1.

1 SU SOUTMA KULELER
1.1.1 SU SOUTMA KULES 1.1.1.1 Su Soutma Kulesi Nedir?
Su soutma kuleleri, sistemden gelen scak suyun dolgu zerine pskrtlmesi ile snn atmosfere verilerek ortamdan uzaklamas ile souma salayan sistemlerdir.

Soutma kulesi bir s uzaklatrma nitesidir. inden geen suyun bir ksmnn buharlamasn salayarak sistemdeki istenmeyen sy atmosfere verir. Kalan su ise istenilen derecede sour. Scak bir nesnenin zerine su dklerek souduunu dnn. Islak bir yzeyin soumas kuruya oranla ok daha hzldr. Ayn ekilde, su soutma kulesi de, kuru tip s uzaklatrma nitelerinden ok daha etkilidir. Su soutma kulelerinin yaygn kullanm alanlar arasnda klima sistemleri, retim tesisleri ve enerji santralleri vardr.

ou havalandrma sistemleri ve endstriyel prosesler, tanmas ve datlmas gereken s retirler. Yaygn olarak, sy soutma younlatrcsndan veya endstriyel proses s deitiricisinden tamak iin s transfer arac olarak su kullanlr. Gemite, bu; srekli bir su nehrinin, yararl bir su kaynandan ya da doal bir su kaynandan ekilmesiyle yaplyordu. Su, prosesten geerken stlyor ve daha sonra dorudan bir lama boaltlyor ya da suyun kendi iine geri gnderiliyordu. Bu amala yan hizmetlerden alnan su, imdi artan su ihtiyalar ve imha maliyetlerinden dolay pahal hale geldi. Buna benzer olarak, doal kaynaklardan ekilen soutma sular neredeyse elde edilemez halde, nk boaltma sularnn artan scaklnn neden olduu su kaynaklar ekolojisini bozan etkenler kabul edilemez hale geldi. Hava ile soutulmu s deitiricileri, sy dorudan atmosfere atarak suyu soutmak amacyla kullanlabilir; ama ilk maliyet ve bu aralarn vantilatr enerji tketimi yksektir. Bunlar, ekonomik olarak suyu kuru termometre scaklndan yaklak 11oC soutabilirler. Bu tr scaklklar ou soutma sistemlerinin ve ou endstriyel proseslerin soutma suyu gereksinimleri iin ok yksektir.

Soutma kuleleri bu problemlerin ounun stesinden gelir. Bu nedenle yaygn olarak, sy soutma suyu soutucularndan, havalandrma ve endstriyel proses sistemlerinden atmak iin kullanlr. Soutma kulesi sisteminin su tketim oran tek geili sisteminin orannn sadece % 5' dir ve alnan su tedarikleriyle almak iin en ucuz sistemdir. Buna ek olarak, stlan suyun boa1tm ok azdr, bylece evreyle ilgili etki byk lde azalr. Son olarak, soutma kuleleri, suyu 23 oC evre nemli-ampul scaklnda veya normal boyutlardaki havalandrma sistemlerinin yapabileceinden 20 oC daha dk soutabilir.

1.1.1.2 Kule alma Prensipleri

Su soutma kuleleri alma prensiplerine gre kar akl ve apraz akl kuleler olmak zere ikiye ayrlr. Kar akl su soutma kulelerinde su yukardan aa szlrken hava aadan yukar hareket eder. apraz akl su soutma kulelerinde su yukardan aa inerken hava akm yataydr. Kar akl kuleler, dierlerine oranla daha etkilidir. Son yllarda tercih edilen teknoloji olan kar akl kulelerin alma prensibini ayrntl olarak incelemekte fayda vardr.

ekil 1.1 nai tip kule dizayn

Kar akl cebri ekili tip su soutma kulelerinde, sistemde snan su kule ierisine alndktan sonra, yukardan aaya doru fskiyeler yardm ile tm kule oturma alanna niform olarak pskrtlr. Bu srada, hava, fan yardm ile cebri olarak dolgular ierisinden yukar doru emilir. Pskrtlen su ktlesinin kule dolgular zerinde szlrken paralanmas ve emilen hava ile karlaarak bir ksmnn buharlamas ile soumas salanr.

Buharlamann gereklemesi ile nemi artan hava, kulenin en stnde yer alan fan yardm ile atmosfere atlr.

ekil 1.2 Kar ve apraz Akl kule dizayn

Bir soutma kulesi, suyu ktle ve s transferinin kombinasyonu ile soutur. Soutulan su, kulede sprey pskrtelerle, sratma ubuklar veya atmosferik havaya ok geni su yzeyi alan aan film-tipi dolguyla datlr. Atmosferik hava; 1. Pervaneler, 2. Tanm akmlar 3. Doal rzgr akmlar veya 4. Spreylerin indksiyon etkisiyle dolatrlr.
Suyun bir ksm sy belli bir basnta svy buharlatrmak in emer. Atmosferik basntaki bu buharlama ss, sv halde kalan sudan hava-akmna transfer edilir.

ekil 1.3, su ve havann kart-akl bir soutma kulesinde getii sradaki scaklk ilikisini gsterir. Eriler su scaklndaki d (A noktasndan B noktasna) ve havann ya termometre scaklndaki art (C noktasndan D noktasna) gsterir. Soutma kulesine giren ve kan su arasndaki scaklk fark (A eksi B) aralktr. Yatkn bir durumda alan bu sistem iin, aralk; su scaklnn yk s deitiricisinden art ayndr, soutma kulesinden ve s deitiricisindeki ak orannn ayn olmalarn salar. Buna gre, aralk; yklenmi s ve su akm oranyla belirlenir, soutma kulesinin boyutundan veya s yetenei ile deil.

ekil 1.3 Kar akl soutma kulesinde hava ile suyun scaklkla ilikisi

kan su scakl ve giren hava ya termometre scakl arasndaki fark (B-C, ekil 1.3) ya termometre scaklna yaklam ya da soutma kulenin yaklamdr. Yaklam soutma kulesinin fonksiyonudur ve byk soutma kuleleri daha yakn yaklamlar (daha souk kan su) retir "verilen s yk, ak oran ve giren havalandrma iin". Bylece, snn transfer edildii scaklk dzeyi soutma kulesinin s yetenei ve giren hava ya termometre scakl ile belirlenirken, soutma kulesi tarafndan atmosfere tanan s miktar, her zaman kuledeki ykl sya eittir

Soutma kulesinin s performans giren hava ya termometre scaklna baldr. Giren havann kuru termometre scakl ve bal nem, mekanik taslak soutma kulelerinin s performans zerinde nemsiz bir etkiye sahiptir, ama soutma kulesi iindeki su buharlama orann etkiler. Soutma kulesinden geen havann psikrometrik: (nem lme) analizi, bu etkiyi aklar (ekil 1.5). Hava, evre durumuna gre A noktasna girer, sy ve ktleyi (nem) sudan emer ve B noktasndan doymu durumda ortaya kar (ok hafif yklerde, boaltlan hava doymayabilir) sudan havaya transfer edilen s miktar, giri ve k durumlar arasndaki hava entalpisindeki farkla orantldr (hB-hA). Sabit enta1pi izgisinin, sabit ya termometre scaklk izgilerine karlndan dolay, hava entalpisindeki deiim, havann ya termometre scaklndaki deiim tarafndan belirlenebilir. ekil 1.5te AB vektryle gsterilen havann snmas, su soutulurken hava tarafndan emilen snn hissedilebilir ksmn gsteren AC bileenine ve snn gizli ksmn gsteren CB bileenine ayrlabilir. Eer giren hava, ayn ya termometre scaklnda fakat daha yksek kuru termometre scaklnda D noktasna dntrlrse, DB vektryle gsterilen toplam s transferi ayn kalr, fakat hissedilebilir ve gizli bileen derecede deiir. Su, s ve kt1eyi havaya brakt srada EB gizli sy gsterirken, DE hissedilebilir hava soumasn gsterir. Bylece, ayn su-soutma yk iin, gizli s transferinin, hissedilebilir s transferine oran, nemli derecede deiebilir. Gizli snn, hissedilebilir sya oran, soutma kulesinin su kullanmnn analizinde nemlidir. Ktle transfer (buharlama) sadece gizli s transferinde meydana gelir ve buharlama zel nemdeki deiiklie orantldr. nk giren hava kuru, termometre scakl ya da bal nem, gizli snn, hissedilebilir s transferi orann etkiler, ayn zamanda buharlama orann da etkiler. ekil 1.5'te, AB durumundaki (WB-WA) buharlama oran, DB durumundakinden (WB-WD) daha azdr. nk gizli s transferi (ktle transferi) toplamn kk bir ksmn gsterir. Tipik dizayn durumundaki buharlama, her 7oC su scaklk aral iin, su ak orannn yaklak % l' dir; ama alan blmn zerindeki ortalama buharlama oran, dizayn oranndan daha azdr. nk toplam s transferinin hissedilebilir bileeni giren hava scakl dtke artar.

Buharlamadan kaynaklanan su kaybna ek olarak, boalan havaya, sv tanmndan ve kalan su kalitesindeki dmeden dolay da kayplar ortaya kar. Bu iki etkenden blmn ilerisinde sz edilmitir.

1.1.1.3 Kule Dizayn Durumlar

Genelde su soutma kuleleri en scak yaz gnlerine ait meteorolojik veriler gz nnde bulundurularak tasarlanrlar. Gerekli bilgiler: Toplam soutulacak su miktar (m/h) ve/veya kapasite (kcal/h, kW) Soutma kulesi giri suyu scakl (C) Soutma kulesi k suyu scakl (C) Blgeye ait ya termometre deeri (C)

Yardmc bilgiler: Sirklasyon suyunun kalitesi Blgeye ait kuru termometre deeri (C) Blgeye ait nem oran verileri (%) Deniz seviyesine gre ykseklik (m) Soutma suyunun kullanld tesis

Ya Termometre Deeri: Soutmann salanmasnda en belirleyici olan etken ya termometre scakldr. Bu deer blgelere gre farkllk gsterir. Kulenizin kurulaca blgeye ait ya termometre deerini belirlemek iin eitli tablo veya haritalar kullanabilirsiniz. Not: ekil 1.4te belirtilen Ya Termometre scaklk deerleri ehir merkezi iin belirlenmi deerlerdir. lelerde farkl deerler geerli olabilir.

ekil 1.4 llere Gre Ya Termometre Deerleri

ekil 1.5 Soutma kulesindeki havann psikometrik analizi

Giren hava kuru termometre scakl; herhangi bir buharlatrc tipte soutma kulesinden buharlatran su miktarn etkiler. Hiperbolik kulelerden geen hava akmn da etkiler ve dorudan kuru durumda alan herhangi dolayl-temas soutma kulesi bileeninde s yetenei kurar. Parametrelerdeki deiikliklerle balantl olan kule performansndaki deiiklikler Performans Erileri hakkndaki blmde aklanmaktadr.

Havalandrma uygulamalar iin kullanlan soutma kulesinin s yetenei, buharlatrc soutmann kW bana 1.25 kW s dalmna dayanan geerli kapasitede ifade edilebilir. Geerli soutma kapasitesi 25.6oC giren hava ya termometre scaklnda, 35oC'den 29.4C'ye kadar suyun 54 mL soumas olarak tanm1anr. Bu durumlarda, soutma kulesi, buharlatrc kapasitenin kW iin 1.25 kW'y reddeder. Bu tarihsel tketim, tipik havalandrma durumlarnda, buharlatrc da toplanan snn her kW iin, soutma kulesinin, ek olarak 0.25 kW kompresr (sktrc) s datmas gerektii varsaymna dayanr. zel uygulamalar iin geerli kapasite oranlar kullanlmaz ve kulenin s performans yetenei genellikle zel alma scakl durumlarndaki bir su akm oran olarak ifade edilir. (Giren su scakl, kan su scakl, giren hava ya termometre scakl).

1.1.2 SOUTMA KULES TPLER

2 temel buharlatrc soutma arac tipi kullanlr. Bunlardan birincisi, dorudan temas veya ak soutma kulesi (ekil 1.6'e bakn) suyu dorudan soutma atmosferine verir, bylece kaynak s ykn dorudan havaya transfer eder. 2.tip soutma kulesi, genellikle kapal devre soutma kulesi olarak adlandrlr ve snan akkan ve atmosfer arasndaki dolayl temas ierir (ekil 1.7). Dorudan temas aralarndan en temeli, suyu herhangi bir s transfer arac ya da dolumu olmadan havaya karan sprey-dolu kulelerdir. Bu arata havaya karlan su yzeyi miktar, spreylerin verimliliine baldr ve temas zaman su datma sisteminin basncna ve ykselmesine baldr.

ekil 1.6 Dorudan temasl ya da buharlamal soutma kulesi

Temas yzeylerini arttrmak iin, aa kma zaman gibi, bir s transfer arac veya dolgu hava yolunda su datm sisteminin altna yerletirilir. Kullanlan 2 tip dolgu eidi, sratma tipi ve film tipi (ekil 1.8) sratma tipi dolgu, dzenli sralarla dzenlenmi sratma ubuklarnn baarl ykseltmeleriyle suyu basamak1andrmaya zorlayarak temas alann ve zaman bytr. Film tipi dolgu ayn etkiyi suyun ince bir tabakada, aralkl tabakalar zerinden akmasn salayarak yaratr (Prensip olarak dikey yerletirilmi polinivil klorr (PVC))

ekil 1.7 Temas olmayan ya da kapal buharlamal soutma kulesi

ekil 1.8 Film tipi dolgu

Bu 2 tip dolgu eidi hem kart akl hem apraz akl kulelere uygulanabilir. Tipik olarak havalandrma ve soutmalarda rastlanan s performans dzeyleri iin, film tipi dolgulu kule genellikle daha youndur ve skdr. Ama sratma tipi dolgu, balangtaki hava suya kar daha az duyarldr ve zellikle biimlenmesinin yannda, daha geni aralkl film tipi dolgular biyolojik kirlerle, ynlarla ve birikintilerle tkanabilen uygulamalar iin tercih edilir. Dolayl temas (kapal devre) soutma kuleleri 2 akkan devre ierir: 1. Bobin demeti tplerini aarken suyun atmosfere ald bir d devre 2. Soutulan akkann bobin demeti tplerinin iinde dolat bir i devre. almada, s; i akkan devreden bobin tp duvarlarndan, d su devresine, daha sonra da s ve ktle transferiyle atmosferik havaya kar. akkan devre hibir zaman atmosferle temas etmedii iin, bu birim sudan baka akkanlar soutmak ve/veya ilk soutma devresinin havayla gelen kir ve yabanc maddelerle tkanmasn nlemek iin kullanlabilir. Alternatif bir kapal-devre soutma (ekil 1.9), bobindeki s al-veriini arttrmak iin soutma kulesi dolgusu ierir. Bu birimde, bir hava akm bobin zerinden tekrar dolaan suya paralel akar ve pervanede yatay olarak ortaya kar. Tekrar dolaan su daha sonra yeniden

bobin zerine gelmeden nce, ikinci bir hava akm ile daha ok soutulduu soutma kulesi dolgu zerinden kar.

ekil 1.9 Akkan dolanml ve dolgulu soutma kulesi

1.1.2.1 Dorudan Temas Soutma kuleleri

Mekanik Olmayan-Taslak Kuleler: Spreyler tarafndan emilen ya da hava younluunda farkllk gsteren bu kuleler dolgu iermezler ve mekanik bir hava tama arac kullanmazlar. Su spreylerinin dikey (ekil 1.10) ya da yatay (ekil 1.11) emme etkisi, paralel bir etki ak taslandaki kuleden geen hava akmn ierir.

nk dikey sprey kuleleri iin hava hzlar (hem giren, hem kan) ok dktr, bu tr kuleler ters rzgr etkilerine duyarldr, bundan dolay normal olarak alma scaklklarnn sisteme kritik olmad zaman dk maliyetli gereksinimleri karlamak iin kullanlr. Baz yatay sprey kuleleri (ekil 1.11) byk hava miktarlar yaratmak ve hava/su temasm gelitirmek iin yksek basn spreyleri kullanrlar. ok hzl ya da aamal pompalama

sistemleri normalde, azaltlm yk ve evre artlarnn srelerinde enerji kullanmn azaltmak iin nerilir.

ekil 1.10 Dey sprey kuleler

ekil 1.11 Yatay sprey kuleler

ekil 1.12 Hiperbolik kule

ekil 1.13 Geleneksel mekanik taslak kuleler

ekil 1.14 Cebri itili soutma kulesi

Baca (Hiperbolik) Kuleler: ncelikli olarak byk g gereksinimlerinde kullanld, ama daha genel ilgi alan olabilir (ekil 1.12). Is transfer biimi kart-akl, apraz akl ya da paralel akl olabilir. Hava; hafif nemli, baca ve d atmosfer arasnda meydana gelen hava younluu farkllklaryla kuleden geer. Dolgu, sratma ya da film tipinde olabilir. Bu yksek ilk maliyet rnlerinin ilk gerekeleri, yardmc g gereksinimlerindeki azalmadan (pervane enerjisinin karlmas), azalm zellik alanlarndan ve yeniden dolamn ve/veya buhar giriiminin elenmesinden gelir. Baca, yapsnda kullanlan maddeler balangta elik pekitirilmi betondu, nceki, kereste yaplarda boyut kstlamalar vard. Mekanik Taslak Kuleler: ekil 1.13; 5 farkl mekanik taslak kule dizaynlar gsterir. Pervaneler, giri hava kenarnda (zorlamal-taslak) veya k hava kenarnda (yapay taslak) olabilir. Pervane ya da vantilatrlerine ve enerji kullanm gereksinimlerine baldr. Hava yukar (kart akl s transferi) ya da yatay (apraz ak s transferi) akarken, su aa akar. Hava girii kulenin 1.2.3 veya tm 4 kenarlarndan olabilir. 4 kombinasyonun hepsi (zorlanm taslak kart ak, yapay taslak kart ak, zorlanm taslak apraz ak ve yapay taslak -apraz ak) farkl boyutlarda retildi.

Kuleler tipik olarak, btn kulenin ya da birka byk bileenin fabrika montaj olduu ve blgeye kurma ilemi iin gnderildii fabrika montajl (ekil 1.14) veya kulenin tamam ile blgede yaplandrld alan kurululu (ekil 1.15) olarak snflandrlabilir. ou fabrika montajl kuleler genellikle inko kapl elik olarak metal yapdadr. Dier yaplar paslanmaz elik ve cam elyaf pekitirilmi plastik kuleler ve bileenler ierir. Alan kurululu kuleler, baskn olarak koruyucu madde ile ilenmi Douglas aac ve Selvi aacndan, zel bileenler ve durum maddeleri iin kullanlan cam elyaf ile erevelenir. Kereste kesimi ve soutma kulesi suyunu szen ahap koruyucular ile ilgili evresel sorunlar cam elyaf pekitirilmi yapsal ereveleri olan soutma kulelerinin artan saysn ykseltmitir. Alan kurululu kulelerde inkolam elik veya paslanmaz elikten yaplabilir. Tam kuleler veya bileenler iin kaplanm metaller zellikle elik kullanlr. Beton ve seramik maddeler genellikle byk kulelerde snrldr.

ekil 1.15 apraz akl mekanik soutma kulesi

Hava ile soutulmu s deitiricisi ile kombinasyon ierisinde olan allm bir mekanik taslak nitesi ieren zel amal kuleler ya/kuru kulelerdir (ekil 1.16). Bunlar,

buharlamann azalmas ya da suyun korunmas iin kullanlr. Soutma kulelerinden boaltlan scak ve nemli bulutlar zel1ikle souk havada youndur. Baz kurmalarda, bu bulutlarn snrl azalmas, yollardaki, kprlerdeki ve evre binalardaki kstl grnrlkten kanmak iin gerekir.

ekil 1.16 Kuru-ya souma kulesi

Bir buhar bulutu azaltma kulesi genellikle bal nemi azaltmak iin kan havay len hava ile soutulmu kk bir bileene sahiptir ve bylece kulenin sis-retme potansiyelini azaltr. Bir su koruma kulesi genellikle geni bir hava ile soutulmu bileene gereksinim duyar, bunun sebebi su tketiminde nemli tasarruflar salamak iindir. Baz dizaynlar, azaltlm evre scakl artlar boyunca, tamam ile buharlatrc olmayan hava ile soutulmu s deitiricileriyle s yklerini tayabilir. Kuru/ya baka bir eidi buharlatrma olarak n soutma/hava ile soutma s deitiricisidir. Hava ile soutma deitiricisinin yaz performansn gelitirmek iin adyabatik

bir doyurucu (hava n soutucu/nemlendirici) kullanr; bylece suyu korur (ekil 1.17). 10 20oC evre koullarnn altnda tam kuru alma beklenirken, buharlatrc dolgu blmleri genellikle sadece zel yaz dnemlerinde alr. Bileik su pompalar, dk havza suyunu, kapal devre akkan soutucusuna ve buharlatrma sklatrc rnlere benzer bir ekilde adyabatik doyurucularn datm sistemine dntrr.

1.1.2.2 Dorudan Is Reddinin Dier Yollar

Havuzlar, Sprey Havuzlar, Sprey Motl (Kapsl) Havuzlar ve Kanallar
Is, buharlama, radyasyon ve tanm yoluyla suyun yzeyinden dalr. Toplama nehirleri ya

da havuzlar (yapay ya da doal) bazen doal hava akmlar ve rzgr yoluyla sy yaymak iin kullanlr. Bu sistem, genellikle gerek olann snrl olmad geni yerlerde kullanlr.

Havuz yzeyinin zerindeki pompa-sprey sistemi, suyu kk damlalarla pskrterek s transferini arttrr. Bylece su yzeyini geniletir ve hava ile yakn temasa geirir. Is transferi byk lde buharlatrc soutmann sonucudur. Sistem, dolaan suyu havaya pskrtmek iin dal kollar ve pskrteler kullanan boru dzenindedir. Havuz genel olarak toplama havuzu olarak hareket eder. Scaklk kontrolleri, gerek alan talepleri, ya termometre scaklna snrl yaklam ve kn alma zorluklar, sprey havuzu daha youn ve daha kontrol edilebilir mekanik veya doal taslak kuleleri anlamnda belirler. Denklem gibi deneysel olarak treyen ilikiler, soutma havuzu orann tahmin etmek iin kullanld. Ama rzgr hzndaki ve gne radyasyonlarndaki deiimlerden dolay, gvenliin nemli snrlar sonuca eklenmelidir.

A(0,0887 + 0,07815V ) [Pw Pa ] h fg WP= Suyun buharlama oram, kg/s WP =

(1.1)

A= Havuz yzeyinin alan, m2 V=Su yzeyinin hava hz, m/s hfg= Su yzeyinin scaklnda suyu buhara dntrmek iin gereken gizli s, KJ/kg Pa= evre havann ilenme noktas scaklndaki doyurma buhar basnc, kPa Pw= Yzey suyunun scaklndaki doyurma buhar basnc, kPa

ekil 1.17 Doygun hava-soutma s deitiricisi

1.1.2.3 Dolayl Temas Kule Tipleri

Kanal Devre Soutma Kuleleri (Mekanik Taslak) Kart-akl ve apraz-akl dzenlemelerin ikisi de zorlanm ve yapay pervane dzenlerinde kullanlr. Boru eklinde s deitiricileri tipik olarak kvrk demetlerdir,

genellikle serbest arlk i drenaj iin dzenlenir. Pompalar, suyu alak toplama havzasndan yksek datm havzalarna ve spreylerine tamak iin rnde birleiktir. bobinler birok maddeden retilebilir ama inko kapl elik ve bakr baskn olanlardr. Buharlatrma soutucularna benzeyen kapal devre soutma kuleleri s pompa sistemlerinde ve vida sktrc ya pompa sistemlerinde kullanlr.

Dolayl temas kuleleri (ekil 1.7) kapal devre s deitiricisi gerektirir (genellikle boru eklinde kvrk bobin demetleri). Bu s deitiricileri, soutma kulesinin dolgusuna benzer hava/su basamaklarna alr. Baz tipler, tamamlayc film ya da d s deiim yzey alann arttrmak iin sratma dolgu blmleri ierir (ekil 1.8).

Bobin Odal Kuleler (Mekanik Taslak) Bobin odal kuleleri genellikle ayrlm bobin blmlerinden oluur

(havalandrlmam). Bu blmler soutma kulesinin altnda yer alr (ekil 1.18). Kart akl ve apraz akl tipler zorlanm ya da yapay pervane dzenlemeleriyle grlebilir. Kulenin tabannda yer alan yeniden datm su tepsisi, boru eklindeki s deitiricisi bobinlerine arlk ak ilk soutulan suyu besler. Bu nitelerin ilevleri, her zaman yardmc dolgunun gerekmesi hari, kapal devre akkan soutucularn ilevlerine benzer ve hava akm sadece kulenin dolgu alanlarndan ilevlerine benzer ve hava akm sadece kulenin dolgu alanlarndan geer. Tipik olarak, bu niteler alan kurululu, ok pervaneli hcre kuleleri gibi dzenlenirler ve ncelikli olarak endstriyel proses soutmalarnda kullanlrlar.

ekil 1.18 Is deitiricili kuleler

1.1.3 YAPI MADDELER Soutma kulesinin yaplandrma malzemeleri genellikle andrc suya ve atmosferik artlara kar direncine gre seilir. Ahap (Tahta): Ahap, donanm hari geni lde tm yap iin kullanld. Selvi aac ve kknar aac, genellikle suyla gelen koruyucu kimyasallarn fabrikasyon sonras basn ileyii ile, tipik olarak kromatl bakr arsenik (CCA) veya asit bakr kromata (ACC) hakim oldu. Bu mikrobisidal kimyasallar, termit gibi ahap bozucu organizmalar nler. Metaller: inko kapl elik kk ve orta boyutlu yerletirmeler iin kullanlr. Fabrikasyon daki scak inkolama daha byk kaynaklar, iin kullanlr. Scak inkolama, kadmiyum ve inko tepsileme donanm ii kullanlr. Pirinler ve tunlar zel donanmlar, balantlar ve boru maddesi iin seilir. Paslanmaz elik prensip olarak (302,403 ve 316) tabaka metal, src afi ve andrc atmosferler hari donanmlar iin kullanlr. Dkme demir, taban dkmleri, pervane gbekleri, motor ve boru vana bileenleri iin genel bir seimdir. Poliretanla kapl metaller ve PVC zel bileenler iin kullanlr. 2 paral epoksi bileikleri ve epoksi tozu kaplamalar anahtar bileenler ya da tm soutma kuleleri iin

kullanlr. Plastikler: Cam-elyaf pekitirilmi plastik (FRP) maddeler yap, boru, pervane silindirleri, pervane kanatlar, yapsal bant bileenleri gibi bileenler iin kullanlr. Poliprobilen ve akrilonitril butadien strin (AB) enjeksiyon ekilli bileenler (dolgu ubuklar ve ak delilleri gibi) iin zelletirilir. PVC ounlukla, dolgu, kubbe maddeleri eleyici olarak kullanlr. Pekitirilmi plastik havan byk boru sistemlerinde kullanlr. Grafit Birleikler: Grafit birleik src aftlar son zamanlarda soutma kulelerinin kurulmasnda kullanlyor. Bu aftlar elie/paslanmaz elik aftlarna gl, anma-direnli bir alternatif sunuyor. Beton, Duvar ve Kiremit: Beton, alan kurululu soutma kulelerinin souk su havzalar iin zelletirilir ve borulama, kaplama ve byk kulelerin yapsal sistemlerinde zellikle g endstrisinde kullanlr. zel kiremitler ve duvarclk estetik nemli olduu zaman kullanlr. 1.1.4 Kule Seiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler zel bir uygulama iin uygun su soutma aracn semek, soutma grevini, ekonomiyi, istenilen servisleri, evresel durumlar ve estetii gz nnde bulundurmay gerektirir. Bu faktrlerin ou birbiriyle balantldr, ama bireysel olarak deerlendirilmeleri gerekir. nk su soutma aralarnn eitleri gereken soutma grevini karlayabilir. Ykseklik, uzunluk, genilik, hava akmnn hacmi pervane ve pompa enerji tketimi, yap malzemeleri, su kalitesi ve elde edilebilirlik gibi eyler son ara seimini etkiler.

Hayat dngs maliyeti ve geri deme analizi. Bu ilemlerin her biri; arac, toplam sahiplenme, alma, bakm maliyetleri temelinde karlatrr. lk maliyet karlatrmalar aadaki etkenleri gz nnde bulundurur. 1. Aracn kurulu maliyeti 2. Havza iskeleti ve araln deeri

. Pompalar ve ana tayclar

. Pompalar ve pervane motorlarna elektrik hatlar . Elektrik kontrolleri ve elektrik dmesi . Kuleye ve kuleden hava fleme (Baz dizaynlar daha ok giri ve boaltma balantlar gerektirir, bundan dolay maliyeti etkiler) . Kule havzas, kuyu elekleri, ak flemesi ve btnleme hatlar - eer retici tarafndan konulmamsa. . Kapatma ve kontrol vanalar, eer retici tarafndan konulmamsa . Yrme yollar, merdivenler, kuleye eriimi salamak . Yangn koruma sistemi gibi eyleri ieren dier alt sistemlerle ara birim maliyetleri Satn alma ve bakm maliyetleri deerlendirirken, aadakiler gz nnde bulundurulan temel eylerdir.

. Sistem enerjisi maliyetleri (Pervaneler, pompalar) - ylda alma saati temelinde

. Talep cretleri . Beklenilen ara mr . Bakm ve tamir maliyetleri . Para maliyetleri

Dier faktrler 1. Gvenlik zellikleri ve gvenlik kodlar 2. Yap kodlarna uygunluk 3. Genel dizayn ve yaplarn katl 4. Anmann yakn etkileri, lek ya da hizmet mrnde bozulma 5. Yedek paralarn elde edilebilirlii 6. Deneyim ve reticilerin gvenilirlii

7. eitli yklerde veya mevsimsel deiimler boyunca ekonomik alma iin alma esneklii. 1.1.5 UYGULAMA Bu blm nemli dizayn dncelerinin bazlarn aklar ama soutma kulesi reticilerine daha detayl tavsiyeler iin bavurulabilir.

1.1.5.1 Yerletirme
Soutma kulesi, serbest hava hareketli ve engellenmemi hava kaynakl ak bir alana yerletirildiinde, yerletirme normal olarak iyi bir kurma ilemine engel olmaz. Ama kuleler genellikle ieriye, duvarlara kar ya da iliiktekilere yerletirilir. Byle durumlarda, aadaki faktrler dnlmelidir. 1. Yeterli serbest ve engellenmemi alan salanmaldr. Bylece birimin pervanelere yeteri hava kayna ve uygun servis salanabilir. evresindeki

2. Kule boaltm - havas tekrar dolam arttracak ekilde hibir trl

saptrlmamaldr. (ekil 1.19) Tekrar dolam giren ya termometre scakln arttrr ve yksek scak ve souk su scaklklarna neden olur ve souk hava boyunca alma, emilen hava alanlarnn buzlanmasn arttrabilir. Havann yeniden dolama ihtimali, zellikle oklu kule kurulularnda gz nnde bulundurulmaldr. Ek olarak, soutma kuleleri, scak boaltm ve kimyasal ve/veya biyolojik atklar ieren sapmalarn, kulenin hizmet ettii binann ya da yan binalarn temiz hava emilimini engellemesini nlemek iin yerletirilmelidir.

Soutma kulesinin yeri genellikle aadakilerden bir ya da daha ou ile belirlenir. 1. Yapsal destek gereksinimleri 2. Donanm kstlamalar 3. Yerel kodlar ve dzenler 4. Soutma kulesine yardmc servisleri getirme maliyeti ve

5. Mimari rekabet edebilirlik. Ses, sis ve sapma dnceleri de plan aamasnda uygun yer seimi iin en iyi ekilde ele alnr.

ekil 1.19 Kule boaltm havasnn geri dnmesi

1.1.5.2 Borulama
Borulama dzeni standart ticari uygulamalara uygun boyutlarda olmas gerekir. Btn boru dzenekleri genileme ve daralmaya izin verecek biimde dizayn edilmelidir. Eer kule birden fazla giri balantsna sahipse, dengeleme vanalar her hcreye ak dengelemek zere yerletirilmelidir. Pozitif kapatma vanalar, eer gerekliyse, servis iin bireysel hcreleri ayrmak amacyla kullanlmaldr. 2 ya da daha fazla kule altrld zaman, kule ubuklar arasndaki bir eitleme izgisi nitelere ve nitelerden borudaki dengesizlikleri giderir ve tkanan delik ve szgeler gibi engellerden doan ak oranlarndaki deiimleri giderir. Tm s deitiricileri ve mmkn olan btn kule boru dzeni, durdurmadaki soutma kulesinin tamasn nlemek ve alt sre boyunca yeterli pompa almasn salamak iin soutma kulesindeki alan su dzeyinin altna yerletirilmelidir. Kule havzalar, alma boyunca, su emme hattna hava giriini nlemek iin uygun miktarda su tamaldr. Kule havza1ar, almadaki ykselticiye su datm hatlarn doldurmak ve kulenin su sspansiyon gereksinimini karlamak iin alma ve tama dzeyleri yeterli yedek hacim de bulundurmaldr.

1.1.5.3 Kapasite kontrol

ou soutma kuleleri, evre ya termometre scaklnda nemli deiimlere urar ve normal alma sresince ykleme yapar. Baz kapasite kontrol biimleri belli younlatrc scaklklar ve proses durumlarn korumak iin gerekebilir.

ekil 1.20 Soutma kulesinde hza kar fan gc

Pervane dn, soutma kulelerinde kapasite kontrolnde en basit yntemdir ve genellikle oklu nite ya da oklu hcre kurulularnda kullanlr. k suyu scaklnn kapal kontrolnn gerekli olmad donmayan iklimlerde, pervane dn yeterli ve pahal olmayan bir kapasite kontrol metodudur. Ama ok sk dnten kaynaklanan motor yorulmas bir sorundur. ift hz pervane motorlar ya da pervane dnyle balant iinde olan ek dk g yardmc motorlar, tek pervane dnyle karlatrlan kapasite kontrol admlarnn saysn ikiye katlar. Bu, fan dnyle sadece bir aamal kapasite kontrol salayan tek pervaneli motor nitelerinde kullanldr. ift hz pervane motorlar genellikle ncelikli kapasite kontrol metodu olarak soutma kulelerinde kullanlr ve azaltlm ykte azaltlm enerji tketiminin en avantajn salar. Btn pervaneleri ayn hzda altrmak iin bir sonrakini pervaneyi altrmadan nce tam bir hz altrmaktan daha ekonomiktir. ekil 1.20 soutma kulesi gcn hz ynnden

tek - hz, ift hz ve eitli hz pervane motorlarn karlatrr. Krkl pervane1erin boaltmndaki ayarlama nemlendiricileri, enerji ynetimi gibi soutma kulesi kapasite kontrolnde kullanlr. ou durumda, ayarlama nemlendiricileri iki hz motorlaryla balantl kullanlr. Pervane motor hz iin sklk ayarlama kontrolleri nemli kapasite kontrol ve enerji ynetimini salar. Otomatik, deien ift pervanelerinin yapt gibi, deien sklk (frekans) pervane srcleri ekonomiktir ve pervanenin mrn uzatt gibi nemli derecede enerji tasarrufu yapar. Ama kule reticileri ve deien sk1k srcsnn (UFD) hakknda tartlmas gereken zel konular vardr:

Vantilatr sistemini kritik bir hzda altrmaktan kanmaya zen gsterilmelidir.

Kule reticisi hangi hzdan kanlmas gerektiini syleyebilir.

Baz srcler, zellikle vuru genilii ayarlama (PLUM) srcleri, motorda

sorunlara neden olabilen, motorda ar voltaj yaratr. Bu yksek voltajlarn bykl kontrolr ve motor arasndaki kablolarn uzunluu ile nemli derecede artar, bundan dolay temel uzunluklar olabildiince ksa tutulmaldr. zel motorlar, filtreler ya da dier dorulayc ller gvenilir almay salamak iin gerekli olabilir.

Deien frekans srcleri tam dizayn pervane hznn % 25'inin altndaki bir hzda

altrlmamaldr. Bu nlem zellikle dili hz azaltclar olan niteler iin dorudur. nk dk hzlar titreime grltye ya da dili sesine neden olabilir ve eer dili elektrik ya pompasyla donatlmamsa yalama problemleri dorulabilir. Soutma kulesinden hava akna neden olmak iin suyu iine katan soutma kuleleri kapasite kontrol iin eitli pompalama dzenlerine sahiptir. Serilerdeki oklu pompalar ya da ift hz pompalama kapasite kontrol salar ve ayn zamanda enerji tketimini azaltr. Kapasite kontrol iin su geilerini ayarlama sadece soutma kulesi reticisi ile grldkten sonra kullanlmaldr. Bu zellikle azaltlm su aknn kule iindeki donmay artrd dk evre artlarnda nemlidir (ekil 1.20).

1.1.5.4 Serbest Souma

Uygun donatlm ve borulanm sistem ile azaltlm ykleme ve azaltlm evre

artlan boyunca serbest soutma iin kule kullanmak enerji tketimini nemli derecede azaltr. nk kulenin souk su scakl, yk ve evre scakl dtke, der, sonunda su scakl yk dorudan sunmak iin yeterli dklkte olacaktr ve youn enerji soutucusunun kapanmasn salar. ekil 1.21, ekil 1.22 ve ekil 1.23, adet serbest soutma metodunu gsterir, ama borulama, vanalama ve zel bir sistemin ileyii iin gerekli olan kontrolleri gstermez. Sistem operasyonunun serbest soutma durumunun maksimum kullanm, evre scaklndaki d, nem giderilmesi iin olan ihtiyac azalttnda ortaya kar. Bundan dolay, souk su devresindeki yksek scaklklar normal olarak serbest soutma blmnde giderilir ve sistemin stma soutma dengesi iin yararldr. ou durumda, tipik olarak souk su scaklklarnn 13oC'ye ya da almann serbest soutma durumunda daha yksee kmasna izin verilir. Bu, kule kullanmn arttrr ve sistem enerji tketimini azaltr. Baz uygulamalar sabit bir souk su tedarik scakl gerektirir, bu serbest soutma alma saatlerini nemli lde drr. Dolayl Serbest Soutma: Bu tip soutma soutucu suyu ve souk su devrelerinin ayr tutar ve aadaki ekilde uygulanabilir. 1. Buhar g sisteminde (ekil 1.21), buharlatrc ve soutucu arasndaki geiler, soutucu buhar aknn soutucuya gne izin verir, kompresr almadan buharlatrcya sv soutucunun arlk akn da salar. Btn soutma sistemleri bu dzenlemeye uygulanamaz. Baz durumlarda yardmc pompalar soutucu akn ve bundan dolay yk yeteneini arttrr.

ekil 1.21 Buharlamal ve youmal serbest souma

2. Sistemdeki ayr bir s deitiricisi (genellikle tepsi ve ereve tipi) snn souk su

devresinden soutucu su devresine, soutucu sistemin geii ile transfer edilmesini salar.

ekil 1.22 Yardmc s deitirici kullanarak soutma

ekil 1.23 Birbirine bal su dolaml serbest souma

Dorudan Serbest Soutma: Bu tip soutma soutucu su ve souk su devreleri arasnda bir banty ierir bundan dolay soutma kulesi suyu dorudan yke hizmet eder (ekil 1.23). Bu durumda, souk su pompas normal olarak atlatlr, ki dizayn su ak, soutma kulesi iin korunabilsin. Dorudan serbest soutma sisteminin en nemli dezavantaj ok kirli soutucu suyun temiz souk su sisteminin kirlenmesine neden olmasdr. Filtre sistemleri bir kirlenmeyi azaltsa da, ou uzmanlar bunun bir sorun olarak grr. Kapal devre (dolayl temas) soutucu kulenin kullanm ve kirlenme sorununu ortadan kaldrr. Yaz boyunca kuleden gelen su soutucuda kapal bir dngde dolar. K sresince kuledeki su dorudan souk su devresinde kapal bir dngde dolar.

1.1.5.5 Kn altrmak
Bir soutucu kulesi ar souk iklimlerde kullanld zaman aadaki dizayn ve alma konulan gereklidir.
Ak Dolatrlan Su

Souk iklimlerde alan dorudan temas soutma kuleleri uygun kapasite kontrol metodu ile kn kullanlabilir hale getirilir. Bu kapasite kontrol, donma zerindeki kuleden kan su scakln korur. Ek olarak, souk hava boyunca, soutma kulesinin dzenli incelemeleri, btn kontrollerin tam almasn salamak amacyla yaplmaldr. Yapay taslak pervane vantilatr kulelerinde, pervaneler hava emme alanlarnn buzdan zlmesini salamak iin periyodik olarak altrlmaldr. Zorlanm taslak vantilatr pervane kuleleri kapasite kontrol nemlendiricileriyle ve buzlanma olasln azaltmak iin deien frekans srcleriyle donatlmaldr. Zorlamal taslak aracndaki nemli boaltlan havann tekrar dolamas hava giri eleklerinde ve pervanelerinde buzlanmaya, sebep olabilir. Elektriin kesilmesini salayan titreim dmelerinin yerletirilmesi, alan ara zerindeki buz1anmadan kaynaklanan zarar riskini drebilir. Kapal Dolatrlan Su: Ak dolatrma suyunda bahsedilenlere ek olarak baka nlemlerde alnmaldr. Kapal devre akkan soutucusunun s deitiricisinin iindeki akkan korumak iin sistem dizayn uygun olduunda en iyi koruma ekli anti-freeze zeltisi kullanmaktr. Bu eer mmkn deilse, tamamlayc s, s deitiricisine salanmaldr ve gereken giri ssnn miktar konusunda reticiyle grlmelidir.

Soutucuya ve soutucudan aa kan f1eme yaltlmaldr. Ar souk hava sresince gteki bir bozulma durumunda, s deitiricisi, acil boaltma sistemi iermelidir. Kuyu Suyu: Bota bir kuledeki ya da kapal devre akkan soutucusundaki kuyu suyu iin donma korumas eitli yollarla elde edilebilir. Kuyu suyunu korumann iyi bir yolu stlm bir alana yerletirilen yardmc kuyu tank kullanmaktr. Eer uzak bir kuyu pratik deilse, yardmc s, donmay nlemek iin kule kuyusuna tedarik edilmelidir. Yaygn kaynaklar, daldrmal elektrik stclar bu hat ve scak su bobinleridir. Dizayn k scaklklarnda donmay nlemek amacyla tam s gereksinimleri hakknda kule reticisiyle grlmelidir. Donmaya kar duyarl tm ak su hatlar elektrik teypleri ya da kablosuyla ve yaltmla korunmaldr. Bu nlem, kule kapatldnda iinde su olan hatlarn btn ksmlar ya da btn notlar iin geerlidir

1.1.5.6 Ses
Soutma kuleleri ve dier buharlatrc soutma aralar gibi d aralarn yerletirilmesinde ve seiminde, ses nemli bir sorun haline gelmitir. ou topluluk, dardaki aralarn ses seviyelerinin iznine kstlamalar getiren kanunlar getirmitir. Byle bir yasa kmasa bile, kule yerleimine yakn oturan veya yannda alan insanlar, eer onlarn evresini rahatsz ediyorsa buna itiraz ederler. nk ses probleminin gidermenin maliyeti, soutma kulesinin maliyetini aabilir, ses, sistem dizaynnn erken aamalarnda gz nnde bulundurulmaldr. Verilen bir evrede kule sesinin kabul edilebilirliinin belirlemek iin, ilk adm, ilgili alan iin bir grlt kriteri belirlemektir. Bu, var olan ya da belirlenecek bir kod ya da alanda yaayanlar ya da alanlar iin kabullenilebilecek tahmini bir ses dzeyi olabilir. kinci adm, kule tarafndan karlan sesin tahmin edilmesi ve kule yerleiminin geometrisinin etkilerini ve kulenin alana uzakln hesaplamaktr. Genellikle, kule reticisi, bu tahmin iin bir gsterge olan zel bir nite zerine ses dzeyi bilgisi yerletirebilir. Son olarak kuruluun kabul edilebilirliini belirlemek iin grlt kriteri tahmin edilen kule sesiyle karlatrlr.

Kuruluun ses problemi yaratabilecei durumlarda, birok potansiyel zm vardr. Kuleyi, sese duyarl alanlardan mmkn olduu kadar uzaa kurmak iyidir. ift hz pervane motorlar, kule ses seviyesini drmek amacyla gz nnde bulundurulmaldr. Ama pervane motorlar dn en dk dzeyde tutulmaldr, nk sabit bir sesi, dalgalanan sese gre daha kabul edilebilir. Kritik durumlarda, etkili zmler, kule ve sese duyarl alan ya da kulenin akustik ileyii arasnda bariyer duvarlarn ierebilir. Azaltclar zellikle kule iin dizayn edilmi reticilerden elde edilebilir.

1.1.5.7 Sapma
Su damlalar, kuleden geerken hava akmnda srklenir. Elekler bu suyun ounu boaltlan hava akmndan ayrrken, belli bir miktar kuleden sapma olarak boalr. Kuledeki sapma kayb oran, kule biiminin, elek dizaynnn kuleden geen hava akmnn ve su yknn ilevidir. Genellikle verimli bir elek dizayn, su dolama orannn 0.002 ve %0.2 arasnda sapma kaybna drr. nk sapmalar, btnleme suyu mineralleri ve genellikle su kimyasallar ierir, soutma kuleleri park alanlarnn, byk pencereli alanlarn ve paslanmaya kar duyarl mimari yzeylerin evresine yerletirilmemelidir.

1.1.5.8 Sislenme (Soutma Kulesi Bulutu)

Soutma havasndan kan scak hava zellikle duyurulur. Belli alma koullar altnda, kuleyi saran evre havas kuleden kan hava akmndaki nemin hepsini ememez ve bunlar sis haline gelir. Sislenme, psikometrik tablo zerinde kule giri hava artlarndan, boaltlan artlar gsteren bir noktaya kadar dz bir izgi izerek tahmin edilebilir (ekil 1.24). Doygunluk erisini kesen bir izgi sslenme treyiini gsterir. Doygunluk erisinin soluna doru kesime alan bydke, bulutlanma daha youn olur. Sis direnci (kararll) sisin orijinal younluuna ve sisi datan evre havas ile mekanik ve tanm karmnn derecesine baldr. Sislenmeye azaltma ve nleme metotlar, kule atklarnn doal gaz veya buhar

bobinleriyle stma, ktrcler yerletirme, kule atklarnn kimyasal spreylenmesi gibi birok ekilde olabilir. Ama bu tr zmler genellikle yksek maliyetlidir ve her zaman etkili deildir. Byk, alan kurululu yerletirmelerde, kulenin normal buharlatrc ksm ile kanatl tp kuru yzey s deitiricisini balayan ya kuru soutma kuleleri kombinasyonu sis kontrol iin daha pratik bir yntemdir. Bu tr nitelerde, buharlatrma blmnden kan doygun hava, kuleden kan alt doygun bir hava karm retmek iin kule iinde scak ve kuru hava ile karr.

Genellikle, kule sislenmesine en pratik zm, grlebilen bulutlarn reddedilebilecek olmad kule yerletirmektir. Buna gre, soutma kulesi alanlarn seerken, potansiyel sislenmeyi ve byk pencereli olanlar ya da trafik alanlar gibi kule evresindeki alanlar gz nnde bulundurulmaldr.

ekil 1.24 Psikometri diyagramndan sislenme tahmini

1.1.5.9 Bakm
Genellikle kule reticisi, zel nite para listeleri gibi aralklar ve ilemler iin neriler ieren altrma ve bakm kitapklar karr. Bu neriler, soutma kulesi iin bakm

program formle ederken takip edilmelidir. Bu tr neriler olmad zaman Tablo l.1' deki servis emas, operatre uygun bir inceleme ve bakm program yapmasnda rehberlik edebilir. Verimli altrma ve soutma kulesinin s performans sadece mekanik bakma deil, temizlie de baldr. Buna gre, soutma kulesi sahipleri, aadakileri bakm programlarnn temel ksm olarak dnmelidir. 1. yi bir durumda olmasn salamak iin, mekanik aracn, dolgunun ve hem scak hem souk su havzalarnn periyodik incelemeleri. 2. Islak yzeylerin periyodik temizlii ve periyodik boaltmlarn, biyolojik organizmalarn birikimini nlemek iin 3. Kabul edilen endstri uygulamasna uygun olan, biyolojik kontrol ve anma iin dolatrlan suyun uygun ileyii. 4. altrma ve bakm fonksiyonlarnn sistematik dokmanlar
ncelemeler

Aadaki resmi olmayan bir incelemede gnlk olarak kontrol edilmelidir. Dikkat gerektiren alanlar, kategori ayrmlarnn alanlarn birbirine bal olmasndan dolay belirsiz olmasna ramen durulatrmak zere gruplandrld. Performans En iyi performans ve gvenlik, dizayn yeteneindeki her bir bileenin almasna baldr. rnein tek bloklu bir szge btn sistemin kapasitesini ve verimliliini etkiler. Operatrler performanstaki herhangi bir bozulma ya kar dikkatli olmaldrlar. nk bu genellikle problemin ilk iaretidir ve kk problemlerin bymeden giderilmesi nemlidir. Her ara parasnn zel bilgisini elde etmek iin ara reticisine bavurun (hem bakm hem

de teknik zellikler iin) ve abuk referanslar iin el kitapklar bulundurun.

Tablo 1.1 Tipik denetim ve bakm izelgesi

KORUYUCU KAPLAMA KONTROL VANALARI SOUK SU HAVUZU YAPI ELEMANLARI HAVA DEERLER DAMLA TUTUCU EMME BLMES H H DAITICILAR TAHRK ML REDKTR

Tkanmalar gzden geirme H H H Grlt ve titreimlerin kontrol G G G G S Vidalarn kontrol Y Y Y Y Y Yalama Y Ya deerlerini kaydetme Y Ya seviyesi H Su ve pislik iindeki ya A Ya deiimi Y Gerilim ayarlar A Su seviyesi kontrol H H Ak oran kontrol A Sznt kontrol Y Y Y Genel kontrol Y A S S S Y S S Y Cvatalardaki skma ve geveme Y Y Y Y Y S Temizlik Y Y Boyama Tamamen ap kapatma Y Menfezlerin kontrol A G-Gnlk; H-Haftalk; A-Aylk; -eyrek sene; Y-Yarm senelik; S-Senelik; -stendii vakit

Btn su ve soutma scaklklarn, pompa basnlarn d artlar ve basn dlerini

KAAKLAR

V-KAYII

FAN ML

MOTOR

DOLGU

FAN

(farkl basn), s deitiricilerini ve filtre gerelerini kontrol ve kayt edin. Bu yakt operatrn ara eitli yk artlarnda alrken arac tanmasna yardmc olur ve ak oranlarnn, ara verimliliini, hzlandrma tehis ilemlerini hesaplamada kullanlabilen kalc bir kayt salar ve sistemden en yksek performans elde etmek iin su ileyi dzenini ve bakm dzenler. Tepsi s deitiricileri kullanan su kenar tutumlayclar (idareli kullanmak:) olan niteler iin scaklk ve basn deiimlerini gnlk olarak kontrol edin.

Byk Mekanik Paralar Kule incelemeleri sresince pompalardan, motorlardan, pervanelerden ya da dier mekanik aralardan gelen herhangi garip bir grlt ve titreime kar dikkatli olun. Bu genellikle mekanik problemin ilk iaretidir. Aralarm tamamyla tanyan operatrleri garip durumlar fark etmekte ok az problem yaarlar. Pompalardan gelen kme seslerini de dinleyin nk bu tkanm szgelere iaret olabilir.

Kule pervanesini ve src sistemini, hzlandrc durumunu, ya ve ya szntlarn ve fark edilebilen titreimleri kontrol edin. Ar titreim kuleyi ok hzl bir eklide bozabilir. En az her hafta bir kez pervane almasn gzlemleyin. Eer bir pervane ciddi bir probleme sahipse, altrmayn ve uzman asistan arayn. Pervane ve src sistemleri profesyonel olarak, dinamik denge sralama ve titreim,

"

ne zaman pervanede tamir yaplsa ya da garip gr1tler ve titreimler varsa kontrol edilmelidir. Bu gerelerin en az 3 ylda bir kontrollerinin yaplmas gerekir. Titreim dmeleri uygun bir alma iin en az ylda bir kere kontrol edilmelidir. Ar dn nlemek ve soutucu iin en ekonomik scakl salamak iin fan termostatnn periyodik olarak kalibrasyon deerlendirmesi yaplr.

Kule Yaps

Kule yapsn, su ve ya szntlarn kontrol edin. Kubbeleri, dolguyu ve sapma eleklerini inceleyin. Gerektike 7- 10 MPa su kullanarak temizleyin ve krlgan dolgunun ve elek bileenlerinin zarar grmemesine dikkat edin. An sapmaya (su tamas) kar dikkatli olun ve gereken nlemleri aln. Sapma, soutma kulesine ve buharlatrc younlatrclara Legionella yaylmnn bir aracdr. Bozulmu sapma elekleri deitirilmelidir. ou eski kuleler, asbest ieren sapma eleklerine sahiptir. Birleik Devletlerde, bozulmu asbest tip elekler kural olarak, toz haline gelebilen maddeden dizayn edilir ve evre Koruma Ajans (EPA) ve Mesleki Gvenlik ve Salk Bakanl (OSHA) tarafndan onaylanr. Kule havuzunu yapsal eleri ve destekleri hzlandrclar, gvenlik raylarn ve anma ya da dier bozulmalar ve gerekli tamirler iin basamaklan kontrol edin. Bozulmu kule paralarn deitirin.
Su Datm ve Kalitesi

Scak su datm sistemini ve tkanan pskrteleri sk sk kontrol edin. Su datm sistem oranl akta olduunda bile dengelenmeli ve periyodik olarak yeniden kontrol edilmeli. Ak datm tepsileri olan kuleler, kapaklardan yararlanrlar, nk bu algal geliimini geciktirir. Kuyu suyu seviyesi, reticinin belirttii normal alma dzeyinde olmaldr. Seviye ou katy dar atacak kadar yksek olmaldr, bu suyun kalitesini arttrr. Kule suyu temiz olmaldr ve yzeyde yal tabaka, an kpklenme olmamaldr. Ya, soutma kulesi, younlatrc ve dier s deitiricileri iindeki s transferini engeller ve kule suyunda bulunmamaldr. Kpk, bakterileri besleyen fazla organik maddeler ierebilir. Byle bir durumda karlatnzda, problem dzeltecek olan su ileyi uzmanyla grn. Anma, birikmi atklar ve fazla. algae iin souk su havuzunu birok yerde kontrol edin, nk tortular ve anma dzgn datlmayabilir. Anma, mikrobiyolojik faaliyetler

genellikle tortularn altnda ortaya kar. Kule k szgeleri yerinde olmal ve tkanmamaldr. Sistemdeki szgeleri gz ard etmeyin. Ortalama kurulularda, szgeler belki de en ok ihmal edilen tek paradr. Szgeler incelenmeli ve gerekirse kule her temizlendiinde szgelerde temizlenmelidir. Bilgisayar soutma niteleri ve boaltma hatlar gibi yardmc aralarda kullanlan kk szgelere zen gsterin. Dorudan serbest soutma kullanan sistemlerdeki souk su ykselticilerini sk sk kontrol edin. Sistemdeki btn vanalar periyodik olarak ap, kapatarak kontrol edin. Su tutumlayclar olan sistemler iin, iyi su kalitesini korumak, s deitiricisinin ya da souk su sisteminin kirlenmesini nlemek bakmndan nemlidir. Donma altndaki scaklklar beklemeden nce, dondurma sistemleri gereken tamiri yapmak ve gerekli paralar elde etmek iin zaman kazanmak amacyla kontrol edin ve altrn. aar. Kum filtrelerinin iyi durumda olmasna dikkat edin ve kanal ara yatan en az 3 ayda bir inceleyin. Eer kanallama bulunursa, arac mmkn olduu kadar abuk deitirin ya da temizleyin. Arac karrken boaltm altndaki paray temizlemeyi unutmayn. Eer arac deitiriyorsanz, sadece soutma kuleleri iin zelletirilmi olan kullann. Soutma kuleleri ve buharlatrma younlatrclar iin dizayn edilmi filtrelerde yzme havuzu filtre kumu kullanmayn. Vantilatr ayrclar nadir olarak servis gerektirir. Uygun ak orann, basn dn ve boaltm almasn kontrol edin. Torba ve kartu filtreleri gerektiinde deitirin. Eer kirliyse kuleyi temizleyin. Temizlik Kuleler mkemmel hava temizleyicileridir ve belli bir yerdeki su kalitesi hemen Kule tortu1armn, daldrmal elektrik stc elementlerinin etrafnda toplanmamasna dikkat edin. nk bu elementlerin ok hzl bir ekilde bozulmasna yol

evredeki havay yanstr. 1000 saat alan 700 kW'lik bir soutma kulesi, hava ile gelen toz taneciklerin ve btnleme su kaynann 270 kg stn sindirebilir. Anayollara ve yap alanlarna yaknlk, hava kirlilii ve altrma saatleri kuledeki toprak birikiminin etkenleridir. Is performansn arttran soutma kulelerindeki dizayn geliimleri ayn zamanda ykama yeteneini de arttrr. reticiler tarafndan yaplan temizleme emalar ieren neriler, bundan dolay tek rehber olarak dnlr. Temizlikleriyle gerek skl, dikkati bir gzlem ve sistem tarihindeki her bir yerleim de belirlenmelidir. Kum filtrelerinin torba filtrelerin, vantilatr ayrclarnn, su ileyi programlarnn ve bunun gibilerin fiziksel temizliin yerini almasn beklemeyin. Bunlar su kalitesini arttrmak iin dizayn edilmitir ve bundan dolay temizlikler arasndaki zaman araln arttrr. Dzenli temizliklerin su ileyii ile yer deitirmesi beklenmemelidir. Kulelerin grnr ekilde kirlenmesine izin verilmemelidir. Bunun yerine, tortularn ve grnebilen biyolojik aktivitelerin temizlikler arasndaki su ileyii tarafndan kolayca kontrol edilebilen sklkta temizlenmelidir. Kule, sistem kapatlmadan kolayca gzlenebilen younlatrc dngsndeki tek bileendir, bundan dolay tm sistem durumunun ve temizliinin bir ierii olarak dnlmelidir. Su ileyiinin birikmi tortularn altndaki metal ya da ahap paralar gibi ulaamad yzeyleri temizlemesi beklenmemelidir. Biositler dzenli bir temizleme programyla ynetilmedike etkili olmazlar. Zayf bakml sistemler biosit zerinde daha byk bir talep yaratr. nk organik keltiler biositi ntrletirir ve bakterileri kimyasallardan koruma eilimindedir, bylece mikrobiyolojik nfuslar kontrol altnda tutmak iin daha yksek ve sk dozlar gerektirir. Ykseltgen bir biositin yksek konsantrasyonlar anmaya neden olabilir. Kuleyi temiz tutmak mikrobiyolojik organizmalarn beslenmesini azaltr. Uygun temizleme ilemleri btn kuleyi ierir, bunlar sadece souk su havuzu deil ayn zamanda datm sistemi, szgeler, elekler, pervane ve pervane silindirleri ve kubbelerdir. Su ileyii uzmanna temiz1eme konusunda bavurulmaldr. Birleik Devletlerde, personelin yksek etkili tanecikli hava tipi gaz maskeleri, eldiven, gzlk ve milli mesleki Gvenlik ve Salk Enstits tarafndan onaylanan dier giysileri giymeleri nerilir. Eer temizleme ilemleri yksek basnl su hava ve buhar ya da ya/kuru vakum aracnn kullanmm ieriyorsa bunlar gerekten gereklidir. Herhangi bir kimyasal

kullanlyorsa, bunlar kimyasal tedarikiden elde edilebilecek madde gvenlik bilgi tabakalarna gre ele alnmaldr.

Souk (Dondurucu) Havada altrma Byle havalarda altrma sresince kule daha sk, tercihen gnlk olarak dolgu kubbeler, fanlar zerindeki buzlanma iin incelenmelidir. Bu zellikle sistem, kule dizayn parametrelerinin dnda altrldnda gereklidir. (Ana sistem kapatldnda ve sadece yardmc niteler altrldnda) Pervane ve src sistemlerin zerindeki buz tehlikelidir ve pervaneyi bozabilir. Dolgu zerindeki hafif buzlanma tehlikeli deildir, fakat birikmesine izin verilirse zarara neden olabilir.

Hem souk scaklklarda altrma hem de ksa zaman dilimleri iin pervane ynnn tersine evrilmesi gibi buzlarn zlmesi iin reticinin nerdii metotlar takip edin. Daldrmal stclar ve btnleme izgileri zerindeki s geirici teyp gibi soutma aralarnn almasn izleyin. Kapal vanalar, yanl scaklk ayarlan gibi donmaya kar korunmay engelleyecek durumlar kontrol edin. reticilerin Yardm Ara reticileri, aralarn verimli almas konusunda teknik yaynlar ve yardmlar, hatta bazlar eitim salar. Ayn zamanda reticiler, yerel servis irketlerinin ismini de verebilir. Bu servislerin ou cretsizdir ya da cretleri uygundur. Su leyii Buharlatrc soutma sistemlerinde dolaan suyun kalitesi tm sistem verimlilii, gereken bakmn derecesi ve sistem paralarnn kullanl mr zerinde nemli bir etkiye sahiptir. nk su ncelikle dolaan suyun bir ksmnn buharlamasyla soutulur. zlm katlarn konsantrasyonu ve sudaki dier kirler hzl bir ekilde artabilir. Toz gibi havayla gelen kirlerin nemli bir miktar alma srasnda girebilir. Kirlerin doasna bal olarak, bunlar soyulma, anma ve tortulara sebep olabilir. Basit kaaklar (dolan suyun bir ksmnn boa gitmesi) iyi kalitede bir btnleme suyuyla alanlardaki soyu1ma ve anmay kontrol etmek iin uygun olabilir, ama biyolojik

gelimeyi engelleyecek biimde dzenlenmelidir. ve ou soyulma ve anmay kontrol etmek iin bu ileyiten yararlanrlar. Su ileyii hakknda zel neriler herhangi bir kaliteli su ileyi tedarikisinden elde edilebilir. Ak oran ve s yk kombinasyonu, bir soutma kulesinin barndrmas gereken alana hkmeder. Giren hava ya termometre scakl ve gerekli sistem scaklk dzeyi, zel bir yaklamla reddedilmi sy dengelemek iin soutma kulesinin boyutuyla birleir. Bu blmdeki performans erileri tipiktir ve projeden projeye farkllk gsterebilir. Soutma kuleleri, hidrokarbon ileme endstrisindeki 65-70oC scak su scaklna kadar ulaan geni bir scaklk seviyesi farkllna sahiptir. Havalandrma ve soutma endstrisinde kuleler genellikle 32-46 oC scak su scaklnda uygulanrlar. Bu tr soutma kuleleri iin tipik standart bir dizayn durumu 35 oC scak sudan 29.4Cye kadar souk su scakl ve 25.6 oC ya termometre scakldr.

Tipik bir havalandrma sistemi iin kul1anlan bir soutma sisteminin tipik performans deerlendirmesi ekil 1.25 ve ekil 1.28'te gsterilmitir. 25.6 oC giren ya termometre scaklnda 35'ten 29.4C'ye kadar suyu strken kilovatta 54 mL/s ak oram iin rnek bir kule seildi.

ekil 1.25 Soutma kulesi performans - %100 dizayn aknda

ekil 1.26 Soutma kulesi performans - %67 dizayn aknda

Dier ya termometreleri ya da dereceleri altrrken erilerin, sistemin sonu scaklk derecesini bulmak iin ara deerleri bulunabilir. Dier ak oran1arnda altrrken (soutma iin kilovatta 36, 72, 90 mL/s buharlatrc soutma kapasitesi +0.25 kW younlatrc) bu ayn kule, ekil 1.26, ekil 1.27 ve ekil 1.28'in balklaryla belirtilen dzeylerde alr. Orta ak orannn izelgeler arasndaki ana deeri bulunabilir. (alma scaklk dzeylerini bu1mak iin). Bu erilerin format, soutma kulesi reticilerinin verdii tahmini performans erilerine benzer, farkllk sadece zel derecededir - % 80, % 100 ve % 120 dizayn derecesinde sadece % 90, % 100 ve % 110 dizayn akm kapsayan izelge salanr (ekil 1.28). ekil 1.25'teki eriler bundan dolay test artlar kabu1 edilebilir. Tolerans derecesini gsterir ve eri ailelerinin ve izelge ak oranlarndaki zel test durumlar iin ara deeri bulunabilir. Eriler, zel uygulamalar karlamak iin eitli parametrelerin yaplabilirliini (fizibilite) gstermek iin de ku1lamlabilir. rnein, kule, dk evre ya termometre blgesinde alrken byk bir s yk (ak oran) tayabilir. Bu; kulenin dk evre scaklnda % 33'ten fazla s ykn reddetme yeteneini gstermek iin 27.5C'de souk sudaki 21.8C ya termometre ile 5C derece erinin kesimesinin karlatnlmasyla grlebilir.

Benzer karlatrmalar ve apraz iaretler geni dereceli deiiklikle iin kule kapasitesini tanmlar. Eriler, sunulan bilgi erevesinde doru karlatrmalar retir ama verilen bilgi alannn dnda incelenmemelidir. Eriler tipik mekanik-taslak, fi1m-dolgulu, apraz ak, orta-boyutlu, havalandrma soutma ku1esine de dayanr. Baka tiplerde ve boyutlardaki kuleler scaklk seviyesinin farkl denge noktalar retir. Ama eriler, eer genel altrma zellikleriyle snrlandrlmsa, yl iindeki ya da ku1lan1abilirler. Belirtildii gibi, soutma kulesi, zel bir dizayn durumu iin seildiinde, evre scakl dizayn d olduunda ya da ak oran dizayn durumdan farkllk gsterdiinde baka scaklk seviyelerinde alr. Ak oran sabit tutulduu zaman, derece, s yk

dtke der. Bu; scaklk dzeyinin daha yakn bir yaklama dmesine neden olur. Scak ve souk su scaklklar der. evre ya, termometre, sabit s yknde, derecesinde ve ak orannda dtnde belli bir ku1eye, sabit evre ya termometre ve derecesinde su dt zaman, kolon suyu dk bir scaklk dzeyinde ya da ya-termometreye daha yakn bir yaklamda soutur.

1.1.6 SOUTMA KULES ISI (TERMAL) PERFORMANSI

Bir soutma kulesinin tam olarak almas iin garanti arayan alc iin temel alternatif vardr; 1-Bamsz nc bir grup tarafndan verilen performans sertifikas,
2-nite yerletirildikten sonra alanda yaplan bir kabul testi ya da 3-Bir performans ba. Performans sertifikasna uygun olan kodlar ve standartlar.

ekil 1.27 Soutma kulesi performans - %133 dizayn aknda

ekil 1.28 Soutma kulesi performans - %167 dizayn aknda

Belgelendirme: ou ticari soutma kulesinin s performans Soutma Kulesi Enstits (CTI) tarafndan belgelenir. Standartlarna STD-201'e gre. Bu standart mekanik taslak, ak ve kapal devre su soutma kulelerine uygulanr. Giren ya termometre scaklna dayanr ve ak, kstlanmam bir evrede altrlrken kulenin performansn belgeler. Alan Kabul Testi:
Belgelendirmeye bir alternatif olarak, kulenin performans, yerletirmeden sonra iki test standardndan birine uygun olarak bir olan testi yaparak deerlendirilebilir. Bu iki standart Amerikan Mekanik Mhendisler Topluluu (ASME) Standard PTC23 kullanlsa da, CTI Standard A TC- I 50 daha yaygn kullanlr: Bu standartlar gerektii artlarda birbirine benzer ve her ikisi de giren yatermometre scaklndaki performans deerlendirmesine dayanr. ASME Standart PTC evre ya termometre scaklklarna da dayanan deerlendirme iin bir alternatif sunar.

Bu ikisinden biriyle, test, scak su datm havuzu ya da, kuleye giri borusundaki scak suyun scakln lmekten oluur. Tercihen souk su scakl, scaklk dzenin daha az olduu dolam pompasnn boaltmnda llr. Ya-termometre scakl, mekanik psikometriler dizisi ile llr. Tekrar-dolaan suyun ak oran onaylanm birok metotla llebilir. En sk olan, kuleye giren borunun pitot borusu apraz geiidir. Son zamanlarda ayarlanm aralar tm yerletirmeler iin nerilen btn ller ve elektronik bilgi kazanc iin kullanlmaldr. Doru bir test iin, kulenin, dolaan suyun srekli ak ile ba srekli bir s yknn altnda almaldr. Hava artlar, deiken olmamaldr. Kule temiz olmal ve dizayn hznda alan btn ekipmanlar, uygun su datmna gre yerletirilmelidir. CTI ve ASME Standartlarnn ikisi de, derecenin, akn ya-termometre scaklnn, s yknn ve pervane gcnn dizayn alma artlarndan sapmalar zelletirir. Performans Ba: Soutma kolunun reticinin orantlad s performansn vermemesi durumunda garanti salamak amacyla birka retici performans ba sunar.

1.1.7 Soutma Kulesi Teorisi

Baker ve Shiyacl aadaki teoriyi gelitirdi. 1 metre kare plan alanna ve soutma hacmine V sahip olan, birim hacimde dereceli su yzeyi a, ve su ktle ak oran <, ve hava ktlesi ak oram G. eren bir soutma kulesi dnn. ekil 1.29, ktle ilemlerini ve enerji transferini ematik olarak gsterir. Scaklktaki su ktlesi t, kuru-termometre scaklndaki hava ktlesi ta ile evrelenir ve entalpiye ha ve nemlilik oranna Wa sahiptir. Arabirim, orta dzeyli scaklkta t", entalpisi h", olan ve nemlilik oram W" olan doygun havann bir tabakas olarak kabul edilir. Suyun zgls cp iin 4.18 kJ/(kg.K) sabit deeri varsayarak, sudan ara yzeye toplam enerji transferi
dqw= Lcpdt= KLa (t-t") dV

(1.2)

qw= toplam s transferinin oran, su ktlesinin arayzeye oran, W L= giri su ktlesi ak oran, kg /S KL = Birim iletkenlii, s transferi arayzeye su ktlesi, W / (m2, K)

V= soutma hacmi, m3

a= arayzey alam, m2 /m3

Arayzeyden (arabirimden) havaya s transferi

dDqs = Kga (t"-ta) dV qs= hissedilebilir s transferi oran, ara yzeyden hava akmna, W

(1.3)

KG= toplam birim iletkenlii, hissedilebilir s transferi; ara yzeyden ama hava akmna, W (m2, K)

Tabakadan havaya, su buharnn difzyonu (yaynm) dm= K'a(W"- Wa) dV m= ara yzeyden hava akmna ktle transfer oram, kg/s K'= birim iletkenlii, ktle transferi, ara yzeyden ana hava akmna kg/(s.m2) W" = Ara yzeyin (filmin) nem oran, kg / kg Wa= hava nem oram, kg/kg Filmden (tabakadan) havaya: buharlamadan kaynaklanan s transferi dqL= r dm = rK'a (W"- Wa) dV qL = gizli s transferi oran, ara yzeyden hava akmlar, W r= buhar1amann gizli ss (sabit), KJ/ kg (1.5) (1.4)

ekil 1.29 Su, hava ve film yzeyi arasndaki s ve ktle transferi

lem, ta= t olduu zaman ve hava o scaklkta neme doygun hale geldiinde, dengeye ular. Adyabatik artlar altnda, denge adyabatik doygunlamann scaklnda ve havann termodinamik adyabatik doygunlamann scaklnda ve havann termodinamik ya-hava scaklnda elde edilir. Bu, soutma kulesinin de elde edilebilen dk scaklktr. Bir kule; s yk olmadan altnda dolaan su hzlca bu scakla olar. Bir s yk uygulandnda ilem ayndr. Fakat hava entalpisi kuleden, geerken artar bylece denge scakl, giderek artar. Souk suyuna giren ya-termometre scaklna yaklam, kule yeteneinin bir ilevidir. Merkel, Lewis ilikisinin, src g olarak entalpi farkna dayanan tam bir katsaydaki hissedilebilir s ve ktle transferinin balantsnda olana eit olduunu dnd:
KG/ (KlCpm) =1

(1.6)

Cpm: J/(kg.k) daki nemli havann nem ss (kuru hava temeli) Denklem (6) ya-termometrenin neden bir hava-su buhar karmnda ki adyabatik

doygunlamann scaklna ok yakn olduunu da aklar. Su s kayb hava s kazanc verimine eittir. Lcp dt= G db = K'a (h"-ha) dV G= hava ktle ak oran kg/s' de. Denklem, arayzeyden hava akmna transferi dnr ama arabirimsel artlar belirli deildir. Eer tabaka direnci gz ard edilirse ve tam katsay K', su ktlesi scaklndaki t, entalpinin src gcne h dayanarak var saylrsa, denklem yle olur:
LCpdt = G dh = K'a (h'- ha) dV

(1.7)

(1.8)
(1.9)

K aV /L = K aV /G =

t2

cp dt t1 h ha
1 1

h2

cp h1 h ha

(1.10)

Soutma kulesi uygulamasnda, Denklem (9)'in bileik deeri genelde transfer birimlerinin says (NTU) olarak gsterebilir. Bu deer, kga, kez ortalama entalpi potansiyelini (hI - ha) su scaklk deiimine ( t) uradn verir. Bylece bir transfer birimi cp t / h(hl-ha)avg= 1 tanmna sahiptir. Denklemler kendi kendilerine yeterli deildirler ve dorudan matematiksel zme tabii deildir. Bir kuledeki herhangi bir noktadaki ktle ve enerji dengesini yanstrlar ve 2 akkan akmn bal hareketinden bamszdrlar. Mekanik entegrasyon, denklemleri uygulamak iin gerekir ve ilemler bal hareket iin hesaplanmaldr. Denklem (9)'in entegrasyonu, verilen artlar iin NTU'yu verir.

1.1.7.1 Kart Ak Entegrasyonu

Diagram soutan kart ak hava-su buharlamas iin doygunluk erisine dayanr (ekil 30). Su tw'den tw2'ye ye kadar souyunca, hava tabakas entalpisi A'dan B'ye doygunlama erisini izler.

Ya-termometre scaklnda giren hava taw, C'yi karlayan bir entalpiye ha'ya sahiptir.

lk src g, dikey uzaklktaki BC.

ekil 1.30 Kar ak souma diyagram

Sudan tanan s havaya eklenir, bylece entalpi art, su scaklna orantldr. Hava alma izgisi eim CD, L /G'ye eittir.

Kart ak hesaplamalar kulenin dibinde, hava ve su artlarnn bilindii tek yerde balar. NTU, artmsal aamalar iin hesaplanr ve toplama ilemin integralidir.

1.2 KULE MALZEME VE ELEMANLARI

1.2.1 KULE TPLER 1.2.1.1 Paket Tip Kuleler

Paket tip su soutma kuleleri, su debisi saatte 0-1200m arasndaki tesislerde kullanlrlar. Alternatiflerine oranla daha uzun mrl bir malzeme olan Camelyaf Takviyeli Polyesterden (CTP) imal edilen paket tip su soutma kulelerinin, iletme ve bakm giderleri dk ve kullanmlar kolaydr. CTP paket tip kuleler kendi kategorilerinde en kaliteli su soutma kuleleridir. Kule gvdesi ile tayc kiri ve kolonlar, CTPden imal edilirler. Damla tutucu, su datm sistemi, dolgu elemanlar gibi soutma suyu ile direk temasta olan kule elemanlar paslanmaya kar dayankl PVC, Polipropilen (PP), CTP veya paslanmaz metalden oluur. stee bal olarak, kulenin en alt ksmnda bulunan soutulmu su toplama havuzu da CTP malzemeden imal edilir. CTP, mukavemeti arttran, boyutsal salaml ve yksek dayankll salayan kompozit bir malzemedir. CTP, polyesterin maksimum yapsal performansa ulamak iin cam elyaf gibi katk malzemesi ile birletirilmesidir. Bu malzemeyi popler yapan zellii ise korozyona kar mkemmel dayanmdr. En iyi konstrksiyon malzemesi olarak CTP ;

Asit, baz, klorid, solvent gibi kimyasal maddelere kar korozyon direnci, Isl diren

Elektrik ve sl izolasyon Yke kar yksek diren Dk bakm Onarm kolay UV nlarna kar dayanm nedeni ile her zaman tercih edilen malzemedir

ekil 1.31 Paket tip kule

Paket tip kuleler, kurulduktan sonra gerekirse kolayca kaldrlp tanabilirler. Modler bir yapya sahiptirler. Kullanlan malzemeler korozyona kar dayankl ve birbiriyle uyumlu olduundan CTP paket tip kuleler dier alternatif malzemeden yaplan kulelere gre ok daha uzun mrldr. Paket tip kuleler boya ve bakm gerektirmez.

1.2.1.2 nai Tip Kuleler

nai tip su soutma kuleleri, su debisi saatte 200 m aan tesislerde kullanlrlar. Mesela enerji santralleri, petrokimya tesisleri, rafineriler ve demir elik fabrikalar inai tip su soutma kulesi kullanr. Bu kuleler, ana tayc kiriler ve kolonlar zerine kurulurlar. Kulelerin dier paralar sahaya getirilerek montajlar yaplr. Kulenin tayc ana konstrksiyon malzemesinin belirlenmesinde ekonomik mr, yatrm maliyeti ve yapm sresi rol oynar. Yaygn olarak emprenyeli ahap kullanld gibi, betonarme veya cam takviyeli polyester (CTP) de ana tayc konstrksiyon malzemeleri olarak kullanlabilir. Kulenin dier elemanlarn oluturan damla tutucu, su datm sistemi, dolgu elemanlar gibi soutma suyu ile direk temasta olan paralar ise paslanmaya kar dayankl PVC, PP (Polipropilen), CTP ve paslanmaz metalden oluur. Su soutma kulesinin yerletirilecei betonarme alt yap, ayn zamanda soutulmu su havuzu olarak kullanlr.

ekil 1.32 nai tip kule

A- Hava Girii B- Dolgu C- Havuz D- Drift Eliminator F- Su Datm Sistemi G- Hava Girii H- Korkuluk I- Fan bacas J- Fan ve Mekanik Ekipman K- Motor L- Fan Gvertesi M- Ara Blme nai tip su soutma kulelerini snrsz sayda bitiik hcreden oluturmak mmkndr. Hcre saysn belirlerken, iletmenin randman, bakmnn kolayl ve arza durumlarnda devre d kalmasnn maliyeti gz nnde tutulur. Bu tip kulelerde proje, mterinin iletme artlar ve ihtiya duyduu soutma kapasitesine gre, retici irket ile yapaca fikir alverii sonucu ekillenir.

1.2.2 Paket Tip Su Soutma Kulesi Malzeme ve Elemanlar

Fan grubu Damla tutucular Su datm sistemi Nozullar

 Dolgu Hava giri panjurlar Tayc yap

1.2.2.1 Fan Grubu

Fan grubu, kulenin at blmnde fan bacas ierisinde bulunmaktadr. levi, buharlamann gereklemesi iin dardaki havann emilerek soutma dolgular zerinden geirilip fan bacasndan atmosfere atlmasn salamaktr. Fan grubu, elektrik motoru veya redktr miline dorudan balanabilir (direk akuple) ve bylece enerji tasarrufu salanr. Bu sistemde aft, kay, kasnak gibi aktarma organlarna ihtiya duyulmadndan bakm giderleri az olur ve problem olasln azaltr. Fan grubu elemanlar; a. Fan kanatlar b. Fan motoru ve redktr grubu c. Titreim alteri

ekil 1.33 Fan grubu ve elemanlar

a Fan kanatlar: Fan kanatlar camelyaf takviyeli polipropilen veya camelyaf takviyeli polyester (CTP) malzemeden retilirler ve alminyum alamdan enjeksiyon yntemi ile retilmi fan tablasna monte edilirler. Bunlar, zel oluturulmu yuvalar ve 304 kalite paslanmaz elik balant elemanlar kullanlarak fan grubu haline getirilirler. Fan ap byk olan paket kulelerde CTP veya alminyum kanat kullanlr. CTP fan

kanatlar, ok iyi derecede scak daldrma galvaniz kaplanm fan tablalar zerine, PP kanat muylu yataklar ve 304 kalite paslanmaz elik balant elemanlar ile oluturulur. Kanatlarn alminyum olmas tercih edilirse bu konuda uzman fan reticilerinden bunlar set olarak tedarik edilmektedir. tip kanat seeneinde de kullanlan kanatlarn alarnn ayarlanabilir olmas hava akmn kontrol etme imkn salamaktadr. Kanat alar proje deerlerine gre uygun alarda ayarlanr. Fan kanatlarnn mutlaka statik ve dinamik balanslar alnmaldr.

ekil 1.34 Yerli fan

ekil 1.35 thal Multi-Wings fan

b Fan motoru ve redktr grubu: Kulenin en st kotunda fan bacas ierisinde zel olarak dizayn edilmi anak ierisinde bulunmaktadr. Fan u hzna uygun devire sahip elektrik motorlar direk olarak kullanlr. Byk apl fan gruplarnda ise hz snrlamasndan dolay motor, redktr ile birlikte altrlr.

Dizayn deerlerine uygun elektrik motoru (Gamak) kullanlr. Redktr seiminde ise yerli ve ithal seenekleri vardr.

ekil 1.36 Fan motoru ve redktr

Elektrik motorlar ve redktrler dey V1 konumda alr. Bunlar, sya kar F snf izole olup toz, ya ve neme kar IP 55 -56 koruma snfnda seilmektedir. Redktrlerin gvde malzemesi kr dkme demirden imal edilmektedir. Dz helisel dilileri sementasyon eliinden imal edilmi, grltsz alacak ekilde talanm olmaldr. Milleri imalat eliinden imal edilerek, talama ilemine tabi tutulmutur. Rulmanlar alma artlarndaki yk durumuna bal olarak kuvvetlendirilmi rulmanlardr. c Titreim alteri: Titreim alteri, kulenin en st kotunda fan bacasnn hemen yannda bulunur. Fan grubunda ar titreim olutuunda balans alglayarak elektrik motorunun devreden kmasn salar. Bylece muhtemel arzalarda hasarn bymesine ve tehlikeli sonularn olumasna engel olur.

ekil 1.37 Titreim alteri

1.2.2.2 Damla Tutucu

Damla tutucu, kule ierisinde fan grubunun bulunduu platform ile su datm sistemi arasnda yer alr. Grevi, nozullarda zerreciklere ayrlan su taneciklerinin cebri emilen hava ile srklenip fan bacasndan kamasn engelleyerek su kaybn nlemektir. Kule oturma alannn tamamn kaplayacak ekilde monte edilirler. Damla tutucu eitleri; a. Ykskl damla tutucular b. V-Tipi damla tutucular c. C-Tipi (sinzoidal) damla tutucular d. C-Tipi yksek (sinzoidal) damla tutucular e. Emprenyeli ahap zel damla tutucular

ekil 1.38 Damla tutucu

a. Ykskl

b. V-Tipi

c. C-Tipi
ekil 1.39 Damla tutucu eitleri

e. Emprenyeli ahap

1.2.2.3 Su Datm sistemi

Su datm sistemi, kule ierisinde damla tutucular ile kule dolgular arasnda bulunur. PVCden mamul ana ve tali borulardan oluur. Suyu kule oturma alanna niform olarak datacak ekilde tasarlanmtr. Fskiyeler, temizlik ve bakm iin kolay sklp taklabilir ekilde imal edilebilir. Su scaklnn yksek olduu yerlerde su datm sistemi CTP, Paslanmaz Boru veya Polipropilen malzemeden retilir. letmeden kaynaklanan suyun kirli olduu durumlarda, kolay temizlenebildiinden ak kanal sistemi nerilir. Su datm sistemi eitleri; a. PVC boru tipi

b. CTP boru tipi c. CTP ak kanal

ekil 1.40 Su datm sistemi

ekil 1.41 PVC boru tipi

1.2.2.4 Nozullar
Datm sistemindeki suyun dolgu zerine pskrtlmesi iin kullanlrlar. Debi ve basn ayarlamalarnn kolayca yaplabilmesi iin nozul iine yerletirilen ve deiebilen apta huniler kullanlmaktadr.

ekil 1.42 Nozul

Nozul eitleri; a. Elekli nozul b. Kademeli nozul c. Papatya nozul

b
ekil 1.43 Nozul eitleri

1.2.2.5 Servis Penceresi

Kulenin yan duvarnda bulunur. Su datm sistemini ve dolguyu rahatlkla kontrol etmeye yarar. Kulede arza durumunda ve kontrollerde i ksmn gzetlenmesine ve ierisine personel girmesine imkn verir. Kolay alp kapanabilir. Su szdrmaz ve paslanmaya kar dayankl malzemeden imal edilir.

ekil 1.44 Servis penceresi

Servis penceresi rnekleri; a. Metal kapakl pencere b. effaf kapakl pencere

a
ekil 1.45 Servis penceresi rnekleri

1.2.2.6 Dolgu

Su soutma kulesi dolgusu, hava giri panjurlarnn zerinde ve su datm sisteminin altnda bulunur. letme suyunun kirlilik derecesine gre PP'den mamul splash grid (sratmal grid) ve splash bigudi (sratmal bigudi) veya PVC'den mamul petek tip dolgu kullanlr. Dolgunun zerine niform olarak su yamurlamas yaplr. Bylece su damlacklar srekli sratlarak veya dolgu zerinde szlerek kolayca buharlar. Dolgu, yksek verim alnabilmesi iin optimum slak yzeyin salanaca ekilde tasarlanp monte edilir.

ekil 1.46 Dolgu

Aadaki tablo iletme suyunun kalitesine gre kullanlan dolgularla ilgili bilgi vermektedir. Tablo 1.2 Suyun kalitesine gre dolgu seimi Sirklasyon Kalitesi Suyu Do Aslda Kat Madde Miktar Ksa Sreli Srekli alma alma 24 saat < 10 saat letme suyunun ok temiz ve temiz olduu yerlerde letme suyunun orta kirlilikte olduu yerlerde letme suyunun kirli ve ok kirli olduu yerlerde Dolgu eitleri; a. Splash grid dolgu 100-200ppm 500ppm Limitsiz 70-120ppm 300ppm Limitsiz PV C Petek PP Bigudi PP Splash lgu Tr Dolgu Islak Yzeyi m/m 150240 90150 <90

b. Splash bigudi dolgu c. PVC petek dolgu a Splash grid dolgu: PP'den mamul splash gridler, niform olarak yamurlama yaplan dolgu katlar arasnda, srekli sratlarak paralanmasn salayacak ekilde dizayn ve monte edilirler. Sratlan su taneciklerinde buharlama yzeyi oluturulmas salanr. Yksek scaklklarda dahi deforme olmaz. (srekli almada yaklak 80C ve ksa sreli almalarda yaklak 90C scaklklarda alabilir.)

Askdaki kat madde miktar (ppm) ok yksek sirklasyon sularnn olduu yerlerde (limitsiz kirliliklerde) rahatlkla kullanlabilir. Zaman iinde tkanma ve birikmeler olmayacandan, kulede kirlilik yk oluturarak tahribata sebebiyet vermez.

Kule ierisinde Ctp konstrksiyona PP malzemeden zel olarak imal edilmi kolaylkla sklr-taklr zelikte saportlar ve paslanmaz tellerden oluan tayc asklar vastas ile aslrlar. Balangta oluturulan (ilk sra) dolgu platformu saportlara asldktan sonra, 2. sra dolgular 1. sra dolgularna gre artmal olacak ekilde aslr.

Tm dolgular bir birine komu katlar arasnda artmal olarak saportlara aslr. Bylece suyun nozuldan, soutulmu su havuzuna seyahatinde geen zaman ierisinde devaml olarak paralanmas salanm olacaktr.

ekil 1.47 Splash grid dolgu

b Splash bigudi dolgu: Yeni bir dolgu trdr. PP bigudi dolgu, yksek scaklklarda (ksa sreli almada yaklak 80C ) ve kirli sularda tercih edilmektedir.

Yeniden kullanlmak zere temizlenebilmesi kolaylndan faydalanlmaktadr. Yeniden kullanlmas zellii ile iletme maliyeti ucuzdur.

ekil 1.48 Splash bigudi dolgu

c PVC petek dolgu: PVC petek dolgu ise, iletme suyunun daha temiz olduu yerlerde (toz ve kirliliklerden arndrlm), suyu kontrol edilen ve besleme suyunun srekli yumuatld proseslerde tercih edilmektedir. 55C'ye kadar giri suyu olan kulelerde, slak yzeyinin daha fazla olmasndan dolay iyi performansndan faydalanlmaktadr. Kirli kireli sularda kullanld takdirde temizlenme imkan yoktur. Dolgu levha ara mesafeleri 12, 19 ve 27 mm olmak zere 3 farkl tipte imal edilmektedir.

ekil 1.49 PVC petek dolgu

1.2.2.7 Hava Giri Panjurlar

Hava giri panjurlar, kulenin dnda gvde zerinde, soutulmu su havuzu ile dolgu kotu arasnda yer alrlar. Kuleye giren havann niform olarak dolguya geiini salarlar. Havuzda biriken suyun sramalar ile kaybn nlerler. Gne nlarn belli lde engelleyerek yosun oluumunu azaltrlar ve kulenin bu blmndeki boluu kapatrlar. Gzel grnm iin kulenin drt tarafnda hava giri panjurlar bulunur. Panjurlar PVCden imal edilirler. Kolay taklr ve sklrler. Panjurlar minimum hava direnci salayacak ekilde monte edilirler.

ekil 1.50 Hava giri panjurlar

Hava giri panjur eitleri; a. CTP Panjur b. PVC panjur

ekil 1.51 CTP ve PVC panjur

1.2.2.8 Tayc Yap

Tayc yapy oluturan tm elemanlar CTP-kompozit malzemeden imal edilirler. Kulede d gvde elemanlar, tayc yap ve mekanik aksamn birletirilmesinde kullanlan tm cvata ve somunlar 304 kalite paslanmaz eliktendir.

ekil 1.52 Tayc yap

1.2.2.9 Su Ynlendiriciler
Su ynlendiriciler, kulenin iinde hava giri panjurlarnn zerinde ve kule dolgularnn altnda yer almaktadr. CTP malzemeden imal edilip kule gvdesine 45 eimli olarak monte edilirler. Fann almad zamanlarda kulenin yan duvarlarndan szlen suyun srayarak havuz dna kmasn engeller ve havuzun merkezine doru ynlendirilmesini salarlar.

ekil 1.53 Su ynlendiriciler

1.2.3 NA ELAMANLARI

TP

SU

SOUTMA

KULES

MALZEME

VE

1.2.3.1 Fan Grubu

Fan grubu, kulenin at blmnde fan bacas ierisinde bulunur. Buharlamann gereklemesi iin dardaki havann emilerek soutma dolgular zerinden geirilip fan bacasndan atmosfere atlmasn salar. Direk akuple motor redktr grubu veya yatay giri dey k redktr ve buna bal mekanik grup elemanlar kullanlmaktadr. Direk akuple sistemde elektrik motoru, redktr miline dorudan balanr ve bylece enerji tasarrufu salar. Sistemde aft, kay, kasnak gibi aktarma organlarna ihtiya duyulmadndan bakm giderleri az olur ve problem olasl azalr.

ekil 1.54 Fan grubu ve elemanlar

Yatay giri dey k redktr ve buna bal mekanik grup elemanlar: fan, aft, elektrik motoru, fan bacas v.b. iletme artlarna uygun malzeme ve fonksiyonel elemanlardan olumaktadr. Fan grubu elemanlar; a. Fan kanatlar b. Fan motoru ve redktr grubu

c. Titreim alteri a Fan kanatlar: nai tip kulelerde CTP veya alminyum kanat kullanlr. CTP fan kanatlar, ok iyi derecede scak daldrma galvaniz kaplanm fan tablalar zerine, PP kanat muylu yataklar ve 304 kalite paslanmaz elik balant elemanlar ile oluturulur. Kanatlarn alminyum olmas tercih edilirse bu konuda uzman fan reticilerinden tedarik edilmelidir. ki tip kanat seeneinde kullanlan kanatlarn alarnn ayarlanabilir olmas hava akmn kontrol etme imkan salamaktadr. Fan kanatlarnn mutlaka statik ve dinamik balanslar alnmaldr.

ekil 1.55 Fan kanatlar

b Fan motoru ve redktr grubu: Fan grubunda kullanlan redktr, kulenin at blmnde fan bacas ierisinde bulunur. Fan bacas genellikle pratik, korozyona dayankl ve ekonomik olduu iin CTP malzemeden imal edilir. Elektrik motoru orta lekli fan gruplarnda dorudan (direkt akuple) redktr miline balanr. Byk fan gruplarnda ise servis kolayl salamas asndan mecburi olarak yatay-giri/dey-k redktr kullanlmas gerekmektedir. Elektrik motoru redktre bir aft araclyla balanr. Elektrik motorlar servis kolayl ve yaltm avantajlar sebebi ile baca dnda en yakn yere monte edilirler. Elektrik Motoru ve Motor-Redktr Grubu: Tasarm deerlerine uygun olarak yerli piyasada Gamak veya muadili marka elektrik motoru kullanlr. Redktr seiminde ise yerli ve ithal seenei mteri tercihine braklr.

ekil 1.56 Fan motoru ve redktr

Elektrik motorlar standart olarak sya kar F izole olup toz, ya ve neme kar IP 55 56 koruma snfnda seilir.

Redktrlerin gvde malzemesi kr dkme demirden imal edilir. Rulmanlar alma artlarndaki yk durumuna bal olarak kuvvetlendirilmi SKF veya FAG marka olmaldr. c Titreim alteri: Titreim alteri, kulenin en st kotunda fan bacasnn hemen yannda bulunur. Fan grubunda ar titreim olutuunda balans alglayarak elektrik motorunun devreden kmasn salar. Bylece muhtemel arzalarda hasarn bymesine ve tehlikeli sonularn olumasna engel olur.

ekil 1.57 Titreim alteri

1.2.3.2 Damla Tutucu: Paket tipteki ile ayn. 1.2.3.3 Su Datm sistemi: Paket tipteki ile ayn. 1.2.3.4 Nozullar: Paket tipteki ile ayn. 1.2.3.5 Dolgu: Paket tipteki ile ayn. 1.2.3.6 Hava Giri Panjurlar: Paket tipteki ile ayn.

1.2.4 SOUTMA KULES UYGULAMA ALANLARI

- Gda Sanayi - Cam Sanayi - Demir elik Fabrikalar - eker Fabrikalar Rafineleri - Soutma Gruplar - Kompresf Soutma - Souk Hava Depolar - Plastik Enjeksiyon Makineleri - Kat Sanayi - Oteller - Tatil Kyleri - Merkezleri - Klima Sistemleri - Proses Cihazlar - Soutma Tesisleri - Genel Sanayi Tesisleri

1.2.5 SOUTMA KULES TEKNK NOTLARI

Isl kapasite: Soutma kulesinin su miktar olarak yapabilecei soutma kapasitesi (m3/h)

Soutma aral : Soutma kulesine giren suyun scakl ile kuleyi terk eden su scakl arasndaki scaklk fark Yaklam aral: Soutma kulesini terk eden suyun scakl ile havann ya termometre scakl arasndaki scaklk fark . Kule dizayn yaplrken yaklam aral, kule bykln ve maliyetini tespit etmede nemli bir faktrdr. Srklenme kayb: Hava akm ile birlikte atmosfere atlan su miktar. Su damlalar dolgudan ekilen hava ile birlikte atmosfere atlr Srklenme kayb buharlama ile kaybolan su miktarn iermez. Uygun kule dizayn srklenme kaybn minimize edebilir. Srklenme kontrol edilmelidir nk buharlama yoluyla oluan su kaybndan farkl olarak srklenme olaynda , su kimyasallar ve dier kirli maddeleride ierdiinden evreye olumsuz etki yapar.

Isl kayb : Soutma kulesinde sirklasyon suyundan atlan s miktar (kcal/h). Is yk kule boyutlarn ve maliyeti belirleyen nemli faktrlerdendir. Ya termometre scakl: Suyun teorik olarak buharlama yoluyla ulaabilecei en dk scaklk. Ya termometre scakl, buharlama yolu ile soutma yapldndan kule seimini ve dizaynn etkileyen ar derecede nemli bir faktrdr. Kuru termometre scakl: Soutma kulesine giren havann scakldr. evre scakl : Termometre ile llen havann kuru termometre scakldr.

Pompalama ykseklii : Soutulan suyu ,soutma kulesi havuzundan sisteme ve tekrar kuleye pompalamak iin ihtiya duyulan basn. Takviye suyu: Blf,srklenme ve buharlama yolu ile kaybolan su miktarn takviye etmek iin gerekli olan su miktar. Blf kayb: Suyun eriyen kat madde konsantrasyonunu ,geerli bir limitin altnda tutulabilmesi iin sirklasyon suyunun bir ksm dearj edilir. Buharlamann sonucunda , eriyen kat madde konsantrasyonu blf yaplmad takdirde srekli olarak artacaktr. Bal nem : Belirli bir scaklktaki hava ktlesinin iinde bulunan nem miktarnn , o scaklkta alabilecei en fazla nem miktarna orandr.Bal nem havann neme doyma orann veya nem an verir.