GSM ve GPRS

Bu blmde temel GSM kavramlarna, tanmlarna, a bileenlerine ve hizmetlerine bir bak salanmakta ve ksaca GSM tarihesinden bahsedilmektedir. 1. Mobil Telefon Sisteminin Geliimi Hcresel sistemler en hzl byyen ve talep edilen telekomnikasyon uygulamalardr. Gnmzde abone saysnda srekli bir art yaanmaktadr. u an 300 milyonun zerinde GSM abonesi bulunmakta ve bunlarn byk bir blm eski dnya lkelerinde yerleiktir. Yakn bir gelecekte baz dnya lkelerinde hcresel abone saysnn sabit telefon abone saysndan fazla olmas beklenmektedir.
Amerika 9% Avrupa 38%

ABD/Kanada 16%

Ortadou 2% Afrika 2% Asya-Pasifik 33%

ekil 1. Dnya apnda Hcresel Abone Dalm (EMC)

Hcresel sistemlerin temelinde, iletim frekanslarnn yeniden kullanlabilecei corafi olarak snrlandrlm alanlarda (Hcre) dk gl vericilerin kullanm bulunmaktadr. Hcre tabanl mobil radyo hizmeti ilk kez Bell Laboratuarlarnda 1970 balarnda modellenmitir. Ancak ilk ticari hcresel hizmetler skandinav lkelerinde NMT (Nordic Mobil Telephone) ile 1981'de sunulmaya balanmtr. ABD'de hcresel sistemlerin kullanm 1983'de AMPS (Advanced Mobil Phone Service) hizmetinin duyurulmasyla balad. AMPS standard birok Asya, Gney Amerika ve Okyanus lkesi tarafndan uyarlanm ve hcresel hizmetler iin en geni pazar potansiyellerinden birini oluturmutur.
1

Veri Haberlemesi - Yasin KAPLAN

1980'li yllarn balarnda bugn kullanmda olanlarn aksine, mobil telefon sistemleri saysaldan ok analogtu. Analog sistemlerin en byk problemlerinden biri artan kapasite ihtiyalarn maliyet asndan iyi idare edemeyileriydi. Bunun bir sonucu olarak saysal sistemler hzl bir ekilde gelitirildi ve yaygnlamaya balad. Saysal sistemlerin, Analog sistemlere gre avantajlar, iaretleme kolayl, dk seviyeli enterferans, transmisyon ve anahtarlamann btnletirmesi ve artan kapasite ihtiyalarna hzl ve verimli cevap verebilme. Tablo 30.1. mobil telefon sistemlerinin geliim kronolojisini gstermektedir.
Tablo 1. Mobil Telefon Sistemlerinin Geliimi Yl 1981 1983 1985 1986 1991 1991 1992 1994 1995 1996 Mobil Sistem Nordic Mobile Telephone (NMT) 450 American Mobile Phone System (AMPS) Total Access Communication System (TACS) Nordic Mobile Telephony (NMT) 900 American Digital Cellular (ADC) Global System for Mobile Communication (GSM) Digital Cellular System (DCS) 1800 Personal Digital Cellular (PDC) PCS 1900 - ABD PCS - ABD

2. GSM A GSM tanmlar ilevleri tanmlar ve arayz gereksinimlerini belirtir, fakat kullanlacak donanm iin bir snrlama yoktur. Bu yaklamn amac tasarmclar kstlamamak ve operatrlerin birlikte alabilecek cihazlar farkl reticilerden alabilmelerini salamaktr. GSM a ana sisteme ayrlmtr: Anahtarlama Sistemi (Switching System, SS), Baz stasyonu Sistemi (Base Station System, BSS) ve letim ve Destek Sistemi (Operation and Support System, OSS). Temel GSM a bileenleri ekil 30.2de gsterilmektedir. Anahtarlama Sistemi Anahtarlama Sitemi (Switching System, SS), ar ileme ve abone ile ilgili ilevlerden sorumludur. Anahtarlama sistemi aadaki ilevsel birimleri ierir:
Merkez Konum Kayd (Home Location Register, HLR) - HLR, abone bilgilerinin depoland ve ynetildii bir veritabandr. HLR, abonelerin hizmet profillerinin, konum bilgisinin ve etkinlik durumunun dahil olduu, aboneler hakknda sabit verilerin sakland nemli bir veritabandr. Bireysel bir kullanc bir GSM operatrnden bir abonelik satn aldnda operatrn HLR veritabanna kayd yaplr.
http://www.yasinkaplan.com/

GSM ve GPRS

Mobil Hizmetler Anahtarlama Merkezi (Mobile Services Switching Center, MSC) - MSC sistemin telefon anahtarlama ilevlerini yerine getirir. MSC, dier telefon ve veri sistemlerinden veya dier telefon ve veri sistemlerine olan arlar denetler. Ayrca kontr saym, a arayz balants ve iaretleme bilgisinin aktarm gibi dier santrallere has ilemler de gerekletirilir.

ekil 2. GSM A Bileenleri Ziyareti Konum Kayd (Visitor Location Register, VLR) - VLR, MSC'nin ziyareti abonelere hizmet verebilmesi iin, sz konusu aboneler hakknda geici bilgileri ieren bir veritabandr. VLR her zaman MSC ile btnletirilir. Bir mobil istasyon (Mobile Station, MS) yeni bir MSC alanna girdiinde MSC'ye bal VLR sz konusu mobil istasyon hakknda HLR'dan bilgi talep eder. Daha sonra eer mobil istasyon bir ar gerekletirirse VLR her seferinde HLR'a bavurmakszn ar kurulumu iin gerekli bilgiye sahip olacaktr. Dorulama Merkesi (Authentication Center, AUC) - AUC olarak adlandrlan birim kullancnn kimliinin dorulanmas ve her arnn gizliliinin salanmas amacyla dorulama ve kriptolama parametrelerini salar. AUC, GSM alarnn deiik trde saldrlardan korunmasn salar. Cihaz Kimlik Kayd (Equipment Identity Register, EIR) - EIR, alnt, yetkisiz veya arzal mobil istasyonlardan ar yaplmasn engelleyen, adaki mobil cihazlar hakknda bilgi ieren bir veritabandr. AUC ve EIR mstakil ular olarak uyarlanabilecei gibi btnletirilmi bir AUC/EIR ucu olarak uyarlama gerekletirilmi olabilir.

2008 Yasin KAPLAN - Tm haklar sakldr

Veri Haberlemesi - Yasin KAPLAN

Baz stasyonu Sistemi (Base Station System, BSS) Baz stasyonu Denetileri (Base Station Controller, BSC) ve Baz Alc Verici stasyonlarndan (Base Transceiver Station) oluan BSS, radyo frekans ile ilgili tm ilemleri gerekletirir.
BSC - BSC, MSC ve BTS arasnda fiziksel balantlar ve tm denetim ilevlerini salar. BTS, hcreler aras geiler, hcre yaplandrma verisi ve baz alc verici istasyonundaki radyo frekans (RF) g seviyelerinin denetimi gibi ilevleri salayan yksek kapasiteli bir anahtardr. Bir MSC birden fazla BSCye hizmet sunabilir. BTS - BTS, mobil istasyonlara radyo arayz salar. BTS, adaki her hcreye hizmet sunabilmek iin ihtiya duyulan radyo cihazlardr (Alc-verici ve antenler). Bir BSC, birden fazla BTSe hizmet sunabilir.

letim ve Destek Sistemi (Operation and Support System, OSS) letim ve bakm merkezi (Operations and Maintenance Center, OMC), anahtarlama sistemindeki tm cihazlara ve BSClere baldr. OMCnin GSM sisteminde uyarlanm ekli letim ve Destek Sistemi (Operation and Support System, OSS) olarak anlr. OSS, a operatrnn a izlemesini ve denetlemesini salayan ilevsel sistemdir. OSSin amac bir GSM anda, mterilere destek iin gereken merkezi, blgesel ve yerel ilemlerin makul maliyetlerle gerekletirilmesini salamaktr. Ek levsel Bileenler ekil 30.2.de gsterilen dier ilevsel bileenler:
Mesaj Merkezi (Message Center, MXE) - MXE, btnletirilmi ses, faks ve veri mesajlamasn salayan bir utur. zel olarak MXE ksa mesaj hizmeti (Short Message Service, SMS), hcre yayn (Cell Broadcast), sesli mesaj (Voice Mail), e-mail ve bilgilendirme hizmetlerini idare eder. Mobil Hizmet Ucu (Mobile Service Node, MSN) - MSN, mobil Akll A (Intelligent Network, IN) hizmetlerini idare eden utur. Geit Mobil Hizmetleri Anahtarlama Merkezi (Gateway Mobile Services Switching Center, GMSC) - GMSC, iki farkl a birbirine balamak iin kullanlan bir utur. Bu tr geitler genellikle MSCler zerinde uyarlanrlar. Bu durumda MSC, GMSC olarak adlandrlr. GSM A Ara Balant Birimi (GSM Interworking Unit, GIWU) - GIWU, dier deiik trde alar ile veri haberlemesinin salanmas iin kullanlan donanm ve yazlmlardan oluur. GIWU aracl ile kullanclar ayn ar ile ses ve veri arasnda deiim gerekletirebilirler. GIWU donanm fiziksel olarak MSC/VLRda konulandrlr.

http://www.yasinkaplan.com/

GSM ve GPRS

3. GSM A Alanlar GSM alanlar i ie corafi alanlardan oluur. Aadaki ekilde gsterildii gibi bu alanlar, hcreler, konum alanlar (Location Areas, LA), MSC/VLR hizmet alanlar ve kamu karasal mobil a alanlarndan (Public Land Mobil Network, PLMN) oluur.
PLMN Hizmet Alan (Bir Operatrn a) MSC/VLR Hizmet Alan (Bir MSC tarafndan kapsanan alan) Konum Alan (LA'lardan oluan bir MSC) Hcre (1 BTS tarafndan kapsanan alan)

BTS

ekil 3. A Alanlar

Hcre, bir baz alc verici istasyonu tarafndan kapsanan radyo alandr. GSM a her hcreyi, hcreye atanm bir global hcre kimlii (Cell Global Identity, CGI) ile tanmlar. Konum alan bir grup hcrenin bir araya gelmesi ile oluturulur. Bu alan, aboneye ar yaplan alandr. Her LAya bir veya birden fazla baz istasyon denetisi ancak tek bir MSC tarafndan hizmet sunulur (ekil 30.4.). Her LAya bir Konum Alan Kimlii (Location Area Identity, LAI) numaras atanmaktadr.
LA 4 LA 5 LA 6

VLR MSC

LA1

LA2

LA3

ekil 4. Konum Alanlar

Bir MSC/VLR hizmet alan bir GSM ann bir MSCsi tarafndan kapsanan ve MSCnin VLRnda kaydedildii gibi eriilebilir bir hizmet alann temsil eder (ekil 30.5.).
2008 Yasin KAPLAN - Tm haklar sakldr

Veri Haberlemesi - Yasin KAPLAN

VLR MSC III IV

VLR MSC

VLR MSC

VLR MSC

II

ekil 5. MSC/VLR Hizmet Alanlar

PLMN hizmet alan yalnzca bir a operatr tarafndan hizmet sunulan hizmet alandr (ekil 6.).

PLMN

PLMN

PLMN

PLMN

ekil 6. PLMN A Alanlar

4. GSM Abone Hizmetleri GSM aracl ile sunulan iki temel hizmet bulunmaktadr: Telefon (Telephony Services) ve Veri (Bearer Services). Telefon hizmeti ounlukla, dier abonelerle tam teekkll olarak (Gerekli ubirim ekipman dahil) sesli grmeyi salayan hizmetlerdir. Veri hizmetleri, iki eriim noktas arasnda gerekli arayzlerin salanarak veri iletimi iin gerekli iaretlerin tanmasn salar. Tipik bir GSM anda

http://www.yasinkaplan.com/

GSM ve GPRS

9600-14400 bps tama salanabilir. V.24 analog veya V.110 saysal eriim hizmeti GSM alarnda salanabilmektedir. Normal telefon ve acil arama dnda aadaki abone hizmetleri de GSM tarafndan desteklenmektedir:
Dual-tone Multifrequency (DTMF) - DTMF, bir telefon cevap sisteminin uzaktan kontrol gibi ilemlerde kullanlan bir ses iaretleme sistemidir. Facsimile Group III - GSM, CCITT Grup 3 faks sistemini destekler. Standart faks sistemleri telefon ana analog iaretler ile balanacak ekilde tasarlanmtr. GSM sistemlerinde, santrallerde faks iletimi iin zel eviriciler bulunmaktadr. Bu, bir GSM ubirimden balatlan saysal faks iletiminin analog olarak bir faks makinesine iletimini salar. Birok GSM anda abonelere bu zellik seime bal olarak sunulur. Ksa Mesaj Hizmeti (Short Message Services, SMS) - GSM alarnda sunulan en kullanl hizmetlerden biri de SMSdir. Azami 160 alfanumerik karakterden oluan bir mesaj mobil istasyonlardan tarafndan alnp, gnderilebilir. Bu hizmet ar cihazlarnda sunulan hizmetin birka ek faydas olan bir uyarlamas olarak deerlendirilebilir. Eer GSM abonesinin cep telefonu kapal veya kapsama alan dnda ise gnderilen mesaj nceden belirlenen bir sre kadar saklanabilir; abone ubirimini atnda veya kapsama alanna girdiinde mesaj aboneye ulatrlr. Bu ilev mesajn ulatrlmasn garanti eder. Hcre Yayn (Cell Boadcast) - Hcre yayn SMSin deiik bir trde sunulmu eklidir. Azami 93 karakterden oluan bir mesaj, belirli bir corafi alandaki abonelerin tmne yaynlanabilir. Tipik uygulamalar arasnda, belirli bir alandaki trafik skklklar, kazalar veya futbol karlamalar sonular olabilir. Sesli Mesaj (Voice Mail) - Bu hizmet aslnda abone tarafndan denetlenilebilen bir telesekreter hizmetidir. Gelen arlar bir mesaj kutusuna ynlendirilebilir ve bu mesajlar abone tarafndan zel bir gvenlik kodu girilerek dinlenebilir. Fax Mail - Bu hizmetle abone, kendisine gelen faks mesajlarn diledii bir faks makinesine ynlendirebilir; gelen mesajlar bir hizmet merkezinde depolanr, abone diledii zaman kiisel ifresini girerek bir faks makinesine bu mesajlar alabilir.

Ek Hizmetler GSM, ses ve veri hizmetlerini tamamlayc bir dizi ek hizmeti de desteklemektedir. Ek hizmetler GSM tarafndan tanmlanan ve ek gelirler salayan katma deerli hizmetlerdir. Bu tr hizmetler arasnda en yaygn olanlar:
ar Ynlendirme (Call Forwarding) - Bu hizmet aboneye gelen arlarn, abone eriilemez durumda iken, megul iken, ary cevapsz brakmas durumunda veya seime bal olarak koulsuz olarak baka bir numaraya ynlendirilmesini salar. Arama Kstlama (Barring of Outgoing Calls) - Bu hizmet bir abonenin dar doru arama yapmasn engeller. Gelen ar Kstlama (Barring of Incoming Calls) - Bu ilev abonenin kendine gelen arlar engellemesine olanak tanr. ki tr gelen ar engelleme durumu

2008 Yasin KAPLAN - Tm haklar sakldr

Veri Haberlemesi - Yasin KAPLAN

bulunmaktadr; tm gelen arlarn kstlanmas, merkez PLMN dnda roaming yaplrken gelen arlarn kstlanmas (PLMN dnda gelen arlar iin abone, ar sresine gre ek bir cret der). ar Tutma (Call Hold) - Bu hizmet abonenin yaplan bir ary askya alp daha sonra yeniden arya dnmesini salar. ar tutma sadece normal telefon hizmeti iin geerlidir. ar Bekletme (Call Waiting) - Bu hizmet abonenin bir ar srasnda gelen baka bir ar iin bilgilendirilmesini salar. Abone gelen ary cevaplayabilir, reddedebilir veya gz ard edebilir. ar bekletme devre anahtarlamal bir balanty kullanan tm GSM telekomnikasyon hizmetlerine uygulanabilir. ar Konferans (Multiparty Service) - Bu hizmet bir GSM abonesinin ila alt aboneyi kapsayan ve tmnn e zamanl olarak haberleebilecei bir konferans kurmasn salar. Bu hizmet sadece normal telefon hizmeti iin uygulanabilir. Calling Line Identification Presentation/Restriction (CLIP/CLIR) - Bu hizmetler aranlan uca, arayan ucun telefon numarasnn gnderilmesini veya gnderilmemesini salar. Kapal Kullanc Gruplar (Closed User Groups, CUG) - CUG, GSM ortamnda bir grup abonenin dahil olduu bir sanal PBX hizmetidir. Bu hizmet ile grup yelerinin yalnzca birbirlerini ve dier belirli baz numaralar arayacak ekilde snrlandrlmalarn salanabilir.

5. GPRS GPRS paket esasl bir teknik ile yksek veya dk hzl veri ile iaretlemenin GSM alar zerinden verimli bir ekilde tanmas iin bir yol sunar. GPRS a ve radyo frekans kaynaklarnn kullanmn iyiletirir. Radyo ve a alt sistemleri birbirinden ayr tutulur ve bylelikle a alt sisteminin dier radyo eriim teknolojileri tarafndan kullanmna olanak tannr. GPRS hali hazrdaki MSC merkezlerinde bir deiiklik gerektirmez. Kullanm esnek olan yeni GPRS radyo kanallar tanmlanmtr; 1den 8e kadar radyo arayz zaman dilimleri (Timeslot) her bir TDMA erevesine yerletirilebilir, zaman dilimleri etkin kullanclar arasnda paylatrlabilir ve al ve veri kanallar ayr olarak tahsis edilir. Operatr tercihi ve hizmet yknn bir fonksiyonu olarak radyo arayz kaynaklar ses ve veri hizmetleri arasnda dinamik olarak paylatrlabilir. Kullanc bana bit oranlarnn 9 Kbpsden 150 Kbpse kadar sunulabilmesine olana tanyan deiik radyo kanal kodlama dzenleri tanmlanmtr. Standart veri protokollerine dayanan uygulamalar desteklenmektedir ve IP ve X.25 alar ile veri al verii tanmlanmtr. zel, noktadan noktaya veya noktadan ok noktaya hizmetler desteklenmektir. GPRS ayrca GPRS radyo kanallar zerinden SMS iletimine de izin verir. GPRS kesikli, patlamal veya belirli bir zamanda gerekleebilecek hacimli veri iletimlerini destekleyecek ekilde tasarlanmtr. Drt deiik QoS hizmet seviyesi desteklenmektedir. GPRSde veri iletimine balang iin gerekli srenin olduka ksa

http://www.yasinkaplan.com/

GSM ve GPRS

olmas salanmaktadr. (Pratikte bir GPRS ubirimi her zaman evrim ii saylabilir, veri iletimine balang iin geen sre 0,5-1 saniye arasnda deiir. Bu klasik veri hizmetlerindeki bir ka on saniyelik sre ile karlatrldnda GPRS ubirimlerinin neredeyse evrim ii saylabilecei sonucunu dourur). cretlendirme tipik olarak iletilen veri miktarnca gerekletirilir.
MSC/VLR HLR AUC

IP Omurgas

SMS-SC

MS BTS BSC/RNC SGSN

GPRS Omurgas GGSN

Dier PLMN'ler

ekil 7. GPRS a bileenleri

snf GPRS MS desteklenmektedir: Bir A snf MS GPRS ve dier GSM hizmetlerini ayn anda iletebilir. Bir B snf GPRS MS ise ayn anda hem GPRS iin denetim kanallarn ve dier GSM hizmetlerini izleyebilir ancak bir anda sadece bir hizmet kmesini iletebilir. Bir C snf GPRS MS ise sadece GPRS hizmetlerini iletebilir. GPRS, GSM altyaps iin iki yeni a ucunu sunmaktadr: lki, MSC ile ayn sradzen seviyesinde olan, bireysel MSlerin kaydn tutan, gvenlik ilevlerini ve eriim denetimini salayan Serving GPRS Support Node (SGSN)dir. SGSN baz istasyonu sistemine Frame Relay ile balanr. kincisi ise IP tabanl GPRS omurga a aracl ile SGSNler ile irtibatlandrlan ve harici paket anahtarlamal alar ile veri al veriini salayan Gateway GSN (GGSN)dur. HLR, GPRS abone bilgisi ile gelitirilmi ve SMS-MSCler SGSN aracl ile SMS iletimini desteklemek iin gncellenmitir. Seime bal olarak MSC/VLR GPRS ve GPRS tabanl olmayan hizmetlerin daha verimli koordinasyonu iin gelitirilebilir. rnein devre anahtarlamal arlar SGSN ile daha verimli bir ekilde anons edilebilir ve GPRS ve GPRS olmayan konum gncellemeleri daha verimli bir ekilde birletirilebilir. GPRS gvenlik ilevi varolan GSM gvenliine edeerdir. SGSN dorulama (Authentication) ve kriptolama ilevlerini ayn algoritmalar, anahtarlar ve kriterler zerinde GSMde olduu gibi yrtr. GPRS paket veri iletimi iin iyiletirilmi bir kripto algoritmasn kullanr.
2008 Yasin KAPLAN - Tm haklar sakldr

10

Veri Haberlemesi - Yasin KAPLAN

Hcre seimi zerk bir ekilde MS tarafndan veya baz istasyonu sistemi tarafndan MSe verilecek talimatla gerekletirilebilir. MS baka bir hcreyi veya ynlendirme alan olarak adlandrlan bir hcre grubunu setiinde a bilgilendirir. GPRS hizmetlerine eriim iin bir MS ncelikle aa varln bildirmek iin bir GPRS ekleme ilemi gerekletirir. Bu ilem MS ve SGSN arasnda mantksal bir balant kurar ve MSin, GPRS zerinden SMS, SGSN zerinden anons ve gelen GPRS verisi iin bilgilendirilmesini salar. GPRS verisini alp gndermek iin MS kullanmak istedii paket veri adresini etkinletirmelidir. Bu ilem MSin, kar gelen GGSN tarafndan tannr hale gelmesini ve veri al verii yapaca harici alara eriebilmesini salar. Kullanc verisi, MS ve harici veri alar arasnda tnelleme ile saydam olarak iletilebilir. Veri paketleri GPRSe has protokol bilgisi ile MS ve GGSN arasnda tanr. Bu yaklam GPRS sisteminin harici veri protokollerini yorumlama gerekliliini azaltr. Ancak VPN uygulamalar iin esnek bir yap sunmaz. Kullanc verisi tanrken sktrlabilir. 6. GPRS Arayzleri ETSI standartlar ve nc Nesil Ortaklk Projesi (3GPP) kapsamnda birka adet GSN mantksal arayz belirlenmitir. Bu arayzlerden bazlar ve kullanm alanlar aada tanmlanmtr.
MSC/VLR HLR SMS-SC EIR PTM/SC

IP Omurgas Internet Gs Gr Gd Gf Gm Gm Gi

Gn Iu/Gb BSC/RNC SGSN Gn Gp GGSN

Radyo Eriim ebekesi

Paket Anahtarlamal GPRS Omurgas

SGSN

Dier PLMN'ler

ekil 8. GPRS a arayzleri Gn ve Gp. SGSNler ve GGSNler arasnda denetim iaretlemesi (Hareket halinde balant ve oturum ynetimi iin) ve omurga ebeke iinde son kullanc veri trafiinin tnellenmesi.
http://www.yasinkaplan.com/

GSM ve GPRS

11

Iu. ekirdek ebeke ve radyo ebekesi arasnda IP trafiini tama. Radyo ebekesi ve ekirdek ebeke arasnda SGSN denetim iaretlemesi (SCCP/MTP3B/SSCF/SSCOP/AAL-5/ATM zerinden tanan RANAP protokol bu arabirim zerinde kullanlr. Mobil ubirimler ve ekirdek ebeke arasnda hareket halinde balant ve oturum ynetimi iin gerekli iaretlemeyi salar). Gb. GSM veya TDMA paket eriim alarnda BSClerle SGSN iaretlemesi. Gi. Mobil ebeke ve harici IP ebekeleri arasnda son kullanc IP verisinin tanmas, IP alarnda yerleik ISS sunucularyla GGSN kontrol sinyallemesi (RADIUS araclyla son kullanc kimlik bilgisi denetimi ve IP adres tahsisi dahil). Gr. SGSN ve HLR arasnda abone verilerinin saklanmasn ve geri alnmasn desteklemek amacyla MAP iaretlemesi. Gd. SGSN ve SMS-C arasnda paket anahtarlamal radyo kanallar zerinden SMS hizmetini desteklemek amacyla MAP iaretlemesi. Gm. PTM-SC, GGSN ve SGSN arasnda sinyalleme PTM sunucu uygulamas tarafndan ar gnderildikten sonra bu ular arasnda mesajlarn tanmas (Sz gelii, corafi filtreleme uygulayarak ya da uygulamakszn bir gruba veri gnderilmesi gerektiinde PTM sunucusu bir ar gnderir). Gm arabirimi halihazrda 3GPP tarafndan tanmlanmaktadr. Gf. Bir kullanc balandnda, SGSN ve EIR sunucular arasnda kimlik kontrol prosedrlerini desteklemek iin gerekli MAP iaretlemesi. Gs. SGSN sunucusu, MSC sunucusuna arabirim olarak standart Gs arabirimini destekler. Bunun amac hem paket anahtarlamal hem de devre anahtarlamal kanallara balanan abonelere hareket halinde balant imkan salamaktr. Bu birletirilmi ilemler mesela konum gncellemelerini ve ar mesajlarn kapsar. TDMA iin bu arayz ANSI iaretleme mesajlarnn GPRS ebekesine girip kmasn salamakla grevlidir (Bu, kayt, ar ve bilgi tayan teleservisleri kapsayan ilemler iin geerlidir). Gs arabirimi SMS iin de kullanlr. nk TDMA Gd arayzn desteklemez.

7. GPRS ve VPN Saydam tama yntemi kullanldnda, GPRS zerinden kurumsal VPN uygulamalar iin son kullancdan kurumsal aa kadar ek bir gvenlik katmann kurulumu gereklidir. Bu IPSec ile gerekletirilebilir. Kullanc (MS) GPRS ana balandnda, GGSN tarafndan IP adresi atamas gerekletirilir (DHCP anahtarlama kullanlabilir). Saydam eriim modelinde,
1. 2. 3. 4. Ubirimler mutlaka IPSeci desteklemelidir. Kullanclar IPSec kullanm iin eitilmelidirler. IPSec, kullanlabilir band geniliinin %30 orannda azaltacaktr. NAT ve QoS uygulama imkan olmayacaktr.

GPRS zerinden VPN hizmetinde baka bir yaklam saydam olmayan eriim yntemidir. Bu durumda GGSN ile ISP ve kurumlar arasnda tnelleme gerekletirilir.
2008 Yasin KAPLAN - Tm haklar sakldr

12

Veri Haberlemesi - Yasin KAPLAN

Bu durumda GGSN, dorulama (Authentication) iin bir vekil (Proxy) sunucusu grevini yrtr.

ekil 9. GPRS Saydam Eriim Modeli

GPRS u birimi ve kurumsal a veya ISPdeki veri taban zerinden dorulama gerekletirilir. Tnelleme, IPSec, L2TP veya MPLS tabanl olabilir. Yine bu yaklamda GGSNin kullanlacak tnelleme protokoln desteklemesi gereklidir (rnein L2TP kullanldnda GGSNin L2TP LAC grevini yrtebiliyor olmas, bir MPLS senaryosunda ise LER roln stlenmesi gerekebilir). L2TPde dorulama seeneinin RADIUS tabanl olarak iyi bir ekilde uygulanm olmas, cretlendirilebilir bir hizmet iin uygun bir zm olmasn salamaktadr. 8. zet Mobil Haberleme iin Global Sistem (Global System for Mobile Communication, GSM), saysal hcresel haberleme iin kresel olarak kabul edilmi bir standarttr. GSM, 1982'de, Avrupa'da 900 MHz'de iletilecek ve mobil telefon standardn oluturacak hcresel radyo sistemini standartlatrmak iin oluturulan grubun addr. Bu gruba Avrupa dndan da katlmlar gereklemitir. Genel Paket Radyo Hizmeti (General Packet Radio Service, GPRS), saysal hcresel alar (GSM, PCS, DCS) iin tasarlanm yeni bir hizmettir. Bu hizmet bir paket radyosu prensibini kullanr ve son kullanc verisinin, IP ve X.25 gibi paket veri protokolleri, GPRS ubirimlerinden GPRS ubirimlerine veya harici paket alarna tanmas iin kullanlabilir. GPRS, ETSI (European Telecommunications Standards Institute) tarafndan standartlatrlmtr. 9. Sorular 1. 2. 3. 4. 5. GSMden nceki hcresel telefon sistemlerine rnek veriniz. GSM ann temel bileenleri nelerdir? HLR ve VLRn ilevleri nelerdir? GSM a alanlarn aklaynz. GPRSde, SGSN ve GGSNin rolleri nelerdir?
http://www.yasinkaplan.com/