Shpalime historike

VEPRIMTARIA ANTIKOMBTARE E ESAT PASH TOPTANIT 1912 - 1920

_____________________ Prmbajtja e lnds

Autor: Sheradin Berisha

_______________________________________________

- Kush isht e Esat Pash Topt ani? - Kush e vrau Hasan Riza Pashn dhe n rret hana iu dorzua Shkodra usht ris malazeze nga Esat Pash Topt ani? - Si u vu Esat Pash Topt anit n shrbim t armiqve t Shqipris? - Si u emrua Esat Pash Topt ani - Minist r i Punve t Brendshme n qeverin e Vlors? - Pse Pleqsia e Topt anit isht e kundr Ismail Qemalit ? - Si u b Esat Topt ani me dy post e minist rore n qeverin e Vidit ? - Esat Pash Topt ani: un j am nj eriu i Mbret ris serbe - Prpj ekj et e Serbis pr t a minuar Princ Vidin prmes agj ent ve t soj it

Esat Pash Topt ani

- Si u t akua Esat Pasha me Nikolla Pashiqin n sht at or 1914 n Nish? - Marrveshj a Nikolla Pashiq - Esat Pash Topt ani; - Kt himi i Esat Pash Topt anit n Shqipri ( sht at or 1914); - Si u ndihmua Esat Pasha nga qeveria e Serbis? - Si e ripusht oi Serbia, Shqiprin e Mesme, pr t a shpt uar Esat Pashn

nga rret himi sht at muj or n Durrs? - Marrveshj a e Esat Pash Topt anit me minist rin Luba Jovanoviq, n qershor 1915 n Tiran; - Si u ndihmua t rheqj a e usht ris serbe npr Shqipri nga Esat Pash Topt ani, m 1915/ 16? - Si u largua bashk me usht rin serbe edhe Esat Pash Topt anit nga Shqipria pr n Greqi?
-

Pse Esat Pasha u largua nga Selaniku (npr Beograd) pr n Paris? Esat Pash Topt ani mbroj t s i int eresave serbe n Paris; ka i shkruan Pashiqi, kryeminist rit francez Mileran, pr Esat in?!

Mbsht et j a polit ike dhe financiare e Serbis pr Esat Topt anin; Kush isht e Avni Rust emi, vrassi i Topt anit ?

- Rrugt imi i Avni Rust emit nga Shqipria pr n Paris; - Cilat ishin lvizj et e Avni Rust emit , n dy j avt e fundit , para se t a kryej at ent at in ndaj Esat Pash Topt anit ? Si e kreu Avni Rust emi at ent at in ndaj Esat Pashs, m 13. 06.1920? ka dshmoj n n het uesi, nj erzit e afrt t Esat Pashs? Keqardhj a e Pashiqit pr vrasj en e mikut t Serbis, Esat Pasha; Si i financont e Serbia nnpunsit dhe familj art e Esat Pashs edhe pas

vrasjes s tij n Paris? - Pse snduku met alik i Esat Pash Topt anit e alarmoi Beogradin?! Esat Pash Toptani Nikolla Pashiq * * * Shekulli i XIX pr popullin shqiptar, ashtu si pr t gjith popujt e tjer t Ballkanit, shnoi nj epok t re n historin e tij, at t Rilindjes Kombtare. Gjat ktij shekulli u organizuan lvizje t shumta kombtare t cilat pashmangshm uan n lirimin e popujve nga sundimi i Perandoris Osmane dhe n krijimin e shteteve t pavarura. Shqipria (q shtrihej n katr Vilajete) ishte vendi i fundit n Gadishullin Ballkanik q u shkput nga zgjedha pes shekullore turke. Dhe kjo shkputje prfundimisht, ndodhi pas lufts katrvjeare (1909 1912) kundr xhonturqve, me organizimin e Kryengritjes s Prgjithshme t vitit 1912. Dihet mirfilli se vendimin pr Kryengritjen e Prgjithshme e morn nj grup personalitetesh shqiptare, n nj takim t mbajtur n Stamboll. Takimi u mbajt n mesin e muajit janar 1912, nn kryesimin e Ismail Qemalit, n shtpin e Syrja Vlors, n lagjen Taksim t Stambollit. N takim prve Ismail Qemalit morn pjes: Hasan Prishtina, Syrja Vlora, Myfit Libohova, Esat Toptani, Aziz Vrioni, Bedri Pejani, Mustafa Kruja e t tjer.[1] Aty pasi u diskutuan t gjitha aspektet organizative t lufts s armatosur n tr etnikumin shqiptar, u vendos q kryengritja e prgjithshme t nis n pjesn verilindore t Shqipris (n Vilajetin e Kosovs) pr tu shtrir pastaj n t gjitha viset tjera. Organizimin e kryengritjes n Kosov e mori prsipr Hasan Prishtina. Esat pash Toptani u zotua se do t merrej me organizimin e kryengritjes n Shqiprin e Mesme dhe n Mirdit, Myfit Libohova, Aziz Vrioni e Syrja Vlora u zotuan t ngrinin n kryengritje Shqiprin e jugut, ndrsa Ismail Qemali mori prsipr t siguronte ndihma materiale nga kolonit shqiptare n mrgim dhe prkrahjen diplomatike nga shtetet evropiane.[2]Ngjarjet e zhvilluara n vitet 1912 - 1913 kan dshmuar se, jo t gjith pjesmarrsit e takimit t Taksimit i prmbushn zotimet e tyre. Nga t gjith pjesmarrsit e ksaj mbledhje historike, vetm Hasan

Prishtina e Ismail Qemali e mbajtn fjaln e dhn, ndrsa t tjert me ndonj prjashtim t vogl, jo vetm q nuk u angazhuan dot, por me veprimet e tyre e dmtuan rnd kryengritjen e armatosur lirimtare. Prej tyre n dm t kryengritjes shqiptare, m s shumti veproi Esat Pash Toptani.[3] Kush ishte Esat Pash Toptani? Esat Pash Toptani ka lindur n vitin 1863 n Tiran. Q n fmijri, ai dallohej pr karakterin e tij t keq dhe gjaknxeht. Esati meq ishte rritur n Tiran, me koh e kishte zgjeruar rrethin e ndikimit t tij, dhe duke qen n shrbim t guvernatorit t Durrsit, Hafiz Pasha, ai u caktua kryetar i rrethit t Tirans, post q i lejonte t bnte far t donte pa u dnuar. Rreth vitit 1895, ai u emrua nga Sulltani komandant i xhandarmris s Janins. Ky post i kushtoi atij 1500 lira turke t cilat iu paguan mareshalit Dervish Pasha. At q n Tiran e kishte br n mnyr t paligjshme, filloi ta bnte hapur dhe n mnyr zyrtare n Janin. Esat Pasha, pruroi n Janin epokn e prdorimit t bandave t cubave, q zvendsuan 30 xhandar me kuaj, t cilt i futi prsri n pun, pasi merrte prej secilit 25 lira turke Gjat Lufts Greko-Turke t vitit 1897, ai i grabiti t gjith bagtit, t imta e t trasha, q gjeti dhe pasi mbrriti n Janin si guvernator i prgjithshm i Osman Pashs, i dha nj hov m t madh punve t veta, duke shkuar deri atje sa mori rushfete madje edhe prej 20 frangash, duke rrmbyer parat e njerzve t thjesht, t cilt i krcnonte me syrgjynosje, duke futur hundt n shtjet administrative e t drejtsis dhe duke nxjerr prfitim nga gjithka M von Esat Pasha u transferua n Shkodr, me detyrn e shefit t xhandarmris. Nga pozita q kishte ai, bnte krdin kundr atyre q nuk i plqenin, atyre q mund t luftonin kundr fuqis s tij, ose q me an t pasuris s tyre mund ta shqetsonin. Pikrisht n kt periudh nis me t vrtet fuqia e tij n Tiran e Durrs, sepse, duke persekutuar njerzit e ndershm, n t njjtn koh ai mbronte njerzit e liq dhe u krkonte ndarjen e prfitimeve t paligjshme q mund t arrinin kta t fundit; kjo ishte mnyra e tij pr t garantuar sigurimin publik, ashtu sikurse kishte br n Janin. Ndryshimi i regjimit turk, n vitin 1908, e gjeti Esat Pashn n postin e tij n Shkodr dhe me famn e nj njeriu despotik, besnik ndaj Sulltan Abdyl Hamitit dhe ndaj mnyrs s tij t administrimit. Esat Pasha, i cili dikur ia detyronte madhshtin e tij Sulltan Abdyl Hamitit, me fitoren e xhonturqve u vu n shrbim t tyre. Esati shkoi n Selanik, ku ndodhej selia e Komitetit Bashkimi dhe Progresi( bhet fjal pr Komitetin Bashkim e Prparim Sh.B), dhe, thuhej se xhonturqit e kishin dnuar me vdekje, por 500 lira turke, qndrimet e prulura dhe premtimet e rreme i dhan Esatit mundsi t hynte n shrbim t shefave unionist, t cilt e prkrahn dhe e ndihmuan t merrte mandatin e deputetit t Sanxhakut t Gjirokastrs pr Parlamentin Osman.[7] Madje, Esati, duke mbajtur nj qendrim servil ndaj

padronve t vet, u caktua edhe si antar i delegacionit q do t'i njoftonte Sulltan Abdyl Hamitit rrnimin e pushtetit t tij. Esati njihej ather si nj nga shefat unionist dhe kto marrdhnie t mira vazhduan pr sa koh q kta t fundit ishin n pushtet; dhe kur xhonturqit filluan t dobsohen, kur partia kundrshtare, e quajtur liberale, dukej se po korrte sukses, Esati e ndryshoi menjher kampin, duke u shprehur armik i Talatve, i Xhavitve dhe i Xhahidve. Pikrisht n kt koh (janar 1912) t ktyre ndryshimeve, Esat Pash Toptani hyri n lidhje me prfaqsuesit e Lvizjes Kombtare Shqiptare dhe mori pjes n mbledhjen e Taksimit n Stamboll q e kryesoi Ismail Qemali, ku u vendos pr organizimin e Kryengritjes s Prgjithshme Shqiptare, kundr perandoris osmane. Kur kryengritsit shqiptar, doln fitimtar n Shkup (Korrik-Gusht 1912), dhe arritn ta shprbnin Kuvendin turk, duke e prgatitur kshtu formimin e qeveris n krye me Myftar Pashn, Esat Pash Toptani u emrua komandant i rezervistve n Shkodr.

Kush e

vrau Hasa n

Riza Pash n

dhe n rre

than a iu

dor zua

Shko dra usht

ris mala zeze

nga Esat Pash

 Topt ani?

N tetor 1912

kur Trup at

ushta rake t

shtet eve t

Alea ncs ballk

anike (Serb

is, Malit t Zi,

Bullg aris dhe

Greqi s) ndr

mor n oper

acion e pusht

uese n tokat

shqip tare, Esat

Pash Topt

ani duke qen

n krye t

redif ve shqip

tar u gjend

n mbro jtje

t Shko drs

nga sulm et e

trupa ve ushta

rake mala zeze.

N kt situat

 Esat Pash

au caktu a

zve nds koma

ndan ti Korp

usit t Shko

drs, ndrs a

koma ndan t i t

gjitha trupa ve t

ktij korp usi

ishte Hasa n

Riza Pash a, nj

ndr oficer t

m t prg

atitur t ushtr

is turke .