Pedpony pouvan v chemii

. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 1 1 2

latinsk zkladn unus duo tres quattuor quique sex septem octo novem decem undecem duodecem adov primus secundus tercius quartus quintus sextus septimus octavus nonus decimus undecimus duodecimus eck abeceda

eck monos dyo treis tettara penta hex hepta okto ennea deka endeka dodeka

pouvan pedpony uno-, uni-, prima-, monodi-, sekundtri-, tercikvarter-, tetrapentasex-, hexaheptaoktononadekaundekadodeka-

pklady primrn , monoderivty disulfid, sekundrn soli tricium, tercirn soli tetraborany, kvartrn pentan hexan heptan oktan nonan dekan undekan dodekan Pedpony pouvan pro jednotky SI

alfa beta gama delta epsilon (d)zeta ta theta iota kappa lamda m

n ks omikron p r sgma tau ypsilon f ch ps omega

nsobek 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10
12 9 6 3 2 1 -1 -2 -3 -6

pedpona teragigamegakilohekta-, hektodekadecicentimilimikro-

odvozeno od teras (.) = obluda gigas (.) = obr megas (.) = velk chilios (.) = tisc hekaton (.) = sto deka (.) = deset decem (lat.) = deset centum (lat.) = sto mille (lat.) = tisc mikros (.) = mal

a- (.) = neab- (lat.) = od-, z-, doacido- (lat.) acidus = kysel ad, ac-, af- (lat.) = k aero- (.) aer = vzduch aktiv- (lat.) actio = innost al- (arab.) pedpona amfi- (.) amfo = ze dvou stran an-, ana- (lat.) = zporn stice anti- (.) = proti auto- (.) = samo, vlastn basi (.) basis = zklad bi-, bis- (lat.) bis = dvakrt bio (.) bios = ivot cca - (lat.) circa = asi centri- (lat.) centrum = sted cis- (lat.) = z tto strany cyklo (.) cyklos = kruh de- (lat.) = z (ve smyslu odebrn) di- dis- (lat.) = od- (opak, negace) dia- (.) = celkem dur- (lat.) durus = tvrd e, ex (lat.) = z, ze, z nieho ekvi- (lat.) aequus = rovn elektro (.) = jantar en- (.) en = uvnit

amorfn ltky absorpce acidobazick reakce adsorpce, akceptor, afinita aerosol, aerobn dj aktivtor alchymie, alkohol, algebra, alklie amfiont anhydrid, analza antistice autokatalza, autotrofie acidobazick reakce glukosabisfosft biochemie centrifuga cis-but-2-en cyklohexan dehydratace difze, disperze dialza dural extrakce, evoluce ekvivalent elektrolza entalpie

energo (.) energie = v prci endo (lat.) = zevnit eu (.) = dobe exo (lat.) ex = ven geo (.) ge = zem gravi (.) gravis = tk halo (.) hals = sl helio- (.) hlios = slunce hemi- (.) hemisi = polovina hetero (.) heteros = druh, rzn homo- (.) homos = stejn hydro- (.) hydor = voda hyper- () hyper = nad hypo- () hypo = pod hygro (.) hygros = tekut chalko (.) chalkos = kov chromo (.) chroma = barva chrono (.) chronos = as iatro- (.) iatreno = lm in- (lat.) = do-, vinfra- (lat.) infra = dole inter- (lat.) inter = mezi intra- (lat.) = uvnit izo- (.) isos = stejn karbo- (lat.) carbo = uhel kata- (.) = uvnit, samo ko-, kon-, kom- (lat.) cum = spolu kryo- (.) kryos = mraziv kryto- (.) kryptos = skryt

energie endotermick reakce eutektikum exotermick reakce geologie gravimetrie halogenidy helium hemihydrt heterogenn homogenn hydrolza hypermangan hypovitaminza hygroskopick ltky chalkogeny chromatografie synchronn iatrochemie indukce infraerven svtlo intermolekulrn sly intramolekulrn izotop, izotonick karbonyl katalyztor kopolymer kryoskopie krypton

kvantita (lat.) quanto = kolik kvalita (lat.) qualis = jak makro- (.) = vysok, dlouh meta- (.) = mezi, za neutra- (lat.) neutrum = stedn nuklo- (lat.) nukleus = jdro orto- (.) ortho = pm osmo- (.) osme = vn oxy-, oxi-, (lat.) = kysel para- (.) para = vedle, pi poly- (.) polys = mnoho proto- (.) protos = prvn pykno- (.) pyr = hust

kvantitativn kvalitativnm makromolekuly mneutralizace nukleov kyseliny oosmotick tlak oxidy, oxidace p-, paramagnetismus polymer proton, prototyp pyknomr

pyro- (.) pyr = ohe radio- (.) radios = paprsek re- (lat.) re = vzad, zpt spektro- (lat.) spectrum = obraz stereo- (lat.) sterno = rozprostrm sub- (lat.) = pod super-, supra (lat.) = nad syn (.) = spolu termo (.) thermos = tepl thio- (.) thios = sra trans- (lat.) = za, na druhou stranu ultra (lat.) ultra = za xeno- (.) xenos = ciz

pyrolza radioaktivita,radium regenerace spektroskopie stereochemie substituce superfosft syntza termochemie thioly, thiosran transmutace ultrafialov zen xenobiotika, xenon

NZVOSLOV DERIVT UHLOVODK

Nzvy se tvo trojm zpsobem: a) pedpona(y) zkladn slouenina b) zkladn slouenina ppona c) pedpona(y) zkladn slouenina ppona nzev sloueniny s vce funknmi skupinami me mt libovoln poet pedpon, ale pouze jednu pponu

tabulka 1 Funkn supiny vyjden pouze pedponami

Skupin a
-F -Cl -Br -I -NO2 -NO -OR -SR -O-O-H -O-O-R

Pedpona
fluorchlorbromjodnitronitrosoR-oxyR-thiohydroperoxyR-dioxy-

tabulka 2 Funkn skupiny vyjden pponami

Slouenina
karboxylov kyselina sulfonov kyselina sl kyseliny ester kyseliny halogenid kyseliny amid kyseliny nitril aldehyd keton alkohol fenol thiol amin imin

Funkn skupina
-COOH -(C)OOH -SO3H -COOM -(C)OOH -COOR -(C)OOR -COX -(C)OX -CONH2 -(C)ONH2 -CN -(C)N -CHO -(C)HO (C)=O -OH -OH -SH -NH2 =NH

Pedpona
karboxysulfoR-oxykarbonylhaloformylkarbamoylkyanoformyloxooxohydroxyhydroxymerhaptoaminoimino-

Ppona
karboxylov kyselina -ov kyselina -sulfonov kyselina M-karboxylt M-t (M-ot) R-karboxylt R-t (R-ot) -karbonylhalogenid -oylhalogenid -karboxamid -amid -karbonitril -nitril -karbaldehyd -al -on -ol -ol -thiol -amin -imin

je-li ve slouenin vce skupin obsaench v tabulce 2, vyjd se pponou ta, kter je v tabulce ve (nadazen) a ostatn se vyjd pedponami

Rottenborn 2004