Kendini Bilmek Haddini Bilmektir

Kendini bilmeyen, kendi dndaki dnyay anlamlandramyor. Asl nemlisi, kendini bilmeyen insan Rabbi'ni hakkyla bilme ansndan mahrum kalyor. Peki neden?

nsan kendi dndaki varlk alemini bilmek iin neden kendini bilmek zorunda? Ben bilgisi, teknik bir felsefe tartmas deil. nsann kendini bilmesi, varoluunu anlaml klan eylemlerin banda geliyor. nsan, bu dnyaya teki'yle, yani kendi dndaki insan ve varlklarla yaamak iin gnderilmi bir varlk. nsan sfatnn kemale ermesi, ancak kollektif /ortaklaa bir yaam ile mmkn. rnein konumak, ancak sizi dinleyen birinin olduu bir ortamda anlaml bir eylemdir. Ayn ekilde, insan tek bana kltr ve medeniyet retemez. Btn bunlar bireyin dnda baka insanlarn ve kollektif yaplarn bulunmasn zorunlu klar. nsann bu evreyle ve kelimenin en geni manasyla teki' ile ilikiye geebilmesi iin kendisinin kim olduunu bilmesi gerekir. Yani kii, neleri yapp neleri yapamayaca konusunda bir fikre sahip olmaldr. Burada kendini bilmek, doru ilikiler iinde bulunmak olarak anlalabilir. Bizdeki tabiriyle insan ayan yorganna gre uzattnda, kendi haddini de bilmi olur. Buna gre kendini bilmek, sadece zihinsel deil, ayn zamanda ahlk bir tavrdr. Fakat kendini bilmenin tek anlam bu deildir. Daha felsef ve manevi bir dzlemde insan kendini bilerek yaradln manas zerinde dnmeye balar. Burada kendini tanmak, varlkla ilgili en temel sorular sormak anlamna gelir. Nereden geldik ve nereye gidiyoruz? Btn bu varlklarn anlam ne? Her eyin bir gayesi var m? Bu varlk alemi iinde benim yerim ne? Benim yaradl amacm ne? Beni ben klan asl vasflar nelerdir? Kendini bilen, Rabbi'ni bilir Bu sorular sorduumuz anda, artk kendi bireysel dnyamzn dna kmz demektir. Modern bireycilik felsefelerinin tersine, bu sorular soran kii kendi dnyasna hapsolmu atomize bir varlk haline gelmez. nsann kendi i dnyasna ynelmesi onu d dnyadan uzaklatrmaz, bilakis dier varlklara yaknlatrr. nk kendini doru tanyan kii, btn varlklarn anlam ve amac konusunda derinlikli bir bak asna sahip olur. Byle baknca, kendimiz de dahil, her eyin ortak bir gaye urunda ve tek bir yaratc tarafndan yaratldn

1/3

Kendini Bilmek Haddini Bilmektir

grr. Bizim geleneimizde nakledilen bir sze gre -ki kimileri bunu hadis olarak da nakletmitirkendini bilen, Rabbi'ni bilir. Buna gre kendimizi bildiimizde, Rabbimiz'i de bilme imkanna kavuuruz. Mefhum-u muhalifiyle, yani tersinden dnecek olursak, kendini bilmeyen kii Rabbi'ni bilemez. Kur'an- Kerim Allah' unuttuu iin Allah'n da onlara nefslerini /kendilerini unutturduu insanlardan bahseder. Yani Rabbimiz'i bilmek, kendimizi bilmenin adeta bir n artdr. nk ben bilgisi, doru tanmlandnda bizi benlik duygusuna, tekebbre deil, asl geldiimiz kaynaa gtrr. Bu kaynak ilk ve son tahlilde Cenab- Hak olduu iin, kendimizi bilmek, Rabbimiz'i bilmek yolunda atlm nemli bir admdr. Fakat insann Rabbi'ni bulabilecei en nemli yer ne kitaplardr ne de fizik teorileri. Bu biricik bilginin edinilecei asl yer insann kalbidir. Hz. Peygamber Efendimiz'in Rabbim alemlere smad ama mmin kulunun kalbine sd szn hatrlayn. Buna gre kalbi Allah'la dolu olan kii, kendi i dnyasna yneldiinde Rabbi'ne ynelmi, O'na yaklam olur. Kendini bilmek suretiyle Rabbi'ni bilen kii, ayn zamanda haddini de bilmi olur. nk kendisinin alem iindeki yerini ve Rabbi'yle olan ilikisini kavrayan kii, kibir gsteremez. Onun iin tevazu sahibi olmak, salt ahlk bir sfat deildir artk. Tevazu, burada varolusal bir anlam kazanr. Zaten ahlk bir erdem olarak tevazu, bizim varlk mertebeleri iinde sahip olduumuz yerle irtibatl ve paralel bir durumun ifadesidir. Kendini byle tanyan insan, alemi ben yarattm edasyla ve kibirli bir ekilde yaayamaz. Modern hmanizmin insan ilhlatran tavrnn burada yeri yoktur. nsan her eyin lsdr demek, artk felsefi anlamda mmkn deildir. Varolusal tevazu hali iinde olan kii, kendini alemin stnde deil, onun bir paras olarak grr. Bu yzden nl varoluu filozof Sartre'in teki cehennemdir fikrine kendi dnyasnda bir karlk bulamaz. Byle bir atf erevesini esas aldmzda, kendimizi bilmek, bizi narsizme ve bireycilie gtrmez. Tam tersine insan kendini daha byk bir varlk diliminin paras olarak grd zaman yalnz olmadn bilir. Bu ise alemde sadece ben varm fikrine dayal narsizme kar en byk meydan okumadr. Bu yzden kendini bilmek, iine kapanmak deil, varln anlam zerinde esasl bir tefekkr ameliyesine girimektir. Bu tefekkr bize sadece ne yapabilirim? sorusunun cevabn vermez. Bize ayn zamanda ne yapmalym? sorusuna doru cevaplar bulma imkan tanr. Bizim zaman ve meknla olan irtibatmz, hep ben kimim ve ne yapmalym? sorularna verdiimiz cevaplarla ekillenir. renmenin amac ne? nsann btn bilme eyleminin arkasnda yatan da bu sorulara doru ve anlam bir cevap bulma abas deil midir? En nemli soruyu doru cevaplayamam bir kiinin, on, hatta yz tane ikincil soruyu doru cevaplam olmasnn bir anlam var mdr? Bu yzden Yunus Emre

2/3

Kendini Bilmek Haddini Bilmektir

ilim tahsil etmenin amacn, kendini bilmek olarak tanmlyor. lim ilim demektir lim kendin bilmektir Sen kendini bilmezsin Ya nice okumaktr? Hz. Mevlna'nn anlatt bir hikayeye gre, bir gn bir sultan bir elisini uzak bir ehre gnderir. Bir emaneti o ehrin valisine ulatrmasn ister. Eli yola kar. Meakkatli bir yolculuktan sonra ehre varr. ehre geldiinde valiye emaneti ulatrmak yerine baka ilerle megul olur. lim meclislerine katlr. airleri dinler. Pazara gider, alveri yapar. nsanlarla hasbihal eder. Bu gibi ilerle urarken emaneti valiye ulatrmay unutur ve lkesine geri dner. Sultann huzuruna ktnda o ehirde yaptklarn ve bu gezinin kendisi iin ne kadar faydal olduunu, ufkunun genilediini anlatr. Sultan emanetin yerine ulap ulamadn sorduunda, eli o konuyu tamamen unuttuunu hatrlar. Ve ok mahcup olur, zr diler. Sultann ona verdii cevap ise kayda deerdir: Ben seni o ehre tek bir i iin gnderdim. Sen ise onun dnda on i yaptn ama asl maksadna ulaamadn geri geldin. Var bunun hesabn sen yap. nsann ilim ve amelleriyle kendini bilmesi arasndaki iliki, bu hikayedeki elinin asl greviyle yapt tali eyler arasndaki ilikiye benziyor. Eer insan ben kimim? sorusuna sahih bir cevap verememise, baka sorulara doru cevap vermi olmas onun kurtulu ve huzuru iin yeterli olmuyor. Enformatik cehaletin her tarafmz kuatt gnmzde, bilgi devrimi masaln bir kenara brakp, kendi benimiz, nefsimiz, varlmz zerinde dnelim. Kendimizi bilmeden tekini bilemeyeceimizi yeniden hatrlayalm.

Halil AKGN 76. Say / KAPAKTAKLER

3/3