HTYALAR HYERARS

(HIERARCHY OF NEEDS) ABRAHAM MASLOW (1908-1970)

Kariyerinin ilk dneminde maymunlar zerinde alrken Maslow un dikkatini eken ilgin eylerden biri de, baz ihtiyalarn dierlerine gre ncelik tamasyd. rnein a ve susam iseniz, nce susuzluunuzu gidermeye alrsnz. Sonuta, haftalarca a durabilirsiniz, ancak sadece birka gn susuz kalabilirsiniz! Susuzluk, alktan daha gl bir ihtiyatr. Benzer ekilde, ok ok susamsanz ama birisi sizi bomaya alyor ve nefes alamyorsanz, hangisi daha nemlidir? Kukusuz, nefes alma ihtiyac te yandan seks, bunlardan daha az gl bir ihtiyatr. Gelin kabul edin, seks yapmazsanz lmezsiniz! Maslow bu fikri kullanarak nl htiyalar Hiyerarisi ni gelitirdi. Be adet kapsaml ihtiya dzeyi tanmlad: Srasyla; fizyolojik ihtiyalar, emniyet ve gvenlik ihtiyalar, sevgi ve ait olma ihtiyalar, saygnlk ihtiyalar, ve kendini gerekletirme ihtiyac. Aada, bu hiyerariyi gsteren ekiller ve aklamalar yer almaktadr.

ekil.1

ekil.1 iin Aklama: 1) Fizyolojik: Nefes almak, gda, su, cinsellik, uyku, boaltm. 2) Emniyet: Vcut, i, kaynaklar, ahlak, aile ve servetin gvenlii. 3) Sevgi / Ait Olma: Arkadalk, aile, cinsel yaknlk. 4) Saygnlk: grmek. zsayg, gven, baar, bakalarna sayg gstermek ve sayg

5) Kendini Gerekletirme: Ahlak, yaratclk, doallk, problem zme, gereklerin kabul.

ekil.2
ekil.2 iin Aklama: Varolu htiyalar (Being Needs): Kendini Gerekletirme ihtiyac (5. dzey) Eksiklik Kaynakl htiyalar (Deficit Needs): Fizyolojik, Emniyet, Ait Olma, Saygnlk ihtiyalar (1. - 4. dzeyler)

1. Fizyolojik htiyalar (Physiological Needs): Oksijen, su, protein, tuz, eker, kalsiyum ve dier mineral ve vitaminlere duyulan ihtiyalar kapsar. Ayrca uygun pH dengesini ve vcut ssn salama ihtiyacn da kapsar. te yandan aktif olma, dinlenme, uyku, atklardan kurtulma (CO2, ter, re, dk), acdan kanma ve seks yapma ihtiyalar da bu dzeyde yer alr. Aratrmalarn da destekledii gibi, Maslow bunlarn aslnda kiiye zg ihtiyalar olduuna ve bir eksiklik durumunda o spesifik ihtiyac karlayacak eylere ynelik bir alk oluacana inanmt (rnein, C vitamini eksikliinin bizi bunu ieren gdalara portakal suyu gibi- yneltmesi). 2. Emniyet ve Gvenlik htiyalar (Safety Needs): Fizyolojik ihtiyalar byk oranda karlandnda, bu ikinci ihtiya dzeyi devreye girer. Artan ekilde, kendinize gvenli ortamlar bulma, istikrar ve korunma salama ile ilgilenirsiniz. Bir yap oluturma, dzen salama, baz snrlar koyma ihtiyacn duyarsnz. Sadece alk ve susuzluk ihtiyacyla deil, korkularnz ve endielerinizle de ilgilenirsiniz. Bu dzeydeki ihtiyalar; gvenli bir evrede oturma, i gvencesine sahip olma, iyi bir emeklilik plan ve sigorta imkan salama vb. ihtiyalar eklinde kendini gsterir. 3. Sevgi ve Ait Olma htiyalar (Belonging Needs): Fizyolojik ve emniyet ihtiyalar byk oranda karlandnda, nc dzey ortaya kar. Arkadalara, bir sevgiliye, ocuklara, sevgiye dayal ilikilere, hatta bir topluluk iinde yaamaya ihtiya hissetmeye balarsnz. Yalnzlk ve toplumsal kayglar konusunda giderek daha fazla duyarl olursunuz. Gnlk yaamda bu ihtiyalarmz; evlenme, aileye sahip olma, bir topluluun paras olma, bir grup - dernek - kulp yesi olma eklinde aa vururuz. Bu ayn zamanda, kariyerimizde aradklarmzn da bir parasdr. 4. Saygnlk htiyalar (Esteem Needs): Bir sonraki dzeyde, artk zsayg aramaya balarz. Maslow Saygnlk ihtiyalar nn iki trn tanmlamtr: Alt ve st dzeyler. Alt dzey kapsamnda; bakalarndan sayg grme, stat (mevki) salama, hret, tannma, kabul grme, ilgi grme, itibar, takdir edilme, asalet, hatta stnlk/egemenlik salama ihtiyalar yer alr. st dzey ise, zsayg edinme ihtiyacn kapsar. Burada; gven, yeterlilik, baar, ustalk, bamszlk ve zgrlk duygular yer alr. Bu ihtiya ekli st dzeydedir, nk bakalarndan sayg grmekten farkl olarak, bir kez zsaygnz elde ettiinizde onu kaybetmeniz ok daha zordur!

Maslow, yukarda aklanan 4 dzeyin tmn Eksiklik Kaynakl htiyalar (Deficit Needs) olarak adlandrr (Bkz. ekil.2). Bir eye yeterli miktarda sahip deilseniz, yani bir anz eksikliiniz varsa, ona ihtiya duyarsnz. Ama ihtiyacnz tmyle karlarsanz, artk hibir ihtiya duymazsnz! Dier bir deyile, artk bu ihtiyalar motive edici olmaktan karlar. Eski bir blues arksnda sylendii gibi, kuyunuz kurumaya yz tutmadka, suyunuzu zlemezsiniz! Maslow, bu dzeyleri homeostasis kavramyla da aklar. Homeostasis, kalorifer termostatnn alt prensiptir: Ortam ok souduunda s dmesini aar; ok scak olduunda ise s dmesini kapatr. Ayn ekilde vcudunuz, belirli bir maddenin eksikliini hissettiinde ona ynelik bir alk duygusu gelitirir; o maddeden yeterince yediinizde alk hissi durur. Maslow, bizler farknda olmasak da, homeostasis prensibinin emniyet, ait olma ve saygnlk ihtiyalar iin de geerli olduunu belirtmitir. Maslow tm bu ihtiyalarn temelde hayatta kalma ihtiyalar olduunu ne srer. Salmz korumak iin, aslnda sevgiye ve sayg grmeye de ihtiyacmz vardr. Ayrca Maslow, tm bu ihtiyalarn aynen igdler gibi genetik olarak iimizde bulunduunu belirtir. Aslnda, bu ihtiyalar igd benzeri ihtiyalar (instinctoid) olarak adlandrmtr. Btnsel geliimimiz asndan, tm bu ihtiya dzeyleri boyunca adm adm ilerleriz. Yenidoanlar olarak, nce fizyolojik ihtiyalara odaklanrz. Bir zaman sonra, emniyette olmamz gerektiinin farkna varrz. Daha sonra ise, ilgi ve sevgiye hasret ekeriz. Ve sonrasnda da, zsayg aramaya balarz. Stresli koullarda veya hayatmz tehdit altnda olduunda, daha alttaki bir ihtiya dzeyine geri dneriz. Baarl kariyeriniz de getiinde, biraz ilgi ararsnz. Aileniz sizi terk ettiinde, aslnda hep istediiniz eyin sevgi olduunu yeniden hissedersiniz. Bu durumlar toplumsal yaamda da gerekleebilir. Toplum aniden skntl bir dneme girip bocaladnda, insanlar gl bir liderin ortaya kp durumu dzeltmesi iin yaygara koparrlar. Bombalar dmeye baladnda, emniyet arayna girerler. Dkkanlara yiyecek maddesi gelmediinde, ihtiyalar ok daha temel dzeylere iner. Geliim srecinizde nemli problemler yaadysanz (ocukken gvensiz veya a bir dnem, ya da lm veya boanma sonucu ailenizden bir kayp, veya ar ihmal edilme ya da taciz grme gibi), hayatnzn geri kalan blmnde kendinizi o dzeydeki ihtiyalara sabitlemeniz mmkndr.

Bu, Maslow un Nevroz olarak tanmlad durumdur. Belki ocukken bir sava yaadnz. imdi gnlnzn ihtiya duyduu her eye sahip olsanz da, hala kendinizi bol paraya sahip olma ve kilerinizi hep dolu tutma eklindeki takntlar iinde bulursunuz. Ya da genliinizde ebeveynleriniz boanmtr. imdi harika bir sevgiliniz vardr, ama siz delicesine kskanlk gsterir veya onun iin yeterince iyi olmadnz iin sizi terk edeceinden srekli endie edersiniz. 5. Kendini Gerekletirme Bu son dzey dierlerinden biraz farkldr. Maslow bu dzeyi tanmlamak iin eitli terimler kullanmtr: i) Gelime Motivasyonu (growth motivation) (Eksiklik motivasyonunun kart olarak), ii) Varolu htiyalar (Being Needs) (Eksiklik Kaynakl htiyalarn kart olarak), iii) Kendini Gerekletirme. Bu ihtiyalar, bir denge ya da homeostasis gerektirmezler. Gerekletiklerinde, hissedilmeye devam ederler. Aslnda, biz onlar besledike daha fazla glenirler! Potansiyelleri hayata geirmeye, olabilecein her eyi olmaya ynelik srekli bir arzu ierirler. Burada en fazla btnlenmi olana, ya da tam olan Sen e varmak sz konusudur, yani kendini gerekletirmeye Eer gerekten kendinizi gerekletirmek istiyorsanz, alt dzeydeki ihtiyalarnzla ilgilenmek ve onlar hi olmazsa belirli bir seviyede karlam olmanz gereklidir. Bu anlamldr, nk eer asanz, yiyecek bulmaya abalarsnz; emniyette deilseniz srekli nbette olmalsnz; dlanm ve sevilmiyor iseniz bu ihtiyac karlamalsnz; zsaygnz dkse savunma yapma ve telafi etme davran gsterirsiniz. zetle, alt dzeydeki ihtiyalar karlanmam ise, kendinizi potansiyellerinizi gerekletirmeye tmyle adayamazsnz. Buna gre, dnyann zorluklar da dikkate alndnda, dnya nfusunun sadece kk bir yzdesinin gerekten ve baskn ekilde kendini gerekletirmekte olduu rahatlkla sylenebilir. Maslow, bu orann sadece yzde 2 olduunu belirtmitir! Kukusuz, Maslow un kendini gerekletirme kavram ile tam olarak neyi kast ettii nemlidir. Bunu anlamak iin, Maslow un kendini gerekletirenler olarak

tanmlad insanlara bakmalyz. Maslow, bu tanmlamay biyografik analiz adl kantitatif bir metot kullanarak yapmtr. Maslow, kendini gerekletirme standartn karladn dnd baz tarihi ahslar ve tand baz insanlardan, bir grup oluturdu. Bu saygn grupta; Abraham Lincoln, Thomas Jefferson, Albert Einstein, Eleanor Roosevelt, Jane Adams, William James, Albert Schweitzer, Benedict Spinoza ve Alduous Huxley ile, bu aratrma srasnda hayatta olan ve tand, ama adlarn belirtmedii 12 kii yer alyordu. Sonra, onlarn biyografilerini, eserlerini, tandklarnn eylem ve sylemlerini inceledi. Bylece, bu insanlarn karakteristik zelliini belirleyen bir nitelikler/vasflar listesi oluturdu. Bu insanlar gereklik-odakl idi; yani sahte ve samimiyetsiz olan gerek ve samimi olandan ayrt edebiliyorlard. Problem-odakl idiler; yani hayatn zorluklarn kabullenilecek veya teslim olunacak kiisel sorunlar olarak deil, zmlenmesi gereken problemler olarak ele alp amlard. Ve, aralar ve sonular alglamalar farklyd. Sonularn (amalarn) aralar dorulamasnn gerekmediinin, aralarn aslnda birer ama olabileceinin, ve aralarn (yolculuun) ounlukla amalardan (sonutan) daha nemli olduunun bilincindeydiler. Kendini gerekletirenler, bakalaryla iliki kurmakta da farkl davranyorlard. ncelikle, yalnzlk tan zevk alyor ve huzur duyuyorlard. Ve, ok sayda insanla yzeysel ilikiler kurmaktansa, az saydaki yakn arkada ve aile ferdiyle daha derin kiisel ilikiler kurmaktan zevk alyorlard. zerklikten, yani fiziksel ve sosyal ihtiyalardan nispeten bamsz olmaktan zevk alyorlard. Ve kltrlemeye direnmekte idiler, yani toplumun kendini ayarlama veya uyum salama konusundaki basklarna duyarl deildiler. Aslnda, tam anlamyla toplum kurallarna uymayan (nonconformist) kiilerdi. Dmanca olmayan bir mizah anlaylar vard; espri ve akalarn asla bakalarna yneltmiyor, bizzat kendileriyle veya insanlk durumlaryla ilgili mizah yapyorlard. Maslow un kendini ve dierlerini kabullenme diye adlandrd bir nitelie sahiptiler; bu insanlar sizi olmanz dndkleri ynde deitirmeye almak yerine, genellikle sizi olduunuz gibi kabul etme eilimindeydiler. Bu kabullenme anlay, onlarn kendilerine kar tutumlarna da yansmaktayd: Eer bir zellikleri zararl deilse onu olduu gibi brakr, hatta ondan kiisel bir acayiplik olarak haz alrlard. te yandan, deitirilebilecek olumsuz zelliklerini deitirme konusunda gl bir motivasyona sahiptiler. Bununla birlikte; doallk, itenlik ve sadelik tarlard. Takliti veya yapay olmak yerine, kendileri gibi olmay tercih ederlerdi. Aslnda, toplum kurallarna uymayan yaplarna ramen, d grnte geleneksel olma eilimindeydiler. Bakalarna kar alakgnll ve saygl idiler. Maslow, bunu demokratik deerler olarak adlandrmt: Etnik ve bireysel farkllklara aktlar, hatta buna

deer verirlerdi. Maslow un insan kardelii (human kinship / Gemeinschaftsgefhl) olarak adlandrd bir nitelikleri vard (toplumsal ilgi, merhamet, yardmseverlik). Ve buna, spiritel esasl bir gl etik anlay elik ediyordu. Bu insanlarn takdir ve idrak edilerinde bir tazelik, yani sradan eylere bile hayret ve hayranlkla bakabilme yetenei mevcuttu. Bunun yansra, yaratc ve zgn olma yetenekleri yer alyordu. Ve son olarak, bu insanlar ortalama insana kyasla daha fazla youn/zirvede deneyimlere sahiptiler. Youn bir deneyim; kendinizi atnz, kendinizi ok kk veya ok byk hissettiiniz; bir anlamda insann hayatla, doayla ya da Tanr ile yaad deneyimdir. Bu deneyim size, sonsuz ve lmsz olann bir paras olduunuzu hissettirir. Bu deneyimler bireyde izlerini brakr, onlar daha iyi olma ynnde deitirir, ve birok insan fiilen onlarn arayndadr. Bu deneyimler, mistik deneyimler olarak da adlandrlr, ve birok dini ve felsefi gelenein nemli bir parasdrlar. Kukusuz ki Maslow, kendini gerekletirenler in kusursuz olduklarn dnmyordu. Aratrmasnda, bu kiilerin birok kusurlarn veya eksikliklerini de belirledi. ncelikle, youn endie ve sululuk duygusu ile ska ac ekiyorlard (nevrotik veya yersiz olan trden deil, gerek anlamdaki endie ve sululuk duygusu). Bazlar dalgn ve ar nazikti. Son olarak, bazlarnn beklenmeyen anlarda acmaszlk, cerrahi soukluk ve mizah duygusu kayb yaad grlmt. Maslowun kendini gerekletirenler iin belirledii dier iki zellik ise unlardr: Sahip olduklar deerler tamamen doal idi, ve aba gerekmeksizin dorudan kiiliklerinden kaynaklanyordu. Ayrca, bakalarnn inkar edilemez olduuna inandklar birok ikilemi am grnyorlard: spiritel fiziksel, bencil cmert, eril diil farkll gibi.

Meta-htiyalar ve Meta-Hastalklar (Metaneeds and metapathologies) Maslow un kendini gerekletirme kavramn aklamak iin dier bir yol, kendini gerekletiren kiilerin zel ve harekete geirici ihtiyalarndan (Varolu htiyalar / Being Needs) bahsetmektir. Bu kiiler, yaamlarnda mutlu olmak iin aadakilere (Meta-htiyalar) ihtiya duyarlar: Sahtekarlk yerine Gerek. Ktlk yerine yilik. irkinlik veya Kabalk deil, Gzellik. Keyfilik veya Zoraki seenekler deil, Birlik, Btnlk ve Kartlarn stnl.

Duyarszlk veya Hayatn makinalamas deil, Canllk. Mlayim tekdzelik deil, Benzersizlik. Pasakllk, Tutarszlk veya Tesadf deil, Mkemmellik ve Gereklilik. Eksiklik yerine Tamamlama. Hakszlk ve Kanunsuzluk deil, Adalet ve Dzen. Gereksiz karmaklk deil, Basitlik. evresel fakirleme deil, Zenginlik. Zorlanma deil, aba gerektirmeme/Kolaylk. Suratszlk, Mizahtan yoksunluk, Angaryaclk deil, akaclk. Bamllk deil, Kendine Yeterli Olma. Anlamszlk yerine Anlamllk. lk bakta, herkesin bunlara ihtiya duyacan dnebilirsiniz. Ama dnn: Bir ekonomik bunalm veya sava dneminde yayorsanz, veya bir gettoda ya da yoksul bir krsal blgede yayorsanz, bu konulara m, yoksa yeterli yiyecek ve banz sokacak bir mekan bulmakla m ilgilenirsiniz? Aslnda Maslow, dnyadaki problemlerin ounun, ok az sayda insann bu deerlerle ilgilenmesine yol atna inanmaktadr. Bu durum, insanlarn ounluu kt olduu iin deil, temel ihtiyalarnn karlanmasyla bile ilgilenilmedii iin olumaktadr! Kendini gerekletiren bir kii bu ihtiyalarn tatmin edemezse, karlnda Meta-Hastalklar ortaya kacaktr, ki bunlar Meta-htiyalar kadar uzun bir liste olutururlar. zetle sylemeliyiz ki, bu deerlerden (Meta-htiyalar) yoksun olarak yaamaya zorlandnda, kendini gerekletiren kiide depresyon, umutsuzluk, nefret, yabanclama ve ktmserlik geliebilir. Maslow, kendini gerekletiren kii yi tanmlama abalar sonucunda; insan potansiyelinin st seviyelerinin karakteristiini aklayan ve bnyesinde eitli nitelikler, problemler, hastalklar ve hatta zmlerin yer ald bir Periyodik Tablo elde edebilmeyi umut etmitir. Zaman getike, kendi teorisine deil, insancl psikoloji ye ve insan potansiyelleri hareketi ne giderek artan bir ilgi gstermitir. Yaamnn sonlarna doru, Psikololojide Drdnc G olarak adlandrd akma ynelmitir. Freud cu ve dier derinlik psikolojileri birinci gc oluturur; Davranlk ikinci gtr; Avrupal Varoluu lar da kapsayan kendi Hmanizm i ise nc gtr. Drdnc G, iaretini Dou felsefelerinden alan Kiilik-tesi (transpersonal) Psikolojiler olup, bu kapsamda meditasyon, bilincin yksek seviyeleri, ve hatta parapsikolojik fenomenler incelenmektedir.
ANA KAYNAK: http://webspace.ship.edu/cgboer/maslow.html

YARDIMCI KAYNAKLAR: http://en.wikipedia.org/wiki/Maslow's_hierarchy_of_needs https://www.google.com.tr/search?q=maslow's+hierarchy+of+needs&hl=tr&prmd=imvnsb&tbm=isc h&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=wI2FT9rrBIeH4gSk4cDSBw&ved=0CEIQsAQ&biw=1143&bih=608