1

Shprndarjet
probabilitare t
ndrprera
Tema 6
2
Shprndarjet probabilitare t ndrprera
Nj variabl t rastit sht nj funksion apo rregull
q i cakton nj vler numerike pr do ngjarje t
thjesht n nj hapsir t mostrs.
Nj variabl t rastit pasqyron aspektet e nj
eksperimenti t rastit q sht me interes pr ne.
Ka dy lloje te shperndarjesh probabilitare:
Te nderprera
Te vazhdueshme
3
Nj variabl e rastit sht e nderprere n qoft se ajo
mund t marr nj numr t llogaritshme vlerash.
Nj variabl e rastit sht i vazhdueshm n qoft se ajo mund
t marr nj numr t panumrueshm t vlerave.
0
1
1/2
1/4
1/16
Te vazhdueshme
Pas llogaritjes se vleres se pare,
te gjitha tjerat gjenden
Pra, mund te dime numrin e variablave
Pas gjetjes se vleres se pare,
cfare do numri mund te vije pas
Te nderprera
Nuk e dime numrin e variablave
0 1 2 3 ...
Shperndarjet probabilitare te nderprera dhe
te vazhdueshme
4
Nj tabel, formul, ose grafik q liston t gjitha vlerat e
mundshme te nj variable t rastit te nderprere mund t
supozojm, s bashku me probabilitetin e lidhur, quhet
nj shprndarje probabilitare e ndrprere .

Per te llogaritur variablen X, supozojme se, P(X=x)
Shtojme mundesine qe mund te ndodhe qe X=x
Ka metoda kalkulimi(tree diagram),
Definicione probabiliteti
Shprndarjet probabilitare t ndrprera
5
Nese nje variable ka vleren x
i
, atehere
nenkuptohet ky ekuacion:
1 ) ( . 2
1 ) p(x 0 . 1
i
=
s s

i
x cdo
i
i
x p
x percdo
Shprndarjet probabilitare t ndrprera
6
Shperndarja dhe frekuenca relative
Ne praktike, shpesh shperndarjet probabilitare
perllogariten nga frekuenca relative.
Shembull
Nje anketim tregon keto te dhena ne nje shtet te SHBA sesa TV
me ngjyra ka cdo shpi
Numri I TV Numri I shtepiavave x p(x)
0 1,218 0 1218/Total = .012
1 32,379 1 .319
2 37,961 2 .374
3 19,387 3 .191
4 7,714 4 .076
5 2,842 5 .028
Total 101,501 1.000
7
Llogaritja e ngjarjeve te probabilitetit
Shperndarja probabilitare mund te perdoret per te
llogaritur probabilitetin e ngjarjeve te ndryshme
Shembulli me lart
Llogarisni probabilitetin per keto ngjarje :
P(Numri I TVs eshte 3) = P(X=3) =.191
P(Numri I TV eshte dy ose me shume) =
P(X>2)=P(X=2)+P(X=3)+P(X=4)+P(X=5)=
.374 +.191 +.076 +.028 = .669
8
Llogaritja e vlerave te probabilitetit ndodh ne
menyra te ndryshme dhe me programe te
ndryshme
Shembulli 2
Nje person qe punon ne nje call center, ka 20% shans
per te mbyllur nje kontrate ne cdo telefonate
Cila eshte shperndarja probabilitare nese ajo flet me tre
kliente?
Zhvillimi I nje shperndarjeje probabilitare
9
Zgjidhja:
Metodat e probabilitetit
Ngjarja S = {Nje shitje eshte bere}.
Zhvillimi I nje shperndarjeje probabilitare
P(S)=.2
P(S
C
)=.8
P(S)=.2
P(S)=.2
P(S)=.2
P(S)=.2
P(S
C
)=.8
P(S
C
)=.8
P(S
C
)=.8
P(S
C
)=.8
S S S

S S S
C
S S
C
S

S S
C
S
C
S
C
S S

S
C
S S
C

S
C
S
C
S

S
C
S
C
S
C
P(S)=.2
P(S
C
)=.8
P(S
C
)=.8
P(S)=.2
X P(x)
3 .2
3
= .008
2 3(.032)=.096
1 3(.128)=.384
0 .8
3
= .512
(.2)(.2)(.8)= .032
10
Pershkrimi I popullates,
ne shperndarjen probabilitare
Shperndarja probabilitare perfaqeson nje popullate
Interesi jone te pershkruhet popullata me
parametra te ndryshme
Thene me thjeshte, llogaritim mesataren aritmetike
te popullates si dhe variancen.
11
Mesatarja e popullates
Ne nje variabel te dhene, me vlera x
i, me probabilitet per
te ndodhur
p(x
i
), mesatarja eshte:

= =
i
x cdo
i i
x p x X E ) ( ) (
12
X eshte nje variabel me shperndarje te
nderprere. Varianca e X

| |

= = =
i
x cdo
i i
x p x X E X V ) ( ) ( ) ( ) (
2 2 2
o
Varianca e popullates
2
tan
o o =
dard s Deviacioni
13
Mesatarja dhe Varianca
Shembull
Gjeni mesataren, variancen, dhe deviacionin standard per
tabelen ne shembullin e pare:
Zgjidhje
E(X) = = Ex
i
p(x
i
) = 0p(0)+1p(1)+2p(2)+=
0(.012)+1(.319)+2(.374)+ = 2.084
V(X) = o
2
= E(x
i
- )
2
p(x
i
) = (0-2.084)
2
p(0)+(1-2.084)
2
p(1) +
(2-2.084)
2
+ =1.107
o = 1.107
1/2
= 1.052
14
Vazhdimi
Varianca mund te perllogaritet dhe ne kete menyre:

Mesatarja dhe Varianca
| | 107 . 1 084 . 2 ... ) 2 ( 2 ) 1 ( 1 ) 0 ( 0
) ( ) ( ) (
2 2 2 2
2 2 2 2 2
= + + +
= = = =

p p p
x p x X E X V
i
x cdo
i i
o
15
Shperndarja bivariate perdoret per te studiuar
marredhenien midis dy variablave.
Ne formule shprehet ne kete forme:



p(x,y) = P(X=x and Y = y)
Shperndarja bivariate
16
Shperndarja bivariate duhet te plotesoje
kete kusht:
1 y) p(x, 2.
1 y) p(x, 0 1.
: bivariate a Shperndarj
y cdo
=
s s

x cdo
17
Shembull
Jane dy agjent imobilare, A dhe B. X dhe Y do te
perfaqesoje numrin e shtepive qe ate do te shesin
ne javen qe vjen.
Shperndarja bivariate jepet si me poshte:
Shperndarja bivariate
18
p(x,y)
Shperndarja bivariate
X
Y
X=0 X=2 X=1
y=1
y=2
y=0
0.42
0.12
0.21
0.07
0.06
0.02
0.06
0.03
0.01
X
Y 0 1 2
0 .12 .42 .06
1 .21 .06 .03
2 .07 .02 .01

19
Probabiliteti Marxhinal
Shembulli
Shuma e kolonave dhe rreshtave
X
Y 0 1 2 p(y)
0 .12 .42 .06 .60
1 .21 .06 .03 .30
2 .07 .02 .01 .10
p(x) .40 .50 .10 1.00
p(0,0)
p(0,1)
p(0,2)
Probabiliteti marxhinal P(X=0)
P(Y=1), probabiliteti
marxhinal
20
Pershkrimi I shperndarjes bivariate
Behet vetem duke patur vleren e variances,
mesatares dhe deviacionit standard
Perdoret probabiliteti marxhinal.
x p(x) y p(y)
0 .4 0 .6
1 .5 1 .3
2 .1 2 .1

E(X) = .7 E(Y) = .5
V(X) = .41 V(Y) = .45

21
=
Pershkrimi I shperndarjes bivariate
Per te llogaritur marredhenien midis dy variablave perdoret
koavarianca dhe koeficenti I korrelacionit:
Kovarianca:

COV(X,Y) = E(X
x
)(Y-
y
)p(x,y)

Koeficenti I korrelacionit

COV(X,Y)
o
x
o
y
22
Shuma e dy variablave

Shperndarja probabilitare per X+Y gjendet:
Analizohen te gjitha vlerat qe X dhe Y mund te marrin

Shembulli I shtepive te shitura
Gjeni probabilitetin e shtepive qe kane shitur agjentet
23
P(X+Y=0) = P(X=0 and Y=0) = .12
P(X+Y=1) = P(X=0 and Y=1)+ P(X=1 and Y=0) =.21 + .42 = .63
P(X+Y=2) = P(X=0 and Y=2)+ P(X=1 and Y=1)+ P(X=2 and Y=0)
= .07 + .06 + .06 = .19
Probabiliteti P(X+Y)=3 and P(X+Y) =4 llogariten ne
te njejten menyre
X
Y 0 1 2 p(y)
0 .12 .42 .06 .60
1 .21 .06 .03 .30
2 .07 .02 .01 .10
p(x) .40 .50 .10 1.00
Shuma e dy variablave
24
Shperndarja binominale
Kesperimenti binominal rezulton vetem ne nje nga
dy ose me shume rezultate
Rastet tipike
Hedhja e monedhes
Kandidati fiton ose humb
Nje punetor eshte mashkull ose femer
Makinat jane me nafte ose me benzine

25
Jane n ngjarje
Cdo ngjarje mund te jete sukses ose deshtim]
Probabiliteti p per te qene sukses eshte I njejte per
te gjitha ngjarjet
Cdo eksperiment eshte I pavarur nga tjetri.
Variabla binominale
Kjo variable numeron numrin e sukseseve te n
ngjarjeve ne eksperimentin binominal
Eksperimenti binominal
26
S
1

S
2

S
2

F
2

F
1

F
2

S
3

S
3

S
3

S
3

F
3

F
3

F
3

F
3

P(SSS)=p
3

P(SSF)=p
2
(1-p)
P(SFS)=p(1-p)p
P(SFF)=p(1-p)
2

P(FSS)=(1-p)p
2

P(FSF)=(1-p)p(1-p)
P(FFS)=(1-p)
2
p
P(FFF)=(1-p)
3

P(S
2
|S
1

Zhvillimi I nje eksperimenti binominal(n = 3)
27
P(SSS)=p
3

P(SSF)=p
2
(1-p)
P(SFS)=p(1-p)p
P(SFF)=p(1-p)
2

P(FSS)=(1-p)p
2

P(FSF)=(1-p)p(1-p)
P(FFS)=(1-p)
2
p
P(FFF)=(1-p)
3

X, numri I sukseve ne ngjarje
X = 3

X =2

X = 1

X = 0
P(X = 3) = p
3

P(X = 2) = 3p
2
(1-p)
P(X = 1) = 3p(1-p)
2

P(X = 0) = (1- p)
3

Kjo llogaritet me formule
SSS
SS
S S
SS
Zhvillimi I nje eksperimenti binominal(n = 3)
28
Llogaritja e probabilitetit binominal
x n x n
x
) p 1 ( p C ) x ( p ) x X ( P

= = =
Ne pergjithesi eshte kjo formule:
)! ( !
!
x n x
n
C ku
n
x

=
29
Shembuj
Nje student rregjistrohet ne nje kurs statistike dhe ia ka lene fatit
ne dore kalimin ne provim
Testi ka 10 pyetje me alternativa, em 5 alternativa secila pyetje
Gjeni probabilitetin qe:
Studenti sdo gjeje asnje pergjigje?
Do gjeje dy pergjigje?
Llogaritja e probabilitetit binominal
30
Zgjidhje
Dime qe:

Pergjigja eshte e sakte ose e gabuar
n=10
Pyetjet skane lidhje me njera tjetren
Probabiliteti p, qe cdo pergjgije te ejte e sakte eshte 0.20

Llogaritja e probabilitetit binominal
31
Zgjidhje
Japim probabilitetin binominal:
X-numri I pergjigjeve te sakta
Llogaritja e probabilitetit binominal
1074 . ) 80 (. ) 20 (.
)! 0 10 ( ! 0
! 10
) 0 (
0 10 0
=

= =

X P
3020 . ) 80 (. ) 20 (.
)! 2 10 ( ! 2
! 10
) 2 (
2 10 2
=

= =

X P
32
= p(0) + p(1) + p(2) + p(3) + p(4)
= .1074 + .2684 + .3020 + .2013 + .0881
=.9672
Zgjidhje
Gjetja e probabilitetit binominal:
Qe studenti te ngele, I bie qe te gjeje nje pergjgije ose
asnje.
Llogaritja e probabilitetit binominal
Kjo quhet probabilitet grumbullues ose bashkues
P(Xs4)
33
E(X) = = np
V(X) = o
2
= np(1-p)
Shembulli
Nese studenti me lart, preferon te zgjedhe vfaredo
pytjet e testit cila eshte velra e mesatares dhe e
variances:
Zgjidhje
= np = 10(.2) = 2.
o = [np(1-p)]
1/2
= [10(.2)(.8)]
1/2
= 1.26.
Mesatja dhe varianca binominale
34
Eksperimenti I Poissonit, perfshin ngjarje me pak
mundesi per te ndodhur ne nje kohe te caktuar ne
nje vend te caktuar

Shembuj
Numri I gabimeve qe ben nje njeri qe shkruan ne
kompjuter
Numri I makinave qe furnizohen ne nje karburant
Numri I makinave qe futen ne nje servis
Shperndarja e Poissonit
35
Numri I sukseseve qe ndodh ne nje kohe te caktuar
eshte I pavarur nga numri I sukseseve ne nje kohe
tjeter.
Numri I sukseseve qe ndodh ne nje kohe te caktuar
I njejte per te gjitha intervalet e njejta
Prograsiv me gjatesine e intervalit
Probabiliteti qe 2 ose me shume suksese te ndodhin ne
nje interval shkon drejt 0 sepse dhe intervali behet me I
vogel
Shperndarja e Poissonit
36
Variabla
Variabla ketu tregon numrin e sukseseve qe ndodhin
gjate nje kohe te caktuar ne nje vend te caktuar gjate
eksperimentit

Formula
= =
=

= = =

) X ( V ) X ( E
... 2 , 1 , 0 x
! x
e
) x ( p ) x X ( P
x
Shperndarja e Poissonit
37
Shperndarja e Poissonit ( grafiku)
0
0.1
0.2
0.3
0.4
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
3678 . e
! 0
1 e
) 0 ( p ) 0 X ( P
1
0 1
= = = = =

3678 . e
! 1
1 e
) 1 ( p ) 1 X ( P
1
1 1
= = = = =

1839 .
2
e
! 2
1 e
) 2 ( p ) 2 X ( P
1 2 1
= = = = =

0613 .
6
e
! 3
1 e
) 3 ( p ) 3 X ( P
1 3 1
= = = = =

0 1 2 3 4 5
38
Poisson Distributions (Graphs)
0
0.05
0.1
0.15
0.2
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
0
0.05
0.1
0.15
0.2
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0.3
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Poisson probability
distribution with =2
Poisson probability
distribution with =5
Poisson probability
distribution with =7
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
39
Shperndarja e Poissonit
Shembull
Numri I gabimeve qe ben nje njeri qe merret me
shkrimin ne kompjuter per shperndarjen e poissonit ka
nje mesatare 1.5 per 100 faqe.
100 faqet jane jo ne renditje
Cili eshte probabiliteti qe ska gabime ne nje faqe?
Zgjidhje
P(X=0)=
e
-

x
x!
e
-1.5
1.5
0
0!
.2231 = =
40
Shperndarja e Poissonit
Shembull
Per nje liber 400 faqesh gjej probabilitetin qe:
Ska gabime
Ka 5 ose me pak gabime
Zgjidhje
P(X=0)=
P(Xs5)=formula p(0), p(1),,p(5), na jep
p(0)+p(1)++p(5) = .4457
e
-

x
x!
e
-6
6
0
0!
.002479 = =
Mesatarja 1.5 per 100 faqe,
=6 per 400 faqe
Pyetje dhe rekomandime?
41