GJYKATA FISKALE, EKSPERTI FISKAL DHE MORALI*

NGA EDUART GJOKUTAJ

Nse gjykatsit do t jen t varur nga ata (e dini vet ju) zbatimi i barabart ligjeve do t vazhdoj t jet i pamundur dhe n vend te ligjit t shumics do t vazhdojm t sundohemi nga ligji i pakics. Nj sistem gjyqsor i varur vetm nga ligjet sht parajsa pr t dmtuarit nga abuzuesit e ligjeve dhe t drejts. Kurse qytetarve u prezantohet nj ekuacion i zgjidhur pr dilemn universale t barazis s dokujt para ligjit. Por, nj gjyqsor i pavarur ndihmon dhe ndikon edhe n zhvillimin ekonomik. Si ka mundsi?! Gjykata sht jo vetm nj faktor ky pr zbatimin e ligjit, por nga ana tjetr sht dhe nj sistem q ka detyrn e ruajtsit t ligjshmris s sistemit, t mardhnieve t lidhura me t drejtn mbi pronn, kapitalin dhe jetn ekonomiko-shoqrore. Nse e konsiderojm pavarsin e gjyqsorit si nj kuptim pr t realizuar zbatimin sa m korrekt t ligjeve, ather do t duhet q gjykatsit t garantohen nga do rrezik pr varsi dhe ndikim n jetn profesionale pa harruar jetn private, q i v prball presionit. Qllimi i gjyqsorit duhet t mbetet garantimi i zbatimit t ligjit dhe jo interesi i individve apo vullneti i autoritetit t politiks n pushtet. Ky qllim duhet t ket lidhje me faktorin e ruajtjes s integritetit t tyre pr t mos patur pasoja, nga vendimet e dhna prej tyre. Natyrisht q ktu nuk flitet pr gjykats q marrin vendime, t cilat nuk jan n prputhje me misionin e tyre. Liria aktuale, qe ka gjyqsori n menun e do dite pr t ushtruar detyrn, sipas shijes s qytetarit rezulton se i mungojn disa prbrs q i shikojm n sistemet e gjyqsorit t vendeve t Bashkimit Europian dhe vendeve t tjera q jan t part e ktij profesioni. Shpesh, gatuhen ushqime q nuk plqehen nga konsumatori. Po nse shikojm menun lidhur me shtjet fiskale? Nse flasim pr segmentin e gjyqsorit q trajton shtjet fiskale, ather analiza shkon m tej se nj shtje civile e zakonshme. Gjykata fiskale duhet t shqyrtojn krkesat e palve q e kan t nevojshme justifikimin apo sqarimin e nj sjellje te kaluar t lidhur me zbatimin e legjislacionit fiskal. Ky gjykim i vshtir ka momente, qe duhen mbajtur ne konsiderate, nder te cilat me kryesorja do t ishte ekspertiza fiskale, nj profesion i cili ende nuk sht i garantuar si nivelet e tjera t ekspertizave t ngjashme me t. N nj gjykim pr shtje q kan t bjn me problemet fiskale, interpretimi juridik i problemit sht objekti rutin i puns s gjykats. Ndrsa, nse nj shtje fiskale gjykohet pa konkluzionin e nj eksperti fiskal, ather do t thoshim se gjykimi ka dshtuar s qeni m pran rrugs pr te ligji. Jetojm nj koh, kur produkti prej evazionit fiskal sht burimi i gjith epidemive masive t jets s dy dekadave t fundit. Korrupsioni dhe joshja prej paras me origjin evazioni n shum raste lviz si gjith viruset sa nga njri organizm te tjetri duke tentuar t kthej sindromn n rast epidemie joshjeje kolektive dhe efektet i shikojm dhe gjykojm prdit. Te gjykosh sipas ligjeve eshte padiskutim qellimi kryesor, por t gjykosh evazionin sht morali i

vetm q i ka mbetur shoqris pr t br ndarjen e nevojshme t moralit t t mirit dhe t keqit. N shum vende, vendimet e nj gjyqi fiskal diktojn n jo pak momente t jets s vendit edhe hartn e proceseve fiskale dhe ekonomike ku duhet t kaloj ekonomia dhe shteti. Natyrisht, q mbshtetja te ekspertt prdoret nga gjyqsori pr do gjykim civil apo penal, por problemi i konflikteve administrat-tatimpagues, shtet-privat, shtet-shtet etj. raste potenciale kan nj natyre t veant dhe nj eksperienc t pakt. Marrja prsipr e nj reforme t till krkon studime dhe debat, s pari teknik te hollsishm mbi efektet ekonomike t saj. Gjykata fiskale duhet t dij n mnyr t detajuar se far mbikosto do t kishte individi dhe ekonomia, nse gjykimi do te ishte me standartet q shikojm sot. Problemet q karakterizojn periudhat npr t cilat ka kaluar dhe kalon vendi jon jan piketat, q nevojitet pr ti par n ndihm t ndryshimit t modelit, me qllim q keto instrumenta ligjore n duart e gjyqsorit t jen sa m efektive dhe transparente. Praktika e mir botrore ka provuar se mbi t gjitha nevojitet nj pavarsi reale e gjyqsorit. Kjo pavarsi mund t nxit rritjen ekonomike nprmjet kanaleve t ndryshme, nj ndr t cilt sht reduktimi i korrupsionit duke luftuar evazionin. Ndrkoh, krijimi dhe funksionimi i nj gjykate fiskale nuk duhet t jet thjesht nj tek ditore e politiks dhe nj premtim i kryer, por produkt i reformave te nxituara, por nje rrjedhoje logjike, q duhet ngritur mbi nj gjyqsor t pavarur dhe me standarte te qndrueshme q kan referenc standartet m t mira t kampionve t demokracis. E besoni se mund t bhet? Un pr vete jam optimist.
* kliko www.al-tax.org