Statistika 1 Pjesa 1

UNIVERSITY FOR BUSINESS AND TECHNOLOGY - Statistical Methods for Business I
Prgatitur nga Armend Shabani www.armendshabani.org

1

ELEMENTET E PROBABILITETIT
Hapsira e ngjarjeve ( e rezultateve). Ngjarjet

Definicioni 1. Situata e cila varet nga rasti quhet eksperiment.
Shembulli 1. Shembuj t eksperimenteve n kontest t probabilitetit jan:
a) hedhja e zarit;
b) hedhja e monedhs metalike
c) zgjedhja e nj letre nga 52 letrat
d) rrotullimi i ruletit
e) formimi i nj delegacioni nga nj grup njerzish etj.
Definicioni 2. do rezultat i mundshm quhet ngjarje. Bashksia e t gjitha
ngjarjeve quhet hapsir e ngjarjeve. Hapsirn e ngjarjeve do t
shnojm me . S
Shembulli 2. Nse hedhim monedhn metalike jan t mundshme dy ngjarje:
Paraqitet stema Paraqitet numri

Ather hapsira e ngjarjeve do t jet { , }. S St N =
Shembulli 3. Gjat hedhjes s zarit mund t paraqiten rastet q tregohen n figur.

Pra, hapsira e ngjarjeve n kt rast sht {1, 2, 3, 4, 5, 6}. S =
Shembulli 4. Dy kube ( n faqet e t cilve jan shnuar numrat 1,2,3,4,5,6) hidhen.
N kt rast hapsira e ngjarjeve prbhet nga 36 dyshet e renditura.


2
(1,1), (1, 2), (1, 3), (1, 4), (1, 5), (1, 6)
(2,1), (2, 2), (2, 3), (2, 4), (2, 5), (2, 6)
(3,1), (3, 2), (3, 3), (3, 4), (3, 5), (3, 6)
(4,1), (4, 2), (4, 3), (4, 4), (4, 5), (4, 6)
(5,1), (5, 2), (5, 3), (5, 4), (5, 5), (5, 6)
(6,1), (6, 2), (6, 3), (6, 4), (6, 5), (6, 6)
Shembulli 5. T caktohet hapsira e ngjarjeve pr eksperimentin e trheqjes s nj
letre nga kompleti prej 52 letrash.
Zgjidhja.
Hapsira e ngjarjeve sht

Detyra pr ushtrime t pavarura
T caktohet hapsira e ngjarjeve pr eksperimentet vijuese:
1. Hidhet nj kub dhe nj monedh metalike
2. Hidhen dy monedha metalike
3. Hidhen dy kube dhe nj monedh metalike
4. Hidhen dy monedha metalike dhe nj kub.

Nse hapsira e ngjarjeve ka numr t fundm t elementeve, numrin e till do ta
shnojm me ( ). n S
Nse E sht ngjarja q sht nnbashksi e bashksis , S ather vlen
( ) ( ). n E n S
Shembulli 6. Le t jet eksperimenti: hidhet kubi. Ather hapsira e ngjarjeve
sht
{1, 2, 3, 4, 5, 6}. S =
Vrejm se numri i elementeve t hapsirs S sht 6. Pra, ( ) 6. n S =
Le t jet
1
E ngjarja numri sht tek.
Ather
1
{1, 3, 5}. E = Pra
1
( ) 3. n E =


3
Le t jet
2
E ngjarja numri sht ift.
Ather
2
{2, 4, 6}. E = Pra
2
( ) 3. n E =
Definicioni klasik i probabilitetit

Nse hapsira e ngjarjeve S prbhet nga ngjarjet me mundsi t barabart t
paraqitjeve, ather probabiliteti pr paraqitjen e ngjarjes E , shnohet me ( ) p E
dhe definohet me formuln:
( )
( ) .
( )
n E
p E
n S
=
Formuln e fundit e komentojm si vijon:
Probabiliteti pr ngjarjen E sht raporti n mes t numrit t rasteve t volitshme
(t krkuara) dhe rasteve t prgjithshme.
Kshtu, n baz t shembullit paraprak, probabiliteti q gjat hedhjes s kubit t bie
numri tek sht:
1
1
( ) 3 1
( ) .
( ) 6 2
n E
p E
n S
= = =
Po ashtu, probabiliteti q gjat hedhjes s kubit t paraqitet numri ift sht
1
,
2

sepse
2
2
( ) 3 1
( ) .
( ) 6 2
n E
p E
n S
= = =
Le t shohim n vijim se pr do ngjarje A vlen:
0 ( ) 1. p A

Le t jet , n numri i elementeve t hapsirs s ngjarjeve, pra ( ) . n S n =
Le t jet , r numri i elementeve t ngjarjes , A pra ( ) . n A r =
Sipas definicionit
( )
( ) .
( )
n A r
p A
n S n
= =
Meq ngjarja A sht nnbashksi e
hapsirs s ngjarjes S ather
0 r n ,
prej nga merret
0 1.
r
n

Pra
0 ( ) 1. p A
n
r r
n-r
S
A


4
Formula e fundit tregon se probabiliteti i ngjarjes A sht numr n mes t
numrave 0, 1 duke prfshir edhe kta t fundit.
Nse ( ) 0 p A = ather ngjarja A nuk mund t ndodh. Ngjarja e till quhet ngjarje
e pamundshme.
Nse ( ) 1 p A = ather ngjarja A do t ndodh me siguri. Ngjarja e till quhet
ngjarje e sigurt.
Shembulli 7. Jan dhn ngjarjet:
A: gjat hedhjes s kubit bie numri 2.
B: nga kutia q ka vetm topa t kuq, trhiqet topi i kaltr
C: nga kutia q ka topa t kuq dhe t kaltr, trhiqet topi i kaltr.
D: Gjat hedhjes s kubit bie numri 7.
Cila nga ngjarjet e msiprme sht e mundshme, e pamundshme, e sigurt?
Pr do ngjarje A, me A e shnojm ngjarjen e kundrt t ngjarjes . A Pra shnimi
A nnkupton ngjarja A nuk ndodh.
Ather duke iu referuar figurs kemi:
( )
( ) 1 1 ( ).
( )
n A n r n r r
p A p A
n S n n n n
= = = = =
Pra ( ) 1 ( ), p A p A =
gjegjsisht
( ) ( ) 1. p A p A + =
Shembulli 8. Nga 52 letra sht trhequr nj letr. T caktohet probabiliteti q
letra e trhequr:
a) t jet 3, b) t mos jet 3.
Zgjidhja.
Hapsira e ngjarjeve sht {52 }, S letrat = pra ( ) 52. n S =
a) Le t jet A ngjarja: letra sht 3. Ather ( ) 4. n A =
D.m.th.
( ) 4 1
( ) .
( ) 52 13
n A
p A
n S
= = =
Pra, probabiliteti q letra e trhequr t jet 3 sht
1
.
13

b) Ngjarja letra nuk sht 3 shnohet me . A
Ather
1 12
( ) 1 ( ) 1 .
13 13
p A p A = = =
Pra, probabiliteti q letra e trhequr t mos jet 3 sht
12
.
13

n
n-r
r
A
A
S


5
Shembulli 9. T caktohet probabiliteti q gjat hedhjes s kubit t bie numri 3. T
caktohet probabiliteti q gjat hedhjes s dy kubeve shuma e
numrave t jet 9.
Zgjidhja.
Hedhja e nj kubi:
Hapsira e ngjarjeve sht {1, 2, 3, 4, 5, 6}. S = Pra ( ) 6. n S =
Nse A sht ngjarja: bie numri 3 ather ( ) 1. n A =
Prandaj
( ) 1
( ) .
( ) 6
n A
p A
n S
= =
Hedhja e dy kubeve:
N kt rast dim se hapsira e ngjarjeve sht {(1,1), (1, 2),..., (1, 6),....(6, 6)}, S = pra
( ) 36. n S =
Le t jet B ngjarja: shuma e numrave n t dy zaret sht 9.
Le ti referohemi figurs:

Vrejm se shuma sht 9 n rastet (3, 6), (4, 5), (5, 4), (6, 3). Pra ( ) 4. n B =
Ather
( ) 4 1
( ) .
( ) 36 9
n B
p B
n S
= = =
Shembulli 10. Jan hedhur dy monedha metalike. T caktohet probabiliteti q n t
dy monedhat t paraqitet stema.
Zgjidhja.
Hapsira e ngjarjeve sht { , , , }. S StSt StN NSt NN =
Nse me A e shnojm ngjarjen n t dy monedhat
bie stema, ather ( ) 1. n A =
Pra
( ) 1
( ) .
( ) 4
n A
p A
n S
= =
5
2
0
1
1 2 3 4
6
4
3
5
k
u
b
i

i

d
y
t
6
kubi i par
m
o
n
e
d
h
a

e

d
y
t

N
T
S
T
S
T T
S S
T
NS
N
T
S N
NN
monedha e
par


6
Shembulli 11. Le ti referohemi figurs vijuese:

T caktohen probabilitetit:
a) p(e gjelbr ose e kaltr)
b) p(e gjelbr ose e kuqe)
c) p(e kaltr ose numr m i madh se 5)
d) p(e kuqe ose numr ift)
e) p(numr i thjesht ose e gjelbr)
f) p(numr i thjesht ose numr tek).

5. T caktohet probabiliteti q gjat hedhjes s kubit numri q bie sht:
a) shumfish i numrit 3, b) m i vogl se 7, c) faktor i numrit 6.
6. Nga 52 letra sht trhequr nj letr. T caktohet probabiliteti q letra e trhequr t jet:
a) t jet katror, b) t jet katror ose zemr, c) t mos jet figur.
7. Nga letrat q mbajn numrat 1 deri n 20 sht trhequr nj letr. T caktohet
probabiliteti q numri t jet:
a) i plotpjestueshm me 4, b) m i madhe se 15,
c) i plotpjestueshm me 4 dhe me i madhe se 15.
8. Nga kutia q prmban 10 topa t kuq, 15 topa t zi, 10 topa t gjelbr dhe 10 topa t
verdh sht nxjerr nj top. T caktohet probabiliteti q topi i nxjerr t jet:
a) i zi, b) as i gjelbr as i verdh, c) jo i verdh,
d) i kuq, i zi ose i gjelbr, e) jo i kaltr.
9. Jan hedhur dy kube. T caktohet probabiliteti q:
a) shuma n dy kubet t jet 3, b) shuma n t dy kubet t tejkaloj 9
c) n t dy kubet t paraqitet i njjti numr, d) numrat n kube t ndryshojn pr 2.
e) prodhimi i dy numrave t jet 6.
10. Nxnsit n klas jan pyetur se sa motra dhe sa vllezr i kan. Prgjigjet e tyre jan
dhn n tabeln vijuese
Numri i vllezrve dhe motrave 0 1 2 3 4 5
Numri i nxnsve 4 12 8 3 2 1


7
T caktohet probabiliteti q n familjen e fmijs s zgjedhur rastsisht t jen 3 fmij.
11. Nse { : x x = sht numr i plot dhe 1 20} x
{ : A x x = sht shumfish i numrit 3}
{ : B x x = sht shumfish i numrit 4}.
T caktohet probabiliteti q numri i zgjedhur rastsisht nga
a) t jet n bashksin , A b) t mos jet n bashksin . B
12. sht hedhur tetraedri, n faqet e t cilit jan shnuar numrat 1,2,3,4. Rezultat merret
numri n t cilin shtrihet tetraedri. T caktohet probabiliteti q gjat hedhjes s tetradrit
t bie:
a) numr ift, b) numr i thjesht.
13. T caktohet probabiliteti q gjat hedhjes s dy tetraedrave:
a) shuma e dy rezultateve t jet 5;
b) ndryshimi i dy rezultateve t jet 1;
c) prodhimi i dy rezultateve t jet shumfish i numrit 4.
14. Jan hedhur kubi dhe monedha metalike. T caktohet me an t diagramit hapsira e
ngjarjeve dhe t caktohet probabiliteti q t merret:
a) stema dhe 2, b) numri dhe 7, c) stema dhe nj numr ift.
15. Jan hedhur kubi dhe dy monedha metalike. T caktohet probabiliteti q:
a) dy stema dhe numri m i vogl se 3,
b) monedhat tregojn pamje t ndryshme dhe bie numri 4,
c) paraqitet numri 4 dhe monedhat kan pamje t njjt
16. Njkohsisht hidhen dy kube. Rezultatet shumzohen. Le t jet ( ) p n probabiliteti q t
merret numri n. T njehsohet:
a) (9), p b) (4), p c) (14), p d)
30
15
( ).
m
p m
=

Nse dihet se
1
( ) ,
9
p t = t caktohet vlera e t -s.



1
Nse A dhe B jan dy ngjarje t t njjtit eksperiment t tilla q
( ) 0, ( ) 0. p A p B Ather
( ) ( ) ( ) ( ). p A ose B p A p B p A dhe B = +
Fakti A ose B nnkupton: ndodh ngjarja A, ose ndodh ngjarja B ose ndodhin
q t dy ngjarjet.
Formula e msiprme mund t shnohet n trajtn:
( ) ( ) ( ) ( ). p A B p A p B p A B = +
Pr t ilustruar kt rezultat marrim kto t dhna:
( ) , n S n = ku S sht hapsira e ngjarjeve,
( ) , ( ) , ( ) . n A r n B s n A B t = = =
Kemi
( )
( )
( )
n A B
p A B
n S
=

( ) ( ) r t t s t
n
+ +
=

r s t
n
+
=
( ) ( ) ( ).
r s t
p A p B p A B
n n n
= + = +
Le t kuptojm kt me an t shembujve vijues:
Shembulli 12. Monedha metalike dhe kubi jan hedhur njkohsisht. T paraqitet
me an t diagramit hapsira e ngjarjeve dhe t caktohet
probabiliteti q t merret:
a) stema, b) numri m i madh se 4
c) stema dhe numri m i madh se 4
d) stema ose numri m i madh se 4.
Zgjidhja.
Le t jet S hapsira e ngjarjeve.
Ather ( ) 12. n S =
Le t jet A ngjarja merret stema.
Pra ( ) 6. n A =
Le t jet B ngjarja
merret numri m i madh se 4,
Pra ( ) 4. n B =
a)
( ) 6 1
( )
( ) 12 2
n A
p A
n S
= = =
B
A
r-t
t
s-t
S
n
A B
5
N
0
St
1 2 3 4
m
o
n
e
d
h
a

6
kubi


2
b)
( ) 4 1
( )
( ) 12 3
n B
p B
n S
= = =
c) p(stema dhe numri m i madh se 4)=
( ) 2 1
( ) .
( ) 12 6
n A B
p A B
n S
= = =
d) p(stema ose numri m i madh se 4)
( ) 8 2
( ) .
( ) 12 3
n A B
p A B
n S
= = = =
Provojm n fund nse plotsohet relacioni:
( ) ( ) ( ) ( ). p A B p A p B p A B = + Provoni.
Shembulli 13. N grupin prej 20 t rinjve, 4 nga 7 vajzat dhe 2 nga 13 djemt
prdorin syze. T caktohet probabiliteti q personi i zgjedhur
rastsisht sht vajz ose mban syze.
Zgjidhja.
Le t jet V ngjarja personi i zgjedhur sht vajz dhe S ngjarja personi i zgjedhur
mban syze.
Ather
7 6 4
( ) , ( ) , ( ) ,
20 20 20
p V p S p V S = = =
7 6 4 9
( ) ( ) ( ) ( ) .
20 20 20 20
p V S p V p S P V S = + = + =
Probabiliteti q personi i zgjedhur t jet vajz q mban syza sht
9
.
20



3
PROBABILITETI I KUSHTZUAR

Nse , A B jan dy ngjarje, t tilla q ( ) 0, ( ) 0, p A p B ather probabiliteti q t
ndodh A, kur dihet se B tashm ka ndodhur shnohet ( | ) p A B dhe njehsohet me
formuln
( )
( | )
( )
p A B
p A B
p B
= .
Le t tregojm kt, duke shfrytzuar diagramin e Venit.
Meq ngjarja B ka ndodhur ather hapsira e ngjarjeve sht B.

( )
( | )
( )
n A B
p A B
n B
=

t
s
=

t
n
s
n
=

( )
.
( )
p A B
p B
=
Rezultati i msiprm ndonjher mund t haset n formn
( ) ( | ) ( ). p A B p A B p B =
Le t ilustrojm kt me an t shembujve:
Shembulli 1. Duke ditur se nga 52 letra sht trhequr nj zemr, t caktohet
probabiliteti q ajo t jet figur.
Zgjidhja.
Kemi:

3
(figur zemr) 3
52
(figur|zemr) .
13
(zemr) 13
52
p
P
p
= = =
Shembull 2. anta prmban 10 topa, 7 prej tyre jan t gjelbr dhe 3 jan t
bardh.
Nj top nxirret nga anta dhe shnohet ngjyra e tij. Topi nuk kthehet
m n ant. Pastaj nxirret nj top tjetr.
T caktohet probabiliteti q:
a) topi i par i nxjerr t jet i gjelbr,
A B
s-t
n
A B
S
t


4
b) topi i par t jet i gjelbr dhe topi i dyt t jet i bardh,
c) topat t jen me ngjyra t ndryshme.
Zgjidhja.
a) Le t jet
1
G ngjarja: topi i par sht i gjelbr.
Ather sht e qart se

1
7
( )
10
p G = (sepse gjithsejt jan 10 topa, prej t cilve 7 jan t gjelbr).
b) Le t jet
2
B ngjarja topi i dyt sht i bardh.
Ather:
2 1
3 1
( | )
9 3
P B G = = (sepse n ant kan mbetur 9 topa 3 prej t cilave jan t
bardh)
Ather

2 1 2 1 1
1 7 7
( ) ( | ) ( ) .
3 10 30
P B G p B G p G = = =
Pra, probabiliteti q topi i par t jet i gjelbr, dhe i dyti i bardh sht
7
.
30

c) Duhet t caktojm
2 1 2 1
( ) ( ) p B G p G B +

1 2 1
3 7
( ) ; ( | ) .
10 9
p B p G B = =
Ather

2 1 2 1 1
7 3 7
( ) ( | ) ( ) .
9 10 30
p G B p G B p B = = =
D.m.th.

2 1 2 1
7 7 7
( ) ( ) .
30 30 15
p B G p G B + = + =
D.m.th. probabiliteti q topat t jen t ngjyrave t ndryshme sht
7
.
15

Shnimi 1. Nse A dhe B jan ngjarje q nuk kan asgj t prbashkt, pra nse
( ) 0, ( ) 0, p A B p B = ather ( | ) 0. P A B =
Shnimi 2. Meq
( )
( | ) ( ) ( | ) ( )
( )
p A B
p A B p A B p A B p B
p B
= =
Merret


5

( )
( | ) ( ) ( | ) ( )
( )
p B A
p B A p B A p B A p A
p A
= =
Prandaj
( | ) ( ) ( | ) ( ). p A B p B p B A p A =

1. Hidhet kubi dhe paraqitet numr tek. T caktohet probabiliteti q ai numr t jet i
thjesht.
2. Dy tetraedra, n faqet e t cilve jan numrat 1, 2,3, 4 hidhen, dhe numrat n baz
shnohen. Rezultati sht shuma e atyre numrave.
T probabiliteti q:
a) rezultati t jet numr ift, duke ditur se njri tetraedr ka rn n numrin 3.
b) s paku njri tetraedr t shtrihet n numrin 3, duke ditur se rezultati sht numr
ift.

NGJARJET E PAVARURA
Nse paraqitja ose mosparaqitja e ngjarjes A n asnj mnyr nuk ndikon n
probabilitetin e ngjarjes B, ather ngjarja B sht e pavarur nga ngjarja A dhe vlen
( | ) ( ). p B A p B =
Nse , A B jan ngjarje t pavarura, ather
( | ) ( ) p A B p A =
dhe
( | ) ( ) p B A p B =
Meq ( ) ( | ) ( ). p A B p A B p B = Pra ( ) ( ) ( ). p A B p A p B =
Shembulli 3. Kubi sht hedhur dy her. T caktohet probabiliteti q hern e par
t merret 4 dhe hern tjetr t merret numr tek.
Zgjidhja.
Le t jet A ngjarja: merret 4 n hedhjen e par.
Ather
1
( ) .
6
p A =
Le t jet B ngjarja: merret numri tek, n hedhjen e dyt.
Pra
3 1
( ) .
6 2
p B = =
Meq ngjarjet , A B jan t pavarura kemi:


6

1 1 1
( ) ( ) ( ) .
6 2 12
p A B p A p B = = =
Shembulli 4. anta prmban 5 topa t kuq dhe 7 topa t zi. Nj top nxirret nga
anta, shnohet ngjyra e tij dhe kthehet srish n ant. Pastaj
nxirret topi i dyt nga anta. T caktohet probabiliteti q topi i par
t jet i kuq dhe topi i dyt t jet i zi.
Zgjidhja.
Le t jet
1
K ngjarja topi i par i nxjerr sht i kuq.
Pra
1
5
( ) .
12
p K =
Le t jet
2
Z ngjarja topi i dyt i nxjerr sht i zi.
Pra

2
7
( ) .
12
p Z =
D.m.th.

1 2 1 2
5 7 35
( ) ( ) ( ) .
12 12 144
p K Z p K p Z = = =
Pra, probabiliteti q topi i par i nxjerr t jet i kuq dhe i dyti t jet i zi sht
35
.
144

3. Kubi hidhet dy her. T caktohet probabiliteti q:
a) asnj nga rezultatet t mos jet 4,
b) s paku nj nga rezultaet t jet 4.
4. Nse , A B jan ngjarje t tilla q
1 1
( ) , ( ) .
3 12
p A P A B = = Nse , A B jan ngjarje t
pavarura, t gjendet:
a) ( ); p B b) ( ). p A B
5. anta prmban 6 topa t bardh dhe 4 topa t kaltr. Nj top nxirret, shnohet ngjyra e
tij dhe kthehet n ant. Pastaj, nxirret nj top tjetr. T caktohet probabiliteti q topi i
nxjerr hern e dyt t jet i kaltr.

1
DEGZIMET
Gjat zgjidhjes s shum problemeve n teorin e probabilitetit, paraqesim
degzimet.
Shembulli 5. anta prmban 8 topa t bardh dhe 3 topa t zi. Trhiqen dy topa
njri pas tjetrit.
T caktohet probabiliteti q t merret nj top i bardh dhe nj top i zi,
n fardo renditje:
a) nse topi i par sht rivendosur n ant,
b) topi i par nuk sht rivendosur n ant.
Zgjidhja.
a) Le t jet:
1
B ngjarja: n hern e par nxirret topi i bardh
2
B ngjarja: n hern e dyt nxirret topi i bardh
1
Z ngjarja: n hern e par nxirret topi i zi
2
Z ngjarja: n hern e dyt nxirret topi i zi.
Rezultatet e paraqitjes me an t degzimeve:
Vrejm se
1 2
8 8 64
( )
11 11 121
P B B = = ,
1 2
8 3 24
( )
11 11 121
P B Z = = ,
1 2
3 8 24
( )
11 11 121
P Z B = = ,
1 2
3 3 9
( ) .
11 11 121
P Z Z = =
Ather
1 2 2 1
24 24 48
(badh dhe zi) ( ) ( ) .
121 121 121
p p B Z p B Z = + = + =
b)
2
3
( )
11
p Z =
2
8
( )
11
p B =
1
8
( )
11
p B =
1
3
( )
11
p Z =
2
3
( )
11
p Z =
2
8
( )
11
p B =
2
1 2 1 2
8 7 56
( ) ( ) ( )
11 10 110
P B B p B p B = = = ,
1 2
8 3 24
( )
11 10 110
P B Z = =
1 2
3 8 24
( )
11 10 110
P Z B = = ,
1 2
3 2 6
( ) .
11 10 110
P Z Z = =
Ather
1 2 2 1
24 24 48 24
(bardh dhe zi) ( ) ( ) .
110 110 110 55
p p B Z p B Z = + = + = =
Shembulli 6. Popullata prbhet nga 53% meshkuj. Probabiliteti q mashkulli t
mos i shoh ngjyrat sht 0.02, kurse q femra t mos i shoh ngjyrat
sht 0.001. T caktohet probabiliteti q personi i zgjedhur rastsisht
t mos i shoh ngjyrat.
Zgjidhja.
Le t shohim:
M ngjarjen q personi i zgjedhur sht mashkull,
F ngjarjen q personi i zgjedhur sht femr,
C ngjarja personi nuk i sheh ngjyrat.
Kemi diagramin:
Ather ( ) ( ) ( ) 0.106 0.0047 0.10647. P C p C M p C F = + = + =
2
2
( )
10
p Z =
2
7
( )
10
p B =
1
8
( )
11
p B =
1
3
( )
11
p Z =
2
3
( )
10
p Z =
2
8
( )
10
p B =
C
0.02
0.53
0.47
F
0.999
0.00
1
M
0.98
C
C
C
3
Shembulli 7. Trhiqet nj letr. Nse sht zemr ktheje prapa dhe trhiqe letrn
tjetr. Nse nuk sht zemr trhiq letrn tjetr pa e kthyer t
parn. T caktohet probabiliteti q letra e dyt sht A zemr.
Zgjidhja.
Le ti referohemi figurs
Ather
1 1 3 1 1 1 11
( ) ( ) ( )
4 52 4 51 108 68 459
p A p A Z p A Z = + = + = + = .
6. Testi me shum mundsi t prgjigjeve (multiple-choice test) prbhet nga pes prgjigje
pr do pyetje. Studenti mendon se i di prgjigjet pr 75% t pyetjeve kurse pr 25% t
pyetjeve do t prgjigjet n mnyr t rastsishme. Por kur studenti mendon se e di
prgjigjen, kjo sht e sakt vetm n 80% t rasteve.
T caktohet probabiliteti q t prgjigjet sakt n nj pyetje.
Shembulli 8. Monedha metalike sht hedhur tri her. T caktohet probabiliteti q
t merren:
a) saktsisht dy numra (H)
b) s paku dy numra (H)
c) nj numr dhe dy figura (T)
Zgjidhja.
a) p(saktsisht dy numra)=
1 2 3 1 2 3 1 2 3
1 1 1 3
( ) ( ) ( ) .
8 8 8 8
p H H T p H T H p T H H = + + = + + =
b) p (s paku dy numra) = p (dy numra dhe nj figur) + p ( 3 numra) =
3 1 1
.
8 8 2
= + =
c) p (1 numr dhe 2 figura)=
A
1
52
1
4
3
4
z
50
51
1
51
z
51
52
A
A
A
4
=
1 2 3 2 1 3 3 1 2
3
( ) ( ) ( ) .
8
p H T T p H T T p H T T + + =
Shembulli 9. Probabiliteti q kubi jo fer t bie 6 sht
1
.
5
Kubi hidhet dy her. T
caktohet probabiliteti q t bie saktsisht nj 6.
Zgjidhja.
Pra p (saktsisht nj 6)=
1 4 4 1 8
(6 6) (6 6) .
5 5 5 5 25
p p + = + =
Shembulli 10. Probabiliteti q monedha jo fer t bie n numr (H) sht
2
.
3
Monedha hidhet tri her: T caktohet probabiliteti q
a) asnj H t mos bie
1
1
( )
2
p T =
1
1
( )
2
p H =
1 2 3
1
( )
8
p H T H =
3
1
( )
2
p H =
3
1
( )
2
p T =
2
1
( )
2
p H =
2
1
( )
2
p T =
2
1
( )
2
p T =
3
1
( )
2
p T =
3
1
( )
2
p H =
3
1
( )
2
p H =
3
1
( )
2
p T =
1 2 3
1
( )
8
p T T T =
1 2 3
1
( )
8
p T T H =
1 2 3
1
( )
8
p T H T =
1 2 3
1
( )
8
p T H H =
1 2 3
1
( )
8
p H T T =
3
1
( )
2
p T =
3
1
( )
2
p H =
2
1
( )
2
p H =
1 2 3
1
( )
8
p H H T =
1 2 3
1
( )
8
p H H H =
6
1
5
1
5
4
5
6
4
5
1
5
6
4
5
6
6
6
5
b) t ket m tepr H se sa T.
Zgjidhja.
a) p(asnj H nuk bie)
3
1 1
.
3 27
| |
= =
|
\ .
b) p(m tepr H se sa T)
( ) ( ) ( ) ( ) p H H H p H H T p H T H p T H H = + + + =
3 2 2 2
2 2 1 2 1 2 1 20
.
3 3 3 3 3 3 3 27
| | | | | | | |
= + + + =
| | | |
\ . \ . \ . \ .
VLERAT E PRITURA (angl. EXPECTED VALUES)
Vlera e pritur, thjesht, paraqet mesataren e rasteve t mundshme n varsi t
probabilitetit t paraqitjes s tyre.
Pra
1 1 2 2
1
( ) ( ) ( ) ... ( ) ( )
n
n n i i
i
E x x P x x P x x P x x P x
=
= + + + =
ku ( ) P x sht probabiliteti q t ndodh ngjarja x.

Shembulli 1. N nj Hotel, mimi i fjetjes dhe mngjesit sht si vijon:
pr dhomn pr nj mysafir 10 euro
pr dhomn pr dy mysafir 18 euro
pr dhomn pr tre mysafir 21 euro
H 1
3
T
1
3
2
3
1
3
T
2
3
1
3
H
T
T
2
3
H
1
3
2
3
2
3
2
3
1
3
T
1
3
2
3
H
T
T
H
H
H
6
pr dhomn pr katr mysafir 24 euro.
Probabilitetet pr numrin e musafirve q mund t krkojn dhom
n hotel gjat nj nate jan:
P(1 mysafir) = 0.15; P(2 mysafir) = 0.45;
P(3 mysafir) = 0.3; P(4 mysafir) = 0.1.
T caktohet fitimi ditor q pritet (angl. Expected daily profit).
Zgjidhja.
( ) 10 0.15 18 0.45 21 0.3 24 0.1 1,5 0.81 6.3 2.4 11.01 E x = + + + = + + + = euro.
Pra, fitimi ditor pr nj shtrat me mngjes do t jet 11.01 euro.
Shnim. Fjala sht pr nj mesatare q do t arrihet gjat nj periudh m t gjat
kohore.
Shembulli 2. Kompania duhet t zgjedh njrin nga dy prodhimet alternative:
prodhimi A vlersohet t ket probabilitet t suksesit prej 0.45,
gjersa prodhimi B ka probabilitetin q t ket sukses 0.6. Nse
prodhimi A sht i suksesshm kompania do t fitoj 9000 euro, e
nse dshton, kompania do t humb 2100 euro.
Prodhimi B, n rast t suksesit do t gjeneroj fitim prej 7500 euro
dhe n rast t dshtimit do t sjell humbje prej 1500 euro.
Duke njehsuar vlerat e pritura pr secilin prodhim, t sugjerohet
cilin prodhim duhet t zgjedh kompania?
Zgjidhja.
(prodhimi ) 0.45 9000 (1 0.45)( 2100) 2895 E A = + = euro.
(prodhimi ) 0.6 7500 (1 0.6)( 1500) 3900 E B = + = euro.
Pra, prodhimi B sht m i preferuar, sepse ka vler m t lart t pritjes.
1. Juve ju sht ofruar mundsia q t luani lojn hedhja e kubit sipas rregullave vijuese:
0.5 euro kushton loja e hedhjes s kubit me mundsit vijuese:
bie 1 - humbni 1 euro; bie 4 - fitoni 1 euro;
bie 2 - humbni 0.25 euro; bie 5 - fitoni 2 euro;
bie 3 - humbni 0.75 euro; bie 6 - fitoni 3 euro.
Duke supozuar se kubi sht fer, tregoni nse do t pranonit q t luani.
2. Departamenti i marketingut t nj kompanie, ka ofruar informatat vijuese n lidhje me
rezultatet e mundshme me rastin e lshimit n treg t dy prodhimeve t reja.
7
Prodhimi A Prodhimi B
Krkesa Probabiliteti Fitimi Probabiliteti Fitimi
E ult 0.2 -200.000 0.1 -250.000
Mesatare 0.3 250.000 0.2 320.000
E lart 0.5 600.000 0.6 710.000
a) T caktohen vlerat e pritura t fitimit nse n treg lshohet prodhimi A.
b) T caktohen vlerat e pritura t fitimit nse n treg lshohet prodhimi B.
c) Nse n treg duhet t lshohet vetm njri prodhim, cilin do t rekomandoni?


1
PROBABILITETI BINOMIAL
Prkujtojm formulat:

2 2 2
( ) 2 p q p pq q + = + +

3 3 2 2 3
( ) 3 3 p q p p q pq q + = + + +

4 4 3 2 2 3 4
( ) 4 6 4 p q p p q p q pq q + = + + + +
Apo n prgjithsi

1 1
0
( ) ...
0 1 1
n
n n k k n n n n
k
n n n n n
p q p q p p q pq q
k n n

=

+ = = + + + +

Ku

!
;
!( )!
n
n
k k n k

=

! ( 1) ( 2) ... 3 2 1. n n n n =
P.sh. 7! 7 6 5 4 3 2 1. =
Po ashtu mund t shkruajm:
6!
7! 7 6 5 4 3 2 1 7 6! = =

apo n prgjithsi:

( 1)!
! ( 1)( 2) ... 3 2 1 ( 1)!
n
n n n n n n
= =

Le t njehsojm
7
.
3

7
7! 7 6 5 4! 7 6 5
7 5 35.
3 3!(7 3)! 3! 4! 3 2

= = = = =

N vijim paraqesim kt rregull:
Le t ilustrojm me an t shembujve zbatimin e probabilitetit binomial.
Nse probabiliteti q eksperimenti rezulton n sukses sht p dhe probabiliteti q
eksperimenti rezulton n dshtim sht q, ku 1 , q p = dhe nse X shnohet
numri i rezultateve t favorshme n n prova t pavarura, ather probabiliteti i X
it jepet me
( ) , 0,1, 2,...,
x n x
n
p X x p q x n
x

= = =

.


2
Shembulli 3. Hidhet monedha metalike jo fer. Probabiliteti q t merret Head
sht
2
.
3
Monedha hidhet katr her. T caktohet probabiliteti q t
merret dy her Head.
Zgjidhja.
N baz t formuls kemi:

2 4 2
4
(2 ) ( ) ( ( )) ( ( )
2
p H p HHHH p H p H

= =

Meq

2 1
( ) ; ( )
3 3
p H p H = = merret

2 2
4
2 1 4! 4 1 8
( ) .
2 3 3 2!(4 2)! 9 9 27
p HHHH

= = =

Shembulli 4. Kubi hidhet 7 her. T caktohet probabiliteti q t merren saktsisht
3 gjashtshe.
Zgjidhja.

1 5
(6) ; (6)
6 6
p p = =
Ather

3 4
3 7 3
7
7 1 5
(6666666) ( (6)) ( (6)) 0.078.
3 3 6 6
p p p

= = =

Shembulli 5. Probabiliteti q nj person e prkrah vizitn n teatr sht 0.6.
T caktohet probabiliteti q nga tet persona t zgjedhur rastsisht t
jen:
a) saktsisht 3 persona q prkrahin vizitn n teatr.
b) m shum se 5 persona q prkrahin vizitn n teatr.
Zgjidhja.
Le t konsiderojm si ngjarje t volitshme: prkrahet vizita n teatr. Ather n
baz t kushteve t detyrs kemi
0.6 p = dhe 1 1 0.6 0.4. q p = = =
Le t jet X numri i prkrahsve t vizits n teatr.
Ather:
a)
3 8 3
8
( 3) (0.6) (0.4) ... 0.124.
3
p X

= = = =



3
Pra, probabiliteti q saktsisht tre persona t prkrahin vizitn n teatr sht
0.124.
b) Krkohet ( 5). p X >
Pra
6 8 6 7 8 7 8 8 8
6 2 7 8
( 5) ( 6) ( 7) ( 8)
8 8 8
(0.6) (0.4) (0.6) (0.4) (0.6) (0.4)
6 7 8
8 8 8
(0.6) (0.4) (0.6) (0.4) (0.6) ... 0.315.
6 7 8
p X p X p X p X

> = = + = + =

= + + =

= + + = =

Shembulli 6. Kutia prmban topa t kuq dhe t verdh n raportin 1:3. Nga kutia
trhiqen disa topa. Sa topa duhet t trhiqen ashtu q probabiliteti
q n mesin e tyre t jet s paku nj top i kuq t jet m i madh se
0.95?
Zgjidhja.
Le t konsiderohet nxjerrja e topit t kuq si sukses.
Ather

1
( kuq)
4
p P = = dhe
1 3
1 1 .
4 4
q p = = =
Shnim: Meq kemi raportin 1:3 kjo do t thot, nse kemi 4 topa nj sht i kuq
dhe tre t verdh. Kjo sht arsyeja q
1
( kuq) .
4
p P = =
Le t jet Xnumri i topave t kuq
Pra
( )
x n x
n
p X x p q
x

= =

.
Sipas kushtit t detyrs:
( 1) 0.95. p X >
Le t shqyrtojm formuln:

0 1 1 2 2 0
( ) ...
0 1 2
n n n n n
n n n n
q p q p q p q p q p
n

+ = + + + +

1 ( 0) ( 1) ( 2) ... ( ) p X p X p X p X n = = + = + = + + =
Prandaj meq
( 1) ( 1) ( 2) ... ( ) p X p X p X p X n = = + = + + = kemi


4
( 1) 1 ( 0) p X p X = =

3
1 1
0 4
n
n
n
q

= =

.
Pra

3
1 0.95
4
n

>

3
0.05
4
n

>

(logaritmojm me bazn 10)
log0.05 log0.75 n >
log0.75 log0.05 n <
0.125 1.301 n <
10.4 n > .
Vlera m e vogl e plot 10.4 n > sht 11. n =
Pra, nse nxirren s paku 11 topa nga kutia ather probabiliteti q s paku nj top
t jet i kuq do t jet m i madh se 0.95.

SHPRNDARJA NORMALE
a) Shprndarja standarde normale

Shprndarja standarde normale e ka mesataren 0 dhe devijimin standard 1 (d.m.th.
edhe varianca sht 1).
Shprndarjen standarde normale do ta shnojm me
2
(0,1 ). Z N

Grafikisht paraqitet:

0 1 2 3 -1 -2 -3
1
2
1
2



5
Shembulli 1. Nse
2
(0,1 ) Z N njehsoni:
a) ( 1.6); p Z < b) ( 1.29); p Z >
c) ( 2.1); p Z > d) ( 1.2). p Z <
Zgjidhja.
a) ( 1.6) ( )
x
p Z x

< = =

sepse 0, 1. = =
Pra, ( 1.6) (1.6) 0.9452. p Z < = = (Figura 1)
Shnim. Zbatuam formuln ( ) ( )
x
p Z a x

< = =

, sepse nga
2
( , ) N dhe
2
(0,1 ) N merret 0, 1. = = Nse x > merret
x
. Nse x < merret .

x
.
b) ( 1.29) (1.29) 0.9015.
x
p Z

> = = =

(Figura 2)

0 1.6 0 -1.29

Figura 1. Figura 2.

c) ( 2.1) 1 ( 2.1) 1 (2.1) 1 0.9821 0.0179. p Z p Z > = < = = = (Figura 3).
d) ( 1.2) 1 ( 1.2) 1 (1.2) 1 0.8849 0.1151. p Z p Z < = > = = = (Figura 4).

0 2.1 0 -2.1

Figura 3. Figura 4.
Shembulli 2. Njehsoni:
a) ( 1.4 2.4); p Z < < b) (027 1.95); p Z < <
c) ( 1.23 0.5); p Z < < d) ( 1.22 2.24). p Z > >


6
Zgjidhja.
a) ( 1.4 2.4) ( 2.4) ( 1.4) (2.4) (1 ( 1.4)) p Z p Z p Z p Z < < = < < = >
(2.4) 1 ( 1.4) (2.4) 1 (1.4) 0.911. p Z = + > = + = (Figura 5)
b) (0.27 1.95) ( 1.95) ( 0.27) (1.95) (0.27) p Z p Z p Z < < = < < =
0.9744 0.6064 0.368. = = (Figura 6)
0 2.4 0 0.27 1.95 -1.4

Figura 5. Figura 6.
c) ( 1.23 0.5) ( 0.5) ( 1.23) p Z p Z p Z < < = < <
(1 ( 0.5)) (1 ( 1.23)) p Z p Z = > >
1 (0.5) 1 (1.23) (1.23) (0.5) = + =
0.8907 0.6915 0.1992. = = (Figura 7).
d) ( 1.22 2.24) ( 1.22) ( 2.24) p Z p Z p Z > > = < + >
(1 ( 1.22)) (1 ( 2.24)) p Z p Z = > + <
1 (1.22) 1 (2.24) 2 0.8888 0.9874 0.1238. = + = = (Figura 8)
-0.5 0 -1.22 2.24 -1.23

Figura 7. Figura 8.

Shembulli 3. Njehsoni:
a) (| | 1.2); p Z < b) (| | 1.7). p Z >
Zgjidhja.
a) (| | 1.2) ( 1.2 1.2) ( 1.2) ( 1.2) p Z p Z p Z p Z < = < < = < <


7
(1.2) (1 ( 1, 2)) (1.2) (1 (1.2)) 2 (1.2) 1 p Z = > = =
2 0.8849 1 0.7698. = = (Figura 9)
b) (| | 1.7) ( 1.7) ( 1.7) (1 ( 1.7)) 1 ( 1.7) p Z p Z p Z p Z p Z > = > + < = < + >
2 2 (1.7) 0.0892. = = (Figura 10)
-1.7 1.7 -1.2 1.2

Figura 9. Figura 10.


8
TRANSFORMIMI I SHPRNDARJES S PRGJITHSHME
N SHPRNDARJEN STANDARDE NORMALE

Shum shprndarje normale nuk e kan mesataren 0 dhe si rezultat edhe devijimi
standard nuk do t jet 1.
Meq tabelat jan n dispozicion vetm pr shprndarjen standarde normale, s pari
duhet t konvertojm (transformojm) formuln q fardo shprndarje ta kthejm
n shprndarje standarde normale. Pastaj, tabelat do t shrbejn pr t gjetur
siprfaqen e krkuar.
Le t cekim se variabla X do t prdoret pr t shnuar shprndarjen normale t
prgjithshme, gjersa Z prdorej pr shprndarjen standarde normale.
Ekuacioni:

x
z

=
(1)
prdoret pr t kryer transformimin.
Procesi i transformimit t shprndarjes s prgjithshme normale
2
~ ( , ) X N tek
shprndarja standarde normale duke prdorur barazimin (1) quhet standardizim.
Le t shohim kt me an t shembujve vijues.
1) Le t jet

2
~ (300, 25). X N

T caktohet:
a) ( 307); p X < b) ( 308); p X > c) ( 291); p X >
d) (281 301); p x < < e) (302 309); p x < < f) (296 299); p x < <
g) (290 305). p x > >
Zgjidhja.
a)
307 300 7
( 307) (1.4) 0.9192
5 5
x
p X

< = = = = =

(figura 1)

300 307

300 308

Figura 1 Figura 2
b)
308 300 8
( 308) 1 ( 308) 1 1 1 (1.6)
5 5
p x p x

> = < = = =

1 0.9452 0.0548 = = (figura 2).
c)
300 291 9
( 291) (1.8) 0.9641
5 5
x
p x

> = = = = =

(figura 3)


9
d) (281 301) ( 301) ( 281) ( 301) [1 ( 281)] p x p x p x p x p x < < = < < = < >

301 300 300 281 4 19
1 1 (0.8) 1 (3.8)
5 5 5 5
d

= + = + = +

0.7881 1 0.999 = + (figura 4).

291 300

281 300 301

Figura 3 Figura 4
e)
309 300 302 300
(302 309) ( 309) ( 302)
5 5
p x p x p x

< < = < < =

9 2
(1.4) (0.4) 0.9192 0.6554
5 5

= = =

f)
300 296 300 299
(296 299) ( 296) ( 299)
5 5
p x p x p x

< < = > > =

4 1
(0.8) (0.2) 0.7881 0.5793
5 5

= = =

g) (290 305) [1 ( 305)] [1 ( 290)] p x p x p x > > = < + >

305 300 300 290
2
5 5

=

2 (1) (2). =

Statistika 1 Pjesa 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Statistika 1 Pjesa 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UNIVERSITY FOR BUSINESS AND TECHNOLOGY - Statistical Methods for Business I

Prgatitur nga Armend Shabani www.armendshabani.org

ku ( ) P x sht probabiliteti q t ndodh ngjarja x.

. Nse x < merret .

You might also like