cloramphenicol

CLORAMPHENICOL
ÑAÏI CÖÔNG
Cloramphenicol ñöôïc phaân laäp töø moâi tröôøng nuoâi caáy
streptomyces venezuelae naêm 1947, cuõng chính naêm aáy
cloramphenicol ñaõ daäp taét ñöôïc traän dòch thöông haøn ôû Bolivia
vôùi keát quaû khoâng ngôø.
Ñaây laø khaùng sinh coù caáu truùc ñôn giaûn nhaát, töø naêm 1949 ñaõ
ñöôïc toång hôïp hoaøn toaøn baèng phöông phaùp hoùa hoïc.
Tuy vaäy, trong nhöõng naêm sau ñoù, ngöôøi ta phaùt hieän thaáy
thuoác naày coù theå gaây ra ñaëc öùng veà maùu traàm troïng vaø cheát
ngöôøi. Do vaäy neân cloramphenicol chæ ñöôïc daønh trong nhöõng
tröôøng hôïp nhieãm truøng traàm troïng nhö vieâm maøng naõo, soát
rickettsia (typhus), vaø soát thöông haøn.
Vieäc phaùt hieän hoaït tính choáng laïi vi khuaån kî khí, ñaëc bieät
Bacteroides fragilis ñaõ laøm gia taêng phaïm vi söû duïng cuûa
cloramphenicol trong nhöõng naêm gaàn ñaây.
1CAÁU TRUÙC
O
C CHCl 2
NH
O2N CH CH CH2OH
OH

Paranitrophenyl –1 dicloacetamido-2 propandiol –1,3.

Caáu truùc cloramphenicol goàm 3 phaàn: nhaân benzen nitro hoùa ôû vò
trí para, chuoãi amino-2 propandiol-1,3 vaø nhoùm dicloracetyl. Trong
caáu truùc coù 2 C*, neân coù boán ñoàng phaân quang hoïc, nhöng chæ
coù ñoàng phaân D(-) threo laø coù hoaït tính sinh hoïc.
Söï toaøn veïn veà caáu truùc phaûi ñöôïc ñaûm baûo thì cloramphenicol
môùi coù hoaït tính.
2ÑIEÀU CHEÁ
Hieän nay cloramphenicol coù theå ñöôïc toång hôïp hoaøn toaøn baèng
phöông phaùp hoùa hoïc, nguyeân lieäu coù theå ñi töø :
• Para nitroacetophenon.
• Acetophenon.
• Para nitrobenzaldehyd.
• Styren.
• Alcol cinamic.
3TÍNH CHAÁT
3.1Tính chaát vaät lyù
Cloramphenicol ôû daïng boät vi tinh theå traéng hoaëc hôi vaøng.
Ñoä tan: ít tan trong nöôùc (2,5mg/ml), deã tan trong propylen glycol
(150,8 mg/ml), raát tan trong methanol, ethanol, ethyl acetat, aceton.
Ñieåm chaûy 150,5 -151,5 0C
Naêng suaát quay cöïc: thay ñoåi theo dung moâi
Phoå UV trong methanol: haáp thu cöïc ñaïi taïi 274nm, cöïc tieåu taïi
235nm.
Phoå IR vôùi caùc ñænh ñaëc tröng cuûa caùc nhoùm chöùc nhö C=O
(trong nhoùm amid), C=C (nhaân thôm), NO2 ….

1
 cloramphenicol

3.2Tính chaát hoùa hoïc

3.2.1Do nhoùm nitro thôm
Khöû hoùa nhoùm nitro trong cloramphenicol thaønh amin thôm baäc
nhaát, sau ñoù taïo muoái diazoni vaø taïo phaåm maøu azoic vôùi β
naphtol.
Khöû hoùa töøng phaàn nhoùm nitro bôûi Zn /CaCl2 taïo N-
arylhydroxylamin, chaát naày ñöôïc chuyeån thaønh daãn chaát
hydroxamic khi taùc duïng vôùi benzoyl clorid, saûn phaåm thu ñöôïc taïo
phöùc vôùi Fe+++ cho maøu ñoû tím.
Ñun noùng cloramphenicol vôùi dung dòch NaOH, maøu vaøng xuaát
hieän, sau ñoù chuyeån thaønh maøu cam.
3.2.2Do nhoùm dicloacetyl
Khi ñun noùng cloramphenicol vôùi KOH, thu ñöôïc dung dòch chöùa ion Cl -
cho phaûn öùng traàm hieän vôùi AgNO3/HNO3.
Phaûn öùng FUJIWARA – ROSS ñaëc tröng cho nhoùm gem-diclo: ñun caùch
thuûy cloramphenicol vôùi piridin vaø NaOH, maøu ñoû xuaát hieän.
3.2.3Do nhoùm alcol baäc nhaát
Phaûn öùng taïo este vôùi caùc acid töông öùng choeste palmitat, stearat
khoâng ñaéng (khoâng tan trong nöôùc) duøng cho treû em hoaëc este
succinat, glicinat tan ñöôïc duøng laøm thuoác tieâm.
4ÑÒNH LÖÔÏNG
• Phöông phaùp voâ cô hoùa, xaùc ñònh haøm löôïng Cl-, töø ñoù suy
ra haøm löôïng cloramphenicol.
• Phöông phaùp quang phoå töû ngoaïi ôû 278nm
• Phöông phaùp saéc kyù loûng ñaëc bieät raát höõu ích ñeå ñònh
löôïng cloramphenicol trong dòch sinh hoïc, trong baøo cheá phaåm
vaø trong moâ ñoäng vaät.
• Phöông phaùp vi sinh.
5CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG
Cloramphenicol öùc cheá söï sinh toång hôïp protein ôû vi khuaån
(cloramphenicol keát dính vaøo receptor chuyeân bieät treân tieåu ñôn vò
50 S cuûa ribosom khieán ARN vaän chuyeån khoâng giaûi maõ ñöôïc, do
ñoù ngaên chaän quaù trình sinh toång hôïp protein).
6PHOÅ KHAÙNG KHUAÅN
Phoå khaùng khuaån cuûa cloramphenicol töông ñoái roäng nhöng ñeà
khaùng raát nhanh, chuû yeáu treân vi khuaån gram aâm, bao goàm:
-Vi khuaån gram döông: Streptococcus pneumoniae, Corynebacterium.
-Vi khuaån gram aâm: Neisseria gonorhoea, N. meningitidis, Salmonella,
shigella, Haemophilus, Campylobacter.
-Vi khuaån kî khí: Clostridium, Bacteroides
7SÖÏ ÑEÀ KHAÙNG
Söï ñeà khaùng qua trung gian plasmid, vi khuaån tieát ra acetyl
tranferase taïo daãn chaát acetyl hoùa cuûa cloramphenicol, daãn chaát
naày khoâng keát hôïp ñöôïc vôùi ribosom cuûa vi khuaån, laøm maát taùc
duïng cuûa thuoác.
8ÑOÄC TÍNH VAØ TAI BIEÁN
Roái loaïn tieâu hoùa: cloramphenicol coù theå gaây buoàn noân, noân
möûa vaø tieâu chaûy; dieät taïp khuaån ruoät, coù theå bò nhieãm naám
maøng nieâm maïc (mieäng vaø aâm ñaïo).
Ñoäc tính ñoái vôùi maùu, cloramphenicol coù theå gaây:

2
 cloramphenicol

- Roái loaïn tuûy xöông (duøng laâu ngaøy, lieàu cao), daãn ñeán thieáu
maùu, giaûm teá baøo löôùi. Tröôøng hôïp naày neáu ngöng thuoác thì coù
theå phuïc hoài trôû laïi.
- Thieáu maùu khoâng taùi taïo (pancytopenia) chæ xaûy ra caù bieät ôû
nhöõng beänh nhaân ñaëc öùng do di truyeàn (tæ leä khoaûng 1/30000),
tröôøng hôïp naày khoâng lieân quan ñeán lieàu löôïng vaø thôøi gian söû
duïng, tuy nhieân duøng laâu cuõng phaûi coi chöøng.
Hoäi chöùng xaùm: ñoái vôùi treû sô sinh do chöùc naêng chuyeån hoùa
vaø chöùc naêng thaän chöa hoaøn chænh, vöøa chuyeån hoùa ít vöøa
thaûi hoài chaäm do ñoù coù theå tích luõy thuoác gaây hoäi chöùng
xaùm (grey syndrom): noân möõa, thaân nhieät haï, da xaùm, choaùng
vaø truïy tim maïch.
Tai bieán loaïi Herxheimer: khi trò beänh thöông haøn, hoaëc beänh
bruxella hay beänh ho gaø, duøng cloramphenicol vôùi lieàu taán coâng
maïnh, vi khuaån cheát quaù nhieàu, phoùng thích haøng loaït noäi ñoäc
toá coù theå gaây ra vieâm phuùc maïc, xuaát huyeát ruoät, haï thaân
nhieät baát thình lình, suy tim maïch traàm troïng.
Dò öùng: phaùt ban, maãn ngöùa.
9COÂNG DUÏNG
Cloramphenicol chæ ñöôïc duøng khi heát söùc caàn thieát, trong nhöõng
tröôøng hôïp nhieãm truøng naëng vôùi vi khuaån nhaïy caûm maø
nhöõng khaùng sinh an toaøn hôn khoâng coù hieäu quaû.
Ngöôøi ta duøng cloramphenicol chuû yeáu trong soát thöông haøn vaø
phoù thöông haøn, nhöõng nhieãm truøng Haemophilus nhaát laø khi
chuùng ñònh vò trong naõo.
Ngoaøi ra chioramphenicol coøn ñöôïc duøng trong nhieãm truøng kî khí
ñaëc bieät nhieãm truøng do Bacteroides.
ÔÛ daïng thuoác nhoû maét, coâng duïng cuûa cloramphenicol ñöôïc giôùi
haïn trong nhöõng nhieãm truøng caùc vi khuaån nhaïy caûm.

THIAMPHENICOL
O
C CHCl 2
NH
H3C SO2 CH CH CH2OH
OH
CAÁU TRUÙC
Caáu truùc cuûa thiamphenicol töông tôï cloramphenicol, nhöng nhoùm
theá nitro ôû vò trí para ñöôïc thay baèng nhoùm methyl-sulfonyl (CH3-
SO2).
10TÍNH CHAÁT
Khueách taùn toát qua maøng naõo vaø dòch naõo tuûy
Ít bò chuyeån hoùa döôùi daïng glucuronic, baøi xuaát döôùi daïng coøn
hoaït tính trong nöôùc tieåu (50-70% ñöôïc baøi xuaát /nöôùc tieåu döôùi
daïng coøn hoaït tính)
Phoå khaùng khuaån töông tôï cloramphenicol, duøng chuû yeáu ñieàu trò
nhieãm truøng tieåu, ñaëc bieät duøng trò beänh laäu.

3
cloramphenicol