EKONOMI

EKONOMIAMikr oekonomia

.-sht fush e shkencs ekonomike q studion sjelljet dhe qndrimeti ndividuale t disa

komponenteve t shoqris q jan:sektort prodhues,firm at dheamvisrtit .Mikroekonomi a n

parim studion sjelljet dhe qndrimet e subjekteve dhe tregjevet caktuara.Me nivelin mikroekonomi k nnkuptojm

analizn e sjelljes dhe funksionimit t subjekteve t veqanta ekonomike siq jan firmat apo kompanit si dhe analizn

e mnyrs sesi ndrtohen qmimet dhe pagesat n nj treg t caktuar. Mikroekonomia sht fush eekonomis q

merret me sjelljen e njerzve dhe llojshmrit meqense ato lidhen me njsirelativisht t vogla nj individ nj

firm nj industri nj treg m vete.

Makroekonomi a

- studion funksionimin e ekonomis kombtare si

nj trsi.Makroeko nomiamerret me studimin e asaj se si n kuadr t nj ekonomie kombtare prcaktohet

niveli dheshtimi i prodhimit studi on problemet e inflacionit devalvimit stagflacionit papunsisetj. Problemet m

parsore me t cilat merret makroekonomi a jan: shtimi ekonomik dhetempoa e tij ciklet ekonomi ke dhe efektet

e tyre niveli i punsimit dhe problemi i papunsisniv eli i prgjithshm i qmimeve dhe problemet e inflacionit

problemet e politiksmakro ekonomike etj.Rndsia e makroekonomi s qndron edhe n faktin se ajo nuk bnvetm

prshkrimin e fenomeneve dhe e proceseve ekonomike por ajo njkohsisht edhe ianalizon ligjshmrit

dhe ndrvarshmri t e tyre.Nga ana tjetr njohja me fenomenetmak roekonomike individve u ofron mundsi

n e parashikimit se si do t zhvillohen procesetekono mike n t ardhmn d.m.th. ti parashikojn

 problemet e ardhshme ekonomike.

Mezoekonomia

sht fush e shkencs ekonomike e cila studion nivelet

e ndrmjetme qgjenden n mes njsis atomike t mikroekonomi s dhe trsis makroe kom=nomike. Objekti

istudimit t mezoekonomis sht q t studioj: degt sektort rajonet etj.dhe shpeshherth eksohet se mezoekonomia

merret me studimin e veprimit t koorporatav emultinacional e.Qarkullimi i shum koorporatave multinacionale

sht m i madh se prodhimibruto nacional i shum shteteve t bots por n aspektin e gjr shtetet

ende jan m tfuqishme.Sh kaqete jan t shumta:Shtete t nacionale kontrollojn territorin e caktuar ndrsakoorpor

atat multinacionale kt nuk mun ta bjn, Shtetet n mnyr legjitime mund t kenn dispozicion

fuqi ushtarake qoft individual ose kolektive, Shtetet jan prgjegjse nmnyr individuale ose kolektive pr

funksionimin e sistemit ekzistues juridik.

Megaekonomia

studion fushveprimin e komplekseve nacionale dhe

multinacionale problemet globale t njerzimit zhvillimin e bots s tret tregjet financiare ndr kombtaretreg

tin ndrkombtar e problemet parsore t integrimeve ekonomike prparsit dhe dobsite procesit t

globalizimit ndotjen globale t ambientit jetsor etj.

Ekonomia e re

- Interesimi pr ekonomin e re sht

rritur n gjysmn e dyt t shekullit XXkur ekonomia Amerikane arriti norma t larta por dhe jostabile t

shtimit ekonomik.Eko nomiae re apo si quhet ndryshe edhe ekonomia informative ( digjitale ) jan terma pr

produktet ereja shrbimet dhe tregjet q jan t ndrlidhura me prdorimin e kompjutervek omunikimeve

mobile e posaqrisht t internetit e q i japin nj shtytje t posaqme zhvillimitekono mik.Karakteris tia parsore e

ksaj epoke sht transportimi ( bartja ) e mnjhershme et dhnave jomateriale si dhe shtimi jashtzakonish

t i madh i lidhjeve dhe rrjeteveelektro nike.Po ashtu interneti sht shndrruar n nj galeri t gjr t shitblerjeve.K

shtup.sh.n vitin 1998 shitjet prmes internetit ishin vetm 8 miliard $ , n vitin 2000 rreth 40miliard $,

ndrsa sipas vlersimeve kjo vler n vitin 2002 do ti tejkaloj 80 miliard $.

Funksionet e shkences ekonmike jane

:
a) njohese

ky funksion nenkupton mundesin e njohjes se jetes

reale ekonomi ke si dhezbulimin e lighshmerive qe mundesojne qeverisjen e proceseve apo

te aktiviteteve ekonomike
b) Praktike

njohurit nga teoria ekonomike transferohen

ne njohuri racionale dhe praktikeek onomike Lidhur me kete qeshtje ekonomisti freng fitues i qmimit Nobel

per shkencatekono mike Mauricel Allais mbron tezen se teoria nuk ka vlere ne qoftese nuk gjene nje

zbatimne praktike.
c) Metodologjike

teoria e pergjithshme ekonomike eshte fundament

teorik I kompleksit teshkencave ekonomike, dhe paraqet nje bazament te rendesishem mbi te

cilin ngrihet edhshkencat e tjera ekonmike dhe shoqerore

Shkolla merkantiliste-

Shkolla merkantiliste eshte

paraqitur ne vendet e EvropesPerend imore ne paraqitjen e kapitalizmit ne fillim te shekullit XV deri

ne shekullin XVIII.
Emrin merkantelizmi e ka marr nga fjala latine mercatus -tregti,

qe jep te nenkupton

seperqendrimi paresor e studimit te tij eshte tregtia. Qellim kryesor i shkolles merkantiliste ishteshtimi i pasurise se

vendit ku sipas tyre kjo mund te arrihej vetem me tregti. Parimet eshkolles merkantiliste jane: -Pasuria e nje vendi

matet me para. Deri te parate arrihet vetempermes tregtise. Ne tregti eksporti i mallrave duhet te jete

me i madh se importi. Gjatezhvillimit te shkolles merkantiliste dallojme 2 faza: Merkantilizmin e hershem ku

do derdhje emetaleve te mueshme ishte e ndaluar dhe merkantilizmi i vonshem kur insistimiperqen drohet ne

bilancin pozitiv tregtar me rast perparesi i jepej zhvillimit te zejtarise dhetregtise si dhe perzierjes se kufizuar te

shtetit ne te gjitha aktivitetet ekonomike. Perfaqsueskry esor te merkatelizmit jane: Serra, Monkretier,

Kollet, Stjuart etj.

Shkolla Fiziokrate

- Shkolla fiziokrate eshte paraqitur ne shekullin XVII

per dallim nga shkollamerkan tilistike, shkolla fiziokrate si burim te pasurise se vendit e shihnin

prodhimtarine esidomos prodhimtarine bujqsore.Perfa qsuse i shkolles fiziokroate eshte Fransoa Kene

mjek,personal i Luigjit XVI ne gjysmen e dyte te shek XVIII ku sipas tij Toka eshte burim e vetem ipasurise dhe se bujqesia ato

i rrit. Idete me te rendesishme te Kenese ishin: produkti ipaster, ekuivalenca e kembimit dhe analiza e

repredukcionit. Kene shoqerine e ndan ne triklasa: prodhuese ,pronareve, joprodhuese. Merite e

Kenese ishte se ai per here te pare bartihulu mtimin nga lemia e qarkullimit ne lemin e prodhimtarise,

prodhimit bujqesor.
Ekonomia Neoklasike

- Ekonomia neoklasike eshte vazhdimi i ekonomis klasike

te AdamSmithi t. Perfaqsues te ekonomis neoklasike jane Alfred Marshall dhe Shumepeter. Veprat eShumpeterit

jane: Kapitalizmi, Socializmi dhe Demokraci a, Historia e analizes ekonomike etj.Perfaqsuesi t e kesaj

ekonomia kujdes te veqant i kushtojn efikasitetit ekonomik, studiojneambi entit jetesor, deficitin

shteteror, oferten dhe kerkesen e parase dhe te mallrave.

Ekonomia Klasik

e- perfshihet ekonomia e

cila nga mesi I sh XVIII e deri ne sh XIX, merrejme hulumtime e lidhjeve kapitaliste te prodhimit. Gjate shek

XVIII kemi depertimin e kapitalittregtar ne prodhimtari zhvillimin e hovshem ne manufacture si dhe ndryshimet ne

organizimine e prodhimit sipas parimit te ndarjes shoqrore te punes dhe specializimit. Perfaqesuesit eshkolles

klasike ishin Adam Smithi, david rikardo, wiliam pet etj Perfaqesuseit e ekonomisekl asike sqaruan se: pasuria e

nje kombi nuk matet me para por me te mirat qe prodhon aikomb,shpjeg uam dallimet ndermjet punes

prodhuese dhe asaj jo prodhuese,shp jeguam seqmimi i mallrave ne treg rregullohet sipas ligjit te

ofertes dhe kerkese e tij.Merita e ekonomisteve klasik qendron ne faktin se per here te pare objektin e studimit

ebarten nga sfera e qarkullimit ne sferen e prodhimit. Sipas perfaqsusve te kesaj shkolle shteti

duhet vetem te siguroj stabilitetin e brendshem te sistemit juridik dhe sigurin e jashtmendersa te gjitha ceshtjet

ekonomike do ti rregulloj dora e padukshme .

Ekonomia marksiste.-

Kontributi i marksit

qndron n faktin se ai pr her t par n teorinekonom ike shpjegoi se prveq harmonis s interesave

ekonomike ekzistojn dhekundrthn iet e caktuara.Sipas tij n kapitalizm disa njerz jan

pundhns ndrsa pjesam e madhe sht e shpronsuar nga kto t mira kapitale dhe m qllim t mbrojtjes

oseprparimit t interesave t tyre kta njerz nuk duhet t veprojn individualisht por n grupet organizuara.Ka

rl Marksi konsiderohet si nj nga kritikuesit m me ndikim t ekonomis stregut Veprat e tija jan shkruar

nga mesi i shek.XIX.Mar ksi n veprat e veta theksonte sezhvillimi i forcave prodhu ese dhe konkurrenca nse mbesin

pa kontroll pashmangsh m do tshkaktojn depresion t thell dhe do t keqsojn pozitn e fuqis puntore.

Socializmi eshtekrijuar jo me mesimet e marksit por eshte krijuar ne ato vende ku nivelii zhvillimit tekap italizmit ka

qene ne nivelin me te ulet. Zbatimet e mesimeve teorike te Marksit dheengelesit ne praktik e beriLenini ne

vitin 1917 ne Rusi.

Ekonomia Kejnziane

-Perfaqsues i ekonomis kejnziane ishte Xhon Keines. KEINS ne fillim

teviteve te 30ta beri kthes ne zhvillimin e mendimit ekonomik ne raport me menidim eathershem egzistues ate

liberal. Keines ekonomin e analizon ne teresi duke perfishi edheagregatet kryesor makroekonomi k. Qeshtjet me

te rendesishme qe i analizoj Keines ishin teardhurat kombetare,pu nesimi ,kursimi,kerke sa etj.Sipas

Keines shteti si bartes i politikesekon omike duhet qe te: Siguroj te ardhurat kombetare , te punsoj sa ma shume fuqi

puntore,te ruaj stabilitetin e tregut,te zbut problemet sociale. Ky ne librin teoria e pergjitjhshme epunsimit, kamates dhe

parase paraqet se ne vend te doctrines se atehershme m bisunduese,do ktrinen liberale qe nenkuptonte mos perzirjen

e shtetit ne jeten ekonomike dhe qe kryesishtishte e mbeshtetur ne mesimet e smithit dhe rikardos, ne

sken paraqitet nje teori e re teoria eintervecioniz mit shtetrore.

Neoliberalizmi dhe kritikat.Neoliberalizmi

prfaqson mendimin ekonomik tdhjetvjeqar ve t fundit t shek.XX q lindi si reagim kundr shkolls

kejnziane dhe prpiqejq me argumente t reja t mbroj politikn ekonomike leberale t shekujve XVII dheXIX.Neolib

eralizmi kundrshtonte nevojn e ndrhyrjes s shtetit n ekonomi dhe mbrontetezn e vetrregullimit

automatik t ekonomis s tregut nprmjet veprimit t lir t forcavet tregut.Si prfaqsues m eminent

t ktij drejtimi konsiderohen: Friedrish August von Hayek,F.M.Ma yer.G.Heberler ,Milton Fridman

etj.Sot paraqiten kritikues tshumt t ekonomis liberale laissez faire kshtu p.sh.miliarderi i njohur

Amerikan GeorgeSoros ekonomin liberale e emronte fundamentaliz mi i tregut dhe sipas tij

pikrisht kyfun damentalizm e ka br sistemin kapita list global t paqndrushm dhe tpashndosh .Kapitalizmi i

mnshtetur vetm n forcay e tregut sipas tij paraqet nj llojrreziku pr shoqrin e hapur pasi q fundamentaliz

mi i tregut sot sht nj krcnim m imadh pr shoqrin e hapur sesa qfardo ideologji totalitare

Ekonomia Moderne

- Perfaqsuesit e kesaj shkolle jane:Xhon Keneth Galbraj t nobelistamerik an, Paul

Samuelson, Joan Robinson, Terli Mings, etj. Veprat me te rendesishme teFidmanit jane: Paraja dhe zhvllimi

ekonomik, E keqja e parase, Dy njerez me fat, Tirania eStatus Quo etj ndersa veprat e Galbrajt jane: Paraja, Shteti

i ri industrial, Shoqeria e mire,Anatomia e fuqise etj. John Galbrajtit nje nga ekonomistet me te lexuar eshte kritikues

iteorise liberale sipas tij per zgjedhjen e problemeve bashkekohore ekonomike duhet nisur ngaanaliza e

korporatave te medha multinacionale qe zhvillojne teknologji te larte dhe realizojne primatin e prodhimit

ndaj konsumit. Ekonomia moderne eshte perzierje e ekonomis Keinzianedhe ekonomis neoklasike.Ekn omia moderne

ne radhe te par merret me problemin e abientit jetesor , percaktimin e pagave,me problemin e

botes se tretetj.
Ekonomia Institucionale

-Paraqitet ne shekullin XX dhe sipas perfaqsuesve te saj,

sjelljetekonomi ke jane te determinuara nga institucionet me q`rast institucionaliz mi paraqitet siteoridinamik

ee shtimit ekono mik. Ekonomia institucionale trajton problemet ekonomike- ju ridike, probleme te

epersise se sektorit privat ne krahasim me ate shteror,pro blemet emonopoleve etj. Ronald Case analiza

ekonomike kryhet duke u nisur nga termat e perdorimit