BÖLÜM 2.

GSM’İN GENEL ÖZELLİKLERİ

2.1 GSM(Global System for Mobile Communication)

Hücresel telekomünikasyon, hızlı gelişen ve çok kullanılan telekomünikasyon

uygulamalarından biridir. Birçok durumda hücresel çözümler geleneksel kablolu
şebekeler ve telsiz telefonlarla başarılı bir şekilde yarışabilir. Gelecekte, digital
teknolojiyi kullanan hücresel sistemler telekomünikasyonun evrensel metodu haline
gelecektir.

1982 yılında Nordic Post PTT’ si Avrupa genelinde 900MHz de bir radyo mobil
hücresel haberleşme sistemi belirlenmesi için Avrupa Posta ve Telekomünikasyon
konferansına (CEPT-Conferance of European Telecomminication) bir teklif
götürmüştür ve bunun kabul edilmesiyle CEPT tarafından GSM(Global System for
Mobile Communication) kurulmuştur ve bu şekilde GSM’in tarihi de başlamıştır.

1982 yılından 1985 yılına kadar sistemin analog ya da digital olması üzerinde
tartışmalar yapılmış ve 1985 yılında digital sistemin kurulması konusunda karara
varılmıştır.

1986 yılında Paris’te toplanan GSM komitesi tarafından; çalışma grupları arasında
koordinasyonu sağlayacak ve GSM’in yeni çıkan özelliklerinin güncellemesini
mümkün kılacak bir ekip kurulmuştur. Yine 1986 yılında Paris’ te yapılan alan testi
toplantısında geniş veya dar band çözümlerinden hangisinin kullanılacağı tartışılmış
ve 1987 yılında dar band TDMA(Time Division Multiple Access) seçilmiştir.

1988 yılında CEPT tarafından yürütülen ve GSM’ i de kapsayan teknik aktivitelerin

çoğunu üstlenen Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü(ETSI-European
Telecomminicaion tandart Institude) kurulmuştur. ETSI’nın kurulmasıyla şebeke
hizmeti sağlayıcıları ve telekomünikasyon ekipmanları üreticileri de GSM’in
özelliklerinin belirlenmesinde söz sahibi olmuştur.
 6

1991 yılında 13 ülkenin operatörleri tarafından GSM özellikleri ve GSM sisteminin

dağılımına dikkat çeken protokol Memorandum of Understanding’i (MoM)
imzalamıştır.Bu geniş bir piyasa ortaya çıkarmıştır.

GSM’in diğer bir adımı 1800 MHz frekans oranı için kişisel haberleşme ağı(PCN-
Personal Communication Services) ve 1900 MHz frekans oranı için kişisel
haberleşme servisleri(PCS-Personal Communication Services) özelliklerinin
geliştirilmesi olmuştur.

2.2 Farklı GSM Ağları

GSM 900/800 ve GSM 1900 için farklı frekans bantları kullanılır. Bazı ülkelerde bir
tek operatör bütün frekanslar için yetkiliyken bazı ülkelerde ise operatörler ihale
usulü frekansları paylaşır (Tablo 2.1).

Tablo 2.1 GSM Ağı İçin Frekans Bandı

Network tipi Frekans Bandı UL/DL Uygulama

GSM 900 890-915/935-960 MHz GSM 900
GSM 1800 1710-1785/1805-1880 MHz GSM 1800
GSM 1900 1850-1910/1930-1990 MHz GSM 1900

2.2.1 GSM 900 ve GSM 1800

GSM ve DCS birbirinden çok küçük farklarla ayrılan iki hücresel mobil telefon
sistemidir. Bu sistemler arasındaki en belirgin farklılaşma kullanım bantlarında
ortaya çıkmaktadır. DCS , 1710-1880 MHZ bandında çalışmaktadır ve sistem kanal
sayısı 375'tir. GSM için ise 900MHz bandında 124 kanaldan oluşan bir bant
ayrılmıştır.
 7

Türkiye' de şu anda DCS 1800 sisteminde hizmet verecek 3 yeni şebekenin ihalesiyle
ilgili çalışmalar yürütülmektedir. En çok merak edilen konuların başındaysa bu yeni
şebekelerin eski GSM 900 operatörleriyle yurt içinde roaming anlaşması
gerçekleştirebilmeleridir. GSM 900 sistemlerinin ilk kurulması ile her ülkede en az
iki operatör bulunması ve aralarında roaming almaması GDM MOD kuralları gereği
idi. Yani abone olunan operatörün kapsama alanı dışına çıkıldığında diğer yerli
oparatöre kayıtlanmak mümkün değildir. GSM 900 de iki yerli operatörle ancak Türk
Telekom'un santralleri üzerinden görüşülebilinir. DCS 1800 sisteminde ise bu katı
kurallar konmamıştır. Her ülkede değişik uygulamalar ile olaya daha çok ticari
açıdan yaklaşmaktadır.

Bu konunun anlaşılabilmesi için Avrupa'daki durumun irdelenmesinde yarar vardır.

Örnek olarak İngiltere'yi ele alırsak, bu ülkede bulunan One-to-One ve Orange
adındaki DCS 1800 şebekelerinin ülkenin en büyük GSM operatörü olan Vodafone
ile herhangi bir roaming anlaşmaları yoktur. Çünkü Orange ve One-to-One
birbirlerinin rakibi oldukları gibi Vodafone'un da rakibidirler. Ayın durum
Almanya'daki GSM (DI, D2) ve DCS (El) operatörleri içinde geçerlidir.Bazı Avrupa
ülkelerinde, eski GSM operatörlerine yeni DCS 1800 bandından bir miktar kanal
verilmiştir. Ancak bu durumun Türkiye'de de gerçekleşmesi ihtimal dahilinde
görülmemektedir. Yurt içi dolaşım anlaşması olan ülkelerde DCS ve GSM aboneleri
birbirlerinin frekans bandından yararlanabilmekle birlikte, şebeke operatörleri bu
durumda kendilerine ait SIM kartı bulunan telefonun ekranında rakip firmanın
isminin çıkmasını istememektedir. Bu nedenle şebeke operatörlerinin desteklediği
; telefonlar böyle bir durumda ekrana rakip şebekenin ismi yerine dolanımda
(ROAMING) ibaresini çıkarmaktadırlar.
GSM ve DCS operatörlerinin birbirlerine karşılaştırmalı üstünlükleri aşağıda
sıralanmaktadır :

1. DCS operatörleri daha geniş bir frekans bandında ayın kanal genişliğinde iletişim
hizmeti sundukları için şehir merkezlerinde avantajlı duruma geçmektedirler. Bu
durum özellikle aşırı kalabalık hipermarket ve büyük alışveriş merkezlerinde veya
 8

şehirlerin iş merkezlerinde onları avantajlı hale getirmektedir. GSM operatörleri ise

ayın başarıya ulaşabilmek için az olan kanal sayılarım kompanse edebilecek düşük
güçte ve çok sayıda mikro hücre kullanarak frekans tekrarı yapmaya mecburdurlar.
Bu durum GSM operatöderinin daha fazla yatırım yapmaları demektir. (DCS sistemi
büyük yerleşim alanlarında daha avantajlı bir sistemdir.

2. Mikrodalga yayılmanın doğası gereği. Frekans dalganın eşzamanlı azalır. Yani

900 MHZ' de yayın yapan GSM operatörleri özellikle konuşma yoğunluğunun az
olduğu kırsal kesimlerde ve şehirlerarası yollarda avantajlı duruma geçmektedirler.
1800 MHz'de yayın yapacak olan DCS operatörlerinin Türkiye gibi doğası tepelik ve
geniş olan bir alam kaplamaları büyük masraflar gerektirecektir. (GSM 900 sistemi
kırsal alanda daha avantajlı bir sistemdir.) Her iki frekansta yer alan şebekelerin
birbirlerine olan bu üstünlüklerini rekabet için bir silah olarak kullanmaları
kaçınılmazdır. Bu nedenle aralarında yurtiçi dolaşım anlaşması yapmaları son derece
zor görülmektedir.

GSM ve DCS sistemi içinde fiziksel şartların zorunlu kıldığı yerlerde dolaşımın
mümkün kılınabilmesi için gerekli altyapı bulunmaktadır. Bilindiği üzere her iki
sistem de genelde ayın standartlara sahiptir. Her iki sistem de hücreseldir ve bu
hücreler Location Area (LA) denilen daha geniş hücrelerin parçası olarak
tasarlanmaktadır. GSM ve DCS sistemleri içerisinde yer alan özellikler değişik
bantlardaki operatörlerin birbirlerine belli LA'larda dolaşıma izin vermelerini
mümkün kılmaktadır. Bu durumda örneğin ilk etapta Ankara İstanbul arasındaki
otoban kaplamada zorluk çeken DCS operatörü belli ticari şartları kabul etmesi
durumunda GSM operatörüyle anlaşıp abonelerine GSM bandım da sunulan teknik
olarak mümkün görülmektedir. Şu anda Türkiye' de pratik durumsa TURKCELL ve
TELSİM'in bu şekilde bir kul1amma pek yanaşmayacakları izlenimini vermektedir

2.3 GSM Ağ Donanımı

Her hücre sistemi kendine özel bir donanıma sahiptir ve donanımın her parçası
bulunduğu hücreye özgü özelliklere sahiptir
 9

Ağdaki temel sistemler:

• İşletim ve destek sistemi

• Anahtarlama sistem
•Temel istasyon sistemi şeklindedir.

Sistem Şekil 2.1’ de gösterilmiştir.

Şekil 2.1 GSM sistem modeli

Her bir yapıyı ayrı ayrı incelersek:

2.3.1 İşletim ve Destek Sistemi(OSS)

GSM sistemi yönetimi için OSS aşağıdaki materyallerle birlikte kullanılır.

 Hücresel ağ yönetimi
 Ağ işletim desteği
 10

2.3.2 Anahtarlama Sistemi(SS)

Şekil 2.2 Anahtarlama sistemi

2.3.2.1 Mobil Servis Değiştirme Merkezi(MSC)

Mobil servis anahtarlama merkezi(MSC) mobil abonelerin aramalarının kurulumu,

yönlendirilmesi ve denetlenmesinden sorumludur. MSC ayrıca GSM şebekesinin,
yerel telefon şebekesinin(PTSN) bir uzantısı olarak çalışmasını sağlar.

2.3.2.2 Temel Konum Kaydı(HLR)

Ana bölgesel kaydedici; PLMN’ ye(Public Land Mobile Network) bağlı olarak her
abonenin bilgilerinin tutulduğu bir veritabanıdır. Bu veritabanı bir veya daha fazla
HLR tarafından kullanılabilir.
 11

2.3.2.3 Ziyaretçi Konum Kaydı(VLR)

Bu veri tabanı bir veya daha fazla MSC ye ve onlarla kaplı alana hizmet verir.Bu
alana MSC/VLR denir.VLR; MSC/VLR servis alanını ziyaret eden kullanıcılar
hakkında geçici bilgiler içerir.Kullanıcının bir sistemden başka bir sisteme geçmesi
VLR’yi ilgilendirir.

2.3.2.4 MSC Çıkışı(MSC)

Kullanıcılar bir arama gerçekleştirmek istediklerinde GMSC aramaları MSC’ye

yönlendirilir.Bu aynı zamanda MSC/VLR ye de yönlendirme anlamına gelir.

2.3.2.5 Emniyet Merkezi(AUC)

Güvenlik nedeniyle konuşma, bilgi ve sinyallere bölünür, ulaşım sırasında kullanım

doğrulanır. Kullanıcı doğrulamasında AUC doğrulama ve şifreleme parametrelerine
ihtiyaç duyar ve bu gerçekleştirilerek kullanım güvenliği sağlanmış olur.

2.3.2.6 Ekipman Kimlik Kaydı(EIR)

GSM’ de abone mobil ekipmanlar arasında fark vardır. Yukarıda bahsedildiği gibi
AUC erişim anında aboneyi kontrol eder. EIR mobil ekipmanları çalınma veya
kayıtsız olma durumuna göre kontrol eder.

2.3.2.7 Interworking Bölgesel Kaydedici(ILR)

Şu an sadece GSM 1900 şebekeleri kullanılmaktadır. Değişik işletim standartlarını

kullanan hücresel ağların haberleşmelerdeki düğüm noktalarını kullanır.
 12

2.3.2.8Kısa Mesaj Servisi-MSC Çıkışı(SMS-GMSC)

Bir MSC servis merkezinden(SC-Service Center) kısa mesaj alımı, HLR’ yi bilgi
yönlendirmesi, mesaj bekleme bilgisi ve MS’ in alıcısı olan MSC’ ye kısa mesaj
dağıtımı için sorgulamak mümkündür.

2.3.2.9 Kısa Mesaj Servisi-Interworking MSC(SMS-IWMSC)

Kısa mesaj servisi interworking MSC kaynaklı mobil kısa mesajları kabul eder.
Ayrıca HLR’ den gelen alarm mesajlarını alır ve bu mesajları SC alıcısına sunar.
SMS-IWMSC fonksiyonu normalde MSC/VLR düğümüyle birleşir.

2.3.2.10 Data Transmisyon Arayüzü(DTI)

DTI(donanım ve yazılım içeriğiyle birlikte) çeşitli ağlardaki data haberleşmesi için

bir ara yüze sahiptir. Kullanıcı DTI boyunca aynı konuşma anı içinde data ve
konuşmayı aynı anda gönderebilir. Bunun temel özellikleri bir modem ve faks
birlikteliğini ve oran adaptasyonudur.

2.3.3 Baz İstasyon Sistemi(BSS)

Baz istasyon sistemi iki ana kısımdan oluşur.

• Baz istasyon Kontrolü(BSC-Base Station Controller)

• Baz Alıcı-Verici İstasyonu(BTS-Base Transceiver Station)
 13

Şekil 2.4 Baz istasyon sistemi

2.3.3.1 BSC

Baz istasyon kontrolörü BSS’ nin merkez noktasıdır. BSC radyo ağlarını yönetir ve
aşağıdaki özellikleri takip eder:

• Mobil istasyon bağlantısını alma ve bırakma

• Radyo ağ idaresi
• Konuşma kodlaması ve oran adaptosyonu
• Trafik yoğunluğu
• BTS’ nin iletim yönetimi
• BTS’ nin uzaktan kumanda edilmesi

BSC, radyo haberleşme ağında daha fazla İhtiyaç duyulan haberleşme gereksinimi
gidermek amacıyla tasarlanmıştır. BSC, MSC' de bulunan radyo bağlantılı
fonksiyonların bir çoğunun ayrı bir yerdeki noktada toplanması ile oluşturulmuştur.
Böylece MSC' nin telefon ile bağlantılı fonksiyonlarının ve servislerinin üzerine
konsantre olması,bağımsız olarak geliştirilebilmesi sağlanmıştır.
 14

BSC radyo haberleşme ağının daha büyük kısmını kontrol eder. En önemli görevi
radyo kaynaklarının kullanımını en yüksek oranda sağlamaktır. BSC fonksiyonel
ihtiyaçları o kadar büyüktür ki, gerekli ekipman fiyat göz önünde bulundurularak
uygulama ve yönetime geçilir. BSC radyo haberleşme ağı yönetiminin. tüm
ihtiyaçlarına cevap vermektedir. Eğer sistem kötü çalışırsa haberleşme ağı servisleri
bundan etkilenmez1er.

BSC' nin transmisyon yolu üzerindeki MSC ve BTS arasındaki konumu değişiklik
gösterir. Çoğu durumda MSC ve BSC aynı konumda bulunur, böylece transmisyon
(taşıma) daha ucuza gelir. Uzaktan kumandalı bir BSC' nin de monte edilmesi
düşünülebilir. Ancak bazı konumlar, kendini kanıtlamamış MSC yerine BSC için
daha uygundur. Çünkü MSC' ler daha yeni onaylanmış ürünlerdir. Yeni onaylanan
ürünler istenilen seviyeye geldikten sonra, kurulacak sistemlerde yerlerini alabilirler.
MSC, BSC ile hemen hemen aynı fiyata mal olmaktadır.

2.3.3.1.1 BSC' nin İşlevselliği

• Radyo Network İdaresi

Radyo network hücresel sistemi genellikle, yeni giren aboneler sebebiyle büyük
baskı altındadır. Servis işlemeye başladıktan sonra artan trafik sebebi ile belirli
aralıklarla yeniden konfigüre edilmek zorundadır. Bu yüzden BSC' ye etkili bir data
yapısı sağlanmak zorundadır. BSC' nin bir bölümü ekipman fonksiyonlarım
sağlarken diğer bölümü de radyo trafiğini sağlar.

•Hücre Tammlama Datasının ve Hücre Konfigürasyon Datasının İdaresi

Sistem komutları ile hücreleri tanımlamak ve tanımlanmış hücrelerin tamamını

değiştirip silmek mümkündür. Hücre sembolik bir isim kullanılarak tanımlanmıştır.
Tanım bilgisi şunları kapsar:

• Hücre Global Kimliği (CGl)

• Temel İstasyon Kimlik Kodu (BSlC)
 15

• Yayın Kontrol Kanal Numarası (BCCH)

Hücrenin konfigürasyonu RF kanal numarasının ve RBS çıkış güç seviyelerinin

eklenmesi, değiştirilmesi ve silinmesini içerir. Bu fonksiyonlar için gerekli
fonksiyonlan ass sağlar.

• Sistem Bilgi Datasının İdaresi

Sistem bilgi datası RBS' den MS' lere (hem boşta hem de çalışma durumunda)
gönderilen hücre datasıdır ve şunları içerir:

• Girişi yada kendisine izin verilmeyen hücre hakkında bilgi

• Hücreden izin verilen en fazla çıkış gücü
• Sinyal gücünü ölçmek için komşuların frekansları hakkında bilgi

• Data Tespit İdaresi

Data fonksiyon tespitini ayarlamak için kullanılır. Örneğin, hücrenin algoritması

yada sıralamasının değerlendirilmesi değişebilir. Sonuçlar geçici tepe grafiği için
gerekli olan yükteki dengesizlikleri gidermek için kullanılabilir.

•Trafik ve Sonuç Ölçümleri

Bu bir trafık ölçme fonksiyonudur. BSC' deki radyo network' u sürekli İzlemek için
kullanılır. Fonksiyon STS yan sistemi ile arayüz halindedir. Çıkış ass' ye aktarılarak
ileri düzeyde görev oluşumu için kullanılabilir. Ölçüm örnekleri, çağrı girişim
sayıları tıkanıklık, trafik seviyesi ve düşen bağlantı sayısı gibi seçenekleri içerir.

• Boşta Kanal Ölçümü

Boşta modda gezici istasyon farklı kanalları ölçer, baz istasyona rapor göndererek
özel kanallar üzerindeki ara yüz seviyeleri hakkında bilgiyi iletir. Böylece bir arama
için en düşük ara yüze sahip kanalı tesis etme imkanı olur.
 16

• Trafik Kayıtları

Bu fonksiyon radyo haberleşme ağında bulunan o anki bir hücre yada o anki bir
gezici istasyon hakkındaki ölçümleri kaydeder. Radyo haberleşme ağında ve hatalı
ekipman üzerindeki aksaklıkları bir çağrı sırasında bulmak içinde kullanılır. A ve
Abis ara yüz üzerinden yollanmış mesajlarda olabilir.

• Hücre Yük Paylaşımı

Hücre parametrelerinin, hücre yük paylaşımı için eklenmesiyle birlikte handover' ler
komşu hücrelere tıkanıklık olduğunda daha erken gelir.

• Multi Band BSC

Bu BTS' nin farklı bandlara örneğin, GSM 900 ve DCS 1800' de çalıştığında
desteklemek üzere gerçekleştirilmiş yeni bir özelliktir.

2.3.3.2 BTS

BTS bir hücrede istenen bütün radyo ve iletim ara yüz ekipmanlarını içerir. Her
BTS bir veya daha fazla frekans çiftini kullanır. Bir frekans sinyalleri mobil
istasyona iletir, biri mobil istasyonda sinyalleri alır. Bu nedenle en azından bir verici
ve alıcı kullanılmalıdır.