lm annda yaplmas gerekenler nelerdir?

Aile dostlarmzdan birisi vefat etti. O esnada ne yapacamz bilemedik. Kulaktan dolma bir eyler yapld kanaatindeyim. Bu surette vefat eden dostumuzun dnyorum. Snnet zere lm annda yaplmas gereken nelerdir? ruhunun da tazip grdn

lm haline giren kimseye muhtazar denir. Bu durumda bir kimseye kendisini tedirgin etmeyecek ve tepkiye sebep vermeyecek ekilde ncelikle ehadet telkini yaplmaldr. Hz. Peygamber efendimiz bir hadislerinde,llerinize, L ilhe illallah telkin ediniz. Zira lm halinde onu syleyen (bir mmin)i bu kelime Cehennemden kurtarr. Dnya hayatndaki son sz L ilahe illallah olan cennete girer. buyurmaktadr.( Mslim, Ceniz, 1-2; Eb Davud, Ceniz, 16) mam Ahmed ise son sz L ilahe illallah olan kimse hakknda cennet artk ona vacip olur demektedir. Bu rivayetlerden anlalaca zere lm anna yaklam bir insan yalnz brakmamak, yannda bulunduu hissi vermek, son sznn L ilahe illallah olmas iin hatrlatmada bulunmak insanlk gereidir. Buna telkin denir. nk daha nce de zikredildii gibi bu hal insann daha nce grmedii, almad, bilmedii zor ve etin bir haldir. lm deindeki bir kimsenin etrafnda ailesinden, arkada evresinden ehl-i takv kimselerin bulunmas ve dua etmeleri mstehabtr. lm deinde bulunan kimsenin yannda Yasin-i erif okumak da snnettir. Ebu Davud ve bn Hibban rivayeti ile gelen bir hadis-i erifte Efendimiz (s.a.s) llerinize Yasin okuyunuz buyurmutur. bn Hibban: llerinize Yasin okuyunuz! demekten maksat lm deinde bulunan yani lmek zere olan kimseye Yasin-i erif okuyunuz demektir, der. Yalnz bn er-Rifa hadisi tevil etmeden olduu gibi kabul ediyor: Yani lm olan kimseler iin Yasin-i erif okuyunuz.eklinde yorumlamtr. lmek zere olan kimseyi (muhtazar), bir glk yoksa kbleye doru sa yan zerine evirmek mstahabdr. Muhtazar lnce ayet aksa gzleri yumdurulur, enesi kapatlr, bir bez ile enesi bandan balanr. Bu esnada Bismillhi ve l milleti Reslillahi. Alahmme yessir aleyhi emrehu ve sehhil aleyhi ma badehu ve esidhu bilikaike vecal ma harace ileyhi hayren mimma harece anh -Yce Allahn ismini zikir ile ve Reslllahn dini zere lm olsun. Ey Allahm! Bunun iini kolay et, kendisine ilerisini kolaylatr, onu cemalinle mutlu kl. Gitmekte olduu lemi ona, iinden kt lemden daha hayrl yap. eklinde dua edilmesi uygundur. Vefat edenin yannda cnub, hayz ve nifas hallerinde olanlarn bulunmamas daha muvafktr. Daha sonra zerinden elbisesi karlr, imesini nlemek iin karn stne bir ey konulur. Elleri yanlarna uzatlr.

Sekr kii ile akl arasna giren, akl gideren bir hal demektir ki, akl gideren sarho edici maddelere genel olarak "mskir" ya da "musekkir" ad verilmektedir. Bu kelime gazap, ak, elem, dalgnlk veya bir acdan tr gelen baygnlk iin de kullanlmakta ve bu hale de "sekr" denilmektedir ki, buradaki kastmz budur. Yani burada "sekr" in

oulu olan "sekerat" ile, lum anndaki zdrap ve baygnlklar kastedilmektedir . Buna gre, Kur'an bir terim olan "Sekerat'l-Mevt" terimi "nsann lmne delalet eden lm baygnl" manasna gelir. Hepimizin bildii gibi lm, ruhun cesetten ayrldr ki, lmn sekerat vardr. Nitekim ayet-i kerimede lmden kaan insanlara bir gn mutlaka bu sekerat- mevtin gelecei bildirilmitir. (Kaf, 50/19) Hz. Aye validemizden rivayet edildiine gre, Peygamberimiz (a.s.m) in son hastalnda yanlarnda bir kap ierisinde su vard. Rasulullah (a.s.m) mbarek ellerini suya daldrp yzne sryor ve yle diyordu: Allah'dan baka tanr yoktur. Muhakkak lmn sekerat vardr." sonra ellerini kaldrp : "Refiku'l-A'la'da" diyor, ta ki ruhu kabzolunup eli aaya dnceye kadar. (Buhari, Rikak, 42) Yine muhaddislerin Hz. Aie'den rivayet ettikleri dier bir hadis-i serifte de Rasulullah (a.s.m) bu hastalnda, elini suya sokup yzn slattktan sonra: "Allahm, sekerat- mevtte (lm zahmeti ve baygnlnda) bana yardm et." (bn Mace, Cenaiz, 64; Tirmizi, Cenaiz, 8) diye dua ediyordu. Hz. Aye validemiz diyor ki; "Ben Hz. Peygamberin, vefatnda ektii zdrab grdkten sonra kolay lmesinden dolay kimseye gpta etmem (imrenmem)" (Tirmizi, Cenaiz, 8) Dier bir rivayette de Hz. Aie: Rasulullah (a.s.m), benim midemle boaz ukurum arasnda (gsmde) olduu halde vefat etti. Rasulullah (a.s.m) den grdm eyden sonra, lmn iddetini kimse iin irkin saymam." (Nesai, Cenaiz, 6) demitir. lm annda meleklerin grnerek herkese makamn bildirmeleri, sekerat-i mevt ve bu esnadaki durumlar dnyadakilerin muttali olamayacaklar gaybi hakikatlerdendir. Mminin, gaybi hakikatlere dair Allah ve Raslnn verdii her habere inanmas zaruridir. Kesin haberle bildirilmi olan bu durumlara her mslmann kesin olarak inanmas gerekir. Aksi halde iman tehlikeye der. Kaynaklarda, dnyada yaarken iyi hal zere olanlarn, yani iman edip emir ve yasaklara titizlikle riayet edenlerin lmlerinin kolay olaca ve lm meleinin onlara rifk ile (yumuaklkla) muamele edecei, bunun zdd bir yaaya sahip olanlarn ise lmlerinin iddetli olaca, lm meleinin de hayatn kfr, isyan ve ktlkler peinde koarak geirmi olan bu insanlara sert muamele edecei bildirilmitir. Ancak bu, deimez bir kaide deildir. lm annda Allah'n sevgili

kullarnn ac ektii, Allah'a isyan ile mr geirmi olanlarn lmlerinin ise ok kolay olduu da olur.

Nitekim Rasulullah (a.s.m) in, lm annda ektii zdrap iddetli olmutur. Musa (as) in, ruhu kabzolunduktan sonra Cenab- Hakk'n kendisine lm nasl bulduunu sormas zerine verdii cevapta: "Nefsimi tavada kzartlan diri sere gibi buldum, lmez ki istirahata kavusun, kurtulamaz ki usun." demesi de lmn Allah'n sevgili kullar iin de bazan iddetli olabileceine delalet eder. Dier bir rivayete gre Hz. Musa: "Kasabn elinde derisi yzlen koyun gibi" demitir. (bk. Hasan dvi, Mearik, Msr, 1316, s. 15 Peygamberimiz (a.s.m), az gnah ileyenlerin lmnn kolay olacan haber verdii ve Kelime-i Tevhid getirmi olanlara yani m'minlere lmleri annda zillet ve korku olmayacan haber verdii halde (Mnziri, et- Terib vet-Terhib, 2/416-417), lmden sonraki hayatlarnn en yksek saadet derecesinde olacan Kur'an'n haber verdii bu byk zevatn lm anndaki iddetli zdraplarnn sebebi nedir? slam alimleri, lm annda zdrap eken insanlarn zdrap sebeplerinin farkl olduunu haber vermilerdir. (bk. Hasan dvi, a.g.e., 40) Buna gre, sekerat- mevtin iddeti u drt gayeden biri iindir : 1- Manevi derecesini daha ok ykseltmek istediklerine Allah, lm annda zdrap ektirir. Peygamberlerin ve Allah'n salih kullarnn sekerat- mevtlerinin iddetli olmas bu sebepledir. Onlarn lm anndaki zdraplara katlanmalar, Allah katndaki derecelerini daha fazla ykseltir. Onun iin de bu byk zatlarn hibiri lm aclarndan tr honutsuzluk gstermemiler, daima derecelerinin daha yksek olmas iin Allah'a dua etmilerdir. 2- Allah Teala, gnahlarn affetmek istedii mmin kullarnn gnahlarna kefaret olsun diye sekerat- mevtlerini iddetli eyler. Mmin, dnya hayatnda iken ektii her ac ve zdraba, hatta ayana batan bir dikenin acsna bile karlk alaca ve bu zdraplara karlk olarak bir gnahnn affolunaca, gnah yoksa bir sevap yazlaca iin (Tirmizi, Cenaiz, 1), onun lm annda ektii zdrap ve aclar da karlksz kalmayacaktr. Bu hakikati kavram olan Hz. mer yle diyordu: "M'minin zerinde gnahlarndan hayatta iken -iyi amelleri ve tvbesiyle silinmemi- bir ey kalacak olursa, Allah ona sekerat- mevti iddetli klar. Bylece ruhu Cennet'e ular. Kafir de dnyada iyi bir i yapmsa, onun karl olmak zere, Allah ona lm kolaylatrr ve yapt iyiliin karln dnyada alm olarak onu

Cehennem'e

atar."

Kafirlerden kolay bir ekilde lenler varsa onlara imrenmemeli, asl lmden sonraki hayat huzur iinde olacak olanlara imrenmeli. nk kafirin grecei mkafatn tamam dnyada, mminin ki ise hem dnyada hem de ahirettedir. Allah Teala biz mslmanlara kafirlerin dnyadaki bolluk ve refahlarna hayret etmememizi, imrenmememizi emretmitir. (Tevbe, 9/55) Biz onlardan lm kolay olanlara da imrenmeyiz ki, zaten bu pek nadir olur. Genellikle azaplar lm anndan itibaren balar. Melekler onlarn ruhlarn alrken onlara azap ederler. leride aklanaca zere bu, onlarn azaplarnn balangcdr. lm anndaki ac ve zdraplarn, mminin gnahna kefaret olacan kavram olan mer b. Abdulaziz (v. 101/720) de yle diyor: "Bana lm sekeratnn kolaylatrlmasn istemem, arzu etmem. nk o, mminin gnahlarn rten ve derecesini ykselten son kefarettir." (bn Hacer, Fetful-bari, 11/365)

M'minin lm annda ektii ac ve zdraplar gnahlarna kefaret olmakla beraber, onun melekler tarafndan mjdelenii ve meleklerin onu Allah'a kavuma sevincine gark ederek rifk ile muamele edileri; mminin de Rabbine kavuma sevinci iinde oluu sanki hibir ey duymamasna kendisine lm aclarn kolaylatrr. Bu dnyada bile byledir. nsan, ok byk zorluklara katlanarak yapt bir iin karln alnca, ektii skntlar hemen unutur, hi ekmemi gibi olur. 3- Sekerat- mevti iddetli olanlardan bir ksm da, batan baa bir imtihan olan dnya hayatlarnn sonunda bir kez daha denenir ve son imtihana tabi tutulurlar. Yani bunlarn elem ve zdraplarnn gayesi de denemek ve tecrbe etmektir. Tabii neticede de ona gre karlklarn alrlar. 4- Ebedi cezann balangc olarak lm sekerat iddetli olanlar da vardr ki bunlar, dnya hayatlarnda iman etme erefine eriemeyip, hep ktlk peinde koan kafir ve zalimlerdir. Bunlarn hali Kur'an- Kerim'de yle anlatlmaktadr: "lm sarholuu ve iddetleri iinde meleklerin de ellerini uzatarak kendilerine (zalimlere) : Haydi, canlarnz kurtarn! Allah'a kar hak olmayan sylemi olduunuz ve Allah'n ayetlerinden byklenerek uzaklam bulunduunuz iindir ki, bugn hakaret azabyla cezalandrlacaksnz, dediklerinde sen o zalimleri bir grsen." (Enam, 6/93) Bu ayet-i kerime, kafir ve zalim olanlarn lrken azap greceklerini beyan etmektedir. Ayette bildirilen, meleklerin ellerini uzatmalarndan kast dvmeleridir ki, bu dvme, Bedir Gazvesi'ne katlan mrikler hakknda inmi olup

(bk. bn Kesir, ilgili ayetin tefsiri), hkm umum kafirleri kapsayan u ayet-i kerimede aka ifade edilmitir : (Ya Muhammed Meleklerin, o kafirlerin canlarn yzlerine ve srtlarna vura vura ve: "Tadn Cehennem azabn !" diyerek alrken gzlerinle bir grseydin." (Enfal, 8/50) Mfessirler, bu ayetteki dvmekten maksadn azap etmek olduunu sylemilerdir. Bu dvme eklindeki azap, onlarn ruhlar cesetlerinden kncaya kadar srer. "Haydi canlarnz kurtarn" dan murat ise udur: Kafiri lm annda melekler azapla, nekal (felaket ve ceza) ile, aglal (kelepe ve susuzluk) ile, selasil (zincirler) ile, Cehennem ve kaynar su ile ve Allah'n gazab ile mjdelerler. O zaman ruhu cesedinde paralara ayrlr ve cesetten kmaktan ekinir. ste o zaman melekler o kafirlere. ruhlar cesetlerinden kncaya dek: "Haydi canlarnz kurtarn!" diyerek vururlar. Yani ruhlarnz cesetlerinizden karn, derler. Ve dnyada Allah' yalanladnz, onun ayetlerine uymaktan ve Resullerine boyun emekten kibirlendiiniz iin bugn hakaret azabyla cezalandrlacaksnz, derler. Bylece onlarn iddetli skntlar kat kat artar, tpk suyun, suda boulan kaplad gibi, onlar da korkular ve dayaklar kaplar. (bk. Sleyman Toprak, lmden Sonraki Hayat)
Selam Sorularla slamiyet ve dua ile...

13-Temmuz-2006 Okunma Says: 35910

13:22:22