MO ANKARA EHRLERARASI KARAYOLLARI 01.10.2009 ....&. Konumaclar: n. Yk. Mh. OUZ SEHTYANCI n. Yk. Mh.

KENAN KAYACI OUZ SEHTYANCI- Merhaba arkadalar, hepiniz ho geldiniz. Ben Karayollar Genel Mdrl Stratejik Planlama Mdrlnde ube Mdr Yardmcsym. Arkadam Kenan Kayac, o da ef arkadamz. Tabii biz burada Karayollar adna deil, biz meslektalarmzla karlkl bilgi alverii iin buradayz. Yani mmkn olduu kadar interaktif karlkl gr alverii iinde -bir ders demeyelim artk deil mi?- bu vakti geireceiz. Bu gnlk bir program. gnlk programda bugn yapacamz sonuta genel kapsamyla Karayollar Genel Mdrlnn grev tanm, yol a, yani geometrik tasarmla ilgili olan blmleri hakknda bilgi vereceiz. Gelecek hafta da bu olayn kapasite gvenlik maliyet ilikileri ve Avrupai birimdeki dier lkelerdeki benzer uygulamalar hakknda bilgi vereceiz. Tabii ki byle bir kurs; bir n kurs gibi bir ey dnld akas. Daha sonra gelen taleplere gre, belki baka desteklerle istek olursa daha ileri dzeyde eyler dzenlenebilir, ama u andaki ama genel olarak Karayollar Geometrik Standartlar nedir, kapsam nedir? Bu erevede Karayollarndaki mevcut mevzuat nedir? Onlar hakknda bilgi vereceiz. Eer sormak istediiniz bir ey olursa ltfen sorabilirsiniz her zaman. ncelikle Karayollar Genel Mdrl Mevzuatnda, 5539 sayl Karayolu Kurulu Kanununa gre kurulmu bir kurulu. Daha sonra tabii 50 yllk bir tekilat daha sonra yaplan deiikliklerle bunlara ilaveten, yani Karayollarn balayan kanunlar gnn gereklerine gre gncellendi. Bunlar Erime Kontrol Karayolu Kanunu, yani deiiklik, 539 sayl kanunda yaplan deiiklikler, Karayolu Trafik Kanunu, otoyollar, Yap-let-Devlet Kanunu, Kamu Mali Ynetim ve Kontrol Kanunu ve Kamu Mali Ynetim Kontrol Kanunuyla Baz Kanun ve Kanun Hkmnde

Kararnamenin Deiiklik Yaplmas Hakknda Kanun; yani Karayollarn balayan mevzuat. Karayollarnn grevi, bildiiniz gibi mevcut devlet yollar, il yollar, otoyollar yapm, bakm ve iletmesinden sorumlu bir kurulutur. Tabii sorumluluk ok geni bir kapsamda. Bunlara dediim gibi zamanla yaplan dzenlemelerle gnn gereklerine gre dzeltmeler yapld. Grevlerin detaylar da, projelendirme, yapm, onarm, bakm gibi uygulamalar. Standartlar, teknik artnamemiz, yol ve trafik gvenlii bakm, gerekli harita etdn yaplmas, yollarn yapm, slah. Karayollarnn tabii -daha sonra anlatacam- blge mdrlkleri var. Blge mdrlklerinin grevi de merkezi bir ynetimin yetki ve sorumluluk paylamnda verilen yerel grevleri yerine getirmek. Karayollar Genel Mdrlnn 17 adet blgesi var. Bunlar corafi yapya gre dzenlenmi 18. blge kuruldu, u anda mevcut, ama grnrde blge yok. Bu tekilat emas. Daire bakanlklar, 4 adet genel mdr yardmcl Bunlarda bilginiz vardr. yle bir eye bakarsak: lkemizdeki tamaclk oranlarna, ulam trlerine gre. Tabii birok lkede olduu gibi, zellikle az gelimi lkelerde olduu gibi Karayollar dominant bir sektr. Grdnz gibi karayollarnda yk tama yzde 92, yolcu tamaclmzda yzde 95 bir oran var. Bu azmsanmayacak bir miktar. Dengeli bir dalm yok. Bu tabii her zaman beraberinde birok sorunu getiriyor. Daha sonra tartacaz bunlar. Mevcut kara yollarmz: Bizim 01.01.2009 itibariyle toplam 64 bin km yol amz var, 31 300 kilometresi devlet yolu, 30 712 kilometresi il yolu, yaklak 2 025 kilometre de otoyolumuz var. Yani devlet yolu, il yolunun dengeli bir dalm var, yzde 3 de otoyol. Otoyollar bildiiniz gibi cretli, evre yollar hari. lkemizin mevcut karayolu ann geometrik standartlarna bir bakarsak; devlet yollar, il yollar. Devlet yollarnn 11 748 kilometresi blnm yol, il yollarnn 788 kilometresi. 2 000 kilometre otoyolu da eklersek, balant yollar yok, ama toplam 14 546 kilometre blnm yol amz var, 01.01.2009 tarihiyle. Dediim gibi Karayollarnn sorumluluunda 64 517 km karayolu a var. Bu tabii ki genellikle yllardr 63 bin-64 bin arasnda tutunmaya alan bir rakam.

Yol amzn fiziki standartlarna bakalm. Karayollar Genel Mdrlnn sath cinslerine gre yol a. Yaklak 50 bin km sathi kaplama, 8 bin km civarnda asfalt betonu, 1 600 km stabilize ve dier rakamlar var. Grdnz gibi sathi kaplama oranmz baya yksek, 50 305. Sathi kaplanan yeri birounuz biliyordur, tayclk zellii olmayan, sadece koruyuculuk zellii olan, styap tipi. Birok anayol amzn zellikle biraz sonra hacim haritasn gstereceim, byk bir ounluunda ar tat trafii ok fazla. Biraz nceki yk tama oranlarna baktmz zaman, yzde 92 orannda ton/km yk tama miktarmz var, yzde 95 de yolcu km. Bunlar sathi kaplama yollarda yapyoruz ve deformasyonumuz, bozulmalarn ne kadar youn olduu 1 yl ile 3 yl mr olan bir kaplamayla tamacln byk miktarn gtryoruz. Bunlar Karayollarnn genel faaliyet alanlar; stratejik planda belirlenen planlama, projelendirme, yapm, bakm, trafik, iletme, kendi tesis yapm ve onarmmz, mali hizmetler, bilgi hizmetleri, deformasyon hizmetleri, denetim hizmetleri, danmanlk hizmetleri, eitim, Ar-Ge ve i denetim hizmetleri. Yllar itibariyle deien yol politikalar hakknda biraz konumak gerekirse, lkemizde dediim gibi Karayollar 1950 ylnda kuruldu. 1950 ve 1960l yllarda eriebilirlii salayan yollar yaptk. Bunlar daha ok Osmanl Devletinden kalan 18 bin km ou bozuk toprak yollardan. Yollar tabii ki o zamann artlarnda 18 bin kilometrede yollar. ncelikle bir yere ulamak ihtiyac vard. Her ne olursa olsun tekerlek dnsn diye baland; tekerlek dnsn erielim diye balanan yollar. 195060l yllarda eriebilirlii salayan yollar yaptk, ou stabilize olan yollar. Daha sonra 60l, 70li yllarda asfalt satih kaplama yollar yaplmaya baland. Tabii nceki stabilize yollar ne de olsa kaplama byle gelitirildi. 70 ve 80lerde artk tayc zellii olan esnek kaplama trleri, bitml scak kaplama yollar gndeme geldi. Dnyada meydana gelen gelimelere paralel olarak 85ten sonra globallemenin balangcyla beraber artk otoyollar kullancnn altyapya katlmn salayan otoyollar balad. 2002 sonundan itibaren de hepimizin ok iyi bildii gibi blnm yollar yaplmaya baland. Bunlar 1950den itibaren yaplan srete genel, ana hatlaryla uygulanan politikalar.

Karayollarnda dediim gibi 64 500 km yolumuz var. Bunlar nasl snflandryoruz? Biraz sonra daha teorik olarak anlatacam, ama genellikle idari bir snflandrmamz var Karayollar Kurulu Kanunundan gelen. Buna gre; Otoyollar, zerinde erime kontrolnn uyguland devlet yollardr. Yksek standartta yollardr ve ounlukla cretli yollardr. evre yollarnda lkemizde cret almak yok. Devlet yollar da nemli blge il merkezlerinin demiryolu istasyonu, iskele, liman ve havaalann birbirine balayan birinci derece anayollardr. Devlet yollar daha ok hareketliliin ar olduu yollardr. Dediim gibi il yollar, devlet yollar yaklak olarak yzde 50ler civarnda. l yollar da, ile-bucak merkezini birbirine ve il merkezine balayan ikinci derece yollardr. Mevcut hizmet Kanunumuzun ierisinde daha ok sosyal ierikli gzerghlardr. Karayolu amz 64 bin kilometrelik bir yol farkl kesimler tarafndan kullanlmaktadr. Bir kere yolu kullananlar ve yolu yapanlar iin bir yntem gelitirmek gerekiyordu. Yani bir yeri tanmlamak, herhangi bir gzergh zerinde, 64 bin km gzergh zerinde herhangi bir yeri tanmlamak iin, yolu kullananlar iin uygun bir gzergh seiminde, yolu yapanlar iin de yapm, bakm, iletme gibi hizmetlerde kullanlmak amacyla u anda kullandmz numaralama sistemi gelitirildi. Karayollarn numaralandrma ihtiyac domutur. Bu ihtiyac karlamak iin fiziki, geometrik yapt fonksiyon olarak birbirinden nemli farllklar gsteren devlet yollar, otoyollar ve il yollar ayr ayr numaralandrlmtr. dari snflandrmaya gre otoyollarn tanmn yaparsak; otoyollar, zellikle transit trafie tahsis edilen belirli yollar ve artlar dnda giri ve kn yasakland yaya, hayvan, motorsuz tat ve aralarn giremedii, ancak izin verilen motorlu tatlarn yararland ve trafiin zel kontrole tabi tutulup tam erime kontroll karayollardr. Otoyollarnn en nemli hususu tam erime kontroll olmas. Otoyollarn nasl numaralandryoruz? ncelikle trafiin youn olduu byk kentlerde ve kentlerin evresindeki byk yerleim yerleri esas alnmaktadr. rnein, stanbula 1 ve 19, Ankara 20-29, zmire 30-39, Adanaya 50-59 numaralara ayrlmtr. Byk kentleri birbirine balayan otoyollar bir btn olarak alnmasna zen gsterilmitir. stanbul, Ankara otoyolu O4tr mesela.

urada bir rnek var. Biraz nce sylediim gibi, 1 ve 19 aras stanbula ayrlm olan numaralar, fakat btnlk salamas asndan stanbul-Ankara O4 ile gsterildi. 20 ile 29 aras da Ankaraya ayrlmtr. 30 ile 39 aras zmire, 50-59 aras da Adana iin. Grdnz gibi stanbul blgesinde O1-O3 otoyolu grlyor, O2. zmir tarafnda O33, O30, O32, O31. Ankarada O20, Pozantya doru O21, Adana blgesi de 51, 53 ve 52 gibi otoyollar numaralandrma sistemi kullanlmtr. Burada daha detayl bir ey: zmir iin verilen numaralandrma sistemini gryorsunuz. Burada kavaklar da var. zmiri daha nce sylemitik. zmire 30 ve 39 aras numaralar verildi. 30, 31, 32 yol ann dzenine gre verildi. Kavaklar da K1, K2 diye balayp sanrm 32ye kadar bu blgedeki kavaklar numaralandrld. Devlet yollar, biraz nce sylemitik nemli blge ve il merkezlerini deniz, hava ve demiryolu istasyon, iskele, liman ve havaalann birbirine balayan yollardr. Devlet yollar numaralandrma sisteminde de grit sistem kullanld. lkemiz kuzeygney ve bat-dou hattnda beer hatta blnd. Bunlar bat-dou istikametinde D10, D100, D200, D400, kuzey-gney istikametinde ise D550, 650, 750, 850, 950 numaralar verildi. Bu kesimlerin arasnda kalan blmler ayrca numaralandrld. Grit sistemi oluturan ana hatlarn arasnda kalan yollara, bat-dou ynnde olanlara sonu sfr, kuzey-gney ynnde olanlara sonu 5 ile biten numaralar verilmitir. Bu sistemin yetersiz kald blgelere bat-dou ynnde yollar iin sonu ift, kuzeygney ynndeki yollara sonu tek rakamla biten numaralar verilerek sistem tamamlanmtr. urada; bakn, bu 750, bu da bat-dou hatt 140. Bat-dou hattndaki 140, 150, 160 diye gidiyor, kuzey-gney hattnda 750, 850 derken onlarn arasnda kalana 755, 760, 765 gibi numaralar verildi. stisnal olan kesimlerde sonlarna sfr ve 1 vererek, tek ve ift numaralar verilerek tamamland. Bu kontrol kesimin uzants olan da bu gzergh zerindeki yol kesimini belirledi. Mesela, 750 yolunun 06. kesimi. D750 06. kesimi gibi tanmlayabiliriz. Buras 140 aksnn 05. kesimi. urada 04, dier taraflarda 03 var. uray izlersek eer, 140a 04, 05, urada 06s var. l yollar da, dediimiz gibi daha ok ile, bucak, ehir, kasaba merkezlerini birbirine balamaktadr. l yollar iin de; il merkezi 4e blnd. 4e blnen kesimin 01 ile 24 birinci blge, 24 ile 49 ikinci blge, 50 ile 74 nc blge, 75 ile 99u ise drdnc blge olarak tanmland. Mesela, 25e 13. Bunun 024ten oluyor. Mesela,

25 Erzurum lini gstermekte. kinci blmdeki 13 ise Erzurum linin birinci blgesindeki il yolunun durumunu tanmlamakta. Mesela, 25e 50 Erzurum ilinin 50 ile balayan blm nc blge olduu iin nc blgesindeki il olarak tanmlanmakta. Karayollar Genel Mdrlnn bu mevcut yol ann yllara gre nasl bir bteyle idare edildiine baktmz zaman, 1950lerden itibaren gittike azalan bir oran gryoruz. Yzde 13lerden yzde 1,5lara den bir oran var btede. Tabii bu miktar dediim gibi 50 bin kilometrelik fiziki sathi kaplama standardna sahip gzerghlarn iyiletirilmesi iin tabii ki yeterli deil. Geen sene mesela, 8 milyon YTLlik bir ek denekle bu oran 3.7ye karld, ama altyap yatrmlar halen yeterli deil. Bunlar genel olarak zetlersek: Karayolu amzn yzde 50si civarnda devlet yolu, il yolu. Yzde 23 blnm yol, yzde 16s asfalt betonu, yzde 79 sathi kaplama, ky yollarnn ise yzde 16s asfalt beton, yzde 46s sathi kaplama. Trafikte art oran yzde 25-40 dzeyinde. Bu, AB lkelerinde yzde 15 ortama deerin zerinde. AB lkelerinde bu yaklak olarak yzde 15, bizde yzde 25-40. Yol a bir gstergedir gelimilik dzeyi iin. 27 AB lkesinde kilometrekare bana den karayolu uzunluu 1 485 kilometreyken, ky yollarn da dikkate almak kouluyla bizdeki younluk 0 550 kilometredir. Bu byle dk grnmekle birlikte sonuta biz eriirlilii her ne ekilde olursa salamaktayz. Biraz nce yolcu ve yk tamaclk oranlarndan bahsetmitik. AB lkelerinde karayolu tamasnn pay 2006 itibariyle yzde 91 iken, bizde bu yzde 94 civarndayd. Yk tamasnn da yzde 76, yani bizde bu yine yzde 90lar mertebesinde. Genel olarak bir giriten sonra, dediim gibi karayollar amzn uluslararas balantlar mevcut. Buna da yle bir giri yapalm: Burada yaklak 5 bin km gzergh Asya karayollar ann uzants. Asya karayollar ann Birlemi Milletler ESCAP, Asya Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyon yesi olarak bu gzergh 130 bin kilometrelik bir Asya karayolu ann uzants. Asyay Avrupaya balayan hat zerinde. Ksaca a yollar dediimiz hatlar bunlar. Sonra Avrasya Ulatrma Koridorlar, universian roads dediimiz gzerghlar. Bunlar, yine yesi olduumuz Karadeniz Ekonomik birlii Tekilatnn, Karadeniz evre Yolu gzerghlar. Yani

bunlarda daha ok ok modlu tamaclk baz alnarak limanlarn karayolu zerinden balanmas baz alnmakta, uluslararas gzerghlarda. Orta Asya lkeleri ran ve Pakistann iinde ald bir tekilat Ekonomik birlii Tekilat tarafndan oluturulan karayolu ann gzerghlar. Aday olduumuz Avrupa karayolu a; AB yesi olarak biz u anda aday lkeyiz, ama grdnz gibi Avrupa koridorlar stanbulda son bulmakta. Daha sonra arkadam anlatacak, TINA Projesiyle lkemizin, yani aday statsndeyiz, ama Avrupaya ye olduumuz zaman veya ncesinde ABnin uzants olabilecek karayolu alar da belirlenmi durumda. Bunlar yine AGL Anlamasyla Avrupa Birlii kapsamnda yrtlen E yollarnn hatlar. Trans-European North-South Motorway dediimiz. TEM gzerghlar, Bu da genel bir harita. lkemizdeki btn uluslararas akslar birbirine balayan gzerghlar. Bu yaklak 9 bin kilometre civarnda. Buraya kadar genel olarak karayollarnn mevcut sunumumdaki gzerghlarnn bir genel durumunu izdim. Bir sorunuz, herhangi bir konu var m arkadalar? SALONDAN- 9 bin km, lkemiz ierisinde mi, yoksa tm hat boyunca m? Yani dardan geliyor, darya gidiyor, tekrar yurtdndan geliyor, lke ierisindeki mi? OUZ SEHTYANCI- Hayr hayr. unlar hep birbirine gelen eyler 9 bin km ve toplam yaklak 30 bin km bizim eyler ierisinde. Yani tabii en byk ey bu: Yani yzde 90lara varan yk ve yolcu tamacl var ve yolcu tamacln biz 50 bin kilometrelik sathi kaplama gzerghlarla yapyoruz. Blnm yollar arttrdk, geometrik standartlar artt, ama styap standartlar halen sathi kaplama. Onlarn da bir plan dahilinde gncellenmesi gerekiyor, yani sorun bunlar. SALONDAN- Ben bir ey merak ediyorum. Ankaradan kyoruz, stanbula neyse bir yere gideceiz. Her zaman tabelay grrz, altnda 260 km, 270 km. Bunlarn balang-biti noktalar neresidir, neresi baz alnr? Bu konuyu merak ediyorum. OUZ SEHTYANCI- Bunlarda hkmet konaklar baz alnarak yaplyor. Yani valilik binas neyse, ondan balanarak numaralandrlyor. renmek istediiniz

SALONDAN- Ben Karayollarna telefon ettim. Bana oradaki ilgilinin verdii cevap; Konya yolu kprsnden balar, Afyonun giriine kadar dedi. Afyonun girii, ama neresi? Bunu net olarak renmek istiyorum, merak ediyorum. KENAN KAYACI- Ouz Beyin az nce bahsettii hkmet konaklarnn zerinde eskiden bir ta veya demirden plaka olurdu; o plaka referans noktasyd. ehirler byd, artk ehirler metropol oldu, ehir denilmiyor, metropol deniliyor. Metropollemeden sonra kentsel yol alar belediyelerle yaplan protokoller gerei Bykehir Belediyelerine veya o yre belediyesine devredildi bakm almalar. Dolaysyla, bu sefer eylerde grrsnz, mesela, ben ankrlym. ankr yolu zerinde grrsnz havaalanna giderken. Bu noktadan itibaren karayollar yol a balamaktadr diye bir levha grrsnz. te bu karmaa balad bu sefer. O levhalarda Ankara 70 km yazyor, acaba valilik mi, ey mi?.. Eskiden kk yerlerde genelde hkmet kona, ama bu protokolle devretmelerden sonra levhalarda bir karmaa balad, bu gerek. SALONDAN- l yollar, hatta rnek olarak Erzurumu vermitik, 4 blgeye ayrlmt. Birinci blge 1 ile 24 aras numaralandrlm sistemle uygulanyordu. Daha fazlaysa, yle bir yer olmu mu ya da var m? OUZ SEHTYANCI- Anladm, yani say daha fazlaysa ne yapacaz? SALONDAN- Yani daha fazlaysa nasl bir numaralandrma sistemi var, belli mi? Bunu renmek istedim. Karlalm m yani daha dorusu? OUZ SEHTYANCI- Yani bu 100 tane ey yetiyor. Yksek, ama u anda yle bir ey yok, nk eer yle bir ey olsa, varsaym yapalm, ama o zaman 200e karrz 200 4e bleriz en azndan. u anda bu yetiyor. 25 tane, yani 25 yol o blgede, u ana kadar istisnaya gerek kalmad. Devlet yollarnda kald; devlet yollarnda ana akslarda arada istisnai durumlar kt, ama il yollarnda yle bir durum yok. SALONDAN- Teekkr ederim. OUZ SEHTYANCI- Rica ederim. Arkadalar, esas konumuza gelirsek; yle bir kitabmz var: Karayolu Tasarm El Kitab. Bunu Karayollarnda bulabilirsiniz. Bu karayolu yatrmlarnn planlamadan iletme aamasna kadar izledii bir ak diyagram. Tabii ki tartmaya ak olabilir, yerine gre u nce, bu nce srada, ama genel olarak bu kitap ve kullandmz bu.

Politika ve amalar; mesela, lkemizi bu konuda belirleyen, balayan bir ulatrma ana planmz yok. Ulatrma ana plan stratejisi var, yani yatrmlarmz, daha nce yaynlanan 5 yllk kalknma planlar var. u anda kalknma plan yapld, 2013e kadar. Bunun haricinde bizim ulatrma yatrmlarn balayan bir ulatrma ana planmz yok. Daha ok bu projecilie ynelik bir olay. Yani zaman ierisinde gncellenebilecek bir ak diyagram. Karayollar standartlarn iki blmde deerlendirebiliriz. Bunlar; bir, karayolu geometrik standartlar, dieri styap tasarm ya da styap standartlar da diyebiliriz. Karayolu geometrik standartlarna deineceiz. styap tasarm tabii ki ayr bir konu. Karayolu yolu geometrik standartlarnn da dediim gibi ana hatlarna deineceiz. Geometrik standartlar birka alt balk altnda inceleyeceiz. Bunlardan birincisi; snflandrma, tasarm kontrolleri, enkesit, alivman, ilave erit uygulamalar, kavaklar ve kprler. Biraz nce Karayollar Genel Mdrlnn sorumluluundaki yollar anlatrken size bir snflandrma verdim. imdi onlarn temellerine bakacaz. Birok lkede karayollarnn ynetimi iki snflandrmaya dayanr. Biri; idari snflandrma, dieri; fonksiyonel snflandrma. dari snflandrma, yolun sahibini belirler. Fonksiyonel snflandrma ise, yolun teknik detaylarn ortaya koyar. Burada u bilgiyi ilave etmek lazm: lkemizde toplam ky yollar uzunluu 319 bin-320 bin kilometre civarnda. Orman yollaryla ilgili bir bilgi yok. Kent yollaryla ilgili de ayr bir veri yok bizim yol amzn. 320 bin kilometre ky yollar bu kapsamda deil. dari snflandrmayla ne yapyoruz? lkemizde bulunan karayollar; devlet yollar, il yollar, otoyollar, ky yollar, orman yollar, turistik yollar ve DS yollar. Grdnz gibi devlet yollar, il yollar, otoyollar KGM sorumluluunda, ky yollar ise il zel idarelerine ok yakn bir zamanda devredildi. Biraz nce anlatmtm; devlet yollar, il yollar, otoyollar, tanmlarn da verdim. lkemizde de mevcut olan bir snflandrma, idari snflandrma bunu belirler. Gelelim fonksiyonel snflandrmaya: Fonksiyonel snflandrma, esasnda karayolu ann hareketlilik ve eriebilirlie gre tasarlanmasn hedef alr. Bu rnee bakarsak; mesela, eriebilirlik, ana arterler de eriebilirliin youn olduu arterlerdir. Ana arterler hareketliliin youn olduu blmlerdir, dier yollar ise eriebilirliin nemli olan yerlerdir. Ana arterler dediimiz zaman, mesela ulusal

10

karayolu an komu lkelere ve uluslararas gzerghlara balayan, ana ehirler ve retim merkezini balayan gzerghlardr. Bunlarda hareketlilik, daha uzun hatlar boyunca yaplan seyahatlerde hareketlilik nemlidir. Dolaysyla, hizmet says yksek olmal ve tasarm hz da yksek olmaldr. l yollar ise, illeri birbirine balayan ve ana arterlere balayan yollardr. Bunlarda da biraz nce bizim karayollar amzda sylediimiz gibi devlet yollar ve il yollarnda hareketlilik nemlidir. Bu blmlerde hizmet seviyesi ve tasarm hz yksek olmaldr. Toplayc yollar, u yandaki rnekte de gsterildii gibi, mesela, trafik hacminin City town denilen blmde trafik hacmi youn olan yerler, aada da seyahat hatlarna kar gelen gzerghlar olarak, ana arterler olarak tanmlanmtr. Kolektr denilen blmler toplayc yollar, lokal yollar da dier yollardr. Ana arterler karayollar gzerghnda devlet yollar ve il yollar olarak tanmlanmas gerekir. Lokal yollar daha ok ky yollar olarak tanmlanr ve bunlar krsal yollar ana arterlere balayan yollardr ve buralarda da tasarm hz dk olmaldr. nk eriebilirlik nemlidir. Dk olabilir, olmaldr deil de, olabilir, nk hareketlilik deil, erimek nemlidir. Aradaki kalan kesimlerde toplayc yollarda her ikisi dengelidir; eriebilirlik ve hareketlilik. Tasarm hz makul bir seviyede dnlmelidir. Bizde byle bir snrlandrma maalesef yok. Bir kent gzerghyla bir rnek verirsek, grdnz gibi en stteki ana arter, aradaki arterleri birletiren kolektr yol ve en alttaki de yerel yol. Burada, en stte mobilitenin, kesintisiz akmnn salanmas gereken ana arterlerde mil olarak verilmi, ama hz, tasarm hz yksek. Kolektr yollarda daha dk, eriebilirliin nemli olduu gzerghlarda ise eriebilmek amacyla gidildii iin tasarm hz ok yksek olmas gerekmiyor. Trafik tasarm ve trafik hacmine gre Karayolu Tasarm El Kitabnda da bu ekilde tanmlanmtr; kent d yollar ve kentsel yollar diye iki ana blm var. Kent d yollar; otoyollar, ok eritli yollar, iki eritli yollar. ki eritli yollar da drt snfta; birinci snf yollar, ikinci snf yollar, nc snf, drdnc snf yollar. Kentsel yollar da biliyorsunuz, kent iinden geen yollar. Bunlar ya evre yolu olabilir ya da kent iinden direkt geen yollar olabilir. Her zaman kent iinden gemek mmkn

11

olmuyor, her zaman evre yolu yapmak da mmkn olmuyor. Geometrik Tasarm Kitabnda da kullanlan bu snflandrmadr. yle bir tablomuz var: Bu tablo biraz nce sylediim kentsel yollar ve kent d yollarn lkemizde kullanlan geometrik tasarmlaryla ilgili btn detaylar ieren tablo. Grdnz gibi birinci, ikinci, nc, drdnc snf yollar ve bunlar arazi durumuna gre deiiyor. Arazi durumu nedir? Bu kentsel yollar, kent geileri, bu da kent d yollar, yani ehirleraras yollar. Tasarm kontrolleri derken, birincisi; karayollar snflandrmayd. Snflandrma idari ve fonksiyonel snflandrma. kinci tasarm kriteri, tasarm kontrolleri diye gndeme gelen temsili tat, tasarm hz, trafik hacmi, kapasite ve gr mesafesi. Temsil tat iki blmde inceliyoruz; tat boyutlar ve dingil arl. Tasarm kontrolnde kullanlan tat boyutlar konusunda ne yazk ki lkemizde bu ekilde bir model belirlenmemi, daha ok HTU baz alnarak yapld, ama boyutlar lkemizdeki tatlar da temsil ettii iin, emniyetli tarafta kalnd. Tatlarn boyutlar genilik, uzunluk, ykseklie gre, bir de arkada asl ksm ve dingil mesafesine gre HTU 2001den alnd. Buna gre otomobil iin temsili tatn izledii alan biliyorsunuz, geometrik tasarmda tatn dnerken sprd alan nemlidir. Bunda n d lastiin izledii yrngeyle i arka lastiin izledii yrnge ve bir de asl ksmn boyutlar nemli. Bu otomobil iin; dediim gibi HTU baz alnarak yaplan bir otomobil tipi iin 5.8 metre boyutunda, 1.8 metre geniliinde. Bu da otobs iin minimum dn yrngesi. Temsili tat iin iki ey nemli tasarmda kullanlmasnda: Biri tatn boyutlar, dieri de tatn dingil arl. Tatn dingil arl biliyorsunuz, zellikle styap tasarmda ok nemli. Bu da zaten Karayolu Trafik Kanununda lkemizdeki tatlarn dingil tipleri ve dingil arlklar belirlenmitir. Tasarm kontrollerinden gndeme gelen tat ve dingil arl genel olarak byle. Biraz nce syledik; tasarm hz da tasarm kontrollerinden birisi, hatta en nemlisi. lkemizde dikkate alnan en nemli kontrol. Tasarm hz geometrik kent d yollar ve kentsel yollar iin tasarm el kitabnda u ekilde belirlenmi: Yani 30dan 100e kadar deien bir aralkta. Grdnz gibi ok eritli yollarda tasarm hz arazi durumuna bal olarak en yksek ve iki eritli olup da birinci snf olan

12

yollarda da yksek. Tasarm hznn arazi durumuna gre deitiini sylemitik. Arazi durumuyla neyi tanmladmz topografik yap. tr arazi tanmlyoruz: Dz arazi, dalgal arazi, dalk arazi. Tanmlar belli, ama pratik olmas asndan yzde 1-yzde 3 arasndaki eim dz arazi, yzde 3 ila yzde 5 arasndaki eim dalgal, yzde 5ten sonraki eim de dalk araziyi temsil etmektedir, yani boyuna olarak arazinin eimi sz konusu. Tasarm hz bildiiniz gibi ulam modlar seiminde zellikle tercih edilen bir zellik. Karayolu projelendirmesinde tr hz kullanlyor: letme hz, seyahat hz ve tasarm hz. Bizim konumuzla ilgili olan tasarm hz karayolunun eitli geometrik yerlerin belirlenmesinde boyutlanmas etkili olup yatay kurp, dever gr mesafesi, enkesit a, tasarm ile dorudan balantldr. erit genilii, banket genilii ve yana aklk gibi dier elemanlarn tasarm ise, tat hzlarn etkilemekte olup tasarm hzyla direkt balantl deil, tatn hzyla balantldr. Tasarm kontrolnn iinde bulunan dier bir kontrol trafik hacmidir. Trafik hacmi topografik yapy trafik hacmini simgeleyen, tanmlayan iin temel deiken bulunmaktadr: Hacim veya akm oran, hz ve younluk. Hacim akm oran, belirli bir zaman periyodu iinde yolun belli bir kesiminden veya noktasndan geen trafik (45.34)lmdr. Hacim . akm oran, burada tanmlar verilmekte, ama en nemli ey burada, yllk ortalama gnlk trafik. Toplam yllk trafik hacminin 1 yldaki gn says blnmesiyle elde ediliyor. Btn yol kesimlerinin srekli saym imkn olmadndan deeri mevsimlik saymlardan ve l saymlarndan belli bir hata oran kabul ederek hesaplanmaktadr. Bunlardan lkemizdeki trafik hacimlerine gelelim. Gelecek derste anlatacam eylerde daha detayl konuacaz, ama zirve saat faktr, K faktr, trafik kompoze, trafik tahminleri, bu trafik hacminin parametreleri Yani ok tanm halinde olduu iin fazla kapsaml detaya girmiyorum. u haritaya bakarsak eer, 2007 ylna gre ar tat ve toplam trafik hacim haritas bu. Grdnz gibi zellikle lkemizin bat kesimlerinde ve ana akslar zerinde youn bir ar tat ve toplam trafik hacmi var. Bu da toplam tat trafii. Bu da 1 000in zerinde olan devlet yollar. Yllk ortalama gnlk trafii 1 000in zerinde olan devlet yollar.

13

Yol ann genel statsne baktmz zaman bu gzerghlarn birounda zellikle biraz nce anlattm snflandrmaya gre, bu ana akslarn arterlerin birounda tasarm hznn yksek, dk younlu kesimlerde de eriebilirlik amalarnn nemli olmas gerekir. Burada da, toplam trafik hacim haritas. Tasarm kontrollerinden dieri kapasite, gr mesafesi ve gvenli yol tasarm uygulamalaryla ilgili konularda dediim gibi genel giri, konular da gelecek dersin konular. imdilik genel giri bu kadar arkadalar. Varsa bir sorunuz konuyla balantl, balantsz Buyurun; SALONDAN- Gncel olarak yollardaki hz snrlamalarnn arttrlmas; ehirciliin kilometreleriyle ilgili deimesi ya da ehirleraras hz snrnn arttrlmasna ilikin konular konuulmakta. Tasarm parametrelerimizde grdnz zere 30 km ile 100 km arasnda dediniz. Gncel konumda bu hz snrlamalar da herhalde belirtmi olduunuz 30 ile 100 arasnda deitirilebilecek ya da arttrlabilecek. Sonu itibariyle Trkiyenin tm yollarn dndmz vakit, yeni yaplan yollarn dnda eski ve kullanlmakta olan yollar da mevcut. Yani sorum udur: Tasarm parametreleri balaycdr diye dnyorum. Yani ehirleraras hz snr 90 km deil de, 130 km isteseler de yapamayacaklar, doru mudur? OUZ SEHTYANCI- Burada sylenilen tasarm hz. Normal olarak, kanuni olarak bunun valiliklerin, ileri Bakanlnn isteiyle legal hz snr deil bunlar. Yzde 10 bunun zerine ekleyebilirsiniz, yani yzde 10 arttrlabilir. Tabii gndemde o hzlarn arttrlmas, fakat ben burada otoyollardan bahsetmedim, otoyollardaki hz snrlar farkl. Gndemde olan konuya gre, devlet yollarndaki snrlamalarn da arttrlmalar gndemde. Benim burada anlattm; proje tasarmnda kullanlan hz snrlar bunlar. Yani siz bir gurubu yaparken gurupta kullanacanz hz normal, gvenli hz olmas gerekiyor ve eer 90 diye tasarm hz aldysanz, yzde 85lik iletme hzn kullanmanz gerekiyor. Yzde 85 iletme hzn biliyorsunuz, yzde 15lik ar kullanm atp yzde 85lik hz kabul ediyoruz. Eer yle bir ey yaplacaksa, arttrlacaksa, tasarm hzlarnda yeniden dzenleme yaplmas, bundan sonraki tasarmlar ona gre yapmak gerekiyor. Yani u andaki sathi kaplama yollardaki veya BSK yollardaki hzlar bu limitte, ama legal limit deil bunlar, legal snr deil. Yzde 10 ileri Bakanlnn, valiliklerin arttrma yetkisi var.

14

Senin ekleyecek bir eyin var m Kenan? KENAN KAYACI- Yzde 10luk hz ekleme olay da eyden geliyor: 2x1 yollarda, yani 1 gidi, 1 geli yollarda bir tat 90 km-saat hzla gidiyor, arkasnda baka bir tat var, bu da 90 km/saat hzla gidiyor. Aralarndaki mesafe daima sabittir. ndeki tat geebilmesi iin 2009/18de yzde 10luk iyi niyet pay konulmu. Tabii bu yzde 20 olur mu, hayr. Yzde 10luk bir iyi niyet pay konulmu. Bu da sadece ndeki tatn geilmesine ynelik bir iyi niyet pay diyelim. Efendim, ndeki tat 120 ile gidiyor, ben yzde 10 artrn 132 ile giderim byle bir hakknz yok. ndeki su iliyorsa, arkadaki de bu sua ortak olup ben onu geeceim deyip yzde 10luk bir limit Hayr, byle bir ey yok. yi niyet pay diyelim. Aslnda resmi anlamda yle bir hak direkt olarak sylemek mmkn deil, sadece iyi niyet, karlkl iyi niyet. OUZ SEHTYANCI- Hzlarla ilgili o kanuni dzenleme bilemiyorum Byk Millet Meclisinde, ama bir de trafik kazalar zeti var, 2007-2008. Yani Avrupa leinde ciddi bir kaza potansiyelimiz var. O yzden sadece hzlar arttrmak bence tek bana yeterli deil. Trafik gvenliine kapsaml yaklam gerekiyor. Src davranlarna kadar, yani sadece tasarm deil, sadece karayolundan deil, src davranlarna kadar kapsaml bir yaklam gerekiyor. Ama eer tasarm hz arttrlrsa, her ey ona gre dzenlenecek. Ama hibir lkede de otoyollarn yksek hz yollar, ama hibir lkede 200le gitmiyor kimse. Yani 200le gidilen yer yok, benim bildiim yok. Yani 160 da yok. Aralarn kapasitelerinin artmas, glerinin artmas hzl gitmeleri iin ey deil, olacak, zgrlk, ama SALONDAN- nsann da dikkat kapasitesinin artmas lazm. KENAN KAYACI- eyi bilirsiniz: Snftaki herkes naat Mhendisi deil mi? Farkl disiplinlerden yok herhalde. Gr konisini bilirsiniz. Ulatrma dersinde veya yeni mezun arkadalar herhalde Trafik Mhendislii Dersi gryordur. Bir tepki sresi var, bir de gr konisi dediimiz hayali, izafi bir izim var. Belki kitapta olabilir, tam bilmiyorum; yalnz PIARCn Road Safety Manuel 2003te bunu ok gzel aklyor. Hz ykselttike sizin ileride grdnz nokta arabann n paneline kadar yapyor. Ne diyelim; 160la gidiyorsanz artk siz hibir ey grmyorsunuz. Siz bir ey grdnz, ama artk durmanz mmkn deil. Ama diyelim 80le gidiyorsanz, mesela, Hollandada genelde yollar 80 iletme hzna gre, daha dorusu tasarm

15

hz demeyelim de iletme hz 80 ila 100, ama genelde 80 kullanyorlar. Neden? Fren mesafesi, tepki mesafesi olduka ideal llerde ve gr konisi de bir ofrn ve yayann tepki verecei mesafeler. Gvenli bir hz olarak kabul ediyorlar bunu. Mesela, lkemizde 90 diyoruz, ama onlar distribtr veya kolektr rotlarda 80 kullanyorlar. Turlu rotlarda ekspres veya otoyol olarak tasarlanm. Genelde 100 ila 120 arasnda deiiyor, ama genelde 110u gemiyorlar, Hollandadaki uygulama bu. Ama dediim gibi bu gr konisi olay ok nemli. Siz ne kadar gvenli tat yaparsanz yapn, ne kadar gvenli yol yaparsanz yapn hz belli bir seviyenin zerine kt zaman artk gzleriniz bir ey grmyor. Ne levha koyarsanz koyun, ne klandrma yaparsanz yapn, ne tr styap oluturursanz oluturun nk insann gr melekeleri veya gzn artk alglama melekeleri belli bir noktada artk bitiyor. OUZ SEHTYANCI- Tasarm hzna unu da ekleyeyim: 4 tane e var; arazi durumu, karayolu snf, arazi kullanm ve trafik hacmi o kompozisyona gre belirleniyor. Bir gzergh boyunca eer tasarm yapyorsanz sreklilik nemli, yani tasarm hz ani deiikliklere uramayacak. Ankaradan Adanaya gidiyorsunuz, tutup da 90la giderken 40a dmeyeceksiniz. Yani eer tasarm hz 90 km zerinde ise 10 km/saatlik bir deikenlik olabilir. Eer 90nn aasndaysa bu da 20 km/saatlik olabilir. Yani bir sreklilik olacak gzergh boyunca. O artk Meclisin, siyasi idarenin verecei karar. Gzergh boyunca tasarm hznzda ani deiiklikler olmayacak. Tasarm hzn verirken src bir kurpa girdii zaman veya dalk bir araziye girdii zaman, oradaki hznn azalacan biliyor, ona uygun yolunu tasarlayacaksnz. Tutup da siz eer ar deimeler yaparsanz srcnn beklentisinin dnda davranm olursunuz ve beklenmeyen olaylar kabilir. Yani 90nn zerindeyse fazla deitirmeyeceksiniz, 10 kilometrelik bir opsiyonu var, 90nn aasndaysa 20 kilometrelik. Kesimden kesime, elemanlar arasndaki deiimde bu. Teekkr ederiz arkadalar. (Alklar) ....&.