3 + x4
x 2 + 2x3 x 2 + 2x3
x 5 18 100
x1 , x 4 0; x 2 , x 5 0; x 3 ty
Rng buc
a
j =1
ij
x j =b i i I1
Ch l phng trnh
Rng buc du :
xj0 (jJ1)
Khng m
0 0 0= 0 0
c = (c1 c 2
Dng chun
40
Rng buc
x1 x 2 xm
= b1 = b2 = bm
Trong :
1 0 A= 0
0 1 0
0 0 1
a m ( m +1)
a1n a 2n a mn
Ma trn n v cp m
Nhn xt
42
Hm mc tiu:
Min (3x1-x2+x3-3x4+x5)
Rng buc
2x1+ x2- x3 + x4 2x1-2x2+ x3 + x1 - x2+2x3 +x5 = 10 x6 = 20 = 18 xj 0 j=1,,6
Mt s khi nim
43
Mt tp gi tr ca cc bin quyt nh tha mn cc rng buc ca bi ton gi l phng n ca bi ton. Cc bin ng vi cc vc t ct n v trong ma trn A c gi l cc bin c bn. Cc bin cn li l cc bin khng c bn. Bin c bn ng vi vc t n v th i gi l bin c bn th i. Mt phng n m cc bin khng c bn bng 0 gi l phng n c bn. Mt phng n c bn c m thnh phn dng gi l khng suy bin; c t hn m thnh phn dng gi l suy bin.
Bi ton qui hoch tuyn tnh tn ti nhiu dng khc nhau: dng tng qut, dng chnh tc v dng chun. Trong thut ton gii bi ton qui hoch tuyn tnh bng phng php n hnh i hi bi ton dng chun. Chnh v vy, cn phi chuyn bi ton dng tng qut, dng chnh tc v dng chun.
Nu rng buc dng cng thm vo v tri mt bin ph khng m xn+10 bin v dng phng trnh; Nu gp rng buc dng tr ra v tri mt bin ph khng m xn+10 bin thnh phng trnh; Nu gp bin xj 0 thay xj=-tj vi tj 0; Nu gp bin xj tu thay xj=xj-xj vi xj 0 v xj0.
Nu s hng t do v phi m th i du hai v c s hng t do dng; Thm vo mi phng trnh mt bin gi khng m xn+10 vi h s 1; Trong hm mc tiu, cc bin gi c h s l M (i vi bi ton Min) v c h s l M (i vi bi ton Min). Bi ton mi gi l bi ton m rng ca bi ton xut pht.
Ch
47
Phn bit bin ph v bin gi vi 3 im sau: Bin ph a bi ton dng tng qut v dng chnh tc cn bin gi a dng chnh tc v dng chun. Trong hm mc tiu, h s ca cc bin gi bng M nu bi ton dng Min, bng M nu bi ton dng Max cn bin ph lun c h s bng 0. Bin ph l con s thc gip chng ta bin i rng buc dng bt phng trnh v phng trnh cn bin gi th 2 v bng nhau m vn cng thm l lm vic gi to to ra vc t n v m thi.
Ch
48
Nu bi ton dng chnh tc c sn mt s vc t ct n v trong A, th ch cn thm bin gi vo nhng phng trnh cn thit to bi ton m rng dng chun. Quan h gia bi ton xut pht v bi ton m rng: Nu cc bin gi u bng 0, th bi bi ton mi li chnh l bi ton xut pht, v vy phi lm sao cho cc bin gi bng 0. t c kt qu c b tr sn nh sau: Vi bi ton min, cc bin gi c h s bng M. Vi bi ton max, cc bin gi c h s bng M.
Nhn xt
49
Nu xT=(x1 x2xn) l phng n ca bi ton xut pht th (x*)T=(x1 x2xn 00) s l phng n ca bi ton m rng; Nu (x0)T=(x10 x20xn0) l phng n ti u ca bi ton xut pht th (x*0)T=(x10 x20xn 0 00) l phng n ti u ca bi ton m rng.
2.3.1. Phng php th a. Xc nh min chp nhn c b. Tm gi tr ca hm mc tiu trn min chp nhn 2.3.2. Phng php n hnh a. Thut ton n hnh gii bi ton dng chun b. Thut ton n hnh gii bi ton m rng c. Gii bng my tnh
Trong cc phng php gii bi ton qui hoch tuyn tnh, phng php th (Phng php hnh hc) thng c s dng. Phng php ny c u im l trc quan, d hiu. Tuy nhin, phng php ny ch dng gii nhng bi ton hai bin quyt nh. V c bn phng php ny gm hai bc sau: Xc nh min phng n chp nhn c; T tm phng n ti u trn min cht nhn .
Mi trc th hin mt bin quyt nh; Mi rng buc v mt ng thng xc nh min chp nhn:
Mi ng thng ch cn v 2 im v ni chng vi nhau; Chn mt im bt k tho mn rng buc, min cha im s l min chp nhn tha mn rng buc ang xt; Giao tt c cc min chp nhn ca cc rng buc hnh thnh vng chp nhn ca bi ton. Bt c im no nm trn ng bin ca vng chp nhn hoc trong vng chp nhn c gi l im phng n chp nhn c i vi bi ton qui hoch.
a. Tip
53
70
60 50 40 30 20 10 0 0
Nguyn liu 3
Nguyn liu 2
Nguyn liu 1
10
20
30
40
50
S tn cht ph gia
60 50 40 30 20 10 0 0 10 20
30
40
50
S tn cht ph gia
Tm tt v phng php th
55
V th cc rng buc:
Mi rng buc v mt ng thng v xc nh min chp nhn c ca mi rng buc;
V ng mc tiu
Cho hm mc tiu bng mt gi tr bt k v v ng mc tiu. i vi bi ton cc i, tnh tin ng mc tiu trong vng chp nhn theo hng lm gi tr ca hm mc tiu ln hn cho n khi gi tr ca hm mc tiu ln nht (i vi bi ton cc tiu th ngc li);
a. b.
C s ton hc ca phng php Thut ton n hnh gii bi ton dng chun
c.
d.
Tnh cht 1: Nu bi ton c phng n ti u th cng c phng n c bn ti u. Tnh cht 2: S phng n c bn l hu hn. Tnh cht 3: iu kin cn v bi ton c phng n ti u l hm mc tiu ca n b chn di khi f(x)min v b chn trn khi f(x)max trn tp phng n.
Bc 1: Chuyn bi ton v dng chun Bc 2: Lp bng n hnh u tin Bin x1 x2 xr xm c H cm bn s c1 c2 ... cr x1 x2 xr xm c1 c2 cr ... cm 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 ... ... ... ... ... 0 0 1 0 0 ... ... ... ... ... 0 0 ... 0 ... 1 0 xm+1 cm+1 xv xn cv ... cn P.n b1 b2 ... br ... bm f0 T s i
a1(m+1) ... a1v ... a1n a2(m+1) ... a2v ... a2n ... ar(m+1) ... m+1 ... ... ... ...
m i =1
f 0 = ci b i & j = ci a ij c j
i =1
Bc 5: Tm bin a ra
Tnh i = bi/aiv ng vi cc aiv > 0 Nu r=mini th xr l bin a ra. Hng r l hng ch yu, phn t arv l phn t trc xoay.
Quay li bc 2
V d
61
Hm mc tiu Min(6x1+x2+x3+3x4+x5-7x6) Rng buc -x1+x2 - x4 + x6 = 15 -2x1 + x3 - 2x6 = 9 4x1 + 2x4 + x5-3x6 = 2 Rng buc du xj 0 (mi j)
Gii
62
P.n
15 15 9 2 26
Li gii
63
Bng 2 Bin c bn x6 x3 x5 H s -7 1 1 x1 6 -1 -4 1 -2 x2 1 1 2 3 -3 x3 1 0 1 0 0 x4 3 -1 -2 -1 1 x5 1 0 0 1 0 x6 -7 1 0 0 0
P.n
15 39 47 -19
Khng c phng n ti u
2. bc 4: Tm bin a vo
Bin chn a vo l bin c j m v nh nht
V d 2: Bi ton ABC
65
V trong cc rng buc c cc bt ng thc nn a thm cc bin ph (Slack) vo cc rng buc nh sau : Hm mc tiu
Max 40F+30B
Rng buc
0,4F + 0,5B +1S1 0,2B + 0,6F + 0,3B + 1S2 = 20 =5 1S3 = 21 Nguyn liu 1 Nguyn liu 2 Nguyn liu 3
Rng buc du
F, B, S1, S2, S3 0
V d 2: Bi ton ABC
66
Thnh lp bng n hnh u tin Bin H s c bn S1 S2 S3 0 0 0 0 F 40 0,4 0 0,6 -40 B 30 0,5 0,2 0,3 -30 S1 0 1 0 0 0 S2 0 0 1 0 0 S3 0 0 0 1 0 bi 20 5 21 0 35 i 50
V d 2: Bi ton ABC
67
Bng 2 Bin H c s bn S1 S2 F 0 0 40 F 40 0 0 1 0 B 30 0,3 0,2 0,5 -10 S1 0 1 0 0 0 S2 0 0 1 0 0 S3 0 -2/3 0 10/6 200/3 P.n 6 5 35 1400 i 20 25 70
V d 2: Bi ton ABC
68
Bng 3 Bin c H s bn B S2 F 30 0 40 F 40 0 0 1 0 B 30 1 0 0 0 S1 0 10/3 -2/3 -5/3 100/3 S2 0 0 1 0 0 S3 0 -20/9 4/9 25/9 400/9 P.n 20 1 25 1600 i
Dng bin gi a bi ton dng chnh tc v dng chun v gii bi ton y theo nh trnh by. Nhn xt:
Nu bi ton m rng khng c phng n ti u th bi ton xut pht cng khng c phng n ti u. Nu bi ton m rng c phng n ti u m cc bin gi u bng 0 th b bin gi i, chng ta c phng n ti u ca bi ton xut pht. Nu bi ton m rng c phng n ti u m trong c t nht mt bin gi dng th bi ton xut pht khng c phng n ti u.
Min(x1+2x2+x4-5x5) S.t.
-3x3-9x4=0 x2-7x3-x4-2x5=5 x1-1/3x2+2/3x3+4/3x4+1/3x5=2/3 xj0 j
Min(x1+2x2+x4-5x5+Mx6+Mx7) S.t. + x6 =0 3x3 - 9x4 Chuyn dng x2 - 7x3 - x4 - 2x5 + x7 = 5 x1 1/3x2 + 2/3x3 + 4/3x4 + 1/3x5 =2/3 xj0 j
Bin c H s bn x6 x7 x1 M M 1
x1 1 0 0 1 0 0
x2 2 0 1 -1/3 -7/3 1
x5 -5 0 -2 1/3 16/3 -2
Bin c H s bn x6 x2 x1 M 2 1
x1 1 0 0 1 0 0
x2 2 0 1 0
x3 0 -3 -7 -5/3
x4 1 -9 -1 1 -2 -9
x5
-1/3 2/3 0
0 -47/3 0 -3
f ( x ) = c j x j min
j=1
g ( y) = b i y i max
i =1
Rng buc
Rng buc
a
j=1
ij
x j = b i (i = 1, m)
a
i =1
ij
y i c j ( j = 1, n )
Nhn xt
76
Hm mc tiu ca P l f(x) min th hm mc tiu ca D l g(y)max v ngc li. S bin ca bi ton ny l s rng buc ca bi ton kia v ngc li Cc h s cj v cc s hng t do hai bi ton i ngc li nhau Ma trn h s cc rng buc hai bi ton l chuyn v ca nhau. Hng i ca ma trn A=(aij)mn xc nh rng buc th i ca bi ton gc aijxj=bi cn ct j trong ma trn A xc nh rng buc th j ca bi ton i ngu aijyj=()cj
Bi ton P
f ( x ) = c j x j min
j=1 n
Bi ton D
g ( y) = b i y i max
i =1 n
a ij x j b i (i = 1, m) j=1 =
n
yi 0 ty y
x j 0 ty y
a ij y i c j i =1 =
m
nh l: Vi cp bi ton P v D, ch xy ra mt trong 3 trng hp sau: 1. C hai u khng c phng n 2. C hai u c phng n, lc c hai cng c phng n ti u v gi tr hai hm mc tiu i vi phng n ti u bng nhau. 3. Mt trong hai bi ton khng c phng n, cn bi ton kia c phng n. Khi , bi ton c phng n s khng c phng n ti u v hm mc tiu ca n khng b chn.
2.5.2. Cc h s ca hm mc tiu
2.5.3. V phi
Mc thay i
Phn tch nhy l nghin cu s thay i ca nhng h s trong bi ton qui hoch tuyn tnh nh hng nh th no n phng n ti u. Mc tiu:
Xem xt h s trong hm mc tiu thay i nh hng nh th no n phng n ti u? Gi tr v phi ca cc rng buc nh hng nh th no n phng n ti u? Xc nh bin s no trong bi ton qui hoch tuyn tnh l ch yu?
2.5.1. Tip
82
Bi ton ABC
Max 40F+30B
Rng buc
0,4F+0,5B 20 0,2B 5 0,6F+0,3B 21 F,B 0 Nguyn liu 1 Nguyn liu 2 Nguyn liu 3
2.5.2. Cc h s ca hm mc tiu
83
Nhm xem xt s thay i ca cc h s hm mc tiu n phng n ti u c th thc hin bng 2 phng php: th: trc quan nhng khng khi qut Phng php n hnh: c tnh khi qut nhng kh.
Phng php th
84
50
S t c b z h ta n ht a o n
B
40
30
Phng n ti u
20
10
A
0 0 10 20 30 40 50
S tn cht ph gia
Phng php th
85
Mt cch tng qut ng mc tiu c dng: D=cFF+cBB hay B=-(cF/cB)F+D/cB ng A chnh l ng rng buc nguyn liu 1: 0,4F + 0,5B = 20 hay B=-0,8F+40 ng B chnh l ng rng buc nguyn liu 3: 0,6F + 0,3B = 21 hay B=-2F+40 Nh vy, h s gc ca ng mc tiu nm trong gii hn: -2-cF/cB -0,8 hay 2cF/cB 0,8. Vi cB khng i, tc bng 30 th 24 cF 60 Vi cF khng i, tc bng 40 th 20 cB 50
Bng n hnh cui cng F Bin B S2 F H s 30 0 40 40 0 0 1 0 B 30 1 0 0 0 S1 0 10/3 -2/3 -5/3 100/3 S2 0 0 1 0 0 S3 0 -20/9 4/9 25/9 400/9 P. n 20 1 25 1600
P. n 20 1 25
100-5cF/3 0
Khi kt qu nh sau:
Final Value Reduced Cost Objective Allowable Allowable Coefficient Increase Decrease
Name
25 20
0 0
40 30
20 20
16 10
S thay i ng thi
90
Phn tch nhy theo h s ca hm mc tiu da vo gi thit rng mi lc ch mt h s thay i v tt c nhng nh hng khc ca bi ton gc khng thay i. Tuy nhin, trong mt vi tnh hung, chng ta mun quan tm ci g s xy ra nu nhiu h s ca hm mc tiu thay i ng thi.
Qui tc 100%
91
Nu tt c cc h s ca hm mc tiu thay i, tnh tng % tng cho php v % gim cho php. Nu tng % t hn hay bng 100%, phng n ti u khng thay i. Ch : qui tc 100% khng ni rng phng n ti u s thay i nu tng % tng cho php v gim cho php hn 100. Chng ta ch c th ni rng nu tng % ln hn 100, mt phng n ti u khc c l tn ti. V th, bt c khi no tng % thay i l ln hn 100, bi ton iu chnh phi c gii li xc nh phng n ti u mi.
2.5.3. V phi
92
Rng buc
0,4F+0,5B 20 Nguyn liu 1 0,2B 5 Nguyn liu 2 0,6F+0,3B 25,5 Nguyn liu 3 F,B 0
2.5.3. V phi
93
Mc ch: tm vai tr quan trng ca mi nhn t. T , xem xt phng n tng thm loi nguyn liu no em li li nhun cao nht.
2.5.3. V phi
94
Nhn xt
95
So vi ban u, khi tng thm 4,5 tn nguyn liu 3 th li nhun tng 200$. Nh vy, mi tn nguyn liu 3 tng thm s lm tng 44,44$ li nhun. Tng t, c th thay i cc nguyn liu khc.
Trong cc kt xut ca my tnh, nhng gi tr ny nm ct c nhn dual price hay shadow price.
Kt qu ca my tnh
96
20 4 21
33,333 0 44,444
20 5 21
1,5 1E+30 9
6 1 2,25
Nhng bi ton qui hoch tuyn tnh vi mt hay nhiu bin nhn gi tr nguyn c gi l qui hoch tuyn tnh nguyn. Nu mt vi, nhng khng phi tt c cc bin phi nguyn, gi l qui hoch nguyn b phn. Nu tt c bin phi l s nguyn, gi l c qui hoch nguyn hon ton. Nu tt c cc bin l bin 0-1, gi l qui hoch tuyn tnh nguyn 0-1 (nh phn).
Qui hoch tuyn tnh m do b yu cu nguyn gi l qui hoch tuyn tnh ni lng (LPR) ca qui hoch tuyn tnh nguyn.
Bi ton
101
Cng ty bt ng sn Eastborne c 2000000$ c th dng mua ti sn cho thu mi. Sau nhng kho st ban u, Eastborne thy c th u t vo ngi nh ring v chung c. S ngi nh ring c th mua c 5 ci vi gi mi ci l 282000$. Mi chung c c th mua c gi vi 400000$. Cc nh qun tr ti sn ca Eastborne c th dnh n 140 gi mi thng cho nhng ti sn mi ny; mi ngi nh ring cn 4 gi mi thng, v mi chung c cn 40 gi mi thng. Doanh thu hng nm, sau khi khu tr tin th chp v chi tiu hot ng, c lng 10000$ mi ngi nh ring v 15000$ mi chung c. Cc nh qun tr ca Eastborne mun xc nh s ngi nh ring v s chung c mua sao cho cc i doanh thu hng nm.
M hnh bi ton
102
Hm mc tiu (1000$)
Max(10T +15A)
S.t.
282T + 400A 2000 Qu kh dng 4T + 40A 140 Thi gian ca nh qun tr T 5 S ngi nh ring c th mua T, A 0 v nguyn
Gi s b rng buc nguyn, tin hnh gii bng phng php thng thng; Lm trn xc nh nghim nguyn: dng phng php th v sai.
Cc phn mm my tnh c th gii bi ton qui hoch tuyn tnh nguyn. D liu u vo hon ton ging nh bt k bi ton qui hoch tuyn tnh nhng ch thm iu kin l bin nguyn.
D ton vn
106 Cng ty thit b ng lnh ang quan tm u t vo mt s d n m nhu cu vn khc nhau qua 4 nm ti. i mt vi nhng gii hn ngun vn mi nm, nh qun tr mun chn nhng d n c li nhun ln nht. Nhng gi tr hin ti thun c c lng cho mi d n, nhu cu vn, v ngun vn c th dng qua cc giai on trong 4 nm nh sau: D n (1000$) M rng M rng Mua nh my kho mi MMTB
Ga tr hin ti thun
90 15 20 20 15
40 10 15 20 5
10 10
Vn nm 1 Vn nm 2 Vn nm 3 Vn nm 4
10
M hnh bi ton
107
Bn bin quyt nh 01 nh sau: P= 1 nu d n m rng nh my c chp nhn; 0 nu b bc b; W= 1 nu d n m rng kho c chp nhn; 0 nu b bc b; M= 1 nu d n my mc thit b mi c chp nhn; 0 nu b bc b; R= 1 nu d n nghin cu sn phm mi c chp nhn; 0 nu b bc b.
M hnh bi ton
108
Max 90P + 40W + 10M +37R S.t. 15P 20P 20P 15P + 10W + 15W + 20W + 5W + + + + 4M 10M + 15R + + + 10R 10R 10R 40 Kh nng vn nm 1 50 Kh nng vn nm 2 40 Kh nng vn nm 3 35 Kh nng vn nm 4
P,W,M,R= 0,1
Xem li bi ton RMC. Ba nguyn liu th c dng sn xut 3 sn phm: cht ph gia, baz ho tan, v cht chi thm. Nhng bin quyt nh l: F, S, C tng ng l s tn cht ph gia, cht baz ho tan, cht chi thm c sn xut. Li nhun mi tn cht ph gia l 40$, baz ho tan 30$, v cht chi thm l 50$. Mi tn cht ph gia gm 0,4 tn nguyn liu 1 v 0,6 tn nguyn liu 3. Mi tn baz ho tan gm 0,5 tn nguyn liu 1; 0,2 tn nguyn liu 2, v 0,3 tn nguyn liu 3. Mi tn cht chi thm gm 0,6 tn nguyn liu 1; 0,1 tn nguyn liu 2, v 0,3 tn nguyn liu 3. RMC c 20 tn nguyn liu 1; 5 tn nguyn liu 2, v 21 tn nguyn liu 3, v quan tm xc nh lng sn xut ti u.
M hnh qui hoch tuyn tnh ca bi ton ABC l Max 40F +30B + 50C S.t. 0,4F + 0,5B + 0,6C 20 Nguyn liu 1 0,2B + 0,1 C 5 Nguyn liu 2 0,6F + 0,3B + 0,3C 21 Nguyn liu 3 F, B, C 0
Phng n ti u: F= 27,5 tn cht ph gia, B=0 tn, C= 15 tn, vi gi tr ca hm mc tiu 1850$ nh Hnh 2.19
Xy dng bi ton qui hoch tuyn tnh ca bi ton RMC khng bao gm chi ph c nh sn xut sn phm. Gi s rng c ngun d liu v chi ph c nh v lng sn xut ti a cho mi sn phm nh sau:
Lng ti a (tn) 50 25 40
Bin 0-1 c th dng a chi ph c nh vo trong m hnh sn xut. Bin 0-1 c xc nh nh sau:
SF=1 nu cht ph gia l c sn xut; 0 nu khng SB=1 nu baz ho tan c sn xut; 0 nu khng SC=1 nu cht chi thm l c sn xut; 0 nu khng
Max 40F + 30B + 50C - 200SF - 50SB - 400SC S.t. 0,4F + 0,5B + 0,6C 20 0,2B + 0,1C 5 0,6F+ 0,3B+ 0,3C 21 F- 50SF 0 S- 25SB 0 C- 40SC 0 F,B,C 0; SF,SB,SC= 0, 1 Nguyn liu 1 Nguyn liu 2 Nguyn liu 3 Max F Max S Max C
Chng 3
M HNH MNG
Kt thc chng ny, sinh vin c th: 1. Nm c nhng khi nim c bn ca m hnh mng 2. Hiu c bi ton ng i ngn nht v vn dng vo kinh t 3. Hiu c bi ton cy bao trm ti thiu v vn dng vo kinh t 4. Hiu c bi ton ng dng cc i v vn dng vo kinh t
Mc lc
117
th v hng G l mt cp gm hai tp N v A, k hiu G(N,A), vi N l tp cc nt v A l tp cc cung v hng. Cung v hng l mt cp khng k n th t hai nt khc nhau i v j (i,jN) k hiu l (i,j). Trong th v hng, cung (i,j) = cung (j,i). Mt ng i t nt i1 n nt it l b gm t nt khc nhau i1,, it sao cho (ik, ik+1)A. Chu trnh l b gm t nt i1,,it sao cho i1,, it-1 l mt ng i vi it=i1 v c t nht ba nt khc nhau. th v hng c gi l lin thng nu ng vi mi cp i,jN u c mt ng i t i n j.
th G (N,A) l th c hng nu mi cung l mt cp c th t. Trong th c hng, (i,j) (j,i). Trong th c hng c th cha c hai cung (i,j) v (j,i), nn xc nh mt ng i phi ni r c dy nt i1,,it v dy cung a1,,at-1. th c hng l lin thng nu th v hng tng ng l lin thng. Cy l mt th v hng, lin thng v khng c chu trnh. Cy bao trm ca th G (N,A) l mt cy trong G c cha tt c cc nt ca G cn s cung c th t hn. Do vy, cy bao trm l cy Gs (Ns, As) c Ns=N v As A.
3.2.1. t vn
121
Cng ty ABC c mt vi d n xy dng nm khp ni trong a bn tnh. Hng ngy cng ty c nhiu chuyn xe a cng nhn, chuyn ch thit b v vt t i li gia tr s cng ty v cc cng trng xy dng. Cng ty mun xc nh cc tuyn ng ngn nht nhm ti thiu khong cch di chuyn t vn phng cng ty n cc cng trng. Cc tuyn ng m phng tin ca cng ty i li hng ngy c th c m t bng s mng nh sau:
7 17 2 15 1 10 3 3 4 6 4 2 5 6 4 5 6
Cho mt th c hng G (N,A). Mi cung c di cij> 0 v cng chnh l khong cch gia hai nt. tm ng ngn nht t mt nt i n nt k bt k (kN) chnh l tm ng ngn nht t nhiu hoc thm ch mi nt khc nt i n nt k. Vy, bi ton ng ngn nht l bi ton tm ng ngn nht t mi nt iN n mt nt kN cho trc trn th G(N,A).
Thut ton t nhn l thut ton da vo vic t nhn cho cc nt tm ng ngn nht. Nhn ca nt i gm 2 con s nm trong du ngoc vung v c k hiu l [c1i, T], trong c1i l gi tr khong cch t nt 1 n nt i, v T l k hiu s th t ca nt ng ngay trc nt i theo ng i t nt 1 n nt i. Nt cha t nhn l nt cha xc nh c ng i t nt 1 n nt . Nt c t nhn tm thi l nt xc nh c mt ng i t nt 1 n nt . Nt c nhn c nh khi thut ton xc nh c ng i ngn nht t nt 1 n nt .
Bc 1: u tin, gi s nt 1 c nhn c nh [0,S]. Bc 2: t nhn tm thi cho cc nt lin thng trc tip t nt 1. Gi N1 l tp cc nt c nhn tm thi vi nt 1. Gi s nt i N1 l nt lin thng trc tip vi nt 1 s c nhn tm thi l [c1i, 1]. Tin hnh t nhn c nh cho nt kN1 tha mn iu kin c1k= min {c1i}, iN1. Loi nt k ra khi nt c nhn tm thi.
3.2.3. Cc bc
126
Bc 3: Xt cc nt lin thng vi nt k: t nhn tm thi cho nhng nt lin thng vi nt k v cha t nhn. iu chnh nhn tm thi cho tt c cc nt theo nguyn tc: gi s nt j ang xt, lin thng vi nt k bng cung (k,j) th thay th gi tr khong cch ca nhn nt j bng min {c1j, c1k + ckj}. Gi Ntt l tp cc nt c nhn tm thi. Xt cc c1j vi j Ntt gi s c1m= min {c1j}. Nh vy, t nhn c nh cho nt m. Tip tc qui trnh ny cho n khi tt c cc nt c nhn c nh th kt thc thut ton.
3.2.3. Cc bc
127
Bc 4: Xc nh khong cch ngn nht t nt 1 n nt bt k. ng ngn nht n mt nt nht nh k c th tm bng cch xut pht t nt k v di chuyn ngc v nt ngay trc. Tip tc di chuyn ngc chiu qua mng s tm thy ng ngn nht t nt 1 n nt ang cp.
ng dng
129
Bc 2: Tp cc nt lin thng vi nt 1 l nt 2 v 3. t nhn tm thi cho cc nt 2, 3 ln lt l [15,1], [10,1]. Nt 3 [10,1] c t nhn c nh. 7 17 5 [15,1] 2 4 6 15 6 [0,S] 4 1 3 6 10 2 5 [10,1] 3 4
ng dng
130
Bc 3: Cc nt lin thng vi nt 3 l 2 v 5. t nhn tm thi cho nt 5 [14,3]; iu chnh nhn tm thi cho nt 2 thnh [13,3]. t nhn c nh cho nt 2. 17 [13,3] [0,S] 1 10 5 [10,1] 3 4 [14,3] 15 3 2 6 4 2 6 4 5 6 7
ng dng
131
t nhn tm thi cho nt 4 v 7: 4 [19,2] v 7 [30,2]. Xt tp cc nt c nhn tm thi, la chn nt c gi tr khong cch nh nht. Nt c la chn l nt 5. 7 17 [30,2] 5 2 [13,3] 4 [19,2] 6 15 6 [0,S] 4 1 3 6 10 2 5 [10,1] 3 4 [14,3]
ng dng
132
Xt cc nt lin thng vi nt 5. t nhn tm thi cho nt 6 [16,5], iu chnh nhn tm thi cho nt 4 [18,5]. Xt 3 nt tm thi 4,6,7. Nt 6 s c t nhn c nh 7 17 [30,2] 5 2 [13,3] 4 [18,5] 6 15 6 [0,S] 4 1 3 6 [16,5] 10 2 5 [10,1] 3 4 [14,3]
ng dng
133
iu chnh nhn tm thi cho nt 7: [22,6]. V nt 4 c chn t nhn c nh: 4 [18,5]. 17 [13,3] [0,S] 1 10 5 [10,1] 3 4 [14,3] 15 3 2 6 4 2 6 [16,5] 5 4 [18,5] 6 7 [22,6]
ng dng
134
Cui cng, ch c nt 7 lin thng vi nt 4. V c14+5=18+5=23>22 nn khng iu chnh nhn ca nt 7. Nt 7 l nt cui cng c t nhn c nh. 17 [13,3] [0,S] 1 10 5 [10,1] 3 4 [14,3] 15 3 2 6 4 2 6 [16,5] 5 4 [18,5] 6 7 [22,6]
ng ngn nht t nt 1 n cc nt khc Nt 2 3 4 5 6 7 ng ngn nht t nt 1 1-3-2 1-3 1-3-5-4 1-3-5 1-3-5-6 1-3-5-6-7 Khong cch bng km 13 10 18 14 16 22
3.2.1 t vn 3.2.2. M t dng ton hc ca bi ton 3.2.3. Thut ton cy bao trm ti thiu
3.3.1. t vn
137
Trung tm my tnh khu vc phi lp t ng cp truyn thng lin kt 5 ngi s dng my tnh vi mt my ch trung tm. Vic lp t l mt cng vic tn km. Nhm gim chi ph, nhm qun tr mng trung tm mun tng chiu di ng cp truyn thng cng ngn cng tt. Trong mng, my tnh trung tm c th c kt ni trc tip vi tng ngi s dng v cho php nhng ngi s dng khc tham gia vo h thng bng cch lin kt vi nhng ngi s dng kt ni vi h thng. Mng truyn thng ca Trung tm my tnh khu vc nh sau:
Mng truyn thng ca Trung tm my tnh khu vc (Khong cch tnh bng km)
40 50 40 30 40 10 30
138
2
20
3
40 20 30
Mt th v hng G (N,A). Mi cung c di cij>0, di ca mi cung chnh l khong cch. tm cy bao trm ti thiu ca th G l tm mt cy Gs (Ns, As) tha mn min cij, (i,j) As, As A. Vy, bi ton cy bao trm ti thiu l bi ton tm tp cc cung lin thng tt c cc nt vi tng khong cch trn cung nh nht.
T tng ca thut ton l xem xt cc nt v a tng nt vo tp cc nt Ns. Thut ton cy bao trm ti thiu gm cc bc sau: Gi NC l tp cc nt c chn a vo NS v NU l tp cc nt cn li Bc 1: Bt u ti mt nt i bt k. Nt i NC. Xt cc cung (i,k) vi kNU. Chn cung nh nht, gi s cij=min(cik), b sung nt j vo NC. Cung (i,j) As. Loi nt j khi NU.
Bc 2: Xt tt c cc cung ni t tp NC n NU. Gi s cung (m,k) vi m NC v kNU c gi tr cung nh nht. Do , cung (m,k) s thuc cy bao trm ti thiu. Nu c hai hoc nhiu cung c gi tr cung u nh bng nhau th ty chn 1 cung. iu chnh li tp hp NC v NU bng cch b sung nt k v NC v loi nt k ra khi NU Lp li bc 2 cho n khi NC=N v NU=.
Mt cch ty , bt u ti nt 1, NC={1}, xt cc cung c ni vi nt 1, cung (1,2) vi khong cch bng 20 km l nh nht. Vy, cung (1,2) thuc cy bao trm ti thiu. iu chnh: NC = {1,2}, tp Nu = {3,4,5,6}
2
20 50
40 30 40 10
3
40 30 20
30 40
Bc 2
143
Xt tt c cc cung ni cc nt t tp NC n NU. Cung (1,4) vi khong cch 30 km l nh nht. Vy, cung (1,4) thuc cy bao trm ti thiu. iu chnh: Tp NC = {1,2,4} v tp NU = {3,5,6}.
2
20 50
40 30 40 10
3
40 30 20
30 40
Lp li bc 2:
144
Cung (4,3) khong cch 10km l nh Vy, cung thuc cy bao ti thiu
2
20 50
40 30 40 10
3
40 30 20
30 40
Lp li bc 2:
145
Cung (4,6) khong cch 20km l nh Vy, cung thuc cy bao ti thiu
2
20 50
40 30 40 10
3
40 30 20
30 40
Lp li bc 2:
146
Cung (3,5) khong cch 30km l nh Vy, cung thuc cy bao ti thiu
2
20 50
40 30 40 10
3
40 30 20
1
iu chnh: Tp NC = {1,2,3,4,5,6} v tp NU rng
30 40
Vy, cy bao trm ti thiu gm cc cung (1,2), (1,4), (4,3), (4,6) v (3,5) vi tng khong cch bng 110 km. 5 40
20
50 40 10 30 40
30
3
40 30 20
Chng ta cng xem xt h thng ng cao tc lin tnh Bc Nam i qua Thnh ph A. Dng phng tin di chuyn Bc Nam t mc 1500 phng tin/gi vo thi gian cao im. thc hin chng trnh duy tu bo dng ng cao tc vo ma h, theo cn thit phi tm thi ng mt s ln xe v gii hn tc thp hn. Cc tuyn ng thay th ty chn bao gm cc ng cao tc khc v cc ng ni th. Do s khc bit v gii hn tc v m hnh giao thng, ti nng trn dng s khc nhau, ph thuc vo cc con ng ni th v tuyn ng s dng. Mng giao thng xut vi ti nng trn dng ca mi cung c gii thiu Slide sau
0 5 1 6 5
3 2 2 3 3 3 0 0 4 7
0 0
8 1 1 0 6 0
7 0
3.4.1. t vn
151
Xem xt mt mng c mt nt ngun (nt cung) v mt nt ht (nt cu). Bi ton dng cc i a ra vn : Lng dng cc i nh phng tin vn ti, d liu, cht lng, c th i vo v i ra mng ny trong mt thi gian nht nh. Lng dng ph thuc vo rng buc ti nng trn tt c cc cung ca mng. l gii hn ti a hay gii hn ti nng trn dng ca mi cung. K thut dng cc i cho php chng ta xc nh lng ti a c th di chuyn qua mt mng.
Mt th c hng G (N,A) c ti nng ti a trn cc cung l uij , (i,j)A, c th bng +. Dng thc t trn cc cung l xij, 0 xij uij, (i,j)A. Gi s so v si l hai nt c bit, gi tng ng l nt ngun v nt ht. Bi ton dng cc i l i tm xij tha mn max xi,si, iN. Chnh v vy, bi ton dng cc i l bi ton i tm dng thc t trn cung sao cho tng dng i vo nt ht l cc i.
Bc 1: Tm bt k mt ng i t nt ngun n nt ht c cc ti nng trn dng ln hn 0 i vi tt c cc cung theo ng i. Nu khng c ng i no nh vy, phng n ti u t c. Bc 2: Tm ti nng nh nht ca cung theo ng i la chn theo bc 1: Pf. Bc 3: i vi ng i la chn bc 1, gim ti nng dng trn tt c cung theo hng i bng mt lng Pf v tng ti nng dng trn tt c cung theo hng i ngc bng mt lng Pf. Quay li bc 1. Bc 4: So snh ti nng cui v u tin xc nh dng di chuyn v lp m hnh mng cui cng.
0 5 1 6 5
3 2 2 3 3 3 0 0 4 7
0 0
8 1 1 0 6 0
7 0
Bc 1: ng 1-4-6-7
155
7 0 7
1 5 0 0 5
Pf=5 7 6
0 0 4 5
Gim 5
Tng 5
5 2
0 0 4
Bc lp ln 1: 1-2-5-7: pf=3
158
0 5 1 6 0
3 2 2 3 3 3 0 5 4 7
0 0
8 1 1 0 6 5
7 5
Bc lp ln 2: 1-3-5-7: pf=3
159
3 2 1 6 0
0 2 2 3 3 3 0 5 4 7
3 0
5 1 1 0 6 5
7 5
Bc lp ln 2: 1-3-6-7: pf=2
160
3 2 1 3 0
0 2 2 0 3 3 0 5 4 7
3 3
2 1 1 0 6 5
7 5
Bc lp ln 3: 1-3-6-5-7: pf=1
161
3 2 1 1 0
0 2 2 0 3 3 0 5 4 5
3 3
2 1 1 2 6 5
7 7
Bc lp ln 4: Khng tn ti ng no
162
3 2 1 0 0
0 2 2 0 3 3 0 5 4 4
3 3
1 2 0 3 6 5
7 7
Ti u
3 2 1 0 0
0 2 2 0 3 3 0 5 4 4
3 3
1 2 0 3 6 5
7 7
Kt qu cui cng
164
2 3 1 6
3 3 3 3
5 1
7 7
6 5
5 4
CHNG 4
CPM (Critical Path Method) l phng php ng gng c Henry L.Gantt pht trin di dng biu Gantt nh mt cng c h tr cho cng vic iu hnh d n t nm 1918. PERT (Project Evaluation and Review Technique): K thut xem xt v nh gi d n v c s dng vo cui thp nin 1950. Mc du PERT v CPM c hnh thnh c lp nhng c chung mc ch v s dng cc thut ng ging nhau. Ngy nay, ngi ta kt hp cc im mnh ca mi k thut nhm to ra mt k thut iu hnh d n c gi tr. Vy, PERT/CPM l g v ng dng n trong thc t nh th no?
PERT l mt th c hng G(N,A) lin thng, khng c chu trnh v c nt bt u v nt kt thc. D n (project) l mt tp hp cc hot ng (cng vic) lin quan vi nhau v phi thc hin theo mt trt t cho n khi hon thnh ton b d n. Hot ng c hiu nh l mt cng vic i hi thi gian v ngun lc hon thnh. Hot ng ngay trc l nhng hot ng phi c hon thnh bt u cc hot ng khc.
PERT/CPM cung cp cc thng tin sau: Thi gian hon thnh d n mong mun; Kh nng hon thnh trc ngy ch nh; Nhng hot ng gng c th nh hng trc tip n thi gian hon thnh; Nhng hot ng c thi gian d tr v c th thm ngun lc cho nhng hot ng gng; Ngy bt u v kt thc d n. PERT/CPM c s dng xy dng, iu hnh thc hin v kim tra nhiu d n khc nhau, nh: Nghin cu v pht trin sn phm hay qui trnh mi; Xy dng cc nh my, cng trnh v ng x; Bo dng cc thit b ln v phc tp; Thit k v lp t cc h thng mi;
4.2.1. Cc bc v s PERT/CPM 4.2.2. Cc nguyn tc thit lp PERT/CPM 4.2.3 Gii bng my tnh
4.2.1. Cc bc v s PERT
170
Bc 1: Xc nh cc hot ng ca d n v d kin thi gian hon thnh chng; Bc 2: Thit lp mng d n nhm m t cc hot ng v cc hot ng ngay trc ca cc hot ng nh nu trong bc 1; Bc 3: Tnh thi im khi cng sm (ES: Earliest Start ) v hon thnh sm (EF: Earliest Finish) cho mi hot ng; Bc 4: Tnh thi im hon thnh mun (LF: Latest Finish) v thi im khi cng mun (LS: Latest Start); Bc 5: Tnh thi gian d tr (Slack) cho mi hot ng, hot ng gng v ng gng (critical path); Bc 6: Hnh thnh bng lch trnh hot ng.
D n m rng trung tm
171
Ch mt trung tm mua sm lp k hoch hin i ha v m rng mt t hp trung tm mua sm hin ti. D n ny d nh cung cp mt bng kinh doanh cho 8-10 doanh nghip mi. Ngun ti chnh c thu xp qua mt nh u t t nhn. Tt c cng vic cn li i vi ng ch trung tm ny l t k hoch, iu hnh thc hin v kim tra d n m rng. S dng Pert iu hnh d n m rng trung tm, gm cc bc nh sau:
Xc nh tt c cc hot ng ca c d n; Xc nh mi quan h lin kt gia cc hot ng, tc quan h trnh t thc hin chng; D kin thi gian hon thnh mi hot ng. Xc nh cc hot ng ngay trc. i vi d n m rng trung tm, gm cc hot ng, quan h trnh t, hot ng ngay trc v thi gian hon thnh ca tng hot ng nh slide sau:
Danh mc cc hot ng ca d n
173 Hot ng A B C D E F G H I M t hot ng Chun b bn v thit k Xc nh ngi thu tim nng Lm t qung co cho ngi thu La chn nh thu Chun b th tc xy dng Ph duyt, k hp ng vi nh thu Thc hin vic xy dng K hp ng vi ngi thu Ngi thu chuyn vo Tng Hot ng ngay trc A A A E D,F B,C G,H Thi gian (tun) 5 6 4 3 1 4 14 12 2 51
Bc 2 : Thit lp mng d n
174
Mc tiu: M t bng biu cc hot ng v cc hot ng ngay trc ca d n. Mng d n bao gm cc nt v cc cung. Mi cung biu th mt hot ng (Activity On Arc:AOA) v mi nt biu din quan h trnh t. Hay: Mi nt c th biu th mt hot ng (Activity On Node: AON) v mi cung biu din quan h trnh t. Ni nt thng c k hiu bng ng trn hay hnh ch nht. Trn mi nt (ngoi tr nt Start v Finish) thng gm c cc thng tin nh slide sau:
K hiu hot ng
Thi gian hon thnh hot ng (t) Thi im khi cng mun (LS)
Start
Finish
Theo hng tin, tnh ES v EF cho tng hot ng theo cc qui tc: Thi im hon thnh sm: EF=ES+t Thi im khi cng sm: Thi im khi cng sm ca mt hot ng bng gi tr ln nht trong cc thi im hon thnh sm ca tt c cc hot ng ngay trc n. Cng thc tnh: ESj = Max{EFi} mi i < j Ch : Bt c hot ng no, nu ch c mt hot ng ngay trc n u c thi im khi cng sm bng thi im hon thnh sm ca hot ng ngay trc n.
Mng d n c ES v EF
178 E 5 1 A 0 5 5 D 3 C 4 5 9 H 9 12 5 8 6 F 6 4 G 10 24 14 21 I 24 26 2 10
Start
Finish
B 0 6
Bc 4: Tnh LF v LS
179
Theo hng li, tnh LF v LS cho tng hot ng theo cc qui tc: Thi im hon thnh mun ca hot ng cui cng bng thi im hon thnh sm d n. Thi im khi cng mun: LS=LF-t. Thi im hon thnh mun ca mt hot ng bng gi tr nh nht trong cc thi im khi cng mun ca tt c cc hot ng ngay sau n, cng thc tnh: LFi = Min{LSj} mi j>i
Mng d n c LS v LF
180 E 5 1 5 A 0 5 0 5 5 D 5 3 C 4 B 0 6 6 6 12 6 6 8 F 6 4 6 10 10 G 10 24 14 10 24 H 9 21 I 24 26 2 24 26
7 10 5 9
Start
8 12
12 12 24
Finish
Thi gian d tr ca mt hot ng l thi gian mt hot ng c th chm tr m khng lm tng thi gian hon thnh ca d n. Thi gian d tr ca mt hot ng c tnh theo cng thc sau: Slack=LS-ES=LF-EF Hot ng gng l hot ng c thi gian d tr bng 0. V d: hot ng A, E, F, G, I. ng gng l ng i bao gm cc hot ng gng. V d: A-E-F-G-I.
Nguyn tc v: mi hot ng ng vi mt nt. Ngoi ra, cn b sung nt bt u (Start) v nt kt thc (Finish) Nguyn tc nh s th t: Cc nt phi c nh s th t t tri sang phi, t trn xung di. Nguyn tc gp v tch vic Nhng hot ng cng tnh cht v c thc hin trong cng mt thi gian th c th gp li (nu cn) thnh mt hot ng. Nu mt s hot ng khng nht thit khi cng sau khi hon thnh ton b hot ng A m phi khi cng khi A xong tng phn th cn phi tch vic A.
4.3.1. Dn nhp 4.3.2. Thi gian hot ng c tnh ngu nhin 4.3.3. Xc nh ng gng 4.3.4. S thay i thi gian hon thnh d n
4.3.1. Dn nhp
185
i vi d n lp i lp li, da vo d liu qu kh v kinh nghim, chng ta c th c tnh chnh xc thi gian hon thnh ca mi hot ng. Tuy nhin, i vi cc d n mi hay c nht, c tnh thi gian hon thnh ca mi hot ng c phn kh khn. Trong nhng tnh hung ny, thi gian hon thnh ca mi hot ng c tnh ngu nhin v n c xem xt nh cc bin ngu nhin vi phn phi xc sut nht nh iu hnh nhng d n ny, ngoi vic bit cc hot ng, hot ng ngay trc, trt t cc hot ng, cn bit lut phn phi xc sut v cc tham s c trng phn phi ca thi gian hot ng.
D n my ht bi Port -Vac
186
Cng ty Daugherty sn xut h thng ht bi cng nghip trong nhiu nm. Gn y, mt thnh vin trong nhm nghin cu sn phm trnh mt bo co xut cng ty xem xt vic sn xut my ht bi khng dy. Sn phm mi Porta-Vac, c th ng gp vo vic m rng kinh doanh trong th trng h gia nh. B phn qun tr hy vng rng n c th sn xut vi mc chi ph hp l v s tin li nh vo kh nng d xch theo v khng dy. B phn qun tr mun nghin cu tnh kh thi ca vic sn xut Porta-Vac. Nhm hon thnh vic nghin cu, cng ty phi thu thp thng tin t cc b phn R&D, th nghim sn phm, sn xut, d tr chi ph v nghin cu th trng.
Khi c mng d n cn tnh thi gian hon thnh mi hot ng. Khi thi gian hot ng c yu t ngu nhin, cn c tnh 3 thi gian: lc quan, hp l nht v bi quan. Phng php iu hnh d n c tnh ngu nhin l phng php PERT ba c lng (PERT three estimate method). Phng php ny s dng 3 loi thi gian c lng: Thi gian lc quan a (Optimistic time) Thi gian hp l nht m (Most probable time) Thi gian bi quan b (Pessimistic time)
Thi gian lc quan (a) l thi gian hon thnh hot ng ti thiu nu mi vic tin trin rt l tng. y chnh l thi gian cn hon thnh hot ng trong iu kin thun li nht. Trn th phn phi xc sut, thi gian ny nm cn di. Thi gian hp l nht (m) l thi gian hon thnh hot ng c kh nng xy ra nht trong iu kin thng thng. y chnh l thi gian c xc sut ln nht, nm nh cao nht trong th phn phi xc sut. Thi gian bi quan (b) l thi gian hon thnh hot ng ti a trong iu kin kh khn nht. Thi gian ny nm cn trn trong th phn phi xc sut.
T cc loi thi gian khc nhau ca mi loi hot ng cn tnh th gian hon thnh k vng ca mi hot ng Thi gian k vng (t) ca mi hot ng l bnh qun gia quyn theo cng thc sau:
Phng sai ca thi gian hon thnh mi hot ng c tnh da vo cng thc sau:
a + 4m + b t = [2m + (a + b) )] = 6
1 3 1 2
ba = 6
2
Hot ng A B C D E F G H I J
Phng sai 1,78 0,44 0,11 1,78 0,11 0,03 0,25 0,69 0,03 0,11
Finish
Start
Ch
195
Khi thi gian hon thnh hot ng c tnh ngu nhin, vic tnh ton ng gng ch xc nh c thi gian k vng (thi gian trung bnh) hon thnh d n. Thi gian thc t hon thnh d n c th khc. Cc hot ng c phng sai cng ln chng t mt mc khng n nh cng cao. Ngi qun tr d n nn gim st tin ca bt k hot ng c phng sai ln ngay c thi gian k vng khng xc nh c hot ng l hot ng gng.
4.3.3. Xc nh ng gng
196
Da vo thi gian hot ng k vng, tin hnh cc tnh ton ng gng nhm xc nh thi gian k vng hon thnh d n v xy dng lch trnh hot ng. Xem xt thi gian hot ng k vng nh mt khong thi hn c nh bit ca mi hot ng. S dng qui trnh ng gng theo phng php PERT/CPM tm ng gng cho d n Porta-Vac. Da vo cc hot ng gng v thi gian k vng hon thnh d n, phn tch tc ng ca s thay i thi gian hot ng.
4.3.3. Xc nh ng gng
197
Theo hng tin ca s mng, tnh ton thi im khi cng sm (ES) v thi im hon thnh sm (EF)
C 6 3 A 0 6 Start 6 D 6 11 5 E 6 9 3 B 0 2 2 9 F 9 11 2 G 11 14 3 H 9 13 4 J 15 17 2 I 13 15 2 Finish
4.3.3. Xc nh ng gng
198
3 10 13 A 0 6 0 6 6 D 6 11 5 7 12
Finish
Start
E 6 9 3 B 0 2 7 2 9 6 9
S thay i thi gian hon thnh ca cc hot ng gng s thay i thi gian hon thnh ton b d n. S thay i thi gian hon thnh ca cc hot ng khng gng thng khng c tc ng n thi gian hon thnh d n. Tuy nhin, nu c mt hot ng khng gng b tr hon va vt qu thi gian d tr th hot ng ny c th tr thnh hot ng gng v thnh mt nt trong ng gng mi v nh hng n thi gian hon thnh d n.
Gi T l tng thi gian cn c hon thnh d n. Gi tr k vng ca T bng tng gi tr thi gian k vng ca cc hot ng gng: E(T)= tA+tE+tH+tI+tj=6+3+4+2+2=17 Phng sai v thi gian hon thnh d n bng tng phng sai v thi gian cc hot ng trn ng gng: 2=2A+2E+2H+2I+2J=1,78+0,11+0,69+0,03+0,11=2,72 lch chun v thi gian hon thnh d n: =1,65
Gi thit rng thi gian hon thnh d n (T) tun th theo phn phi chun vi k vng E(T) v phng sai 2
=1,65
T
Thi gian
Bng phn phi ny, c th tnh ton xc sut tha mn mt thi hn hon thnh d n nht nh. V d, b phn qun tr dnh cho d n Porta-Vac thi gian 20 tun. S dng phn phi xc sut chun, chng ta ang xc nh xc sut T = 20. Gi tr z ca phn phi xc sut chun ti T=20 l
z= 20 17 = 1,82 1,65
Tra bng phn phi chun vi gi tr z, xc nh c xc sut d n hon thnh trong thi hn 20 tun l 0,4656 + 0,5 = 0,9656.
=1,65
P(T20)
T=20
Z=(20-17)/1,65 =1,82
17 Thi gian
Trong mt s trng hp cn phi rt ngn thi gian hot thnh d n. Trong nhng trng hp ny, ch c th thc hin rt ngn thi gian hot ng cn phi tng chi ph. Thc t, cc nh qun tr phi ra quyt nh v chp nhn chi ph tng thm c c thi gian hot ng rt ngn nh mt tha hip. Vic rt ngn thi gian hot ng c coi nh l tha hip thi gian - chi ph. Vn t ra tho hip nhng hot ng no v nh th no c hiu qu nht?
Hot ng A B C D E
M t Kim tra li my I iu chnh my I Kim tra li my II iu chnh my II Kim tra ton h thng
A 0 7
B 7 10 3 E 10 12 2
Start
Finish
C 0 6 6
D6 9 3
ng gng c xc nh l ng i (A-B-E), tng thi gian hon thnh d n l 12 ngy. Lch trnh hot ng ca d n bo dng hai c my Hot ng ES LS EF A B C D E 0 7 0 6 10 0 7 1 7 10 7 10 6 9 12 LF Slack 7 10 7 10 12 0 0 1 1 0 C ng gng C C
Gi s cn hon thnh d n bo dng trong 10 ngy. rt ngn thi gian hon thnh d n theo mong mun cn rt ngn thi gian hon thnh ca mt s hot ng chn lc. rt ngn thi gian hon thnh ca mi hot ng hot ng ca c cc ngun lc b sung thng dn n chi ph d n gia tng. Xc nh cc hot ng i hi t chi ph nht tha hip v ch tha hip nhng hot ng ch bng khong thi gian cn thit p ng thi gian hon thnh d n theo mong mun.
ti: : thi gian bnh thng ca hot ng i. ti : thi gian theo tha hip cao nht ca hot ng i .
Mi : mc rt gim thi gian ti a c th ca hot ng i theo tha hip: Mi=ti-ti Chi ph cho mi hot ng theo thi gian khc nhau:
Ci: Chi ph ca hot ng i theo thi gian hot ng bnh thng Ci: Chi ph ca hot ng i theo tha hip cao nht
Chi ph tha hip Ki ca mi hot ng theo n v thi gian:
C i' C i Ki = Mi
D liu v hot ng bnh thng v tho hip ca d n bo dng 2 c my Hot ng A B C D E Thi gian (ngy) Bnh Tho thng hip 7 4 3 2 6 4 3 2 1 1 Tng chi ph ($) Bnh Tho hip thng 500 800 200 350 500 900 200 300 1700 500 550 3100 Mi 3 1 2 2 1 Ki 100 150 200 150 250
rt ngn thi gian hot ng cn ch cc hot ng gng (A,B,E) rt ngn thi gian vi chi ph tho hip thp nht cn xem xt cc hot ng c Ki nh v thi gian ti a c th tho hip. Vy, rt ngn thi gian hon thnh d n 2 ngy cn tng chi ph cho hot ng gng A. Khi chi ph tng thm s l 2x100=200$ Rt ngn thi gian hot ng D: 1 ngy 150$ Tng chi ph cho hon thnh ton b d n s l 1700+350=20500$
Chng 5
M HNH HNG CH
5.1. Dng bi ton thng gp trong kinh t v phng hng gii quyt
214
Trong sinh hot v cc hot ng sn xut thng gp nhiu h thng mang c trng m ng: Nh ga; Bn xe; Trm bn xng; Cc ca hng; Cc khch sn C th m t cc h thng ny thnh nhng bi ton v tm phng hng gii quyt ?
5.1.1. Bi ton
215
Mt bi ton t ra l phn tch bn cht ca cc qu trnh din ra trong h thng v thit lp mi quan h v lng gia cc t trng ca cc qu trnh y tnh ton, phn tch v a ra quyt nh nhm iu khin h thng hot ng c hiu qu.
ng li chung ca phng php gii gm cc bc: Bc 1: Phn tch h thng m ch yu l phn tch tnh cht ca dng vo v cc trng thi ca h thng; Bc 2: Thit lp h phng trnh trng thi gii ra cc xc sut trng thi; Bc 3: Gii h phng trnh tm ra cc xc sut trng thi; Bc 4: Tnh ton, phn tch cc ch tiu, trn c s a ra nhn xt v kt lun.
Dng vo
Hng ch
Knh
Dng ra
Nguyn tc phc v
Dng vo
Dng ra
Dng yu cu n h thng l dng cc i tng i n h thng v i hi h thng phc v. V d: Dng xe n trm xng mua xng Dng khch n nh hng c phc v Dng tu n cng bc d hng ho Dng yu cu n h thng l dng bin c ngu nhin v tun theo nhng phn phi xc sut nht nh, nh phn phi Poisson, phn phi Erlang, phn phi u. Trong kinh t, cc dng vo thng tun theo phn phi Poisson.
k!
Trong :
Pk(t): Xc sut trong khong thi gian t c k yu cu xut hin K: s yu cu xut hin trong khong thi gian quan st t a: s yu cu trung bnh xut hin trong tng khong thi gian quan st .
Hng ch
220
L tp hp cc yu cu sp xp theo mt trt t no ch c phc v. V d: hng ngi ch mua v, hng ngi ch cng chng Tuy nhin, trong thc t cng c nhng h thng khng c hng ch V d: Khch sn, trm in thoi t ng...
gc h n
Knh phc v
221
Knh phc v l nhng thit b k thut, con ngi hoc t hp cc thit b k thut v con ngi m h thng dng phc v cc yu cu n h thng. Mt c trng quan trng nht ca cc knh phc v l thi gian phc v, l thi gian t nht mi knh phi tiu hao phc v xong mt yu cu. N l mt i lng ngu nhin tun theo mt qui lut phn phi xc sut nht nh trong qui lut phn phi m l ph bin nht.
Dng ra
222
Dng vo
Dng ra
l cch thc nhn cc yu cu vo cc knh phc v. Ni dung nguyn tc phc v: Trng hp no th cc yu cu c nhn vo phc v; Cch thc phn b cc yu cu vo cc knh nh th no; Trng hp no yu cu b t chi hoc phi ch v gii hn cho php ca hng ch hoc gii hn ca thi gian ch. Ch Thng xt nguyn tc phc v: n trc phc v trc
Mi bi ton c c th ring, dng vo, dng ra, thi gian phc v tun theo cc phn phi khc nhau. Chnh v vy, khng c cng thc tnh chung cho mi bi ton m phi c phng hng gii quyt ring. Vn t ra: Tm nhng iu kin ring, gi thit ring thit lp h cng thc ring cho tng bi ton. C th nh gi nhng gi thit trong iu kin c th bng nhng tiu chun no?
iu kin 1: dng vo h thng phi l dng ti gin hoc xp x ti gin. iu kin 2: khong thi gian (T) gia 2 ln xut hin lin tip cc yu cu l i lng ngu nhin tun theo qui lut hm s m. Nh vy:
Hm mt xc sut c dng f(t) = .e-t Hm phn phi xc sut c dng F(t) =1-e-t Vi l cng dng vo.
iu kin 3: Thi gian phc v ca cc knh cng l i lng ngu nhin tun theo qui lut hm s m. Nh vy:
Hm mt xc sut c dng (t) = .e-t Hm phn phi xc sut c dng (t) = 1 - e-t Vi l nng sut phc v ca cc knh.
Bc 1: Xy dng cp gi thuyt:
H0: dng vo l dng Poisson H1: dng vo khng phi l dng Poisson
Bc 2: Phn khong thi gian d nh quan st dng yu cu n h thng thnh n khong thi gian nh bng nhau (n50) sau tin hnh quan st s yu cu xut hin trong tng khong thi gian nh y. S liu thu c trnh by nh sau:
S yu cu xut hin trong tng khong thi x gian nh (xi) 1 S khong thi gian c s yu cu xut hin n tng ng (ni) 1 x2 n2 x3 n3 ... ... xm nm
5.3.2. Kim nh
227
qs =
i =1
n i
Trong : ni l tn s l thuyt tnh theo cng thc ni = n.pxi, vi pxi xc sut xut hin xi yu cu c tnh theo cng thc Poisson pxi = e-aaxi/xi!, vi a l s yu cu trung bnh xut hin trong khong thi gian quan st, a=xini/ni m l s cc gi tr quan st c iu chnh theo yu cu cc ni 5.
5.3.2. Kim nh
228
Bc 3: Cho mc ngha , s dng bng phn b 2 vi mc ngha v bc t do (m-2), chng ta c 2(,m-2) Bc 4: So snh gi tr quan st 2qs v gi tr 2(,m-2). Nu 2qs > 2(,m-2). Kt lun: Bc b H0 tc dng yu cu n h thng khng phi l dng Poisson vi mc ngha Nu 2qs <2(,m-2) Kt lun: Dng yu cu n h thng l dng Poisson vi mc ngha .
Trong qu trnh hot ng, trng thi ca h thng lun thay i. Chnh v vy: Cn phi m t qu trnh thay i ny bng s ; Hnh thnh qui tc thit lp h phng trnh trng thi; Tnh ton cc xc sut trng thi.
Qu trnh thay i trng thi ca h thng l qu trnh thay i s knh bn hay s yu cu c trong h thng. Cc trng thi ca qu trnh c k hiu Xk (vi k= 0,,n). Qu trnh thay i trng thi ca h thng c th c th hin bng mt s gi l s trng thi. S trng thi ca mt h thng phc v gm cc hnh ch nht tng trng cho cc trng thi c th c ca h thng v cc mi tn ni cc hnh ch nht tng trng cho cc qu trnh chuyn t trng thi ny sang trng thi khc ca h thng. Trn cc mi tn c ghi cng ca dng yu cu tc ng lm thay i cc trng thi ca h thng.
V d:
231 Mt ca hng c 2 nhn vin bn hng. Nu xt qu trnh thay i trng thi ca ca hng l qu trnh thay i s nhn vin bn, ca hng c 3 trng thi: X0 l trng thi ca hng c hai nhn vin ri, X1 l trng thi ca hng c 1 nhn vin bn, X2 l trng thi ca hng c 2 nhn vin bn. S trng thi ca ca hng:
01(t) X0 10(t) X1
12(t) X2 21(t)
Trong : 01(t), 12(t): L cng dng khch hng vo ca hng. 10(t), 21(t): L cng phc v ca ca hng.
Gi Xj v Xk l 2 trng thi lin tip ca h thng v Xk l trng thi ang xt, qui H phng trnh trng thi c nh sau:
Vic chuyn t trng thi Xj sangp (t) = jk(t)pj (t) kj(t)pk (t) k kj jk Xk i lng tch mang du dng n (+). pk (t) = 1 Vic chuyn t trng thi Xk sangk=0 Xj i lng tch mang du m (-).
k-1(t) Xk k(t)
k(t)
n-1(t) Xn n(t)
k+1(t)
Trong : i(t) l cng dng vo h thng; j(t) l cng phc v ca h thng. Cc trng thi u c 4 mi tn lin h tr 2 trng thi bin ch c 2 mi tn.
Ch
Kt qu
p0 =
1 i 1 + k =1 i = 0 i +1
n k 1
i pk = p0 i = 0 i +1
k 1
Trong kinh t c rt nhiu h thng phc v mang c trng m ng nhng c th khi qut thnh ba dng sau: H thng t chi H thng ch thun nht H thng ch hn ch Mi h thng ny c c trng nh th no v phn tch chng bng nhng ch tiu no?
Trong thc t sinh hot v hot ng sn xut , nhiu h thng thuc h thng t chi ny. Vy, M t h thng ny thnh dng tng qut nh th no? S trng thi v cng thc tnh cc xc sut trng thi ra sao? H thng ch tiu phn tch gm nhng ch tiu g?
a. Bi ton
238
Mt h thng c n knh phc v, nng sut nh nhau v bng . Dng yu cu n h thng l dng ti gin vi cng . Thi gian phc v ca cc knh l i lng ngu nhin tun theo qui lut hm s m vi tham s . H thng phc v theo nguyn tc: mi mt yu cu n h thng nu gp lc trong h thng c t nht mt knh ri th c nhn vo phc v, ngc li, mi knh u bn th b t chi v i ra khi h thng. Hy thit lp h thng ch tiu phn tch nh gi tnh hnh hot ng ca h thng.
Theo gi thit bi ton, h thng c cc trng thi sau: X0 l trng thi trong h thng khng c yu cu; Xk (k=1,,n) l trng thi h thng c k knh bn. S trng thi nh sau:
Xk k (k+1)
Xn-1 (n-1)
Xn n
X0
X1 2
k pk = p 0 ( = ) k!
1 p0 = n k k! k =0
Phn nh kh nng mi knh u ri, ng thi cho bit t l thi gian mi knh u ri so vi ton b thi gian hot ng ca h thng. 1 p0 = n k Cng thc tnh nh sau: k! k =0
02. Xc sut t chi yu cu (Ptc) Cho bit kh nng mt yu cu n h thng b t chi, ng thi cn cho bit t l s yu cu n h thng b t chi so vi ton b s yu cu n h thng. Cng thc tnh nh sau: n
p tc =
p0 n!
c. H thng ch tiu
241
Cho bit kh nng mt yu cu n h thng c nhn vo phc v, ng thi cn cho bit t l s yu cu n h thng c phc v.
Cng thc tnh: Pv = 1- Ptc 04. S trung bnh cc knh bn (Lb) Cho bit trong h thng trung bnh c bao nhiu knh bn. n Cng thc tnh: L = kp = p
b
k =0
c. H thng ch tiu
242
Ch tiu ny cho bit trong h thng trung bnh c bao nhiu knh khng lm vic.
Cng thc tnh: nr=n-Lb 06. H s cc knh bn (Kb) Ch tiu ny cho bit t l s knh ca h thng c huy ng phc v cc yu cu. Cng thc tnh: Kb=Lb/n
c. H thng ch tiu
243
c. H thng ch tiu
244
Cho bit trong thi gian hot ng sau khi tr chi ph v tn tht, h thng cn thu c mt lng gi tr l bao nhiu.
Cng thc tnh: E = D-TC
V d
245
Mt trm in thoi t ng c kh nng phc v ng thi 6 yu cu m thoi. Trung bnh mt cuc m thoi mt 1.5 pht. Dng yu cu m thoi n trm gi thit l dng ti gin c cng vi 4 yu cu mi pht. Hy xy dng h thng ch tiu dnh gi tnh hnh hot ng ca trm. Gii Trm in thoi c xem nh h thng t chi c in. Cng dng vo l =4yu cu/pht Nng sut phc v l =1/wb =1/1,5 yu cu/pht Nh vy, =/ =6
V d
246
1 1 1 = 0,0041 p0 = n k = 6 k = 6 244,6 k! k! k =0 k =0
n 66 p tc = p0 = 0 , 0041 = 0 , 265 6! n!
Trong thc t sinh hot v hot ng sn xut , nhiu h thng thuc h thng ch thun nht ny. Vy, M t h thng ny thnh dng tng qut nh th no? S trng thi v cng thc tnh cc xc sut trng thi ra sao? H thng ch tiu phn tch gm nhng ch tiu g?
a. Bi ton
248
Mt h thng c n knh phc v, nng sut nh nhau v bng . Dng yu cu n h thng l dng ti gin vi cng . Thi gian phc v ca cc knh tun theo qui lut hm s m vi tham s . H thng phc v theo nguyn tc: mi mt yu cu n h thng nu gp lc trong h thng c t nht mt knh ri th c nhn vo phc v. Ngc li nu mi knh u bn th phi xp hng ch cho n khi c t nht 1 knh c gii phng th c nhn vo phc v ti mt knh bt k (thi gian ch v di hng ch khng hn ch). Hy xy dng h thng ch tiu phn tch, nh gi tnh hnh hot ng ca h thng.
Theo gi thit bi ton,h thng c cc trng thi sau: Xk (k=0n) l trng thi h thng c k yu cu (cng chnh l trng thi c k knh bn). Xn +s (s=1,2) l trng thi trong h thng c n yu cu ang c phc v v s yu cu ch. S trng thi:
X0 Xn+1 n
X1 2 Xn+s
Xk k n
Xn-1 (n-1)
Xn n
(k+1) k+1(t)
k pk = p0 k!
k = 1, n
p n +s
p0 =
n +s = p0 s n!n
1
n
s = 1,2...
< 1 n
k n +1 k! + n!(n ) k =0
Ch tiu phn nh kh nng mi knh ca h thng u ri, ng thi cho bit t l thi gian mi knh u ri so vi ton b thi gian hot ng ca h thng. 1 Cng thc tnh: p0 = n k n +1 k! + n!(n ) k =0
02. Xc sut ch ca cc yu cu (Pw) Ch tiu ny cho bit mt yu cu n h thng phi ch l bao nhiu. ng thi cho bit t l s yu cu n h thng phi ch so vi ton b s yu cu n h thng. n Cng thc tnh: p q = p n +s = p 0 s =0 n!(1 ) n
c. H thng ch tiu
252 03. S trung bnh cc yu cu ch (Lq)
Ch tiu ny cho bit trong h thng trung bnh c bao nhiu yu cu phi ch .
Cng thc tnh:
Lq = pq (n )
04. Thi gian ch trung bnh (Wq) Ch tiu ny cho bit mt yu cu n h thng nu phi ch th trung bnh ch mt bao nhiu thi gian. Cng thc tnh:
wq =
Lq
c. H thng ch tiu
253
Ch tiu ny cho bit trong h thng trung bnh c bao nhiu knh lm vic.
Cng thc tnh: Lb=Pv= 06. S trung bnh cc knh ri (nr) Ch tiu ny cho bit trong h thng trung bnh c bao nhiu knh khng lm vic. Cng thc tnh: nr =n-Lb
c. H thng ch tiu
254
s knh ri (Kr) Ch tiu ny cho bit t l s knh ca h thng khng c huy ng phc v cc yu cu.
c. H thng ch tiu
255
Ch tiu ny cho bit tng chi ph cho hot ng phc v ca cc knh lm vic, chi ph cho cc knh khng lm vic v tn tht do cc yu cu ch.
Cng thc tnh: TC=T(LbCb+nrCr+LqCq) 10. Doanh thu (D) Ch tiu ny phn nh kt qu thu c ca h thng trong ton b thi gian hot ng. Cng thc tnh: D = T..Pv.d = T..d
c. H thng ch tiu
256
Ch tiu ny cho bit trong thi gian hot ng sau khi tr chi ph v tn tht, h thng cn thu c mt lng gi tr l bao nhiu.
Cng thc tnh: E = D- TC
d. V d
257
Mt bn cng c 5 cu xp d hng hng. Dng cc tu n cng l dng ti gin, trung bnh trong mt thng c 20 tu cp bn. Th gian bc d xong mt tu l i lng ngu nhin v trung bnh mi tu mt 6 ngy. Hy nh gi tnh hnh phc v ca bn cng v cho bit nn tng s cu bc d ca bn cng ln bao nhiu tng chi ph v tn tht ca bn cng l nh nht. Cho bit:
- Chi ph cho 1 cu xp d hng lm vic l 1 triu ng/thng. - Nu 1 cu xp d khng lm vic trong 1 thng th bn cng s thit hi 1 triu ng. - Chi ph cho mt tu ch 1 triu ng/thng
V d
258
Gii Ta c th coi bn cng l mt h thng ch thun nht vi s knh n=5 =20 tu/thng; Wb=6 ngy/tu; =30/6=5tu/thng. Vy: =/=20/5 =4 Kim tra iu kin: /n=4/5<1
V d
P0 = 1 n k n + 1 + k! n!(n ) k=0 = 1 5 4k 46 + k! 5!(5 4) k=0
259
= 0.013
4 Lq = .P = .0,555 = 2,2 n q 54
Wq=Lq/=2,2/20=0,1108 thng(3,3 ngy) Lb==4 nr=n-=5-4=1 Kb=Lb/n=4/5=0.8 hay 80% Kr=nr/n=1/5=0.2 hay 20% TC=T(LbCb+nrCr+LqCq) =(4x1+1x1+2.2x1)=7.2 (triu ng)
5.5.3. H thng ch hn ch
260
Trong thc t sinh hot v hot ng sn xut , nhiu h thng thuc h thng ch hn ch ny. Vy, M t h thng ny thnh dng tng qut nh th no? S trng thi v cng thc tnh cc xc sut trng thi ra sao? H thng ch tiu phn tch gm nhng ch tiu g?
a. Bi ton
261
Mt h thng c n knh phc v, nng sut nh nhau v bng , thi gian phc v ca cc knh tun theo qui lut hm s m vi tham s . Dng yu cu n h thng l dng ti gin vi cng . H thng phc v theo nguyn tc: Mi mt yu cu n h thng nu gp lc trong h thng c t nht 1 knh ri th c nhn vo phc v, ngc li nu gp lc tt c cc knh u bn th s xy ra 2 trng hp: Nu trong h thng s yu cu ch cn t hn s yu cu ch cho php (m) th yu cu c xp hng ch tip theo. Nu trong h thng s yu cu ch (bng m) th yu cu b t chi v ra khi h thng.
Theo gi thit bi ton, h thng c cc trng thi sau: Xk (k=0n) l trng thi h thng c k yu cu; Xn + s (s=1m) l trng thi trong h thng c n yu cu ang c phc v v s yu cu ch. S trng thi:
X0 Xn+1 n
X1 2 Xn+s
Xk k
Xn-1
Xn n
(k+1) (n-1)
Xn+m n
k pk = p0 k!
k = 1, n
p n +s
n +s = p0 s n!n
n k
s = 1,2...
p0 =
1 k! + n! k =0
n
n s =1
m
Phn nh kh nng mi knh ca h thng u ri, ng thi cho bit t l thi gian mi knh u ri so vi ton b thi gian hot ng ca h thng. 1
p0 = k n m k! + n! n k =0 s =1
n s
02. Xc sut t chi yu cu (Ptc) Cho bit kh nng mt yu cu n h thng b t chi, ng thi cn cho bit t l s yu cu n h thng b t chi so vi ton b s yu cu n h thng. n+m Cng thc tnh nh sau: p tc = p0
n!n m
c. H thng ch tiu
265
Cho bit kh nng mt yu cu n h thng c nhn vo phc v, ng thi cn cho bit t l s yu cu n h thng c phc v.
Cng thc tnh: Pv = 1- Ptc 04. Xc sut ch ca yu cu (Pq) Cho bit kh nng mt yu cu n h thng phi ch, ng thi cho bit t l s yu cu n h thng phi ch so vi ton b s yu cu n h thng. m 1 Cng thc tnh:
p q = p n +s
s =0
c. H thng ch tiu
266
Cho bit trong h thng trung bnh c bao nhiu yu cu phi ch.
Cng thc tnh:
L q = sp n +s
s =1 m
06. S trung bnh cc knh bn (Lb) Cho bit trong h thng trung bnh c bao nhiu knh bn. Cng thc tnh: Lb=pv
c. H thng ch tiu
267
Cho bit trong h thng trung bnh c bao nhiu knh ri.
Cng thc tnh: nr=n-Lb 08. S trung bnh cc yu cu lu li trong h thng (L) Cho bit trung bnh c bao nhiu yu cu lu li trong h thng. Cng thc tnh: L=Lb+Lq
c. H thng ch tiu
268
c. H thng ch tiu
269
c. H thng ch tiu
270
Cho bit trung bnh trong mt n v thi gian, h thng phc v c bao nhiu yu cu.
Cng thc tnh: Q = Pv 14. Tng chi ph v tn tht (TC) Cho bit tng chi ph cho cc knh lm vic, cc knh khng lm vic, cho cc yu cu ch v tn tht do t chi cc yu cu. Cng thc tnh: TC=T(LbCb+nrCr+LqCq+ PtcCtc)
c. H thng ch tiu
271
d. V d
272
Mt trm sa cha my nng nghip c mt cn nh cha c mt my ang sa cha v mt sn c din tch cha c 3 my ch. Bit rng trm sa cha xong mt my trung bnh mt 2 ngy v trung bnh 2 ngy c mt my n trm sa cha. Nguyn tc phc v ca trm l nguyn tc phc v ca h thng ch vi di hng ch hn ch. Yu cu: - Hy nh gi tnh hnh phc v ca trm; - Gi s tng thm 1 dy chuyn sa cha na th tnh hnh phc v ca trm nh th no. Bit rng nng sut phc v v cng dng vo khng i.
V d
273
Pv = 1 - PTC=1-0,2=0,8
11 2 1 s n m 1 s Pw = P0 . = 0,2. . = 0.6 n! s = 0 n 1! s = 0 1 s s n m 11 3 1 . s. = 0,2 L q = P0 . s. = 1.2 n! s = 1 n 1! s = 1 1