Normaldışı Davranış Psikolojisi

(Psikopatoloji)
 Psikopatoloji

Normaldışı davranışlar ve
psikolojik bozukluklardan etkilenen
insanlara yardım etme yollarıyla
ilgilenen psikoloji alanı
Psikolojik Bozukluk
Önemli duygusal stres ya da
işlevsellikte bozulma
durumlarıyla ilişkili bir
normal dışı davranış
örüntüsü
 Psikopatoloji Nedir?
 Bir davranışın psikopatolojik olup olmadığına karar
vermek çok zor.
 Bir kişide bir patolojinin olduğu kolaylıkla
tanınabilmekte ancak, bunlara niçin patolojik
dendiği konusunda sorulacak bir sorunun yanıtı
zor....
 Çünkü, psikopatoloji pek çok önemli boyutu
kapsamakta ve psikopatoloji konusunda karar
verilirken bu boyutlara farklı ağırlıklar verilmekte
 Örneğin bir kişinin uykusuzluğu konusunda nasıl
karar vereceğiz?....
 Bir kişinin “profesyonel bir yardım alması gerekir”
diyebilmemiz için bazı ölçütlere ihtiyaç var.
 Bu ölçütler açık, kapsamlı, geniş ve genellenebilir
olmalı.
Bir davranışın normal
ya da patolojik olup
olmadığına karar
verilebilmesi için
gereken ölçütler
genellikle şu şekilde
sınıflandırılır:
 1.Normlardan sapma
a) istatistiksel normlar
b) Sosyal (kültürel) normlar
c) Gelişimsel normlar
 2. Davranışın uyumsuzluk derecesi
 3. Davranışın sıklığı, şiddeti ve süresi
 4. Bireyin bilişsel ve zihinsel işlev görme düzeyi
 5. Duygusal dışavurum ve kontrol
 6. Gerçeğin algılanması
 7. Sosyal ilişkilerle baş etme
1. Normlardan Sapma
İstatistiksel Normlar
 Bu ölçüte göre anormal
davranış, istatistiki olarak
hesaplanan ortalamanın dışında
kalan davranışlardır.
 Kısacası, çoğunluğun yaptığı
normal, daha az kişinin yaptığı
anormaldir.
 Özellikle “zihinsel özürlülük”
tanısı gibi bazı
değerlendirmelerde sıklıkla
kullanılır
Sosyal (kültürel) Normlar
 Bir davranışa ancak sosyal normların kapsamı
bağlamında anlam verebiliriz.
 Sosyal normlar, davranış hakkında
kabullenilebilir beklentiler ve standartlar
getirir.
 Oysa, kültürel normların yere göre
değişebildiğini biliyoruz. Örneğin intihar
davranışı.... Japonya....İlk cinsel deneyim bazı
toplumlarda ensest değil...
 Zamana göre de değişebilir. Antik Yunan ve
Roma’da eşcinsellik normal ve istendik bir
davranış...
Gelişimsel Normlar
 Özellikle çocuklarda bir davranışın anormal
olup olmadığına karar vermek için normal
gelişim sürecini bilmek gerekir. Örneğin gece
altını ıslatan bir çocuk...
 Gelişimsel normdan olan sapma arttıkça,
davranışın anormalliğine karar vermek daha
kolay olmakta.
 Ayrıca, bu sapmaya anormal demek için
sapmanın sıklıkla gecikmiş, geri kalmış boyutta
olması gerekir.
 2. Uyumsuz Davranış
 Bir davranışı gösteren birey kendi yaşamının
gereklerini yerine getirebiliyor mu? işi var mı?
Aile, arkadaş vb. ile birlikte mi? gibi konular
önemli.
 Bu açıdan ele alındığında bu ölçüt sosyal
normlara benziyor. Örneğin kişi işe sarhoş
giderse sosyal normu çiğnemiş olacak ve işten
atılma olasılığı yüksek olacaktır.
 Bu ölçüt içinde bireyin “rahat” olması kavramı da
yer alıyor. Birey o davranış ile mutlu mu mutsuz
mu?
 3. Davranışın Sıklığı, Şiddeti ve Süresi
 Bir davranışın normal dışı olup olmadığını
belirleyebilmek için ne sıklıkla ortaya
çıktığının bilinmesi önemli. Gece altını ıslatan
bir çocuğun yaşının yanı sıra......
 Uykusuzluk...., hafif mi, şiddetli mi? Uykuya
dalmada mı, uykuyu sürdürmede mi sorun var?
Ne kadar süredir devam ediyor?, herhangi bir
yaşam koşuluna bağlı mı?
 Tüm bu bilgiler edinilmeden uykusuzluğun
anormal bir yakınma olduğu konusunda karar
verilmesi olanaksızdır.
 4. Bireyin Bilişsel İşlev Görme Düzeyi
 “Normal” insanların kendi zihinsel kapasitelerine
uygun davranmaları beklenir.
 Sağlıklı ve akıllı 20 yaşında bir insan adını,
adresini hatırlamıyorsa bu davranışının anormal
olarak değerlendirilmesi güç değil.
 Ancak, bireyin zihinsel gelişiminin yaşına uygun
olmadığı hakkında bilgimiz varsa; yani birey
zihinsel özürlü ise bu davranışının kendi zihinsel
işlev görme düzeyine uygun olduğunu düşünürüz.
 Özetle, bireyin zihinsel kapasitesi ile performansı
arasında fark varsa “anormal” kararını vermek
daha kolay olmakta.
 5. Duygusal Dışavurum ve Kontrol
 Duygusal dışavurum ve kontrol bozukluklarına daha
çok psikotikler, ilaç alışkanlığı olanlar ve cinsel
sapmalarda rastlanır.
 Beklenen bir davranışın yetersiz olması, hiç
olmaması veya aşırı bir şekilde ortaya çıkması söz
konusudur. Örneğin sevilen birinin kaybı
durumunda...
 Aynı şekilde birey, kontrol konusunda da aşırıya
kaçıyor veya hiç kontrol koyamıyorsa patoloji akla
gelmektedir. Örneğin duygularını sürekli olarak aşırı
kontrol eden, ya da duygu patlamaları yaşayan biri...
 6. Gerçeğin Algılanması
 Halüsinasyon: Gerçekte var olmayan şeyleri
duymak, koklamak, işitmek.
 Delüzyonlar: Gerçek dışı inançlar. Hatalı algı
nedeniyle farklı şeylere inanma.
 Örneğin birisi gelip “dünyayı uzaydan gelen
canavarlar sarmış” dese, bunu nasıl değerlendiririz?
 Bazı ölçütlere dikkat etmek gerekir: Bireyin yaşı,
zihinsel düzeyi....
 Benzer şekilde 4-5 yaşındaki bir çocuğun hayali
arkadaşının olması.....
 7. Sosyal İlişkilerle Baş Etme
 İnsanlar bir arada yaşar ve birbirleriyle ilişki
içindedirler.
 Bu ilişkilerin arkadaşça, karşılıklı saygı çerçevesinde,
sorumluluk duygusu içinde olması söz konusudur.
 İnsanların kişilerarası ilişkilerle başa çıkmalarında
karşılaşılan zorluklar pek çok alanda güçlüğe neden
olur.
 Bunlar çoğunlukla içe çekilme, izolasyon, şüphecilik,
korku, başkalarından nefret etme, iş birliği yapmama
gibi davranışlar şeklinde kendini gösterir.
 NORMALDIŞI DAVRANIŞI AÇIKLAYAN YAKLAŞIMLAR
 
  MODEL ODAK TEMEL SORULAR
 
BİYOLOJİK Tıbbi Model Normaldışı davranışın Normaldışı davranışta genetiğin,
biyolojik temelleri nörotransmiterlerin, beyin anomalilerinin
YAKLAŞIM rolü nedir?
  Psikodinamik Normaldışı davranışın Belli semptomlar bilinçdışı çatışmaları nasıl
  modeller altında yatan bilinçdışı temsil eder? Yetişkin bireyin sorunlarının
  çatışmalar ve güdüler çocukluktaki kökenleri nelerdir?
 
 
Öğrenme temelli Normaldışı davranışın Normaldışı davranış örüntüleri nasıl
 
modeller  gelişimini şekillendiren öğrenilir? Normaldışı davranışın
 
  öğrenme deneyimleri açıklanmasında çevrenin rolü nedir?
PSİKOLOJİK
YAKLAŞIMLAR İnsancıl modeller Kendilik farkındalığı Duygusal sorunlar çarpık benlik algısını nasıl
    ve kendini kabulün yansıtır? Kendini kabul ve kendini
engelleyicileri  gerçekleştirme yolunda ne tür engellerle
  karşılaşılır?
Bilişsel modeller Normaldışı davranışın Belli psikolojik bozukluklara sahip kişileri
  altında yatan hatalı karakterize eden düşünme tarzları
düşünme biçimleri nelerdir? Normaldışı davranış örüntüsünün
gelişiminde rol oynayan inançlar, düşünceler
ve açıklama biçimleri nelerdir?
 NORMALDIŞI DAVRANIŞI AÇIKLAYAN YAKLAŞIMLAR
  ODAK
  Normaldışı davranışın gelişimine
SOSYOKÜLTÜREL katkı yapan yoksulluk, ırkçılık,
YAKLAŞIM işsizlik gibi sosyal sorunlar;
normaldışı davranış ve etnisite,
cinsiyet, kültür ve
sosyoekonomik düzey ilişkileri
BİYOPSİKOSOSYAL   Normaldışı davranışın gelişiminde
YAKLAŞIM biyolojik, psikolojik ve
sosyokültürel etmenlerin
etkileşimi
TEMEL SORULAR
Psikolojik bozukluk ve sosyal
sınıf statüsü arasındaki ilişki
nedir? Çeşitli bozukluklarda
cinsiyete bağlı ya da etnik grup
farklılıkları var mıdır? Bunlar
nasıl açıklanır? Akıl hastası
olarak etiketlenen insanlarda
damgalanmanın etkileri nelerdir?
Stres kaynakları karşısında
genetik ya da diğer etmenler
kişiyi psikolojik bozukluklara
nasıl yatkın hale getiriyor
olabilir? Karmaşık normaldışı
davranış örüntülerinin
gelişiminde biyolojik, psikolojik
ve sosyokültürel etmenler nasıl
etkileşir?
 DAMGALAMA (ETİKETLEME)
 Ruhsal bozukluklara ilişkin önyargılı fikirlerin farkına varmak ve bu
durumla ilişkili olan damgalama ile mücadele etmek önemli.
 Damgalama, ruhsal bozukluğa sahip insanlar gibi toplum tarafından
farklı olduğu düşünülen gruplara yönelik yıkıcı düşünce ve tutumlardır.
 Dört özelliği vardır:
1) Bir grup insanı diğerlerinden ayıran bir etiket verilir (Ör. Deli)
2) Etiket toplum tarafından istenmedik ya da sapkın özellikler ile
ilişkilidir (Ör. Deli insanlar tehlikelidir)
3) Etiketlenen insanlar diğerlerinden farklı olarak görülür. ‘Biz’ e karşı
‘Onlar’ (Ör. Biz o deli insanlar gibi değiliz)
4) Etikete sahip insanlar haksız şekilde ayrımcılığa maruz kalır (Ör. Bir
akıl hastanesi bizim yakınımıza inşa edilemez)
Özellikle şizofreni hastalarına karşı…. Ev vermemek, aynı mahallede bile
oturmak istememe….