Professional Documents
Culture Documents
www.turgutpaki.com
Katlama
Metallerde katlamann oluum aamalar; Eriyikte kararl ekirdeklerin olumas, ekirdeklerin kristaller halinde bymesi, Tane yapsnn olumas.
www.turgutpaki.com
Katlama
Sv metalde kat paracklarn olumas iin iki ana mekanizma vardr. Sv metalde kat paracklarn olumas iin iki ana mekanizma vardr.
www.turgutpaki.com
Katlama
Svdan katya dnm salayan enerji, kat ve svnn hacim serbest enerjileri arasndaki Gh farkdr. Fakat bir taraftanda ekirdekik ve ekirdein oluumuna kar kan bir serbest yzey enerjisi vardr, Gy.Kresel paracn zgl yzey serbest enerjisi dr. Bu deer krenin yzey alan ile arplrsa, Gy deeri elde edilir.
www.turgutpaki.com
Katlama
Saf bir metalin katlamas srasnda r yarapnda bir ekirdekik veya ekirdek oluumu iin gerekli toplam serbest enerji deiimi u bant ile verilir;
www.turgutpaki.com
Katlama
Metalin denge erime scaklnn altnda, T alt soumas bydke hacim serbest enerjisi Gh deki deime de byyecektir. Ancak serbest yzey enerjisi Gy ile meydana gelen deime scakla ok bal deildir. Bu nedenle, kritik ekirdek apn esas olarak Gh belirler. Donma scakl civarnda T sfra yaklatndan, kritik ekirdein ap sonsuz olacaktr. Buna karlk alt soumann miktar arttka kritik ekirdek ap klecektir. Kritik apl ekirdek ile alt soumann miktar arasndaki iliki u bant ile verilmektedir;
www.turgutpaki.com
Katlama
Ayrk ekirdeklenme (Heterojen ekirdeklenme) , kararl bir ekirdein olumas iin
gerekli alt soumay azaltan herhangi bir maddenin yzeyinde meydana gelen ekirdeklenmedir. Sanayide genellikle alt souma miktar 0.1 ile 10 C arasndadr. Bu nedenle ayrk ekirdeklenme meydana gelir. Ayrk ekirdeklemenin olumas iin ekirdekleyici maddenin (kap veya katk) sv metalle slanmas gerekmektedir. Ayn zamanda sv, ekirdekleyicinin zerinde kolayca katlamaldr. Aadaki ekilde, katlaan sv atarfndan slatlan ekirdekleyici meddenin (altlk) kat metalle ekirdekleyici madde arasnda dar bir as yapt gsterilmektedir.
Katlama
Ayrk ekirdeklemenin ekirdekleyici medde zerinde meydana gelmesinin nedeni, bu durumda kararl bir ekirdek oluturmak iin gerekli yzey enerjisinin, ekirdein saf sv ierisinde kendi kendine olumasndan (benzeik ekirdeklenme) daha dk olmasdr. Ayrk ekirdeklenmede yzey enerjisi daha dk olduundan, kararl bir ekirdek oluturmak iin gerekli toplam serbest enerji deiimi ve ekirdein kritik yarap daha kk olacaktr. Dolaysyla, ayrk ekirdeklenmede kararl bir ekirdek oluturmak iin ok daha kk alt soumalara ihtiya vardr.
www.turgutpaki.com
Katlama
Kristallerin Sv Metal erisinde Bymeleri ve Tane Yapsnn Olumas , iin
kararl ekirdeklerin meydana gelmesi gerekmektedir. Kararl ekirdekler olutuktan sonra, bu ekirdek byyerek ekilde gsterildii gibi kristaller meydana gelecektir. Katlaan her kristalde atomlar esas olarak dzenli bir rnt halinde dizilmekte, fakat herbir kristalin ynlemi ekilde gsterildii gibi farkl olmaktadr. Metalin katlamas bittikten sonra, farkl ynlemdeki kristaller birbirlerine bitierek ynlenimin birka atom boyunca deitii tane snrlar olumaktadr.
www.turgutpaki.com
Katlama
Donan metalde mevcut ekirdeklenme yerleri says, retilen kat metalin tane yapsn etkiler. Katlama srasnda az sayda ekirdeklenme blgesi bulunuyorsa, iri taneli yap oluur. ok sayda ekirdeklenme yerinin bulunmas durumunda ise, kk taneli bir yap oluacaktr.
nce tane yaps malzemenin dayanmn artrr, bu nedenle btn mhendislik metalleri ve alamlar ince tane yaps ile retilir.
www.turgutpaki.com
Katlama
Saf bir metal, hareket etmeyen bir kalba tane incelticiler kullanlmadan dklecek olursa genellikle iki tr tane yaps elde edilir;
Katlama
Katlama
Tane inceltici kullanlmam Tane inceltici kullanlm
Direksi taneler
Eeksenli taneler
Dorudan soutmal yar srekli dkmle dklm 15 cm apnda 6063 alam ktnn (Al-% 0.7 Mg-% 0.4Si) kesitlerinden grn. Dkmden nce sv metale tane incelticiler katlr. Alminyum alamlar iin az miktarda titanyum, bor veya zirkon gibi tane kltcler dkmden hemen nce sv metale katlarak , ayrk ekirdekiklerin olumas ve sv metale dalmas salanr.
www.turgutpaki.com
Katlama
Tek Kristallerin Katlamas , tek bir ekirdek etrafnda meydana gelmektedir. Bylece baka
kristaller ekirdeklenip byyemez. Tek bir kristalin meydana gelmesi iin kat ile sv arasndaki arayzeyin scaklnn, katnn erime noktasndan biraz dk olmas gerekmektedir. Arayzeyin tesinde ise svnn scakl ykselmelidir. Bu nedenle, katlama gizli ssnn katlamakta olan kristalden ekilmesi gerekmektedir. Sv-kat arayzeyindeki scakln katnn erime noktasndan hafife dk olmas iin, kristalin hz yava olmaldr. Sanayide yer iletken eleman retmek iin 15-20 cm apnda silisyum tek kristalleri bytlmtr. Bu yntem ekilde gsterilmektedir. Elde edilen tek kristalli malzeme 1 mm kalnlnda pul eklinde kesilir ve yzeyleri talanr. Bylece yar iletken devre eleman elde edilir.
www.turgutpaki.com
Kristal Kusurlar
Kristal Yap Kusurlar, metallerin plastik ekil deitirmesi, dayanm ve iletkenliklerini
nemli derecede etkilemektedir.
www.turgutpaki.com
Kristal Kusurlar
Noktasal Kusurlar , n en basit durumu kristalin bir kesinde bulunmas gereken atomun
yerinde olmamasdr. Bu tr kusurlar; Sv katlarken, Metalin plastik ekil deitirmesi esnasnda, Yksek scaklkta sl titreim etkisinde atomun yerdeitirmesi nedeniyle oluabilir. Atomlararas yeterli boluk varsa, araya giren atom yine noktasal kusur oluturur.
Noktasal kusurlarn mekaniksel zelliklere etkisi nemsizdir, fakat elektriksel zellikleri nemli lde etkiler. Ayn zamanda atomsal yaynm kolaylatrrlar.
www.turgutpaki.com
Kristal Kusurlar
yonsal cisimlerde net elektriksel ykn sfr olmas gereklidir. Bunlarda zt iaretli iyon ifti eksik olursa, Schottky kusuru, yer deitirmi iyonda da Frenkel kusuru oluur. yonik kristallerde bu kusurlarn bulunmas elektrik iletkenliini artrmaktadr.
www.turgutpaki.com
Kristal Kusurlar
Kenar Dislokasyonu , bir izgi boyunca kafesin arplmasna neden olan kafes kusurudur.
Aykr yerleimler ounlukla kristalin katlamas srasnda oluur. Bunlar kristal katnn kalc veya akma ekil deitirmesi, boluk younlamas ve kat zeltide atomsal uyumsuzluklar nedeniyle meydana gelir.
Kenar dislokasyonunda fazla yarm dzlemin olduu blgede basn gerilmesi, fazla yarm dzlemin altnda ise ekme gerilmesi meydana gelir.
www.turgutpaki.com
Kristal Kusurlar
Vida Dislokasyonu , kristalde bir dzlem boyunca ksmen kayma eklinde telenme ile
meydana gelir. Buradaki arplm kristal blgesi tam olarak tanmlanamaz ve en fazla birka atom apndadr.
Vida dislokasyonu etrafnda meydana gelen kesme gerilmesi blgesinde enerji ylmas meydana gelir.
www.turgutpaki.com
Kristal Kusurlar
Kristallerdeki izgisel kusurlar (dislokasyolar) , genellikle kark trdendir; hem kenar
hem de vida dislokayonu ayn anda oluur.
www.turgutpaki.com
Kristal Kusurlar
Tane Snrlar (Dzlemsel Kusurlar) , ok kristalli metallerde farkl ynlerdeki taneleri
birbirinden ayran yzey kusurlardr. Metallerdeki tane snrlar, katlama srasnda farkl ekirdeklerden oluan ve ayn zamanda byyen kristaller birbirine temas edince meydana gelir. Tane snrlarnn eklini, byyen komu tanelerin bymeyi snrlamas belirler. Yzeysel atomlarnn sadece bir tarafnda komular vardr. Bu nedenle, yzey atomlarnn enerjileri yksektir ve iindekilere kyasla daha zayf baldrlar. Bunlarn yzeyine bir dizi atom eklenirse, bir miktar enerji aa kar. Fazla olan enerjiye yzey enerjisi denir.
Yzey enerjilerinin en byk kant, damlalarn kresel ekil alma eilimidir. Yzeysel kusur Cisimler genellikle dk enerjili dolaysyla daha kararl yap oluturma eilimindedirler. Kresel biimdeki bir sv damlas oval biimdekine gre daha kk yzey/hacim oranna dolaysyla daha kk yzey enerjisine sahiptir.
www.turgutpaki.com
Kristal Kusurlar
Tane Snrlar, kristalli yap malzemeleri sv halden kat hale geerken birok kristal ekirdei
olutuu iin ve bunun neticesinde de ok sayda kristal olutuundan meydana gelir. Kristal bireyleri arasnda kalan atomlar komu tanelerle uyum salayamazlar ve dzensiz halde dalm olarak kalrlar. Taneler arasndaki bu amorf blgeye tane snr denir. Kalnl genellikle 2-5 atom ap kadardr, seyrektirler. Tane snr blgelerinin enerjileri tanelerden daha yksektir. Tane snr blgeleri kimyasal etkilere kar dayankszdr. Atomsal yaynm daha fazla olur. Buralarda korozyon daha hzl geliir. Komu taneler birbirine uyum salayamadklarndan dislokasyonlar engellenir. Bu nedenle, dayanm artar, ekil deitirme kstlanr.
Olaan scaklklarda tane snrlar aykr yerleimlerin hareketini engelleyerek malzemenin snek davranmasn nler. Metallerin i yapsn inceleyen bilim dalna metalografi denir.
www.turgutpaki.com
Kristal Kusurlar
Tane snrn bulmak iin; Metalin yzeyi parlatlr, % 2 nitrik asit ieren etil alkol ile yzeyi dalanr, Tane snrndaki atomlar kolaylkla erir ve uzaklar, Bylece, ukurlar oluur.
Tanelerin ap 10-100 mikron arasndadr. Bu nedenle, 100-300 bytmeli mikroskoba ihtiya vardr.
www.turgutpaki.com
Kristal Kusurlar
Tane Snr Yzeyinin Bykl , metallerin birok zellii zerinde, birinci derecede
dayanm zerinde etkili olduundan ok kristalli metallerde tane bykl nemlidir. Dk scaklklarda tane snrlar gerilme altnda aykr yerleimlerin hareketini nleyerek metallerin dayanmn artrrlar. Yksek scaklklardatane snr kaymas meydana geldiinden, tane snrlar ok kristalli metallerde zayf blgeleri oluturur. Tane snr bykl ASTM yntemi ile llr. Bu yntemde tane snr bykl says n u ekilde bulunur;
www.turgutpaki.com
Kristal Kusurlar
www.turgutpaki.com
Malzemenin kimyasal bileimi, mikro yaps ve zellikleri difzyon ilemi ile deimektedir.
www.turgutpaki.com
www.turgutpaki.com
www.turgutpaki.com
Bakr yzeyi zerine inko yksek scaklkta temas ettirildiinde aada gsterildii gibi difzyon oluur.
www.turgutpaki.com
www.turgutpaki.com
www.turgutpaki.com
www.turgutpaki.com
www.turgutpaki.com
www.turgutpaki.com