Matematika 2 Godina Srednje Skole

1
STEPENOVANJE

Proizvod ...
n
n puta
a a a a
= naziva se n -tim stepenom broja. Ako je R a , 0 a i neka je N n

Po definiciji je:

1) 1
0
= a primer: , 1 5
0
= , 1 ) 3 (
0
= 1
7
4
0
=

2)
n
n
a
a
1
=
primer: ,
9
1
3
1
3
2
2
= =

125
1
5
1
5
3
3
= =

______________________________________________________________________

Jo vae sledea pravila:

3)
n m n m
a a a
+
= primer:
7 5 2 5 2
3 3 3 3 = =
+

4)
n m n m
a a a

= : primer:
4 6 10 6 10
7 7 7 : 7 = =

5)
n m n m
a a

= ) ( primer:
15 5 3 5 3
2 2 ) 2 ( = =

6)
n n
b a b a = ) ( primer:
2 5 5
11 12 ) 11 12 ( =
7)
n
n
n
b
a
b
a
=
primer
2
2
2
4
7
4
7
=

8)
n n
a
b
b
a

primer
4
9
2
3
2
3
3
2
2
2
2 2
= =

O emu treba voditi rauna?

Treba paziti na zapis: 25 ) 5 )( 5 ( ) 5 (
2
= = , dok 25 5 5 5
2
= = . Uopteno vai:

paran
a) ( =
paran
a
neparan
a) ( =
neparan
a

Dakle, paran izloilac uniti minus.

www.matematiranje.com
2

ZADACI

1) Izraunati:
2 4
3 5 7
2 : 2
2 ) 2 : 2 (

7 5 3 7 5 3 2 3 2 3 5
5 2 3
4 2 4 2 2 2 2
(2 : 2 ) 2 2 2 2 2 2 2
2 2 8
2 : 2 2 2 2 2
+

= = = = = = =
_____________________________________________________________

2) Izraunati:
5 3
2
3 9
27 3

5 3 5 2 3 5 6
2 3 2 1
3 9 3 (3 ) 3 3
27 3 (3 ) 3

= =

6
3
5
5 1 4
1
1
3
3 3 3 3 3 3 81
3
3

= = = = =

______________________________________________________________

3) Izraunati:
4 3 3 5
5 2 3
( ) :
( : )
x x x
x x
=

x x x
x
x
x
x
x
x x x
x x
x x x
= = = = =
1 9 10
9
10
3 3
5 3 12
3 2 5
5 3 12
3 2 5
5 3 3 4
) ( ) (
:
) : (
: ) (

_______________________________________________________________

4) Izraunati:
4 2
2 1
3
3 3
+
+ +
n
n n

= = =
+
+
+
+ + +
+
+ +
4 2
3 2
4 2
2 1
4 2
2 1
3
3
3
3
3
3 3
n
n
n
n n
n
n n
Pazi pa zagrade zbog minusa
3
1
3
1
3 3 3
1
1 4 2 3 2 ) 4 2 ( ) 3 2 (
= = = = =
+ + + n n n n

_______________________________________________________________

3

5) Izraunati
4 3 2 1
0625 , 0 125 , 0 25 , 0 5 , 0

+ + +
= + + +
4 3 2 1
0625 , 0 125 , 0 25 , 0 5 , 0

66066 65536 512 16 2 16 8 4 2
1
16
1
8
2
4
1
2
16
1
8
1
4
1
2
1
4 3 2 1
4 3 2 1
4 3 2 1
= + + + = + + +
=

_________________________________________________________________

6) Izraunati
3 2 1 3 2 1
) 3 ( ) 2 ( ) 1 ( 3 2 1

+ + + + +
= + + + + +
3 2 1 3 2 1
) 3 ( ) 2 ( ) 1 ( 3 2 1

2
1
4
2
4
1
4
1
27
1
4
1
1
27
1
4
1
1
) 3 (
1
) 2 (
1
) 1 (
1
3
1
2
1
1
1
3 2 1 3 2
= = + = + + +
=
+ + +

_________________________________________________________________

7) Ako je
2 4
3
2
3
4
1
5
=

a i
2
3
3
5
10

= b nadji
1
b a

4 2 4
2 3 4 2
3 3
2 2
3 2 4 2
3 2 3 2 3 6 2
2
2 2
3 2 3 2 3 3 2
3 3 3 2
2 2 2
1 3 4 3 5 4 3
5 5
4 2 1 2 2
5 (2 ) 3
5 (2 ) 3 5 2 3
2
5 3 10 3 (5 2) 3 5 2 3
10 10 5 2 3
3 5 5 5 5
a
b

= = =

= = =

= = = = = =

Konano: izraunati i
1
b a

1 3 6 2 2 3
3 2
1
5 2 3 5 2 25 8 200
5 2 3
a b
= = = =

______________________________________________________________

4
8) Izraunati
3 2
3
1
1
2
2
5
10 :
5 2
5

y x
x
y
y
x

=
3 2
3
1
1
2
2
5
10 :
5 2
5
y x
x
y
y
x

2 5 3 1 5 ) 3 ( 1 2 7
3 2 1 7 1
3 2 2 4 3 3 10 3 2
3 2
3 3
3
4 2
10 2
2 2
10
20
10 : ) 4 5 (
10 : ) 2 5 (
10 :
5 2
5
y x y x y x
y x y x
y x y x
y x
x
y
y
x
= =
=
=
=
+

+

__________________________________________________________

9) Ako je
x
10 =
7
4 3
10 55
10
2
1
10
2
1
+
Odrediti x.

=
+
=

10000000
55
20000
1
2000
1
10 55
10
2
1
10
2
1
7
4 3
Izvuemo gore zajedniki
= =
+
10000000
55
20000
11
10000000
55
10
11
2000
1
10000000
55
10
1
1
2000
1

2
11 10000000 11 10000000 10000000
100 10
20000 55 11 100000 100000

= = = =

sada je
x
10 =
2
10 , dakle 2 = x
________________________________________________________

10)
a) b)

160
10 16
10 16
10 16
10
10 16
10 16 10
10 8 10 2 10
008 , 0 2 , 0 10
5 4
) 5 ( 4
5
4
4 5
3 1 5
5
=
=
=
=
=
=
=
=
+

A
A
A
A
A
A
A
A
240
10 24
10 24
10
10 24
10 24 10
10 6 10 4 10
006 , 0 04 , 0 10
6 5
6
5
5 6
3 2 6
6
=
=
=
=
=
=
=
+
B
B
B
B
B
B
B
5
Ovde smo koristili zapisivanje realnog broja u sistemu sa osnovnim 10. Ovo je dobra

opcija kada je broj glomazan.

Primeri:

1) Brzina svetlosti je priblino 300000000 / c m s a mi je lake zapisujemo
8
3 10 / c m s ,
8
10 -znai da ima 8 nula iza jedinice!!!
2)
6 5 1 5 5
5
10 2 10 10 2 10
10
2
10
5
1
10 5
1
500000
1

= = = =
=
3)
5 5
10 7 10 9 , 6 000069 , 0

=
4) Povrina zemlje je
2
510083000km ali mi zapisujemo
2 8
10 5 km

11) Izraunati
x x
x
x
x
x
x
x
x
a a
a
a
a
a
a
a
a
:
1 1
2
1
3
2

=
x x
x
x
x
x
x
x
x
a a
a
a
a
a
a
a
a
:
1 1
2
1
3
2

2
2 2
2
2
3 2 1
:
1 1 1
1
1 1
3 2 1
:
1 1 1 1
3 2 1
:
1 1 ( 1)( 1) 1
3( 1) 2( 1) 1
( 1)( 1) 1
3 3 2 2
( 1)( 1
x
x x x
x
x
x x x
x
x x x
x x x x
x x x
x
x x x x x
x x x x
x x
x x x
x x
a
a a a
a
a
a a a
a
a a a
a a a a
a a a
a
a a a a a
a a a a
a a
a a a
a a

=

+

=
+

=

+ +

+
=
+
+ +
+ )
( 1)( 1)
x x
a a +
1
=

5 2 3 = + =


6

12) Izraunati
1
1
1 2
1
1 2
2
1
1
:
2 1 1

+ +

+ +
x
x
x x
x x
x x
x x

2 1 1
2 1 2 1 1
2
2 2
3 2
2
2 2
2 2
2
1
:
1 1 2 1
1 1 1
1
:
1 1 1 2 1
1 1 1
1 1 1
:
1
1 1 2
( 1) ( 1)
x x x x x
x x x x x
x x
x x x
x x x x x
x x x
x x x
x
x x x x
x
x x
x x x

=

+ + + + +

=

+ + + + +

=
+
+ + + +

+ +
2
1 x x + +
( 1) ( 1) x x x +
2
( 1) x +
1
:
1
x
x

=

+

1 ( 1) 1
:
1 1 1
( 1)( 1) ( 1) 1
1 1
( 1)
x x x x
x x
x x x x x
x x
x

=

+ +

+ +
=
+
[ ] ( 1)
1
x x
x
+
+
1 x +
1 x
1 1 x x = + =


7

13) Izraunati
+
+
+
+
n
n
n
n
n
n
n
n
a
a
a
a
a
a
a
a
A
1 1 1 1

2 2
1 1 1 1
1 1
1 1 1 1
1 1 1 1
1 1
1
1 1 1 1
1 1
1 1 1
n n n n
n n n n
n n
n n
n n n n
n
n
n n
n n n n
n n n n
n n
n n n n
a a a a
A
a a a a
a a
a a
A
a a a a
a
a
a a
A
a a a a
a a a a
a a
A
a a a a

= + +

+ +

= + +

+ +

= + +
+ +

= + +

+ +

2 2
3 2 3 2
3 2 3 2
2 2
1
( 1) 1( 1) ( 1) 1( 1)
( 1)( 1) ( 1)( 1)
1 ( 1)
( 1)( 1)
1 1
( 1)( 1)
2 2 2( 1) 2( 1)(
( 1)( 1) ( 1)( 1)
n n n n n n
n n n n
n n n n n n
n n
n n n n n n
n n
n n n n
n n n n
a a a a a a
A
a a a a
a a a a a a
A
a a
a a a a a a
A
a a
a a a a
A
a a a a

+ + + +
=
+ +
+ + + +
=
+
+ + +
=
+

= = =
+ +
1)
2
( 1)( 1)
n n
a a
+
=
+


1
KORENOVANJE

Neka je a realan i n prirodan broj.
Svako reenje jednaine

a x
n
=

po x (ako postoji) naziva se n -ti koren broja a u oznaci
n
a x = .
Dakle: simbol
n
a oznaava:

1) n ti koren realnog broja a u svim sluajevima kada je on jedinstven
, ( N n , 1 2 = k n , N k ) R a
2) Pozitivan n -ti koren broja a u sluaju
, 2k n = , N k 0 > a

Ova definicija sigurno nije ba mnogo jasna!!! Ajde da vidimo par primera:
; 3 3 27
3 3 3
= =
2
1
2
1
8
1
3
3
3
=
=
; 2 ) 2 ( 32
5
5 5
= = 0 0
7
=
_______________________________________
; 2 2 4
2 2 2
= =
2
1
2
1
16
1
4
4
4
=
=
Pazi: ; 2 2 16
4 4 4
= = 2 2 16
4 4 4
= =

Pogreno je pisati: 2 16
4
= ZAPAMTI!!!

Vai:

=
,
,
a
a
a
n n

n
n

paran
neparan

Primeri: (pazi, dogovor je da je
2
A A = , to jest, jedino se ovde ne pie broj 2)

2
3 9 = ; 2 2
3 3
=
3 3 ) 3 (
2
= = ; 2 ) 2 (
3
3
=
2

ZAPAMTI: Kad vidi 2, 4, 6, (parni koren) iz nekog konkretnog broja, reenje je uvek
pozitivan broj. Kad vadi 3, 5, 7 (neparan koren) iz nekog broja, reenje moe biti i
negativan broj, u zavisnosti kakva je potkorena veliina.

5 5 ) 5 (
2
= = 5 5
3 3
=
7 7 ) 7 (
4
4
= = 5 ) 5 (
3
3
=
12 12 ) 12 (
6
6
= =
10
1
10
1
5
5
=

3
1
3
1
3
1
8
8
= =

5
3
5
3
7
7
=

Primer: Za koje realne brojeve x je tana vrednost:

a) x x =
2

b) x x =
3 3

v) x x =
2

g) ( )
4
4
x x =
____________________________________

Reenje: a) x x =
2
je tana samo za vrednosti x koje su vee ili jednake nuli, jer

Dakle 0 x

,

b) x x =
3 3
je taka samo za 0 = x !!! Zato? Ako uzmemo da je x negativan broj, na
primer 5 = x 5 ) 5 (
3
3
= 5 ) 5 ( + = , a ako uzmemo 0 > x , recimo 10 = x
10 10 10
3 3
=

v) x x =
2
, x mora biti manje od nule, ili nula jer kao malopre vai:
=
, 0
,
,
2
x
x
x
0
0
0
=
<
>
x
x
x
, Dakle 0 x
za
x
x
0
0
<
>
=
, 0
,
,
2
x
x
x
0 = x
3
g) ( ) ,
4
4
x x = Ovde mora biti 0 x . Zato? Zbog ( )
4
x koji ne moe biti negativan
odnosno mora biti 0 > x

Pravila:

1)
n
m
n m
a a =
2)
n n n
b a b a =
3)
n n n
b a b a : : =
4) ( )
n m
m
n
a a =
5)
m n n m
a a

=
6)
n m
np
mp
a a = p ( se skrati)

Moramo naglasiti da pravila vae pod uslovima da je: b a, pozitivni realni brojevi
p n m , , prirodni brojevi.
Zadaci:

1)
a) Izraunaj
5 4
32 16 25 2 36 +
= +
5 4
32 16 25 2 36

4 2 2 10 6
2 2 5 2 6
5 5 4 4
= + =
= + =

b) Izraunaj
4
3
16
8
1
4
9
+ +
= +
=
4 4
3
3 2
2
2
1
2
3

4 2
2
1
2
3
= + +

c) Izraunaj 4 27
9
4
3
2
+

= +
4 27
9
4
3
2

= +
= 2 ) 3 (
3
2
3
3
2

2
3 2
3
=
2 1
5 4
3 3
=
4

d) Izraunaj
5
3
32 ) 8 ( 9
=
5
3
32 ) 8 ( 9
= =
5
5
3
3 2
) 2 ( ) 2 ( 3
12 ) 2 ( ) 2 ( 3 = =

2) Izraunaj
2 2
) 5 ( ) 5 ( + + x x

5 5 ) 5 ( ) 5 (
2 2
+ + = + + x x x x

Kako je:

=
), 5 (
, 5
5
x
x
x
za
za

0 5
0 5
<

x
x
=
), 5 (
, 5
x
x
za
za
5
5
<
x
x
i

+
+
= +
), 5 (
, 5
5
x
x
x
za
za

0 5
0 5
< +
+
x
x
=
+
+
), 5 (
, 5
x
x
za
za
5
5
<

x
x

moramo najpre videti gde ima reenja

I za 5 x i 5 x

x x x x x 2 5 5 5 5 = + + = +

[ ) , 5 x
__________________________________________________________________

II za 5 x i 5 < x
Nema reenja
__________________________________________________________________


5

III za 5 < x i 5 x

10 5 5 5 5 + = + + + = + x x x x
[ ) 5 , 5 x
________________________________________________________________

IV za 5 < x i 5 < x

x x x x x 2 5 5 5 5 = + = + +
Konano:
= + +
, 2
, 10
, 2
5 5
x
x
x x
5
5 5
5
<
<
x
x
x

Racionalisanje

Koristei se osobinama korena, moemo, u cilju uproavanja nekog izraza, odstraniti
korene ili ih premestiti na eljeno mesto.

Primeri:

1)
5
5
5
5
5
5
5
1
5
1
2
= = =
2)
2
3 3
4
3 2 3
4
3 4 3
4
12 3
12
12 9
12
12
12
9
12
9
=
= = = =
3)
2
3 5
3 2
3 15
3
3
3 2
15
3 2
15
=
= =

Ovo je bio najprostiji tip zadataka. Gde racionalisanjem prebacujemo koren iz imenioca u
brojilac.

U sledecoj grupi zadataka emo koristiti da je a a
n
n
= , 0 > a

6
4) =
3
2
6
da bi unitili koren u imeniocu moramo napraviti
3 3
2 , a poto imamo
3 1
2
6
treba racionalisati sa
3 2
2 . Dakle:

3
3
3 3
3 2
3 2
3 2
3 3
4 3
2
4 6
2
2 6
2
2
2
6
2
6
=
= =

5)
3 4 4 4
4 4 3 4 4 4
10 10 3 10 27 10 27
3 3 3
3 3
= = = =
6)
3 3 3 1 2 2 2
3 2
3 3 3 3 2 2 1 1 2 3 3
ab ab a b ab ab ab ab
ab
ab
a b a b a b a b
= = = =

Kad u imeniocu imamo zbir ili razliku dva kvadratna korena, upotrebljavamo razliku
kvadrata:
2 2
) ( ) ( B A B A B A = +

7) 3 2
3 4
3 2
3 2
3 2
3 2
3 2
3 2
1
3 2
1
2
2
=
+
=
+

8)
( ) ( ) ( )
4
2 6 11
2 6
2 6 11
2 6
2 6 11
2 6
2 6
2 6
11
2 6
11
2 2
+
=
+
=
+
=
+
+

9)
( )
( ) ( )
( ) ( ) ( )
6
2 3 3 2 5
18 12
2 3 3 2 5
2 9 3 4
2 3 3 2 5
2 3 3 2
2 3 3 2 5
2 3 3 2
2 3 3 2
2 3 3 2
5
2 3 3 2
5
2 2
+
=
+
=

+
=
+
=
+
+

U zadacima u kojima se u imeniocu javlja zbir ili razlika treih korena moramo
koristiti:
) )( (
2 2 3 3
B AB A B A B A + + = Razlika kubova
) )( (
2 2 3 3
B AB A B A B A + + = + Zbir kubova

10)
5
4 6 9
2 3
4 6 9
2 3
4 6 9
2 2 3 3
2 2 3 3
2 3
1
2 3
1
3 3 3 3 3 3
3
3
3
3
3 3 3
3 2 3 3 3 2
3 2 3 3 3 2
3 3 3 3
+
=
+
+
=
+
+
=
+
+
+
=
+

________________________________________________________________________

11)
( )
( )
3 3 3
3
3
3
3
3 3 3
3 2 3 3 3 2
3 2 3 3 3 2
3 3 3 3
16 20 25 5
4 5
16 20 25 5
4 4 5 5
4 4 5 5
4 5
5
4 5
5
+ + =
+ +
=
+ +
+ +

________________________________________________________________________
7
12) =
2 5
3
4
ovde emo uraditi dupli racionalizaciju da bi ''unitili'' etvrti koren.
( ) ( ) ( )( ) ( )( )
4 4 4 4
4
4 4 4 2 2 2 2 4
3 5 2 3 5 2 3 5 2 5 4 3 5 2 5 4
3 3 5 2 5 4
11 5 2 5 2 5 2 5 4 5 4
5 2 5 4
+ + + + + +
+ +
= = = = =
+ +

Vratimo se na zadatke sa korenima:

3) Izraunati:

a)
3 1 3 1 2
x x x x

b) ( )
3
1 3 2 3 2
:

x x x x

Reenje:

a)
2 1 2 1 1 1
3 3 5 3 5 6 10 2 1 1 2 1 1 1 1 1 5
3 5 3 6 5 10
x x x x x x x x x x x x x x x x

= = = =
5 2
5
2
30
12
30
3 6 5 20
10
1
5
1
6
1
3
2
x x x x x = = = = =
+
+

b)
( )
3
6
18
6
9 4 2 3
2
3
3
2
6
2
2
1
2
3
3
2
6
2
2
1
3
3
2
3 2
3
1 3 2 3 2
:
: :
x x x x x x x x
x x x x x x x x
= = = =
= =
+ + +
+ +

ZAPAMTI:
1
2
x x =

4) Izraunaj:

a) 98 50 8 3 2 5 +
b) 48 2 27 3 3 +

Ovde je ideja da upotrebom pravila za korenovanje b a b a = , svaki sabirak
svedemo na ist koren.


8
a)
5 2 3 8 50 98
5 2 3 4 2 25 2 49 2
5 2 3 2 2 5 2 7 2
5 2
+ =
+ =
+ =
6 2 5 2 + 7 2 2 =

b)
3 2 3 8 3 9 3 3 4 2 3 3 3 3
3 16 2 3 9 3 3
48 2 27 3 3
= + = +
= +
= +

5) Izraunaj:
20 24 15 12
81 5 16 8 27 4 4 3 + +

Reenje:

5 6
5 6 5 6
20 4 24 4 15 3 12 2
20 24 15 12
3 2 11
3 5 2 8 3 4 2 3
3 5 2 8 3 4 2 3
81 5 16 8 27 4 4 3
+ =
= + +
= + +
= + +

LAGRANOV INDENTITET:

2 2
2 2
a a b a a b
a b
+
=

Gde je , 0 > a , 0 > b
2
a b <
Primenimo ga na 2 primera: a) 3 2 +
b) 2 4 6

a)
2
3 2 2
2
3 2 2
3 2
2 2

+
+
= +

2
1 3
2
1
2
3
2
1 2
2
1 2
+
= + =
+
+
=

9

b) 2 4 6 = pazi, prvo moramo 4 da ubacimo pod koren!!!

2 2 2 4
2
2 6
2
2 6
2
32 36 6
2
32 36 6
2
32 6 6
2
32 6 6
32 6 2 16 6
2 2
= =
+
+
=

+
+
=

+
+
= =

7) Dokazati da je vrednost izraza
2 3 2 3
2 2 3 2 2 3
+
+
+ +
iracionalan broj.

Najpre emo upotrebom Lagranovog indetiteta srediti 2 3 + i 2 3

2 3 + =(prethodni zadatak)
2
1 3 +
= , slino je i 2 3
2
1 3
= , Dakle:

2 3 2 3 2 3 2 3
3 1 3 1
2 2 3 2 2 3
2 2
2 2
+ +
+ = + =
+
+ +
+

=
+
+
+ +
+
=
2
1 3 2
3 2
2
1 3 2
3 2
Pazi na znak!!!
( ) ( )
( )( ) ( )( )
( )( ) 3 3 3 3
3 3 6 2 2 3 3 6 2 2
3 3
3 2 2
3 3
3 2 2
+
+ + +
=
+
+
+
=

6 2 2 6
=
3 6 + 18 6 2 2 6 + + 3 6
2
2
18
3 3

2
6
2 6
6
2 6 2 12
6
2 9 2 2 12
3 9
18 2 2 12
= =
=

=
=


10

8) Dokazati da je:
3
4 2 3
3 1
10 6 3
+
= +
+
.
Poi emo od leve strane da dobijemo desnu.

( ) ( )
2 2
1 3 1 3 2 3 1 3 2 3 3 2 1 3 3 2 4 + = + + = + + = + + = +

= + 3 6 10 razmislimo da li ovo nije ( ) ? 3 6 10
3
B A+ = +
( )
( )
3
3 2 2 3
3
3 2
2 3
3 3
3 1 3 3 3 1 3 3 1 1
A B A A B AB B + = + + +
+ = + + +

3 6 10 10 3 3 3 3 1 3 3 9 3 9
1 3 3 1 3 3 27
+ = + + = + + + =
+ + + =

Dakle:

( )
( )
( )
1 3
1 3
1 3
1 3
1 3
3 6 10
3 2 4
2
3
3
2
3
+ =
+
+
=
+
+
=
+
+

Ovim je dokaz zavren!!!

9) Racionalisati:
2 3 2 7 21
6
+ + +

( ) ( ) ( ) 1 3 2 1 3 7
6
1 3 2 7 3 7
6
2 3 2 7 21
6
+ + +
=
+ + +
=
+ + +

( )( )
( )( ) ( )( )
( )( ) 2 7 1 3
3 2
2 7 1 3 6
2 7 1 3
2 7 1 3 6
2 7
2 7
1 3
1 3
2 7 1 3
6
2
2
2
2
=

=
=
+ +
=


11

10) Racionalisati:
3 3 3
4 6 9
1
+ +

3 3 3 3 3 3
3 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 3 3 3 3
1 1 3 2 3 2 3 2
3 2 9 6 4 3 2
3 3 2 2 3 2

= = = =
+ +
+ +

3 3
3 3
3 2
3 2
1
= =

Ovde smo imali
2 2
B AB A + + , pa smo dodali A-B, da bi dobili
3 3
B A .


1
Kompleksni brojevi (C)

Kompleksni brojevi su izrazi oblika: bi a z + = gde su a i b realni brojevi a i simbol
koji ima vrednost 1 = i .
Za kompleksan broj bi a z + = , a je njegov realni deo i obeleava se a z = ) Re( , b je
njegov imaginarni deo i obeleava se b z = ) Im( , a 1 = i je imaginarna jedinica.
Primeri:

0 ) Im( , 2 ) Re( 2
8 ) Im( , 0 ) Re( 8
7 ) Im( ,
4
3
) Re( 7
4
3
2 ) Im( , 5 ) Re( 2 5
4 ) Im( , 5 ) Re( 4 5
5 5 5
4 4 4
3 3 3
2 2 2
1 1 1
= = =
= = =
= = =
= = =
= = + =
z z z
z z i z
z z i z
z z i z
z z i z

Dva kompleksna broja bi a + i di c + su jednaka ako i samo ako je c a = i d b = ,tj imaju
iste realne i imaginarne delove.
Poto smo rekli da je 1 = i ,zanimljivo je videti kako se ponaaju stepeni broja i .

1
1
1
1
1 ) 1 )( 1 (
1
1
1
4 4 8
3 3 4 7
2 2 4 6
4 5
___ __________ __________ __________
2 2 4
2 3
2
= =
= = =
= = =
= = =
= = =
= = =
=
=
i i i
i i i i i
i i i i
i i i i i
i i i
i i i i i
i
i

itd.
2
ta zakljuujemo? i stepenovano bilo kojim brojem moe imati samo jednu od ove 4
vrednosti: i i , 1 , ili 1.
Uopteno, tu injenicu bi mogli zapisati:
i i
i
i i
i
k
k
k
k
=
=
=
=
+
+
+
3 4
2 4
1 4
4
1
1
za . N k
Kako ovo primeniti u zadacima?
Primeri:
Izraunati:

23
102
25
2006
100
)
)
)
)
)
i d
i g
i v
i b
i a

100
)i a
Ovde postoje 2 ideje : Ili da koristimo da je 1
4
= i i naravno pravila za stepen :
n m n m
a a

= ) ( i
n m n m
a a a =
+

Dakle: 1 ) 1 ( ) (
50 50 2 100
= = = i i ili druga ideja da je
4
1
k
i =
1 1 ) (
50 50 4 100
= = = i i
Odluite sami ta vam je lake!
? )
2006
= i b
1 ) 1 ( ) (
1003 1003 2 2006
= = = i i
3
i i i i i i i i v = = = = = 1 ) 1 ( ) ( )
12 12 2 1 24 25

Kad je stepen neparan, napiemo ga kao za 1 manji paran broj pa plus 1, to jest
1 24 25 + = .

1 ) 1 ( ) ( )
51 51 2 102
= = = i i g
i i i i i i i i d = = = = = 1 ) 1 ( ) ( )
11 11 2 1 22 23

Pazi: ) 1 (
paran broj
1 =
) 1 (
neparan broj
1 =

Kako se sabiraju, oduzimaju I mnoe kompleksni brojevi?
1) Zbir dva kompleksna broja bi a + i di c + je kompleksan broj ) ( ) ( d b i c a + + + , a
njihova razlika je ) ( ) ( d b i c a + . To znai da se sabiraju I oduzimaju
normalno, kao u R.
Primer:
i z
i z
10 4
3 5
2
1
=
+ =

i i i i i z z 7 9 10 3 4 5 10 4 3 5
2 1
= + + = + + = +

i i i i i z z 13 1 10 4 3 5 ) 10 4 ( 3 5
2 1
+ = + + = + =
2) Proizvod dva kompleksna broja bi a + i di c + je kompleksan broj
+ + ) ( ) ( bc ad i bd ac mnoi se svaki sa svakim I vodimo rauna da je
2
1 i =
2
) ( ) (
+ + + = + + i bd bci adi ac di c bi a

) ( bc ad i bd ac
bd bci adi ac
+ + =
+ + =

4

Primer:
i z
i z
2 4
5 3
2
1
=
+ =

= + + = + =
2
2 1
10 20 6 12 ) 2 4 ( ) 5 3 ( i i i i i z z [sad zameni da je 1
2
= i , pa
10 ) 1 ( 10 10
2
= = i ] i i i 26 2 10 20 6 12 + = + + + =

Deljenje kompleksnih brojeva

Recimo najpre da svaki kompleksan broj ima svoj konjugovan broj.

Za z a bi z a bi
= + = je konjugovan broj.

Primeri: za i z 12 10 + = je i z 12 10 =

za i z 3 4 = je i z 3 4 + =

za i z 5 4 + = je i z 5 4 =

Dva kompleksna broja se dele tako to izvrimo racionalisanje sa konjugovanim
brojem delioca.

=
+
+
=
+
+
di c
di c
di c
bi a
di c
bi a
gore mnoimo svaki sa svakim a dole je razlika kvadrata.

2 2 2 2
( )( ) ( )( )
( )
a bi c di a bi c di
c di c d
+ +
= =
+

Primer 1)

=
+ +
=
+
+
+
=
+
=
2 2
) 3 ( 4
) 3 4 )( 2 5 (
3 4
3 4
3 4
2 5
3 4
2 5
i
i i
i
i
i
i
i
i

5

2
2
2 2
20 15 8 6
( 1)
16 3
20 15 8 6 14 23 14 23
16 9 25 25 25
i i i
i
i
i i i
i
+ + +
= = =

+ + +
= = = +
+

Savet: Uvek na kraju rastavi i
c
b
c
a
c
bi a
+ =
+
da bi mogao da proita ) Re(z i
) Im(z

Primer 2)

i
i
i
i
i
i
3 5
3 5
3 5
7 3
3 5
7 3

+
+
=
+
+

2 2
2
2 2
(3 7 )( 5 3 )
( 5) (3 )
15 9 35 21
25 3
15 9 35 21
25 9
6 44 6 44 3 22
34 34 34 17 17
i i
i
i i i
i
i i
i
i i
+
=

=

+
=
+
= = =

Modul kompleksnog broja bi a z + = je nenegativan broj
2 2
b a z + =

Primeri: Za i z 4 3+ = je 5 16 9 4 3
2 2
= + = + = z
Za i z 12 9 = je 15 144 81 ) 12 ( ) 9 (
2 2
= + = + = z

Naveemo neke od osobina vezanih za kompleksne brojeve koje e nam dosta
pomoi u reavanju zadataka:

1)
1 2 2 1
z z z z + = + ( komutativnost)
2)
1 2 3 1 2 3
( ) ( ) z z z z z z + + = + + ( asocijativnost)
3) z z z = + = + 0 0 (0 je netral za +)
4) 0
' '
= + = + z z z z (
'
z je suprotni broj) www.matematiranje.com
6
5)
1 2 2 1
z z z z =
6) ) ( ) (
3 2 1 3 2 1
z z z z z z =
7) z z z = = 1 1 (1 je neutral za )
8) 1
' '
= = z z z z (
'
z je inverzni za )
9)
1 2 3 1 3 2 3
( ) z z z z z z z + = + ( distributivnost)
10)
2 1 2 1
z z z z =
11)
2
2
z z =
12)
2
1
2
1
z
z
z
z
=

Primer : Nadji realni I imaginarni deo kompleksnog broja:
5
12
) 1 (
) 1 (
i
i
z
+
=

Odredimo najpre ? ) 1 (
12
= i
Podjimo od
2 2
(1 ) 1 2 1 2 1 2 i i i i i = + = =
Kako je 64 2 ) 1 ( 2 2 ) 2 ( ) ) 1 (( ) 1 (
6 6 6 6 6 6 2 12
= = = = = = i i i i

Nadjimo dalje ? ) 1 (
5
= +i
i i i i i 2 1 2 1 2 1 ) 1 (
2 2
= + = + + = +
) 1 ( 4 ) 1 ( 4
) 1 ( ) 2 ( ) 1 ( ) ) 1 (( ) 1 ( ) 1 ( ) 1 (
2
2 2 2 4 5
i i i
i i i i i i i
+ = + =
+ = + + = + + = +

i
i
i i
i
i
i
i
i i i i
i
z
8 8
) 1 ( 8
2
) 1 ( 16
1 1
) 1 ( 16
1
) 1 ( 16
1
1
1
16
1
16
) 1 ( 4
64
) 1 (
) 1 (
2 2
5
12
=
= =
=
+
=
=
+
=
+
=
+

=
+
=

Dakle : Re 8 ) ( = z 8 ) Im( = z


7
Primer : Nadji x i y iz

{ { {
2
Re Re Im
Im
1 ( 3) (1 )(5 3 )
1 ( 3) 5 3 5 3
1 ( 3) 5 8 3
1 ( 3) 2 8
x y i i i
x y i i i i
x y i i
x y i i
+ + = + +
+ + = + + +
+ + = +
+ + = +
123

Dakle :
5 3 8 8 3
3 1 2 2 1
= = = +
= + = =
y y y
x x x

Primer: Ako je
2
3 1 i
w
+
= dokazati da je 0 1
2
= + + w w

Reenje:

2
2
2
1 3 1 3
1
2 2
1 2 3 ( 3) 1 3
1
4 2
1 2 3 3 1 3
1
4 2
1 2 3 3 2( 1 3) 4
4
1 2 3
i i
i i i
i i i
i i
i

+ +
+ + =

+ +
+ + =
+ +
+ + =
+ + +
=
3 2 2 3 i + 4 0
0
4 4
+
= =

Primer: Odredi sve kompleksne brojeve z koji zadovoljavaju sistem jednaina:

1
2
=
=
z i z
z i z


8
Reenje: Neka je bi a z + =

2 2
2 2
2 2
) 1 ( 1 1 1 1
) 1 ( ) 1 (
) 2 ( 2 ) 2 ( 2 2
b a z bi a bi a z
b a i z b i a i bi a i z
b a i z b i a i bi a i z
+ = + = + =
+ = + = + =
+ = + = + =

Dakle:

2 2 2 2
2 2 2 2
) 1 ( ) 1 (
) 2 (
b a b a
b a b a
+ = +
+ = +
Kvadrirajmo obe jednaine!
___________________________________________

2 2 2 2
2 2 2 2
( 2)
( 1) ( 1)
a b a b
a b a b
+ = +
+ = +

___________________________________________

1
4 4
4 4
2 2
=
=
= +
b
b
b b b
zamenimo u drugu jednainu

2 2 2 2
2 2 2 2
2 2
( 1) ( 1)
(1 1) ( 1) 1
0 2 1 1
2 2
1
a b a b
a a
a a a
a
a
+ = +
+ = +
+ = + +
=
=

Traeni kompleksni broj je i z + =1

Primer: Nadji sve kompleksne brojeve z koji zadovoljavaju:

0
2
= +

z z

9
Reenje: Neka je bi a z + = traeni kompleksni broj. Onda je
2 2
, z a bi z a b

= = +
{
2 2 2
2 2 2 2 2
2 2 2 2
Im
Re
( ) 0
2 0
2 0
a bi a b
a abi b i a b
a b a b abi
+ + + =
+ + + + =
+ + + =
144424443
Kako je = 1
2
i Ovde oigledno I Re I Im moraju biti nula.

2 2 2 2
0
2 0
a b a b
ab
+ + =
=

______________________
Iz 0 0 2 = = a ab v 0 = b

1) Ako je 0 = a , zamenimo u prvu jednainu:

2 2
2 2 2 2
0 0 0
b b
b b
=
= + +
(
2
b 0)
Ovde je oigledno 0 = b ili 1 = b

2) Ako je 0 = b , zamenimo u prvu jednainu:

2 2
2 2
2 2 2 2
0
0 0 0
a a
a a
a a
=
= +
= + +
nema reenja sem 0 = a

Dakle: 0 = z ; i z = I i z = su traeni brojevi.

Primer: Za koje vrednosti prirodnog broja n vai jednakost:

n n
i i ) 1 ( ) 1 ( = + ?

Reenje:

1
1
1
1
) 1 (
) 1 (
) 1 ( ) 1 (
=
+
=
+
= +
n
n
n
n n
i
i
i
i
i i

10

Transformiemo izraz:

i i i i i
i i
i
i
i
i
i
i
i
i
2 1 2 1 2 1 ) 1 (
2
) 1 (
1 1
) 1 (
1
) 1 (
1
1
1
1
1
1
2 2
2 2
2 2
2
= + = + + = +
+
=
+
+
=
+
+
=
+
+
+
=
+

Dakle:
i
i i
i
i
= =
+
=
+
2
2
2
) 1 (
1
1
2

Vratimo se u 1
1
1
=
+
n
i
i
, dobijemo 1 =
n
i

A ovo je ( vec smo videli ) mogue za n k 4 = , N k .


1
KVADRATNA JEDNAINA 0
2
= + + c bx ax

Jednaina oblika 0
2
= + + c bx ax , gde je x nepoznata. b a, i c realni brojevi, , 0 a je
kvadratna jednaina po x sa koeficijentima b a, i c .

Kvadratna jednaina je potpuna ako su koeficijenti 0 b i 0 c . Ako je 0 = b ili 0 = c
(ili oba) onda je kvadratna jednaina nepotpuna.
Nepotpuna kvadratne jednaine se reavaju relativno lako.

Nepotpune kvadratne jednaine

Primeri:

0 ) 5 2 (
0 5 2
2
= +
= +
x x
x x

0 = x

Potpuna kvadratna jednaina:
0
2
= + + c bx ax

Kvadratna jednaina ima dva reenja: oznaavamo ih sa
1
x i
2
x i tradicionalno se pie

2
1,2
4
2
b b ac
x
a

= www.matematiranje.com
0 ) (
0
2
= +
= +
b ax x
bx ax
0 = +b ax 0 = x

a
b
x =
a
b
x
a
c
x
c ax
c ax
=
=
=
= +
2
2
2
0
0
0
2
=
=
x
ax
2
5
5 2
0 5 2
=
=
= +
x
x
x
2
3
2
3
2
3
4
9
4
9
9 4
0 9 4
2
1
2
2
2
=
=
=
=
=
=
=
x
x
x
x
x
x
x
0
0
5
0
0 5
2 1
2
2
= =
=
=
=
x x
x
x
x
2
Primer 1) Rei jednaine:

a) 0 2 6
2
= x x
b) 0 1 2
2
= + x x
v) 0 5 4
2
= + x x

a) 0 2 6
2
= x x

Pazi, kad nema broj ispred nepoznate uzima 1.

2 2
1,2
1,2
1
2
( 1) ( 1) 4 6 ( 2) 4
2 2 6
1 49 1 17
12 12
1 7 8 2
12 12 3
1 7 6 1
12 12 2
b b ac
x
a
x
x
x

= =

= =
+
= = =

= = =

b) 0 1 2
2
= + x x

v) 0 5 4
2
= + x x

Dakle:

Pazi jer je:

2
1
6
=
=
=
c
b
a
1
2
1
=
=
=
c
b
a
2 2
1,2
1,2
1
2
( 2) ( 2) 4 1 1 4
2 2 1
2 4 4 2 0
2 2
2
1
2
2
1
2
b b ac
x
a
x
x
x

= =

= =
= =
= =
5
4
1
=
=
=
c
b
a
2
1,2
1,2
4 ( 4) 16 20
2 2 1
4 4 4 2 2
2 2
b b ac
x
a
i
x

= =

= = =
(2 )
2
i
2 i =
1
2
2
2
x i
x i
= +
=
i
i
=
= =
1
2 ) 1 ( 4 4
3

Primer 2) Reiti jednainu:

x x x x 11 2 ) 2 )( 1 ( ) 3 2 (
2
= + +

Reenje:

= + 0 1
2
x Nepotpuna kvadratna jednaina

i x
i x
x
x
=
+ =
=
=
2
1
2
1
1

Primer 3) Reiti jednainu:

=
+
4
8
2
3
2
2
x x x
x
najpre rastavimo na inioce imenilac

+
=
+
) 2 )( 2 (
8
2
3
2 x x x x
x
Mnoimo sve sa NZS ) 2 )( 2 ( + = x x uz uslov:
i

= 0 2
2
x x Sad radimo kao kvadratnu jednainu

= =
+
= 2
2
4
2
3 1
1
x PAZI: nije reenje jer 2 x
=
= 1
2
2
2
3 1
2
x Dakle 1 x =

Primer 4) Grupa deaka treba da podeli 400 klikera na jednake delove. Pre deobe 4
deaka se odreknu svog dela, zbog ega je svaki od ostalih dobio po 5 klikera vie.
Koliko je u toj grupi bilo deaka?

Obeleimo sa x-broj deaka, y- broj klikera po deaku

5 : / 0 5 5
0 11 2 2 2 9 12 4
11 2 ) 2 )( 1 ( ) 3 2 (
2
2 2
2
= +
= + + + +
= + +
x
x x x x x x
x x x x
2 x 2 x
0 8 6 3 2
8 ) 2 ( 3 ) 2 (
2
= + +
= +
x x x
x x x
2
1
1
=
=
=
c
b
a
2
3 1
2
) 2 ( 1 4 ) 1 ( ) 1 (
2
4
2 , 1
2 2
2 , 1
=

=

=
x
a
ac b b
x
4
= +
=
________ __________ __________
400 ) 5 ( ) 4 (
400
y x
y x
Sredimo ovu drugu jednainu...
400 20 4 5 400
400 20 4 5
= +
= +
y x
y x xy

= 0 20 4 5 y x Iz prve jednaine izrazimo
x
y
400
=
x
x
x = / 0 20
400
4 5
= 0 20 1600 5
2
x x (poredjamo)
= 0 1600 20 5
2
x x (podelimo sa 5)
= 0 320 4
2
x x sad radimo kvadratnu jednainu

Nemogue x
x
x
a
ac b b
x
=
=
=
+
=
=
+
=

=

=
16
2
36 4
20
2
36 4
2
36 4
2
1296 4
2
1280 16 4
2
) 320 ( 1 4 ) 4 ( ) 4 (
2
4
2
1
2 , 1
2 2
2 , 1

Dakle bilo je 20 deaka u grupi.

Priroda reenja kvadratne jednaine

Diskriminanta (D) kvadratne jednaine 0
2
= + + c bx ax je izraz ac b 4
2
(ono pod
korenom) Dakle:
2
4 D b ac =

Sada formulu za reavanje moemo zapisati i kao:
a
D b
x
2
2 , 1

=

Za kvadratnu jednainu c bx ax + +
2
sa realnim koeficijentima vai:

1) Jednaina ima dva rezliita realna reenja ako i smo ako je 0 > D
2 1
( x x = R
2 1
x x akko ) 0 > D

2) Jednaina ima jedno dvostruko realno reenje ako i samo ako je 0 = D
2 1
( x x = R akko ) 0 = D

320
4
1
=
=
=
c
b
a
5
3) Jednaina ima jedan par konjugovano kompleksnih reenja akko je 0 < D
bi a x bi a x = + =
2 1
, ( akko ) 0 < D

Primer 1) Ispitati prirodu reenja kvadratnih jednaina u zavisnost od parametara:

a) 0 3
2
= + + m x x
b) 0 5 ) 1 ( 2 ) 3 (
2
= + + + n x n x n

a) 0 3
2
= + + m x x

m m ac b D 4 9 1 4 3 4
2 2
= = =

1) 0 > D 0 4 9 > m
> 9 4m PAZI: Okree se znak

4
9
4
9
<

<
m
m

2) 0 = D 0 4 9 = m
4
9
= m
3) 0 < D 0 4 9 < m
4
9
> m

Dakle: - za
4
9
< m reenja su realna i razliita
- za
4
9
= m reenja su realna i jednaka
- za
4
9
> m reenja su konjugovano-kompleksni brojevi

b) 0 5 ) 1 ( 2 ) 3 (
2
= + + + n x n x n

5
) 1 ( 2
3
=
+ =
+ =
n c
n b
n a
PAZI: ovde je odmah 0 3 + n da bi jednaina bila kvadratna

m c
b
a
=
=
=
3
1
6

[ ]
2
2
2 2
2
4 2( 1) 4( 3)( 5)
4( 2 1) 4( 5 3 15)
4
D b ac n n n
n n n n n
n
= = + +
= + + +
=
2
8 4 4 n n + + 20 12 60
16 64
n n
D n
+ +
= +

1) 0 > D 16 64 0 16 64 4, 4 n n n n + > > > > R x x
2 1

2) 0 = D 16 64 0 4 n n + = = R x x =
2 1

3) 0 < D 16 64 0 4 n n + < <
1
x i
2
x su konjugovano-kompleksni brojevi.

Primer 2) Za koje vrednosti parametra R k jednaina 0 2 ) 1 (
2
= + + + x k kx ima
dvostruko reenje?

Reenje: Ovde nam treba da je 0 = D i naravno 0 a , jer ako je 0 = a jednaina nije
kvadratna.

0 2 ) 1 (
2
= + + + x k kx
0 k

0 1 6
1 6 8 1 2 2 4 ) 1 ( 4
2
2 2 2 2
= + =
+ = + + = + = =
k k D
k k k k k k k ac b D

Sada reavamo novu kvadratnu jednainu po k

0 1 6
2
= + k k

2 2
1,2
( 6) ( 6) 4 1 1 4 6 32
2 2 2
Malo sredimo : 32 16 2 4 2
b b ac
k
a

= = =
= =

Pa je:


2
1
=
+ =
=
c
k b
k a
1
6
1
=
=
=
c
b
a
7
( )
2 2 3
2 2 3
2 2 3
2
2 2 3 2
2
2 4 6
2
1
2 , 1
=
+ =
=
=
k
k
k

Ovo su reenja za koja jednaina ( poetna ) ima dvostruko reenje!!!

Primer 3) Za koje vrednosti parametra R m jednaina 1 4
2
+ x mx ima realna i
razliita reenja?

Reenje: Ovde dakle mora biti 0 > D i naravno 0 a

1
4
0
=
=
=
c
b
m m a

nula ne sme!

Dakle, reenje je ) 4 , 0 ( ) 0 , ( m

Primer 4) Za koje vrednosti parametra m jednaina m x x + 8
2
ima konjugovano-
kompleksno reenja?

Reenje: Mora biti 0 < D i 0 a

m c
b
a
=
=
=
8
0 1

Primer 5) Za koje vrednosti parametra R k jednaina 0 3 6
2
= + + x kx nema realna
reenja?

Reenje: Kad nema realna reenja, znai da su konjugovano kompleksna, odnosno 0 < D
i naravno 0 a .

4
16 4
0 4 16
0 4 64
1 4 ) 4 (
4
2
2
<
>
>
> =
=
=
m
m
m
m D
m D
ac b D
) , 16 ( 16
64 4
0 4 64
1 4 ) 8 (
4
2
2
>
<
< =
=
=
m m
m
m D
m D
ac b D
8

0 3 6
2
= + + x kx 0 k

) , 3 ( 3
36 12
0 12 36
12 36 3 4 6
4
2
2
>
<
<
= =
=
k k
k
k
k k D
ac b D

Primer 6) Za koje vrednosti parametra R m jednaina 0 5 , 2 ) 1 2 ( ) 1 2 (
2
= + + + x m x m
ima realna i razliita reenja?

Reenje: Ovde je 0 > D i 0 a

0 a 0 1 2 + m
2
1
m

[ ] [ ]
2
2
2
2
2
4
(2 1) 4 2 1 2, 5
(2 1) 10(2 1)
4 4 1 20 10
4 16 9 0
D b ac
D m m
D m m
D m m m
D m m
=
= + +
= + +
= + +
= >

Reimo najpre 0 9 16 4
2
= m m

9
16
4
=
=
=
c
b
a

(Pogledaj kvadratne nejednaine):

3
6
=
=
=
c
b
k a
5 , 2
) 1 2 (
1 2
=
+ =
+ =
c
m b
m a
2
1,2
1,2
1
2
4
2
16 256 144 16 20
8 8
36 9
8 2
4 1
8 2
b b ac
m
a
m
m
m

=
+
= =
= =
= =
9

> 0 D biramo gde je +


,
2
9
2
1
, m
1
VIETOVE FORMULE. RASTAVLJANJE KVADRATNOG
TRINOMA NA LINEARNE INIOCE

Brojevi
1
x i
2
x su reenja kvadratne jednaine 0
2
= + + c bx ax ako i samo ako je

a
b
x x = +
2 1
i
a
c
x x =
2 1

Ove dve jednakosti zovu se Vietove formule.

emu one slue?

Osnovna primena da nam pomognu da kada imamo reenja
1
x i
2
x napravimo kvadratnu
jednainu:

0 ) (
2 1 2 1
2
= + + x x x x x x

ili bi moda bilo preciznije

[ ] 0 ) (
2 1 2 1
2
= + + x x x x x x a najee se ovde uzima 1 = a , pa je to formula

Primer 1: Napisati kvadratnu jednainu ija su reenja:

a) 2 , 3
2 1
= = x x
b) Jedno reenje je i x 2 1
1
+ =

a) , 3
1
= x 2
2
= x

6 ) 2 ( 3
1 ) 2 ( 3
2 1
2 1
= =
+ = + = +
x x
x x

Formula je 0 ) (
6
2 1
1
2 1
2
=
+ +
3 2 1 43 42 1
x x x x x x a
Pa je [ ] 0 6
2
= x x a najee se uzima
______
1 = a 0 6
2
= x x
b) i x 2 1
1
+ = , Nemamo drugo reenje?

Poto znamo da su reenja kvadratne jednaine konjugovano kompleksni brojevi to mora
biti: i x 2 1
2
=

2
= = = + =
= + + = +
2 2 2
2 1
2 1
4 1 ) 2 ( 1 ) 2 1 ( ) 2 1 (
2 2 1 2 1
i i i i x x
i i x x

(poto je 1
2
= i ) 5 4 1 = + =

Zamenimo u formulu:

0 ) (
2 1 2 1
2
= + + x x x x x x
0 5 2
2
= + x x je traena kvadratna jednaina

Primer 2: U jednaini 0 ) 1 3 (
2
= + + m x m mx odrediti vrednost realnog parametra
mtako da vai: 5
2 1
= + x x

Reenje:

Kako je 5
2 1
= + x x

Primer 3: Odrediti vrednost realnog parametra k tako da za
1
x i
2
x jednaine:

0 ) 1 ( 3 4
2
= + k x x vai 0 3
2 1
= x x

Reenje: 4
1
4
2 1
=
= = +
a
b
x x

_______ __________
2 1
2 1
0 3
4
=
= +
x x
x x
reimo kao sistem

________ __________
2 1
2 1
0 3
4
= +
= +
x x
x x

3 1 4 4
1 2 2
= = = x x x
Kako je 2 1 1
1
) 1 ( 3
1 3
2 1
= =
= = k k
k
a
c
x x
m c
m b
m a
=
+ =
=
) 1 3 (
m
m
m
m
x x
a
b
x x
1 3 ) 1 3 (
2 1
2 1
+
=
+
= +
= +
2
1
1 2
1 5 3
5 1 3
5
1 3
=
=
=
= +
=
+
m
m
m m
m m
m
m
) 1 ( 3
4
1
=
=
=
k c
b
a
3
Primer 4: U jednaini 0 ) 1 (
2
= + + m x m x odrediti realan broj m tako da njena reenja
zadovoljavaju jednakost 10
2
2
2
1
= + x x

Reenje:

Ovaj izraz
2
2
2
1
x x + se esto javlja u zadacima. Da ga izvedemo kao formulicu pa emo
je gotovu upotrebljavati u drugim zadacima.

Krenimo od poznate formule za kvadrat binoma:
2
2 2 1
2
1
2
2 1
2 ) ( x x x x x x + + = +

Odavde je:
2 2 2
1 2 1 2 1 2
( ) 2 x x x x x x + = + ZAPAMTI!!!

Vratimo se u zadatak:

10 2 ) ( 10
2 1
2
2 1
2
2
2
1
= + = + x x x x x x

3
3
9
9
1 10
10 2 1 2
10 2 ) 1 (
2
1
2
2
2
2
=
=
=
=
=
= + +
= +
m
m
m
m
m
m m m
m m

Primer 5: Odrediti koeficijente p i q kvadratne jednaine 0
2
= + + q px x tako da
njena reenja budu
q x
p x
=
=
2
1

Reenja:

=
= +
q q p
p q p
0
0 2
=
= +
q pq
q p

m c
m b
a
=
+ =
=
) 1 (
1
1 2
1 2
( 1)
1
1
1
b m
x x m
a
c m
x x m
a
+
+ = = = +
+ = = =
q c
p b
a
=
=
= 1
q
a
c
x x
p
p
a
b
x x
= =
= = = +
2 1
2 1
1
4
Iz druge jednaine sistema: 0 ) 1 ( 0 = = p q q pq pa je q = 0 ili 1 = p

Za = 0 q vratimo u prvu jednainu:
0 0 0 2 0 2 = = + = + p p q p
Za 2 0 2 0 2 1 = = + = + = q q q p p
Dakle ta kvadratna jednaina je:

0
2
= + + q px x 0
2
= x za 0 = p i 0 = q
0 2
2
= + x x za 1 = p 2 = q

Rastavljanje kvadratnog trinoma na inioce

Kvadratni trinom po x je izraz oblika: c bx ax + +
2
gde su c b a , , brojevi i 0 a .
Brojevi b a, i c su koeficijenti kvadratnog trinoma.

Ako su
1
x i
2
x reenja kvadratne jednaine 0
2
= + + c bx ax onda je:

) )( (
2 1
2
x x x x a c bx ax = + +

Primer1: Kvadratni trinom:

a) 6 5
2
+ + x x
b) 2 2
2
+ + x x
rastaviti na inioce.

a) 0 6 5
2
= + + x x najpre reimo kvadratnu jednainu:

Formula: ) 2 )( 3 ( ) 2 )( 3 ( 1 ) )( (
2 1
= = x x x x x x x x a
Dakle: ) 2 )( 3 ( 6 5
2
= + + x x x x

6
5
1
=
=
=
c
b
a
1
24 25
4
2
=
=
=
D
D
ac b D
2
3
2
1 5
2
2
1
2 , 1
=
=
=

=
x
x
a
D b
x
5
b) 0 2 2
2
= + + x x 2 , 2 , 1 = = = c b a 4 8 4 = = D

) 1 )( 1 ( 1 ) )( (
2 1
i x i x x x x x a + + + =
Dakle: ) 1 )( 1 ( 2 2
2
i x i x x x + + + = + +

Primer 2: Skratiti razlomak:
12 7 12
8 2 3
2
2

+
x x
x x

Reenje: Uzeemo posebno imenilac , posebno brojilac i rastaviti ih na inioce.

0 8 2 3
2
= + x x

Dakle: ) 2 )(
3
4
( 3 ) )( ( 8 2 3
2 1
2
+ = = + x x x x x x a x x

0 12 7 12
2
= x x

Dakle:
2
1 2
4 3
12 7 12 ( )( ) 12( )( )
3 4
x x a x x x x x x = = +
Vratimo se sad u razlomak
i x
i x
i i
x
=
+ =

=

=
1
1
2
) 1 ( 2
2
2 2
2
1
2 , 1
8
2
3
=
=
=
c
b
a
2
4
4 4 3 8
4 96
100
D b ac
D
D
D
=
= +
= +
=
2
6
10 2
3
4
6
8
6
10 2
6
10 2
2
2
1
2 , 1
2 , 1
=

=
= =
+
=

=

=
x
x
x
a
D b
x
12
7
12
=
=
=
c
b
a
2
4
4 4 3 ( 12)
49 576
625
D b ac
D
D
D
=
=
= +
=
1,2
1,2
1
2
2
7 25
24
7 25 32 4
24 24 3
7 25 18 3
24 24 4
b D
x
a
x
x
x

=
=
+
= = =
= = =
6
2
2
3
3 2 8
12 7 12
x x
x x
+
=

4
( )
3
x ( 2)
12
x +
4
( )
3
x
2
3
3
4( )
( )
4
4
x
x
x
+
=
+
+

Naravno uz uslov
3
4
0
3
4

x
x
i
4
3
0
4
3

+
x
x

Primer 3: Skratiti razlomak:
3 2
1
2
3

+
x x
x

Reenje: 0 3 2
2
= x x

Dakle: ) 1 )( 3 ( )) 1 ( )( 3 ( 1 ( ) )( ( 3 2
2 1
2
+ = = + + = x x x x x x x x a x x

+1
3
x emo rastaviti po formuli:
3 3 2 2
( )( ) A B A B A AB B + = + + VIDI POLINOMI

pa je: ) 1 )( 1 ( 1
2 3
+ + = + x x x x

Vratimo se u razlomak:

3
2
( 1)
1
2 3
x
x
x x
+
+
=

2
( 1)
( 3) ( 1)
x x
x x
+
+
2
1
3
x x
x
+
=
naravno uz uslov
3
0 3

x
x
i
1
0 1

+
x
x

U nekim zadacima nam trae da reenja budu pozitivna (ili negativna). Pokaimo koji su
to uslovi:

1) Reenja
1
x i
2
x kvadratne jednaine sa realnim koeficijentima su:
realna i pozitivna , 0 D 0 , 0 > <
a
c
a
b
3
2
1
=
=
=
c
b
a
16
12 4
4
2
=
+ =
=
D
D
ac b D
1
3
2
4 2
2
2
1
2 , 1
2 , 1
=
=
=

=
x
x
x
a
D b
x
7
2) Reenja
1
x i
2
x kvadratne jednaine sa realnim koeficijentima su:
realna i negativna , 0 D 0 , 0 > >
a
c
a
b

Ova razmiljanja (teoreme) proizilaze iz Vietovih pravila:
Da bi reenja bila realna je 0 D

a
b
x x = +
2 1
i
a
c
x x =
2 1

1)
1
x i
2
x pozitivna

2)
1
x i
2
x negativna

(minus puta minus je plus)

Primer: Odrediti parameter m tako da reenja jednaine 0 1 2 3
2
= + m x x budu
pozitivna.

Reenja: Iz 0 1 2 3
2
= + m x x vidimo da je

0 D , 0 <
a
b
, 0 >
a
c

m D
m D
m D
ac b D
8 13
4 8 9
) 1 2 ( 1 4 ) 3 (
4
2
2
=
+ =
=
=

0 D ( Pazi: znak se okree)

<
< 0
1
3
0
a
b
Zadovoljeno!!!

0
1
1 2
0 <
>
m
a
c

2
1
1 2
0 1 2
<
<
<
m
m
m

8
13
,
2
1
m
0 0
0 0
2 1
2 1
> >
< > +
a
c
x x
a
b
x x
0 0
0 0
2 1
2 1
> >
> < +
a
c
x x
a
b
x x
1 2
3
1
=
=
=
m c
b
a
8
13
13 8
0 8 13

m
m
m
1
NEKE JEDNAINE KOJE SE SVODE NA KVADRATNE

1) Bikvadratna jednaina

To je jednaina oblika: 0
2 4
= + + c bx ax Uvodimo smenu t x =
2
, dobijamo jednainu
0
2
= + + c bt at , nadjemo
a
ac b b
t
2
4
2
2 , 1

= i vratimo se u smenu:

1
2
t x = i
2
2
t x =

1 2 , 1
t x = i
2 4 , 3
t x =

Primer1: 0 3 4
2 4
= + x x

= + 0 3 4
2 4
x x smena t x =
2

0 3 4
2 4
= + t t

1
2
2 4
3
2
2 4
2
2 4
2
12 16 4
1 2
3 1 4 ) 4 ( ) 4 (
2
4
2
1
2 , 1
2 2
2 , 1
=
=
=
+
=
=

=

=

=
t
t
t
a
ac b b
t

Vratimo se u smenu:

i

3
4
1
=
=
=
c
b
a
3
3
3
3
2
1
2 , 1
2
1
2
=
+ =
=
=
=
x
x
x
x
t x
1
1
1
1
4
3
4 , 3
2
2
2
=
+ =
=
=
=
x
x
x
x
t x
2
Primer 2: ) 83 8 ( 2 ) 5 ( ) 5 4 (
4 2 2 2 2
= + + x x x

0 166 50 30
166 16 25 10 25 40 16
) 83 8 ( 2 ) 5 ( ) 5 4 (
2 4
4 2 4 2 4
4 2 2 2 2
= + +
= + + + +
= + +
x x
x x x x x
x x x

0 216 30
2 4
= + x x Bikvadratna, smena: t x =
2

2
30 216 0 t t + =

12
2
24
18
2
36
2
6 30
2
864 900 30
2
4
2
1
2 , 1
2
2 , 1
= =
= =
=

=

=
t
t
t
a
ac b b
t

Vratimo se u smenu:

2 2
2 2
2 2
12
12
4
3
4 , 3
4 , 3
2
=
+ =
=
=
=
x
x
x
x
x

Primer 3:

3 ) 2 ( 2 ) 2 (
2 2 2
= x x x x

Ovo lii na bikvadratnu jednainu, ali je mnogo bolje uzeti smenu: t x x = 2
2

t x x = 2
2

3
2
1
=
=
=
c
b
a


216
30
1
=
=
=
c
b
a
2 3
2 3
2 3
18
18
2
1
2 , 1
2 , 1
2
=
+ =
=
=
=
x
x
x
x
x
0 3 2
3 2
2
2
=
=
t t
t t
3
1
3
2
4 2
2
12 4 2
2
4
2
1
2 , 1
2
2 , 1
=
=
=
+
=

=
t
t
t
a
ac b b
t

Vratimo se sada u smenu:

0 1 2
1 2
2
2
2
2
2
= +
=
=
x x
x x
t x x

Sada reavamo dve nove kvadratne jednaine po x.

1
1
2
0 2
2
4 4 2
4
3
4 , 3
4 , 3
=
=
=

=
x
x
x
x

Dakle, reenja su: { } 1 , 1 , 1 , 3

Primer 4: 5625 , 0 ) 3 )( 2 )( 1 ( = + + + x x x x

Ovo ba i ne lii na bikvadratnu jednaunu, a ne vidi se da ima neka pametna smena.
Ako sve pomnoimo tek tad smo u problemu!!!
Probajmo da pomnoimo prva dva, i druga dva, da vidimo ta e da ispadne

5625 , 0 ) 6 2 3 )( (
2 2
= + + + + x x x x x
= + + + 5625 , 0 ) 6 5 )( (
2 2
x x x x Nee!!!

Probajmo onda prvi i etvrti, a drugi i trei!!!

5625 , 0 ) 3 )( 2 )( 1 ( = + + + x x x x


0 3 2
3 2
2
2
2
1
2
=
=
=
x x
x x
t x x
3
2
1
=
=
=
c
b
a
1
3
2
4 2
2
12 4 2
2
1
2 , 1
2 , 1
=
=
=
+
=
x
x
x
x
1
2
1
=
=
=
c
b
a
4
5625 , 0 ) 2 3 )( 3 (
5625 , 0 ) 2 1 2 )( 3 (
2 2
2 2
= + + +
= + + + +
x x x x
x x x x x

E, ovo je ve bolje Smena: t x x = +3
2

0 5625 , 0 2
5625 , 0 ) 2 (
2
= +
= +
t t
t t

25 , 2
25 , 0
2
5 , 2 2
2
25 , 2 4 2
2
1
2 , 1
=
+ =

=
+
=
t
t
t

Vratimo se u smenu:

0 25 , 2 3
25 , 2 3
2
2
= +
+ = +
x x
x x

2
3
2
0 3
2
9 9 3
4 3
4 , 3
4 , 3
= =

=

=
x x
x
x

5) Rei jednainu 0 4
5
3 5
2
2
= +
+
+
+
x x
x
x
x x

0 4
5
3
5
0 4
5
3 5
2
2
2
2
= +
+
+
+
= +
+
+
+
x x
x
x
x x
x x
x
x
x x

Ovde je zgodno uzeti smenu t
x
x x
=
+ 5
2
, jer je onda
t x x
x 1
5
2
=
+

0 3 4
0 4 3
/ 0 4
1
3
2
2
= + +
= + +
= + +
t t
t t
t
t
t


0 25 , 0 3
25 , 0 3
2
2
= +
+ = +
x x
x x
2
10 3
2
10 3
2
10 3
2
1 9 3
2
1
2 , 1
2 , 1

=
+
=

=
+
=
x
x
x
x
5

3
1
2
2 4
2
12 16 4
2
1
2 , 1
=
=

=

=
t
t
t

Vratimo se u smenu:

1
5
2
=
+
x
x x
ili 3
5
2
=
+
x
x x

0 5 2
0 5
5
2
2
2
= +
= + +
= +
x x
x x x
x x x

0 5 4
0 3 5
3 5
2
2
2
= +
= + +
= +
x x
x x x
x x x

( )
2
6 1 2
2
6 2 2
2
24 2
2
20 4 2
2 , 1
2 , 1
2 , 1
2 , 1

=

=

=
+
=
x
x
x
x

5
1
4
3
=
=
x
x

6 1
6 1
2
1
=
+ =
x
x

{ } 5 , 1 , 6 1 , 6 1 + su reenja.

Binomne jednaine

To su jednaine oblika:
0 = B Ax
n

gde su 0 > A i 0 > B

Najpre pokuamo da datu jednainu rastavimo na inioce upotrebom poznatih formula,
pa koristimo 0 0 = = M N M v 0 = N

Uvek ovu jednainu moemo reiti smenom
n
B
x y
A
= , koja binomnu jednainu svede
na oblik 0 1=
n
y
2
20 16 4
2 , 1
+
= x
2
6 4
2 , 1

= x
6
Primer 1 0 27 8
3
= x

Pazi: Pogreno je
jer se gube
reenja!!!

Upotrebiemo formulu

0 ) 3 3 2 ) 2 )(( 3 2 (
) )( (
2 2
2 2 3 3
= + +
+ + =
x x x
B AB A B A B A

= + + 0 ) 9 6 4 )( 3 2 (
2
x x x odavde je:

2
3
3 2
0 3 2
1
=
=
=
x
x
x
ili

4
3 3 3
8
) 3 3 3 ( 2
8
3 6 6
4
3 3 3
8
) 3 3 3 ( 2
8
3 6 6
3
2
i i i
x
i i i
x

=

=

=
+
=
+
=
+
=

PAZI: i i 3 6 3 36 1 108 108 = = =

Primer 2 0 729
6
= x

0 3
0 729
6 6
6
=
=
x
x

= 0 ) 3 ( ) (
2 3 2 3
x Razlika kvadrata
0 3 ) 2 (
0 27 8
3 3
3
=
=
x
x
2
3
8
27
8
27
27 8
3
3
3
=
=
=
=
x
x
x
x
2
2,3
2,3
2
3
4 6 9 0
6 36 144
8
6 108 6 6 3
8 8
6 6 3
8
6 6 3
8
x x
x
i
x
i
x
i
x
+ + =

=

= =
+
=

=
7
3 3 3 3
2 2
( 3 )( 3 ) 0
( 3)( 3 9)( 3)( 3 9) 0
x x
x x x x x x
+ =
+ + + + =

0 3 = x ili 0 9 3
2
= + + x x ili 0 3 = + x ili 0 9 3
2
= + x x

1
3 x =

2
3 3 3
2
i
x
+
=
3
3 3 3
2
i
x

=

3 0 x + =
4
3 x =
2
3 9 0 x x + =
2
36 9 3
6 , 5

= x

5
3 3 3
2
i
x
+
=
6
3 3 3
2
i
x

=

PAZI: i i 3 3 3 9 1 27 27 = = =

Primer 3.: Reimo jednainu:

0 2 5
3
= + x

Reenje: Sad se ne moe upotrebiti formula, pa idemo na smenu:

n
B
x y
A
= , kako je A=5, B=2, 3 = n
smena je
3
2

5
x y =

0 2 2
0 2
5
2
5
0 2
5
2
5
3
3
3
3
= +
= +
= +
y
y
y

= + 0 ) 1 ( 2
3
y 0 1
3
= + y (zbir kubova)

8
3 3 3
2
27 3
2
36 9 3
3 , 2
3 , 2
i
x
x

=

=

=
2
1
( 1)( 1) 0
1 0
1
y y y
y
y
+ =
+ =
=
8

Vratimo se u smenu:

i

Primer 4 Reiti jednainu

0 17 11
4
= x

Reenje: I ovde ne moemo lako datu jednainu rastaviti na inioce; zato upotrebljavamo
smenu:
n
A
B
y x =

Kako je 4 = n , 17 = B , 11 = A = x
4
11
17
y

4
4
4
4 4 4 2 2
2 2
2
17
11 17 0
11
17
11 17 0
11
17 17 0 17( 1) 0 1 0 ( ) 1 0
( 1)( 1) 0
( 1)( 1)( 1) 0
y
y
y y y y
y y
y y y

=

=
= = = =
+ =
+ + =

2
3 1
2
3 1
2
3 1
2
4 1 1
0 1
3
2
3 , 2
3 , 2
2
i
y
i
y
i
y
y
y y
=
+
=
=

=
=
3
2
3 3
1
3
5
2
2
3 1
5
2
5
2
1
5
2
+
=
= =
=
i
x
x
y x
3
3
5
2
2
3 1
=
i
x
9
0 1= y ili 0 1= + y ili 0 1
2
= + y
1
1
= y 1
2
= y 1
2
= y

i y
i y
+ =
= =
3
4 , 3
1

i y =
4

Vratimo se u smenu = x
4
11
17
y

;
11
17
11
17
1
4 4
1
= = x
4 4
2
11
17
11
17
1 = = x
;
11
17
4
3
i x =
4
4
11
17
i x =

Trinomne jednaine

To su jednaine oblika

0
2
= + + c bx ax
n n

gde su b a, i c realni brojevi (razliite od nule).
Reava se smenom
2 2
t x t x
n n
= = . Reavamo kvadratnu po t , pa se vratimo u smenu.

Primer 1: Rei jednainu

0 8 7
3 6
= + x x
Reenje:
3 2 3
( ) 7 8 0 x x + = cmena t x =
3

0 8 7
2
= + t t

8
1
2
9 7
2
1
2 , 1
=
=

=
t
t
t

Vratimo se u smenu:

Ili

ili
0 ) 1 )( 1 (
0 1
1
2
3
3
= + +
=
=
x x x
x
x
0 1= x
0 1
2
= + + x x
3
3
3 3
2
8
8 0
2 0
( 2)( 2 4) 0
x
x
x
x x x
=
+ =
+ =
+ + =
10
0 2 = + x ili 4 2
2
+ x x
2
4
= x

Primer 2: Reiti jednainu:

8 4
17 16 0 x x + =

Reenje:
4 2 4
2
( ) 17 16 0
17 16 0
x x
t t
+ =
+ =
smena: t x =
4

1
16
2
15 17
2
1
2 , 1
=
=
=
t
t
t

Vratimo se u smenu:

ili 1
4
= x

0 ) 1 )( 1 )( 1 (
0 ) 1 )( 1 (
0 1
2
2 2
4
= + +
= +
=
x x x
x x
x

ili ili

ili ili , ,

Dakle reenja su:

{ } i i i i + , , 1 , 1 , 2 , 2 , 2 , 2

2,3
1 3
2
i
x

= 1
1
= x
i x
i
x
x
3 1
2
3 2 2
2
12 2
6 , 5
6 , 5
6 , 5
=
=

=
i x
i x
x
x
2
2
4
4
4
3
4 , 3
2
=
+ =
=
=
16
4
= x
0 ) 4 )( 2 )( 2 (
0 ) 2 )( 2 (
0 2
0 16
2
2 2 2 2
4 4
4
= + +
= +
=
=
x x x
x x
x
x
0 2 = x 0 2 = + x
0 4
2
= + x
2
2
= x 2
1
= x
0 1= x 0 1
2
= + x 0 1= + x
1
5
= x 1
6
= x
i x
i x
x
x
=
+ =
=
=
8
7
8 , 7
2
1
1
11
Simetrine (reciprone) jednaine

To su jednaina oblika:

0 ...
2 2 1
= + + + + + +

a bx cx cx bx ax
n n n

Gde su ... , , c b a realni brojevi. Naziv simetrine potie jer su koificijenti uz
k n
x

i
k
x
) ... 2 , 1 , 0 ( n k = jednaki.

Drugo ime reciprone su dobile zbog osobina: Ako je = x jedno reenje, onda je i
1
= x takodje reenje date jednaine i vai osobina: Ako je najvei stepen n neparan
broj, tada je 1
1
= x jedno reenje simetrine jednaine!!!

Postupak reavanja

- Ako je jednaina neparnog sistema podelimo je sa ) 1 ( + x i dobijemo jednainu
parnog sistema
- Celu jednainu podelimo sasrednjim lanom i grupiemo odgovarajue
lanove.

- Uzimamo smenu
1
x t
x
+ = , odavde je ako kvadriramo:

2
2
2
2
2
2
2
2
1
2
1 1
2
1
t
x
x
t
x x
x x
t
x
x
= + +
= + +
=
+

= + 2
1
2
2
2
t
x
x ZAPAMTI

12
ili
3
3
3
3
3
3
3
3 2
2 3
3
3
1 1
3
1 1
3 3
1 1
3
1
2
1
t
x x
x x
t
x x
x x
t
x x
x
x
x x
t
x
x
= +
+ +
= + + +
= + + + +
=
+

3 3
3
1
3 x t t
x
+ = ZAPAMTI

itd

Primer1: Reiti jednainu:

0 2 3 16 3 2
2 3 4
= + + + x x x x

Reenje: Celu jednainu delimo sa
2
x jer je on srednji lan. Dakle

0
2 3 16 3 2
2 2 2
2
2
3
2
4
= + +
+
x x
x
x
x
x
x
x
x

0
1
2
1
3 16 3 2
2
2
= + + +
x x
x x grupiemo lanove!!!

0 16
1
3
1
2
2
=
+ +
+
x
x
x
x smena: t
x
x = +
1

0 20 3 2
0 16 3 4 2
0 16 3 ) 2 ( 2
2
2
2
= +
= +
= +
t t
t t
t t

4
13 3
4
160 9 3
2 , 1

=
+
= t
4
1
= t ,
2
5
2
= t


13
Vratimo se u smenu:

i
2
1
2
4
16 25 5
0 2 5 2
5 2 2
2
5 1
4
3
4 , 3
2
2
=
=

=
= +
= +
= +
x
x
x
x x
x x
x
x

Dakle, reenja su 2 i
2
1
i 3 2 + i 3 2 i reciprona su!!! Za 2 i
2
1
je to
oigledno, a ta je sa 3 2 + i 3 2 ?

3 2
1
3 2
3 ) 2 (
3 2
3 2
1
3 2
1
3 2
2

=

=

+
=
+

Sad vidimo (posle racionalizacije) da su i ona takodje reciprona.

Primer 2: Reiti jednainu:

0 12 16 37 37 16 12
2 3 4 5
= + + + x x x x x

Reenje:

Ovo je jednaina petog stepena, pa je jedno reenje 1 = x , pa emo celu
jednainu podeliti sa ) 1 ( + x

12 4 41 4 12 ) 1 ( : ) 12 16 37 37 16 12 (
2 3 4 2 3 4 5
+ + + = + + + + x x x x x x x x x x
Pogledaj deljenje polinoma!!!

Dalje radimo:

0
1
12
1
4 41 4 12
: / 0 12 4 41 4 12
2
2
2 2 3 4
= + + +
= + + +
x x
x x
x x x x x

3 2
3 2
2
4 16 4
0 1 4
4 1
4
1
2
1
2 , 1
2
2
=
+ =

=
= + +
= +
= +
x
x
x
x x
x x
x
x
14
0 41
1
4
1
12
2
2
=
+ +
+
x
x
x
x
Smena 2
1 1
2
2
2
= + = + t
x
x t
x
x

0 65 4 12
0 41 4 24 12
0 41 4 ) 2 ( 12
2
2
2
= +
= +
= +
t t
t t
t t

2
5
6
13
24
56 4
2
1
2 , 1
=
=

=
t
t
t

Vratimo se u smenu:

6
13 1
= +
x
x i
2
5 1
= +
x
x
0 6 13 6
2
= + x x 0 2 5 2
2
= + + x x

2
2
1
4
3 5
4
3
4 , 3
=
=

=
x
x
x

Dakle:
1 , 2 ,
2
1
,
3
2
,
2
3
su reenja

Veoma sline simetrinim su KOSOSIMETRINE jednaine, one su oblika
1 2 2
... 0
n n n
ax bx cx cx bx a

+ + + = tj. koeficijenti uz
k
x i
k n
x

su suprotni
koeficijenti

Ako je kososimetrina jednaina neparnog sistema, jedno reenje je uvek 1
1
= x
Postupak reavanja je slian!!!


3
2
12
8
2
3
12
18
12
5 13
2
1
2 , 1
= =
= =
=
x
x
x
15

Primer 3:

0 1 7 16 16 7
2 3 4 5
= + + x x x x x kososimetrina

Poto je njeno reenje 1
1
= x , celu jednainu delimo sa ) 1 ( x

1 6 10 6 ) 1 ( : ) 1 7 16 16 7 (
2 3 4 2 3 4 5
+ + = + + x x x x x x x x x x

Dobijena jednaina:

0 1 6 10 6
2 3 4
= + + x x x x je simetrina
2
: / x

0
1 1
6 10 6
0 1 6 10 6
2
2
2 3 4
= + +
= + +
x x
x x
x x x x

itd

Dobijena reenja su 3 2 , 3 2 , 1 , 1
4 3 2 1
= + = = = x x x x i 1
5
= x

1
SISTEMI KVADRATNIH JEDNAINA SA DVE
NEPOZNATE

Razlikovaemo nekoliko tipa sistema:

1) Sistem od jedne kvadratne i jedne linearne jednaine sa dve nepoznate

Postupak: Iz linearne jednaine izrazimo x ili y (ta nam je lake). To zamenimo u
kvadratnu jednainu i nju posle sredjivanja reimo. Ako ima reenja, njih vraamo u
''ono'' to smo izrazili.

Primer 1) Rei sistem:

0 2 3 2 2
2 2
= + + x y x
________________
2 2 x y =

0 2 3 2 2
2 2
= + + x y x
=
______ __________
2 2y x odavde izrazimo x (lake) x zamenimo u gornju jednainu
2 2 = y x
2 2
2 2
2 2
2
2
2(2 2) 2 6 6 2 0
2(4 8 4) 2 6 6 2 0
8 16 8 2 6 8 0
10 10 0/ :10
0
( 1) 0
y y y
y y y y
y y y y
y y
y y
y y
+ + =
+ + + =
+ + + =
=
=
=

0
1
= y 0 1= y
1
2
= y

Reenj su: ) 0 , 2 ( ) , (
1 1
= y x i ) 1 , 0 ( ) , (
2 2
= y x

Primer 2) Reiti sistem:

2 2
________________
3 2 2 3 4 0
2 5 0
x xy y x y
x y
+ + + =
+ =

0 2 1 2
2 2 0 2
2
1
= =
= =
x
x
2

2 2
________________
2 2
2 2 2
2 2
2
2
3 2 2 3 4 0
2 5 0
2 5
3 2 (2 5) 2(2 5) 3 4(2 5) 0
3 4 10 2(4 20 25) 3 8 20 0
7 10 8 40 50 3 8 20 0
15 45 30 0/ :15
3 2 0
x xy y x y
x y
y x
x x x x x x
x x x x x x x
x x x x x x
x x
x x
+ + + =
+ =
= +
+ + + + + + =
+ + + + + + =
+ + + + + =
+ + =
+ + =

2
1
2
1 3
2
4
2
1
2
2 , 1
=
=

=

=
x
x
a
ac b b
x

Zamenom
1
x i
2
x u 5 2 + = x y dobijamo:

1 5 4 5 ) 2 ( 2
3 5 2 5 ) 1 ( 2
2
1
= + = + =
= + = + =
y
y

Dakle reenja su: ), 3 , 1 ( ) 1 , 2 (

2)Sistem od dve kvadratne jednaine, koje sadre samo
2
ax i
2
ay i slobodne lanove

Ovaj sistem je oblika:

Najlake ga reiti metodom suprotnih koeficijenata.

Primer 1) Reiti sistem: 11 6 5
2 2
= y x

2 2
______________________
7 3 714 x y + =
11 6 5
2 2
= y x
= +
__ __________ __________
2 2
714 3 7 y x Drugu jednainu mnoimo sa 2

1539 19
1428 6 14
111 6 5
2
_____ __________ __________
2 2
2 2
=
+
= +
=
x
y x
y x

2
3
1
=
=
=
c
b
a
2
2
2
2
2
1
2
1
2
1
c y b x a
c y b x a
= +
= +
3

81
81
2
=
=
x
x

7
7
49
49
147 3
567 714 3
714 3 567
714 3 81 7
714 3 7
2
1
2
2
2
2
2
2 2
=
+ =
=
=
=
=
= +
= +
= +
y
y
y
y
y
y
y
y
y x

Pazi sad pravimo kombinacije:

(9,7), (9,-7), (-9,7), (-9,-7)

Dakle, ima 4 reenja!!!

Pre nego se upoznamo sa novim tipom sistema, nauimo ta su to HOMOGENE
jednaine

Njen opti oblik je:

0
2 2
= + + Cy Bxy Ax

Nju moemo reiti najlake smenom yz x = tj.
y
x
z =

( )
2 2
2 2
2
2 2 2
2
2
2 2
0
0
0
0
Ax Bxy Cy
x xy y
y A B C
y y y
x x
y A B C
y y
y Az Bz C
+ + =

+ + =

+ + =

+ + =

0 = y
2
0 Az Bz C + + = nama ovo treba!!!

9
9
9
2
1
=
=
=
x
x
x
4

Vratimo se na stare nepoznate.

y z x
1
= i y z x
2
=

3) Sistem od dve kvadratne jednaine od kojih je jedna homogena

Taj system je oblika:
= + + + + +
= + +
0
0
2 2
2 2
f ry dx cy bxy ax
Cy Bxy Ax

Iz prve jednaine (homogene) dodjemo do dve linearne jednaine, pa svaku od njih
ukombinujemo sa drugom jednainom sistema tako da dobijemo dva nova sistema
jednaina.

Primer 1: Reiti sistem jednaina:

= + 0 2 3
2 2
y xy x homogena, prvo nju reimo

_____ __________ __________
2
0 3 3 = + y x x
0 2 3
2 2
= + y xy x
0 2 3
2
2
2
=
+
4 4 3 4 4 2 1
zanima nas ovo samo
y
x
y
x
y z
y
x
= smena zy x =

2
1,2
1
2
3 2 0
3 1
2
2
1
z z
z
z
z
+ =
=
=
=

Vratimo se u smenu:

Za 2
1
= z y x 2 =

Za
2
1 z = x y =
2
1,2
1
2
4
2
...
...
B B AC
z
A
z
z

=
=
=
5
Sad ovo zamenimo u drugu jednainu
_____ __________ __________
2
0 3 3 = + y x x

1 2
3 3
2 1 2, 2
4 2
x x = = = =

Dakle , reenja su: (2,1),
4
3
,
2
3
,(3,3), (1,1)

Primer 2: Reiti sistem:

2 2
2 2
___________________________
2 2
2
2
2
6 0
2 2 18
6 0
6 0
x xy y
x xy y
x xy y
x x
y
y y
+ =
+ =
+ =

+ =

0 6
2
= + z z Smena z
y
x
=

3
2
2
5 1
2
1
2 , 1
=
=

=
z
z
z

Dalje je : y x yz x 2 = = ili y x 3 =
Sad pravimo nova dva sistema.

4
3
8
6
1
8
1 7
0 3 7 4
0 3 6 4
0 3 2 3 ) 2 (
0 3 3
2
1
2 , 1
2
2
2
2
= =
=
=
= +
= +
= +
= +
y
y
y
y y
y y y
y y y
y x x
1
3
2
2 4
0 3 4 4
0 3 3
0 3 3
2
1
2 , 1
2
2
2
=
=
=
= +
= +
= +
x
x
x
x y
x x x
y x x
1 , 3
2 1
= = y y
_______ __________ __________
2 2
18 2 2 = + y xy x
y x 2 =
_______ __________ __________
2 2
18 2 2 = + y xy x
y x 3 =
6

3
1
+ = y 3
2
= y
3 2
1
= x 6 ) 3 ( 2
2
= = x
(6,3) (-6,-3)

17
18
,
17
18
3 i
17
18
,
17
18
3

Dakle opet ima etri reenja!!!

4) Sistemi koji se svode na homogene jednaine

Opti oblik ovog sistema je:

_ __________ __________ __________
2
2
2 2
2
2
1
2
1 2
2
1
d y c xy b x a
d y c xy b x a
= + +
= + +

Ideja je da se metodom suprotnih koeficijenata unite
1
d i
2
d I da se dobije homogena
jednaina. Nju reimo i formiramo dva nova sistema. Nita bez primera:

Primer 1: Rei sistem:

__ __________ __________
2 2
2 2
7
4 2 3 2
= + +
= +
y xy x
y xy x
Prvu jednainu pomnoimo sa 7, a drugu sa -4

3
9
18 2 4 4
18 2 2 2 ) 2 (
2
2 2 2
2 2
=
=
= +
= +
y
y
y y y
y y y y
18 17
18 2 6 9
18 2 ) 3 ( 2 ) 3 (
2
2 2 2
2 2
=
= + +
= +
y
y y y
y y y y
17
18
17
18
17
18
17
18
2
1
2
=
+ =
=
=
y
y
y
y
17
18
3
1
= x
17
18
3
2
= x
7

5 : / 0 10 25 10
28 4 4 4
28 14 21 14
2 2
_____ __________ __________ __________
2 2
2 2
= +
+
=
= +
y xy x
y xy x
y xy x

= + 0 2 5 2
2 2
y xy x Dobili smo homogenu jednainu!!!

0 2 5 2
2
2
= +
y
x
y
x
z
y
x
=

2
1
2
4
3 5
0 2 5 2
2
1
2 , 1
2
=
=
=
= +
z
z
z
z z
Vratimo se u smenu

2 =
y
x
ili
2
1
=
y
x

y x 2 = ili x y 2 =

Sada izaberimo jednu od poetne dve jednaine (onu sa manje brojke) i formiramo dva
nova sistema:

Onda je: Onda je:

1
1
1
1
7 7
7 2 4
7 2 ) 2 (
7
2
2
1
2
2
2 2 2
2 2
__ __________ __________
2 2
=
=
=
=
=
= + +
= + +
= + +
=
y
y
y
y
y
y y y
y y y y
y xy x
y x
2 ) 1 ( 2
2 2
2
1 1
= =
= =
x
y x
1
1
1
1
7 7
7 4 2
7 ) 2 ( 2
7
2
2
1
2
2
2 2 2
2 2
__ __________ __________
2 2
=
=
=
=
=
= + +
= + +
= + +
=
x
x
x
x
x
x x x
x x x x
y xy x
x y
2 ) 1 ( 2
2 2
2
1 1
= =
= =
x
x x
8

Odavde su dakle reenja: Odavde su reenja
(2,1) i (-2,-1) (1,2), (-1,-2)

Konano reenja su:

(2,1), (-2,-1), (1,2), (-1,-2)

5) Reavanje sloenijih sluajeva:

Kod sistema koji ne pripadaju nijednim od prouenih tipova, traimo nain da
eliminiemo jednu nepoznatu, sredjujemo jednaine da uvedemo smenu, pravimo da
jedna jednaina bude proizvod jednak nuli

Ovde nemamo neki dobar savet, iskustvo je odluujue, dakle to vie zadataka
uradite, to ete vie trika nauiti!!!
Bilo kako bilo, evo par primera:

1) Reiti sistem jednaina:

19 = + + y xy x
= +
__________ __________
2 2
84 xy y x izviimo odavde xy

__________ __________
84 ) (
19
= +
= + +
y x xy
xy y x
Sad uvodimo smene x+y= a i xy=b

12 7
7 12
2
5 19
0 84 19
0 84 19
84 ) 19 (
19
84
19
2 2
1 1
2 , 1
2
2
__ __________
= =
= =
=
= +
=
=
=
=
= +
b a
b a
a
a a
a a
a a
a b
b a
b a

9
Vratimo se u smene:

12 = + y x 7 = xy

3
4
2
1
=
=
x
x

3
1
= y 4
2
= y
Odavde su reenja:
(4,3), (3,4)

2) Reiti sistem:

Odavde moemo da drugu jednainu pomnoimo sa (-1) I da
eliminiemo
2
y

4 2
2 2
_________________
4 2
17
5
12
x y
x y
x x
+ =
=
=

= 0 12
2 4
x x ovo je bikvadratna jednaina

Smena: t x =
2

3
4
2
7 1
0 12
2
1
2 , 1
2
=
=
=
=
t
t
t
t t

29 6 29 6 12
29 6 29 6 12
2
1
+ = + =
= =
y
y
( ) ( ) 29 6 , 29 6 , 29 6 , 29 6 + +
2
2
(12 ) 7
12 7 0
12 7 0
x x
x x
x x
=
=
+ =
( )
__________ __________
2
1
2 , 1
2 , 1
29 2 6
29 2 6
2
29 2 6 2
2
29 2 12
2
116 12
=
+ =
=
x
x
x
x
x y =12
2
1 7
0 12 7
0 12 7
12 ) 7 (
2 , 1
2
2
=
= +
=
=
x
x x
x x
x x
x y = 7
7 = + y x

12 = xy
_____ __________
2 2
2 4
5
17
= +
= +
y x
y x
10

Vratimo se u smenu:

Vratimo se u

2 2
2
2
1
2
5
3 5
8 2 2
2 2
2 2
x y
y
y y
y
y
+ =
+ =
= =
=
=

Reenja su:

(2,1), (2,-1), (-2,1), (-2,1),
( )
3 , 2 2 , i
( )
3 , 2 2 , i
( )
3 , 2 2 , i
( )
3 , 2 2 , i

Dakle ima ih 8.


2
2
4
2
1
2
2
=
=
=
=
x
x
x
t x
2
3 4
3
3 3
3 , 3
x
x i
x i x i
=
= =
= + =
__________
2
1
2
2
2 2
1
1
1
5 4
5
=
=
=
= +
= +
y
y
y
y
y x
1
KVADRATNA FUNKCIJA

Kvadratna funkcija je oblika:

c bx ax y + + =
2

Gde je , R x 0 a i c i b a, su realni brojevi.
Kriva u ravni koja predstavlja grafik funkcije c bx ax y + + =
2
je parabola.

Najpre emo nauiti kako izgleda grafik funkcije
2
x y = . Napraviemo tablicu za neke
vrednosti promenljive x.

x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 9 4 1 0 1 4 9

1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
8
9
y=x
2
x
y

za 3 x = je 9 ) 3 (
2
= = y
za
_________
2 = x je 4 ) 2 (
2
= = y
za
_________
1 = x je 1 ) 1 (
2
= = y
za
_________
0 = x je 0 0
2
= = y
za
_________
1 = x je 1 1
2
= = y
za
_________
2 = x je 4 2
2
= = y
za
_________
3 = x je 9 3
2
= = y
2

Ovaj grafik e nam uvek sluiti kao poetni. ta se deava ako ispred
2
x ima neki
broj?

Nauimo sad grafik
2
ax y =

Razlikovaemo 2 situacije: 0 > a i 0 < a

za 0 > a

Ovde je parabola okrenuta otvorom nagore. ta se deava ako je 1 > a i ? 1 0 < < a

1 > a

U odnosu na poetni grafik
2
x y = , ovaj grafik
2
ax y = se suava

Primer
2
2x y =
X -3 -2 -1 0 1 2 3
Y 18 8 2 0 2 8 18

1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
8
9
y=x
2
y=2x
2
x
y

to je broj a vei to je grafik ui!!!

3

1 0 < < a

2
x y = , ovaj grafik
2
ax y = se iri

Primer
2
2
1
x y =

X -3 -2 -1 0 1 2 3
Y
2
9

2
2
1

0
2
1

2 9
2

1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
8
9
y=x
2
x
y
y=
1_
x
2
2

to je broj a blii nuli, grafik je iri!!!

Za 0 < a parabola je okrenuta otvorom nadole.

Poetni grafik je
2
x y = .

x -3 -2 -1 0 1 2 3
y -9 -4 -1 0 -1 -4 -9

4
Evo grafika funkcije
2
x y =

1 2 3 -1 -2 -3
y=-x
2
x
-1
-2
-4
-8
-9
1
2
3
y

Opet emo razmotriti 2 situacije:

U odnosu na poetni
2
x y = grafik se suavaako je a<-1

Primer
2
2x y =

x -3 -2 -1 0 1 2 3
y -18 -8 -2 0 -2 -8 -18

1 2 3 -1 -2 -3
y=-x
2
y=-2x
2
x
-1
-2
-4
-8
-9
1
2
3
y

5

Ako je
0 1 < < a

2
x y = grafik , na primer
2
1
2
y x = se iri

x -3 -2 -1 0 1 2 3
y
-
2
9

-2
-
2
1

0
-
2
1

-2
-
9
2

1 2 3 -1 -2 -3
y=-x
2
x
-1
-2
-4
-8
-9
1
2
3
y
y=-
1_
x
2
2

Dobro, ovo za sad nije bilo ''mnogo opasno'' Nauimo sada da pomeramo finkciju du y-
ose. Posmatrajmo grafik:
2
y ax = +

Prvo nacrtamo grafik funkcije
2
ax y =
taj grafik pomeramo du y-ose i to:
1) Ako je pozitivan podiemo grafik, odnosno pomeramo ga u pozitivnom
smeru y-ose.
2) Ako je negativan, sputamo grafik, odnosno pomeramo ga u negativnom
smeru y-ose


6
Evo par primera:

Primer 1: 1
2
1
2
+ = x y

1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
x
y
y=
1_
x
2
2
y=
1_
x
2
2
+1
0

Prvo nacrtamo grafik
2
2
1
x y = , Zatim taj grafik podignemo za +1, paralelnim
pomeranjem (translacija)

Primer 2:
2
2
= x y
Znai, najpre nacrtamo grafik
2
x y = . Potom taj grafik spustimo za -2 du y-ose
(transplatorno pomeranje)
1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
9
y=x
2
x
y
-1
-2
y=x
2
-2
0


7

Nadam se da smo i ovo razumeli, jel tek sad ide ''prava stvar''. Nauimo da pomeramo
funkciju i du x-ose.

Posmatrajmo funkciju:
2
) ( = x y

Pazi:

Ako je to znai da funkciju pomeramo za po x-osi udesno.

Ako je + to znai da finkciju pomeramo za po x-osi ulevo

Nita bez primera:

Primer 1:
2
) 3 ( = x y

Znai pomeramo funkciju
2
x y = udesno za 3

1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
9
y=x
2
x
y
-1
-2
2
y=(x-3)
0

Primer 2:
2
) 2 ( + = x y

Znai pomerimo funkciju
2
x y = ulevo za 2

8
1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
9
y=x
2
x
y
-1
-2
2
y=(x+2)
0

Sada imamo znanje da nacrtamo ceo grafik funkcije c bx ax y + + =
2
.

Najpre moramo funkciju c bx ax y + + =
2
svesti na takozvani kanonski oblik. Tu nam

pomae formula:
a
b ac
a
b
x a y
4
4
2
2
2
+ =

ili ako uvedemo da je:

a
b
2
= i
a
b ac
4
4
2
= tj.
a
D
4
= dobijamo:
2
( ) y a x = + kanonski oblik

Taka ) , ( T je teme parabole.

Dakle: (vano, ovo je postupak)

Datu funkciju c bx ax y + + =
2
najpre svedemo na kanonski oblik + =
2
) (x a y

Nacrtamo grafik funkcije
2
ax y =

Izvrimo pomeranje (transliranje) du xose za

Izvrimo pomeranje (transliranje) du y-ose za


9

Primer 1: Nacrtaj grafik funkcije:

5 6
2
+ = x x y

Svedemo je na kanonski oblik:

4
4
16
4
36 20
1 4
) 6 ( 5 1 4
4
4
3
1 2
6
2
2 2
=
=
=
= =
a
b ac
a
b

4 ) 3 (
) 4 ( ) 3 ( 1
) (
2
2
2
=
+ =
+ =
x y
x y
x a y

Najpre nacrtamo
2
ax y = , odnosno
2
x y =
1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
8
9
y=x
2
x
y

Sada ucrtamo grafik
2
) 3 ( = x y , odnosno vrimo pomeranje za 3 ulevo
1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
8
9
y=x
2
x
y

5
6
1
=
=
=
c
b
a
10
I najzad ucrtamo 4 ) 3 (
2
= x y tako to grafik
2
) 3 ( = x y spustimo za 4 nadole
1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
8
9
y=x
2
x
y
-4
5
5
y=(x-3)
2
y=(x-3) - 4
2

Ceo ovaj postupak je dosta zamren a nije ba ni mnogo precizan. Evo kako ete
mnogo bre i preciznije nacrtati grafik c bx ax y + + =
2
bez svodjenja na kanonski oblik i
pomeranja:

Na grafik e u zavisnosti od a (broja uz
2
x ) i diskriminante ac b D 4
2
= biti jedan od
sledeih 6 grafika:

1) 0 , 0 > > D a
x
y
1
x
2
x
( , ) T

F-ja see x-osu u
2 1
x i x
0 < y za ) , (
2 1
x x x I 0 > y za ) , ( ) , (
2 1
x x x
F-ja ima minimum u temenu ) , ( T
F-ja raste za ) , ( x
F-ja opada za ) , ( x
11

2) 0 , 0 = > D a

x
y
( , ) T
1 2
x x =
F-ja je definisana za R x
F-ja see x-osu u
2 1
x x =
R x y , 0
F-ja ima minimum u ) 0 , ( T

3) 0 , 0 < > D a

x
y
( , ) T
F-ja je definisana za R x
F-ja ne see x- osu (
2 , 1
x su konjugovano
-kompleksni brojevi).
R x za y > , 0
F-ja ima minimum u ) , ( T


12
4) 0 , 0 > < D a

x
y
1
x
2
x
( , ) T
F-ja je definisana R x
F-ja see x- osu u
2 1
, x x
0 < y za ) , ( ) , (
2 1
x x x
0 > y za ) , (
2 1
x x x
F-ja ima maksimum u ) , ( T

5) 0 , 0 = < D a

x
y
( , ) T
1 2
x x =

F-ja see x- osu u
2 1
x x =
R x y , 0
F-ja ima maximum u ) 0 , ( T


13

6) 0 , 0 < < D a

x
y
( , ) T

F-ja ne see x- osu (
2 , 1
x su konjugovano
-kompleksni brojevi)
R x za y < , 0
F-ja ima maximum u ) , ( T

Postupak

1) Najpre odredimo a,b,c i nadjemo diskriminantu ac b D 4
2
=
2) Traimo
a
D b
x
2
2 , 1

= (ako ima)

1 2
1 2
1 2
0,
0,
0, nema ,
D x x
D x x
D x x
>
= =
<

3) U zavisnost od znaka broja a zakljuujemo da li je parabola okrenuta otvorom
nagore ili na dole, tj:
> 0 D Smeje se
< 0 D Mrti se

4) Parabola uvek see y-osu u broju c
14
5) Nadjemo teme ) , ( T
a
D
a
b
4
,
2
= =
) , ( T je max ako je 0 < a
) , ( T je min ako je 0 > a

6) Konstruiemo grafik

Primer 1: Nacrtaj grafik funkcije
5 6
2
+ = x x y

(ovo je ista funkcija koju smo crtali svodjenjem na kanonski oblik i pomerili du x i y
ose, pa da vidimo koji e nam postupak biti jasniji)

1)
16 20 36 5 1 4 ) 6 ( 4
2 2
= = = = ac b D

2)

1
5
2
4 6
2
2
1
2 , 1
=
=
=

=
x
x
a
D b
x

3)
> = 0 1 a okrenuta otvorom na gore (smeje se)

4)
y-osu see u c=5

5)

( , )
6
3
2 2 1
16
4
4 4 1
(3, 4) min
T
b
a
D
a
T

= = =
= = =


5
6
1
=
=
=
c
b
a
15
6) Grafik:

1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
8
9
x
y
-4
5
5

sami odluite koji nain konstrukcije grafika vam je laki

Primer 2: Nacrtati grafik finkcije

6
2
1
2
1
2
+ + = x x y
1)

2
1
2
1
2
6
1 1 1 1 49
4 6 12 12
2 2 4 4 4
a
b
c
D
=
=
=

= = + = =

2)

1,2 1 2
1
2
1 7 1 7 1 7 1 7
3 4
2 2 2 2 2 2 2 2
3 4
1 2 1 1 1 1 1
2
2
3
4
b D
x x x
a
x
x
+

= = = = = = = = =

=
=

16

3)
< = 0
2
1
a okrenuta otvorom na dole (mrti se)

4)
presek sa y-osom je c=6

5)
) , ( T

2
1
2
1
2
2
1
2
=
= =
a
b

8
1
6
8
49
2
1
4
4
49
4
= + =
= =
a
D

8
1
6 ,
2
1
T

1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
8
9
x
y
-4
5
5
6
4


17

Primer 3: Skicirati grafik funkcije:

3 4
2
+ = x x y

Reenje:

Poto
<

=
0 ,
0 ,
x x
x x
x , odavde emo imati 2 grafika, jedna za 0 x i jedan za
0 < x .
3 4
2
+ = x x y

za 0 x je 3 4
2
+ = x x y

1)
3 , 4 , 1 = = = c b a
4 12 16 4
2
= = = ac b D

2)

1
3
2
2 4
2
1
2 , 1
=
=
=
x
x
x

3)
> = 0 1 a smeje se

4)
presek sa y-osom je u 3

5)

) 1 , 2 (
1
1 4
4
4
2
1 2
4
2
) , (
= =
=
= =
T
a
D
a
b
T


18

za 0 < x grafik 3 4
2
+ = x x y je

3 4
2
+ + = x x y

1)
3 , 4 , 1 = = = c b a
4 12 16 4
2
= = = ac b D

2)

3
1
2
2 4
2
1
2 , 1
=
=

=
x
x
x

3)
> =1 a smeje se

4)
presek sa osom je u 3

5)

) 1 , 2 (
1
1 4
4
4
2
1 2
4
2
) , (

=
= =
=
= =
T
a
D
a
b
T

Pogledajmo sad kako izgledaju ova dva grafika posebno a kako zajedno daju grafik

3 4
2
+ = x x y

19
1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
x
-1
-2
0
y
1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
x
-1
-2
0
y
1 2 3 -1 -2 -3
1
2
3
4
x
-1
-2
0
y
2
4 3 y x x = +
2
4 3 y x x = + +
2
4 3 y x x = +


1
GRAFIKO REAVANJE SISTEMA

Najei tip zadatka je onaj u kome se javlja jedna kvadratna funkcija c bx ax y + + =
2
i jedna linearna funkcija

y kx n = + .

Na savet je da najpre reite sistem analitiki ( raunski) pa tek onda da crtate grafike. Ako odmah crtate grafik

moe se desiti da za presek ( preseke) koje dobijete ne moete precizno utvrditi koordinate...

Evo par primera:

primer 1.

Grafiki reiti sistem:

2
2 4 0
2 0
x x y
x y
+ + =
+ + =

Reenje:

Najpre emo izraziti y iz obe jednaine i reiti sistem analitiki.

2 2
2 4 0 2 4
2 0 2
x x y y x x
x y y x
+ + = = +
+ + = =

Sad oformimo jednu jednainu po x uporeujui leve strane ove dve jednakosti ( desne su iste)

2
2
2
2 2
1,2
1 1
2 2
2 4 2
2 4 2 0
3 2 0
1; 3; 2
3 3 4 ( 1) ( 2) 4 3 1 3 1
2 2 ( 1) 2 2
3 1 2
1
2 2
3 1 4
2
2 2
x x x
x x x
x x
a b c
b b ac
x
a
x x
x x
+ =
+ + + =
+ =
= = =

= = = =

+
= = =

= = =

Sad ove vrednosti vratimo u jednainu 2 y x = da naemo y koordinate:

Za
1
1 x = je
1 1
1 2 3 y y = = pa je jedno reenje taka ( 1, - 3)

Za
2
2 x = je
1 1
2 2 4 y y = = pa je drugo reenje taka ( 2,- 4)
2

Sad moemo i da nacrtamo grafike, ali u istom koordinatnom sistemu.

Naravno, lake je nacrtati pravu...Uzeemo dve take , recimo x=0 , pa nai y, a zatim uzmemo y=0 pa naemo x.

2 y x = imamo
x
y
0
0 -2
-2

Kvadratnu funkciju neemo detaljno ispitivati ( naravno, vi morate ako va profesor zahteva) ve samo neophodne

stvari:

2
2 4 y x x = +

Nule funkcije:

2
2 2
1,2
2 4 0
1; 2; 4
2 2 4( 1)( 4) 4 2 12
2 2( 1) 12
x x
a b c
b b ac
x
a
+ =
= = =

= = =

Odavde zakljuujemo da nemamo realnih reenja, odnosno da grafik ove kvadratne funkcije nigde ne see x osu.

Presek sa y osom

Da se podsetimo, presek sa y osom je u taki c, a u ovom sluaju je 4 c =

Teme funkcije

2
( , )
2
1
2 2 ( 1)
4 12
3
4 4 4 ( 1)
(1, 3)
T
b
a
D b ac
a a
T

= = =

= = = =

Sada moemo nacrtati grafike :
3

x
y
1 2 3 4 5 -1 -2 -3 -4 -5
1
2
3
4
5
-1
-2
-3
-4
-5
0
y=-x-2
2
2 4 y x x = +
(1,-3)
(2,4)

Vidimo da se grafika reenja poklapaju sa analitikim.

primer 2.


2
4 3
2 6
y x x
y x
= +
=

Reenje:

Najpre da reimo raunski:

2
2
2
2 2
1 2 1 2
4 3
2 6
4 3 2 6
4 3 2 6 0
6 9 0 ( 3) 0 3 2 3 6 0
y x x
y x
x x x
x x x
x x x x x y y y
= +
=
+ =
+ + =
+ = = = = = = =

4
Dakle, postoji samo jedno reenje ovog sistema , taka ( 3,0) . To nam govori da e se grafici prave i parabole sei

samo u jednoj taki ( odnosno da je prava tangenta parabole)

Za pravu 2 6 y x = imamo da je
x
y
0
0 -6
-3

Za parabolu
2
4 3 y x x = +

Nule funkcije:
2
2 2
1,2
1 2
4 3 0
1; 4; 3
4 ( 4) 4 1 3 4 4 2
2 2 2
3; 1
x x
a b c
b b ac
x
a
x x
+ =
= = =

= = =
= =

Presek sa y osom

Presek sa y osom je u taki c, a u ovom sluaju je 3 c =

Teme funkcije

2
( , )
4
2
2 2 1
4 4
1
4 4 4 1
(2, 1)
T
b
a
D b ac
a a
T

= = =
= = = =

x
y
1 2 4 5 -1 -2 -3 -4 -5
1
2
3
4
5
-1
-2
-3
-4
-5
0
2
4 3 y x x = +
y=2x-6
-6
(3,0)

5
primer 3.


2
1
y x
y x
=
=

Reenje:

2
2
2 2
1
1
1 0 4 1 4 3 0
y x
y x
x x
x x D b ac D
=
=
=
+ = = = = <

Sistem nema realna reenja. Dakle, grafici se ne seku!

x
y
1 2 3 4 5 -1 -2 -3 -4 -5
1
2
3
4
5
-1
-2
-3
-4
-5
0
2
y x =
x
y
0
0 -1
1
y=x-1

Zakljuak:

Kad imamo da grafiki reimo sistem c bx ax y + + =
2
i y kx n = + moe se desiti da imamo dve presene

take ( primer 1.), da se seku u jednoj taki ( primer 2.) ili da nema preseka ( primer 3.)

6

Evo par primera kad nije data linearna funkcija ( prava).

primer 4.


12
7
xy
x y
=
+ =

Reenje:

Kao i uvek, reimo sistem najpre raunski...Iz druge jednaine izrazimo y i zamenimo u prvu jednainu:

2
2
1,2 1 2
1 1 1 1
2 2 2 2
12
7
7 7 zamenimo u prvu jed. 12
(7 ) 12
7 12 0
7 1
7 12 0 4 3
2
4 7 3 (4, 3)
3 7 4 (3, 4)
xy
x y
x y y x xy
x x
x x
x x x x x
x y x y
x y x y
=
+ =
+ = = =
=
=
+ = = = =
= = =
= = =

Reili smo zadatak analitiki...

Za pravu kao i uvek, uzimamo dve take:
x
y
0
0 7
7

Za hiperbolu
12
y
x
= emo uzeti nekoliko taaka, a ako se seate od ranije, ona e pripadati prvom i treem
kvadtantu:

x -4 -3 -2 -1 1 2 3 4
y -3 -4 -6 -12 12 6 4 3

Sada skiciramo grafik:
7

x
y
1 2 4 5 -1 -2 -3 -4 -5
1
2
3
4
5
-1
-2
-3
-4
-5
0
-6
3
6
6
7
7
x+y=7
12
y
x
=

primer 5.

Grafiki rei sistem:

2
2
4 4
3 2
y x x
y x x
= +
= +

Reenje:

2
2
2 2
2 2
2
1 2
4 4
3 2
4 4 3 2
4 4 3 2 0
3
2 7 6 0 2
2
y x x
y x x
x x x x
x x x x
x x x x
= +
= +
+ = +
+ + + =
+ = = =

Sad ove vrednosti zamenimo u bilo koju od dve jednaine ( recimo u prvu) :

2
1 2
2
1 1
2
2 2
4 4
3
2
2
2 2 4 2 4 0 (2, 0)
3 3 3 1 3 1
4 4 ( , )
2 2 2 4 2 4
y x x
x x
x y
x y
= +
= =
= = + =

= = + =

8
Dobili smo take preseka.

Po ve poznatom postupku ispitamo tok dve zadate kvadratne funkcije i skiciramo:

x
y
1 4 5 -1 -2 -3 -4 -5
1
2
3
4
5
-1
-2
-3
-4
-5
0
2
4 4 y x x = +
-6
3
2
3 2 y x x = +
(2,0)
(3/2,1/4)


1
KVADRATNA NEJEDNAINA
ZNAK KVADRATNOG TRINOMA

Kvadratne nejednaine su oblika:

0
0
0
0
2
2
2
2
+ +
< + +
+ +
> + +
c bx ax
c bx ax
c bx ax
c bx ax

gde je x-realna promenljiva (nepoznata) i a,b,c su realni brojevi, . 0 a

U delu kvadratna funkcija smo analizirali kako moe izgledati grafik kvadratne funkcije u
zavisnosti od znaka a i D. Podsetimo se:

1) > > 0 , 0 D a
2) 0 0 , 0 = > y D a uvek
3) 0 0 , 0 > < > y D a uvek

4) > < 0 , 0 D a
5) 0 0 , 0 = < y D a uvek
6) 0 0 , 0 < < < y D a uvek

Naravno c bx ax y + + =
2

Primer 1) Odrediti znak trinoma:

a) 4 11 3
2
x x
b) 4 5
2
+ x x
v) 4 12 9
2
+ + x x
g) 9 6
2
x x

Reenja

a) Najpre reimo odgovarajuu kvadratnu jednakost: 3x
2
11x 4 =0

2

4
11
3
=
=
=
c
b
a

169
48 121
4
2
=
+ =
=
D
D
ac b D

3
1
6
2
4
6
13 11
2
2
1
2 , 1
= =
=
=

=
x
x
a
D b
x

Poto je 0 3 > = a i 0 169 > = D (prva situacija):

0 4 11 3
2
> x x za ( )
, 4
3
1
, x
0 4 11 3
2
< x x za
4 ,
3
1
x

b) 0 4 5
2
= + x x PAZI: nema mnoenja i deljenja nekim brojem!!!

4
1
5
=
=
=
c
b
a

81
80 1
=
+ =
D
D

5
4
10
8
1
10
9 1
2
1
2 , 1
=
=
=

=
x
x
x

Poto je 0 , 0 > < D a (situacija 4)

0 4 5
2
> + x x za

5
4
, 1 x
0 4 5
2
< + x x za ( )

,
5
4
1 , x

v) 0 4 12 9
2
= + + x x

4
12
9
=
=
=
c
b
a

0
144 144
=
=
D
D

3
2
3
2
18
12
18
0 12
2
1
2 , 1
=
= =

=
x
x
x

Poto je 0 > a i 0 = D 0 4 12 9
2
+ + x x uvek a ovo vidimo i iz 0 ) 2 3 (
2
+ x

3
g) 9 6
2
x x

9
6
1
=
=
=
c
b
a

0
36 36
=
=
D
D

3
3
2
0 6
2
1
2 , 1
=
=

=
x
x
x

Poto je 0 < a i 0 = D 0 9 6
2
x x uvek, tj za R x

Ovo vidimo i iz transformacije:

0 ) 3 ( ) 9 6 ( 9 6
2 2 2
+ = x x x x x

Primer 2: Rei nejednainu:

0 ) 3 2 ( ) 5 4 (
2 2
< + x x x x

Reenje: Ovo je sloeniji oblik nejednaina, gde moemo upotrebiti i ve poznat ablon:

) 0 , 0 ( ) 0 , 0 ( 0 > < < > < B A B A B A

Naa preporuka je da ovakve zadatke reavate pomou tablice!!!
Najpre emo obe kvadratne jednaine rastaviti na inioce:

) )( (
2 1
2
x x x x a c bx ax = + +

= 0 5 4
2
x x , pa je ) 5 )( 1 ( 5 4
2
+ = x x x x

= + 0 3 2
2
x x pa je ) 3 )( 1 ( 3 2
2
+ = + x x x x

Sada posmatramo nejednainu:

0 ) 3 )( 1 )( 5 )( 1 ( < + + x x x x

Pravimo tablicu:

5
1
2
1
=
=
x
x
3
1
2
1
=
=
x
x
4
-
x+1
x-5
x-1
x+3
(x+1)( x-5)
(x-1)(x+3)

Dakle, svaki od izraza ide u tablicu, a u zadnjoj vrsti je ono to nam treba, tj. ceo
izraz.
Brojevnu pravu (gornja linija od - do emo podeliti na 5 intervala)
Iznad ovih vertikalnih linija emo upisati brojeve.(koje?)
To brojevi su reenja kvadratnih jednaina, dakle -1,5,1 i -3 samo ih poredjamo od od
najmanjeg do najveeg:-3,-1,1,5
-3 -1 1 5
-
x+1 -
x-5 -
x-1 -
x+3 -
(x+1)( x-5)(
x-1)(x+3)

Dakle biramo bilo koju broj iz svakog od 5 intervala i zamenjujemo u izraze x+1, x-5,
x-1 i x+3; ne zanima nas koji broj ispadne ve samo njegov znak + ili koji upisujemo u
tablicu.Recimo, u intervalu (-,-3) izaberemo broj -10, pa ga menjamo redom:

x+1=-10-5=-9 uzmemo (upisan u tablicu)
x-5=-10-5= -15 upiemo u tablicu
x-1=-10-11=-11 + upiemo u tablicu
x+3=-10+3=-7 - upiemo u tablicu

Izmedju -3 i -1 izaberemo -2, itd... Dobili smo:
-3 -1 1 5
-
x+1 - - + + +
x-5 - - - - +
x-1 - - - + +
x+3 - + + + +
(x+1)( x-5)(
x-1)(x+3)
+ - + - +

Onda sklopimo:

5
4 minusa daju +
3 minusa i plus daju
2 minusa i 2 plusa daju +
3 plusa i 1 minus daju
4 plisa daju +

na ovaj nain mi smo reili dve nejednaine:

0 ) 3 2 )( 5 4 (
0 ) 3 2 )( 5 4 (
2 2
2 2
> +
< +
x x x x
x x x x

Poto je na zadatak da reimo prvu, 0 ) 3 2 )( 5 4 (
2 2
< + x x x x , biramo u konanom
reenju gde su minusi:

) 5 , 1 ( ) 1 , 3 ( x

Primer 3: Reiti nejednainu:

0
1
4 3
2
2
>
+
x
x x

Reenje:
0 4 3
2
= + x x

4
3
1
=
=
=
c
b
a

7
16 9
4
2
=
=
=
D
D
ac b D

PAZI: poto je 0 > a i 0 < D onda je 0 4 3
2
> + x x za x !!!
Dakle, mora biti 0 1
2
> x

Posmatrajmo kvadratnu jednainu:

0 1
2
= x

Zakljuujemo ) 1 , 1 ( x

1
0
1
=
=
=
c
b
a
4
1 ) 1 ( 4 0
2
=
=
D
D
1
1
2
2 0
2
1
2 , 1
=
=

=
x
x
x
6
Primer 4: Za koje realne vrednosti x razlomak
1 2
5 2
2
2

+
x x
x x
manji od -1?

1
1 2
5 2
2
2
<

+
x x
x x
PAZI: Moramo prebaciti -1 na levu stranu i to srediti

0
1 2
6
0
1 2
1 2 5 2
0 1
1 2
5 2
2
2
2
2 2
2
2
<

+
<

+ +
< +

+
x x
x x
x x
x x x x
x x
x x

Sad tek idemo ''klasino''

= + 0 6
2
x x ) 3 )( 2 ( 6
2
+ = + x x x x

= 0 1 2
2
x x

Sada reavamo: 0
2
1
) 1 ( 2
) 3 )( 2 (
<
+
+
x x
x x

- -3
2
1
1 2

x-2 - - - - +
x+3 - + + + +
x-1 - - - + +
x+
2
1

- - + + +
0
2
1
) 1 ( 2
) 3 )( 2 (
<
+
+
x x
x x

+ - + - +

Reenje: ) 2 , 1 (
2
1
, 3
x

3
2
2
1
=
=
x
x
2
1
1
2
1
=
=
x
x

+ =
2
1
) 1 ( 1 2
2
x x x x
7
Primer 5: Data je funkcija 2 ) 1 ( 2 ) 1 (
2 2
+ + = x r x r y . Odrediti realan parameter r tako
da funkcija bude pozitivna za svako realno x

2 ) 1 ( 2 ) 1 (
2 2
+ + = x r x r y

0 2 ) 1 ( 2 ) 1 (
2 2
> + + x r x r

Da bi funkcija bila pozitivna mora da je:

0 > a i 0 < D

2
) 1 ( 2
1
2
=
=
=
c
r b
r a

) , 1 ( ) 3 , ( r ) , 1 ( ) 1 , ( r

Upakujmo sad ova dva reenja:

) , 1 ( ) 3 , ( r Konano reenje

[ ]
12 8 4
8 8 4 8 4
8 8 ) 1 2 ( 4
) 1 ( 8 ) 1 ( 4
2 ) 1 ( 4 ) 1 ( 2
4
2
2 2
2 2
2 2
2 2
2
+ =
+ + =
+ + =
=
=
=
r r D
r r r D
r r r D
r r D
r r D
ac b D
3
1
2
4 2
0 3 2
) 4 ( : / 0 12 8 4
2
1
2 , 1
2
2
=
=

=
> +
< +
r
r
r
r r
r r
1
1
0 1
0 1
0
2
1
2
2
=
=
=
>
>
r
r
r
r
a
8
Primer 6: Odrediti sve realne vrednosti parametra r za koje je funkcija
4 2 ) 2 ( 2
2
+ + + + = r x r rx y negativna za svako realno x.

0 4 2 ) 2 ( 2
2
< + + + + r x r rx

da bi funkcija bila negativna mora da vai: 0 < a i 0 < D

4 2
) 2 ( 2
+ =
+ =
=
r c
r b
r a

2
2
0 4
) 4 ( : / 0 16 4
2
1
2
2
=
=
>
< +
r
r
r
r

0
0
<
<
r
a

) , 2 ( ) 2 , ( r

Upakujmo reenja:

) 2 , ( r konano reenje

Primer 7: Odrediti k tako da je za svako x ispunjava nejednakost
2
1
1
2
2
<
+ +
+ +
x x
kx x

2
1
1
2 2
1
1
2
2
2
2
<
+ +
+ +
< <
+ +
+ +
x x
kx x
x x
kx x

Dakle, ovaj zadatak zahteva reavanje dve nejednaine:

[ ]
16 4
16 8 16 16 4
16 8 ) 4 4 ( 4
) 4 2 ( 4 ) 2 ( 4
) 4 2 ( 4 ) 2 ( 2
4
2
2
2 2
2
2
2
+ =
+ + =
+ + =
+ + =
+ + =
=
r D
r r r r D
r r r r D
r r r D
r r r D
ac b D
9
1) Reimo

1
1
2
2
2
+ +
+ +
<
x x
kx x

0 2
1
1
2
2
> +
+ +
+ +
x x
kx x

0
1
3 ) 2 ( 3
0
1
2 2 2 1
2
2
2
2 2
>
+ +
+ + +
>
+ +
+ + + + +
x x
k x x
x x
x x kx x

0 1
2
= + + x x

1
1
1
=
=
=
c
b
a

3
4 1
4
2
=
=
=
D
D
ac b D

Kako je 0 > a i < 0 D 0 1
2
> + + x x za x pa ne utie na razmatranje!!!

0 3 ) 2 ( 3
2
= + + + k x x , da bi 0 3 ) 2 ( 3
2
> + + + k x x mora biti 0 , 0 < > D a

3
2
3
=
+ =
=
c
k b
a

32 4
36 4 4
3 3 4 ) 2 (
2
2
2
+ =
+ + =
+ =
k k D
k k D
k D

8
4
0 32 4
0 32 4
2
1
2
2
=
=
= +
< +
k
k
k k
k k

) 4 , 8 ( k

2) Reavamo:

0
1
1 ) 2 (
0
1
2 2 2 1
0 2
1
1
2
1
1
2
2
2
2 2
2
2
2
2
<
+ +
+
<
+ +
+ +
<
+ +
+ +
<
+ +
+ +
x x
x k x
x x
x x kx x
x x
kx x
x x
kx x

10
Kako je 0 1
2
> + + x x , to mora biti:

1 ) 2 (
) 1 /( 0 1 ) 2 (
2
2
+
> +
x k x
x k x

< 0 D

4 , 0 0 4
2 1
2
= = = k k k k

) 4 , 0 ( k

Upakujemo oba reenja:

Dakle, konano reenje je: ) 4 , 0 ( k
[ ]
0 4
4 4 4
4 ) 2 (
2
2
2
< =
+ =
=
k k D
k k D
k D
1
EKSPONENCIJALNE FUNKCIJE, JEDNAINE I
NEJEDNAINE

Funkcija zadata formulom:

x
a y = . 1 , 0 , > a a R a

se naziva eksponencijalna funkcija.

Funkcija
x
a y = je svuda definisana R x
Za x=0 je 1 = =
o
a y pa funkcija prolazi kroz taku (0,1), tj. tu see y-osu.
Ako je 0 > a funkcija je rastua
Ako je 1 0 < < a funkcija je opadajua
Finkcija
x
a y = je uvek pozitivna, tj. grafik je iznad x-ose
Vae osnovna svojstva stepena:

Za nju:

( )
( )
x y x y
x
x y
y
x y xy
x x x
x
x
x
a a a
a
a
a
a a
a b a b
a a
b b
+
=
=
=
=

=

gde su 0 > a , 0 > b , R y x ,

Primer 1. Nacrtaj grafik funkcije 2
x
y =

Reenje: Iskoristiemo tablicu vrednosti uzeemo proizvoljne x-seve i nai vrednost za y

x -3 -2 -1 0 1 2 3
y
8
1

4
1

2
1

1 2 4 8


2

Funkcija je definisana za R x
Y-osu see u (0,1)
Poto je 0 2 > = a rastua je
Uvek je pozitivna, tj. 0 > y za R x


x
y
=
2
1
tj.
x
x
y y

=
= 2
2
1

Reenje:

x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 8 4 2 1
2
1

4
1

8
1


Y-osu see u (0,1)
Poto je
< = 0
2
1
a opadajua je
Uvek je pozitivna, 0 > y za R x

3


1 2 + =
x
y

I ovde moemo napraviti tablicu vrednosti:

x -3 -2 -1 0 1 2 3
y
8
9

4
5

2
3

2 3 5 9

Ali je lake da razmiljamo ovako:
Nacrtamo grafik
x
y 2 = pa ga za 1 podignemo po y-osi (vidi kvadratnu funkciju,
slina translacija je i tamo radjena)

Eksponencijalne jednaine

Poto je eksponencijalna funkcija bijektivno preslikavanje (''1-1'' i ''na'') moemo
upotrebljavati:

) ( ) (
) ( ) (
x g x f a a
x g x f
= =

Ovo znai da kada na obe strane napravimo iste osnove, osnove kao skratimo i
uporedjujemo eksponente.

4
Evo nekoliko primera:

1) Rei jednaine

a)
x
x
x
1
2 4
+
=
b)
2 1
2 16 8
+
=
x x

v)
2
1
4 16
x
x
=
g)
2
2 2 16
2 5 x x
=
+

d)
3
3
27
1
9
+
=
x
x

dj) ( ) 1 1
3 2
2
= +
x
x
e)
6 5 3
3 9
2
=
+ x x

Reenja:

a)

Kad napravimo iste
osnove njih skratimo!

Reenja su 1
1
= x i
2
1
2
= x
b)

x
x
x
x
x
x
x
x
x
1
2
1
2
1
2 2
2 ) 2 (
2 4
+
+
+
=
=
=
2
1
1
4
3 1
0 1 2
1 2
1
2
2
1
2 , 1
2
2
=
=
=
=
+ =
+
=
x
x
x
x x
x x
x
x
x
2
1
1 2
3 2 3
2 3 3
2 2
2 2
2 2 ) 2 (
2 16 8
2 3 3
2 4 3 3
2 4 1 3
2 1
=
=
=
+ = +
=
=
=
=
+ +
+ +
+
+
x
x
x x
x x
x x
x x
x x
x x
5

v)

g)

d)
Pazi:

) ( ) 1 1
3 2
2
= +
x
x
Poto znamo da je 1 =
o
a , jedno reenje e nam dati

2
3
3 2
0 3 2
=
=
=
x
x
x

Drugo reenje e biti ako je
0 0 1 1
2 2
= = = + x x x
jer vai b a b a
x f x f
= =
) ( ) (

tj.
3 2 3 2 2
1 ) 1 (

= +
x x
x
pa je 1 1
2
= + x

e)


x
x
x
x
x
x
x
x
2 2
2 2
) 2 ( ) 2 (
4 16
4
2
2
1
4
2
2
1
4
2
1
=
=
=
=

2
2
4
4
4
2
1
2
=
=
=
=
=
x
x
x
x
x
x
2
2
2
2
2 2
2 2
2 2 2
2 2 16
6 5
2 5 4
2 5 4
2 5
x x
x x
x x
x x
=
=
=
=
+
+ +
+
+
2
2
1,2
1
2
5 6
5 6 0
5 1
2
3
2
x x
x x
x
x
x
= +
=
=
=
=
9 3 6
3 3 3 2
3
3
3 3
) 3 ( ) 3 (
27
1
9

+
+
=
=
=
x x
x x
x
x
3
3
3
3
1
27
1

= =
3
9 3
9 3 6
9 3 6
=
=
= +
=
x
x
x x
x x
6 10 6 2
6 5 3 2
6 5 3
3 3
3 ) 3 (
3 9
2
2
2
=
=
=
+
+
+
x x
x x
x x
6

2) Reiti jednaine:

a) 0 16 2 7 2
3
=
+ x x

b) 0 33 3 4 3
1
= +
x x

v) 450 3 4 3 2
2 1
=
+ x x

g)
3 2 3 3 3 4
2 2 2 16
x x x
=
d)
3 2 3 1
3 3 2 2

=
x x x x

Reenja:

Ovde emo koristiti pravila za stepene:

( )
n m
n
m
n
m
n m
n m n m
a a
a
a
a
a a a
+
=
=
=

a)
= 0 16 2 7 2 2
3 x x
Najbolje da uzmemo smenu t
x
= 2

16 7 8
0 16 7 8
=
=
t t
t t

=16 t Vratimo se u smenu

4
2 2
16 2
4
=
=
=
x
x
x

b) 0 33 3 4 3
1
= +
x x

= + 0 33 3 4
3
3
x
x
Smena t
x
= 3

1
2
2
1 3
0 2 3
2 : / 0 4 6 2
6 10 6 2
2
1
2 , 1
2
2
2
=
=
=
= +
= +
= +
x
x
x
x x
x x
x x
0 16 2 7 2
3
=
+ x x
7
= + 0 33 4
3
t
t
Pomnoimo sve sa 3

2
3 3
9 3
9
99 11
0 99 12
2
=
=
=
=
=
= +
x
t
t
t t
x
x

v) 450 3 4 3 2
2 1
=
+ x x

= 450
3
3
4 3 3 2
2
1
x
x
Smena t
x
= 3
450
9
4 6 =
t
t
= 450
9
4
6
t
t Pomnoimo sve sa 9

81
50
4050
4050 50
4050 4 54
=
=
=
=
t
t
t
t t

= 81 3
x
pazi 81=3333=
4
3

4
3 3
4
=
=
x
x

g)
3 2 3 3 3 4
2 2 2 16
x x x
=
= 16
2
2
2
2
2
2
4
3
3
3
2
3 x x x
smena t
x
=
3
2
= 16
16 8 4
t t t
sve pomnoimo sa 16

3
8
8 3
2 2
256
256 2 4
8 3
=
=
=
=
=
x
x
t
t t t
x

d)

3 2 3
3 2 3 1
3
3
3
3
2
2
2
2
3 3 2 2
x x x x
x x x x
=
=

8

=
27
3
9
3
8
2
2
2
x x x x
zajedniki za levu stranu je 8 a za desnu 27

27
3 3 3
8
2 2 4
x x x x

=

27
3 2
8
2 3
x x
Pomnoimo unakrsno
8 3 2 27 2 3 =
x x

/ 16 3 81 2 =
x x
podelimo sa
x
3 I sa 81

4
3
2
3
2
81
16
3
2
4
=
=
x
x
x
x

A mogli smo da razmiljamo i ovako:

4 4
2 3 3 2
16 3 81 2
=
=
x x
x x

Oigledno je 4 = x

3) Rei jednaine:

a) 4 5 2 4 0
x x
+ =
= + 0 4 2 5 4
x x
Poto je
x x x 2 2
2 ) 2 ( 4 = = uzeemo smenu t
x
= 2 pa e onda biti

2
1,2
1
2
5 4 0
5 3
2
4
1
t t
t
t
t
+ =
=
=
=

Vratimo se sad u smenu:

2
2 2
4 2
2
=
=
=
x
x
x
ili
0
1 2
=
=
x
x


2
4 t
x
=
9
b) = 0 2 4 16
x x
smena je t
x
= 4 pa je
2 2
4 16 t
x x
= =

1
2
2
3 1
0 2
2
1
2 , 1
2
=
=
=
=
t
t
t
t t

2
1
1 2
2 2
2 4
1 2
=
=
=
=
x
x
x
x
ili 4 1
x
= ovde nema reenja jer je
x
a y = uvek pozitivna!!!

v) 20 5 5
3
=
x x

= 20
5
5
5
3
x
x
smena t
x
= 5
= 20
125
t
t celu jednainu pomnoimo sa t

5
25
2
30 20
0 125 20
20 125
2
1
2 , 1
2
2
=
=
=
=
=
t
t
t
t t
t t

Pa je ili 5 5 =
x
Nema reenja

g) 3 5 2 5
2 3 2
+ =
x x

+ = 3
5
5
2
5
5
2 3
2 x x
smena t
x
= 5
+ = 3
25
2
125
2
t t
sve pomnoimo sa 125


2
5 5
25 5
2
=
=
=
x
x
x
10

15
25
2
40 10
0 375 10
375 10
2
1
2 , 1
2
2
=
=
=
=
+ =
t
t
t
t t
t t

Vratimo se u smenu:

2
5 5
25 5
2
=
=
=
x
x
x
ili 15 5 =
x
nema reenja 0 5 >
x

d) + = 99 11 ) 11 11 (
2 x x
Ovde emo odmah uzeti smenu t
x
= 11

1
22
2
21 23
0 22 23
0 99 121 22
99 ) 11 (
2
1
2 , 1
2
2
2
=
=
=
= +
= +
+ =
t
t
t
t t
t t t
t t

Vratimo se u smenu:

22 log
22 11
11
=
=
x
x
ili
0
1 11
=
=
x
x

4) Reiti jednaine:

a)
2 2
2 10 16 4

= +
x x

b) 6 2 * 5 4
2
2
1 2
2
=
+
+
x x
x x

v) 4 3 2 3 2 =
+
x x

Reenja

a) Najpre odredimo oblast definisanosti, poto je u zadatku data korena funkcija, to
je 2 0 2 x x

11
Uzeemo smenu
2 2 2
4 2 t t
x x
= =

2
8
2
6 10
0 16 10
10 16
2
1
2 , 1
2
2
=
=
=
= +
= +
t
t
t
t t
t t

Vratimo se u smenu

3 2
2
2 2
8 2
=
=
x
x
ili
= 3 2 x kvadriramo

11
9 2
=
=
x
x

Kako za oba reenja vai 2 x to su oba reenja dobra

b)

Smena
2
2
2
x x
t
+
=

6
2
5
2
=
t
t pomnoimo sa 2

2
3
4
6
4
4
11 5
4
121 5
0 12 5 2
2
1
2 , 1
2
= =
=
=
=
t
t
t
t t

Vratimo se u smenu:

3
1 2
1 2
2 2
2
=
=
=
=
x
x
x
x
2
2 1 2
2
2 2 1
2
2
2
2
2 2
2( 2)
1
4 5 2 6
(2 ) 5 2 6
2
2 5 6
2
x x
x x
x x
x x
x x
x x
+
+
+
+
+
+
=
=
=
12
2 2
2 2
4 2
2
2 2
2
2
2
= +
=
=
+
+
x x
x x
x x

= x x 2 2
2
uslovi 0 2 x pa je 2 x tj 2 x i 0 2
2
x

5 , 1
2
3
4
6
6 4
2 4 4
4 4 2
) 2 ( 2
2 2
2 2
= = =
=
+ =
+ =
=
x
x
x
x x x
x x

= 5 , 1 x Zadovoljava uslove

b) 4 3 2 3 2 =
+
x x

pogledajmo prvo jednu stvar:

3 2
1
3 2
3 4
3 2
3 2
3 2
3 2
1
3 2
3 2
2
2
+
=
+
=
+
=
+
+
=
Dakle, zadatak moemo zapisati i ovako:

4
3 2
1
3 2 =
+
+
+
x
x

smena t
x
= + 3 2
= + 4
1
t
t pomnoimo sve sa t

( )
3 2
3 2
3 2
2
3 2 2
2
3 4
2
3 2 4
2
12 4
0 1 4
4 1
2
1
2 , 1
2
2
=
+ =
=
=
= +
= +
t
t
t
t t
t t

Vratimo se u smenu:

, 3 2 t
x
= + dakle
3 2 3 2 + = +
x
ili 3 2 3 2 = +
x

( , 2) ( 2, ) x
13
Kako vai
m
n
m n
a a = tj.
2
2
x
x
a a =
( ) ( )
2
1
2
3 2 3 2
1
2
=
=
+ = +
x
x
x

( )
( ) ( )
2
1
2
3 2 3 2
3 2
1
3 2
1
2
2
=
=
+ = +
+
= +
x
x
x
x

5) Rei jednaine:

a) 0 10 5 6 20 = +
x x x

b) 0 4 6 6 13 9 6 = +
x x x

a) = + 0 10 5 6 20
x x x
iskoristiemo da je
n n n
b a b a = ) (
0 ) 2 5 ( 5 6 ) 4 5 ( = +
x x x

= + 0 2 5 5 6 4 5
x x x x x
izvucimo
x
5 kao zajedniki!!!
0 ) 2 6 4 ( 5 = +
x x x

0 5 =
x
0 6 2 4 = +
x x

3
2
2
5 1
0 6
2
1
2 , 1
2
=
=

=
= +
t
t
t
t t

pa je
2 2
1
x
x
=
=
3 2 =
x
nema reenja

b) 0 4 6 6 13 9 6 = +
x x x

= + 0 2 6 2 3 13 3 6
2 2 x x x x
celu jednainu podelimo sa
x 2
2
0 6
2
3
13
2
3
6
2
2
= +
x
x
x
x

0 6
2
3
13
2
3
6
2
= +
x x

Smena: t
x
=
2
3


14

3
2
12
8
2
3
12
18
12
5 13
0 6 13 6
2
1
2 , 1
2
= =
= =
=
= +
t
t
t
t t

1
2
3
2
3
=
=
x
x
ili

6) Grafiki reiti sledee jednaine

a) 0
2
5 2 = +
x
x
b) 0 8
2
3 =
x
x

a) Najpre emo razdvojiti funkcije, eksponencijalnu na levu a ostalo na desnu stranu:

2
5 2
x
x
=

Nacrtaemo funkcije
x
y 2 = i 5
2
+ =
x
y i njihov presek e nam dati reenje.

x
y 2 =
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y
8
1

4
1

2
1

1 2 4 8

5
2
+ =
x
y
x 0 10 2
y 5 0 4

Na grafiku bi to izgledalo ovako:

1
2
3
2
3
3
2
2
3
1
=
x
x
x
15

Reenje je 2 x =

b) 0 8
2
3 =
x
x

8
2
3 + =
x
x

x
y 3 =
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y
27
1

9
1

3
1

1 3 9 27

8
2
+ =
x
y
x 0 -16 2
y 8 0 9

Na grafiku bi bilo:


16

Dakle, reenje je 2 = x . Da li ovde ima jo jedno reenje? DA, Ali njega teko moemo
nai ba precizno....(nauiemo kasnije i to)

Eksponencijalne nejednaine

Na osnovu monotonosti (raenje i opadanje) za eksponencijalne funkcije vai:

1) za 1 > a je ) ( ) (
) ( ) (
x g x f a a
x g x f
> >
2) za 1 0 < < a je ) ( ) (
) ( ) (
x g x f a a
x g x f
< >

Znai, kad je osnova vea od jedan znak nejednakosti prepisujemo, a ako je osnova
izmedju 0 i 1 znak se okree.

Primeri:

1. Reiti nejednaine:

a)
3 3 7
5 5
+
>
x

b)
2 2 1
35 , 0 35 , 0
+
<
x x

c) 2 2
3
2
>
x

d)
x x
7 2 <

17

a) >
+ 3 3 7
5 5
x
poto je osnova 1 5 > znak prepisujemo!!!

7 3 3
7 3 3
7 6
6
7
x
x
x
x
+ >
>
>
<

b) <
+ 2 2 1
35 , 0 35 , 0
x x
pazi osnova je 0,35 a 0 0, 35 1 < < , pa okreemo znak!!!

3
3
1 2 2
2 2 1
<
>
+ >
+ >
x
x
x x
x x

v)

g)

<
o x
7
2
7
2
poto je osnova izmedju 0 i 1 znak se okree
x >0

2) Reiti nejednaine:
a) 4 5 5
1 2
+ >
+ x x

b) 5 5 6 25 <
x x

v) 9 3 3 9
2
>
+ x x x

2
2
2
2 0
0 4
1 3
2 2
2 2
2
1
2 , 1
2
2
1 3
3
2
2
=
=

=
>
>
>
>
x
x
x
x
x
x
x
1
7
2
1
7
2
7 2
<
<
<
x
x
x
x x
18

a) 4 5 5
1 2
+ >
+ x x

> 0 4 5 5 5
1 2 x x
smena t
x
= 5

2
2
1,2
1
2
5 4 0
5 4 0
1 9
10
1
4
5
t t
t t
t
t
t
>
=
=
=
=

4
( , ) (1, )
5
t

vratimo se u smenu:

5
4
5 =
x
ili
nema reenja

sad se interval ) , 1 ( t transformie u ) , 0 ( x

b) 5 5 6 25 <
x x

< + 0 5 5 6 5
2 x x
smena 5
x
t =

1
5
2
4 6
0 5 6
2
1
2 , 1
2
=
=
=
< +
t
t
t
t t

Znai ), 5 , 1 ( t vratimo se u smenu

0
1 5
=
=
x
x
ili
1
1 5
=
=
x
x

Tako da je sada konano reenje ) 1 , 0 ( x


5 1
0 (0, )
x
x x
=
=
19
9 < t

v) 9 3 3 3 9
2
>
x x x

> 9 3 9 3 3
2 x x x
smena t
x
= 3
9 9
2
> t t t (vidi iracionalne nejednaine)

Znai

Ova dva uslova daju
( ] 0 , t Konano reenje
ovaj interval ne radi jer je
t
x
= 3


[ ]
9
0
2
9 9
0 9 0 9
2
1
2 , 1
2
=
=
=
<
t
t
t
t t t [ ] 0 9 ) 9 ( 9
2 2
t t t t
9
81 9
81 18 9
81 18 9
2 2
>
>
> +
+ >
t
t
t t
t t t t
( ] [ ) , 9 0 , t
9 t
2
9
3 9
3 3
2
x
x
t
x
>
>
>
>
IRACIONALNE NEJEDNAINE

Kao i jednaine i iracionalne nejednaine se reavaju upotrebom ekvivalencija.
Razlikovaemo dve situacije:

1) ) ( ) ( x Q x P < je ekvivalentno sa:
) ( ) ( 0 ) ( 0 ) (
2
x Q x P x Q x P < >

2) ) ( ) ( x Q x P > je ekvivalentno sa::
[ ] [ ] 0 ) ( ) ( ) ( 0 ) ( 0 ) (
2
> < x Q x Q x P x Q x P

Primer 1: 6 6 < + x x

Postavljamo ekvivalenciju:

36 12 6 6 6
) 6 ( 6 0 6 0 6
2
2
+ < + >
< + > +
x x x x x
x x x x

30 13 0
6 36 12 0
2
2
+ <
+ <
x x
x x x
3
10
2
7 13
2
120 169 13
0 30 13
2
1
2 , 1
2
=
=
=

=
= +
x
x
x
x x

Kvadratni trinom ima znak broja a ( kod nas a=1) svuda osim izmedju nula(reenja)

Ovde je dakle reenje: ) , 10 ( ) 3 , ( x
Kad reimo sve tri nejednaine upakujemo reenje`:

Konano je:

Presek sva tri reenja je: ) , 10 ( x
1

Primer 2: 1 2 7 > + x x

Postavljamo ekvivalenciju:

[ ] 0 1 2 ) 1 2 ( 7
2
> + x x x [ ] 0 1 2 0 7 < + x x

2 < x 7 x 1

2
1

o
-7 1_
2
o

2
1
2 ,
4
3
x x

) 2 ,
2
1
[ x
Konano reenje je:
) 2 , 7 [
) 2 ,
2
1
[ )
2
1
, 7 [

x
x

2
1
, 7 x
<
2
1
7 x x
2
1
< x
1 4 4 7 + > + x
2
x x x
0 4 4 < + x
4
3
8
6
2
8
11 5
0 6 5 4
7 1
1
1
2 , 1
2
2
= =
=
=
<

x
x
x
x x
x x
) 2 ,
4
3
( x
2
1
EKSPONENCIJALNE FUNKCIJE, JEDNAINE I
NEJEDNAINE

Funkcija zadata formulom:

x
a y = . 1 , 0 , > a a R a

se naziva eksponencijalna funkcija.

Funkcija
x
a y = je svuda definisana R x
Za x=0 je 1 = =
o
a y pa funkcija prolazi kroz taku (0,1), tj. tu see y-osu.
Ako je 0 > a funkcija je rastua
Ako je 1 0 < < a funkcija je opadajua
Finkcija
x
a y = je uvek pozitivna, tj. grafik je iznad x-ose
Vae osnovna svojstva stepena:

Za nju:

( )
( )
x y x y
x
x y
y
x y xy
x x x
x
x
x
a a a
a
a
a
a a
a b a b
a a
b b
+
=
=
=
=

=

gde su 0 > a , 0 > b , R y x ,

Primer 1. Nacrtaj grafik funkcije 2
x
y =

Reenje: Iskoristiemo tablicu vrednosti uzeemo proizvoljne x-seve i nai vrednost za y

x -3 -2 -1 0 1 2 3
y
8
1

4
1

2
1

1 2 4 8


2

Y-osu see u (0,1)
Poto je 0 2 > = a rastua je
Uvek je pozitivna, tj. 0 > y za R x


x
y
=
2
1
tj.
x
x
y y

=
= 2
2
1

Reenje:

x -3 -2 -1 0 1 2 3
y 8 4 2 1
2
1

4
1

8
1


Y-osu see u (0,1)
Poto je
< = 0
2
1
a opadajua je
Uvek je pozitivna, 0 > y za R x

3


1 2 + =
x
y

I ovde moemo napraviti tablicu vrednosti:

x -3 -2 -1 0 1 2 3
y
8
9

4
5

2
3

2 3 5 9

Ali je lake da razmiljamo ovako:
Nacrtamo grafik
x
y 2 = pa ga za 1 podignemo po y-osi (vidi kvadratnu funkciju,
slina translacija je i tamo radjena)

Eksponencijalne jednaine

Poto je eksponencijalna funkcija bijektivno preslikavanje (''1-1'' i ''na'') moemo
upotrebljavati:

) ( ) (
) ( ) (
x g x f a a
x g x f
= =

Ovo znai da kada na obe strane napravimo iste osnove, osnove kao skratimo i
uporedjujemo eksponente.

4

1) Rei jednaine

a)
x
x
x
1
2 4
+
=
b)
2 1
2 16 8
+
=
x x

v)
2
1
4 16
x
x
=
g)
2
2 2 16
2 5 x x
=
+

d)
3
3
27
1
9
+
=
x
x

dj) ( ) 1 1
3 2
2
= +
x
x
e)
6 5 3
3 9
2
=
+ x x

Reenja:

a)

Kad napravimo iste
osnove njih skratimo!

Reenja su 1
1
= x i
2
1
2
= x
b)

x
x
x
x
x
x
x
x
x
1
2
1
2
1
2 2
2 ) 2 (
2 4
+
+
+
=
=
=
2
1
1
4
3 1
0 1 2
1 2
1
2
2
1
2 , 1
2
2
=
=
=
=
+ =
+
=
x
x
x
x x
x x
x
x
x
2
1
1 2
3 2 3
2 3 3
2 2
2 2
2 2 ) 2 (
2 16 8
2 3 3
2 4 3 3
2 4 1 3
2 1
=
=
=
+ = +
=
=
=
=
+ +
+ +
+
+
x
x
x x
x x
x x
x x
x x
x x
5

v)

g)

d)
Pazi:

) ( ) 1 1
3 2
2
= +
x
x
Poto znamo da je 1 =
o
a , jedno reenje e nam dati

2
3
3 2
0 3 2
=
=
=
x
x
x

Drugo reenje e biti ako je
0 0 1 1
2 2
= = = + x x x
jer vai b a b a
x f x f
= =
) ( ) (

tj.
3 2 3 2 2
1 ) 1 (

= +
x x
x
pa je 1 1
2
= + x

e)


x
x
x
x
x
x
x
x
2 2
2 2
) 2 ( ) 2 (
4 16
4
2
2
1
4
2
2
1
4
2
1
=
=
=
=

2
2
4
4
4
2
1
2
=
=
=
=
=
x
x
x
x
x
x
2
2
2
2
2 2
2 2
2 2 2
2 2 16
6 5
2 5 4
2 5 4
2 5
x x
x x
x x
x x
=
=
=
=
+
+ +
+
+
2
2
1,2
1
2
5 6
5 6 0
5 1
2
3
2
x x
x x
x
x
x
= +
=
=
=
=
9 3 6
3 3 3 2
3
3
3 3
) 3 ( ) 3 (
27
1
9

+
+
=
=
=
x x
x x
x
x
3
3
3
3
1
27
1

= =
3
9 3
9 3 6
9 3 6
=
=
= +
=
x
x
x x
x x
6 10 6 2
6 5 3 2
6 5 3
3 3
3 ) 3 (
3 9
2
2
2
=
=
=
+
+
+
x x
x x
x x
6

2) Reiti jednaine:

a) 0 16 2 7 2
3
=
+ x x

b) 0 33 3 4 3
1
= +
x x

v) 450 3 4 3 2
2 1
=
+ x x

g)
3 2 3 3 3 4
2 2 2 16
x x x
=
d)
3 2 3 1
3 3 2 2

=
x x x x

Reenja:

Ovde emo koristiti pravila za stepene:

( )
n m
n
m
n
m
n m
n m n m
a a
a
a
a
a a a
+
=
=
=

a)
= 0 16 2 7 2 2
3 x x
Najbolje da uzmemo smenu t
x
= 2

16 7 8
0 16 7 8
=
=
t t
t t

=16 t Vratimo se u smenu

4
2 2
16 2
4
=
=
=
x
x
x

b) 0 33 3 4 3
1
= +
x x

= + 0 33 3 4
3
3
x
x
Smena t
x
= 3

1
2
2
1 3
0 2 3
2 : / 0 4 6 2
6 10 6 2
2
1
2 , 1
2
2
2
=
=
=
= +
= +
= +
x
x
x
x x
x x
x x
0 16 2 7 2
3
=
+ x x
7
= + 0 33 4
3
t
t
Pomnoimo sve sa 3

2
3 3
9 3
9
99 11
0 99 12
2
=
=
=
=
=
= +
x
t
t
t t
x
x

v) 450 3 4 3 2
2 1
=
+ x x

= 450
3
3
4 3 3 2
2
1
x
x
Smena t
x
= 3
450
9
4 6 =
t
t
= 450
9
4
6
t
t Pomnoimo sve sa 9

81
50
4050
4050 50
4050 4 54
=
=
=
=
t
t
t
t t

= 81 3
x
pazi 81=3333=
4
3

4
3 3
4
=
=
x
x

g)
3 2 3 3 3 4
2 2 2 16
x x x
=
= 16
2
2
2
2
2
2
4
3
3
3
2
3 x x x
smena t
x
=
3
2
= 16
16 8 4
t t t
sve pomnoimo sa 16

3
8
8 3
2 2
256
256 2 4
8 3
=
=
=
=
=
x
x
t
t t t
x

d)

3 2 3
3 2 3 1
3
3
3
3
2
2
2
2
3 3 2 2
x x x x
x x x x
=
=

8

=
27
3
9
3
8
2
2
2
x x x x
zajedniki za levu stranu je 8 a za desnu 27

27
3 3 3
8
2 2 4
x x x x

=

27
3 2
8
2 3
x x
Pomnoimo unakrsno
8 3 2 27 2 3 =
x x

/ 16 3 81 2 =
x x
podelimo sa
x
3 I sa 81

4
3
2
3
2
81
16
3
2
4
=
=
x
x
x
x

A mogli smo da razmiljamo i ovako:

4 4
2 3 3 2
16 3 81 2
=
=
x x
x x

Oigledno je 4 = x

3) Rei jednaine:

a) 4 5 2 4 0
x x
+ =
= + 0 4 2 5 4
x x
Poto je
x x x 2 2
2 ) 2 ( 4 = = uzeemo smenu t
x
= 2 pa e onda biti

2
1,2
1
2
5 4 0
5 3
2
4
1
t t
t
t
t
+ =
=
=
=

Vratimo se sad u smenu:

2
2 2
4 2
2
=
=
=
x
x
x
ili
0
1 2
=
=
x
x


2
4 t
x
=
9
b) = 0 2 4 16
x x
smena je t
x
= 4 pa je
2 2
4 16 t
x x
= =

1
2
2
3 1
0 2
2
1
2 , 1
2
=
=
=
=
t
t
t
t t

2
1
1 2
2 2
2 4
1 2
=
=
=
=
x
x
x
x
ili 4 1
x
= ovde nema reenja jer je
x
a y = uvek pozitivna!!!

v) 20 5 5
3
=
x x

= 20
5
5
5
3
x
x
smena t
x
= 5
= 20
125
t
t celu jednainu pomnoimo sa t

5
25
2
30 20
0 125 20
20 125
2
1
2 , 1
2
2
=
=
=
=
=
t
t
t
t t
t t

Pa je ili 5 5 =
x
Nema reenja

g) 3 5 2 5
2 3 2
+ =
x x

+ = 3
5
5
2
5
5
2 3
2 x x
smena t
x
= 5
+ = 3
25
2
125
2
t t
sve pomnoimo sa 125


2
5 5
25 5
2
=
=
=
x
x
x
10

15
25
2
40 10
0 375 10
375 10
2
1
2 , 1
2
2
=
=
=
=
+ =
t
t
t
t t
t t

Vratimo se u smenu:

2
5 5
25 5
2
=
=
=
x
x
x
ili 15 5 =
x
nema reenja 0 5 >
x

d) + = 99 11 ) 11 11 (
2 x x
Ovde emo odmah uzeti smenu t
x
= 11

1
22
2
21 23
0 22 23
0 99 121 22
99 ) 11 (
2
1
2 , 1
2
2
2
=
=
=
= +
= +
+ =
t
t
t
t t
t t t
t t

Vratimo se u smenu:

22 log
22 11
11
=
=
x
x
ili
0
1 11
=
=
x
x

4) Reiti jednaine:

a)
2 2
2 10 16 4

= +
x x

b) 6 2 * 5 4
2
2
1 2
2
=
+
+
x x
x x

v) 4 3 2 3 2 =
+
x x

Reenja

a) Najpre odredimo oblast definisanosti, poto je u zadatku data korena funkcija, to
je 2 0 2 x x

11
Uzeemo smenu
2 2 2
4 2 t t
x x
= =

2
8
2
6 10
0 16 10
10 16
2
1
2 , 1
2
2
=
=
=
= +
= +
t
t
t
t t
t t

Vratimo se u smenu

3 2
2
2 2
8 2
=
=
x
x
ili
= 3 2 x kvadriramo

11
9 2
=
=
x
x

Kako za oba reenja vai 2 x to su oba reenja dobra

b)

Smena
2
2
2
x x
t
+
=

6
2
5
2
=
t
t pomnoimo sa 2

2
3
4
6
4
4
11 5
4
121 5
0 12 5 2
2
1
2 , 1
2
= =
=
=
=
t
t
t
t t

Vratimo se u smenu:

3
1 2
1 2
2 2
2
=
=
=
=
x
x
x
x
2
2 1 2
2
2 2 1
2
2
2
2
2 2
2( 2)
1
4 5 2 6
(2 ) 5 2 6
2
2 5 6
2
x x
x x
x x
x x
x x
x x
+
+
+
+
+
+
=
=
=
12
2 2
2 2
4 2
2
2 2
2
2
2
= +
=
=
+
+
x x
x x
x x

= x x 2 2
2
uslovi 0 2 x pa je 2 x tj 2 x i 0 2
2
x

5 , 1
2
3
4
6
6 4
2 4 4
4 4 2
) 2 ( 2
2 2
2 2
= = =
=
+ =
+ =
=
x
x
x
x x x
x x

= 5 , 1 x Zadovoljava uslove

b) 4 3 2 3 2 =
+
x x

pogledajmo prvo jednu stvar:

3 2
1
3 2
3 4
3 2
3 2
3 2
3 2
1
3 2
3 2
2
2
+
=
+
=
+
=
+
+
=
Dakle, zadatak moemo zapisati i ovako:

4
3 2
1
3 2 =
+
+
+
x
x

smena t
x
= + 3 2
= + 4
1
t
t pomnoimo sve sa t

( )
3 2
3 2
3 2
2
3 2 2
2
3 4
2
3 2 4
2
12 4
0 1 4
4 1
2
1
2 , 1
2
2
=
+ =
=
=
= +
= +
t
t
t
t t
t t

Vratimo se u smenu:

, 3 2 t
x
= + dakle
3 2 3 2 + = +
x
ili 3 2 3 2 = +
x

( , 2) ( 2, ) x
13
Kako vai
m
n
m n
a a = tj.
2
2
x
x
a a =
( ) ( )
2
1
2
3 2 3 2
1
2
=
=
+ = +
x
x
x

( )
( ) ( )
2
1
2
3 2 3 2
3 2
1
3 2
1
2
2
=
=
+ = +
+
= +
x
x
x
x

5) Rei jednaine:

a) 0 10 5 6 20 = +
x x x

b) 0 4 6 6 13 9 6 = +
x x x

a) = + 0 10 5 6 20
x x x
iskoristiemo da je
n n n
b a b a = ) (
0 ) 2 5 ( 5 6 ) 4 5 ( = +
x x x

= + 0 2 5 5 6 4 5
x x x x x
izvucimo
x
5 kao zajedniki!!!
0 ) 2 6 4 ( 5 = +
x x x

0 5 =
x
0 6 2 4 = +
x x

3
2
2
5 1
0 6
2
1
2 , 1
2
=
=

=
= +
t
t
t
t t

pa je
2 2
1
x
x
=
=
3 2 =
x
nema reenja

b) 0 4 6 6 13 9 6 = +
x x x

= + 0 2 6 2 3 13 3 6
2 2 x x x x
celu jednainu podelimo sa
x 2
2
0 6
2
3
13
2
3
6
2
2
= +
x
x
x
x

0 6
2
3
13
2
3
6
2
= +
x x

Smena: t
x
=
2
3


14

3
2
12
8
2
3
12
18
12
5 13
0 6 13 6
2
1
2 , 1
2
= =
= =
=
= +
t
t
t
t t

1
2
3
2
3
=
=
x
x
ili

6) Grafiki reiti sledee jednaine

a) 0
2
5 2 = +
x
x
b) 0 8
2
3 =
x
x

a) Najpre emo razdvojiti funkcije, eksponencijalnu na levu a ostalo na desnu stranu:

2
5 2
x
x
=

Nacrtaemo funkcije
x
y 2 = i 5
2
+ =
x
y i njihov presek e nam dati reenje.

x
y 2 =
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y
8
1

4
1

2
1

1 2 4 8

5
2
+ =
x
y
x 0 10 2
y 5 0 4

Na grafiku bi to izgledalo ovako:

1
2
3
2
3
3
2
2
3
1
=
x
x
x
15

Reenje je 2 x =

b) 0 8
2
3 =
x
x

8
2
3 + =
x
x

x
y 3 =
x -3 -2 -1 0 1 2 3
y
27
1

9
1

3
1

1 3 9 27

8
2
+ =
x
y
x 0 -16 2
y 8 0 9

Na grafiku bi bilo:


16

Dakle, reenje je 2 = x . Da li ovde ima jo jedno reenje? DA, Ali njega teko moemo
nai ba precizno....(nauiemo kasnije i to)

Eksponencijalne nejednaine

Na osnovu monotonosti (raenje i opadanje) za eksponencijalne funkcije vai:

1) za 1 > a je ) ( ) (
) ( ) (
x g x f a a
x g x f
> >
2) za 1 0 < < a je ) ( ) (
) ( ) (
x g x f a a
x g x f
< >

Znai, kad je osnova vea od jedan znak nejednakosti prepisujemo, a ako je osnova
izmedju 0 i 1 znak se okree.

Primeri:

1. Reiti nejednaine:

a)
3 3 7
5 5
+
>
x

b)
2 2 1
35 , 0 35 , 0
+
<
x x

c) 2 2
3
2
>
x

d)
x x
7 2 <

17

a) >
+ 3 3 7
5 5
x
poto je osnova 1 5 > znak prepisujemo!!!

7 3 3
7 3 3
7 6
6
7
x
x
x
x
+ >
>
>
<

b) <
+ 2 2 1
35 , 0 35 , 0
x x
pazi osnova je 0,35 a 0 0, 35 1 < < , pa okreemo znak!!!

3
3
1 2 2
2 2 1
<
>
+ >
+ >
x
x
x x
x x

v)

g)

<
o x
7
2
7
2
poto je osnova izmedju 0 i 1 znak se okree
x >0

a) 4 5 5
1 2
+ >
+ x x

b) 5 5 6 25 <
x x

v) 9 3 3 9
2
>
+ x x x

2
2
2
2 0
0 4
1 3
2 2
2 2
2
1
2 , 1
2
2
1 3
3
2
2
=
=

=
>
>
>
>
x
x
x
x
x
x
x
1
7
2
1
7
2
7 2
<
<
<
x
x
x
x x
18

a) 4 5 5
1 2
+ >
+ x x

> 0 4 5 5 5
1 2 x x
smena t
x
= 5

2
2
1,2
1
2
5 4 0
5 4 0
1 9
10
1
4
5
t t
t t
t
t
t
>
=
=
=
=

4
( , ) (1, )
5
t

vratimo se u smenu:

5
4
5 =
x
ili
nema reenja

sad se interval ) , 1 ( t transformie u ) , 0 ( x

b) 5 5 6 25 <
x x

< + 0 5 5 6 5
2 x x
smena 5
x
t =

1
5
2
4 6
0 5 6
2
1
2 , 1
2
=
=
=
< +
t
t
t
t t

Znai ), 5 , 1 ( t vratimo se u smenu

0
1 5
=
=
x
x
ili
1
1 5
=
=
x
x

Tako da je sada konano reenje ) 1 , 0 ( x


5 1
0 (0, )
x
x x
=
=
19
9 < t

v) 9 3 3 3 9
2
>
x x x

> 9 3 9 3 3
2 x x x
smena t
x
= 3
9 9
2
> t t t (vidi iracionalne nejednaine)

Znai

Ova dva uslova daju
( ] 0 , t Konano reenje
ovaj interval ne radi jer je
t
x
= 3


[ ]
9
0
2
9 9
0 9 0 9
2
1
2 , 1
2
=
=
=
<
t
t
t
t t t [ ] 0 9 ) 9 ( 9
2 2
t t t t
9
81 9
81 18 9
81 18 9
2 2
>
>
> +
+ >
t
t
t t
t t t t
( ] [ ) , 9 0 , t
9 t
2
9
3 9
3 3
2
x
x
t
x
>
>
>
>

1
LOGARITMI

Logaritam broja b za osnovu a je realan broj x kojim treba stepenovati osnovu a da
bi se dobilo pozitivan broj b. ) 0 , 0 ( > a a ili log
x
a
b x b a = =

Vano: 0 > b je najei uslov koji postavljamo a jo je 0 , 1 , > a i a R a
b-se zove numerus (logaritmand), a je osnova (baza)
Osnovna svojstva logaritma

1. 0 1 log =
a

2. 1 log = a
a

3. y x xy
a a a
log log ) ( log + =
4. y x
y
x
a a a
log log log =
5. x n x
a
n
a
log log =
6. x
s
x
a
a
s
log
1
log =
7.
a
b tj a b
b
a a a
log
1
log . 1 log log = =
8. Za prelazak na neku novu bazu c:
a
b
b
c
c
a
log
log
log =
9. b a
b
a
=
log

Ako je baza (osnova) a=10 takvi se logaritmi nazivaju DEKADNI i oznaavaju se
10
log log x x =
(Znai kad nema da pie osnova, podrazumeva se da je 10)

Ako je osnova (baza) a=e ( 7 , 2 e ) onda se takvi logaritmi zovu PRIRODNI I
oznaavaju se
x x
e
ln log =

Moramo voditi rauna o zapisu:

( )
x x x x
x x x x
a a a
a a a a
log 2 log log
log log log log
2
2 2
= =
= =

Upoznajmo se sa svojstvima logaritma kroz sledee primere:


2

Izraunati:

1)
Svi ovi logaritmi za reenje imaju 0. Znai, za bilo koju osnovu,
od jedinice reenje je 0 ( 0 1 log =
a
)

2)
Svi ovi logaritmi za reenje imaju 1, jer je 1 log = a
a

PAZI:

3)
a) ? 3 log 2 log
6 6
= +
b) ? 3 log 5 log 2 log
30 30 30
= + +

Primeniemo svojstvo 3: ) ( log log log xy y x
a a a
= +

Dakle:
a) ( 6 log ) 3 2 ( log 3 log 2 log
6 6 6 6
= = = + po drugom svojstvu)=1
b) 1 30 log ) 3 5 2 ( log 3 log 5 log 2 log
30 30 30 30 30
= = = + +

4)
a)
5 5
log 10 log 2 ? =
b)
2 2
log 20 log 10 ? =
Primeniemo:
y
x
y x
a a a
log log log =
Dakle:
a) 1 5 log
2
10
log 2 log 10 log
5 5 5 5
= = =
b) 1 2 log
10
20
log 10 log 20 log
2 2 2 2
= = =
? 1 ln
? 1 log
? 1 log
? 1 log
? 1 log
2
1
6
5
=
=
=
=
=
12
2
3
log 12 ?
2
log ?
3
log10 ?
ln ? e
=
=
=
=
1 log ln
1 10 log 10 log
10
= =
= =
e e
e

3

5) Izraunati:

a) ? 8 log
2
=
b) ?
125
1
log
5
= Ovde emo upotrebiti x n x
a
n
a
log log =
v) ? log
5 2
= a
a
Podsetnik:
n
m n
m
a a = i
n
n
a
a
=
1

a)
3 1 3 2 log 3 2 log 8 log
2
3
2 2
= = = =

b)

3
5 5 5 5 3
1 1
log log log 5 3log 5 3 1 3
125 5

= = = = =

v)

5
2
1
5
2
log
5
2
log log
5
2
5 2
= = = = a a a
a a a

6) Izraunati:

a) ? 3 log
81
=
b) ? 2 log
2
=
v) ? 27 log
3
=

Ovde emo upotrebiti da je x
s
x
a
a
s
log
1
log =

a)
4
1
1
4
1
3 log
4
1
3 log 3 log
3
3
81
4
= = = =

b)
1
2
2
2
2
1
log 2 log 2 log 2 2 1 2
1
2
= = = =

v) 6 1 2 3 3 log
2
1
1
3 3 log 27 log
3
3
3
3
2
1
= = = =


4

7) Izraunati:

a) ? 5 log 2 log
2 5
= Vai:
b)
10 15
log 15 log 10 ? = 1 log log = a b
b a

Dakle reenja oba ova zadaia je 1.

8) Izraunati:

a) ? 7 log 6 log 5 log 4 log 3 log 2 log
8 7 6 5 4 3
=
b) Ako je a = 2 log
5
i b = 3 log
5
izraunati ? 100 log
45
=

Reenje:

Ovde emo primeniti prelazak na novu osnovu:
a
b
b
c
c
a
log
log
log =

a)
Ajde recimo da uzmemo novu osnovu 10 tada je:
3 log
2 log
2 log
3
= ;
4 log
3 log
3 log
4
= ,
itd.
Dakle:
= 7 log 6 log 5 log 4 log 3 log 2 log
8 7 6 5 4 3
log 2
log3
log3
log 4
log 4
log5
log5
log6
log6
log7
log7
log8
=
Kao to vidimo dosta toga se skratiti = =
8 log
2 log
(sad vidimo da je bilo bolje da
uzmemo osnovu 2, ali nema veze vraamo se u a
b
a
b
c
c
log
log
log
= = )
3
1
1
3
1
2 log
3
1
2 log 2 log
2
2
8
3
= = = = =

b)

b a = = 3 log 2 log
5 5


5
= 100 log
45
(ovde je jasno da nova osnova mora biti 5.) = =
45 log
100 log
5
5

( )
2
5 5 5 5 5
2
5 5 5 5 5
5
5
2 log 5 log 2 log 10 2log 10 2log (5 2)
log (5 9) log 5 log 9 1 log 3 1 2log 3
2(1 log 2) 2(1 )
1 2log 3 1 2
a
b
+
= = = = =
+ + +
+ +
= =
+ +

9) Izraunati:

a) ? 3
81 log
3
= Primenjujemo:
b) ? 10
5 log
= ?
log
=
b
a
a

Dakle: 81 3
81 log
3
= i 5 10
5 log
=

Sad kad smo se upoznali sa osnovnim svojstvima logaritama , pokaimo jo neke
osnovne tipove zadataka:

1) Logaritmovati sledee izraze za osnovu 10.

a)
z
y x
A

=
b)
5
3 2
z
y x
B

=
v)
y y
x
C
=
5
2
3

d)
3
3 4
5 y x D =

Reenja:

a)

z
y x
A

=
z y x z xy
z
xy
A log log log log ) log( log log + = = =

b)

5
3 2
z
y x
B

=

z y x
z y x z y x
z
y x
B
log 5 log 3 log 2
log log log log ) log( log log
5 3 2 5 3 2
5
3 2
+ =
= + = =
=


6

v)

3
2
5
x
C
y z
=
PAZI:
m
n
m n
a a = ,
2
1
a a =

( )
1 2 1
3
2 3 5 3 5 2
2
5
log log log log log log log
1 2 1
log log log
3 5 2
x
C x y z x y z
y z
x y z

= = = + =

=

g)

3
3 4
5 y x D =

y x
y x D
y x y x y x D
log log
3
4
5 log
3
1
5 log log
5 5 5
3
4
3
1
3
4
3
1
3
3 3 4 3 3
3 4
+ + =
=
= = =

2) Reiti po x jednaine:

a) 15 log 6 log 5 log 2 4 log log + + = x
b) H r x log log log 2 3 log log + + = +
v) c b a x log
2
1
log 5 log log 3 log 2 + + =

Reenje: Ideja je da se upotrebom svojstva logaritma spakuju obe strane!!! Dobiemo
izraz , log log = x ovde izvrimo takozvano ANTILOGARITMOVANJE, tj. skratimo
logaritme i dobijemo = x

a) 15 log 6 log 5 log 2 4 log log + + = x SAVET: Prvo brojeve ispred prebacimo kao
stepen numerusa!!!
n
a a
x x n log log =

2
log log 4 log5 log6 log15
4 25 6
log log
15
600
log log
15
log log 40.................. /
40
x
x
x
x ANTILOGARITMOVANJE
x
= + +

=
=
=
=


7

b)

v)

1
2 3
2
2
3
2
3
2 3
3
1
2log 3log log5 log log
2
log log log5 log log
log log5 ................. /
5
5
5
x a b c
x a b c
x
b c ANTILOGARITMOVANJE
a
x
b c
a
x a b c
x a b c
= + +
= + +
=
=
=
=

3) Ako je a = 7 log
14
i b = 5 log
14
Izraunati ? 28 log
35
=

Reenje: ovo je onaj tip zadataka gde moramo uzeti novu osnovu, naravno, to e biti 14.

b a
a
+
=
+
=
=
+
=
+
= =
2
5 log 7 log
7 log 14 log 2
5 log 7 log
7 log 14 log
5 log 7 log
7 log 196 log
) 5 7 ( log
7
196
log
35 log
28 log
28 log
14 14
14 14
14 14
14
2
14
14 14
14 14
14
14
14
14
35

Vi se sada naravno pitate kako smo mi znali da napiemo
7
14
7
196
28
2
= = . Probajte razne
opcije, neto mora da upali, uglavnom, iskustvo je presudno!!!
2
2
2
2
log log3 2log log log
log( 3) log log log
log(3 ) log( )....................................... /
3
...............................................( )
3
x r H
x r H
x ANTILOGARITMOVANJE r H
x r H
r H
x V kupe
+ = + +
= + +
=
=
=

8


1
LOGARITAMSKA FUNKCIJA

Funkcija inverzna eksponencijalnoj funkciji
x
a y = ) , 0 , 1 ( R a a a > naziva se
logaritamska funkcija. Oznaava se sa:
x y
a
log =
(ita se logaritam od x za osnovu a)

Ako je a=e y=lnx
Ako je a=10 y=logx

Za osnovne logaritamske funkcije vai:

1) Funkcije su definisane za ) , 0 ( x
2) Nula funkcije je x=1 tj. grafik see x-osu u taki A(1,0)
3) Monotonost (raenje i opadanje)
a) Ako je osnova 1 > a finkcija je rastua
b) Ako je osnova 1 0 < < a funkcija je opadajua
4) Znak funkcije:

a) Ako je osnova 1 > a , znak je:
0 > y za ) , 1 ( x
0 < y za ) 1 , 0 ( x
b) Ako je osnova 1 0 < < a , znak je:
0 > y za ) 1 , 0 ( x
0 < y za ) , 1 ( x

Evo par primera osnovnih grafika:

1) x y
2
log =

Napravimo tablicu, ali vrednosti za x biramo pametno x=1,2,4,8, .
8
1
,
4
1
,
2
1

Videemo zato!!!

Za x=1 0 1 log
2
= = y
Za x=2 1 2 log
2
= = y
Za x=4 2 1 2 2 log 2 2 log 4 log
2
2
2 2
= = = = = y
Za x=8 3 1 3 2 log 3 2 log
2
3
2
= = = = y
Za x=
2
1
1 1 1 2 log 1 2 log
2
1
log
2
1
2 2
= = = = =

y

2
Za x=
4
1
2 2 log
4
1
log
2
2 2
= = =

y
Za x=
8
1
3 = y

X
8
1

4
1

2
1

1 2 4 8
Y -3 -2 -1 0 1 2 3

1
-1
-2
-3
2
4 8
1
2
3
x
y

Kako je 0 2 > = a ona je rastua!!!

2) x y
2
1
log =

Slino kao malopre pravimo tablicu:

X
8
1

4
1

2
1

1 2 4 8
Y 3 2 1 0 -1 -2 -3


3
1
-1
-2
-3
2 4 8
1
2
3
x
y

Dakle kad je osnova
2
1
= a izmedju 0 i 1 grafik je opadajui!!!
Za malo sloenije grafike je mogue izvriti pomeranje du x i y-ose (slino kao kod
kvadratne funkcije) ali za ozbiljnije zadatke e nam biti potrebno znanje iz IV godine
srednje kole.

3) Data je funkcija ) 2 3 ( log
2
x x y
a
= ) 1 , 0 ( > a a

a) za koje vrednosti argumenata x funkcija ima smisla u skupu realnih brojeva?
b) Odrediti nule date funkcije;
c) Odrediti x tako da za osnovu 5 = a vrednost funkcije bude 2.

Reenje: ) 2 3 ( log
2
x x y
a
=

Pazi: Sve iza log mora biti >0

Znai: > 0 2 3
2
x x upotrebimo znanje iz kvadratne nejednaine!!! (podseti se)
0 2 3
2
= x x

3
2
0
6
2 2
2
1
2 , 1
=
=
=
x
x
x

Pa je oblast definisanosti:
,
3
2
) 0 , ( x

4
b) Nule f-je su reenja jednaine y=0

Znai: 0 ) 2 3 ( log
2
= x x
a
Kako je 0 1 log =
a
to mora biti:

3
1
1
6
4 2
0 1 2 3
1 2 3
2
1
2 , 1
2
2
=
=
=
=
=
x
x
x
x x
x x

Dakle ova funkcija ima nule 1
1
= x i
3
1
2
= x

c) 0 ) 2 3 ( log
2
= = x x y
a

=
=
2
5
y
a
zamenimo

2 ) 2 3 ( log
2
5
= x x

Idemo po definiciji
= = A B B
A
log

1
6
6
3
5
6
10
6
8 2
0 5 2 3
5 2 3
5 2 3
2
1
2 , 1
2
2
2
2
=
=
= =
=
=
=
=
x
x
x
x x
x x
x x


1
LOGARITAMSKE JEDNAINE I NEJEDNAINE

Pre nego to krenete u reevanje jednaine savetujemo vam da se podsetite pravila za
logaritme.

1) Reiti jednaine:

a) 2 ) 3 2 ( log
3
= + x
b) 3 ) 4 3 ( log
4
= + x
c)
2
1
1 3 log = + x

Reenje:

a) 2 ) 3 2 ( log
3
= + x Iskoristiemo definiciju
= = A B B
A
log

Dakle:

3
6 2
9 3 2
3 3 2
2
=
=
= +
= +
x
x
x
x
uz uslov
2
3
3 2
0 3 2
>
>
> +
x
x
x

Poto je
2
3
3 > , reenje x = 3 je dobro

b) 3 ) 4 3 ( log
4
= + x Opet po definiciji

20
60 3
64 4 3
4 4 3
3
=
=
= +
= +
x
x
x
x
uslov
3
4
4 3
0 4 3
>
>
> +
x
x
x

Reenje zadovoljava uslov!!!

v)
2
1
1 3 log = + x Primetimo da nema osnova, pa dopiemo 10 po dogovoru,.

2

2
1
1 3 log
10
= + x

2
1
10 1 3 = + x uz uslov
kvadriramo x
2
/() ...... . 10 1 3 = +

3
9 3
=
=
x
x

3
1
3 > , dobro je reenje.

2) Reiti jednaine:

a) 2 ) 2 ( log ) 1 ( log
2 2
= + + x x
b) 2 ) 8 log( ) 19 log(
2
= + x x
v) 1 3 log 2 ) 5 log( = + x x
Reenja:

a) Iskoristiemo ) ( log log log xy y x
a a a
= +
2 ) 2 ( log ) 1 ( log
2 2
= + + x x
= + 2 ) 2 )( 1 ( log
2
x x Uslovi 0 1> x i 0 2 > + x
1 > x i 2 > x

Dalje po definiciji:

3
2
2
5 1
0 6
4 2 2
2 ) 2 )( 1 (
2
1
2 , 1
2
2
2
=
=

=
= +
= +
= +
x
x
x
x x
x x x
x x

Dalje se pitamo da li reenja zadovoljavaju uslove: 1 > x i 2 > x

Zadovoljava
3
2
= x Ne zadovoljava

Dakle, jedino reenje je
3
1
0 1 3
0 1 3
>
> +
> +
x
x
x
) , 1 ( x
2
1
= x
2 = x

3

b) 2 ) 8 log( ) 19 log(
2
= + x x
Dopiemo najpre osnovu 10

2 ) 8 ( log ) 19 ( log
10
2
10
= + x x

Poto je
y
x
y x
a a a
log log log =

2
8
19
log
2
10
=
+
x
x
naravno uz uslove: 0 19
2
> + x i 0 8 > x
8 > x

9
91
2
82 100
0 819 100
800 100 19
) 8 ( 100 19
100
8
19
10
8
19
2
1
2 , 1
2
2
2
2
2
2
=
=
=
= +
= +
= +
=
+
=
+
x
x
x
x x
x x
x x
x
x
x
x

Oba reenja dobra jer su vea od 8

v)
2
log(5 ) 2log 3 1
log(5 ) log 3 1
log(5 ) log(3 ) 1
x x
x x
x x
+ =
+ =
+ =

Uslovi su:

5
5
0 5
<
>
>
x
x
x
i
3
3
0 3
<
>
>
x
x
x

Dakle uslov je 3 x <

4

68 , 0 11 4
32 , 7 11 4
11 4
2
) 11 4 ( 2
2
11 2 8
2
44 8
0 5 8
0 10 3 5 15
10 ) 3 )( 5 (
2
1
2 , 1
2
2
1
=
+ =
=
=
= +
= +
=
x
x
x
x x
x x x
x x

11 4
1
+ = x ne zadovoljava uslov, pa je jedino reenje: 11 4 = x

3) Reiti jednaine:

a) 0 2 log 3 log
2
= + x x
b)
2
5
log log 2
2
x
x + =

Reenja:

a) Uvodimo smenu t x = log uz uslov 0 > x

0 2 log 3 log
2
= + x x

1
2
2
1 3
0 2 3
2
1
2 , 1
2
=
=
=
= +
t
t
t
t t

Vratimo se u smenu i

b)
2
5
log log 2
2
x
x + = kako je
a
b
b
a
log
1
log =
2
2
1 5
log
log 2
x
x
+ = Uvodimo smenu t x =
2
log uz uslove 0 > x i 1 x
= +
2
5 1
t
t Sve pomnoimo sa 2t
100
10
2 log
2
10
=
=
=
x
x
x
10
10
1 log
1
10
=
=
=
x
x
x

5
2
1
2
4
3 5
0 2 5 2
5 2 2
2
1
2 , 1
2
2
=
=
=
= +
= +
t
t
t
t t
t t

Vratimo se u smenu : ili

4) Reiti jednaine:

a) 7 log log log
16 4 2
= + + x x x
b)
3
2
log log log log
81 27 9 3
= x x x x

Reenje: U oba primera emo koristiti da je:

x
S
x
a
a
S
log
1
log =

a)
uslov x>0

4
2
2 log
2
2
=
=
=
x
x
x
2
2
2
1
log
2
1
2
=
=
=
x
x
x
16 2
4 log
28 log 7
28 log 1 log 2 log 4
4 / 7 log
4
1
log
2
1
log
7 log log log
7 log log log
4
2
2
2 2 2
2 2 2
2 2
2
16 4 2
4 2
= =
=
=
= + +
= + +
= + +
= + +
x x
x
x
x x x
x x x
x x x
x x x

6
b)

0 ) 4 )( 2 )( 2 (
0 ) 4 )( 4 ( 4 ) ( 0 16
log 16 log
3
2
log
24
1
3
2
log
4
1
log
3
1
log
2
1
log
3
2
log log log log
3
2
log log log log
2
2 2 2 2 2 4
3
4
3
4
3
3 3 3 3
3 3 3
3
81 27 9 3
4 3 2
= + +
= + = =
= =
=
=
=
=
t t t
t t t t
t x x
x
x x x x
x x x x
x x x x

odavde je t=2 ili t=-2

Kada se vratimo u smenu

v

v

5)

Reiti jednaine:

a) 2 ) 2 2 ( log ) 6 4 ( log
5 5
=
x x

b) 0 7 log ) 4 5 log( ) 2 7 log( = + +
x x

Reenja

a)
2 ) 2 2 ( log ) 6 4 ( log
5 5
=
x x

Kako je
y
x
y x
a a a
log log log =
9
3
2 log
2
3
=
=
=
x
x
x
9
1
3
2 log
2
3
=
=
=
x
x
x

7

1
4
2
3 5
0 4 5
2 0 4 2 5 4
10 2 5 6 4
) 2 2 ( 5 6 4
5
2 2
6 4
2
2 2
6 4
log
2
1
2 , 1
2
2
5
=
=
=
= +
= = +
=
=
=
t
t
t
t t
t smena
x x x
x x
x x
x
x
x
x

ili
0
1 2
=
=
x
x

Ovde je najbolje da proverimo reenja u poetnoj jednaini x=2 je jedino reenje

b)
0 7 log ) 4 5 log( ) 2 7 log( = + +
x x

10 10 10
10 10
log (7 2 ) log (5 4 ) log 7 0
log (7 2 ) 7 log (5 4 )............... /
(7 2 ) 7 5 4
49 7 2 5 4
49 7 2 5 4 0
4 7 2 44 0 / ( 1)
4 7 2 44 0...................................
x x
x x
x x
x x
x x
x x
x x
ANTILOGARITMOVANJE
smena
+ + =
= +
= +
= +
=
+ =
+ =
2
1,2
1
2
2
7 44 0
7 15
2
4
11
x
t
t t
t
t
t
=
+ =

=
=
=

2
2 2
4 2
2
=
=
=
x
x
x

8
Vratimo se u smenu:

ili 11 2 =
x
nema reenja

Uslovi su 0 2 7 >
x
i 0 4 5 > +
x
a reenje je x=2 ih oigledno zadovoljava

6) Reiti jednaine:

a)
3
1 log
3
x
x x
+
=
b)
4 4
log 2 3(log 1)
2
x x
x

=

Ovo je tip zadataka gde moramo logaritmovati obe strane za odgovarajuu osnovu!!!

a)

3
1 log
3
3 ................ / log
x
x x
+
=

3
1 log
3 3
log log 3
x
x x
+
= vai b n b
a
n
a
log log =

1 1 1
1
1 ) 1 (
log .. .......... log 3 log log ) log 1 (
2 2
2
3 3 3 3 3
= = + =
+ = +
+ = +
= + = +
t t t t t
t t t
t t t
t x smena x x x

Vratimo se u smenu:

1 log
3
= x ili 1 log
3
= x
1
3 = x ili
1
3
= x
3 = x ili
3
1
= x

b)

4 4
log 2 3(log 1)
2
x x
x

= logaritmijemo za osnovu 4

4 4
2
log 2 3(log 1)
4 4
4 4 4 4
4 4 4
2
4 4 4
log log 2
(log 2) log 3(log 1) log 2
(log 2) log 3(log 1) log 2
1
(log 2) log 3(log 1)
2
x x
x
x x x
x x x
x x x

=
=
=
=

Smena t x =
4
log :
2
2 2
4 2
2
=
=
=
x
x
x

9

2
1
3
4
5 7
0 3 7 2
0 3 3 4 2
3 3 4 2
) 1 ( 3 ) 2 ( 2
) 1 (
2
3
) 2 (
2
1
2 , 1
2
2
2
=
=
=
= +
= +
=
=
=
t
t
t
t t
t t t
t t t
t t t
t t t

Dakle:
3 log
4
= x ili
2
1
log
4
= x

3
4 = x ili
2
1
4 = x
64 = x ili 2 = x

Za logaritamske nejednaine koristimo iste trikove kao za jednaine, ali vodimo
rauna:

1) Kad je osnova vea od 1 (a>1) prepisujemo znak nejednakosti jer je funkcija
rastua.
2) Kaj je osnova izmedju 0 i 1 (0<a<1) okreemo znak nejednakosti jer je tada
funkcija opadajua.

Kad postavimo uslove tj. oblast definisanosti, nadjemo i reimo nejednainu, trebamo
nai njihov presek.

1) Rei nejednaine:

a) 0 ) 4 3 ( log
2
+ x
b) 0 ) 3 4 ( log
2
1
< x
v) 1 ) 5 3 ( log
2
< x

Reenje:


10
a)
0 ) 4 3 ( log
2
+ x uslov

1
3 3
1 4 3
2 4 3

+
+
x
x
x
x
o

ne okreemo znak jer je osnova vea od 1

Sad upakujemo reenje i oblast definisanosti.

Konano: [ ) , 1 x

b)
0 ) 3 4 ( log
2
1
< x uslov:

PAZI: Okreemo znak!!!

1
4 4
1 3 4
2
1
3 4
>
>
>
>
x
x
x
x
o

Upakujemo ova dva:

Konano: ) , 1 ( x

3
4
4 3
0 4 3
>
>
> +
x
x
x
4
3
3 4
0 3 4
>
>
>
x
x
x

11

v)
1 ) 5 3 ( log
2
< x uslov

3
7
7 3
2 5 3
2 5 3
1
<
<
<
<
x
x
x
x

3
7
,
3
5
x


a) x x log ) 2 log( >
b) ) 8 ( log ) 6 2 ( log
5 , 0 5 , 0
+ > + x x

Reenja:

a)
x x log ) 2 log( > uslovi: 0 2 > x i 0 > x
x x > 2 2 > x i 0 > x
2 > x x Dakle 2 > x
2 0 > x

Ovo nema reenja, pa cela nejednaina nema reenja!!!

b)
) 8 ( log ) 6 2 ( log
5 , 0 5 , 0
+ > + x x
PAZI:Okree se smer Uslovi:

2
6 8 2
8 6 2
<
<
+ < +
x
x x
x x

2 6 0 8 0
3 8
x x
x x
+ > + >
> >

Uslovi daju : 3 > x

3
5
5 3
0 5 3
>
>
>
x
x
x

12
Upakujemo:

) 2 , 3 ( x konano reenje

3) Reiti jednaine:

a) 0 ) 6 5 ( log
2
3
< + x x
b) 3 ) 3 4 ( log
2
5 , 0
+ x x

a)
0 ) 6 5 ( log
2
3
< + x x uslov

Reenje uslova

2
5 5
,
2
5 5
x reenje zadatka konano reenje dobijemo kad upakujemo ova dva
Dakle:
Dakle:

2
3
2
1 5
0 6 5
2
1
2 , 1
2
=
=
=
> +
x
x
x
x x
) , 3 ( ) 2 , ( x
2
2
2
1,2
1
2
5 6 3
5 6 1
5 5 0
5 5
2
5 5
3, 62
2
5 5
1, 38
2
o
x x
x x
x x
x
x
x
+ <
+ <
+ <
=
+
=
2
5 5
, 3 2 ,
2
5 5
x

13
b)
3 ) 3 4 ( log
2
5 , 0
+ x x uslov:

2 3
3
2
2 3
2
2
2
1,2
1
2
4 3 (0, 5)
1
4 3
2
4 3 2
4 3 8
4 3 8 0
4 5 0
4 6
2
5
1
x x
x x
x x
x x
x x
x x
x
x
x
+

+

+
+
+

=
=
=

[ ] 5 , 1 x

Upakujemo reenja:

[ ) ( ] 5 , 3 1 , 1 x Konano
1
3
2
2 4
0 3 4
2
1
2 , 1
2
=
=
=
> +
x
x
x
x x
1
TRIGONOMETRIJSKE FUNKCIJE OTROG UGLA

Trigonometrija je prvobitno predstavlja oblast matematike koje se bavila izraunavanjem
nepoznatih elemenata trougla pomou poznatih. Sam njen naziv potie od dve grke rei
TRIGONOS- to znai trougao i METRON- to znai mera. Kako se definiu
trigonometrijske funkcije?

Posmatrajmo pravougli trougao ABC.

a,b katete
c hipotenuza

2 2 2
c b a = + Pitagorina teorema

sin

cos

naspramna kateta a
hipotenuza c
nalegla kateta b
hipotenuza c
naspramna kateta a
tg
nalegla kateta b
nalegla kateta b
ctg
naspramna kateta a
= =
= =
= =
= =

PAZI: Sam simbol sin(cos,tg,ctg) sam za sebe ne oznaava nikakvu veliinu!!! Uvek
mora da ima i ugao.

Izraunajmo vrednost trigonometrijskih funkcija za uglove od
o o o
i 60 45 , 30 . Najpre
emo posmatrati polovinu jednakostraninog trougla.

Kao to znamo visina jednakostraninog trougla je

2
3 a
h =

2

1
2
sin30
2 2
3
3
2
cos30
2
1 1 3 3
2
30 ( )
3 3 3 3 3
2
3
2
30 3
2
o
o
o
o
a
naspramna kateta a
hipotenuza a a
a
nalegla kateta
hipotenuza a
a
naspramna kateta
tg racionaliemo
nalegla kateta a
a
nalegla kateta
ctg
a
naspramna kateta
= = = =
= = =
= = = = =
= = =

Sada emo uraditi (po definiciju) i za ugao od
o
60 .

3
3
2
sin 60
2
1
2
cos 60
2
3
2
60 3
2
3
2
60
3 3
2
o
o
o
o
a
a
a
a
a
tg
a
a
ctg
a
= =
= =
= =
= =

Za vrednost trigonometrijskih funkcija ugla od
o
45 upotrebiemo polovinu kvadrata.

Kao to znamo dijagonala kvadrata je 2 a d =

3
1 45
1 45
2
2
2
45 cos
2
2
2
2
2
1
2
45 sin
= = =
= = =
= = =
= = = =
a
a
kateta naspramna
kateta nalegla
ctg
a
a
kateta nalegla
kateta naspramna
tg
a
a
hipotenuza
kateta nalegla
a
a
hipotenuza
kateta naspramna
o
o
o
o

Na ovaj nain smo dobili tablicu:

o
30
o
45
o
60
sin
2
1

2
2

2
3

cos
2
3

2
2

2
1

tg
3
3

1
3
ctg
3
1
3
3

Naravno kasnije emo tablicu proiriti na sve uglove od . 360 0
o o

Osnovni trigonometrijski indetiteti:

1) 1 cos sin
2 2
= +
2)
cos
sin
= tg
3)
sin
cos
= ctg
4) 1 = ctg tg

Da probamo da dokaemo neke od indetiteta:

1) = +
2 2
cos sin (pogledajmo definicije:
c
a
= sin i
c
b
= cos to da zapamtimo)=
2 2 2 2
2 2 2
a b a b
c c c
+
+ = =(vai Pitagorina teorema,
2 2 2
c b a = + ) 1
2
2
= =
c
c
4
2)
tg
b
a
c b
c a
c
b
c
a
= =
= =
cos
sin
slino se dokazuje i za ctg

4) = ctg tg (zamenimo iz definicije, da je
b
a
tg = i
b
ctg
a
= ) 1 = =
a
b
b
a

Ba lako, zar ne?

Iz osnovnih indetiteta se mogu izvesti razne druge jednakosti:

1) Ako krenemo od:

= + 1 cos sin
2 2
ovo delimo sa
2
cos
2 2
2 2 2
sin cos 1
cos cos cos

+ =
= +
2
2
cos
1
1 tg Odavde izrazimo
2
cos
2
2
1
cos
1 tg
=
+

Ako sad ovo zamenimo u:

2 2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
sin cos 1
1
sin 1
1
1
sin 1
1
1 1
sin
1
sin
1
tg
tg
tg
tg
tg
tg

+ =
+ =
+
=
+
+
=
+
=
+

Ove dve identinosti emo zapisati i koristiti ih u zadacima!!!

Jo jedna stvar, da izvedemo i trigonometrijske funkcije komplementnog ugla. Kako je
kod pravouglog trougla
o
90 = + tj. komplementni su, vai:


5

Tj.

Odakle ovo?

sa slike (po definiciji) je

1) Date su katete pravouglog trougla a=8cm i b=6cm. Odrediti vrednost svih
trigonometrijskih funkcija uglova i


tg ctg
ctg tg
o
o
o
o
=
=
=
=
) 90 (
) 90 (
sin ) 90 cos(
cos ) 90 sin(

tg ctg
ctg tg
=
=
=
=
sin cos
cos sin
a
b
ctg
b
a
tg
c
b
c
a
=
=
=
=
cos
sin
b
a
ctg
a
b
tg
c
a
c
b
=
=
=
=
cos
sin
cm c
c
c
c
b a c
cm b
cm a
10
100
36 64
6 8
6
8
2
2
2 2 2
2 2 2
__________
=
=
+ =
+ =
+ =
=
=

tg
a
b
ctg
ctg
b
a
tg
c
b
c
a
= = = =
= = = =
= = = =
= = = =
4
3
8
6
3
4
6
8
sin
5
3
10
6
cos
cos
5
4
10
8
sin
6
2) Izraunati vrednost trigonometrijskih funkcija nagibnog ugla dijagonale kocke prema
osnovi.

Izvuemo na stranu ovaj trougao:

Kao to znamo mala dijagonala je 2 a d = , a velika dijagonala (telesna) 3 a D = . Po
definicijama je:

1 1 3 3
sin
3 3 3 3 3
2 2 2 3 6
cos
3 3 3 3 3
1 1 2 2
2 2 2 2 2
2
a
a
a
a
a
tg
a
ctg
= = = =
= = = =
= = = =
=

3)
Po definiciji je:

cm a
a
a
c
a
2 , 19
8 , 0 24
24
8 , 0
sin
=
=
=
=

2 2 2
a c b = sad ide Pitagorina teorema

cm b
b
b
b
4 , 14
36 , 207
64 , 368 576
) 2 , 19 ( 24
2
2
2 2 2
=
=
=
=


?
?
8 , 0 sin
24
____ __________
=
=
=
=
b
a
cm c
7
4) Izraunati vrednost ostalih trigonometrijskih funkcija ako je:
a) 6 , 0 sin =
b)
13
12
cos =
v) 225 , 0 = tg
Reenje:
a)
5
3
sin = jer
5
3
10
6
6 , 0 = = najpre emo iskoristiti da je 1 cos sin
2 2
= +

5
4
cos
25
16
cos
25
16
cos
25
9
1 cos
1 cos
5
3
2
2
2
2
=
=
=
=
= +

Poto su otri uglovi u pitanju:

4
cos
5
= +
b)
13
5
sin
169
25
sin
169
25
sin
169
144
1 sin
1
13
12
sin
1 cos sin
13
12
cos
2
2
2
2
2 2
=
=
=
=
=
+
= +
=

otar ugao uzimamo +

5
sin
13
=
3
4 1
4
3
5
4
5
3
cos
sin
= =
= = =
tg
ctg
tg
5
12
12
5
13
12
13
5
cos
sin
=
= = =
ctg
tg
8

v)
40
9
1000
225
225 , 0 = = = tg

Iskoristiemo jednakosti:

41
9
sin
41
9
sin
1681
81
sin
1681
81
sin
2
+ =
=
=
=

9
40
1
41
40
cos
41
40
cos
1681
1600
cos
1681
1600
cos
1600
1681
1
cos
1
1
cos
2
2
2
2
=
=
+ =
=
=
=
=
+
=
ctg
tg
ctg
tg
1600
1600 81
1600
81
sin
1
1600
81
1600
81
sin
1
40
9
40
9
sin
1
sin
2
2
2
2
2
2
2
2
+
=
+
=
+
=
+
=
tg
tg
9
9
6
cos
) 9 (
36
cos
) 9 (
36
cos
2
2 2
2
2 2
2
2
+
=
+
=
+
=
a
a
a
a
a
a
5) Izraunaj vrednosti ostalih trigonometrijskih funkcija ako je:

a)
9
9
sin
2
2
+
=
a
a

b)
a
a
ctg
4
4
2
=
a)

2
2
sin
cos
9
9
tg
a
a
tg
+
=
2
6
9
a
a +
2
2
9
6
6
9
a
tg
a
a
ctg
a
=
=

b)

2 2
2 4 2 4
2
2 2
2 2 2 2
2
2 2
2 2
2
2
2
2
2
2 2
2 2
) 9 (
81 18 81 18
cos
) 9 (
) 9 ( ) 9 (
cos
) 9 (
) 9 (
1 cos
9
9
1 cos
sin 1 cos
1 cos sin
+
+ + +
=
+
+
=
+
=
=
= +
a
a a a a
a
a a
a
a
a
a

2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2 2
2
2
2 2
2
2
2 4 2
2
2
4 2
2
2 2
2
4 4
4 4
sin
1
4
4
sin
4
1
4
16
( 4)
sin
16
1
( 4)
16
sin
16 8 16
16
sin
8 16
16
sin
( 4)
4
sin
4
a a
ctg tg
a a
tg
tg
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a a a
a
a a
a
a
a
a

= =
=
+

=

+

=
+
=
+ +
=
+ +
=
+
=
+
4
4
cos
) 4 (
) 4 (
cos
) 4 (
) 4 (
cos
) 4 (
) 4 (
1
cos
) 4 (
) 4 ( 16
1
cos
1
4
4
1
cos
1
1
cos
2
2
2 2
2 2
2 2
2 2
2
2 2
2 2
2
2 2
2 2 2
2
2
2
2
2
2
+
=
+
=
+
+
=
+
=
+
=
+
=
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a a
a
a
tg
10
6) Dokazati identitet tgx
x
tgx
x
tgx 2
cos
1
1
cos
1
1 =
+ +

=
+ +
=
+ +
x x
x
x x
x
x
tgx
x
tgx
cos
1
cos
sin
1
cos
1
cos
sin
1
cos
1
1
cos
1
1

=
+
+ +
x
x x
x
x x
cos
1 sin cos
cos
1 sin cos
gore je razlika kvadrata
=
+
x
x x
2
2 2
cos
1 ) sin (cos
(jedinicu emo zameniti sa x x
2 2
cos sin + )

2 2 2 2
2
cos 2cos sin sin sin cos 2 cos
cos
x x x x x x x
x
+ +
=
2
sin
cos
x
sin
2 2
cos
x
x
tgx
x
=
= =

7) Dokazati da je:
a) 2 72 cos 54 cos 36 cos 18 cos
2 2 2 2
= + + +
o o o o

Poto vai da kad je
o
90 = + sin cos = ,
o
54 cos emo zameniti sa
o
36 sin a
o
72 cos emo zameniti sa
o
18 sin . Onda je:

= + + +
o o o o
72 cos 54 cos 36 cos 18 cos
2 2 2 2

2 2 2 2
cos 18 cos 36 sin 36 sin 18
o o o o
+ + + =

2 1 1 = + =

b)
=
o o o o o o o
tg tg tg tg tg tg tg 89 ... 46 45 44 ... 3 2 1 1
= Kako je ctg tg = ) 90 (
o
= + Bie=

o o o o o o o o
ctg ctg ctg tg tg tg tg tg 1 2 ... 44 45 44 ... 3 2 1

= Kako je 1 = ctg tg
1 45 ... 1 1 = =
o
tg
11
8) Dokazati identitet
2
6 6
3
( )
1 sin cos
tg ctg

= +

=
+
=
) cos (sin 1
3
cos sin 1
3
6 6 6 6
x x x x
Pokuaemo da transformiemo izraz
x x
6 6
cos sin Podjimo od 1 cos sin
2 2
= x x pa dignemo na trei stepen:

3 2 2 3 3
3 3 ) ( B AB B A A B A + + + = +

1 cos ) cos (sin cos sin 3 sin
1 cos cos sin 3 cos sin 3 sin
/() 1 cos sin
6
1
2 2 2 2 6
6 4 2 2 4 6
3 2 2
= + + +
= + + +
= +
x x x x x x
x x x x x x
x x
4 4 3 4 4 2 1

Dakle: x x x x
2 2 6 6
cos sin 3 1 cos sin = +

x x x x x x
2 2 2 2 2 2
cos sin
1
cos sin 3
3
cos sin 3 1 1
3
= =
+
=

Da vidimo sad desnu stranu:

2 2 2
2 ) ( ctg ctg tg tg ctg tg + + = +

2 2
2 2
2 2 2
2 2
4 2 2 4
2
2
2
2
cos sin
1
cos sin
) cos (sin
cos sin
cos cos sin 2 sin
sin
cos
2
cos
sin
=
+
=
+ +
=
+ + =

Ovim smo dokazali da su leva i desna strana jednake:
Uslov je

0 cos 0 sin
0 cos sin
1 cos sin 3 1
1 cos sin
0 cos sin 1
2 2
2 2
6 6
6 6


TRIGONOMETRIJSKI KRUG

Uglovi mogu da se mere u stepenima i radijanima. Sa pojmom stepena smo se upoznali jo u osnovnoj koli i
ako se seate , njega smo podelili na minute i sekunde.( 1
0
=60` , 1`=60`` ). Da bi objasnili ta je to radijan,
posmatraemo krunicu poluprenika R .Obim krunice se rauna po formuli O= 2R , a znamo da je
14 , 3 .Ako uzmemo deo te krunice (kruni luk) koji je duine ba R , njemu odgovara neki centralni ugao
.
Mera centralnog ugla koji odgovara luku duine R je jedan radijan.
Jasno je da onda pun ugao ima 2 radijana. Odnosno:
360
0
=2 radijana

180
0
= ZAPAMTI

Vai dakle:
radijana
radijana
radijana
60 60 180
`` 1
60 180
` 1
180
1
0

=

=
=

I obrnuto: `` 45 ` 17 57
180
1
0
0
=
rad

Primer 1:

Nai radijansku meru ugla od:
` 30 82 )
245 )
75 )
0
0
0
v
b
a

Reenje: a) Kako je radijana
180
1
0

= to je
12
5
180
75 75
0

= =
b)
36
49
180
245 245
0

= =
v)
24
11
60 180
30
180
82 ` 30 82
0

=
+ =


Primer 2.

Nai meru u stepenima ugla ija je radijanska mera:
radijana v
b
a
5 )
6
11
)
4
3
)

Reenje:

`` 45 ` 28 286
`` 45 ` 88 285
`` 225 ` 85 285
``) 45 ` 17 57 ( 5 5 )
330
6
180 11
6
11
)
135
4
180 3
4
3
)
0
0
0
0
0
0
=
=
=
=
=
=
=
=
radijana v
b
a

Dalje smo ugao definisali kao dve poluprave sa zajednikim poetkom.A moemo razmiljati i ovako:Uoimo
jednu polupravu koja moe da se obre oko svoje poetne take O.Pri obrtanju emo razlikovati dva smera:

POZITIVAN smer suprotan od smera kretanja kazaljke na asovniku i

NEGATIVAN- smer kretanja kazaljke asovnika.

Ako obeleimo sa a poetni a sa b zavrni poloaj poluprave nakon obrtanja oo take O u jednom ili drugom
smeru, ugao ab zovemo ORIJENTISAN UGAO.
O
a
b

TRIGONOMETRIJSKI KRUG je krug poluprenika 1 iji je centar u koordinatnom poetku.

0
x
y
A(1,0)
.

Taka A(1,0) koja pripada trigonometrijskom krugu zove se POETNA taka.
Na trigonometrijskom krugu emo posmatrati razliite lukove koji svi poinju u taki A. Luk koji obilazimo u
smeru suprotnom od kazaljke na asovniku je POZITIVAN luk, a u smeru kazaljke je NEGATIVAN luk.
Uglovi po kvadrantima idu ovako:

x
y
.
2
2
3
2
0
I
II
III IV

iz I kvadranta:
2
0

< <
iz II kvadranta :
< <
2

iz III kvadranta :
2
3
< <
iz IV kvadranta :
2
2
3
< <


Uglovi 0,
2
, ,
2
3
, su granini i uzima se da nisu ni u jednom kvadrantu.
Uglove ije emo vrednosti oitavati sa trigonometrijskog kruga su sledei:

0 360 2
o o
= =
30
6
o

=
60
3
o

=
45
4
o

=
90
2
o

=
2
120
3
o

=
3
135
4
o

=
5
150
6
o

=
180
o
=
7
210
6
o

=
5
225
4
o

=
4
240
3
o

=
3
270
2
o

=
5
300
3
o

=
11
330
6
o

=
7
315
4
o

=
1
1
1 1

Sinus i kosinus proizvoljnog ugla

Za bilo koji proizvoljan ugao uvek jedan krak poklopimo sa x osom, tj, sa poetnom takom A(1,0), drugi krak

see trigonometrijski u nekoj taki M(x
0
,y
0
). Iz te take spustimo normale na x i y osu. Te duine su:

- Na x-osi cos ( cos =x
0
)

- Na y-osi sin (sin =y
0
)
x
y
.
sin
cos
M(x ,y )
0 0

Evo naeg predloga kako da zapamtite vrednosti i da ih proitate sa kruga.

Zapamtimo tri broja:

2
1
,
2
2
,
2
3

koji su poreani od najmanjeg do najveeg.

Broj u sredini
2
2
odgovara uglovima koji su sredine kvadranata!
Znai sinusi i kosinusi uglova od 45 , 135 , 225 i 315 stepeni imaju vrednost
2
2
, samo vodimo rauna da li
je ta vrednost +
2
2
ili -
2
2
.
Evo to na slikama , pa e biti jasnije:
0
x
y
.
1
1
45
0

sin 45
0
=cos45
0
=
2
2

0
x
.
y
1
-1
135
0

sin 135
0
=
2
2
a cos 135
0
= -
2
2

x
y
.
225
0
-1
-1

sin 225
0
= -
2
2
cos 225
0
= -
2
2

x
y
.
315
0
1
-1
sin 315
0
= -
2
2
a cos 315
0
=
2
2

Ta ostale uglove vrednosti e biti
2
2
ili
2
3
, naravno opet gledamo da li je + ili - .
Evo par primera:
Primer1.

Nai sin 60
0
i cos 60
0

x
y
.
sin 60
cos 60
0
0
60
0

Kako ugao od 60
0
nije sredina kvadranta, to e vrednosti za sin 60
0
i cos 60
0
biti
2
1
i
2
3
i to obe
pozitivne.Poto je crta za sin 60
0
dua, ona mora biti
2
3
(jer je vei broj) a cos 60
0
je
2
1
jer je crta tu kraa.
Dakle: sin 60
0
=
2
3
i cos 60
0
=
2
1

Primer 2.

Nai sin150
0
i cos 150
0

x
y
.
sin 150
cos 150
150
0
0
0

Crta za sin150
0
je kraa i pozitivna a crta za cos 150
0
je dua i negativna, pa je : sin150
0
=
2
1
a cos 150
0
=-
2
3

Primer 3.

Nai sin
3
4
i cos
3
4
.
Ako date uglove u radijanima prebacimo u stepene, dobijamo da je to
3
4
= 240
0

x
y
.
sin240
cos240
240
0
0
0

Znai, radi se o uglu u treem kvadrantu i nije sredina kvadranta. Primetiemo da su obe vrednosti negativne,
sinus je dui a kosinus krai. Zakljuujemo: sin
3
4
= -
2
3
i cos
3
4
= -
2
1

Primer 4.

Nai sin(- 30
0
) i cos(- 30
0
)

Ovaj ugao, poto je negativan ide u smeru kazaljke na satu. U pozitivnom smeru to bi bio ugao od 330
0
.

x
y
.
sin(-30 )
cos(-30 )
-30
0
0
0

sin(- 30
0
) = sin 330
0
=-
2
1
i cos(- 30
0
)=cos330
0
=
2
3

Da pogledamo ta je sa uglovima od 0,
2
, ,
2
3


x
y
.
1
0
0

Kraci ovog ugla se poklapaju , x osu seku do jedinice, a y osu nigde, zato je
cos0
0
=1 (cela crta) a sin0
0
=0 (nema crte)

x
y
.
1
90
0

Ugao od 90
0
see y osu po celoj crti a x osu nigde. Pa je sin 90
0
=1 a cos 90
0
=0

x
y
.
0
180
-1

sin 180
0
=0 cos 180
0
= - 1


0
x
y
.
-1
270

sin270
0
=-1 cos 270
0
=0

Tangens i kontangens proizvoljnog ugla

Ve smo se ranije upoznali sa formulama
cos
sin
= tg i
sin
cos
= ctg , naravno pod uslovima da
su imenioci razliiti od nule.
Moemo zakljuiti da je tg definisan za cos 0 ,odnosno za
2
+k , kZ
A ctg za sin 0, odnosno za k , kZ

To znai da ako znamo da naemo sin i cos , znamo i tg i ctg

Primer 1.

Nai:

a) tg
4

b) ctg 300
0

a) tg
4
= tg 45
0
=
2
2
2
2
45 cos
45 sin
0
0
= =1
b) ctg 300
0
=
3
3
2
3
2
1
300 sin
300 cos
0
0
=
=


Nauimo sada gde se itaju tangensi i kotangensi na trigonometrijskom krugu.

Uoimo pravu x=1. Ona oigledno prolazi kroz taku A(1,0) i paralelna je sa y osom.Jedan krak

datog ugla opet poklopimo sa x osom a drugi krak e sei ovu pravu x=1 koju emo zvati

TANGENSNA osa . Odseak na tangensnoj osi je ustvari vrednost za tg . Evo to na slici:

y
.
A(1,0)
tg
tangensna osa
x
y
.
A(1,0)
tg
tangensna osa

Uoimo sada pravu y=1 koja prolazi kroz taku B(0,1) i paralelna je x osi. Tu pravu emo zvati

KOTANGENSNA osa i na njoj emo oitavati vrednost za kotangense uglova.

Evo slike:
x
y
.
tg
x
y
.
tg tangensna osa c ko
B(0,1)


Ovde razmiljamo slino kao za sinuse i cosinuse, samo moramo da zapamtimo nova tri broja :

3
3
, 1, 3

Broj 1, pozitivan ili negativan je vrednost za tangense i kotangense uglova koji su sredine

kvadranata, tj. za 45,135,225 i 315 stepeni a za ostale uglove gledamo duinu CRTA koje odsecaju

na tangensnoj i kotangesnoj osi i da li je pozitivna ili negativna.

Vea crta je 3 , a manja je
3
3


x
y
.
tg45
ctg45
45
0
0
0

tg45
0
=1 i ctg45
0
=1 Sredina kvadranta je u pitanju, pa su vrednosti 1.

x
y
.
120
tg120
ctg120
0
0
0

PAZI:
Poto krak ugla ne see tangensnu osu ,moramo ga produiti do preseka sa osom.
Uoimo da su obe vrednosti negativne i da je tangens dui a kotangens krai!

Dakle : tg 120
0
= - 3 i ctg 120
0
= -
3
3


x
y
.
tg240
ctg240
240
0
0
0

tg240
0
= 3 i ctg 240
0
=
3
3
(uoi duine ovih podebljanih crta)

ta je sa graninim uglovima?

x
y
.
2
2
3
2
0

Za 0 stepeni vidimo da ugao ne see nigde tangensnu osu , pa je tg0
0
=0, za ctg0
0
krak i kotangensna

osa idu paralelno, pa kaemo da ctgx tei beskonanosti kad x tei nuli u pozitivnom smeru.

Slino je za ugao od 180
0
. Opet je tangens nula a kotangens tei - .

Za ugao od 90
0
je obrnuta situacija: ctg90
0
=0 a tg90
0
tei +.

Za ugao od 270
0
je ctg270
0
=0 a tg270
0
tei - .

0 360 2
o o
= =
30
6
o

=
60
3
o

=
45
4
o

=
90
2
o

=
2
120
3
o

=
3
135
4
o

=
5
150
6
o

=
180
o
=
7
210
6
o

=
5
225
4
o

=
4
240
3
o

=
3
270
2
o

=
5
300
3
o

=
11
330
6
o

=
7
315
4
o

=
1
2
1
2
2
2
2
2
3
2
3
2
1
1
1
2
1
2
3
2
3
2
2
2
2
2
1 1

Evo male pomoi za one koji su nauili da se snalaze na krugu!


1
SVODJENJE NA I KVADRAT

Kao to smo videli do sada, trigonometrijske funkcije uglova I kvadranta izraunavaju se
na isti nain kao trigonometrijske funkcije otrih uglova pravouglog trougla. Pokazaemo
da se preko formula, trigonometrijske funkcije proizvoljnog ugla mogu izraziti preko
trigonometrijskih funkcija odgovarajueg ugla I kvadranta. Taj postupak se zove
svodjenje na I kvadrat.

1) Iz II u I kvadrant

Vae formule za:
2
0
t
o < <

Primeri:

a)
o o o o
25 cos ) 25 90 sin( 115 sin = + = a moe i:

sin115 sin(180 65 ) sin 65
o o o o
= =

Naravno, ve smo videli veze u I kvadrantu i znamo da je
o o
65 sin 25 cos = . Tako da
moete upotrebiti bilo koju formulu iz ove dve grupe.

b)
2
2
4
cos
4
cos
4
3
cos = = |
.
|
\
|
=
t t
t
t

v) ( )
o o o o
tg tg tg 39 39 180 141 = =
g) ( )
o o o o
tg ctg ctg 11 11 90 101 = + =

www.matematiranje.com www.matematiranje.com/en.html
( )
( )
( )
( )
0
0
0
0
sin cos odnosno sin 90 cos
2
cos sin odnosno cos 90 sin
2
odnosno 90
2
odnosno 90
2
tg ctg tg ctg
ctg tg ctg tg
t
o o o o
t
o o o o
t
o o o o
t
o o o o
| |
+ = + =
|
\ .
| |
+ = + =
|
\ .
| |
+ = + =
|
\ .
| |
+ = + =
|
\ .
0
0
0
0
sin( ) sin
cos( ) cos
( )
( )
:
sin(180 ) sin
cos(180 ) cos
(180 )
(180 )
tg tg
ctg ctg
odnosno
tg tg
ctg ctg
t o o
t o o
t o o
t o o
o o
o o
o o
o o
=
=
=
=
=
=
=
=
2
2) iz III u I kvadrant

Opet imamo dve grupe formula:

Primeri:

a)
4 3 3
sin sin sin sin
3 3 3 3 3 2
t t t t t
t
| | | |
= + = + = =
| |
\ . \ .

b) ( )
o o o o
27 cos 27 180 cos 207 cos = + =
v) ( )
o o o o
ctg tg tg 7 7 270 263 = =
g) 3
6 6 6
7
= = |
.
|
\
|
+ =
t t
t
t
ctg ctg ctg

3) Iz IV u I kvadrant

Ako posmatramo negativan ugao ) ( o :
sin(-o ) = - sino cos(-o ) = coso tg(-o ) = tgo ctg(-o ) = -ctg o
Ovo nam govori da je jedino o cos parna funkcija (jer unitava minus a sve ostale su
neparne)
0
0
0
0
sin( ) sin
cos( ) cos
( )
( )
to jest:
sin(180 ) sin
cos(180 ) cos
(180 )
(180 )
tg tg
ctg ctg
tg tg
ctg ctg
t o o
t o o
t o o
t o o
o o
o o
o o
o o
+ =
+ =
+ =
+ =
+ =
+ =
+ =
+ =
( )
( )
( )
( )
0
0
0
0
3
sin cos tj. sin 270 cos
2
3
cos sin tj. cos 270 sin
2
3
tj. 270
2
3
tj 270
2
tg ctg tg ctg
ctg tg ctg tg
t
o o o o
t
o o o o
t
o o o o
t
o o o o
| |
= =
|
\ .
| |
= =
|
\ .
| |
= =
|
\ .
| |
= =
|
\ .
( )
( )
( )
( )
0
0
0
0
3
sin cos tj. sin 270 cos
2
3
cos sin tj. cos 270 sin
2
3
tj. 270
2
3
tj. 270
2
tg ctg tg ctg
ctg tg ctg tg
t
o o o o
t
o o o o
t
o o o o
t
o o o o
| |
+ = + =
|
\ .
| |
+ = + =
|
\ .
| |
+ = + =
|
\ .
| |
+ = + =
|
\ .
3

Primeri:

a) ( )
o o o o
37 cos 37 270 sin 307 sin = + =
b) ( )
2
3
30 cos 30 cos = =
o o

v)
3
3
6 6 6
11
= = |
.
|
\
|
=
t t t
tg tg tg
g)
3
3 3 3
ctg ctg
t t | |
= =
|
\ .

to se tie periodinosti funkcija x sin i x cos ve smo uoili da vai:

0
0
sin( 2 ) sin odnosno sin( 360 ) sin
cos( 2 ) cos odnosno cos( 360 ) cos
k k
k k
o t o o o
o t o o o
+ = + =
+ = + =

za k koji je bilo koji ceo broj.

Dakle: osnovni period finkcija x sin i x cos je t 2 = T odnosno
o
T 360 =

Primeri:

a) =
o
1170 sin (oduzmimo od
o
1170 po
o
360 dok se ne dodje ispod
o
360 )

o o
o o
o o o
90 360 450
450 360 810
810 360 1170
=
=
=

Pa je: 1 90 sin 1170 sin = =
o o
ili moemo zapisati:
o o o
90 sin ) 2 3 90 sin( 1170 sin = + = t

b) =
o
780 cos (slian postupak)

o o o
o o o
60 360 420
420 360 780
=
=

Pa je
2
1
60 cos 780 cos = =
o o
tj.
2
1
60 cos ) 360 60 cos( 780 cos = = + =
o o o o

Za tangense i kotangense vai:

4
0
0
( ) odnosno ( 180 )
( ) odnosno c ( 180 )
tg k tg tg k tg
ctg k ctg tg k ctg
o t o o o
o t o o o
+ = + =
+ = + =

Dakle: osnovni period funkcija tgx i ctgx je t = T odnosno
o
T 180 =

Primeri:

a) =
o
tg750 (odavde od
o
750 oduzmemo po
o
180 dok se ne spustimo ispod
o
180 )

3
3
30 750
30 180 210
210 180 390
390 180 570
570 180 750
= =
=
=
=
=
o o
o o o
o o o
o o
o o o
tg tg

b) ( ) 3 30 1110 1110 = = =
o o o
ctg ctg ctg jer je
o o o
30 180 6 1110 + =

ZADACI:

1) Uprostiti izraz:
o o o
o o o
ctg
tg
780 cos 1860 sin 405
1140 390 cos 750 sin

Reenja: Najpre emo upotrebom formula sve prebaciti u I kvadrant!!!

_________________________________________________________
1
sin 750 sin(30 2 360 ) sin30
2
3
cos390 cos(30 360 ) cos30
2
1140 (60 6 180 ) 60 3
405 (45 2 180 ) 45 1
sin1860 sin(60
o o o o
o o o o
o o o o
o o o o
o o
tg tg tg
ctg ctg ctg
= + = =
= + = =
= + = =
= + = =
= +
3
5 360 ) sin 60
2
1
cos 780 cos(60 2 360 ) cos 60
2
o o
o o o o
= =
= + = =

Vratimo ova reenja u poetni zadatak:

1
sin 750 cos390 1140
2
405 sin1860 cos 780
o o o
o o o
tg
ctg

=

3
2
3
3
1
2
1
2
3 =
5

2) Uprosti izraz:

3
8
sin
4
7
cos
3
10
4
17
3
7
sin
6
17
cos
t t t
t t t

ctg
tg

Slino kao u prethodnom zadatku, sve prebacujemo u I kvadrant.

_____________________________________
17 17 180 3
cos cos cos510 cos150 cos(180 30 ) cos30
6 6 2
7 6 3
sin sin sin 2 sin sin 60
3 3 3 3 3 2
17 16
4 45 1
4 4 4 4 4
o
o o o o o
o
o
tg tg tg tg tg
t
t t t t t
t
t t t t t
t
= = = = = =
| | | |
= + = + = = =
| |
\ . \ .
| | | |
= + = + = = =
| |
\ . \ .
____________________________________
10 9 3
3 60
3 3 3 3 3 3
7 7 180 2
cos cos cos315 cos( 45 ) cos 45
4 4 2
8 2 6 2 2 2 180
sin sin sin 2 sin sin sin120
3 3 3 3 3 3
o
o
o o o
o
o
ctg ctg ctg ctg ctg
t t t t t
t
t
t t t t t
t
| | | |
= + = + = = =
| |
\ . \ .
= = = = =
| | | |
= + = + = = =
| |
\ . \ .
sin(90 30 )
3
cos30
2
o o
o
= + =
= =

Zamenimo ove vrednosti u zadatak:

3
17 7 17
cos sin
6 3 4
10 7 8
cos sin
3 4 3
tg
ctg
t t t
t t t

=

2
3
2
1
3
2
3 2
3
2
3 3 2 3 2
2 2 2 2
= = =
3) Dokazati indetitet:

o
o o t
o t o
tg
2
1
cos ) cos(
) sin( 2 sin
=

Kod indetiteta krenimo od jedne strane i transformiemo je, dok ne dodjemo do druge
strane.
6

Vai:

o o t
o o t
cos ) cos(
sin ) sin(
=
=

sin 2sin( ) sin 2sin sin
cos( ) cos cos cos 2cos
1 sin 1
2 cos 2
tg
o t o o o o
t o o o o o
o
o
o

= = =

= =


o
o t o t
o o
t
o
t
sin
) ( ) 2 cos(
) cos(
2 2
3
cos
=
+
|
.
|
\
|
+
|
.
|
\
|

tg
ctg

Vai:

o o t
o o t
o o
o o
t
o o
t
tg tg
tg ctg
=
= +
=
= |
.
|
\
|
+
= |
.
|
\
|

) (
cos ) 2 cos(
cos ) cos(
2
sin
2
3
cos

Pa je:

3
cos cos( )
( sin ) ( )
2 2
cos(2 ) ( )
ctg
tg
tg
t t
o o o
o o
t o t o
| | | |
+
| |

\ . \ .
=
+
(cos ) o
(cos ) o ( ) tgo
sino =


1
ADICIONE FORMULE

Zbir uglova

sin( ) sin cos cos sin
cos( ) cos cos sin sin
( )
1
1
( )
tg tg
tg
tg tg
ctg ctg
ctg
ctg ctg

+ = +
+ =
+
+ =

+ =
+

Razlika uglova

ctg ctg
ctg ctg
ctg
tg tg
tg tg
tg
+
=
+

=
+ =
=
1
) (
1
) (
sin sin cos cos ) cos(
sin cos cos sin ) sin(

Primeujete da su formule za razliku uglova iste kao i za zbir uglova samo su promenjeni
znaci!!!
Naravno, uenicima je uvek problem da zapamte formule a bezobrazni profesori im
ne daju da ih koriste iz knjige. Na je savet da probate da sebi stvorite asocijaciju koja
e vam pomoi da zapamtite odredjenu formulu. Autor ovoga teksta vam nudi svoju
asocijaciju:

Zapamtite dve male pesmice koje odgovaraju na dve poetne formule:

sin cos cos sin ) sin( + = + ( ) sin sin cos cos cos = +
sin - ko vie ko-si kosi-kosi manje sine-sine
Uvek prvo piite ugao pa

Za ) ( + tg znamo da je:

sin sin cos cos
sin cos cos sin
) cos(
) sin(
) (
+
+
=
+
+
= + tg (sad gde vidite sinus zamenite
ga sa tangens a kosinus sa jedinicom)

tg tg
tg tg
tg tg
tg tg
+
=

+
=
1 1 1
1 1

2
Za
( )
ctg

+
+ = = =
+ +
(zamenite sinus sa 1, a kosinus
sa kotanges)

tg ctg
ctg ctg
ctg ctg
ctg ctg
+

=
+

=
1
1 1
1 1

Znai zapamtili smo sinko vie kosi i kosi kosi manje sine sine i izveli smo
formule za zbir uglova. Za razliku uglova samo promenimo znake!!!

1) Nai bez upotrebe raunskih pomagala vrednost trigonometrijskih funkcija uglova od
a)15, 75, i b) 105 stepeni

a)

= racionaliemo sa
3 3
3 3

=
( ) ( )
3 2
6
3 2 6
6
3 6 12
3 9
3 3 6 9
3 3
3 3
2
2
2
=
+
=

Naravno
o
tg15 smo mogli izraunati i lake
o
o
o
tg
15 cos
15 sin
15 =

3 2
3 4
3 2
3 2
3 2
3 2
1
15
1
15 + =
+
=
+
+
= =
o
o
tg
ctg


sin15 sin(45 30 )
sin 45 cos30 cos 45 sin30
2 3 2 1 2( 3 1)
2 2 2 2 4
cos15 cos(45 30 )
cos 45 cos30 sin 45 sin30
2 3 2 1 2( 3 1)
2 2 2 2 4
45 30
15 (45 30 )
1 45 30
3 3
3
1
3
3
3
1
3
o o o
o o o o
o o o
o o o o
o o
o o o
o o
tg tg
tg tg
tg tg
=
=
= =
=
= +
+
= + =
= =
+
= =
+
3 3
3
+
3 3
3 3
=
+
3
( )
( )
sin 75 sin(45 30 )
sin 45 cos30 cos 45 sin30
2 3 2 1
2 2 2 2
2 3 1
4
cos 75 cos(45 30 )
cos 45 cos30 sin 45 sin30
2 3 2 1
2 2 2 2
2 3 1
4
o o o
o o o o
o o o
o o o o
= +
= +
= +
+
=
= +
=
=
=

( )
( )
=
+
=
+
= =
1 3
1 3
4
1 3 2
4
1 3 2
75 cos
75 sin
75
o
o
o
tg (moramo opet racionalizaciju)
( )
3 2
3 2
3 2
3 2
1
75
1
75
3 2
2
3 2 2
2
3 2 4
1 3
1 3 2 3
1 3
1 3
1 3
1 3
=
+
= =
+ =
+
=
+
=
+ +
=
+
+
+
=
o
o
tg
ctg

b) =
+ = + =
o o o o
15
2
sin ) 15 90 sin( 105 sin

(imamo formulu) = =
o
15 cos
(a ovo smo ve nali)
4
) 1 3 ( 2 +
=
Naravno, isto bismo dobili i preko formule ( )
o o o
45 60 sin 105 sin + =

2( 3 1)
cos105 cos 15 sin15
2 4
105 15 15 ( 2 3)
2
105 15 15 ( 2 3)
2
o o o
o o o
o o o
tg tg ctg
ctg ctg tg

= + = =

= + = = +

= + = =

opet ponavljamo da moe I ideja da je
0
105 (60 45 )
o o
tg tg = + itd.
4

2)a) Proveri jednakost
2
1
10 sin 20 cos 10 cos 20 sin = +
o o o o

= +
o o o o
10 sin 20 cos 10 cos 20 sin (ovo je: ) sin( sin cos cos sin + = + )

2
1
30 sin ) 10 20 sin( = = + =
o o o

b)
2
3
17 sin 47 sin 17 cos 47 cos = +
o o o o

= +
o o o o
17 sin 47 sin 17 cos 47 cos (ovo je: ) cos( sin sin cos cos = + )

2
3
30 cos ) 17 47 cos( = = =
o o o

3) Izraunati ) sin( + , ako je
13
5
cos ,
5
3
sin = + = i
2
3
, , ,
2

sin( ) sin cos cos sin + = +

Znai fale nam cos i sin . Njih emo nai iz osnovne indentinosti:

13
12
sin
169
144
sin
169
144
sin
169
25 169
sin
13
5
1 sin
cos 1 sin
1 cos sin
2
2
2
2
2 2
2 2
=
=
=
=
=
= +

ovde su sinusi negativni
Dakle:

Dal da uzmemo + ili to nam
govori lokacija ugla

Ovde su kosinusi negativni! Znai da je
4
cos
5
=
5
4
cos
25
16
cos
25
16
cos
25
9 25
cos
25
9
1 cos
5
3
1 cos
sin 1 cos
1 cos sin
2
2
2
2
2
2 2
2 2
=
=
=
=
=
=
=
= +
,
2
12
sin
13
=
5

Vratimo se da izraunamo ( ) + sin

( )
65
33
65
48
65
15
13
12
5
4
13
5
5
3
sin = + =
= +

4) Izraunati
4
tg za koje je
13
12
sin = i
,
2

tg
tg
tg tg
tg tg
tg
+
=
+
1
1
4
1
4
4

Poto je
cos
sin
= tg , znai moramo nai cos


Da li uzeti + ili ?
,
2

Ovde su kosinusi negativni!!!

Dakle

13
5
cos
169
25
cos
169
25
cos
169
144 169
cos
169
144
1 cos
1 cos
13
12
1 cos sin
2
2
2
2
2
2 2
=
=
=
=
=
= +
= +

5
cos
13
=
5
12
13
5
13
12
=
tg
tg
12
1
5
12
4
1
5
7
7
5
17
4 17
5
tg
tg

+ =

+

+ = =

6

5) Ako su i otri uglovi i ako je
2
1
= tg i
3
1
= tg pokazati da je
4
+ =

Ispitajmo koliko je ? ) ( = + tg

1
6
5
6
5
3
1
2
1
1
3
1
2
1
1
) ( = =

+
=
+
= +

tg tg
tg tg
tg

Znai: 1 ) ( = + tg , ovo je mogue u 2 situacije:
o
45 = + ili
o
225 = + poto su
i otri uglovi, zakljuujemo:

o
45 = + tj.
4
= +

6) Dokazati da je , ) ( ) 3 2 (
2
tgy y x tg y tg = + ako je 0 3 2 = tgy tgx

= + ) ( ) 3 2 (
2
y x tg y tg
=
+

+
tgxtgy
tgy tgx
y tg
1
) 3 2 (
2
(poto je 0 3 2 = tgy tgx zakljuujemo
2
3tgy
tgx = )

2
2
2
2
3
2
(2 3 )
3
1
2
3 2
2
(2 3 )
2 3
2
(2 3 )
tgy
tgy
tg y
tgy
tgy
tgy tg
tg y
tg y
tg y
+ =
+
+ =
+
+
2
3 2
2 3
tgy tgy
tg y
+
tgy =

Ovim je dokaz zavren.

7) Dokazati identitet:

sin( )
cos( ) 1
tg tg
tg tg

+ +
=
+


+ +
= =
+
(sada emo izvui: cos cos i gore i
dole) www.matematiranje.com
7

cos cos
=
sin sin
cos cos
cos cos

+

1 sin sin
1
cos cos
tg tg
tg tg

+
=
+
+

8) Ako je
2
1
,
1 2
1 2
=
+
= tg tg i , 0, ,
2

dokazati da je
4
=

Sredimo prvo izraze tg i tg

1 2
1 2
+
= tg (izvrimo racionalizaciju)
( )
2
2
2
2 1
2 1 2 1 2 2 2 1
2 1 2 1 2 1
2 1
3 2 2
tg
tg
+
+ + + +
= = =
+

= +

1 1 2 2
2 2 2 2
2
2
tg
tg
= = =
=

( )
2
3 2 2
2
( ) 2 je zajedniki i gore i dole=
1 2
1 3 2 2
2
6 4 2 2 6 3 2
2 2
1
2 3 2 4 6 3 2
2 2 2 2
tg tg
tg
tg tg

+
= = =
+
+ +
+ +
= = =
+
+ +

Dakle 1 ) ( = tg , to nam govori da je
o
45 = ili
o
225 = . Poto u zadatku
kae da je
2
, 0 ,

zakljuujemo
o
45 = tj.
4
= to je i trebalo
dokazati!

1
TRIGONOMETRIJSKE FUNKCIJE DVOSTRUKOG UGLA

Formule su:

1. cos sin 2 2 sin =
2.
2 2
sin cos 2 cos =
3.
2
1
2
2
tg
tg
tg
=
4.
ctg
ctg
ctg
2
1
2
2
=

Primeri:
1) a)
2
1
2
2 sin
tg
tg
+
= Dokazati.

sin 2 2sin cos = =(uvek moemo u imenioci dopisati 1, zar ne?)=

2 2
2sin cos 2sin cos
sin 2
1 sin cos

= = =
+
(trik: izvuemo zajedniki i gore i dole
2
cos )=

2
cos
2
2sin
cos
cos
2 2 2
2
2 2
1 1 sin
1
cos
tg tg
tg tg

= =
+ +
+

b)
2
2
1
1
2 cos
tg
tg
+
= Dokazati.

=
+
= =

2 2
2 2 2 2
2 2
cos sin
sin cos
1
sin cos
sin cos 2 cos (isti trik izvuemo
2
cos i gore i dole)

2
2
2 2 2
2 2 2
2
2
sin
cos 1
cos 1 1
,
1 1 sin
cos 1
cos
tg tg
tg tg

= = =
+ +
+

to je i trebalo dokazati.


2
v)
3
sin 4 sin 3 3 sin = Dokazati.

+ = ) 2 sin( 3 sin Iskoristimo formulu sin( ) sin cos cos sin + = +
+ = sin 2 cos cos 2 sin sad formule za dvostruki ugao

3 2
3 2 2
2 2
sin cos sin 3
sin cos sin cos sin 2
sin ) sin (cos cos ) cos sin 2 (
=
+ =
+ =

(sad emo iz 1 cos sin
2 2
= + izraziti
2 2
sin 1 cos = )

2 3
3 3
3
3sin (1 sin ) sin
3sin 3sin sin
3sin 4sin

=
=
=

g)
5
4
cos = Nadji vrednosti za dvostruke uglove ako je u IV kvadrantu.

Najpre emo izraunati sin

25
9
sin
25
9
sin
25
16
1 sin
5
4
1 sin
cos 1 sin
1 cos sin
2
2
2
2
2 2
2 2
=
=
=
=
=
= +

5
3
sin = , poto je ugao iz IV kvadranta uzeemo da je
5
3
sin =

Sada je:

3
7
24
25
7
25
24
2 cos
2 sin
2
25
7
25
9
25
16
5
3
5
4
sin cos 2 cos
25
24
5
4
5
3
2
cos sin 2 2 sin
2 2
2 2
=
= =
= =
=
=
=
=
=

tg

2) sin =0,6 i pripada prvom kvadrantu, nadji vrednosti za dvostruke uglove.

Sada emo prvo nai cos

3)Dokazati

a)
4
1
15 cos 15 sin =
o o

8 , 0 cos
8 , 0 cos
64 , 0 cos
64 , 0 cos
36 , 0 1 cos
) 6 , 0 ( 1 cos
sin 1 cos
1 cos sin
2
2
2 2
2 2
2 2
+ =
=
=
=
=
=
=
= +

2 2
2 2
sin 2 2sin cos
2 0, 6 0, 8
3 4 24
2
5 5 25
cos 2 cos sin
4 3 7

5 5 25
24
sin 2
25
2
7
cos 2
25
24
2
7
tg
tg

=
=
= =
=

= =

= =
=
4
sin15 cos15
o o
= (trik je da dodamo
2
2
)
= =
2
15 cos 15 sin 2
0 0
(ovo u brojiocu je formula za cos sin 2 2 sin = )
4
1
2
2
1
2
30 sin
= = =
o

b) 2 cos cos sin 4 1
2 2 2
=

2 2
1 4sin cos = (poto je formula , cos sin 2 2 sin = to je
2 sin cos sin 4
2 2 2
= )
pa je
2 2
1 4sin cos =
2 2
1 sin 2 cos 2 =

4) Dokazati
a) 1 2 cos sin 2
2
= +

1 cos sin
sin cos sin 2 2 cos sin 2
2 2
2 2 2 2
= + =
+ = +

b)
2 4 4
sin 5 , 0 1 sin cos = +

Da bi ovo dokazali podjimo od indentiteta:

/ 1 cos sin
2 2
= + Kvadriramo

4 2 2 4
4 4 2 2 2 2
2 2
4 4 2 2 2
4 4 2
4 4 2
sin 2sin cos cos 1
2
sin cos 1 2sin cos ( dodamo izrazu 2sin cos )
2
4sin cos
sin cos 1 (ovde je 4sin cos sin 2 )
2
1
sin cos 1 sin 2
2
sin cos 1 0, 5sin 2

+ + =
+ =
+ = =
+ =
+ =


4
cos 8 3 2 cos 4 4 cos = + +

Reenje: Poi emo od leve strane da dokaemo desnu.

5

2 2
2 2 2 2
2 2 2 2 2 2
2 2 2 2 2 2 2 2 2
2
cos 4 4cos 2 3
cos 2 (2 ) 4(cos sin ) 3
cos (2 ) sin (2 ) 4cos 4sin 3
(cos sin ) (2sin cos ) 4cos 4sin 3
(cos (1 cos )) 4sin cos 4cos 4sin 3 [zamenimo sin 1 cos ]
(2cos 1

+ + =
+ + =
+ + =
+ + =
+ + = =
2 2 2 2 2
4 2
) 4cos (1 cos ) 4cos 4(1 cos ) 3
4cos 4cos

+ + =
2
1 4cos +
4 2
4cos 4cos + +
2
4 4cos +
4
3
8cos
+ =
=

A ovo smo trebali dokazati!!

6) Ako je 4 , 1
2
cos
2
sin = +
x x
izraunati sin x

Reenje: Kvadriraemo datu jednakost.

2
2 2
sin cos 1, 4 / ()
2 2
sin 2sin cos cos 1, 96 [ovde je 2sin cos sin ]
2 2 2 2 2 2
x x
x x x x x x
x
+ =
+ + = =

1 sin 1, 96
sin 1, 96 1
sin 0, 96
x
x
x
+ =
=
=

7) Predstavi 3 tg kao funkciju od tg

Reenje:

2
2
2
2
2
3 (2 )
1 2
2 (1 )
2
1
1
2
1
1
tg tg
tg tg
tg tg
tg tg tg
tg
tg
tg
tg
tg
tg
tg

+
= + = =

+
+

= =

2 2
2
1 2
1
tg tg
tg

3 3
2 2
2 3
1 1
tg tg tg tg tg
tg tg

+
= =
+ +


6

8) Dokai indetitet:

=
+
+

4
cos 2
cos sin
2 sin 1

Reenje:

2 2 2
1 sin 2 sin cos 2sin cos (sin cos )
sin cos sin cos

+ + + +
= =
+ + sin cos +

= + = cos sin (trik: kod oba sabiraka emo dodati
2
2
tj.
2
2
2
)
= + cos
2
2
sin
2
2
2 2
izvuemo 2 kao zajedniki
=
+ cos
2
2
sin
2
2
2 poto je
2
2
4
sin =
i
2
2
4
cos =
zamenimo u izraz
=
cos
4
cos sin
4
sin 2 malo pretumbamo
=
+
4
sin sin cos
4
cos 2

ovo u zagradi je formula za ) cos(
4
cos 2


1
TRANSFORMACIJE ZBIRA I RAZLIKE
TRIGONOMETRIJSKIH FUNKCIJA U PROIZVOD I
OBRNUTO

Formule su:

1.
2
cos
2
sin 2 sin sin

+
= +
2.
2
sin
2
cos 2 sin sin

+
=
3.
2
cos
2
cos 2 cos cos

+
= +
4.
2
sin
2
sin 2 cos cos

+
=

5.

cos cos
) sin(
= tg tg
6.

sin sin
) sin(
= ctg ctg

7.
1
sin cos [sin( ) sin( )]
2
x y x y x y = + +
8.
1
cos sin [sin( ) sin( )]
2
x y x y x y = +
9.
1
cos cos [cos( ) cos( )]
2
x y x y x y = + +
10.
1
sin sin [cos( ) cos( )]
2
x y x y x y = +

Primeri :

1) Transformisati u proizvod

a)
o o
50 cos 20 sin +

b) sin56 cos56
o o

v) sin sin

2
a) = +
o o
50 cos 20 sin (poto nam formula za zbir sinusa i kosinusa, upotrebom veza u I
kvandrantu, prebaciemo: cos50 sin 40
o o
= )

o o
o o
o o
o o o o
o o
10 cos 10 cos
2
1
2
10 cos 30 sin 2
) 10 cos( 30 sin 2
2
40 20
cos
2
40 20
sin 2 40 sin 20 sin
= =
=
=
+
= + =

b)

sin56 cos56
sin56 sin34
56 34 56 34
2cos sin
2 2
2cos 45 sin11
2
2 sin11 2 sin11
2
o o
o o
o o o o
o o
o o
=
=
+
=
=
= =

v)

sin sin
sin sin
2
2cos

=

=

=
2
+
2
sin
2 2
2
2cos sin
4 2
2
2
2cos sin
4 2
2
2 sin
2 4
2 sin
4

+
=
=

=

=

3

2) Dokazati da je:

a) 25 , 0 75 sin 15 sin =
o o

b) 5 , 0 45 cos 135 cos =
o o

a)

1
sin15 sin 75 sin(15 75 ) sin(15 75 )
2
1
sin90 sin( 60 ) pazi: sinx je neparna funkcija sin(-x) = -sinx
2
1
sin90 sin 60
2
1 1 1 1 1
1 0, 25
2 2 2 2 4
o o o o o o
o o
o o
= + +

= +

=

= = = =

b)

[ ]
1
cos135 cos 45 cos(135 45 ) cos(135 45 )
2
1
cos90 cos180
2
1 1
0 1 0, 5
2 2
o o o o o o
o o
= + +

+ =

= = =

3) Izraunati a) sin5x sin3x=? b) =
4
cos
3
cos
2
cos
x x x
?

a)

[ ]
[ ] x x
x x x x x x
8 cos 2 cos
2
1
) 3 5 cos( ) 3 5 cos(
2
1
3 sin 5 sin
=
+ =

b)
=
4
cos
3
cos
2
cos
x x x
( grupiemo prva dva na koja emo upotrebiti formulu, a
4
cos
x
neka saeka!!!)

4
cos cos cos
2 3 4
1
cos cos cos
2 2 3 2 3 4
1 5
cos cos cos
2 6 6 4
1 1 5
(cos cos ) (cos cos ) ovde opet upotrebimo formulu za izraze u zagradama
2 6 4 2 6 4
1 1
cos
2 2
x x x
x x x x x
x x x
x x x x
x

=

= + +

= +

= +
=
1 1 5 5
cos cos cos
6 6 4 2 2 6 4 6 4 4
1 5 1 7 13
cos cos cos cos
4 12 12 4 12 12
1 5 7 13
cos cos cos cos
4 12 12 12 12
x x x x x x x
x x x x
x x x x

+ + + + +

= + + +

= + + +

4) Dokazati da je : a)
8
3
80 sin 40 sin 20 sin =
o o o

b)
8
3
70 cos 50 cos 10 cos =
o o o

a) =
o o o
80 sin 40 sin 20 sin upakujemo prvi i trei inilac po formuli.

0 0 0 0
0
1
sin 20 sin 40 sin80 (sin 20 sin80 ) sin 40 [cos(20 80 ) cos(20 80 )] sin 40
2
1
cos 60 cos100 sin 40
2
1 1 1 1
sin 40 cos100 {Znamo da je cos100 cos80 , pa je } sin 40 cos80
2 2 2 2
1
sin 40
4
o o o o o o o
o o o
o o o o o
= = +

= = = +

=
1
sin 40 cos80
2
1 1 1
sin 40 (sin120 sin( 40 ))
4 2 2
1 1
sin 40 (sin120 sin 40 )
4 4
1
sin 40
4
o o o
o o o
o o o
o
+

= + +

= +
=
1 1
sin120 sin 40
4 4
o o
+
1 1 3 3
sin120
4 4 2 8
o
= = =

5

b)
Pa ovo je ustvari isti zadatak!!!

Zato?

o o
o o
o o
20 sin 70 cos
40 sin 50 cos
80 sin 10 cos
=
=
=

Dakle
o o o
70 cos 50 cos 10 cos je isto
8
3

5) Transformisati u proizvod , sin sin sin z y x + + ako je = + + z y x

[ ]
sin sin sin
sin sin sin ( )
sin sin sin( ) Upotrebimo sin sin 2sin cos i sin 2sin cos
2 2 2 2
2sin cos 2sin cos Izvuemo zajedniki 2sin
2 2 2 2 2
2sin [cos cos ] S
2 2 2
x y z
x y x y
x y x y
x y x y x y
x y x y x y x y x y
x y x y x y
+ + =
+ + + =
+
+ + + + = =
+ + + +
+ =
+ +
+ = ad formula za cos +cos
2sin 2 cos cos
2 2 2
4sin cos cos
2 2 2
x y x y
x y x y

+
=
+
=

transformiemo
2
sin
y x +

2
cos
2
90 sin
2 2
sin
2
sin
2
sin
z z z z y x
o
=
=
+
po formuli za veze u I
kvandrantu.

Dakle:
2
cos
2
cos
2
cos 4 sin sin sin
z y x
z y x = + + simpatino, zar ne?

6) Dokazati da je:

0 1095 sin 795 sin 495 sin = +
o o o

6
Reenje: Najpre emo ove uglove prebaciti u I kvadrant, da nam bude lake!!!

sin 495 sin(495 360 ) sin135 cos 45
sin 795 sin(795 2 360 ) sin 75 cos15
sin1095 sin(1095 3 360 ) sin15
o o o o o
o o o o
o o o o
= = =
= = =
= =

Znai sada imamo:

cos 45 cos15 sin15 na prva dva lana upotrebimo formulu...
45 15 45 15
2sin sin sin15
2 2
2sin30 sin15 sin15
1
2 sin15 sin15 sin15 sin15 0
2
o o o
o o o o
o
o o o
o o o o
+ =
+
+ =
+ =
+ = + =

7) Dokazati da je:

4 81 63 27 9 = +
o o o o
tg tg tg tg

Reenje: Pregrupiemo prvo lanove:

( ) ( )
81 9 63 27
sin(81 9 ) sin(63 27 )
cos81 cos9 cos 63 cos 27
sin90 sin90
(sin90 1)
cos81 sin9
1 1
cos 63 sin 27
1
sin9 cos9
o o o o
o o o o
o o o o
o o
o
o o o o
o o
o o o o
o o
o
tg tg tg tg imamo formule + + =
+ +
=
= =
=
=

=

1 2
sin 27 cos 27 2
2 2
(sin 2 2sin cos )
2sin9 cos9 2sin 27 cos 27
2 2
( )
sin18 sin54
2(sin54 sin18 )
( )
sin18 sin54
54 18 54 18
2 2cos sin
4cos36 sin18
2 2
sin18 sin54
o o o
o o o o
o o
o o
o o
o o o o
o o
o o
dodamo
zajednicki
gore formula

=

= =
=
=
+
=
sin18
o
4cos36 4 cos36
sin54
sin54
o o
o
o
= =
cos36
o
4 =

7
5) Izraunati
o
36 sin bez upotrebe tablica.

Reenje: Znamo da vai veza u I kvandrantu:

o o
54 cos 36 sin =
odnosno
o o
18 3 cos 18 2 sin =

formula za 2 sin imamo: cos sin 2 2 sin = a formula za 3 cos smo izveli
(pogledaj)
3
cos3 4cos 3cos = . Upotrebimo ih:

o o o
o o o
18 cos 3 18 cos 4 18 3 cos
18 cos 18 sin 2 18 2 sin
3
=
=

Pa je:

o o o o
18 cos 18 sin 2 18 cos 3 18 cos 4
3
=

(sve podelimo sa
o
18 cos )

o o
18 sin 2 3 18 cos 4
2
=

(onda je
2 0 2 0 2 2
sin 18 cos 18 1 cos 18 1 sin 18
o o
+ = = )

2
2
2
4(1 sin 18) 3 2sin18 0
4 4sin 18 3 2sin18 0
4sin 18 2sin18 1 0
o
o
o
=
=
+ =

(uzmimo smenu t
o
= 18 sin )

0 1 2 4
2
= + t t

1,2
2 20 2 2 5 2( 1 5)
8 8 8
t

= = =
4
5 1
4
5 1
4
5 1
2
1
2 , 1

=
+
=

=
t
t
t

4
1 5
18 sin

=
o

Nadjimo sad
o
18 cos
8

2 2
2
2
2
2
2
sin 18 cos 18 1
5 1
cos 18 1
4
5 2 5 1
cos 18 1
16
16 6 2 5
cos 18
16
10 2 5
cos 18
16
o o
o
o
o
o
+ =

=

+
=
+
=
+
=

4
5 2 10
18 cos
16
5 2 10
18 cos
+
=
+
=
o
o

( ) ( )
( )( )
8
5 2 10 1 5 2 5
36 sin
8
5 2 10 1 5
36 sin
) 1 5 (
4
5 2 10
4
1 5
2 36 sin
18 cos 18 sin 2 36 sin
2
+ +
=
+
=
=
=
o
o
o
o o o
koren pod ubacimo

( )( )
( )
6 2 5 10 2 5
sin36
8
60 12 5 20 5 20
sin36
8
40 8 5
sin36
8
8 5 5
sin36
8
2 2 5 5
sin36
8
2 5 5
sin36
4
o
o
o
o
o
o
+
=
+
=
=

=

9

www.matematiranje.comwww.matematiranje.com/en.html
1
Trigonometrijskejednaine(osnovne)
1. sinx=a
Ovajednainaimareenjaakoje 1 1 s s a zbogogranienostisinusnefunkcijeizmedju1i1.
Dabilakerazumelikakosereavajuovejednaine,posmatraemosledeesituacije:
i) 1 0 < < a
ii) 0 1 < < a
iii) 0 = a
iv) 1 = a
v) 1 = a
a) a x = sin 1 0 < < a
Postupak: Nadjemo vrednost a na yosi i povuemo pravu a y =

Ona see trigonometrijski krug ( take A i B ) i
spojimosakordinatnimpoetkom.Dobilismodvatraenaugla: ) (o i ) ( o t .Evoslike:
Reenjazapisujemo:
t o k x 2
1
+ =
t o t k x 2 ) (
2
+ =
z k e
PAZI: t k 2 dodajemozbogperiodinostifunkcije x sin ,kojaje

0
360 2 = t ,tojeobavezno!Reenjese
(kadpostaneteiskusni)moesjedinitiiujednoreenje:
t o k x
k
k
+ = ) 1 ( z k e
2
Primer:
Reitijednainu:
2
1
sin = x
Reenje: Prvo nacrtamo trigonometrijski krug. Nadjemo na yosi vrednost

2
1
i povuemo pravu
2
1
= y ,
paralelnu sa xosom. Ta prava see trigonometrijski krug u takama A i B. Te take spajamo sa koordinatnim
poetkomidobilismotraeneuglove.
Iztablice(kozna)vidimodasutraeniuglovi:
6
30
0
1
t
o = =
6
5
150
0
2
t
o = =
Evoslike:
Reenjasu:

t
t
k x 2
6
1
+ =
t
t
k x 2
6
5
2
+ =
z k e
Ilizajedno: t
t
k x
k
+ =
6
) 1 (
ii) a x = sin 0 1 < < a

Postupakjesliankaomalopre.Nadjemovrednostanayosi(pazi:sadjeanegativnopajeispodxose),
povuemopravuparalelnusaxosom.Mestagdepravay=aseetrigonometrijskikrug(AiB)spojimosa
koordinatnimpoetkomidobilismotraeneuglove:
) ( o
i
) ( o t +

3
Naslicitoizgleda:
Reenjasu:
t o k x 2
1
+ =
t o t k x 2 ) (
2
+ + =
z k e

Primer:
Reijednainu:
2
2
sin = x
0
45
4
t
=

4
5
225
0
t
=
Reenjasu:
t
t
k x 2
4
1
+ =
t
t
k x 2
4
5
2
+ =
k Z e
Naravno, ovo negativno reenje t
t
k 2
4
+ moemo napisati i kao t
t
k 2
4
7
+ ali je obiaj da se uglovi u IV
kvadrantupiukaonegativni
4
iii) 0 sin = x
Sinusisujednakinulizaugloveod
0
0 i
0
180
t k x 2 0+ =
t t k x 2 + =
k Z e

Ilizajedno:
t k x =

k Z e

iv) 1 sin = x
Sinusimavrednost1zaugaood
0
90
Ovdeimamosamojednoreenje: t
t
k x 2
2
+ = k Z e
vi) 1 sin = x
t
t
k x 2
2
+ = k Z e
Ilimoemozapisatiprekopozitivnogugla:

t
t
k x 2
2
3
+ =
k Z e

5
2.
b x = cos
Kaoikod a x = sin

iovdemorabiti 1 1 s s b dabijednainaimalareenja.
Iovdeemoraslanitiproblem:
i) 1 0 < < b
ii) 1 0 b < <
iii) 0 = b
iv) 1 = b
v) 1 = b
i) b x = cos 1 0 < < b
OviuglovisenalazeuIiIVkvadrantu.
Postupak:Naxosinadjemovrednostb.Povuemopravuparalelnusayosom.Tapravasee
trigonometrijskikrugutakamaMiN.Spojimotetakesakoordinatnimpoetkomidobilismotraene
uglove: o i ) ( o
Reenjasu:
t o k x 2 + =
t o k x 2 + =
k Z e

Ugao
o
odredimoiztablicailikonstruktivno.
6
Primer:
Reijednainu:
2
3
cos = x
Reenjasu:

, 2
6
t
t
k x + = k Z e
, 2
6
t
t
k x + = k Z e
Jerje
2
3
30 cos
0
=
Tojest
2
3
6
cos =
t

ii) b x = cos 1 0 b < <
OviuglovisenalazeuIIiIIIkvadrantu.Postupakjeisti,samojebnegativno!
Reenjasu:

t o k x 2 + =
t o k x 2 + =

k Z e
7
Primer:
Reijednainu
2
1
cos = x

3
2
120
0
t
=
Reenjasu:
t
t
k x 2
3
2
+ =
t
t
k x 2
3
2
+ =
k Z e
iii) 0 cos = x
t
t
k x 2
2
+ =
2
2
x k
t
t = +
k Z e
8
iv) 1 cos = x v) 1 cos = x

t k x 2 0+ = t t k x 2 + =
t k x 2 =
k Z e k Z e
3. m tgx =
Zarazlikuodprethodnedve,jednaina m tgx = imareenjaza ) , ( e m .Razmotriemodvesituacije: 0 > m

i 0 < m
i) m tgx = 0 > m
TosuugloviuIiIIIkvadrantu!
Postupak: Natangesnoj osi nadjemo m i to spojimo sa koordinatnim poetkom. Dobili smougao o . Produimo taj
ugaouIIIkvadrantievodrugogreenja: o t +
Reenjeje:

t o k x + =
z k e

Zatosamojednoreenje?
Zatotoje
tgx
kaoi
ctgx
periodinafunkcijasaperiodom
t .Pakadstavimo t k mismotoreenjeveopisali!
Zapamti:Kod x sin i x cos jeperioda t k 2 akod tgxi ctgx samo t k .
ii) m tgx = 0 < m
9
OviuglovisuuIIIIVkvadrantu!Postupakjepotpunoisti.

Reenje:
t o k x + =
k Z e

Primer1:
Reijednainu:
1 = tgx
Reenje:(iztabliceznamo: 1 45
0
= tgx )

4
45
0
t
=
t
t
k x + =
4

k Z e
10
Primer2:
Reijednainu: 3 = tgx
Reenje:Iztabliceje 3 60
0
+ = tg ,pajeonda 3 ) 60 (
0
= tg jerje o o tg tg = ) (
Crtamosliku:

Dakle:
t
t
o k + =
3

k Z e
Primer3:
Reijednainu: 0 = tgx
Vidimodasutougloviod
0
0 i
0
180
Dakle:
t k x + =
0
0
t k x =
k Z e
11
4.
ctgx m =

KaoizatgxreenjasuizcelogskupaR.Periodaje t k .Postupakreavanjajeslian,samotovrednostzactgx
traimonakotangensnojosi
ctgx m =

0 m >
ctgx m =

0 m <

UglovisuuIiIIIkvadrantu. UglovisuuIIiIVkvadrantu.
Reenje: t o k x + = Reenje: t o k x + =

k Z e k Z e
Najprepotraimovrednostutablici,vidimokojijeugaoupitanjuInacrtamosliku.
Primer1:
Reijednainu:
3
3
= ctgx
Reenje:iztablicevidimovrednostza
0
60
t
t
k x + =
3
k Z e

12
Primer2:
Reijednainu:
1 = ctgx
t
t
k x + =
4

Amoei:
t
t
k x + =
4
3
k Z e
Primer3: Reitijednainu:
0 = ctgx

t
t
k x + =
2

k Z e
Zadaci
1) Reijednaine:
a)
2
1
2 sin = x
b) 0
3
sin = |
.
|
\
|

t
x
13
Reenje:
a) Jednainureavamonormalno,kaodajesinx.(alpiemo2xureenju)
Iztablicevidimodajejedantraeniugao
0
30
Pazisad:
t
t
k x 2
6
2 + = V t
t
k x 2
6
5
2 + =
Sadaizrazimox,odnosnosvepodelimosa2
t
t
k x + =
12
V t
t
k x + =
12
5
k Z e

b) Istoreavamokaodaje 0 sin = x aliposlenepiemo = x .Nego ...

3
=
t
x paizraunamo!
Dakle:
t
t
k x 2 0
3
+ = V t t
t
k x 2
3
+ =
t
t
k x 2
3
+ = V t
t
t k x 2
3
+ + =
k Z e

t
t
k x 2
3
4
+ =
k Z e

2) Reijednaine:
a)
2
2
5 cos = x
b) 0
6
2 cos = |
.
|
\
|

t
x
14
Reenje:
2
2
5 cos = x

t
t
k x 2
4
3
5 + = V t
t
k x 2
4
3
5 + =
Obareenjapodelimosa5

5
2
20
3 t t k
x + = V
5
2
20
3 t t k
x + =
k Z e

k Z e
b)

0
6
2 cos = |
.
|
\
|

t
x
t
t t
k x 2
2 6
2 + = V t
t t
k x 2
2 6
2 + =
t
t t
k x 2
6 2
2 + + = t
t t
k x 2
6 2
2 + + =
t
t
k x 2
6
4
2 + = t
t
k x 2
6
2
2 +
=
t
t
k x 2
3
2
2 + = t
t
k x 2
3
2 + =
t
t
k x + =
3
t
t
k x + =
6

15
k Z e k Z e
3) Reitijednaine:
a)
1 2 = x tg

b)
1
2
3 = |
.
|
\
|

t
x tg

Reenje:
a)
1 2 = x tg

Traeniugaoje
0
45
Dakle:
t
t
k x + =
4
2

2 8
t t k
x + =
k Z e

b)
1
2
3 = |
.
|
\
|

t
x tg

Traeniugao(iztablice)je
4
45
0
t
=

t
t t
k x + =
4 2
3
t
t t
k x + + =
2 4
3
t
t
k x + =
4
3
3

3 4
t t k
x + =
k Z e

16
4) Reitijednaine:
a)
1 3 = x ctg

b)
3
2
= |
.
|
\
|

t
x ctg

Reenje:
a)
1 3 = x ctg
Iztablicevidimodajetraeniugao
0
45

Dakle:
t
t
k x + =
4
3
3 12
t t k
x + =
k Z e

b) 3
2
= |
.
|
\
|

t
x ctg
Traeniugaoje
0
30
t
t t
k x + =
6 2

t
t t
k x + + =
2 6

t
t
k x + =
6
4
t
t
k x + =
3
2
k Z e
1
Trigonometrijske nejednaine

To su nejednaine kod kojih se nepoznata javlja kao argument trigonometrijske funkcije.
Reiti trigonometrijsku nejednainu znai nai sve uglove koji je zadovoljavaju.
Prilikom traenja reenja ove nejednaine, najpre emo reiti odgovarajuu jednainu,
a zatim nai intervale koji se u nejednaini trae.
1. Nejednaine sinx>a i sinx<a
1 < a -svaki broj je reenje
a x > sin 1 1 a - reavamo
1 a -nema reenja

1 a -nema reenja
a x < sin 1 1 a -reavamo
1 > a -svaki broj je reenje
Primer 1: Rei nejednaine:
a) 2 sin > x
b)
2
1
sin > x
v) 3 sin > x

Reenja:

a) 2 sin > x poto je 1 sin 1 x to je svaki R x reenje.

b)
2
1
sin > x
2
Najpre reimo odgovarajuu jednainu:
2
1
sin = x Dakle, reenja jednaine su:

k x
k x
2
6
5
2
6
+ =
+ =

Sada razmiljamo! Poto nam treba da je
2
1
sin > x uzimamo gornji deo.
Dakle:

6
5
6

< < x
Jo dodamo periodinost

k x k 2
6
5
2
6
+ < < + , Z k

v) 3 sin > x
Ovo je nemogue, dakle nejednaina nema reenja.
a) 2 sin < x
b)
2
2
sin x
v) 5 sin < x

Reenja:
a) 2 sin < x Kako je 1 sin 1 x , dakle nikad ne moe biti manji od -2, data
nejednaina nema reenja.

3
b)
2
2
sin x
Najpre reimo jednainu
2
2
sin = x
Reenja su:

k x
k x
2
4
7
2
4
5
+ =
+ =

Za nejednainu
2
2
sin x nama treba donji deo ! Dakle:
4
7
4
5
x

Z k k x k + + , 2
4
7
2
4
5

v) 5 sin < x
Kako je 1 sin 1 x , ova nejednaina je uvek zadovoljena,tj. R x je reenje.

2.Nejednaine cosx>b i cosx<b
1 < b - svaki broj je reenje
b x > cos 1 1 b - reavamo
1 b - nema reenja

1 < b - nema reenja
b x < cos 1 1 b - reavamo
1 > b - svaki broj je reenje www.matematiranje.com
4
Primer 1:
Rei nejednaine:
a) 2 cos > x
b)
2
1
cos > x
v)
2
3
cos > x

Reenja:
a) 2 cos > x ovde je svaki R x

b)
2
1
cos > x
Najpre reimo
2
1
cos = x
k x
k x
2
3
2
3
+ =
+ =

x
y
1
-1
60
-60
0
0

Za reenja su nam potrebni uglovi iji je kosinus vei od
2
1
,znai desno.
Konano reenje je
k x k 2
3
2
3
+ < < + , Z k

5
v)
2
3
cos > x
Ova nejednaina nema reenja jer najvea vrednost za kosinus, kao to znamo,
moe biti 1.
a) 2 cos < x
b)
2
1
cos x
v) 2 cos < x
Reenja:
a) 2 cos < x - nema reenja
b)
2
1
cos x -reiemo prvo
2
1
cos = x

x
y
120
0
0
240

k x
k x
2
3
4
2
3
2
+ =
+ =

Za reenje nejednaine
2
1
cos x nam treba levi deo
Dakle reenje je
k x k 2
3
4
2
3
2
+ +
v) 2 cos < x
Ovde je naravno reenje R x www.matematiranje.com
6
3. Nejednaine sa tgx i ctgx:
Ove nejednaine za razliku od onih sa sinx i cosx uvek imaju reenja s obzirom da tgx i
ctgx uzimaju vrednosti iz celog skupa R.
I ovde emo najpre reiti odgovarajuu jednainu I na osnovu nje odrediti interval
reenja date nejednaine.
Primer 1:
a) 3 > tgx
x
y
0
0
60
90
240
270
0
0

Najpre reimo jednainu 3 = tgx , k x
o
+ = 60 .
Razmiljamo gde su tgx vei od 3 ? Prvo su to
Uglovi od
o
60 do
o
90 . A onda I drugi interval od
o
240 do
o
270 . Znai ovde imamo dva intervala
sa reenjima!
Reenje e dakle biti:
o o
x 90 60 < < i
o o
x 270 240 < <
Dodamo period k koja vai za tgx.
Z k
k x k
+ < < +
2 3
i
Z k
k x k
+ < < +
2
3
3
4

Ili moemo zapisati:

Z k
k k x
+ + )
2
,
3
(
i )
2
3
,
3
4
(
k k x + +
7
b) 1 < tgx
Prvo reimo 1 = tgx , znamo da je to ugao od
o
45 i
o
225 .
Nama treba da su tangensi manji od 1.(podebljana poluprava)
Opet imamo dva reenja !
x
y
0
0
0
0
45
90
225
270

4 2

< < x i
4
5
2

< < x
Odnosno:
Z k
k k k k x
+ + + + )
4
5
,
2
( )
4
,
2
(

Primer 2:
Rei nejednaine:
a)
3
3
> ctgx
b) 0 < ctgx
Reenja:
a) Reimo prvo
o
x ctgx 60
3
3
= = i
o
x 240 =
x
y
0
0
60
0
180
240
0
0

8

Opet dva intervala:
3
0

< < x i
3
4
< < x

Reenje je:

)
3
4
, ( )
3
, 0 (
k k k k x + + + + , Z k

b) 0 = ctgx

Traeni uglovi su iz II i IV kvadranta.
x
y
0
0
0
0
90
180
270
360

< < x
2
i
2
2
3
< < x

Reenje je:
Z k
k k k k x
+ + + + ) 2 ,
2
3
( ) ,
2
(

9
Zadaci:

1) 0
2
3
3 sin x
Najpre reimo
2
3
3 sin
0
2
3
3 sin
=
=
x
x

x
y
120
0
0
60

Dakle:
k x k 2
3
2
3 2
3
+ +
Sve podelimo sa 3
Z k
k
x
k
+ +
3
2
9
2
3
2
9

2) 2 cos sin < + x x

Najpre reimo jednainu:
2 cos sin = + x x
Ovo je tip uvodjenje pomonog argumenta
10
a=1
b=1
c= 2

4
45
1
1
1

= =
= = =
o
tg tg
a
b
tg

1
2
2
1 1
2
2 2
= =
+
=
+b a
c
Pa je : 1 )
4
sin( ) sin(
2 2
= +
+
= +

x
b a
c
x
Dakle imamo:
1 )
4
sin( < +
x
Ovde nam ne odgovara samo ako je 1 )
4
sin( = +
x
Tj.

k x
k x
k x
2
4
2
4 2
2
4 4
+ =
+ =
+ = +

Dakle reenje je x sem
k 2
4
+ odnosno Z k k x + , 2
4

3) 0 2 sin 5 sin 2
2
> + + x x
0 2 sin 5 sin 2
2
> + + x x smena sinx=t
> + + 0 2 5 2
2
t t pogledaj kvadratne nejednaine!
2
2
1
4
3 5
2
1
2 , 1
=
=

=
t
t
t

11
) ,
2
1
( ) 2 , ( sin
, ) ,
2
1
( ) 2 , (

x
tj t

Poto je 1 sin 1 x moramo izvriti korekciju intervala!
1 ,
2
1
sin x odnosno
2
1
sin > x
7
210
6
o

=
11
330
6 6
o

= =
1
2

Z k
k x k
+ < < +
2
6
7
2
6

Je konano reenje!

4) Pokazati da vai za svako 8
cos
1
sin
1
:
4 4
+

Transformiemo izraz na levoj strani!
=
+
+
= +

4 4
4 4
4 4
cos sin
sin cos
cos
1
sin
1

Transformiemo izraz
4 4
cos sin + .

Podjimo od :
12

2 2 2
2 2 2
4 2 2 4 4 4
4 4 2 2
2 2
4 4
2
4 4
sin cos 1/ ()
(sin cos ) 1
sin 2sin cos cos 1 odavde izrazimo sin cos
2
sin cos 1 2sin cos dodamo kao trik
2
2 2sin cos
sin cos 1
2
sin 2
sin cos 1
kvadriramo

+ =
+ =
+ + = +
+ =
+ =
+ =
2 2
4 4 2 2
2
2
2 sin 2 1 1 sin 2
sin cos opet trik da je 1 sin 2 cos 2
2 2
1 cos 2
2

+
+ = = =
+
=


2
4 4 2
4 4 4 4 4 4
2 2
4 4 4 4
1 cos 2
cos sin 1 cos 2 8
2
( )
sin cos sin cos 2sin cos 8
8(1 cos 2 ) 8(1 cos 2 ) 8
8
16sin cos sin 2 sin 2
dodamo

+
+ +
= = =

+ +
= =

A ovo sigurno vai!

5) Ako su , , uglovi trougla I ako je tup, tada je 1 < tg tg . Dokazati
? 1 < tg tg
Ako je ugao tup I 180
o
+ + = onda zbir + mora biti manji od
o
90 to jest ugao
) ( + je u I kvadrantu! A poto znamo da su tangensi uglova u prvom kvadrantu
pozitivni, mora biti 0 ) ( > + tg
Za ) ( + tg imamo formulu:
0
1
>
+

tg tg
tg tg

Pazi: ) 0 , 0 ( ) 0 , 0 ( 0 < < > > > B A B A
B
A
Poto je 0 > + tg tg mora biti:
13
0 1 > tg tg odnosno 1 < tg tg
to smo I trebali dokazati!!!

1
GRAFICI TRIGONOMETRIJSKIH FUNKCIJA (I deo)

sin( ) y a bx c = +

Da se najpre podsetimo osnovnog grafika funkcije y = sinx i njenih osobina.

1
-1
sin y x =
2t 2t
2
t
3
2
t
2
t
3
2
t
0 x
y

Osobine:

- funkcija je definisana za svako x, to jest ( , ) xe

- skup vrednosti funkcije je interval [ 1,1] , to jest funkcija je ograniena 1 sin 1 x s s

- sinx je periodina funkcija sa osnovnom periodom 2t

- nule funkcije ( mesta gde grafik see x osu) su 0, , 2 ... x x x t t = = = ili ovo moemo zapisati , uzimajui u
obzir periodinost kao ( 0, 1, 2,...) x k k t = =

- maksimalne vrednosti funkcije su u
3 5
, , ,...
2 2 2
t t t
to jest, moemo zapisati: 2
2
x k k Z
t
t = + e
- minimalne vrednosti funkcije su u
3 7
, , ,...
2 2 2
t t t
to jest , moemo zapisati: 2
2
x k k Z
t
t = + e
- sinx raste u intervalima [ 2 , 2 ], k Z
2 2
k k
t t
t t + + e
- sinx opada u intervalima [ 2 , 2 ], k Z
2 2
k k
t t
t t + + e

- funkcija je pozitivna, sinx > 0 za (2 , (2 1) ) x k k t t e + k Z e

- funkcija je negativna, sinx < 0 za ((2 1) , 2 ) x k k t t e k Z e

- grafik se zove SINUSOIDA

2

Trigonometrijsku funkciju sin( ) y a bx c = + emo da nauimo da crtamo na dva naina.

Prvi nain se sastoji u tome da krenemo od poetnog grafika y=sinx i da u zavisnosti od brojeva a,b i c vrimo

pomeranja grafika ( nauiemo kako ) a drugi nain je direktno ispitivanje taaka ( nule funkcije, max, min...) ali za

njega nam je potrebno da znamo reavati trigonometrijske jednaine.

Najpre uoite i zapiete brojeve a,b i c. Svaki od njih pria neku priu...

sin y a x =

Broj a koji je ispred sinusa se zove amplituda i predstavlja maksimalno rastojanje take grafika od x- ose.

Za funkciju y=sinx je taj broj a=1 a na grafiku vidimo da je ona ba ograniena sa -1 i 1.

Ako je broj ispred sinusa pozitivan , funkcija izgleda:

1
-1
sin y x =
2t 2t
2
t
3
2
t
2
t
3
2
t
0
a
-a
y=asinx
x
y

Dakle, nule funkcije ostaju na svojim mestima , dok se max i min produe do take a, odnosno a.

Ako je broj ispred sinusa negativan ,funkcija izgleda:

1
-1
sin y x =
2t 2t
2
t
3
2
t
2
t
3
2
t
0
a
-a
y=-asinx
x
y

Ovde dakle moramo voditi rauna jer se grafik okree, a max i min zamene mesta i produe se do take a,

odnosno a.

3
primer 1. Nacrtati grafik funkcije sin y x =

Ovde nam je a = -1 . To nam govori da poetni grafik sin y x = ( koji je nacrtan na slici isprekidanom linijom)

samo okrenemo.

1
-1
sin y x =
2t 2t
2
t
3
2
t
2
t 3
2
t
0
x
y

primer 2. Nacrtati grafik funkcije 2sin y x =

Sada je = 2. To znai da funkcija po y- osi ide od -2 do 2 i da se grafik ne okree.

1
-1
2sin y x =
2t 2t
2
t
3
2
t
2
t
3
2
t
0
2
-2
x
y

primer 3. Nacrtati grafik funkcije
3
sin
2
y x =
Vidimo da je
3
2
a = . Grafik je u odnosu na poetni okrenut, zbog minusa i nalazi se, gledajui po y osi ,
izmeu
3 3
i
2 2
.

1
-1
3
sin
2
y x =
t 2t
t
2t
2
t
3
2
t
2
t
3
2
t
0
2
-2
3
2
3
2
x
y

4

sin y bx =

Periodinost funkcije sin( ) y a bx c = + direktno sledi iz periodinosti funkcije y=sinx.

Osnovni period za sin( ) y a bx c = + se rauna po formuli
2
T
b
t
= .
Broj b se zove frekvencija ili uestalost i pokazuje koliko se celih talasa nalazi na intervalu [0, 2 ] t

Dakle, na poso je da uoimo broj b, i ubacimo ga u formulu
2
T
b
t
= da bi dobili osnovnu periodu.

1
sin
2
y x =

Uoimo da je ovde
1
2
b = . Onda je
2 2
4
1
2
T T T
b
t t
t = = =
1
-1
1
sin
2
y x =
t 2t
t
2t
2
t
3
2
t
2
t
3
2
t
0
3t 4t
5
2
t
7
2
t
x
y

Poetna funkcija y = sinx je i ovde data isprekidano. ta se desilo sa njom? Vidimo da se ona izduila, jer je sada

perioda 4 T t = .

primer 5. Nacrtati grafik funkcije sin 2 y x =

Kako je 2 b = onda e osnovna perioda biti
2 2
T T
b
t
= =
2
t
T t =

ta e sada biti sa poetnim grafikom? Pa kako je perioda samo T t = , on e da se skupi:
1
-1
sin 2 y x =
t 2t
t
2t
2
t
3
2
t
2
t
3
2
t
0
4
t
3
4
t
x
y


5

sin( ) y x c = + odnosno sin( ) y bx c = + ( broj c se zove poetna faza)

Opet naravno, najpre iz zadate funkcije proitamo vrednosti za b i c. Onda odredimo vrednost za
c
b
.

Grafik funkcije sin( ) y bx c = + se dobija pomeranjem grafika sin y bx = du x ose i to (pazi na ovo):

i) u pozitivnom smeru ( udesno ) ako je vrednost
c
b
negativna
ii) u negativnom smeru ( ulevo) ako je vrednost za
c
b
pozitivna

primer 6. Nacrtati grafik funkcije sin( )
2
y x
t
= +
Ovde je a=1, b=1, c=
2
t
. Vrednost izraza
c
b
je
2
1 2
c
b
t
t
= = . ta ovo znai?
Poto je vrednost ovog izraza pozitivna , poetni grafik y = sinx pomeramo za
2
t
ulevo.

1
-1
sin( )
2
y x
t
= +
2t 2t
2
t
3
2
t
2
t 3
2
t
0 x
y

primer 7. Nacrtati grafik funkcije sin( )
4
y x
t
=

1, 1,
4 4
c
a b c
b
t t
= = = = Pomeramo grafik y = sinx za
4
t
udesno.

1
-1
sin( )
4
y x
t
=
t
2t
t
2t
2
t
3
2
t
2
t
3
2
t
0
4
t 5
4
t 9
4
t
x
y


6

primer 8. Nacrtati grafik funkcije sin(2 )
2
y x
t
=

Ovde je a=1, b=2 i
2
c
t
=

Perioda je :
2 2
T T
b
t
= =
2
t
T t = a vrednost izraza :
2
2 4
c
b
t
t
= =

Moramo crtati tri grafika : y=sinx ( slika 1.) pa onda y=sin2x ( slika 2.) i na kraju sin(2 )
2
y x
t
= (slika 3.)

1
-1
2t
2t
2
t
3
2
t
2
t
3
2
t
0
1
-1
sin2 y x =
2t
2t
2
t
3
2
t
2
t
3
2
t
0
4
t
3
4
t
1
-1
sin(2 )
2
y x
t
=
2t
2t
2
t
3
2
t
2
t
3
2
t
0
4
t
3
4
t
y=sinx
slika 1.
slika 2.
slika 3.
x
x
x
y
y
y

Na slici 2. vidimo da se grafik sinusne funkcije skupio zbog periode T t = .

Na slici 3. je izvreno pomeranje grafika y=sin2x za
4
t
udesno, jer je vrednost
c
b
negativna.

Verovatno e va profesor traiti od vas da sva tri grafika nanosite na jednoj sliciMi smo namerno crtali tri slike da

bi bolje razumeli

7

1
sin( )
2 4
y x
t
= +

1
1, ,
2 4
a b c
t
= = =

Traimo periodu:
2 2
4
1
2
T T T
b
t t
t = = = i vrednost izraza:
2
4
1
4 2
2
c
b
t
t t
= = =

Opet idu tri grafika:

Na slici 1. je poetni grafik y = sinx

Na slici 2. je grafik
1
sin
2
y x = koji dobijamo poveavajui periodu na 4t

Na slici 3. je konaan grafik
1
sin( )
2 4
y x
t
= + koji dobijamo kada grafik funkcije
1
sin
2
y x = pomerimo za
2
t
udesno,
jer je vrednost izraza
c
b
pozitivna.

1
-1
2t 2t
0
3t 4t
1
-1
1
sin
2
y x =
2t 2t
2
t
3
2
t
2
t
3
2
t
0
3t 4t
5
2
t
7
2
t
1
-1
1
sin( )
2 4
y x
t
= +
2t 2t
2
t
3
2
t
2
t
3
2
t
0
3t 4t
5
2
t
7
2
t
slika 1.
slika 2.
slika 3.
y
y
y
x
x
x


8

Sada imamo znanje da nacrtamo ceo grafik sin( ) y a bx c = + ali to pogledajte u sledeem fajlu:

GRAFICI TRIGONOMETRIJSKIH FUNKCIJA (II deo)


1
GRAFICI TRIGONOMETRIJSKIH FUNKCIJA (II deo)

U prethodnom fajlu ( grafici trigonometrijskih funkcija I deo) smo prouili kako se crtaju grafici u zavisnosti od

brojeva a,b i c. Sada moemo sklopiti i ceo grafik funkcije sin( ) y a bx c .

POSTUPAK:

i) Nacrtamo grafik funkcije y = sinx
ii) Uoimo brojeve a,b i c , i naemo periodu
2
T
b
. Crtamo grafik sin y bx .

iii) Odredimo vrednost izraza
c
b
i vrimo pomeranje po x osi, to jest crtamo grafik sin( ) y bx c
iv) Vrednost amplitude a nam pomae da nacrtamo konaan grafik sin( ) y a bx c

Ovo je jedan nain za crtanje grafika. Drugi nain je direktno ispitivanje znaajnih taaka, a ve smo vam pomenuli da

ovde morate znati reavati trigonometrijske jednaine.( Imate taj fajl, pa se malo podsetite...)

primer 1. Nacrtaj grafik funkcije: 3sin(2 )
4
y x

Reenje

I nain

Iz 3sin(2 )
4
y x

je 3, 2,
4
a b c

Crtamo prvo grafik osnovne funkcije sin y x .

1
-1
2
2
2
3
2
3
2
0
y=sinx
slika 1.
x
y

Nadjemo periodu :
2 2
2
T T T
b


2

Dalje crtamo grafik funkcije sin 2 y x

1
-1
sin2 y x
2
2
2
3
2
3
2
0
4
3
4
slika 2.
x
y

Vrednost izraza
c
b
je
4
2 8
c
b
. Vrimo pomeranje grafika sin 2 y x za

8
ulevo:

1
-1
sin(2 )
4
y x

2

2
2
3
2
3
2
0 slika 3.
x
y
8

I konano, kako je amplituda 3 a , to nam govori na razvuemo grafik izmedju -3 i 3 du y ose.

1
-1
3sin(2 )
4
y x

2
2
2
3
2
3
2
0
4
3
4
slika 4.
x
y
8
2
-2
-3
3

II nain

Zapiemo vrednosti za a,b i c. Nadjemo periodu
2
T
b
.

Ispitujemo gde su nule funkcije.

Traimo take ekstremuma ( maksimum i minimum).

3
3, 2,
4
a b c

i
2 2
2
T T T
b

Nule funkcije

To su mesta gde grafik see x osu.

0
3sin(2 ) 0
4
sin(2 ) 0 2 0 2
4 4 4
2 0
4
2 Ovde sada dodamo periodu(T= ):
4 8 8
2
4
3 3 3
2
4 8 8
y
x
x x x
x
x x x k k Z
x
x x x k k Z

Ove take nalazimo na x osi .

Maksimum

Kako je amplituda 3 a , funkcija e imati maksimalnu vrednost za y=3.

3
3sin(2 ) 3
4
sin(2 ) 1 2 2 2
4 4 2 2 4 4 8
I ovde moramo dodati periodu:
8
y
x
x x x x x
x k k Z

Minimum

Funkcija e imati minimalnu vrednost za y =-3
3
3sin(2 ) 3
4
3 3 5 5
sin(2 ) 1 2 2 2
4 4 2 2 4 4 8
5
Dodajemo periodu:
8
y
x
x x x x x
x k k Z

4

Sada sklopimo grafik:
1
-1
3sin(2 )
4
y x

2

2
2
3
2
3
2
0
4
3
4
x
y
8
2
-2
8
5
8
3
8
7
8
-3
3

Vidite i sami da ovaj drugi nain daje precizniji grafik, ali mora se vladati reavanjem jednaina.

Vi konstruiite grafik kako va profesor komanduje...

primer 2. Nacrtaj grafik funkcije:
1
2sin( )
2 6
y x

1 2 2
6
2, , 4 , dakle 4 i , dakle
1 1
2 6 3 3
2 2
c c
a b c T T
b b b

1
-1
sin y x
2 2
2
3
2
3
2
0
3 4
5
2
7
2
x
y
1
-1
1
sin
2
y x
2 2
2
3
2
3
2
0
3 4
5
2
7
2
x
y
1
-1
1
sin( )
2 6
y x

2 2
2
3
2
3
2
0
3 4
5
2
7
2
x
y
3
1
-1
1
2sin( )
2 6
y x

2 2
2
3
2
3
2
0
3 4
5
2
7
2
x
y
3
2
-2
slika 1.
slika 2.
slika 3.
slika 4.

5

Ako bi radili preko ispitivanja :

Nule funkcije

0
1
2sin( ) 0
2 6
1 1 1
sin( ) 0 0
2 6 2 6 2 6
1
0 i kad dodamo periodu: 4
2 6 3 3
1 5 5
kad dodamo periodu: 4
2 6 3 3
y
x
x x x
x x x k
x x x k

Maksimum

2
1
2sin( ) 2
2 6
1
sin( ) 1
2 6
1 3
2 6 2
1 8
2 6
8 8
dodamo periodu +4
3 3
y
x
x
x
x
x x k

Minimum

2
1
2sin( ) 2
2 6
1
sin( ) 1
2 6
1
2 6 2
1 2
2 6
2 2
4
3 3
y
x
x
x
x
x x k

Da sklopimo grafik:

6

1
-1
1
2sin( )
2 6
y x

2

2
3
2
0
3 4 x
y
3
2
-2
5
3
11
3
8
3
2
3

primer 3. Nacrtaj grafik funkcije: 2cos(2 )
4
y x

Grafik ove funkcije se konstruie na isti nain kao i za sinusnu funkciju. Razlika je jedino u tome to je

poetni grafik cos y x

Za 2cos(2 )
4
y x

je:

2, 2,
4
2 2
2
4
2 8 8
a b c
T T
b
c c
b b

Kreemo od grafika cos y x :

1
-1
2 2
2
3
2
2
3
2
0
x
y

Dalje crtamo grafik cos 2 y x , to jest smanjujemo periodu na .


7

1
-1 cos 2 y x
2 2
2
3
2
2
3
2
0
x
y

Kako je
8
c
b
, vrimo pomeranje ovog grafika za

8
udesno:

1
-1
cos(2 )
4
y x

2

2
2
3
2
2
3
2
0
x
y
3
8

Amplituda je 2 a , pa rairimo grafik izmedju -2 i 2 po y osi.

1
-1
2cos(2 )
4
y x

2 2
2
3
2
2
3
2
0
x
y
3
8
2
-2

Evo konanog grafika.

primer 4. Nacrtaj grafik funkcije: sin 1 y x

Ovakvu situaciju do sada nismo imali... Ali smo neto slino radili kod kvadratne funkcije ( pogledaj taj fajl).

Broj van sinusa nam ustvari predstavlja pomeranje po y-osi!

Ako je taj broj pozitivan grafik se pomera na gore a ako je taj broj negativan , grafik se za toliko pomera na dole.


8

Ovde imamo +1, pa emo nacrtati grafik funkcije sin y x i ceo grafik podii za 1 na gore.

1
-1
sin y x
2 2
2
3
2
3
2
0 x
y
1
-1
sin 1 y x
2 2
2
3
2
3
2
0 x
y
2

primer 5. Nacrtaj grafik funkcije: cos 2 y x

Crtamo grafik cos y x pa ga spustimo za 2 na dole po y osi!

1
-1
cos 2 y x
2 2
2
3
2
2
3
2
0
x
y
-2
-3
1
-1
2 2
2
3
2
2
3
2
0
x
y


9

primer 6. Nacrtaj grafik funkcije: sin 3 cos y x x

Reenje:

Ovde nam je prvi posao da spakujemo funkciju na oblik sin( ) y a bx c ili cos( ) y a bx c .

Ovde moramo koristiti formulice iz trigonometrije, a ima i nekih trikova...

2
sin 3 cos kao trik dodamo
2
2 2
sin 3 cos sad uzmemo 2 ispred zagrade
2 2
1 3 1 3
2( sin cos ) znamo da je cos i sin , zamenimo ...
2 2 3 2 3 2
2( cos sin sin cos ) malo pretumbamo....
3 3
2
y x x
y x x
y x x
y x x
y

( sin cos cos sin ) ovo u zagradi je formula sin( ) sin cos cos sin
3 3
2sin( )
3
x x x y x y x y
y x

Znai, zadatu funkciju sin 3 cos y x x smo sveli na oblik 2sin( )
3
y x

koji znamo da konstruiemo.
Ostavljamo vama za trening da probate sami da je konstruiete.

primer 7. Nacrtaj grafik funkcije:
3
sin(2 ) cos(2 )
4 4
y x x

Reenje:

I ovde imamo zeznutu situaciju. Najpre moramo prebaciti kosinus u sinus preko formulice za vezu trigonometrijskih

funkcija u I kvadrantu:

cos sin( )
2
x x

10
3
sin(2 ) cos(2 )
4 4
3
sin(2 ) sin[ (2 )]
4 2 4
3
sin(2 ) sin[ 2 ]
4 2 4
5
sin(2 ) sin( 2 ) dalje koristimo formulicu: sin sin 2sin cos
4 4 2 2
5 5
2 2 2 ( 2 )
4 4 4 4
2sin cos
2 2
2s
y x x
y x x
y x x
x y x y
y x x x y
x x x x
y
y

2
in
x
5
2
4 4
x

5
2 2
4 4
cos
2 2
3
4
2
2sin cos znamo da je sin 1
2 2 2
3
4
2
2 1 cos( )
2 2
3
2 cos(2 )
4
x x
x
y
x
y
y x

I ovo je za trening...Ako se ne snalazite, poaljite nam mejl pa emo probati da vam pomognemo, nekako.


1
SINUSNA I KOSINUSNA TEOREMA
REAVANJE TROUGLA

Sinusna teorema glasi:

Stranice trougla proporcionalne su sinusima njima naspramnih uglova.

R
c b a
2
sin sin sin
= = =

Odnos duine stranica i sinusa naspramnog ugla trougla je konstanta i jednak je duini
prenika (2R) krunice opisane oko trougla.

Sinusna teorema se primenjuje:

1) Kada su data dva ugla i jedna stranica
2) Kada se date dve stranice i ugao naspram jedne od tih stranica

Kosinusna teorema glasi:

Neka su a,b,c duine stranica i je , , veliine odgovarajuih unutranjih uglova trougla
ABC. Tada je:

je ab b a c
ac c a b
bc c b a
cos 2
cos 2
cos 2
2 2 2
2 2 2
2 2 2
+ =
+ =
+ =

Kosinusna teorema se primenjuje:

1) Kad su date dve stranice i ugao izmedju njih
2) Kad su date sve tri stranice trougla
2

Jo neke vane ''stvari'' koje se izvode iz sinusne i kosinusne teoreme su:

Povrina trougla je:

Povrina trougla je
R
c b a
P
4

= , gde je
2
c b a
s
+ +
= poluobim a r je poluprenik
upisane krunice

Teine linije se izraunavaju:

Proizvod dijagonala tetivnog etvorougla (oko koga moe da se opie krunica)
jednak je zbiru proizvoda naspramnih strana.

bd ac n m + =
Ptolomejeva teorema

Ako su
1
d i
2
d dijagonalne konveksnog etvorougla i ugao koji one grade.
Povrina tog etvorougla je:

sin
2
1
sin
2
1
sin
2
1
c P
b P
a P
=
=
=
2
2 2
2
2 2
2
2 2
2 2 2
2 2 2
2 2 2
c b a
t
b a c
t
a c b
t
c
b
a
+
=
+
=
+
=
3
sin
2
1
2 1
d d P =

Zadaci:

1) U trouglu ABC dato je
0
45 = ,
0
60 = i poluprenik opisanog kruga 6 2 = R .
Odrediti ostale osnovne elemente bez upotrebe tablica.

__ __________
6 2
60
45
=
=
=
R
o
o

Najpre emo nai ugao

R
c b a
2
sin sin sin
= = =

Iskoristiemo sinusnu teoremu.

= R
a
2
sin

o
o o o
o
je
75
) 60 45 ( 180
180
=
+ =
= + +

3 4
3 4 12 2
2
2
6 4
45 sin 6 2 2
sin 2
=
= = =
=
=
a
a
a
R a
o
4

= R
b
2
sin

= R
c
2
sin

2) Odrediti stranicu b trougla ABC ako su njegove stranice cm c cm a 6 , 3 2 = = i
ugao
0
105 =

?
105
6
3 2
__ __________
=
=
=
=
b
cm c
cm a
o
Ovde emo upotrebiti kosinusnu teoremu!!!

cos 2
2 2 2
ac c a b + =

Ajmo prvo da nadjemo
o
105 cos

) 45 60 cos( 105 cos
o o o
+ =

4
) 3 1 ( 2
2
2
2
3
2
2
2
1
45 sin 60 sin 45 cos 60 cos
= =
=
o o o o

3 6
3 6 18 2
2
3
6 4
60 sin 6 2 2
sin 2
=
= = =
=
=
b
b
b
R b
o
( ) 3 3 2
dim
2
1
2
2
2
3
2
2
6 4
) 30 sin 45 cos 30 cos 45 (sin 6 4
) 30 45 sin( 6 4
75 sin 6 2
sin 2
+ =
+ =
+ =
+ =
=
=
c
o sre c
c
c
R c
je R c
o o o o
o o
o
5

proverimo + = +
2
) 3 3 ( 3 6 12

3 6 12
3 3 6 9
3 3 3 2 3
2
2
+ =
+ + =
+ + =

3) U trouglu ABC dato je AB=24cm, AC=9cm i ugao
0
60 = . Odrediti bez
upotreba tablica, stranicu BC i poluprenik opisane krunice.

A
B
C
a
c=24cm
b=9cm

cm a
a
a
a
a
bc c b a
o
21
441
441
2
1
24 9 2 576 81
60 cos 24 9 2 24 9
cos 2
2
2
2 2 2
2 2 2
=
=
=
+ =
+ =
+ =

3 3
) 3 3 (
3 6 12
3 6 6 6 12
) 3 1 ( 6 6 12
4
) 3 1 ( 2
6 3 2 2 ) 6 ( ) 3 2 (
2 2
2
2
2
2 2 2
+ =
+ =
+ =
+ + =
+ =
+ =
b
b
trik mali b
b
b
b
? ?,
60
24
9
__________
= =
=
=
=
R a
cm c
cm b
o
6
= R
a
2
sin

4) U trouglu ABC razlika stranica a i b jednaka je 3cm ugao
0
60 = i poluprenik
opisane krunice cm R
3
3 7
= . Odrediti stranice trougla ABC.

? , ,
3
3 7
60
3
___ __________
=
=
=
=
c b a
R
cm b a
o

= R
c
2
sin

cm R
R
R
emo racionali R
R
R
R
o
3 7
3
3 21
3
3
3
21
3
21
3
42
2
2
2
3
21
2
60 sin
21
=
=
=
=
=
=
=
cm c
c
c
R c
o
7
2
3
3
3 7
2
60 sin
3
3 7
2
sin 2
=
=
=
=
7

b b b b b
b b b b
b b b b
ab b a c
o
3 9 6 49
2
1
) 3 ( 2 ) 3 ( 49
60 cos ) 3 ( 2 ) 3 ( 7
cos 2
2 2 2
2 2
2 2 2
2 2 2
+ + + =
+ + + =
+ + + =
+ =

= + 0 40 3
2
b b kvadratna jednaina po b

5
2
13 3
1
2 , 1
=

=
b
b

= 8
2
b ovo nije reenje jer ne moe duina stranice da bude negativan broj.

Dakle 5 = b

8
3 5
3
=
+ =
+ =
a
a
b a

5) U krugu su date tetive AB=8cm i AC=5cm. One grade medjusobni ugao
0
60 = .
Izraunati poluprenik opisane krunice.

cm a
a
a
a
a
bc c b a
o
7
49
40 89
2
1
40 2 64 25
60 cos 8 5 2 8 5
cos 2
2
2
2
2 2 2
2 2
=
=
=
+ =
+ =
+ =

= R
a
2
sin

?
60
8
5
__ __________
=
=
=
=
R
cm c
cm b
o
3
3 7
3
3
3
7
3
7
2
3
7
2
2
60 sin
7
=
=
=
=
=
R
R
R
R
R
o
8

6) Ako su stranice trougla 2 , , 2 + a a a i jedan ugao iznosi
0
120 , odrediti stranice.

a
a-2
a+2
o
120

Pazi:
o
120 je ugao naspram najvee stranice (a+2)

+ = +
+ = +
+ =
2
1
) 2 ( 2 ) 2 ( ) 2 (
120 cos ) 2 ( 2 ) 2 ( ) 2 (
cos 2
2 2 2
2 2 2
2 2 2
a a a a a
a a a a a
ab b a c
o

) 2 ( ) 2 ( ) 2 (
2 2 2
+ + = + a a a a a
a a a a a a a 2 4 4 4 4
2 2 2 2
+ + + = + +

0 ) 5 ( 2
10 2 0
2
=
=
a a
a a

= 0 a nemogue
5 = a
7
2
3
3 2 5 2
=
+ =
=
= = =
c
a c
b
a b

7) Ozrainati visinu fabrikog dimnjaka koji se nalazi na horizontalnom
nepristupanom tlu, ako se vrh dimnjaka iz take A vidi pod uglom , a iz take B
pod uglom . Take A i B pripadaju takodje horizontalnoj ravni a njihovo
rastojanje AB= a . Osa dimnjaka i take A i B lee u istoj ravni.

Ovde je najvanije skicirati problem!!!

2
2
+ =
=
=
a c
a b
a a
9

A
B
V
.
0
a
. .
x

Obeleimo traenu visinu sa OV=X

Prvo nadjemo nepoznate uglove OVA i AVB

=
=
o
o
OVB
OVA
90
90

Primenimo sinusnu teoremu na trougao ABV

) sin(
sin
sin ) sin(

= =
a
AV
AV a

sad primenjujemo definiciju sinusa na pravougli trougao VOA.

=
AV
X
sin

=
+ =
=
=
AVB
OVA OVB AVB
o o
o o
90 90
) 90 ( ) 90 (
) sin(
sin sin
) sin(
sin sin
) (sin

=
=
a
X
a
X
AV X
10
8) U trouglu ABC dato je , 1 = b a ,
2
3
=
c
h R=4. Bez upotreba tablica izraunati .

?
4
2
3
1
________
=
=
=
=
R
h
b a
c

Najpre emo upotrebiti obrasce za povrinu trougla:

2
c
h c
P

= ,
R
abc
P
4
=

Dakle:

Sada napravimo sistem:

3
2
7 1
0 12
12 ) 1 (
1
12
1
1
2 , 1
2
_ __________
=

=
= +
= +
+ =
=
=
b
b
b b
b b
b a
ab
b a

4
2
= b Nemogue

Dakle 4 4 1 3 3 = = + = = a a b

12
2
3
4 2
4 2
2
4 2
4 2
=
=
=
=
=
=
ab
ab
h ab
Rh ab
Rh ab
R
abc h c
c
c
c
c
11
Dalje iskoristimo sinusnu teoremu:

= R
a
2
sin

Znamo da je
o
30 = jer je
2
1
30 sin =
o

Dakle
o
30 =

9) Odrediti stranice trougla povrine 3 3 = P , ako je ugao
0
60 = i zbir stranica
koje zahvataju dati ugao b+c=7

Ovdeemo iskoristiti obrazac za povrinu trougla:

Dalje emo oformiti sistem jednaina:

12
7
=
= +
bc
c b

Izrazimo c=7-b i zamenimo u bc=12

2
1
sin
8
4
sin
2
sin
=
=
=
R
a
? , ,
7
60
3 3
_ __________
=
= +
=
=
c b a
c b
P
o
12
3
3
2
1
3 3
60 sin
2
1
3 3
sin
2
1
=
=
=
=
bc
bc
bc
bc P
o
12
4 3
3 4
2
1 7
0 12 7
12 7
12 ) 7 (
7
2
1
2 , 1
2
2
= =
= =
=
= +
=
=
=
c b
c b
b
b b
b b
b b
b c

Znai imamo dve mogunosti:

3 , 4
1
= = c b ili 4 ; 3
2
= = c b

Upotrebimo sad kosinusnu teoremu:

13
13
12 25
2
1
12 2 9 16
60 cos 3 4 2 3 4
cos 2
2
2
2
2 2 2
2 2 2
=
=
=
+ =
+ =
+ =
a
a
a
a
a
bc c b a
o

10) U tetivnom etvorouglu ABCD dijagonala BD je normalna na stranicu BC,
ugao ABC=
0
120 , ugao BAD=
0
120 , DA=1. Izraunati dijagonalu BD i stranicu CD

Odavde je vrlo vano nacrtati skicu i postaviti problem, reenje zatim dolazi samo po
sebi:

A
B
C
D
120
0
1

.

13

Poto je
o
ABC 120 = i
o
ABD BC BD 30 = a kako je
o o
ADB BAD 30 120 = = naravno trougao ABD je jednakokraki 1 = AB a onda
nije teko nai DB

+ =
o
DB 120 cos 1 1 2 1 1
2 2 2
Kosinusna teorema

3
3
2
1
2 1 1
2
2
=
=
+ =
DB
DB
DB

poto se radi o tetivnom etvorouglu, zbir naspramnih uglova je isti!!!

0
30 120 120 + + = +
o o

+ =
o
30 i vai jo
o
90 = + pa je :

o o
30 , 60 = =

Primenimo definiciju:

2
3
2
3
3
60 sin
=
=
=
CD
CD
CD
o

Matematika 2 Godina Srednje Skole

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Matematika 2 Godina Srednje Skole

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

= naziva se n -tim stepenom broja. Ako je R a , 0 a i neka je N n

5) Izraunaj vrednosti ostalih trigonometrijskih funkcija ako je:

ovo u zagradi je formula za ) cos(

a) a x = sin 1 0 < < a

Postupak: Nadjemo vrednost a na yosi i povuemo pravu a y =

PAZI: t k 2 dodajemozbogperiodinostifunkcije x sin ,kojaje

Reenje: Prvo nacrtamo trigonometrijski krug. Nadjemo na yosi vrednost

ii) a x = sin 0 1 < < a

i) b x = cos 1 0 < < b

ii) b x = cos 1 0 b < <

iv) 1 cos = x v) 1 cos = x

Zarazlikuodprethodnedve,jednaina m tgx = imareenjaza ) , ( e m .Razmotriemodvesituacije: 0 > m

Zapamti:Kod x sin i x cos jeperioda t k 2 akod tgxi ctgx samo t k .

ii) m tgx = 0 < m

b) Istoreavamokaodaje 0 sin = x aliposlenepiemo = x .Nego ...

. Crtamo grafik sin y bx .

. Vrimo pomeranje grafika sin 2 y x za

, vrimo pomeranje ovog grafika za

Ovde emo upotrebiti kosinusnu teoremu!!!

You might also like