GENEL METROLOJ VE KALBRASYON ETM llemeyen hibir olgu kontrol edilemez! Metroloji ve Kalibrasyon gereklidir ve nemlidir.

nk yanl len cihaz; yanl tehis, yanl tedavi ve yanl sonucu da beraberinde getirir. Metroloji: lme ile ilgili bilim sahasdr. Bilimsel, endstriyel ve kanuni (legal) metroloji olarak dalda uygulanmaktadr. Bilimsel Metroloji: Uluslar aras geerlilii olan Primer Standardlarn lke dzeyinde oluturulmas ile ilgili faaliyetleri kapsamaktadr. lkemizde bu konuda TBTAK bnyesinde hizmet veren Ulusal Metroloji Enstits (UME) grevlendirilmitir. Endstriyel Metroloji: Bilimsel metrolojinin faaliyetleri sonucu elde edilen primer standardlara, izlenebilirlii salanm sekonder standardlarla Endstride kullanlan izleme ve lme cihazlarnn kalibrasyonlarnn yapld hizmet alann kapsar. TSE, 132 sayl kurulu kanunu ile bu alanda da grevlendirilmitir. Kanuni (Legal) Metroloji: Ticarete esas tekil eden l ve kontrol aletlerinin kalibrasyonlar ile ilgilenir. Bu kategoriye giren cihazlar mecburi olarak kalibre ettirilmek zorundadr. lkemizde T.C. SANAY VE TCARET BAKANLII bu konuda grevlendirilmitir. Kalibrasyon: Belirlenmi koullar altnda lme sisteminin veya lme cihaznn gsterdii deerler veya maddi lt ile gsterilen deerlerle llen bykle karlk geldii bilinen deerleri arasndaki ilikiyi belirleyen ilemler dizisidir. zlenebilirlik: Doruluu en kaba lme faaliyetinden primer standarda kadar kesintisiz olarak yaplan mukayeseli lme ilemleri dizisidir.

PRMER STANDARD

SEKONDER STANDARD

ALIMA STANDARDI

LME CHAZLARI

ekil 1. zlenebilirlik Primer Standard: Belirli bir alanda en yksek metrolojik vasfa sahip olan Standard. Ulusal Standard: Ele alnan bykle ait, lkedeki dier btn standardlarn deerlerinin temeli olduu; resmi ulusal bir kararla kabul edilen standard. Sekonder Standard: Deeri primer standard ile karlatrlarak elde edilen standard. Referans Standard: Genelde belirli bir mahalde en yksek metrolojik zelliklere sahip ve o mahalde yaplan lmlerin kendisinden elde edildii standard. alma Standard: lme cihaz veya maddi lt kalibre veya kontrol etmek iin rutin olarak kullanlan ve genelde referans standard ile kalibre edilmi standard. Transfer Standard: Standardlarn, maddi ltlerin veya lme cihazlarnn karlatrlmasnda arac olarak kullanlan standard. lme Cihaz: Tek bana ya da dier ekipmanlarla birlikte, bir lm gerekletirmek iin tasarlanm cihaz.
Uzunluk Ima iddeti cd 7 TEMEL Madde miktar mol Termodinamik Scaklk K A SI BRM s Zaman m Ktle kg

Elektrik Akm

ekil 2. 7 temel SI birimi

Birimlerin Doru Kullanlmas DORU

m/s ya da m.s 10-6 kg = 1 mg t=30.2 oC l= 10.234 m 51 mm x 51 mm x 25 mm 63.2 m 0.1 m ya da (63.2 0.1) m 129 s 3 s = 126 s ya da (129-3) s = 126 s xB= 0.0025 = 0.25 %
2 -2

YANLI
m/s/s 10-6 kg = 1 kg t=30.2oC ya da t=30.2o C l= 10 m 23 cm 4 mm 51x 51x25 mm 63.2 0.1 m ya da 63.2 m 0.1 129 3 s = 126 s xB= 0.0025 = 0.25% ya da xB= 0.25 yzde

Etalon (l Standard): Bir bykln bir veya birden fazla bilinen deerlerini veya bir birimi tarif etmek, gerekletirmek, korumak veya retmek maksadyla kullanlan maddeletirilmi l, l aleti, referans malzeme veya l sistemidir. Uzunluk mastar 1kglk ktle 100 Ohm diren Sapma: llen deerden referans deerin karlmasdr. rnek:
Referans Deer mm 10.0 Referans Deer kg 50.0 llen Deer mm 11.0 llen Deer kg 48.5 Sapma mm +1.0

Sapma kg -1.5

Skala: lgili rakamlaryla birlikte l aletinin tertibatnn bir parasn oluturan sralanm iaretler takmdr. (Her bir iaret, skala iareti olarak adlandrlr.) Kadran: Bir grntleme cihaznn, skala veya skalalar tayan sabit veya hareketli ksmdr. Hassasiyet: Bir l aletinin gstergesinde minimum deiimi salayan giri deeridir. znrlk: Bir gsterge elemannn, gsterdii bykln birbirine ok yakn ardk deerleri arasnda anlaml bir ayrm yapabilmesi kabiliyetinin nicel ifadesidir. lme Aral: Bir lme tehizatnda lebilecek minimum ve maksimum deerler arasnda kalan blge. lm belirsizlii: llen deerin, gerek deerinin de ihtiva eden deerler araln karakterize eden istatistik-matematik metotlara dayal bir tahmindir. Kayma (Drift): 2005 2006 2007 2008 Sapma 10 m Sapma 12 m Sapma -2 m Sapma 100 m Kayma = ? Kayma = 2 m Kayma = 14 m Kayma = ???
3

Kalibrasyon

Dahili () Kalibrasyon - Eitimli Personel - zlenebilir referanslar - Ortam artlar (scaklk, nem, titreim, k) - Dokmantasyon

Harici (D) Kalibrasyon - Eitimli personel - zlenebilir referanslar - Ortam artlar (scaklk, nem, titreim, k vs.) - Dokmantasyon

Kalibre Edilecek l Tehizatnn Tespiti

- Akreditasyon (17025)

1. Kaliteyi etkileyen tm cihazlar belirlenmeli, karar verme aamasnda veri oluturan cihazlarn kalibrasyonu yaptrlmaldr. 2. Cihazlar kodlanmal 3. Cihaz gruplar (tip, cins vs.) tanmlanmal ve snflanmaldr. Kalibrasyon Laboratuvar Faktrleri Gerekli ortam scakl Atmosferik basn Havann kalitesi (nem, toz vs.) artlandrlm havann hz Bal nem oran Sismik ve akustik titreim Radyasyon Besleme gerilimi ve deiimler Laboratuarn topraklama sistemi Magnetik alan ve dk frekans etkisi Elektrik alan etkisi

Kalibrasyon Skl Tayininde Dikkat Edilecek Hususlar Hata snrlar evresel artlar Eitim Cihazn kararll Tecrbe lgili yaynlar/standardlar Kullanm amac ve skl Kalibrasyon sertifikalar arasndaki iliki retici firma tavsiyeleri

lgili Kaynaklar www.tse.org.tr TSE Genel Metroloji ve Kalibrasyon Eitimi notlar http://www.ume.tubitak.gov.tr/duyurular/kisaca_metroloji.pdf Tbitak UME Ulusal Metroloji Szl