PLATON DEVLET ADAMI Dr.Behice Boran ile Mehmet Karasan tarafndan, B.Jowett'in ngilizce ve A.

Dis'in Franszca evirileri temel alnarak evrilmitir.

DEVLET ADAMI Eski Yunanca zel adlarn yazl hakknda not

Yunan eserlerinin evirisinde tanr, insan ve lke adlarn, asllarndaki gibi yazmay uygun bulduk; bunun iin de bugn Avrupa lkelerinin hemen hepsinde kullanlan evriyaz yntemini aldk. Yunancann her harfi, aadaki cetvelde gsterildii gibi, tek veya ift harfle karlanmtr. "Th" ve "kh" gibi ift harfleri kullanmaya gerek vard; nk Yunancann Q'sn da, T 'n da "t" ile gsteremezdik, ikisini ayrmak zorunluydu. "X" iin de yalnzca "h" harfini alsaydk Yunancada bazan sesli harflerin nne gelen ( ' ) iareti ile karabilecekti. "Ph" ift harfine gelince, Yunanca'nn F harfini Avrupallar teden beri byle gsterirler; eski Romallar da yle gstermiler; demek ki o harfin sylenii Romallarn "" harfinin syleniine tmyle uymuyormu. Romallar ve bugnk Avrupa lkeleri, Yunanca'nn X harfini de "x" ile gsterirler; ancak "x" harfi bizim alfabemizde yok; bu yzden "x" yerine "ks" ift harfini kullanmay daha uygun bulduk. Yunancada "y" harfi sessiz deil, sesli harftir ve "" okunmas gerekir. Ancak bu syleyi kesin de deil. Bugnk Yunanllar onu "i" diye okuyorlar. ift sesli harfleri de gene ift olarak gsterdik. Ancak (ou) yerine tek bir "u" koyduk; bu imdiki uluslararas evriyazda da byledir.

Yunan Alfabesi: A B G D E Z A B G D E Z H Q I K ? M E Th K L M P O P N X O P R N Ks T Y F Ph X Kh T Y

Y Ps O

S SW

Kiiler: Sokrates, Theodoros, Yabanc, Gen Sokrates SOKRATES - Bana Theaitetos ile Yabanc'y tanttn iin sana ok teekkr borluyum, Theodoros. THEODOROS - Hele onlar devlet adamnn, sonra da filozofun ne olduunu bir iyice belirtsinler, o zaman teekkr borcun daha kat artacak. SOKRATES - Devlet adam ile filozof. Neler diyorsun, Theodoros? Bir matematik- geometri stadnn azndan m bu sz iitiyorum? THEODOROS - Hangi sz, Sokrates? SOKRATES - Devlet adam ile filozofu sanki birbirine eit deerlermi gibi ele alyorsun; oysa bu deerlerin arasndaki ayrm hibir geometri oranyla gsterilemiyecek kadar byktr. THEODOROS - Ammon hakk iin, Sokrates, dorusu beni gzel yakaladn. Haklsn; yanlm iyi ortaya kardn. Meer senin ne gl bellein varm! Alacan olsun, elbette bunun acsn bir gn senden karrm. Yabanc, sen de bizi ho grr, umarm baladn iten vazgemezsin. Devlet adamn ya da filozofu, hangisini istersen onu, ele al da szmz srdrelim. YABANCI - Zaten bu artk benim boynuma bor oldu. Bir kere baladktan sonra sonunu getirmek gerektir. Bir ii yarm brakmamal. Ama Theaitetos'a ne i grdrelim dersin? THEODOROS - Ne i grdrmesi? Anlamadm. YABANCI - Onu salverelim de yerine arkada Gen Sokrates'i alalm m? THEODOROS - Nasl istersen. Dediin doru, tekine de sra vermeli. Arada bir dinlenebilirlerse, genler daha iyi i baarrlar. SOKRATES - Hem bu genlerin ikisi de bir bakma sana akraba saylrlar, sanrm. Sizlerin dediklerinize gre birinin yz bana benziyormu; teki ile de adaz. Bunun iin mz ayn soydan saylrz. Akrabalarmzla tanmamza yarayan konumalar memnunlukla karlamalyz; bu adeta bir akrabalk borcudur. Dn Theaitetos ile ben kendim konutum; imdi de sana verdii yantlar iittim. Adamla daha konumadm ama, benim iin bir baka zaman da olur. Bugnlk senin sorularn yantlasn. YABANCI - Peki, yle olsun. Gen Sokrates, byk Sokrates'in dediklerini duydun mu? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Raz msn?

GEN SOKRATES - Seve seve. YABANCI - Senin bir diyecein olmadktan sonra bana bir ey demek dmez. Bilgiciden ( sofist ) sonra, aratrmamzda sra bence devlet adamna (politikos) gelir. imdi bana syle bakalm, devlet adamn da bilgili kimselerden sayacak myz, saymayacak myz? GEN SOKRATES - Sayacaz elbet. YABANCI - yleyse, bilgicinin ne olduunu aratrrken ayrdmz gibi, gene bilgileri blmlere ayrmak gerekecek, deil mi. GEN SOKRATES - Sanrm. YABANCI - Ama bana yle geliyor ki, Sokrates, bu bilgiyi o blmlerde bulamayacaz. GEN SOKRATES - Ne yapacaz? YABANCI - Baka bir blmde arayacaz. GEN SOKRATES - Pekl. YABANCI - Devlet adamna gtrecek yolu nasl bulmal? Bu yolu bulup brlerinden ayrmak, kendine zg bir damgayla damgalamak gerekiyor. Bundan ayrlan br yollarn hepsine birden de ayrca belli bir damga vurmalyz. Bylece usumuz, btn bilgileri iki blme ayrlm olarak kavrayacaktr. GEN SOKRATES - Bu yolu bulmak senin iindir, benim deil. YABANCI - Oras yle, ama bir kere bulduktan sonra bu yol, benim kadar senin de yolun olmaldr. GEN SOKRATES - Gzel. YABANCI - Matematik ve matematikle ayn soydan olan baka sanatlar, ''i''le hibir iliii olmayan soyut bilgiler deil midir? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Oysa dlgerlik sanatnda, el sanatlarnn hepsinde, ileyenin bilgisi iine katr. Sanatla uraan yalnzca bilmekle kalmaz, bilgisini iinde gerekletirerek nceden var olmayan eyleri yapar, oluturur. Doru mu? GEN SOKRATES - Pek doru. YABANCI - O halde bilgilerin hepsini bu lye gre blebiliriz: Bir ksmna klgsal bilgiler, tekine kuramsal bilgiler deriz. GEN SOKRATES - Olur; aslnda bir btn olan bilgiyi bylece ikiye blnm sayarz. YABANCI - Devlet adamn kralla, klelerin efendisiyle, aile reisiyle bir mi tutacaz, yoksa, her biri iin bir ayr sanat vardr m diyeceiz? Ama dur, vazgetim. Bir baka yoldan gidelim. GEN SOKRATES - Hangi yoldan? YABANCI - yle: Hekim diye tannmam bir kimse, hekim olan birine t verebilecek kadar bilgili olsa, ona da hekim demek gerekmez mi? GEN SOKRATES - Gerekir. YABANCI - Bunun gibi, resmi sfat olmayan biri, lkeyi ynetene akl retecek erkte olsa, o kimsede hkmdarda bulunmas gereken bilgi vardr, diyemez miyiz?

GEN SOKRATES - Deriz, elbet. YABANCI - Gerekten kral olan kimsenin bilgisi krallk bilgisi deil midir? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Byle bilgili bir kimse, ister kral olsun, isterse yalnzca bir yurtta, bu bilgisi bakmndan kral snfndan saylmaz m? GEN SOKRATES - Byle saymak doru olur. YABANCI - Klelerin efendisi, aile reisi iin de ayn eyi syleyebiliriz, deil mi? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Byk bir aileyi kk bir devlete benzetebiliriz. Ynetim bakmndan aralarnda bir ayrlk var mdr? GEN SOKRATES - Hi yoktur. YABANCI - yleyse, deminki sorumuza yant olarak, bunlarn hepsinin tek bir bilgisi olduunu, bu bilgiye krallk, siyaset ya da ev ynetimi bilgisi denebileceini syleyebiliriz. Verilecek ad zerinde ekiecek deiliz ya... GEN SOKRATES - Buna ne gerek var? YABANCI - Ama u da belli ki, yerinde tutunabilmek iin kral, yumruk ya da beden gcnden ok zekasn,us gcn kullanr, yle deil mi? GEN SOKRATES - phesiz. YABANCI - O halde, kraln bilgisi, el sanatlarndan, klgsal ilerden daha ok kuramsal bilgiye yakndr, diyelim mi? GEN SOKRATES - Hay, hay. YABANCI - Devlet bilgisiyle devlet adamn, krallk bilgisiyle kral, hep birletirip tek bir bilgi saymalyz. GEN SOKRATES - phesiz. YABANCI - imdi, kuramsal bilgiyi blmlerine ayrmak sras geldi. Buna balamamz doru olmaz m? GEN SOKRATES - Pek doru olur. YABANCI - Bir dn bakalm: Bilginin aslnda, doal olan bir ikilik bulabilir miyiz? GEN SOKRATES - rnein? YABANCI - yle: konumalarmzda matematik diye bir sanatn ad gemiti... GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Bence matematik kesin olarak kuramsal sanatlar blmne girer. GEN SOKRATES - Hi phe yok. YABANCI - Matematik, saylar arasndaki ayrmlar bilir. Bildii bu eyler zerinde bir yargya varmaktan baka matematiin bir ii var mdr? GEN SOKRATES - Baka ne ii olabilir?

YABANCI - Ama br yandan, hibir mimar ii gibi almaz; o yalnzca iilerin badr, yle deil mi? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - O, bilgisinden verir, el emeinden deil. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Bundan tr, mimarn kuramsal bilgiden bir pay edindiini sylemek doru olmaz m? GEN SOKRATES - Tmyle dorudur. YABANCI - Ama bir karara vardktan sonra mimar, matematiki gibi, iini bitirmi saylmaz. Giriilen i tamamlanncaya kadar her iiye yapmas gereken eyleri buyurmaldr. GEN SOKRATES - Elbet. YABANCI - Matematik ve matematikle ilgili bilgiler kadar btn bu bilgiler de kuramsaldr ama ikisi de bir noktada ayrlrlar: O da, biri yalnzca yargya varr, tekiyse ayn zamanda ynetir. Ne dersin? GEN SOKRATES - yle gibi. YABANCI - Kuramsal bilginin btnn, bir yargya varan, bir de yneten bilgiler diye ikiye ayrmamz, sence doru mudur? GEN SOKRATES - Bence dorudur. YABANCI - birlii yapmak gerektii zaman, insanlarn birbirleriyle anlamas iyi bir ey deil midir? GEN SOKRATES - Ona ne phe. YABANCI - Byle anlamak mutluluuna eriince de, bakalarnn ne dndne aldrlr m? GEN SOKRATES - Hibir zaman. YABANCI - Eh, kral bu iki blmden hangisine koyacaz? Bir seyirci olarak, onu yalnzca yargya varanlar snfndan m sayacaz, yoksa, insanlara gerekten buyurduu iin, onda ynetme sanat vardr m diyeceiz? GEN SOKRATES - Elbette ikinci blme koyacaz. YABANCI - O halde, bu ynetme sanatnda da bir blm noktas var m, ona bakalm. Bana yle geliyor ki, ilk elden satanla, ikinci elden satan, kral ile haberciyi (Heraut) ayran ayrm gibi burada da bir ayrm var. GEN SOKRATES - Nasl? Pek anlamadm. YABANCI - kinci elden satanlar, bakalarnn yaptklar eyleri alarak yeniden satmazlar m? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Bunun gibi haberci de kraln buyruu altnda deil midir? Kendisinin olmayan emirleri bakalarna bildirmez mi? GEN SOKRATES - Tam stne bastn. YABANCI - Krallk sanatn, evirmenin, kaptann, bilicinin, habercinin sanatyla, ksacas insanlara buyuran btn br sanatlarla kartracak myz? Yoksa, ilk elden satanla ikinci elden satan arasnda demin yaptmz karlatrmaya uygun olarak, buyurma erki kendilerinde olan bu yneticiler iin benzetme yoluyla ayr bir ad m bulalm? Bilirsin ki yneticilerin bu tr iin dilimizde ayr bir szck yoktur. Bu kendiliinden emir vermek sfat, ynetim bilgilerini ayrmaya yarayacak. Kral, kendiliinden emir veren yneticiler snfna

koyacaz. brlerini bir yana brakr, onlara da bir ad bulmaya uramayz. Gerekten yneten kimse bizi ilgilendirir; etmeyen aratrmamzn dnda kalr. GEN SOKRATES - ok doru. YABANCI - Bylece emirlerini vereni, bakalarnn emirlerini bildirenden iyice ayrt etmi olduk. imdi, uygun gelen bir blm noktas bulabilirsek, emir vermek erkini de tekrar blmlere ayrrz. GEN SOKRATES - Kabul. YABANCI - Byle bir blm noktas bulabiliriz sanyorum ama, sen de bana yardm etmelisin. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Btn yneticilerin, hep bir ey ortaya karabilmek iin emir verdikleri dnlemez mi? GEN SOKRATES - Elbette. YABANCI - Ortaya karlan eyleri de ikiye blmek gerekten zor bir ey deildir. GEN SOKRATES - Nasl bleceksin? YABANCI - Bence, btn bunlardan bazlar canszdr, bazlar da canldr. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - yleyse, istersen, ite bu ayrla dayanarak kuramsal bilginin emir veren bilgiler blmn bir daha blelim. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Bir blm cansz eylerin ortaya kmasna, brn de canl eylerin ortaya kmasna ayrabiliriz. Bylece bu btn blm oluruz. GEN SOKRATES - Pek gzel. YABANCI - yleyse bu blmlerden birini bir yana brakalm; brn yeniden ikiye blmek zere ele alalm. GEN SOKRATES - Bu iki blmden hangisini alalm diyorsun? YABANCI - Canl varlklara emreden blm, elbet. Belli ki krallk bilgisi mimarlk bilgisi gibi cansz eylerin ynetimi deildir. O bilgi daha yce bir i grr; canllara emreder; oldum olas ynetimini hep canllar zerinde kurmutur. GEN SOKRATES - ok doru. YABANCI - Canllarn ortaya karlmas ve yetitirilmesi konusunda ise, tek tek yetitirilme ile sr halinde yetitirilmeyi birbirlerinden ayrt etmek olanakldr. GEN SOKRATES - Bu da doru. YABANCI - Devlet adamna gelince; yle grlyor ki o, kzne bakan bir renper ya da atna bakan bir seyis gibi, bir tek canlnn yetitirilmesiyle uramyor; daha ok, at ya da kz srleri yetitirenlere benziyor. GEN SOKRATES - Sen byle anlatnca, sorun aydnlanyor. YABANCI - Bu birok canllar bir arada yetitirme sanatna ne diyelim? Sr yetitirme sanat m, yoksa, birlikte yetitirme sanat m?

GEN SOKRATES - Szn geliine gre, hangisi olursa... YABANCI - Pek gzel, Sokrates. Verilecek ad zerinde kl krk yarmamay srdrrsen, yan ilerledike bilgin daha zenginleir. Dediin gibi ad sorununu bir yana brakalm. imdi bak bakalm, sr halinde yetitirmenin iki tr olduunu, aratrmamzn bu iki tr zerine deil de, yalnzca biri zerine olduunu bana gsterebilir misin? GEN SOKRATES - Bir deneyeyim. Sanrm bir insanlarn, bir de hayvanlarn ynetimi vardr. YABANCI - Ne abuk, ne de keskin bir bulu, Sokrates. Ama bir yanla dtn. Bundan byle elimizden geldii kadar byle yanllardan saknalm. GEN SOKRATES - Ne yanl? YABANCI - Bir parann ayn zamanda bir tr olup olmadn hesaba katmakszn, bir tr oluturmayan kk bir paray ayrarak tek bana daha byk baka paralarn karsna koymayalm. Ayrdmz her para ayn zamanda bir tr olmaldr. Aratrmann konusunu brlerinden hemen ayrmak phesiz ok gzel olur ; ama doru ayrmak kouluyla... Demincek, szn dnp dolap insana gelip dayanacan anlaynca, dncenin gidiini bozdun, hzlandrdn; ileri srdn ayrmann doru olduunu sandn. Gerekte ise kk kesimler tehlikelidir. Yar yarya blerek ilerlemek daha gvenlidir. Byle gidilirse, trn niteliklerini bulmak umudu da daha artar; bizim aratrmamz iin her eyden nemli olan da budur. GEN SOKRATES - Ne demek istediini pek kavrayamadm, yabanc. YABANCI - Senin yaradlnda bir insann hatr iin daha ak konumaya alrm. Hibir eyi karanlkta brakmadm imdilik ileri sremem, ama sorunu daha iyi aydnlatabilmek iin biraz daha ilerlememiz gerekiyor. GEN SOKRATES - Deminki blte, sence ne gibi bir yanl yaptk? YABANCI - Bu yanl tpk, insan trn blmlere ayrrken, bu yre halknn ayrld gibi ayrmak yanlldr. Burada Hellenleri kendi balarna bir tr olarak ayryorlar, aralarnda hibir ballk olmayan, tek dil konumayan btn br insan trlerini bir araya koyuyorlar. Bunlarn hepsine birden ''barbar'' dedikleri iin de hepsinin tek bir trden olduunu sanyorlar. Ya da, saylar ayrrken on bin saysn brlerinden ayrarak onu bir tr diye alyorsun; geri kalanlar da tek bir ad altnda topladn iin bunlarn tek bir tr olduunu sylyorsun. Oysa, saylar tek ve ift olarak ya da insan trn kadn ve erkek olarak ayrrsan; Lidyallar, Frigyallar ve br kabileleri dnyann baka kavimlerinden ancak, her biri bir tr olan paralara blmek artk olanakl olmad zaman ayrrsan, daha iyi, daha mantkl, blmleri birbirine daha eit bir blme yapm olursun. GEN SOKRATES - ok doru, yabanc, ama blm ile trn bir olmadn, birbirlerinden ayr eyler olduunu daha aka nasl belirtmeli? YABANCI - mr adamsn, Sokrates. Bu istediini o kadar kolay bir ey mi sanyorsun? Asl konumuzdan zaten epeyce saptk, sen daha da uzaklaalm, istiyorsun. imdi geriye, asl konumuza dnmek daha doru olur. Sonra, bir bo vaktimizde bu yeni yolu aratrrz. Sakn sana tam bir aklama verdiimi de sanma ha! GEN SOKRATES - Neyin aklamasn? YABANCI -Tr ile blm arasndaki ayrln. GEN SOKRATES - Peki, dediklerin neydi yleyse? YABANCI - Bir tr olan ey, zorunlu olarak bir blmdr ; ama bir blmn ayn zamanda bir tr olmas zorunlu deildir. te, Sokrates, benim grmdr diye ileri srecein gr her zaman bu olmaldr. GEN SOKRATES - Peki, dilediin gibi olsun. YABANCI - Bilmek istediim bir ey daha var.

GEN SOKRATES - Nedir? YABANCI - Konumuzdan sapp da buralara kadar uzaklamazdan nce neredeydik? Yanlmyorsam "srlerin yetitirilmesini hangi noktadan blmeli" sorusundaydk. Sen hemen buna hazr bir yant olarak, iki tr canl varlk olduunu syledin: bir insan tr, bir de btn br hayvanlar. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - O zaman farkna vardn ki bylece bir blm ayrp bir yana braktn, br kalanlarna da hep birden hayvan adn verdiin zaman, onlar hep bir trdendir sandn. GEN SOKRATES - Bunu da iyi fark etmisin. YABANCI - Ey gzpek tartmac! Akll olduunu sandmz baka bir hayvan da, sz gelii bir turna da canl varlklar blmlere ayracak olsayd, senin gibi blerdi. lkin, turna trn ayrarak btn br hayvanlarn karsna koyard; bylece kendi trn ykseltirdi. Kalan varlklar, iinde insanlar da olduu halde, bir araya yar, onlar iin de hep birden belki hayvan adndan baka bir ad bulamazd. Biz buna benzer yanllardan saknmalyz. GEN SOKRATES - Nasl saknabiliriz? YABANCI - Hayvan trnn btnn blmeye kalkmazsak, byle yanllara daha az deriz. GEN SOKRATES - Gerekten, bundan saknmalyz. YABANCI - te deminki yanla dmemize neden buydu. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Kuramsal bilginin ynetici blmn ''sr halinde hayvanlarn yetitirilmesi'' ad altnda toplamtk, deil mi? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Bu blmenin kendisi, hayvan trnn ayn zamanda yabanl ve evcil olarak blnmesi demektir. Evcilletirilebilecek yaratlta olan hayvanlara uysal, evcilletirilemeyenlere de yabanl denir. GEN SOKRATES - Sonra? YABANCI - Bizim aratrdmz bilgi de oldu olas uysal hayvanlarla ilgilidir, hem de sr halinde yaayan hayvanlarla... GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - O halde, demin yaptmz gibi hayvanlarn, hepsini birden ele alarak blmlere ayrmaya kalkmayalm. Devlet bilgisine abucak varmakta acele etmeyelim. Bu bize, atalar sznn iaret ettii zorlua mal oldu. GEN SOKRATES - Hangi zorlua? YABANCI - Acele ettiimiz iin iimiz abuk yrmedi. GEN SOKRATES - Bu bize iyi bir ders olsun, yabanc. YABANCI - Olsun. imdi, birlikte yetitirmeyi blmlere ayrmak iine yeniden balayalm. Belki bylece szn gelimesi, o kadar istekle aradn eyi sana daha kolayca bulduracak. Haydi, syle bakalm. GEN SOKRATES - Ne syleyeyim? YABANCI - Kanmca konuulduunu ok iittiin bir eyi. Nil kylarnda yce kraln glcklerinde

yetitirilen balklar kendi gzlerinle grdn sanmyorum, ama kendi lkende havuzlarda yetitirilen balklar belki grmsndr. GEN SOKRATES - Elbette grdm. brlerini de bakalarndan ok duydum. YABANCI - Thesalia ovalarnda gezmedinse bile, oralarda kaz ve turna srleri yetitirildiini herhalde iitmi, iittiklerine de inanmsndr. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Sana bunlar sormam, byle srler halinde yetitirilen hayvanlarn hem kara, hem su hayvanlar olduunu belirtmek iindir. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Benim gibi sen de "birlikte yetitirme bilgisi su hayvanlar srlerinin yetitirilmesi ve kara hayvanlar srlerinin yetitirilmesi olarak ikiye blnmelidir" der misin? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Krallk bilgisinin bu iki blmnden hangisinde olduunu sormaya da hacet yok, bu besbelli deil mi? GEN SOKRATES - Elbette. YABANCI - Karada yetien srlerin nasl blneceini de kim olsa bilir, yle deil mi? GEN SOKRATES - Nasl blnr? YABANCI - Uanlar yryenlerden ayrt ederiz. GEN SOKRATES - ok doru. YABANCI - Siyasal hayvan nerede arayacaz? Bir budala bile onun yryen bir varlk olduunu bilmez mi? GEN SOKRATES - Elbette. YABANCI - Bir ift saynn yar yarya blnmesi gibi, yryen hayvanlarn yetitirilmesi de blnebilir. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - una iaret edeyim ki burada, szmzn erimek istedii blme ya da snfa giden iki yol gzkyor. Biri, kk bir paray kesip byn bir yana brakmak yolu, daha kestirme bir yol ; teki ise, olabildiince ortadan blelim diye koyduumuz ilkeye daha uygun, fakat daha uzun bir yoldur. Hangisini istersen onu seebiliriz. GEN SOKRATES - kisini de kullanamaz myz? YABANCI - Bir arada m? Sorduun eye bak! Srayla, birbiri ardnca kullanrsak elbette olur. GEN SOKRATES - yleyse srayla, ikisini de kullanalm. YABANCI - Sonuna yaklatmz iin bu pek zor olmaz. Balangta ya da ortalarda olsaydk bu isteini yerine getirmekte duraksardm. Ama imdi dilediin gibi olsun. Henz dinken uzun yoldan balayalm, daha iyi ilerleriz. GEN SOKRATES - Dinliyorum. YABANCI - Evcil, yryen hayvanlar doa iki snfa ayrmtr.

GEN SOKRATES - Hangi ilkeye gre? YABANCI - Birinciler boynuzludur, tekiler boynuzsuzdur. GEN SOKRATES - yle. YABANCI - Yryen hayvanlarn yetitirilmesi bilgisi de buna uygun olarak ikiye ayrlr ; imdi ikisini de tanmla bakalm. Bu blmlere ad bulmaya kalkarsan fazla dolambal bir ie girimi olduunu anlayacaksn. GEN SOKRATES - Ne diyeyim, yleyse? YABANCI - yle: Yryen hayvanlarn yetitirilmesi bilgisi ikiye blnsn; biri boynuzlu sryle, br de boynuzsuz sryle ilgili olsun. GEN SOKRATES - Btn bu dediklerin byk lde kantlanmtr; bunun iin doru olarak kabul edip geebiliriz. YABANCI - Besbelli ki kral boynuzsuz bir srnn obandr. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Bu boynuzsuz blm kollara ayrmaya, kraln olan krala vermeye alalm m? GEN SOKRATES - Her ne biimde olursa yapalm. YABANCI - ataltrnakl olup olmadklarna gre mi, yoksa birbirleriyle iftleip iftlemediklerine gre mi ayralm? Bilmem anlatabildim mi? GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Demek istiyorum ki atlarla eekler doal olarak iftleip oalrlar. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Ama boynuzsuz srnn geri kalan bu ekilde oalmaz. GEN SOKRATES - O da doru. YABANCI - Devlet adam hangi tre bakar? Kark tre mi, saf tre mi? GEN SOKRATES - Saf tre, elbette. YABANCI - Bunu da deminki gibi blmeliyiz, sanrm. GEN SOKRATES - Evet, blmeliyiz. YABANCI - Evcil ama sr halinde yaayan hemen her hayvan tr artk paralarna blnm oldu, yalnzca iki tr kald. nk kpeklerin sr hayvanlar arasnda saylacaklarn pek sanmyorum. GEN SOKRATES - Elbette saylmaz. Ama bu kalan iki tr nasl ayracaz? YABANCI - Theaitetos ile senin gibi iki geometri rencisinin kullanmas uygun olan bir ayrt etme ls vardr. GEN SOKRATES - Nedir o? YABANCI - ap ve yine apn ap. GEN SOKRATES - Anlayamadm.

YABANCI - nsan nasl yrr? Gc iki ayak olan bir ap olarak deil mi? GEN SOKRATES - yle. YABANCI - brlerinin gc de iki kere iki olduuna gre, apn ap denemez mi? GEN SOKRATES - Elbette. Ne demek istediini imdi anladm gibi... YABANCI - Bu blmelerle, Sokrates, byk bir aka daha yapm oldum. GEN SOKRATES - O da ne? YABANCI - nsanoullar yaratklarn en ba bo, en hafif olan ile ayn snfa dt, onunla yarmac durumunda. GEN SOKRATES - Farkndaym. Ne acayip bir raslant! YABANCI - En yava olann sona kalacan da tahmin edersin ya? GEN SOKRATES - Elbette. YABANCI - Bir sonu daha kyor ki o bundan gln. Srsyle dolap duran kral, havada yaayanlar konusunda insanlarn en ustas olan ku avcsyla rakip oluyor. GEN SOKRATES - Sahi. YABANCI - te sana Sokrates, bilgici ( sofist ) zerine yaptmz aratrmada sylediklerimizin doruluunu gsteren daha belirli kantlar. GEN SOKRATES - Neyin doruluunu gsteriyor? YABANCI - Dialektik yntemin, kiilere aldrmadn, by kn stne koyamadn, her zaman kendi yolundan en doru sonulara vardn gsteriyor. GEN SOKRATES - Anladm. YABANCI - imdi, senin sorman beklemeden kendi dileimle, seni kestirme yoldan kraln tanmna gtreceim. GEN SOKRATES - Haydi bakalm. YABANCI - lkin, kara hayvanlarn iki ayakl ve drt ayakl olarak ayrmalydk, diyorum. Mademki yalnzca kanatl sr insanlarla ayn snfa dyor, iki ayakllar da tyl olan ve olmayan diye ayrrdk. Byle blnce, insanlar ynetmek sanat da aydnlanm olurdu; o zaman ynetici ya da devlet adamn da ortaya karr, arabac gibi yerine oturtur, devletin gemini de eline verirdik, zira bu da onun iidir. GEN SOKRATES - Pekl. Bana borcunu dedin, yani sz sonuna eritirdin, demek istiyorum. Bu ana yoldan ayrlmak da, cabas oldu. YABANCI - imdi en baa dnelim. Devlet adamnn sanatn tanmlayan halkalar birbirine balayalm. GEN SOKRATES - Hay hay, yapalm. YABANCI - Balangta dediimiz gibi, saf bilginin bir yneten ya da emreden ksm var. Kendi adna satta bulunan kimseye benzeterek bu ksmdan da bir kendiliinden emreden ksm kardk. Bunun nemli kollarndan biri yaayan hayvanlarn ynetimidir; sonra daha da daraltarak, sr halinde hayvanlarn ynetimi ve yryen hayvan srlerinin ynetimi ksmlarn elde ettik. Bu sonuncunun balca blm boynuzsuz, yryen hayvanlarn ynetimidir. Bu blmde de bir para var ki szcn birlemesiyle oluan bir terim altna konabilir: Saf tr hayvanlar gtmek. En son blm, insanlarn gdlmesi sanatdr. ki ayakllarla uraan ve bizim aradmz, sonunda imdi bulduumuz sanat, krallk ve devlet sanat ite budur.

GEN SOKRATES - Hi phe yok. YABANCI - Sahiden senin bu dediini baardk m dersin, Sokrates? GEN SOKRATES - Neyi? YABANCI - "Gerekten dileimizi yerine getirdik mi?" demek istiyorum. te yle bir tartma yaptk ama bana yle geliyor ki aratrmamz iyice gelitiremedik ; bu noktada baarszla uradk. GEN SOKRATES - Anlayamyorum. YABANCI - u anda aklmdan geen dnceleri her ikimiz iin aydnlatmaya alacam. GEN SOKRATES - Dinliyorum. YABANCI - obanlk sanatnn ok eitleri vardr. Bunlardan biri belli bir sry konu edinen siyaset sanat deil midir? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Konumamzda bunu, atlarla br hayvanlarn deil, insanlarn bir arada yetitirilmesi sanat olarak tanmladk, deil mi? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Ama kral btn br obanlardan ayrt eden u farka bak. GEN SOKRATES - Neyi demek istiyorsun? YABANCI - br obanlardan herhangi birinin, srnn ynetimini kendisiyle paylamak isteyen, paylatn ileri sren bir rakibi var mdr? GEN SOKRATES - Ne demek istediini anlayamyorum. YABANCI - Demek istiyorum ki tccarlar, iftiler, ekmekiler, bedeneitimciler, hekimler, hepsi insanlarn obanlar dediimiz devlet adamlaryla boy lmeye kalkacaklar; insanlar yetitirmek ya da ynetmek iini de kendilerinin grdn, hem de sadece srsn deil, yneticileri de yetitirdiklerini syleyecekler. GEN SOKRATES - Byle sylemekte hakl deiller midir? YABANCI - Pekl hakl olabilirler, iddialarna sayg gsterelim. Yalnzca undan emin olalm ki her bakmdan srsnn biricik besleyicisi ve hekimi olabilen bir obana kar kimse byle benzer bir hak ileri sremez. Hayvanlarn oban kendisi iftletirir, dourtur, baka hi kimse bilginin bu dalnda onun kadar uzman deildir. Doalarnn olana lsnde hayvanlar elendiren mzii alan da yine obandr. Sesiyle ya da alglarla, hi kimse ondan daha iyi srsn avutamaz ve sakinletiremez. Genel olarak tm hayvan yetitirenler iin ayn eyi syleyebiliriz. GEN SOKRATES - ok doru. YABANCI - Ama bu dediin doruysa, kraln tam ve su gtrmez bir tanmn verdik saylabilir mi? Ayn iddiada olan binlerce kimse arasndan insan srsnn oban ve yetitiricisi olarak onu semekte hakl myz? GEN SOKRATES - Hi deiliz. YABANCI - Devlet adamn, evresini dolduran, onunla ayn payeyi paylamak isteyen br insanlardan koparp ayrmadka ve onu, btn farkllyla ortaya koymadka, demin kraln ne olduunu yle byle belirtmi olsak bile, devlet adamnn tam bir betimlemesini yapamam olduumuzdan phelenmekte, bundan dolay endie duymakta hakl deil miyiz?

GEN SOKRATES - Haklyz. YABANCI - Szlerimizin bizi kk drecek bir sonuca varmasn istemiyorsak, Sokrates, ite bu ii baarmalyz. GEN SOKRATES - Her ne pahasna olursa olsun byle bir sonutan saknmalyz. YABANCI - yleyse sorumuzu bir baka noktadan ele alalm, baka bir yoldan ilerleyelim. GEN SOKRATES - Hangi yoldan? YABANCI - Gel istersen, szlerimize biraz oyun enisi verelim. ok tannm bir masaln byk bir blmn burada kullanabiliriz. Sonra blmlere ayrma zincirlemesini yeniden ele alrz.Amalanan dorua eriinceye kadar eski yoldan gideriz, byle gerekmiyor mu? GEN SOKRATES - Kesinlikle. YABANCI - yleyse, ocuklarn yapt gibi sen de anlatacam masal btn dikkatinle dinle. Zaten ocuk elencelerini brakal ok yl olmad herhalde... GEN SOKRATES - Dinliyorum. YABANCI - u gemi zamanlarn birok yks arasnda, Atreos ile Thyestes arasndaki kavgada beliren ey anlatlr durur. Bunlar sen de iitmisindir, hl da aklndadr, elbet. GEN SOKRATES - Altn koyun harikasn m sylemek istiyorsunuz? YABANCI - Hayr onu deil, yknn bir baka ksmn. Hani gnele yldzlar bir zamanlar batdan doarlar, doudan batarlarm. Sonra tanr, Arteos'un yann tuttuu iin, onlarn bu hareketini tersine evirmi, bugnk durumuna getirmi. GEN SOKRATES - Evet, bunu da anlatrlar. YABANCI - Kronos'la ilgili bir sr yk vardr. GEN SOKRATES - Gerekten, pek ok vardr. YABANCI - Eskiden insanlar insandan deil, topraktan doarlarm. Bunu da iittin mi? GEN SOKRATES - Bu da eski bir ykdr. YABANCI - Btn bu sylenceler, hem de alacak daha binlercesi, hep bir kaynaktan gelir. Bu yklerin birou, bu kadar uzun zaman geince unutulmutur; bazlar da ayr ayr paralara dalmtr. Ama btn bunlarn kaynann ne olduunu kimse sylememitir. imdi, biz syleyelim. nk bu yk kraln ne olduu sorununu aydnlatacak. GEN SOKRATES - Pek gzel. Umarm, hibir eyi eksik brakmadan yky tam anlatrsn. YABANCI - Dinle yleyse. Bir zaman Tanr kendisi evrenin gidiine yn verir, bu gidii ynetir; sonra bir zaman da, belli alar geip bittikten sonra, evreni kendi gidiine brakr. Yaratc, daha balangta evrene akl ve can vermi olduu iin, evren kendiliinden geri dner, ters ynde dnmeye balar. Geriye dnme eilimi, evrende doutan, zorunlu olarak vardr; bunun da nedeni udur. GEN SOKRATES - Nedir? YABANCI - Ancak en tanrsal eyler deimeden, olduklar gibi kalrlar da ondan. Cisim, bu eylerden deildir. Gkyz ve evren dediimiz eyler, Yaratcdan mutlu armaanlar alm olmakla birlikte, gene cisim yaradlndadrlar. Bunun iin deimenin bsbtn dnda kalamazlar. Ama onlarn hareketi, olanak derecesinde tektir, bir yerdedir, bir eittendir. Bundan tr onlar yalnzca ters ynde dnmek zorundadrlar, bu da deimenin en az derecesidir. Ancak btn hareket eden eylerin yaratcs kendiliinden hareket

edebilir. Bu yaratcnn evreni bir kez bir ynde, bir kez de bir baka ynde hareket ettirdiini dnmek de yersiz olur. yleyse, ne evren her zaman kendiliinden hareket eder demeliyiz, ne tanr tarafndan srayla iki kart ynde hareket ettiriliyor demeliyiz, ne de istekleri biribiriyle atan iki tanr evreni dndryor, demeliyiz. Yalnzca bir olanak kalyor ; o da, demin dediim gibi, bir zaman evreni tanrsal olan dtan bir erk ynetir ; yaratc ona taze hayat ve lmezlik verir; sonra bir zaman da ba bo braklr ki saysz alar boyunca ters ynde hareket eder. Bu ikinci hareketin nedeni, evrenin tam bir denlik halinde ve ok byk olmas, hem de en kk eksen zerinde dnmesidir. GEN SOKRATES - Senin bu evren anlayn akla ok uygun geliyor. YABANCI - imdi bir dnelim; btn bu insan artan eylerin nedeni olduunu sylediimiz olayn ne olduunu bu anlattklarmdan karmaya alalm. Bu olay bence udur. GEN SOKRATES - Nedir? YABANCI - Zaman zaman evrenin hareketinin tersine dnmesidir. GEN SOKRATES - Bu nasl bir nedenle olur? YABANCI - Bu yn deitirmeyi, evrenin urad deimeler iinde en by, hem de en tam sayabiliriz. GEN SOKRATES - yle grnyor. YABANCI - Herhalde bu deime o srada dnyada olan insanlarn hayatnda pek byk deiiklikler dourur. GEN SOKRATES - Bu eit deimeler olabilir elbette. YABANCI - Biliyorsun ki ok eitli, hem de byk, nemli deimeler birdenbire olursa, hayvanlar ok zor hayatta kalabilir. GEN SOKRATES - ok doru. YABANCI - Bundan tr hayvanlarn birou yok olur ; bu, insanlarn yaamn da etkiler. nsan rkndan ancak az bir say kalr, bu kalanlar da birok yeni, nemli olaylarla karlarlar; en ok, bir olayla ki bu, imdi bulunduumuz devrin tersine dnld zaman ortaya kar. GEN SOKRATES - Nedir o? YABANCI - lkin, btn hayvanlarn ya duraklad, doa yalanmaz oldu. Sonra tersine dnd; genlemeye, tazelemeye balad. Yallarn ak salar yeniden koyulat; sakall adamlarn yzleri dzgnleti, eski parlakln ald. Tam genlik anda olanlarn bedenleri daha da yumuad, kld; gece gndz durmadan tersine doru gelierek hem aklca, hem bedence yeni domu ocuklar haline geldiler. Daha sonra eridiler, bsbtn kayboldular. O srada deimelerin sarsntsyla lenlerin bedenleri de abucak ayn deiiklikleri geirdi. Gzden kayboldu gitti. GEN SOKRATES - yi ama yabanc o zamanlar hayvanlar nasl yaratlyordu? Biri tekinden nasl douyordu? YABANCI - phe yok ki, Sokrates, o zamanlar hayvanlarn biri tekinden doarak oalmas diye bir ey yoktu. Topraktan doduu yklerde anlatlan rk ite o zamanlar yayordu. Onlar topraktan kyorlard. Bugn, haksz yere, deerden dp artk doru olduuna inanlmayan bu olay, geen an sonuna zamanca en yakn olan atalarmz haber verdiler. Bak ykde anlatlanlar birbirini nasl tutuyor. Yalln genlie dnmesinden sonra toprakta yatan llerin yeniden canlanmas geliyor. Evrenin tersine dnmesiyle birlikte lenlerin hayat da geri dnyor. Dalan bedenleri yeniden bir araya geliyor. Mezarlarndan kalkyorlar, hayatlarnn tersi sra yayorlar, meer ki llerin bazlarn tanr bir baka tarafa ekmi olsun... Bu gelenee gre onlar zorunlu olarak topraktan kmtr ve ''topraktan doma insan'' adn tayorlar. te yukardaki masal bunlar anlatyor. GEN SOKRATES - Bu anlattklarn daha ncekilerle birbirini tutuyor. Ama Kronos'un zamanndaki hayat, evrenin o dneminde mi yoksa imdiki dneminde miydi ? Gnele yldzlarn gidilerinde ortaya kan

deiiklik her ikisinde de olmu olmal. YABANCI - Szleri iyi anlamsn. Hayr, o dediin a, insanlarn kullanmas iin her eyin kendiliinden meydana geldii a, evrenin bu iinde olduumuz dnemine deil, daha nceki dnemine raslar. O zamanlar btn evrenin gidiini tanr dzenlerdi. Evrenin ksmlar, imdi de baz yerlerde olduu gibi, daha kk tanrlarn emrine verilmiti. eitli trden, eitli hayvan srlerinin obanln eden yar tanrlar vard. Bunlar gttkleri varlklarn her ihtiyacn karlayabiliyorlard. Aralarnda zorbalk, birbirinin ban yemek, sava, kavga gibi durumlar olmazd. Byle bir durumun dourduu iyilikleri syleyecek olsak, binlerce ey saymak gerekir. Gelenein dediine gre, insan, kendiliinden hayata gelirdi. Bunun da nedeni uydu : O zamanlar tanr kendisi insanlarn obanyd, onlar ynetirdi ; tpk imdi br varlklara oranla insann tanrsal bir varlk olduu, daha aa trden hayvanlar ynettii gibi... Tanrnn ynetimi altnda baka ynetim biimleri, kadnlara ocuklara sahip kmak diye bir ey yoktu, nk btn insanlar topraktan douyor, gemii hi hatrlamyorlard. Bununla birlikte toprak onlara bol bol rn veriyordu. nsanlar yetitirmeden, aalarda meyveler ve btn br bitkiler kendiliklerinden yetiiyordu. nsanlar ou zaman ak havada, plak yayorlard; mevsimler gayet yumuakt, insanlarn yataklar da yoktu; bol yetien otlardan oluan yumuak ynlar stnde yatarlard. Kronos'un zamannda insan hayat ite byleydi, Sokrates. Zeus'un ynetiminde olduu sylenen bugnk hayatmzn ne olduunu kendi grgnle biliyorsun. Bu ikisinden hangisinin daha mutlu bir hayat olduunu syler misin, syleyebilir misin? GEN SOKRATES - Olanaksz. YABANCI - ster misin, yleyse, senin yerine ben bir seim yapaym? GEN SOKRATES - Hay hay. YABANCI - Kronos'un yetitirmeleri, o sonsuz bo zamanlarn ve kendilerinde olan, yalnzca insanlarla deil, hayvanlarla da konumak yetisini, btn o frsatlar, felsefeyi gznnde tutarak kullansalard ; hem birbirleriyle, hem hayvanlarla konuarak, zel bir gc olan her doa parasndan bir eyler renselerdi, o insanlarn bugnk insanlardan bin kere daha mutlu olduklar yargsna varmak zor olmazd. Ya da, onlar sadece tkabasa yiyip iselerdi, imdi onlarn anlatm olduunu sandmz masallar birbirlerine ve hayvanlara anlatarak vakit geirselerdi, bence gene sorumuza yant vermek kolay olurdu. Ama o an bilgi ve tartma sevgisini bize iyice anlatacak birini buluncaya kadar, bu konuyu brakalm, daha iyi olur. Yalnzca bu mythosu neden eip ortaya kardmz syleyelim ki asl konuma konumuzu srdrelim. Evrenin gn dolunca, yani deime zaman gelince, btn o topraktan doan rk ldkten, her bir ruh kendi doum zincirini tamamlayp belirli kez topraa ekildikten sonra, evrenin yneticisi dmeni brakt, olup bitenleri seyrettii kesine ekildi. Evrene gelince, kader ve olutan beri var olan eilim evrenin hareketini tersine evirdi. En byk erkin ynetiminde pay alan daha kk tanrlar da, olup bitenlerden haberleri olduu iin, kendi ynetimlerindeki blmleri salverdiler. Evren birdenbire byk bir sarsntyla geri dnp, batanbaa ters ynde gitmeye zorland iin her eit hayvan yok eden byk bir yer sarsnts oldu. Yeterli bir zaman getikten sonra kargaa, karklk, yer sarsnts sona erdi. Dinginlie kavuan evren yeniden duruldu; her zamanki, dzenli gidiine gene girdi. Hem kendisinin, hem de stnde yaayan btn varlklarn ynetimi gene evrenin kendisinde idi ; yaratcs ve babas olan erkin uyarlarna, anmsad oranda, uygun olarak ynetiyordu. lkin olduka tam anmsyordu, fakat zaman getike bellei zayflad. Bu zayflamann nedeni, evrenin yapsnda maddenin bulunmasyd. Bu, bugnk dzene erimeden nce, karmakark olan ilk doada vard. Evrende iyi olan her ey yaratc tanrdan gelmitir, ama daha nceki bir durumdan ktlkler, kusurlar kalmtr ; bunlar ilkin evrene, ondan da hayvanlara geti. Hayvanlarn yetitirilmesinde evren tanrdan yardm grd srece, ktlk az, iyilikse oktu. Tanrdan ayrlp evren kendi bana kalnca, ilkin her ey olduka iyi gitti, ama zamanla unutkanl artt, eski dzensizlik gene patlak verdi, btn o ilk grkemiyle ortaya kt. Bylece iyilikler azald, evrene karan ktlklerse oald. Evrenin ve onda olan her eyin batan baa yok olmas tehlikesi belirdi. Bunun zerine, her eye dzen veren tanr, evrenin zor durumunu grerek, evreni altst eden frtnayla her eyin rndan kacandan, sonsuz karklklarla yok olacandan korkarak yeniden dmenin bana geti. Bu geirilen dnemden tr zedelenen, yerinden kan paralar bir araya toplad, onard ; evreni lmez, yok olmaz bir duruma getirdi. te yknn hepsi bu; kraln ne olduu konusunda bir rnek vermek iin ilk ksm yeter. Evren bugnk kuaklar zincirine dnd zaman insanlarn ya gene durdu, sonunda da daha ncekinin tersi bir deime oldu. Hemen hemen ortadan kaybolmu olan kk yaratklar byd, yeryznde yeni doan ocuklarn salar aard; lp yeniden topraa gmldler. Evrenin durumuna uygun olarak, ona yknerek her ey deiti. Her eyin belirmesi, oalmas ve beslenmesi evrenin durumuna uymak zorundayd, nk toprakta hibir hayvann baka bir yaratc varlktan domasna izin verilmiyordu. Evrenin gelimesi nasl gene kendi buyruuna brakldysa, benzer bir hareketin basncyla, paralar da kendiliklerinden oalmak, bymek, beslenmek zorunda kalmlard. Konumamzn gerekten

sonuna geldik. Daha aa snftan hayvanlar konusunda onlarn deimeden nceki durumlar ve deimenin nedenleri konusunda sylenecek birok ey olabilirse de insanlar konusunda sylenecek fazla bir ey yoktur; arta kalan o az ksm da bizim iin daha ilgi ekicidir. nsanlar, onlara bakan tanrnn bakmndan yoksun olunca, aciz ve savunmasz kaldlar. Doutan sert doal olan, gittike de yabanllaan hayvanlar onlar paralad. nsanlar bu ilkalarda beceriden, ara ve gereten yoksundular. Bir zamanlar kendiliinden yetien yiyecek eyler artk yetimiyordu; insanlar da o zamana kadar zorda kalmadklar iin nasl yetitireceklerini bilmiyorlard. Btn bu nedenlerden dolay byk bir darlk iindeydiler. Derken tanrlar eski sylencede anlatlan armaanlar, gerekli olan retim ve eitimle birlikte, insanlara verdiler. Prometheus, atei; Hephaistos ile birlikte alt Athene, sanatlar; brleri de tohumlar ve bitkileri verdiler. nsan hayatnn gelimesine yarayan her ey bunlardan kt. Dediim gibi, tanrlarn ilgisi ve yardm insanlardan esirgenince, hayatlarnn gidiini kendileri dzenlemek zorunda kaldlar ; tpk uyduklar ve ykndkleri evrensel varlk gibi insanlar da kendi kendilerinin yneticisi oldular ; o deitii gibi onlar da durmadan deitiler ; bazen bir biimde, bazen bir baka biimde durmadan yaadlar, bydler. yknn bu kadar yeter artk; deminki konumamzda kral ve devlet adamn tanmlarken ne kadar yanldmz gstermeye yeter. GEN SOKRATES - Dediin bu byk yanl da nedir? YABANCI - ki yanl vard ; biri daha kk, bryse ok daha byk bir yanl. GEN SOKRATES - Ne demek istedin? YABANCI - Demek istiyorum ki bugnk hayat zinciri ve bugnk kuaktan olan bir kralla devlet adam nedir diye sorulurken, biz daha nceki hayat zinciri iinde bulunan bir insan srsnn obanndan sz ettik. Bir de onun btn devletin yneticisi olduunu hi aklamadan ileri srdk. Oysa gerein hepsi bu kadar deildi, sylediklerimiz pek anlalr gibi de deildi; bununla birlikte sylediimiz kadar doruydu ; bunun iin ikinci yanl birincisi kadar yanl olmad. GEN SOKRATES - ok doru. YABANCI - Yalnzca aratrmamzn hedefi olan gerek obana btn tekilerin rakip olduunu gstermek iin deil, fakat bu san almaya deer o kimseyi daha aka grebilmek iin mythos'u ie kartrdk. nk, kullandmz rnee gre, insanlara bakmak grevi btn obanlar iinde yalnzca ondadr. GEN SOKRATES - ok doru. YABANCI - Tanr-obann nitelii kralnkinden de yksektir, diye dnmekten kendime alamyorum, Sokrates. Bugn yeryzndeki devlet adamlarnn kiilii uyruklarnnkine pek benziyor, krallar da onlar gibi bytlp eitiliyorlar. GEN SOKRATES - Gerekten yle. YABANCI - Ama gene de onlar incelemek gerek. Grelim bakalm, tanr-oban gibi onlar da uyruklarnn stndeler mi, yoksa onlarla ayn dzeydeler mi? GEN SOKRATES - Evet, bir bakalm. YABANCI - Neyse, anmsar msn?... Tek tek deil de, sr halinde hayvanlara kendiliinden-emretme sanatndan szetmi ve ona sr yetitirme sanat demitik. GEN SOKRATES - Evet, anmsyorum. YABANCI - te onlarda bir yanl yaptk. Snflandrmamzn iine devlet adamn hi koymadk, onun adn bile anmadk. Bizim snflarmzda onun bir yeri olmadn fark bile etmedik. GEN SOKRATES - Bu nasl oldu? YABANCI - Btn teki obanlar srlerini ''yetitirirler''; oysa bu, devlet adam iin kullanlacak uygun terim deildir; hepsine uygun gelen bir ad bulmalyz. GEN SOKRATES - Eer byle bir kelime varsa... dediin dorudur.

YABANCI - Niye? Srlere ''bakmak'' terimi hepsi iin kullanlamaz m? nk bu terim beslemek ya da herhangi trden bir baka i grmek anlamna gelmez. Srlere bakmak, onlar ynetmek ya da onlar evirip evirmek dersek, bir szckle hepsini kapsam oluruz. O zaman devlet adamn, bu konunun gerektirdii zere, btn tekilerle bir arada sayabiliriz. GEN SOKRATES - ok haklsn, ama blme iinde bundan sonraki adm hangisidir? YABANCI - nce srleri ''yetitirmek'' sanatn, kara ya da su hayvanlar srleri, kanatl ya da kanatsz, kark ya da saftrden, boynuzlu ya da boynuzsuz olmasna gre ayrdmz gibi, srlere bakmak sanatn da ayn ayrmlara gre snflandrrz, bylece tanmmzn iine bugnn krallklar da Kronos'un ynetimi de girmi olur. GEN SOKRATES - Bunu anlyorum, ama sonra ne olacak? Onu bilmek isterim. YABANCI - Szck, srlerin beslenmesi ya da yetitirilmesi yerine, ''ynetimi'' olsayd, hi kimse devlet adamnda insanlara bakmak iinin bulunmadn ileri sremezdi. Bununla birlikte, insanlar beslemek sanat sz edilmeye deer bir sanat olmad, olsa bile, birok kiinin, herhangi bir kraldan nce ve daha byk lekte bu sanata sahip kaca iddias, yerinde bir iddiadr. GEN SOKRATES - ok doru. YABANCI - Ama insan toplumuna bakmak ve genel olarak insanlarn zerinde egemenlik kurmak konusunda krallk bilgisinin nne hibir bilgi geemez, daha byk bir hak iddia edemez. GEN SOKRATES - Gerekten yle. YABANCI - kincisi, incelememizin sonunda byk bir yanl yaptmz da kabul etmeliyiz, Sokrates. GEN SOKRATES - O da nedir? YABANCI - ki ayakllar beslemek ya da yetitirmek diye bir sanatn varlndan pek emin olsak bile, sanki artk bu hususta sylenecek daha fazla bir ey yokmu gibi, buna krallk ya da siyaset sanat demek iin bir neden grmyorum. GEN SOKRATES - Byle bir ey yok. YABANCI - Demin de dediimiz gibi, ilk grevimiz, ''beslemek''ten ok ''bakmak'' anlamn verecek bir biimde adn deitirmektir. Sonra da blmeye balamaktr; nk hl yaplacak olduka ok sayda blme bulunabilir. GEN SOKRATES - Bunu nasl yapacaz? YABANCI - lkin tanr-oban, insan ynetici ya da bakcdan ayrrz. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - nsana verilen ynetme sanat da yeniden ksmlara blnmelidir. GEN SOKRATES - Hangi ilkeye gre? YABANCI - Gnll ve zorla olmak ilkesine gre. GEN SOKRATES - Neden? YABANCI - nk, yanlmyorsam burada bir yanl yaptk. Saflkta, kral ile tyrannos'u bir araya koyduk, oysa hkmet biimleri gibi kendileri de birbirlerinden btn btne ayrdrlar. GEN SOKRATES - Doru.

YABANCI - yleyse, dediim gibi, bu yanl dzeltelim ve insanlara bakmay gnll ve zorla olmak ilkesine gre ikiye blelim. GEN SOKRATES - Olur. YABANCI - Sert hkmdarlarn ynetimine "tyrannos"luk, ynetmeye istekli iki ayakllarn gnll ynetimine de siyaset dersek, kendisinde bu ikinci trden ynetim sanat olan bir kimsenin gerek kral ve devlet adam olduunu ileri sremez miyiz ? GEN SOKRATES - yle sanyorum ki Yabanc, artk devlet adam konusunu tamamlam olduk. YABANCI - Keke olsaydk Sokrates; ama bu ite senin kadar kendimi de tatmin etmeliyim. Bence kraln betimlenmesi henz tamamlanm deildir. Eserlerinin baz blmlerini aceleyle abartl bir biimde ileyen, sonra da o blmleri dzeltmek iin zaman yitiren heykeltralar gibi biz de biraz acelemiz yznden, biraz da nceki yanlmz aa vurmakta gsterdiimiz yce istekten dolay, hem de kralla ilgili parlak rnekler kullanlmas gerektiini sandmz iin, harika denecek byk bir masal parasn ele aldk, gerektiinden daha fazlasn da kullanmak zorunda kaldk. Bu konumamzn almasna neden oldu ama gene de hikyeyi bir trl sonuna getiremedik. Tartmamz yaayan bir varln bir resmine benzetilebilir, yle bir resim ki kenar izgileri olduka iyi izilmi, ama renklerin uyumlu karmasyla oluan canlla henz kavumam. Akll kimseler canl bir varln dil ve szle izilerek anlatlmasn, boya ya da herhangi bir sanat eseriyle gsterilmesine ye tutarlar; aklla izleyemeyen kimselere ise sanat eseri daha uygun gelir. GEN SOKRATES - ok doru ama bir trl ortadan kaldramadmz u kusur ya da eksiklik nerededir? Bana da bildirmeni isterim. YABANCI - Aziz dostum, yksek dnceler rnek (1) kullanlmadan honut edici bir biimde anlatlamazlar. Herkes her eyi dte gibi biliyor, uyannca aklnda hibir bilgi kalmyor. GEN SOKRATES - Ne demek istediini anlayamadm? YABANCI - Korkarm ki bilgi deneyimimiz konusunda ortaya bir soru atmakla yanl yaptm. GEN SOKRATES - Neden? YABANCI - nk kullandm rnek bir baka rnein yardmn gerektiriyor. GEN SOKRATES - Peki syle, benden ekinme. YABANCI - Mademki dinlemeye hazrsn, syleyeceim. Biliyoruz ki, ocuklar, yazya ilk baladklar zaman... GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - En ksa ve en kolay hecelerde her harfi olduka iyi tanr ve onlar doru olarak gsterebilirler. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - Ama, baka hecelerde, onlar tanmaz, yanlr ve yanl sylerler. GEN SOKRATES - Kesinlikle. YABANCI - O halde onlara, henz bilmediklerini retmek iin en kolay, en amaz yol, benim gstereceim yol deil midir? GEN SOKRATES - Hangi yol!? YABANCI - lkin onlara her harfi doru olarak tandklar kmeleri gstermek; bunu yaptktan sonra henz bilmedikleri kmeleri gstermek; daha sonra da her iki kmeyi birbiriyle karlatrarak, harflerin her iki

kmede de ayn biim ve yaplta olduunu gstermek; onlar yanltan kmelerin yannda, harfleri tandklar kmeleri gstere gstere, kout olarak gsterilenler gzlerinde birer rnek oluncaya kadar bunu srdrmek. Bylece onlar, bu rnekler yardmyla hangi harf iin olursa olsun, hangi hecede bulunursa bulunsun, baka olan bakalarndan baka olarak, ayn olan da hep ayn ve deimez bir biimde heceleyeceklerdir. GEN SOKRATES - Pek doru. YABANCI - O halde imdi daha iyi anladk; bir rnei oluturan ey, yeni ve ayr bir kmede, ayn olarak bulunan bir enin her iki kmede doru olarak tannmas ve her iki kmede bulunmasnn, onlarn bir tek doru kavramda toplanmasn olanakl klmasdr. GEN SOKRATES - yle grnyor. YABANCI - O halde, bazen bileiklerin eleri konusunda gerei bulan, bazen de baka bileiklerin btn eleri zerine yarglarnda saptan ve kmelerin u ya da bu eleri zerine, arada bir doru kanya varabilen; fakat ayn eler gerein aprak ve g heceleri iine konulduu zaman onlar tanyamayan ruhumuzun, btn eylerin elerinde ayn aknlk ve yanlmalara sapmasna hayret edecek miyiz? GEN SOKRATES - Niye hayret edelim? YABANCI - yleyse, dostum, bir kez yanl kandan hareket edince, en ufak da olsa, bir gerek parasna ulamak, bylece de bilgi edinmek olana var mdr? GEN SOKRATES - Artk yoktur. YABANCI - O halde seninle ben, zel ve kk bir rnekten genel olarak rneklerin ne olduunu grmeyi denedikten sonra, imdi kk konular zerinde denenen, ayn yntemi daha nemli olan krallk konusuna uygularsak ; bylece de yeniden, rnein yardmyla devlet ilerine doru drst bakmann ne olduunu tanmaya, dolaysyla dten uyankla gemeye abalarsak, kukusuz fena etmeyiz, deil mi? GEN SOKRATES - Tamamyla doru. YABANCI - O halde gene biraz nce sylediimize dnelim: Krallk trnn elinden devlet ynetimini almak iin binbir rakip arpyor demitik, imdi onu tekilerden ayrmak iin hepsini uzaklatrmak gerek; asl bu ii baarmak iin bir rnee gereksinmemiz olduunu sylemitik. GEN SOKRATES - Ayrmak gerek, kukusuz. YABANCI - Devlet sanatnn grd i trnden bir i gren ve onunla karlatrnca kklne karn bize aradmz buldurabilecek olan hangi sanat rnek olarak alabiliriz? ster misin Sokrates, elimizde bir ey bulunmadna gre daha iyisini buluncaya kadar Zeus'un izniyle, dokumacl ele alalm? Sonra beni dinlersen btn dokumacl da almayalm; nk belki yn dokumas yetecektir; setiimiz blm, belki tek bana bize aradmz gsterecektir. GEN SOKRATES - Neden gstermesin? YABANCI - Evet, mademki bundan nce her konuyu blmlere, sonra blmleri de gene blmlere ayrdk, o halde niin imdi ayn eyi dokumaclkta da yapmayalm? imdiki aratrmamzda iimize yarayana bir an nce gelmek iin neden bu sanat da en ksa yoldan incelemeyelim? GEN SOKRATES - Dorusu anlamadm. YABANCI - Ben anlattka, yantn alacaksn. GEN SOKRATES - Pekl. YABANCI - O halde, yaptmz ya da kazandmz her ey ya bir ie yarar, ya da bizi bir dertten korur. Koruyucular ya tanrlk ya da insanlk, panzehirler ya da savunma aralardr. Savunma aralarndan bazlar sava zrhlar, bazlar ise snaklardr. Snaklar da ya gnee kar bezler, yahut da souk ya da scaa kar korumalardr. Korumalar da ya tavanlardr, yahut da kumalar. Kumalar da ya alta konan hallar, yahut da

rtlerdir. rtler de ya bir tek paradan, yahut da birok paradan yaplmtr. Birok paradan yaplanlardan bazlar dikili, bazlar dikisiz olarak birlemitir. Dikisizler ya bitkilerin verdii iplerden ya da kldan yaplmtr. Kldan yaplm olanlardan bazlar su ve toprakla yaptrlr. Bazlar da yabanc maddesiz balanr. Birbirine bal paralardan bireik olan bu rt ve kumalara biz giysi adn veririz. zel olarak giysilerle uraan sanata gelince, biraz nce devlete bakan sanata siyaset dediimiz gibi bu yeni sanata, konusuna gre terzilik sanat diyeceiz. Bundan baka dokumacln en nemli blm giysi dikmeye yaradna gre biraz nce sylediimize gre krallk sanat siyaset sanatndan ancak adyla ayrld gibi dokumaclk da terzilik sanatndan ancak adyla ayrlr. GEN SOKRATES - Pek doru. YABANCI - imdi elbise dokuma sanatndan bu ekilde sz ederken, onu yeter derecede tanmlayp tanmlamadmz grelim, fakat akrabas olan birok sanattan ayrlm olmasna karn, henz yardmclar olan komu sanatlardan ayrt edilmediini grmemek iin de kr olmal. GEN SOKRATES - Kimdir bu akrabalar, syler misin? YABANCI - Gryorum ki sylediimi dinlemedin. Demek gerisin geriye dnmek ve bandan balamak gerekiyor. nk akrabaln ne olduunu iyi kavramyorsun; biraz nce duvara konanla tabana konan ayrarak, hal yapmay bir yana braktmz zaman, dokuma sanatndan akrabas bir sanat ayrdk. GEN SOKRATES - Anladm. YABANCI - Ayn ekilde ketenden, kendirden ve benzetmeyle bitki ipi dediimiz btn eylerden yaplan elbiselerin yaplmasn da bir yana braktk. Sonra kee yapma sanatyla en tannm blm kunduraclk olan, delerek ve dikerek birletirmek sanatn da ayrdk. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Sonra bir tek paradan yaplm kumalar hazrlayan krkl ; ister evlerin yaps ya da herhangi bir yap iin olsun, ister akan sular rtmek iin baka sanatlarda olsun tavanlar yapmay; btn bunlar bir yana braktk. Bunlarla birlikte, bizi hrszlklarla saldrlara kar korumak iin rtme aralar salayan btn sanatlar; kapak yapan, kap takan ve marangozluk sanatnn zel blmleri olan sanatlar da braktk. Savunma aralarn hazrlayan byk ve aprak bir sanatn blm olan silah yapmn da ayrdk. Ayn ekilde, konusu panzehirler olan btn by sanatn da darda brakp ancak sanrm, aradmz sanat alkoyduk; ynden, koruma aralar yaparak bizi soua scaa kar koruyan ve dokuma sanat adn alan sanat. GEN SOKRATES - yle sanyorum. YABANCI - Bununla birlikte evladm, daha sonuna varmadk; nk giysi hazrlama iinin en banda yer alan, kuma dokumaktan baka bir ey yapyor gibidir. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Dokumak, aslnda rmektir. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Fakat burada ilk i toplu ve bir arada skm olan ayrmaktr. GEN SOKRATES - Ne demek istedin? YABANCI - Tarama sanatnn yapt ii. Ya da taramaya dokuma demeye mi kalkacaz? GEN SOKRATES - Asla. YABANCI - Ar ile algac hazrlamak da ayn deil midir? Buna dokuma demek geleneklere ve geree kar gelmek olmaz m?

GEN SOKRATES - phesiz YABANCI - Genel olarak basma sanatyla dikme sanatnn da giysiyle hibir ilgisi olmadn syleyecek miyiz, yoksa bunlarn da tekiler kadar dokuma sanat olduunu kabul edecek miyiz? GEN SOKRATES - Asla. YABANCI - Bununla birlikte, btn bu sanatlar giysiye bakmak, giysi yapmak iinde dokuma sanatyla yaracaklardr, byk pay ona vermekle birlikte kendileri de bir pay isteyeceklerdir. GEN SOKRATES - Kesinlikle. YABANCI - Onlardan sonra, dokumacln kulland aralar yapan sanatlar da hi deilse, her dokunan kuman yardmc nedenleri olduklarn syleyeceklerdir sanrm. GEN SOKRATES - Pek doru. YABANCI - Dokumacln, setiimiz dokumaclk blmnn tanm, yn giysilerle uraan btn sanatlar arasnda en gzel, en nemli yeri hemen ona verince, yeter derecede belirtilmi olacak mdr? Ya da sylediimiz doru olmakla birlikte btn rakiplerini bir yana atmadka karanlk ve eksik kalmayacak mdr? GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Tartmamzn sonuna gtren bir yoldan gitmek istiyorsak imdi bunu yapmamz gerekmez mi? GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - yleyse ilkin, oluturulan her eyin iki sanatn ii olduunu gz nne alalm. GEN SOKRATES - Hangi sanatlar? YABANCI - Biri oluturmann yalnzca yardmc nedeni, teki asl nedeni. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Yaplan eyi kendileri yapmad halde, onlarsz kendi iini grmesine olanak olmayan aralarn vericisi btn sanatlar ancak yardmc nedenlerdir, asl eyi yapanlar ise asl nedenlerdir. GEN SOKRATES - Bu blme doru. YABANCI - Sonra iler, mekikler gibi giysi yapmada yardmc baka btn aralar veren sanatlarn hepsine yardmc adn vereceiz, dorudan doruya giysi yapmakla uraanlara da nedenler diyeceiz. GEN SOKRATES - Pek doru. YABANCI - Bu sonuncular arasndan ykama, dikme ileriyle giysiyle ilgili btn ilere geni lde hazrlk sanatnn bir blm gzyle bakmak, hepsini basma sanat ad altnda toplamak ok doaldr. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - te yandan da tarama sanat dokuma sanat ve asl giysinin yaplmasyla ilgili btn iler, herkese belli bir tek sanat olutururlar, o da yn ileme sanatdr. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - Tarama ii, mekiin yapt iin yarsdr. Amac karan ayrmak olan btn iler, btn bunlarn topu, yn ilemeye aitti. Sonra biz daima her eyde iki byk sanat ayrt ettik: toplama sanat ile ayrma sanat. GEN SOKRATES - Evet.

YABANCI - Ayrma sanatna, taramada szn ettiimiz btn iler girer, nk yn ya da ipleri ayran, urada mekikle, orada elle yaplan i, sylediimiz btn adlar alr. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - imdi, toplama sanatnda, gene yn sanatna ait bir blm alalm; orada bulduumuz ayrma sanatnn blmlerine gelince, hepsini bir yana brakalm. Bylece, yn ilemeyi de iki blme ayralm; ayran blm, toplayan blm. GEN SOKRATES - Peki blelim. YABANCI - Yn ilemeye giren bu toplama blmn de, dokumaclk sanatn kavramak istiyorsak, blmek gerekir Sokrates. GEN SOKRATES - Evet blmek gerekir. YABANCI - phesiz, blmeliyiz. inin de ya burmak yahut aprazlamak olduunu sylemeliyiz. GEN SOKRATES - yi anlamadm. Sandma gre burmadan sz ederken eriin ipliinin ilenmesini dnyorsun. YABANCI - Yalnz eriin ipliinden deil, argan ipliinden de sz ediyorum. Yoksa sonuncuyu, burmadan elde etmek iin bir ara var mdr? GEN SOKRATES - Hayr. YABANCI - yleyse bu ilerin her birini inceden inceye z. Belki byle bir zmleme aradn yardm salayacaktr. GEN SOKRATES - Nasl yapmal ? YABANCI - yle: Tarama ile elde edilen eyler arasnda uzunluk ve enlilii olan biri vardr ki ona kaba iplik diyoruz. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - te, ile bkld ve salam bir iplik yapld zaman onun eriin iplii olduunu syleyeceksin. Bu ii gren sanata da erii yapan sanat diyeceksin. GEN SOKRATES - Peki. YABANCI - Ama, ancak gevek birer iplik oluturan ve birbiri iine girmek iin hazrlamada da gerilmelere dayanabilmek iin gereken yumuakla sahip btn paralar, diyelim ki argan iplikleridir, bunlarn dzenlenmesini salayan sanat da arga sanatdr. GEN SOKRATES - Peki. YABANCI - te bylece dokumacln bizi ilgilendiren blm tamamyla aydnland. Gerekten yn ilemeye blm olarak giren toplama ii bir kuma oluturacak ekilde arla arga birletirdii zaman kuman topuna yn giysi adn veriyor, onu oluturan sanata da dokumaclk sanat diyoruz. GEN SOKRATES - Pekl. YABANCI - Peki yleyse, neden dokumaclk arla arga aprazlamak sanatdr diye derhal yantlamadk ? Niye byle bir daire iinde dndk ve bir sr gereksiz ayrmalar yaptk? GEN SOKRATES - Bana kalrsa yabanc, sen gereksiz bir ey sylemedin. YABANCI - Buna amyorum; ama dostum, bakalar gereksiz bulabilirdi. Onlarnkine benzer bir hastalk

daha sonra seni de yakalasa hi de garip olmazd. Dinle, btn bu tr sorunlarda yerinde olan dnceler unlardr. GEN SOKRATES - Anlat. YABANCI - lkin genel olarak aryla eksii inceleyelim; bylece bizimkiler gibi konumalarda ok uzun ya da ok ksa sylenen eyleri zamannda vmek ya da yermek iin bir kural elde edeceiz. GEN SOKRATES - yleyse inceleyelim. YABANCI - leri srdm dnceleri asl bu eylere uygulamak doru olur sanrm. GEN SOKRATES - Hangi eylere? YABANCI - Uzunlua, ksala, fazla ya da eksik olan her eye; nk l sanat btn bunlara uygulanr sanyorum. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - yleyse bu sanat da iki blme ayralm; byle bir blme, gttmz ama iinde zorunludur. GEN SOKRATES - Bu blme neye dayanyor, syler misin? YABANCI - una: Bir yandan byklkle kkln biribiriyle ilikisi, te yandan da, oluun (ya da varln) esasl zorunluluklar. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Baka bir ilikiye gre deil de, ancak kkle kyaslaynca bye byk, bykle kyaslaynca da ke kk dememiz doal deil mi? GEN SOKRATES - Evet, phesiz. YABANCI - Ama insanlar arasnda szde olsun, ite olsun iyilerle ktlerin ayrln gerekten en iyi gsteren ey, doru ly aan ey, yahut da ondan aaya den ey deil midir? GEN SOKRATES - yle. YABANCI - yleyse, bykle kn iki trl varl, iki trl ls vardr: yle ya, biraz nce yaptmz gibi, yalnz karlkl ilikileri sylemekle kalmayp, daha ok imdi yaptmz gibi, bir yandan birbirleriyle, te yandan da doru lyle olan ilikilerini ayrmalyz. GEN SOKRATES - Elbette. YABANCI - Byn z ancak kn zyle ilikili olur da hibir eyle ilikili olmazsa o zaman onun doru lyle hibir ilikisi olmaz, deil mi? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Byle bir gr bizi sanatlarla, yarattklar eserleri yok etmeye gtrmez mi? stelik de aratrmamzn konusu olan devlet bilgisiyle gzden geirdiimiz dokumacl ortadan kaldrmaz m? nk btn bu sanatlar iin doru lnn altnda ya da stnde kalan ey, var olmayan bir ey deildir, ama can skc bir eydir. Sanatlar onu yarattklar eserlerden uzaklatrmak isterler. Bylece ly koruyarak eserlerini iyi ve gzel klarlar. GEN SOKRATES - Bu belli. YABANCI - Ama devlet sanatn ortadan kaldrrsak, krallk bilimi zerine aratrmamz kmaz bir yola girmez mi?

GEN SOKRATES - Ona kuku yok. YABANCI - O halde, nasl bundan nce, Bilgicide (Sofist) yokluu zorla var kldksa, -nk yokluun varl, dnmzn biricik snayd- imdi de, ok az yalnzca kendi aralarnda deil, oluturulmas gereken doru lyle de llr klmak zorundayz. nk bu noktada anlamadka, devlet adamnn varln itiraz d brakmak olanakszdr. GEN SOKRATES - yleyse nce yaptmz burada da elimizden geldii kadar yapmaya alalm. YABANCI - Ama bu, Sokrates, tekinden daha byk bir i. tekinin ne kadar vaktimizi aldn henz unutmadk. Ama bu sorun zerinde imdiden unu doru olarak syleyebiliriz. GEN SOKRATES - Neyi? YABANCI - Yukarda sylediimiz doru l ilkesine bir gn salt doruluun ne olduunu kantlamak iin muhta olacaz. Bana yle geliyor ki imdi uratmz sorunda, bir yandan sanatlarn gerek eyler olduunu, te yandan da bykle kn yalnzca birbirlerine oranla deil, doru lnn olumasna oranla da var olduunu ileri sren dnce ve ona dayanan kantlama hem dorudur, hem de bu kantlama yeter. nk doru l varsa sanatlar da vardr; ama ikisinden biri yoksa, hibiri yoktur. GEN SOKRATES - Doru, ama sonra? YABANCI - l sanatn, dediimiz gibi blmek iin, phesiz onu aadaki blmlere ayrmamz gerekirdi: Bir yana saynn, uzunluun, enliliin, derinliin, kalnlklarn kendi kartlaryla lld sanatlar, te yana doru lye, uyguna, yerindeye, gerekliye, en ileriye, en gerinin tam ortasnda bulunan doru lye gre olan sanatlar korduk. GEN SOKRATES - te phesiz iki geni blm; hem de biribirinden ok farkl. YABANCI - Gerekten Sokrates, akl banda birok kimsenin, derin bir gerek gibi yinelemekten holandklar u "l sanat var olan her eye uygulanr" sz yok mu, ite imdi biz de onu sylemek zereyiz. Dorusu, btn sanat eserlerinin, herhangi bir biimde, lde pay vardr. Ama insanlar nesneleri incelemek iin trlere ayrmaya alkn deildir; bunun iin, bu trl ller ne kadar farkl olurlarsa olsunlar onlarn benzediklerine hkmederek ayn olduklarn sylerler; blmlerine ayrmadklar baka eylerde de tam tersini yaparlar. Oysa dorusu, birtakm eyler arasnda bir ortaklk grnce bu ortaklk iinde trleri oluturan btn ayrmlar ayrt etmedike bu eyleri elden brakmamak gerektii gibi ; bir oklukta bir sr benzemezlikler grnce de, sakl bulunan btn akrabalk izgilerini biricik bir benzerlik iine kapatp bir trn znde toplamadan nce, ondan yz evirmemek ve vazgememek gereklidir. Fakat eksiklikler zerine de, fazlalklar zerine de bu kadar yeter. Yalnzca burada iki trl l sanat bulduumuzu bilelim ve bunlarn neden ibaret olduklarn sylediimizi anmsayalm. GEN SOKRATES - Anmsayalm. YABANCI - Szmz bitirdikten sonra yalnzca imdiki sorunla deil, genel olarak bu trl tartmalarla ilgili baka bir konumaya geelim. GEN SOKRATES - Hangi konumaya? YABANCI - Diyelim ki bize u soruluyor: Okuma renen birine filan ya da falan szcn hangi harflerden olutuu sorulduu zaman, bu aratrma ona, srf bu ayr sorunu zsn diye mi, yoksa karlaaca dilbilgisi sorunlarn zme gcn kazanmas iin mi yaptrlr, ne dersin? GEN SOKRATES - Karlaaca btn sorunlar zebilmesi iin yaptrlr kukusuz. YABANCI - O halde, devlet adam zerine aratrmamz iin ne diyeceiz? Aratrmay, srf ona olan ilgimizden tr m, yoksa karlaaca her trl konu zerinde en iyi dialektiki olmas iin mi yapyoruz dersin? GEN SOKRATES - Bunun iin olduu apak.

YABANCI - Dorusu, akl banda bir kimse, srf dokumaclk akyla dokumacln tanmn aramaya kalkmaz. Ama yle sanrm ki herkesin bilmedii bir ey vardr, o da udur: Baz varlklarn duyulara arpan ve kolayca grlen doal benzerlikleri vardr, bu varlklardan birinin aklanmasn isteyenlere, -uzun uzun nedenlere kadar gitmeden, ii kolayca halletmek istersek- bu benzerlikleri gstermek hi de g olmayacaktr. Ama en byk, en deerli varlklara gelince; onlar zerinde insanlara ak bir dnce ya da ak bir sezgi vermek iin sizi sorguya eken ruhu doyurabilecek, ruhun merakn doyurmak iin u ya da bu duyuya balanabilecek hayaller yoktur. Bunun iin, her eyin nedenini gstermeyi de, anlamay da renmeye almal. nk varlklarn en by, en gzeli olan cisimsiz varlklar bize ancak akl aka gsterebilir. Baka hibir ey gsteremez. u anda sylediklerimizin hepsi bu varlklar zerinedir. Fakat konu ne olursa olsun, kk rnekler zerine almaktan daha kolaydr. GEN SOKRATES - Pek doru. YABANCI - yleyse bu konu zerine ne iin bu kadar uzun konutuumuzu aklmzdan karmayalm. GEN SOKRATES - Niin? YABANCI - Dokumaclk, evrenin gerisin geriye hareketi, bilgici, dolaysyla da yokluun varl zerine uzun tartma canmz skt iin. yle ya, uzun olduklarn hissediyorduk, hepsi konusunda da yalnzca fazla deil, gereksiz olacaklar korkusuyla, kendi kendimize kyorduk. Bundan byle bu trl skntlardan kurtulmak iin ikimiz de bu noktalara iaret ettik, bunu bil. GEN SOKRATES - Anlald. Sen yalnzca devam et. YABANCI - O halde, sen de ben de, imdi syleneni anmsayarak hangi konu zerinde olursa olsun konumalarmzn ksalk ya da uzunluunu, asla geniliklerine gre deil, l sanatnn, daha yukarda gzden karmamak gerektiini sylediimiz blmne uygunluuna gre yermeli ya da vmeliyiz. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Ama her eyi bu kurala uydurmak da gerekmez. nk gereksiz ve anlamsz uzunluk bir yana braklrsa, szlerimizin uzunluunu, beenilmek isteine uydurmaya hi de gereksinimimiz yoktur; verilen bir sorunun zmn en kolay, en abuk bulmak yoluna gelince; akl onu birinci sraya deil, ikinci sraya koymay ve trlere ayrmay reten ynteme daha fazla, hepsinden st deer vermeyi buyuruyor; sonra ok uzun bir sz dinleyenin kafasn daha ok altryorsa, uzunluu nedeniyle sabrszlanmadan sonuna kadar devam etmeyi emrediyor; bizimkiler gibi konumalarda szn uzayp gitmesini beenmeyen ve konunun evresinde dolamamz doru bulmayan bir adam karsnda da sabrszlanmamal; tartmann uzunluunu eletirdikten sonra abucak ve hemen gitmesine izin vermemeli; bu eletiriyi yapann, ksa szn dinleyenleri dialektie daha yetili klacan, gerei dnceyle kantlamada daha usta bir hale sokacan gstermesi gerekir. Baka nokta zerine yaplabilecek eletiri ya da vglere gelince, bunlara hi aldrmamal; dahas onlar dinliyor bile grnmemeli. Zaten sen de benim gibi dnyorsan bunun zerine konumann bu kadar yeter. imdi dokumaclk rneimizi uygulamak iin devlet adamna dnelim. GEN SOKRATES - Hakkn var, dediin gibi yapalm. YABANCI - Kral, benzeri btn sanatlardan, ayrca da srlerle uraanlardan ayrmtk. imdi, devletin kendi iinde yardmc sanatlarla yetitirici sanatlar kalyor; ilkin onlar birbirlerinden ayrmamz gerekiyor. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Onlar ikiye blmenin g olduunu biliyor musun? Niin gtr; lerledike daha iyi greceiz. GEN SOKRATES - Peki, ilerleyelim. YABANCI - Mademki ikier ikier blemiyoruz, kurbanlar bler gibi yanyana blelim, nk elden geldii kadar ikiye yakn bir sayda blmek gerekiyor. GEN SOKRATES - Peki, burada nasl davranacaz? YABANCI - Biraz nceki gibi. Biliyorsun, dokumacla ara salayan btn sanatlar yardmc sanatlar

srasna koymutuk. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - imdi de ayn eyi yapacaz, ama daha geni olarak; kentte ufak ya da byk bir ara yapan btn sanatlar yardmc sanatlar srasna konmaldr; nk, onlarsz ne devlet, ne de devlet adam olur, fakat krallk sanatnn ilerinde hibir paylar olmadn da syleyebiliriz. GEN SOKRATES - Evet, yoktur. YABANCI - Dorusu, bu tr tekilerden ayrmaya kalkmak g bir itir; nk unun ya da bunun arac olduu sylenmeyecek hibir ey yoktur, denilebilir. Bu hi de yabana atlr bir dnce deildir. Bununla birlikte, devlette bulunan eyler arasnda, ayr zden bazlar vardr ki zerine syleyecek szm var. GEN SOKRATES - Ne dedin? YABANCI - tekinden baka zellikleri vardr; nk bunlar, ara gibi, yetitirmek iin deil, yetitirileni korumak iin yaplmtr. GEN SOKRATES - Nelerdir onlar? YABANCI - Atete ya da atesiz hazrlanan kuru ya da ya maddeleri koymak iin yaplan, yalnzca ''vazo'' adn verdiimiz eyler trdr bu; kukusuz pek zengin bir tr. Bildiime gre de aradmz bilimle hibir ilgisi yoktur. GEN SOKRATES - Ona kuku yok. YABANCI - imdi de tekilerden bsbtn ayr nc bir nesne trn gzden geirelim: Karada ya da denizde, gezgin ya da duraan, deerli ya da deersiz olsun bir tek ad vardr. nk dayanak olmak iin yaplmtr, hep de bir eye oturak olur. GEN SOKRATES - Nedir o? YABANCI - Tat dediimiz ey; devlet sanatnn deil daha ok dlger, mleki ya da demirci sanatnn iidir GEN SOKRATES - Sezdim. YABANCI - Bu trden sonra, bunlardan ayr, daha nce sylediimiz eylerin ounu, giyecekleri, silahlarn byk ksmn, duvarlar, toprak ya da ta btn snaklar, baka byle bir sr eyleri iine alan drdnc bir tr ayrt etmek gerekmez mi? Madem ki btn bunlar snmak iin yaplmtr, onlara, hakl olarak hepsini kapsayan "snak" adn verebiliriz. Daha dorusu, biroklar, devlet adam sanatndan ok mimarlk ya da dokumaclk sanatna girer. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - Beinci tr olarak da ss, resim ve resimle mzik yardmyla yaplan btn taklitleri kabul etmek gerekmez mi? Bu eserlerin zevkimize hizmetten baka bir amac yoktur; onlar bir tek ad altnda toplamak yerinde olur. GEN SOKRATES - Hangi ad? YABANCI - Elence ad, sanrm. GEN SOKRATES - Ona kuku yok. YABANCI - Tek bana hepsine uygun olan ad budur, nk hibirinin ciddi bir amac yoktur, hepsininki elencedir. GEN SOKRATES - Bunu da olduka iyi anladm.

YABANCI - Fakat sylediimiz btn sanatlarn yardmyla eserleri oluturan gereci salayan, kendisi de baka birok sanatlardan kan, eitli tr de altnc olarak almayacak myz? GEN SOKRATES - Neden sz etmek istiyorsun? YABANCI - Altndan, gmten, madenlerden karlan btn eylerden; baltann, budamann salad, dlgerliin, sepetiliin verdii btn eylerden... Sonra buna bitkilerin kabuklarn soyma ile hayvan derisini yzen saralk sanat, mantar, papirs ve urganlar hazrlayan benzer sanatlar yani kark trleri oluturacak basit trleri salayan sanatlar topluluunu katalm. Bundan bir btn kurar, ona da insann ilk kazanc deriz; henz her trl bileimden uzak, hi de krallk biliminin rn olmayan bir kazan... GEN SOKRATES - Peki. YABANCI - Yiyecee, bedenimize kararak blmlerinin etkisiyle bedenin blmlerini beslemek gcnde olan btn eylere gelince... Bunlarla yedinci bir tr oluturarak adna beslenme sanatlar demek gerekmez mi? Daha gzel bir ad bulursak, o baka. Bunlarn hepsini devlet sanatna yklemekten ok iftilik, avclk, beden eitimi, hekimlik, ahlk srasna koymakla daha doru bir i grm oluruz. GEN SOKRATES - Ona phe yok. YABANCI - Bylece evcil hayvanlar bir yana, sahip olabildiimiz btn mallar bu yedi trde gsterdik. Nitekim bak: lkin, baa konmas gereken ilk maddeleri, sonra ara, vazo, tat, snak, elence ve beslenmeyi syledik. Bu trlerden birine sokmak olanakl olmasna karn, unuttuumuz, nemi az eyleri burada ele almyoruz. Szgelii para, mhr, damga snfndan olanlar gibi. nk bu eylerin deerleriyle boy lebilecek bir trleri yoktur; buna karlk bazlar ss, bazlar da ara srasna girebilir; phesiz glkle ama iyice ekince birleeceklerdir. Kleler bir yana, evcil hayvanlara gelince,onlar, daha nce zmlediimiz bir sanata girecektir ki o da sr yetitirme sanatdr. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Geriye klelerle hizmet edenler kmesi kalyor; bunlar arasnda, iplik yapan, pamuk atan yahut da sylediimiz baka ileri gren kimselerin kuma dokumakta dokumac ile yara girdikleri gibi, kralla da ayn eyde yara girdiklerini grr gibi oluyorum. Yardmc dediimiz btn tekilere gelince; sylediimiz sanatlarla birlikte krallk ve devlet adamlndan ayrlm, uzaklatrlmlardr. GEN SOKRATES - yle grnyor. YABANCI - Haydi imdi geriye kalanlar ele alalm. Onlar zerine de daha salam bir bilgi edinmek iin yakndan gzden geirelim. GEN SOKRATES - Peki, haydi. YABANCI - lkin, buradan yargya vardmza gre, hizmetilerin en ok hizmeti olanlar, grdkleri i ve bulunduklar durumlar bakmndan, dndmzn tamamyla tersidirler. GEN SOKRATES - Kimlerdir onlar? YABANCI - Bunlar, satn alnan ya da buna benzer bir yolla sahip olunan kimselerdir. Bunlara tartmasz, kle diyeceiz. Bunlarn krallk sanatnda en ufak bir paylar yoktur. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - Peki ama, sylediimiz kimselerin hizmetine isteyerek giren, bazen pazar yerlerinde, bazen de kara ya da deniz yoluyla bir kentten baka bir kente giderek iftilikle, teki sanatlar arasnda tayc ve datc grevi yapan; mala karlk para, paraya karlk da mal veren sarraf, tccar, gemici, perakendeci denilen serbest vatandalarn da devlet sanatnda yerleri var mdr, dersin? GEN SOKRATES - Belki, hi olmazsa ticaret siyasetinde.

YABANCI - Herhalde, nlerine gelenin hizmetine girdiklerini grdmz gndelikilerle aylklarn, krallk iinde pay aldklarn grmek tehlikesi yoktur. GEN SOKRATES - Bunu nasl dnrz ki? YABANCI - Ama her zaman baz resmi ve dinsel ilerimizi gren kimseler iin ne diyeceiz? GEN SOKRATES - Hangi kimseler? Hangi iler? YABANCI - Btn eliler ve grdkleri i nedeniyle yazma bilgisi edinmi btn kimseler; sonra, kamu hizmetleriyle ilgili baka bir sr ii pek iyi yerine getiren baka kimseler. Ya bunlar iin ne diyeceiz? GEN SOKRATES - Onlara da kent devletlerinin balar deil, biraz nce dediimiz gibi, grevlileri diyeceiz. YABANCI - Devlet sanatnn en belli bal adaylarnn bu yandan balarn kaldracan sylediim zaman d grmyordum sanrm. Oysa onlar herhangi bir hizmet kolunda aramak kukusuz bize pek tuhaf grnd. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - yleyse, henz mihenk tana vurmadklarmza daha da yaklaalm. lkin kehanetle uraan, ayn hizmet biliminin bir parasna sahip olanlar ele alalm; nk onlarn, insanlar yannda tanrlarn szcs olduklar syleniyor. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - te yandan rahipler de, halkn inandna gre, bizim admza tanrlara istedikleri kurbanlar sunmay, bize yardmlarn yollamalarn salamak iin gereken dualar etmeyi bilirler. Her iki i de bir hizmet sanatna girer, sanrm. GEN SOKRATES - yle grnyor. YABANCI - yleyse amacmza gtren yolun zerindeyiz. nk, phe yok, rahiplerle khinler heybetli kimselerdir, grdkleri iin bykl orannda bir saygnlklar vardr. Nitekim Msr'da, rahiplik soyundan olmayan bir kral saltanat sremez. Aa tabakadan biri zorla kralla ykselmise, saltanatta tutunabilmek iin, rahipler snfna girmek zorundadr. Hellenlerde de, bu yksek din hizmetlerinin en nemlilerini grmek ii, en yksek devlet adamlarna emanet edilmitir. Sylediklerim, lkemizde daha aka grlyor. nk burada en hametli, en eski ulusal gelenek derecesine kan kurbanlar sunmak ii, yazgnn kralla ykselttii devlet adamlarna der. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - O halde imdi, yazgnn setii u krallarla rahipleri, hizmetileriyle birlikte inceleyelim; sonra, teki adaylar bir yana braklnca ortaya kan pek kalabalk yeni sry de ele alalm. GEN SOKRATES - Kimi demek istiyorsun? YABANCI - Pek garip kimseleri kukusuz. GEN SOKRATES - Bu da ne? YABANCI - lk bakta, birok boylu bir rk. Bu adamlarn birou arslanlara, kentauroslara ve bu trden baka canavarlara, biroklar da satyrlere ya da gc az ama ok kurnaz hayvanlara benzer; gzn krpmaya vakit kalmadan d grnlerini, zelliklerini deitirirler. imdi, tam stne bastm sanrm, Sokrates: Bu adamlarn ne olduunu imdi biliyorum. GEN SOKRATES - Anlat.. Acayip bir ey bulmua benziyorsun. YABANCI - Evet, nk nesneleri hep acayip gsteren bilgisizliktir. Biraz nce bamdan geen de buydu. Devlet ileri evresindeki grltl kalabal grnce aaladm.

GEN SOKRATES - Hangi kalabalk? YABANCI - Btn bilgicilerin en by, bu sanatn en ustas olanlar. Aradmz da aka grmek istiyorsak onu, gerek devlet adamlaryla gerek krallardan, g de olsa, ayrmak gerekir. GEN SOKRATES - Gerekten, yakasn brakmamalyz. YABANCI - Ben de yle dnyorum. Haydi, syle. GEN SOKRATES - Neyi ? YABANCI - Monarklk bildiimiz ynetim biimlerinden biri deil midir? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Monarklktan sonra ufak bir topluluun hkmeti, yani oligarklk gelir sanrm. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - nc devlet ekli de demokratlk denilen, byk kalabaln beylii deil midir? GEN SOKRATES - Besbelli. YABANCI - Bu biim de kendilerinden doan iki yeni adla be olmaz m? GEN SOKRATES - Hangi adlar? YABANCI - Bu hkmetlerde neyin egemen olduunu gzden geirerek; yani, zor mu yoksa zgrlk m, yoksulluk mu yoksa zenginlik mi, yasa m yoksa yasadlk m, hangisinin egemen olduunu gzden geirerek; ilk iki hkmetten her birinin ikiye blnd grlr. Monarkln iki tr olduundan ona da iki ad verilir: tyrannosluk ile krallk. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - Bir kent-devlette g ufak bir zmrenin elinde bulunursa, buna aristokratlk ya da oligarklk diyoruz. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Demokratla gelince, sorun deiiyor: Kitle ister zenginlere zor kullanmadan ya da zorla emretsin, ister yasalar saysn ya da saymasn, kimse ona hibir zaman baka bir ad takmak istemiyor. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Ama, gerek hkmetin, u ''bir; birka; birok; zenginlik ile yoksulluk; bamllk ile zgrlk yazl yasa ya da yasadlk'' szleriyle tanttmz hkmetlerden biri olduunu sanyor muyuz? GEN SOKRATES - Dorusu, neden sanmayalm? YABANCI - Sorunu aadaki bakmdan, daha ak biimde gzden geir. GEN SOKRATES - Hangi bakmdan? YABANCI - Balangta sylediimiz zerinde anlatk m, yoksa anlamadk m? GEN SOKRATES - Ne dedin? YABANCI - Krallk ynetimi bir bilimdir demitik sanrm.

GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - yle herhangi bir bilim deil, ama baka bilimler arasnda ortaya kardmz hem eletirici, hem ynetici bir bilim. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Bu yol gsterici bilimde de cansz varlklarn ynetimiyle canl varlklarn ynetimini birbirinden ayrdk; hep bu ekilde ble ble imdiki noktaya vardk; geri bilimi gzden karmadk ama yeter aklkla da henz tantamadk. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - yleyse, ilkelerimize uygun gitmek istiyorsak, bu hkmet biimlerini ayrmaya yarayacak niteliin ne "birka" ya da "birok", ne zgrlk ya da bamllk, ne de yoksulluk ya da zenginlik olmayp bir bilimin varl olduunu gstermeliyiz. GEN SOKRATES - Bunu grmezlikten gelemeyiz. YABANCI - yleyse, bundan byle ortaya kan sorun udur: nsanlar ynetmek bilimi -ki bilimlerin en gcdr ve elde edilebilen en byk bilimdir- bu hkmet biimlerinden hangisinde bulunur? nk hangi rakipleri bilgili kraldan uzaklatrmak gerektiini grmek istiyorsak, bu bilimi incelemeliyiz; bunlar, gerekten hi de devlet adam olmadklar halde devlet adam olduklarn syleyerek biroklarn da buna inandran rakipleridir. GEN SOKRATES - Evet, tartmann daha nce gsterdiine gre, dorusu bu ayrma gereklidir. YABANCI - Peki sen, bir devlette kalabaln byle bir bilimi edinebileceine inanyor musun? GEN SOKRATES - Nasl inanabilirim? YABANCI - On bin kiilik bir devlette, yz ya da elli kiinin bu bilimi edinebileceini sanyor musun? GEN SOKRATES - yle olsayd, devlet sanat sanatlarn en kolay olurdu. Pek iyi biliyoruz ki btn Hellenler arasnda on bin kii iinde bu lde bir kral bulmak yle dursun, satran ustas bile bulmak gtr. nk sylediimize gre, krallk bilgisine sahip olan kimse, krallk etsin etmesin, kral adn alacaktr. YABANCI - yi ettin de anmsattn. Yanlmyorsam, bundan u kyor: Gerekten, gerek bir hkmet varsa, byle bir hkmetin ynetimini bir tek, ya da iki, ya da az sayda adamda aramaldr. GEN SOKRATES - Buna diyeceim yok. YABANCI - Ama ister uyruklarna zor kullanmadan ya da zorla emretsinler, ister yazl yasalara gre ya da yasasz ynetsinler, isterse zengin ya da yoksul olsunlar, imdi dndmze gre hkmetlerini bir sanata gre ynettike, bunlar ba olarak tanmak gerektir. Hekimler iin de byledir! ster bizi kendi rzamzla, isterse bir yerimizi yontarak, yakarak ya da actarak zorla iyi etsinler, ister yazl kurallara uysunlar, isterse uymasnlar, ister yoksul, ister zengin olsunlar, iimizi temizlesin ya da baka bir ekilde bizi zayflatsn, ya da imanlatsnlar, btn bunlar, bedenin iyilii ve onu kt iken daha iyi klmak ve daima baktklar hastalar kurtarmak iin olmak kouluyla, bizi bir sanata gre tedavi ettike onlara hekim demekte en ufak bir saknca bile grmyoruz. te, baka herhangi bir emir verme sanat gibi, hekimlik sanatnn da doru tanmn nerede aramak gerektiini gryoruz, sanrm. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - yleyse hkmetler arasnda biricik doru hkmet, yalanc deil, gerek bir bilime sahip balarn bulunduu hkmet olmas gerekiyor. Bu balarn yasalara gre, ya da yasalara bakmadan, uyruklarnn gnl rzasyla ya da zorla ynetmeleri, yoksul ya da zengin olmalar, btn bunlar doru kuraln deerlendirilmesinde hesaba katlmaz. GEN SOKRATES - Peki.

YABANCI - Bu balarn, ister devleti temizlemek ve saln korumak iin unu ya da bunu ldrtmesi ya da srmesi gereksin, ister devleti kltmek iin kovandan oul salar gibi, darya kollar karmas, ya da devleti bytmek iin yabanclar ieri sokmas ve yeni yurttalar edinmesi gereksin, onlar devleti bilim ve dorulukla koruduka, kendileri de elden geldii kadar iyi kaldka byle bir hkmet, gzmzde biricik doru hkmet olacaktr. Adlarn sylediimiz teki hkmetlere gelince, bunlar ne doru ne de gerek hkmetlerdir. Sadece taklittirler. Yasalar iyi olanlar, iyi taklit edenler, kt olanlar da kt taklit edenlerdir. O kadar. GEN SOKRATES - Dorusu Yabanc sylediklerin bana pek doru grnyor ama, bir noktada glm var: Yasasz hkmet, bak bunu anlamadm. YABANCI - Tam benim sana soracam zaman sen bana sordun, Sokrates. nk dncelerimi kabul ediyor musun, yoksa bunlar arasnda beenmediin bir tanesi var m diye sormak zere idim. Sen benden nce atldn: Yasasz bir hkmet doru mudur, yoksa deil midir? imdi bunu bilmek ve tartmak istiyoruz. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Her ne kadar yasalarn bir noktaya kadar kral ii olduu apaksa da, bununla birlikte en iyisi gc yasalara deil, bilgili bir krala vermektir. Biliyor musun, niin? GEN SOKRATES - Niin? Syler misin? YABANCI - nk yasa en yararl emirler verecek biimde, herkes iin en iyi, en doru olan ayn zamanda asla kapsayamaz. nk insanlarla onlarn ileri arasndaki ayrlk, sonra insana ait hibir eyin hibir zaman olduu yerde durmamas, hibir sanata, hibir konu zerinde, her zaman ve her durum iin doru, mutlak bir kural koymak olanan vermiyor. Bu nokta zerinde anlatk, sanrm. GEN SOKRATES - Anlamaz olur muyuz? YABANCI - Oysa yasann, tpk kendinden emin kara cahil, buyurduuna kar kimseye az atrmayan, u ya da bu durum iin daha iyi ve kendi buyruklarnn nceden grmedii yeni bir durum karsnda bile bir soruya katlanamayan bir adam gibi, bu mutlak kural kurtarmaya uratn gryoruz. GEN SOKRATES - Doru sylyorsun: yasa her birimize kar gerekten senin sylediin gibi davranyor. YABANCI - yleyse her zaman mutlak kalann hibir zaman mutlak olmayana uymas olanaksz deil midir? GEN SOKRATES - Korkarm yledir. YABANCI - Yasa en doru kural deilse niin yasa karmak zorunda bulunuyoruz? Nedenini bulmamz gerek. GEN SOKRATES - Elbette. YABANCI - Baka devletlerde olduu gibi, sizde de srf yar dncesiyle kou ya da baka oyunlarn dzenlendii ortak spor gsterileri yok mudur? GEN SOKRATES - Olmaz olur mu, hem de binbir trls var. YABANCI - yleyse, bu trl gsterileri bilim kurallarna gre yneten beden eitimi retmenlerinin verdii emirleri hatrlayalm. GEN SOKRATES - Hangi emirleri? YABANCI - O, tek durumlarn inceliklerine girerek, herkes iin ayr ayr emirler vermez; yalnzca kaba taslak bir gzle bakarak genel olarak bedene yararl emirler verir, durumlarn okluuyla kiilerin okluunu gz nne alr. GEN SOKRATES - Evet, yle.

YABANCI - Bylece gerekte, spor yapanlarn hepsinden ayn abay ister; kouda, grete, baka btn sporlarda hareketleri ayn zamanda balatr, ayn zamanda durdurur. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - O halde, yasa koyan iin de ayn yargya varabiliriz: O da, btn sr iin verdii emirlerde, uyruklarna doruluk ve karlkl anlamaya dayal devlerini buyururken, hibir zaman her kiiye ayr ayr uyan bir kural kullanamaz. GEN SOKRATES - Herhalde yle. YABANCI - O daha ok durumlarn okluu ile kiilerin okluuna gre kurallar koyacaktr sanrm. Bylece, ister yazl yasalar karsn, ister yazsz yasalar kabul ederek ulusal geleneklere yasa gc versin, gene hep, her biri iin toptan bir yasa yapacaktr. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Evet, doru. nk Sokrates, yasay koyan, her kiiye yapmas gerekeni noktasna noktasna gstermek iin, hayatnn her annda her bir kiinin yannda nasl bulunabilir? Bence krallk bilgisine gerekten sahip bir kimse, bunu yapabildii gn, artk bu szde yasalar yazarak kendi eliyle kendine engel olmak zahmetinden kurtulaca apak bir eydir. GEN SOKRATES - Hi deilse sylediimize gre kukusuz, yabanc. YABANCI - Syleyeceimize gre daha da kukusuz, dostum. GEN SOKRATES - Ne syleyeceksin? YABANCI - unu: Bakt ya da yetitirdii kimselerden uzun zaman uzak kalacan sand bir yolculua kmaya hazrlanan bir hekim ya da beden eitimi retmeni, hastalarnn ya da rencilerinin verdii tleri akllarnda tutamayacana inanarak, yazl bir reete ya da izlence brakmak istemez mi? GEN SOKRATES - Evet, ister. YABANCI - Ama hekim umduundan daha ksa sren bir yolculuktan sonra hastasnn yanna dner de hastasn rzgrlarn, mevsimlerin gidiinde beklenmedik baka bir deime yznden daha iyi bir durumda bulursa, yazl emirlerinin yerine bakalarn vermekten ekinir mi? Yoksa, kendisi baka bir reete vermeyerek, hastalar da reeteye kar gelerek, -sanki yalnzca bu reeteler hekimlie ve sala uygun, baka her davran sala ve hekimlie aykr imi gibi- eski reeteleri bozmaya hakk olmadnda inat m edecektir? Bilim ve sanatta byle davranmak, yasa oluturma tarzn bsbtn gln bir duruma sokmaz m? GEN SOKRATES - Sokmaz olur mu? YABANCI - Ama, ayr ayr devletlerde, kendi yasa yapclarnn yasalar altnda yaayan insan srleri iin buyurulmu, yazl ya da yazsz bu trl yasalar, doru ve eri zerine olur da, sonra doru ve eriyi bilen yasa yapcnn kendisi, ya da onun yetkisine sahip biri yurduna dnerse, o zaman, ilk duyurduklarn deitirmek ona yasak m olacaktr? Byle bir yasak, teki durumdakinden daha gln olmaz m? GEN SOKRATES - Olmaz olur mu? YABANCI - Biroklarnn bu konuda ne dediini biliyor musun? GEN SOKRATES - Hemen aklma gelmiyor. YABANCI - Oysa gzel ve dzgn bir sz etmiler. Diyorlar ki: Atalarn yasalarndan daha iyi yasalar biliyorsak, onlar kendi yurdumuzda yurttalardan her birini ayr ayr inandrdktan sonra koymaya hakkmz vardr, baka trl olmaz. GEN SOKRATES - Peki, haklar yok mu?

YABANCI - Belki. Ama, bir adam kar da, daha iyi yasalar, oylarn almadan zorla yurttalara kabul ettirmeye kalkarsa, byle g kullanmaya ne ad vereceiz, syler misin? Yok, dur! Daha nceki rneklerimize dnelim. GEN SOKRATES - Ne demek istedin? YABANCI - inin uzman bir hekim, ocuk olsun, yal bal bir erkek ya da kadn olsun, yazl reeteye bakmadan ve hastasn inandrmak iin de uramadan, daha iyi bir tedaviye zorlarsa, o zaman bu zorlamaya ne ad vereceiz? Sanata kar ilenmi bir hata, zararl bir yanlma adlarndan baka bir ad verebilir miyiz? Zorlamann kurban olann da, hekim tarafndan salna zararl ve sanata aykr bir tedaviye zorlandn sylemekten baka her eyi sylemeye hakkmz olmayacak m? GEN SOKRATES - Sylediin katksz gerek. YABANCI - Devlet sanatnda da hata ileyene ne ad veriyoruz? Ona namussuz, kt, yoldan sapm demiyor muyuz? GEN SOKRATES - yle diyoruz. YABANCI - O halde, daha doru, daha yararl, daha gzel bir biimde hareket etmek iin yazl ya da gelenekten gelen yasay bozmaya zorlanan kimseler, bu zordan yakndklar zaman, yaknmalarnn gln olmasn istemiyorlarsa, duruma gre, zor kullananlarn, kurbanlarna kar namussuzca, hakszca, kt davrandn sylemekten baka her ey sylemeye haklar olmayacak m? GEN SOKRATES - Pek doru. YABANCI - Ama zoru kullanan zenginse, zor dorudur, yoksulsa yanltr m demek gerekir? Yoksa, bir ba, ister yurttalar szle inandrmaya alsn ya da almasn, ister zengin ya da yoksul olsun, isterse yazl yasalara uysun ya da uymasn yararl iler grd zaman, bunda iyi ve bilge bir adamn uyruklarnn ilerini grrken her zaman gz nnde tuttuu, doru bir ynetimin amaz lsn m grmek gerekir? Tpk bir kaptann dikkatini hep gemi ve gemidekilere vererek, bir yasaya uymak yle dursun, tam tersine kendi bilgisini yasa bilerek kendisiyle birlikte yolcular da kurtarmas gibi; devletin dmenini bu ilkeye gre evirebilen balar da, sanatlarna yasadan stn bir g vererek, doru hkmeti bylece gerekletirmeyecekler midir? Akll balarn da, her frsatta yurttalar arasnda esinini akl ve bilimden alan tam bir dorulukla davranmak, yalnzca onlar korumay deil, olduklarndan daha iyi klmak iin de almay gerektiren bu biricik ve byk kural uyguladka yanlma tehlikesine dmeden her eyi yapabilecekleri doru deil midir? GEN SOKRATES - Son sylediine bir diyecek yok. YABANCI - Ama una da bir diyecek yok. GEN SOKRATES - Neye? YABANCI - Kim olursa olsun, byk bir insan kitlesi, devleti aklla ynetebilmek iin hibir zaman byle bir bilime tamamyla sahip olamayacaktr. Tam tersine, bu biricik doru hkmeti ufak bir zmreden, birka kiiden, dahas tek bir kiiden beklemek gerekir; teki hkmetlere de doru hkmetin bazen iyi, bazen kt taklitleri demeli. GEN SOKRATES - Bununla ne demek istiyorsun? Dorusu biraz nce de bu taklitten bir ey anlamadm. YABANCI - Byle bir sorunu ortaya attktan sonra bu nokta zerinde yaplan yanl gsterecek yerde, adamakll incelemeden bir yana brakmak tehlikeli olurdu. GEN SOKRATES - Hangi yanl? YABANCI - Arayacamz udur: yle kolayca bilinir ve bulunur bir ey olmasa da yine yakalamaya alalm. Bizce tanmladmz hkmetten baka doru hkmet bulunmadna gre; tekilerin, yaamak iin yazl yasalarn ondan almak, bylece en doru olmasa da, bugn doru bulunan yapmak zorunda kaldklarn grmyor musun?

GEN SOKRATES - Neyi? YABANCI - Devlette herhangi bir kimsenin yasalara kar bir ey yapmaya kalkmasn yasak etmek, kalkacak olan da lm cezasna arptrmak ve en ar ikencelere uratmak zorunda kaldklarn grmyor musun? Biraz nce anlattmz birinci ilke bir yana braklnca, bu ikinci olarak gelen en doru, en gzel ilkedir. imdi anlatmamz gereken, ikinci sraya koyduumuz bu ilkenin nasl yerletiidir, deil mi? GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - yleyse yine kral olmak iin yaratlm balarn betimlemesini yapmay her istediimizde gzmzde canlanan hayallere dnelim. GEN SOKRATES - Hangi hayaller onlar? YABANCI - Gerek kaptanla birok adama bedel olan hekimlere dnelim. Bunlar bir sahnedeymi gibi tasarlayalm. GEN SOKRATES - Nasl bir sahne? YABANCI - yle: Hepimizin onlardan ne mthi eziyetler ektiimizi sylediimizi varsayalm. Hekimlerden biri ya da teki, iimizden birini kurtarmak istedii zaman, birincisi gibi ikincisi de onu kurtaryor! ama ona erefsizce davranmak istedikleri zaman da, onu dolandrarak ilalarn ancak ufak bir ksmn hastann yararna kullandklar ya da hi de kullanmadklar, geri kalann hepsini kendi yaknlar iin kullandklar gibi, gerekten bir hara olan paralar isteyerek ona kt bakyorlar; stelik de son olarak hastann akrabalarndan ya da dmanlarndan para alarak zavally ldryorlar. Kaptanlara gelince: Onlar da ayn trden binbir ktlk yapyorlar; denize aldklarnda sizi ssz bir yerde brakmak iin bir numara eviriyor, koca denizin ortasnda yanl hareketler yaparak sizi denize atyor ve daha bir sr hainlikler yapyorlar. imdi btn bunlar syledikten sonra aramzda konuarak yle bir karar aldmz dn: Bu iki sanatn, kleye ya da efendiye, kime olursa olsun, efendi olarak emretmesine artk izin vermeyeceiz; ya btn ulus, ya da yalnzca zenginler toplanarak, iten anlamayanlara, her snftan halka, gemicilik ve hekimlik zerine dnce syletecek, hekimlik ilalaryla aralarn hastalarda nasl kullanmamz gerektiini, ister denizde gitmek, ister yolculuun tehlikelerinden, rzgr ve deniz ya da korsan tehlikelerinden saknmak, son olarak da uzun gemilerle uzun gemilere kar deniz savana tutumak iin gemilerle gemicilik aralarn kullanmak gerektii zerine sz syleteceiz. Kalabaln ister hekimler ya da kaptanlarn dnceleriyle, ister iten anlamayan zavalllarn dncesiyle olsun, bu konu zerine verdii kararlar da tatan stunlar ya da mermer levhalar zerine yazacaz, ya da yazmadan onlara ulusal geleneklerin gcn vereceiz. Bylece bundan byle btn gelecek boyunca, denizcilikte olduu kadar hekimlikte de onlara ayak uyduracaz. GEN SOKRATES - Tuhaf eyler sylyorsun, dorusu. YABANCI - Sonra her yl, ulusun bana ister zenginler, isterse halk arasndan kurayla seilen balar getireceiz; bylece, baa geenler de gemileri kullanmakta olduu kadar hastalar iyi etmekte de, yazl yasaya gre emir vereceklerdir. GEN SOKRATES - Bu sylediklerin tekilerden daha garip dorusu. YABANCI - imdi unu dn bakalm: Devlet adamlarndan her birini, sresini bitirince; ister nceden hazrlanm bir listeye gre zenginler arasndan, isterse dorudan doruya halk arasndan kurayla seilen yarglardan kurulmu bir mahkeme nnde, yaptklarnn hesabn vermeye armak gerekir. Burada isteyen kimse balar, kendi sreleri iinde gemileri yazl yasalara ya da atalarn eski greneklerine gre kullanmamaktan sulu bulacaktr. Hastalar iyi edenlere kar da ayn sulamada bulunmaya izin verilecektir. Ayn yarglar mahkmlarn ekecekleri cezayla deyecekleri paray da saptayacaklar. GEN SOKRATES - Dorusu bu adamlara emretmeyi kendi gnlyle kabul eden bir kimse bu cezay da, bu paray demeyi de hak etmitir. YABANCI - Dahas var. Btn bu sylediklerimizden baka, u yasay da kabul etmek gerekecektir: Kim kaptanlk sanatyla denizcilik bilimini ya da salk kurallarn, yellerle scak ve souk zerinde hekimliin elde ettii gerei yazlm yazdan baka bir yerde arar da bu konular zerinde bilginlik taslarsa; ona ne hekim, ne

de kaptan denecek, sadece havada konuan geveze bir bilgici olduu sylenecektir. Sonra, onu genleri batan karyor diye sulayarak, genleri yasalara uymakszn denizcilik bilimi ve hekimlikle urama, bylece gemilere ya da hastalara ii bilerek emretme konusunda kandrdn syleyeceklerdir. Yurttalar mahkemeye vermek yetkisinde olanlardan rasgele biri de onu mahkemeye verecektir; mahkeme de, genlere ya da yallara yasalarda yazlan aa grerek reticilik yapt kansna varnca onu en ar ikencelerle cezalandracaktr. nk kimsenin yasalardan daha bilgili olmaya asla hakk yoktur. nk kimse hekimlii, salk bilgisini, dmencilii, gemicilii bilmez deildir. nk lkede yerleen yazl yasalarla grenekleri herkes renebilir Sokrates. Bu bilimlerle askerlik bilimi ya da avcln baka herhangi bir tr, resmi ya da taklidin baka herhangi bir blm, marangozluk ya da baka herhangi bir ev eyas yapma sanat, iftilik ve her trl aalk iin de byle olsayd; beygir ya da herhangi bir sr yetitirmeyi, tanrlar bilimi ya da onlara hizmet biliminin herhangi baka bir blmn, tavla oyununu, ister kuramsal, ister dzeye, katya, harekete uygulanan pratik saylar biliminin btnn, ksaca btn bunlarn yazlm yasalarla ynetildiini grseydik, sanatla ynetilecek yerde yazl yasayla bu biimde ynetilen btn bu ilerin durumu ne olurdu? GEN SOKRATES - Her trl aratrmay yasak eden bu yasayla kovulan btn sanatlarn bir daha dirilmek umudu olmakszn ortadan kaybolduunu greceimiz ve imdi bile pek zor olan hayatn artk bsbtn ekilmez olaca apaktr. YABANCI - yle bir dnceye de ne dersin? Bu sanatlardan her biriyle uramay yazl yasann boyunduruu altna koyduumuzu ve bu buyurucu yasay, seimle ya da ad ekmeyle saptanan baa kabul ettirdiimiz zaman da bu hibir ey bilmeyen ban yazl yasaya hi aldrmadn ve para ak ya da hevesle, yasann buyruuna kar davrandn dnelim. Bu, ncekinden daha byk bir ktlk olmaz m? GEN SOKRATES - Pek doru sylyorsun. YABANCI - nk birok denemeden doan ve her maddesi iyi niyetli akl reticilerin d ve yreklendirmesiyle halk tarafndan kabul olunan yasalara kar gelmeye kalkan bir kimse, bence birinciden yz kere daha kt bir su ilemi olacak, yazlm yasann yaptndan daha amaz bir biimde, her trl abay ortadan kaldracaktr. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - Bylece hangi alanda olursa olsun, nerede yasalar, yazl yasalar oluturulursa; orada alnacak ikinci bir karar ne bir kiinin, ne de bir kitlenin bunlar bozmasna izin vermeyecektir. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - O halde bu yasalar her bir alanda, olabildii kadar tam bilgili kimselerin esiniyle kaleme alnan gerein taklitleri olacaktr. GEN SOKRATES - Hi phesiz. YABANCI - Bununla birlikte, anmsarsn ki bilen kimse, gerek devlet adam, birok durumda, yalnzca kendi sanatndan esinlenir ve kendi iinde yeni bir davran, kendinin kaleme ald ve kendisi bulunmad zaman iin buyurduu emirlerden daha iyi bulduu zaman, yazl yasaya hi aldrmaz demitik. GEN SOKRATES - Evet, yle demitik. YABANCI - Oluturulmu yasalar bulunan bir kii ya da topluluk, daha iyi davrandn sanarak, bu yasalarn buyruuna aykr harekete kalkrsa, o zaman bunlar da ellerinden geldii kadar, gerek devlet adamyla ayn eyi yapmazlar m? GEN SOKRATES - Elbette. YABANCI - Byle davranan kimseler bilgisiz kimselerse, phesiz gerei taklide alacaklardr, ama pek kt taklit edeceklerdir; ama tersine, sanatlarn iyi bilen kimselerse, o zaman da yaptklar taklit olmayacak, btn gerekliiyle gerein kendisi olacaktr. GEN SOKRATES - Kukusuz.

YABANCI - Halbuki daha nce hibir kalabaln herhangi bir sanata sahip olamayaca konusunda uyumutuk. GEN SOKRATES - Evet, uyutuk. YABANCI - yleyse gerekten bir krallk sanat varsa, zenginler topluluuyla halk kalabal hibir zaman bu devlet sanatna sahip olamayacaklardr. GEN SOKRATES - Buna olanak var m? YABANCI - Bu szde devletler de, biricik bilenin devleti olan bu gerek devleti olabildii kadar tam taklit etmek isterlerse, oluturulmu yasalara sahip olduktan sonra, yazl yasayla atalarn greneklerine kar bir ey yapmaktan saknmaldrlar. GEN SOKRATES - Pek iyi dedin. YABANCI - Bu taklidi yapanlar zenginlerse, devlete aristokratlk diyoruz; ama yasaya hi aldrmazlarsa, o zaman oligarklk olur. GEN SOKRATES - yle grnyor. YABANCI - Bununla birlikte, tek bir ba ibilen ba taklit ederek yasaya gre hkmeti ynettii zaman kendisine kral adn veriyoruz. Yasalar sayan bu hkmdarn nderi bilim ya da kan olmasna gre de ayr adlar kullanmyoruz. GEN SOKRATES - yle. YABANCI - Bylece tek ba gerekten bilime sahip olduu zaman ona saknmadan ayn kral adn vereceiz, baka bir ad vermeyeceiz; ite bunun iindir ki bugnk hkmetler be ayr adla adlandrlrlar, fazla deil. GEN SOKRATES - Evet, yle. YABANCI - Ama dikkat et. Tek ba yasalar da, grenekleri de hesaba katmayp ibilen devlet adamn taklit eder, gerekte taklidi de hrs ve bilgisizlikten esinlendii halde, "gerektii zaman yazl yasaya aykr hareket edilebilir" derse, byle bir ba, her zaman, her yerde thyrannos adn hak etmez mi? GEN SOKRATES - Etmez olur mu? YABANCI - Thyrannos, kral, oligarkhlk, aristokratlk, demokratlk, bak ite byle douyor: Hepsinin kayna insanlarn, sylediimiz tek hkmdarlara kar duyduu sevgisizliktir. Byle bir erke lyk bir adamn bulunabileceine ve hakkyla doruluu btn uyruuna eit olarak datarak, erdem ve bilimle devleti ynetmek isteyeceine ve ynetebileceine inanmyorlar. Tersine, aramzdan cannn istediine saldracana, kt davranacana, ldreceine inanyorlar. nk, sylediimiz gibi bir hkmdar bulunsayd, sevilir, biricik salt iyi devleti yneterek mutlu yaard. GEN SOKRATES - Ona kuku mu var? YABANCI - Ama madem ki gerekte, denildii gibi, kent-devletlerde, ar kovanndan kar gibi doutan stn bir ruh ve bedende bir kral yetimiyor, yleyse en doru devletin izlerinden giderek yasalar yazmak iin bir araya gelmek zorundayz. GEN SOKRATES - yle grnyor. YABANCI - yleyse Sokrates, ilerini bilim zerine deil de, yazlm yasayla grenek ve tre zerine kuran bu trl devletlerde olan ve olacak btn ktlklere aacak myz? Oysa, ayn ilke bu ekilde, herhangi baka bir sanatta yaratlan btn eserleri yok ederdi. Ya da, asl yalacak ey, bir devlette yaradlta bulunan dayanma gc deil midir? nk ta ilk zamanlardan beri devletleri iten kemiren bu ktle karn ilerinden bazlar hl devrilmeden ayakta durabiliyor; biroklar da zaman zaman, suyun dibini boylayan gemiler gibi, en ar ilerde en byk bilgisizlikle sulu, sefil kaptan ve tayfalarnn yanl yznden yok olmular, oluyorlar, olacaklardr da; nk devlet sanatndan bir ey anlamadklar halde onu btn baka

bilimlerden daha iyi bildiklerini sanyorlar. GEN SOKRATES - Tam gerei syledin. YABANCI - yleyse, bu eksik devletlerden hangisinde hayat daha zordur, ki hepsinde zordur, hangisinde daha katlanlmaz bir haldedir? Bu sorun, imdiki konumuz iin bir ek-sorun da olsa, yantlamamz gereken bir sorundur; sonra aslna bakarsak, belki de btn ilerimizin banda bu gelmektedir. GEN SOKRATES - Sorunu hemen inceleyelim. Bir yana brakmak olmaz. YABANCI - yleyse, bu lnn her biri ayn zamanda hem zor, hem de kolaydr denebilir. GEN SOKRATES - Ne demek istedin? YABANCI - Hi, yalnzca bir tekin, birkan ve kalabaln hkmeti, uzun konumamzn banda sylediimiz hkmetti, demek istedim. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - yleyse saylarn altya karmak iin her birini ikiye blelim; doru devleti de yedinci olarak ayr bir yere koyalm. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Bir tekin hkmeti krallk ile thyrannosluk, birkan hkmeti ise mutlu aristokratlk ile oligarklktr demitik; okluun hkmetine gelince; ondan da kendisine bir tek ad verdiimiz demokratl karmtk, ama imdi onu da ikiye ayrmalyz GEN SOKRATES - Nasl iki oluyor, neresinden blyoruz, syler misin? YABANCI - kinci ad olmasa da, gene tekilerden baka trl blmyoruz. Herhalde, yasalara uygun ya da yasalara aykr hkmet srmek onda da tekiler kadar olabilir. GEN SOKRATES - yle. YABANCI - Peki, doru devleti ararken, o zaman gsterdiimiz gibi, bu blme gerekli deildi. Ama imdi bu olgun ve eksiksiz devleti bir yana brakp tekilerin gerekliini kabul ettikten sonra, yasalar sayp saymadna gre her birini ikiye blmek zorundayz. GEN SOKRATES - Anlattna baklrsa yle. YABANCI - yleyse yasa adn verdiimiz yazl iyi kurala bal kalan monarklk alt devletin en iyisidir; ama yasa olmayan yerde de hayat en zor, en ekilmez klan odur. GEN SOKRATES - Dorusu korkulacak ey. YABANCI - Az sayda kimsenin hkmetine gelince, ''az'', birle byk say arasnda orta say olduuna gre, ona teki ikisi arasnda orta gzyle bakmak gerekiyor. Sonra, kalabaln hkmeti de ayr ayr her birinden zayftr; tekilerle llnce grlr ki ne iyilik, ne de ktlkte byk bir gc vardr, nk g ok fazla kii arasnda paylalmtr. Bunun iin, bu devletler yasalara bal olduklar zaman, en kts bu sonuncusudur; ama yasalar inerlerse o zaman da en iyisi olur; bylece tekilerin hepsi yasad, dzensiz olduu zaman, demokratlkta yaamak iyidir; ama hepsi iyi dzenli ise yaamak iin en son seilecek yer demokratlktr. te bu bakmdan, ilkin sylediimiz devlet, yedincisi bir yana braklrsa devletler arasnda ilk srada gelir ve hepsinden daha iyidir; nk yedinci devlet, tanrnn insanlardan ayr olmas gibi btn devletlerden ayr bir yere konmaya deer. GEN SOKRATES - yle olsa gerek, hem yledir de; yleyse dediin gibi yapalm. YABANCI - Bundan sonra, bilime dayanan devleti brakrsak, bu devletlerde bir ii olanlarn hepsini devlet adam deildir diye devletten dar atmal. Bunlar particiler, en kt hayal kkrtclar olduu gibi, kendileri

de hayalden baka bir ey deildir. En byk takliti ve geveze olduklar gibi en nl bilgicilerdir de. GEN SOKRATES - Dorusu devlet adam geinenler hakknda bundan daha yerinde bir sz olmaz. YABANCI - Evet, bir dramn sonundayz... Biraz nce devlet sanatndan uzaklatrmak gereken bir sr kentauros ile satyrden sz etmedik mi? te imdi byk emekle de olsa onlar devletten uzaklatrdk. GEN SOKRATES - yle gibi. YABANCI - Ama baka bir sr daha kalyor ki uzaklatrmak pek g. nk, ilkin kral soyuna pek yakn, sonra da onu tanmak zor: Bunun iin burada durumumuz biraz altn ayklayanlarn durumuna benziyor. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Bu iin erbab kimseler; topra, talar ve baka birok crufu atarak bir ayklamayla ie balarlar; sonra, geriye ayn trden ve ancak atele ayrlan deerli madenler kalr. Bakr, gm, bazen de elmas bir alev altnda byle glkle ayrldktan sonra saf, serbest olarak ortaya kar. GEN SOKRATES - Gerekten bu, senin anlattn gibidir. YABANCI - Bana yle geliyor ki, biz de devlet biliminden ayr, yabanc, dman olanlarn hepsini ayrp, ancak yaknlar olan deerli bilimleri alkoymakla, ayn yntemi uygulam olduk. Askerlik bilimi, hukuk bilimi, krallk biliminin yanda olan ve inandrc gcn doruluun emrine vererek, kent-devletlerin iinde bulunan ileri eviren gzel sz, edebiyat bilimi bunlardandr. yleyse onlar ayrmak, bylece, aradmz konuyu btn plaklyla ve her trl fazlalktan temizlenmi olarak, saf bir halde gstermek iin en kolay yol hangisidir? GEN SOKRATES - Hangi yolla olursa olsun, bunu da denememiz gerekiyor kukusuz. YABANCI - Sorun yalnzca denemekle kalsa onu kesinlikle buluruz. Ama onu iyice gstermek iin mzie bavurmamz gerekiyor. Syle bakalm. GEN SOKRATES - Ne syliyeyim? YABANCI - lek eller isteyen btn sanatlar gibi mzik de bir raklk dnemi ister deil mi? GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Peki ama, bu bilimlerden birini ya da tekini renmeye karar vermek gene bu bilimlerle ilgili bir bilimin iidir, deil mi, ne dersin? GEN SOKRATES - Evet, bir bilimin iidir. YABANCI - Bu bilimin, birincilerden ayr olduunu kabul etmeyecek miyiz? GEN SOKRATES - Evet, edeceiz. YABANCI - Hibirinin tekilere emretmeyeceini ya da birincilerin sonuncuyu emirleri altna alacan ya da genel denetimle emretme hakknn sonuncuda olduunu mu syleyeceiz? GEN SOKRATES - Sonuncusu hepsine emretmelidir. YABANCI - renmek gerektiine ya da gerekmediine karar veren bilimle, renen ve reten bilim arasnda, demek emir hakkn birinciye vermelidir, diyorsun. GEN SOKRATES - Kesinlikle yle. YABANCI - Bunun gibi, inandrmak gerekli mi, yoksa deil mi? Karar veren bilimle inandrmasn bilen arasnda da gene emir hakkn birinciye veriyorsun.

GEN SOKRATES - Hi dnmeden. YABANCI - Peki yleyse, halk topluluklarn okutacak yerde masal anlatarak kandrma gcn hangi bilime vereceiz. GEN SOKRATES - Kukusuz, gene bu da sz biliminin olacaktr sanrm. YABANCI - Ama, filan ya da falan kiiye kar u ya da bu durumda g m, yoksa inandrma m yoksa yalnzca hibir ey yapmamak m gerekip gerekmediini bilmek konusunda karar hangi bilime brakacaz? GEN SOKRATES - nandrma sanatyla syleme sanatna emredene vereceiz? YABANCI - Bu da devlet adamnn bilimidir, sanrm. GEN SOKRATES - Pek iyi syledin. YABANCI - Gryorsunuz ki u nl szbilim ( retorik ) abucak devlet biliminden ayrlyor: O baka bir bilim trndedir, baka bir bilime baldr. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Ama u g konusunda ne dneceiz? GEN SOKRATES - Hangi g? YABANCI - Kendilerine kar savamay kararlatrdmz kimselerle nasl savamak gerektiini bilmek gcnn de bir sanat olduunu syleyecek miyiz? Yoksa o sanata yabanc mdr diyeceiz? GEN SOKRATES - Nasl diyebiliriz? Askerlik bilimiyle her trl sava hareketinin belkemii olduu belliyken. YABANCI - Ama savamak m yoksa barla zmlemek mi gerektiini bilen ve kararlatran gc de, tekinden ayracak myz, yoksa onunla ayn olduunu mu syleyeceiz? GEN SOKRATES - Kendi kendimizle elimeye dmemek iin ondan ayrmamz zorunludur. YABANCI - yleyse, bundan nce sylediimize bal kalmak istersek, tekine emrettiini syleyeceiz. GEN SOKRATES - Bence de yle. YABANCI - Sava sanat gibi bilgin ve kapsaml bir sanata, gerek krallk sanatndan baka hangi sanat efendi olarak gsterebiliriz? GEN SOKRATES - Hibirini. YABANCI - yleyse devlet sanatnn ancak klesi olan bir bilimi, komutanlarn bilimini hibir zaman devlet bilimiyle ayn safa koyamayz. GEN SOKRATES - Koymamz iin bir neden yok. YABANCI - Peki, yarglarn doru hkm verdikleri zaman kullandklar erki de inceleyelim, bakalm. YABANCI - Yarglarn yasay koyan kraldan ald erki; btn yasalara gre yargya varmaktan, bu yasalara uyarak, doru ya da eriyi sylemekten, ne armaan, ne korku, ne acnma, ne de kin ve dostluun kendisini elde edemeyeceini, taraflar arasndaki kavgalar yasa koyucu tarafndan kurulan dzene uygun olarak zmlemesini nleyemeyeceini gstermekten daha ileriye gidebilir mi? GEN SOKRATES - Hayr, sylediinden daha ileri gidemez. YABANCI - Bylece, yarglarn asla krallk erkine kadar ykselemeyeceini gryoruz. Onlarn erki ancak

yasalarn bekisi ve kralln klesidir. GEN SOKRATES - yle olmas gerekiyor. YABANCI - yleyse, btn bu bilimleri inceledikten sonra, hibirinin devlet bilimi olmadn grdmz bilelim; zira gerek krallk biliminin kendisi i grmez, o kuramsal bir bilim deildir, ama i grme gcnde olan bilimlere emreder; nk kent-devletlerde byk ilere balamak, onlar yrtmek iin elverili ya da elverisiz frsatlar o bilir; buyurduklarn yerine getirmek de tekilere der. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Bylece biraz nce gzden geirdiimiz bilimler ne birbirlerine, ne de kendi kendilerine emrederler, ama her birinin kendine zg bir ii vardr, her biri iine uygun bir ad almtr. GEN SOKRATES - yle grnyor. YABANCI - Ama hepsine emreden, yasalara ve btn devlet ilerine bakan, her eyi ok gzel dokuyan bilime, iinin yani grevinin tmellii iin olduka geni bir ad seerek, devlet bilimi adn vermekle pek doru bir ad vermi oluyoruz sanrm. GEN SOKRATES - Tamamyla doru. YABANCI - imdi kent-devlette btn trler konusunda ak bir gr edindiimize gre, kendi srasnda devlet bilimini de aklamak iin dokuma benzetmemizi kullanmak istemeyecek miyiz? GEN SOKRATES - Kukusuz isteyeceiz. YABANCI - yleyse imdi kralln atk grevini, zn, atk tarzn ve bize dokuduu kuman trn aklamamz gerekiyor sanrm. GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - Gryorum, pek g bir ispata giritik. GEN SOKRATES - Bununla birlikte, her ne pahasna olursa olsun sonunu getirmek gerek. YABANCI - Erdemin bir blmnn her hangi bir bakmdan erdemin baka bir trnden farkl olmas, halkn kanlarna dayanan tartmaclara gzel bir ekime konusu verir. GEN SOKRATES - Anlamadm. YABANCI - Baka trl anlataym... Cesareti erdemin bir blm olarak grrsn sanrm. GEN SOKRATES - Elbette. YABANCI - Oysa bilgelik erdemin bir blm olmakla birlikte cesaretten baka bir eydir. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - yleyse, bu iki erdem zerine bakalarn artacak bir ey syleme cesaretini gsterelim. GEN SOKRATES - Hangi ey? YABANCI - nk bir bakmdan birbirlerinin dmandr ve bulunduklar varlklarn birounda dman yan olarak kar karya yer alrlar. GEN SOKRATES - Ne demek istiyorsun? YABANCI - Her zaman herkesce sylenenin tam tersi bir eyi sylemek istiyorum: nk, erdemin btn blmlerinin doal olarak birbirlerinin dostu olduu sylenir, deil mi?

GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - yleyse, dostluklarn sylendii kadar mutlak olup olmadn ya da, daha ok kardeleriyle kavgada olan biri bulunup bulunmadn ok dikkatle inceleyelim. GEN SOKRATES - Peki, bu incelemeyi nasl yapacaz, syler misin? YABANCI - Btn alanlarda, gzel dediimiz halde biribirine kart iki tr olarak sraladmz eyleri aramakla. GEN SOKRATES - Daha aka anlatr msn? YABANCI - Cisimlerde, ruhlarda ya da sesin hareketlerinde grlen, gerek eylere ya da mzikiyle ressamn taklitle oluturduu hayallere ait olan eviklik ve abukluu hi vdn m? Ya da bakalarnn vdn iittin mi? GEN SOKRATES - Peki, sonra? YABANCI - Bu eylerin nasl vldn anmsyor musun? GEN SOKRATES - Hayr. YABANCI - Anladmz szlerle anlatabilecek miyim acaba? GEN SOKRATES - Niin anlatamayacaksn? YABANCI - Kolay bir ey olduunu sanr grnyorsun. Gel de birbirine kart trler zerinde inceleyelim. yle ya, birok ite, birok durumda dncenin, bedenin ya da sesin abukluu, gc ve canllyla cotuumuz zaman, hayranlmz bildirmek iin ancak: enerji (energeia) szn bulabiliyoruz. GEN SOKRATES - Nasl dedin, bir daha anlatr msn? YABANCI - Sz gelii canl ve enerjik, abuk ve enerjik ya da gl dediimiz zaman, btn bu zelliklere sylediim ortak ad vererek onlar vyoruz. GEN SOKRATES - Evet. YABANCI - Peki ama bir eyin yavaa yaplmas da yeni bir tr deil midir? Onu da ou zaman birok eylerde vmyor muyuz? GEN SOKRATES - Elbette vyoruz. YABANCI - Bundan sz ederken de bundan ncekilerin kart szler kullanmyor muyuz? GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Yavaln ya da tatlln beendiimiz dnceyi ya da ileri, ya da dz ve ar sesleri, ya da her uyumlu hareketi ve yerinde bir yavalkla oluan her sanat eserini sakin ve uslu akll diye nitelediimizde gten deil, alakgnlllkten ve azla yetinirlikten sz ederiz. GEN SOKRATES - Pek doru. YABANCI - Tersine, bu birbirinin kart niteliklerin biri ya da teki yersizce ortaya karsa dilimizi deitirir, onlara kart adlar vererek, eletiririz. GEN SOKRATES - Nasl dedin? YABANCI - Szn ettiimiz eyler bize yerinde olandan daha iddetli, daha abuk, daha sert grnrlerse onlara iddetli, takn deriz; gerektiinden daha ar, daha yava, daha yumuak grnrlerse, o zaman da

onlara gevek deriz. Bu niteliklerde kartlar olan l ve enerji nitelikleri hemen her zaman bize talihin iki dman yan olarak yaratt, grdkleri ilerde birbirlerine karmayacak karakterler olarak grnrler; onlara sahip ruhlar arasnda da, biraz dikkat edince ayn arpmay grrz. GEN SOKRATES - Nerede? YABANCI - imdi sylediimiz btn durumlarda ve doal olarak baka biroklarnda. nk birinci ya da ikinci eilimle olan ilgilerine gre, kendi doalarn bulduklar eilimi ver, tekini yererler, yabanc bulurlar; bylece de saysz neden yznden sonsuz kinlere derler. GEN SOKRATES - Bana da yle geliyor. YABANCI - Karakterlerin bu basit arpmas henz bir oyundan baka bir ey deil. Ama ciddi eylerde, kent-devletlerin bana gelen en korkun hastalktr. GEN SOKRATES - Hangi ciddi eylerde demek istiyorsun? YABANCI - Doal olarak, hayatn ynetimiyle ilgili eylerde. yle ya, son derece ll yaradlta birtakm kimseler vardr ki tkenmez huzur ve dinginlik iinde yaamak istediklerinden kendi ileriyle uramak iin tekilerden ayrlr, yalnzla ekilir, kendi devletleri iinde olduu gibi yabanc devletlere kar da byle davranrlar; onlarla da bara hazrdrlar. Bylece isteklerine uygun yaamaya altklar zaman, gerekten yersiz bir bar akyla, farkna varmadan, btn sava glerini yitirir, ocuklarn da bu gszlk iinde yetitirir ve kendilerini ilk saldrann eline brakrlar. Kendileriyle ocuklarnn ve yurtlarnn, farkna varmadan zgrlkten tutsakla kaydn grmek iin uzun zaman beklemelerine de gerek kalmaz. GEN SOKRATES - Ne ac, ne korkun yazg! YABANCI - Ya daha ok enerjiden yana kayanlar iin ne diyeceiz? Hep lkelerini yeni bir savaa sokmak iin koturmayacaklar mdr? Bu trl hayata kar besledikleri ok fazla hrs yznden yurtlarn ok gl kinlerle kar karya brakarak tamamyla yok olmaya srkleyip dman boyunduruu altna gtrmeyecekler midir? GEN SOKRATES - Bu da doru. YABANCI - yleyse- bu iki tr ruh arasnda srekli ve derin dmanlk ve kavga bulunduunu kabul etmemek olur mu? GEN SOKRATES - Olmaz! YABANCI - Bylece aratrmamzn birinci noktasn kantlamadk m? Baka trl sylersek, erdemin baz blmlerinin, -ki az da deildir- yaradltan birbirine kart olduklarn, bulunduklar ruhlarda da ayn kartlklar dourduklarn gstermedik mi? GEN SOKRATES - Gsterdik sanyorum. YABANCI - imdi u noktay inceleyelim. GEN SOKRATES - Hangi noktay? YABANCI - imdi, birletirici bilimler arasnda, en nemsizi de olsa eserlerinden her hangi birini yaratmak iin, iyi eleri de, kt eleri de kullanmay kabul eden biri var mdr; ya da her bilimin ii, her alanda, olabildiince kt eleri alkoymak ve birbirine benzeyen ya da benzemeyen bu elerin hepsini bir araya toplayarak, onlarla kendine zg bir zellii ve yaps olan bir eser oluturmak mdr ? diye soralm. GEN SOKRATES - Kukuya olanak var m? YABANCI - Siyasette de byledir: bizim siyasetimiz gerekten doaya uygun siyaset... Bir devlet kurmak iin ktlerle iyileri rasgele bir yn halinde toplamay asla istemeyecektir, ama kukusuz ilkin uyruunu siyasette denemekle ie balayacak, deneme bitince de onlar bu ii bilen, usta eitimcilerin eline verecektir. Bununla birlikte emir ve ynetimi elinden brakmayacaktr. Dokumaclk bilimi de atkclarla kendisine dokuyaca

gereleri hazrlayan baka btn yardmclarla byle yapt gibi btn hareketlerine emir ve yn vermek iin hep yanlarnda bulunur, her birine kendi dokumaclk ii iin yararl sand eyleri gsterir. GEN SOKRATES - Pek doru. YABANCI - Krallk bilimi de, yasalarn korumas altnda retim ve eitimi ynetenler karsnda byle hareket edecektir, sanrm. Ynetim erkini kendi eline alacak, kendi bileimine uygun karakterleri yetitirmeye yaramayan hibir alma ve altrmaya izin vermeyecektir. Kendilerine enerji, l ve baka erdemli eilimleri vermek olana olmayan, tersine, kt bir doann taknlyla tanrszlk, lszlk ve hakszla srklenen karakterler varsa, onlar da lm ya da srgn gibi cezalarla sistemin dna atacaktr. GEN SOKRATES - imdi yaplan da aa yukar budur. YABANCI - Bilgisizlik ve alaklk amurunda yan gelip yatanlar da klelik boyunduruuna koacaktr. GEN SOKRATES - Pek iyi. YABANCI - yi bir eitimin erdemli klabildii, zel bir yntemin de birbirine kartrp hamur edebilecei kadar iyi olan tekilere gelince, karakterinin sertlii eriince kendini gsterdiine hkmeder; lye doru eilirse, o zaman da onlarda, mekik ipliinin yumuak ve gevek kuman bulur, eilimleri de birbirine kart olduundan, onlar bir arada balamaya ve aadaki gibi atklamaya urar. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - lkin, akrabalklara gre, ruhlarnn lmsz blmn tanrsal bir iple toplar, bu tanrsal paradan sonra da, hayvansal ksmn insanlk ipleriyle toplar. GEN SOKRATES - Bununla da ne demek istiyorsun? YABANCI - Ruhlarda gzel, iyi, doru ile kartlar konusunda gerekten doru ve salam bir kan belirirse, bunun daimonluk bir rkta ortaya kan tanrsal bir ey olduunu sylyorum. GEN SOKRATES - Gerekten byle demek gerek. YABANCI - Oysa, yalnzca krallk biliminin Musasndan (mz) yardm gren devlet adamyla bile yasa koruyucunun, biraz nce szn ettiimiz iyi eitimin yetitirdii ruhlara byle bir kany ileyebilmek ayrcalna sahip olduunu bilmiyor muyuz? GEN SOKRATES - Herhalde byle olsa gerek. YABANCI - Ama, Sokrates, buna gc yetmeyene sylediimiz adlar vermekten saknalm. GEN SOKRATES - Pek doru. YABANCI - yleyse, enerjik bir ruh gerei bu biimde kavrad zaman dinginlemez mi? Kendisini doruluk dncesine daha isteyerek amaz m? Gerei bu biimde sezmedii zaman da, daha ok hayvansal bir vahilie srklenmez mi? GEN SOKRATES - Ona hi kuku yok. YABANCI - Ama ll doa konusunda ne diyeceiz? Byle konular gerekten onu, hi olmazsa kentdevletteki hayatn gerektirdii kadar ll, uslu klmaz m? Oysa, sylediimiz klardan yoksun kalnca da, pek yerinde olarak, utan verici bir miskinlik n kazanmaz m? GEN SOKRATES - Kukusuz. YABANCI - O zaman da bu ban srekli olarak ne ktleri ktlerle, ne de ktleri iyilerle atklamayacan sylemek gerekmez mi? Hibir bilim bu trl kimseler iin bu ba ciddi olarak kullanmay dnmez. GEN SOKRATES - Nasl dnsn?

YABANCI - Yalnz soylu bir karakterle doan, doaya uygun bir eitim alan kimselerdedir ki yasalar bu ba doldurabilirler; sanat bu areyi ya da ilac onlar iin yaratmtr; o, dediimiz gibi, doa bakmndan ne kadar birbirine benzemeseler de, eilimleri ne kadar kart olsa da, erdemin blmlerini birbirine balayan, gerekten tanrsal bir badr. GEN SOKRATES - Olduu gibi gerek. YABANCI - Tmyle insanlk olan teki balara gelince bu ba bir kez yaratldktan sonra onlar dnmek de, dndkten sonra gerekletirmek de artk g deildir. GEN SOKRATES - Bu nasl oluyor, hangi balardan sz ediyorsun? YABANCI - Devletten devlete evlenmelerin, genlik dei tokuuyla, kiiden kiiye kz verip kz almalarn yaratt balardan sz ediyorum. Oysa biroklar ocuk dnyaya getirmeye elverili olmayan artlarda birleiyorlar. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Bu ite, para ve mevki peinde koanlar olduunu sylemeye gerek var m? GEN SOKRATES - Hayr. YABANCI - Irk dncesiyle davrananlardan sz etmek, bunlarn davranlarnn neresinde kusur ettiklerini gstermek daha iyi olur sanrm. GEN SOKRATES - Doru. YABANCI - Bunlar her trl doru akln dnda davranrlar, derhal elde edecekleri rahatlk ve kolaylkla peinde koarlar, bakalarna nefret besleyip, benzerlerine balanrlar; nk her eyden nce nefretleriyle davranrlar. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - lller kendi mizalarnda kimseler arar, elerini olabildii kadar bu evreden seerler, kzlarn da bu evreden evlendirirler; sonra, enerjik kuaktan olanlar da, kendi doalarna kavumak iin birinciler gibi davranrlar. Oysa her iki kuan da tam tersini yapmas gerekirdi. GEN SOKRATES - Niin, nasl? YABANCI - nk, kuaklar boyu ll karakterle karmam olarak kalan enerji, balangta gcnn btn parlakln verdikten sonra, sonunda gerekten lgn delilikler halinde, elbette soysuzlaacaktr. GEN SOKRATES - Olabilir. YABANCI - te yandan, fazla ll ve ekingen bir ruh, enerjik atlganlkla birleecek yerde, kuaklar boyunca olduu gibi rerse, ancak ar yumuak olabilir. Sonu da tam bir sakatlk ve gszlktr. GEN SOKRATES - Bu da olabilir. YABANCI - Gryorsun ki bunlar, bu iki kuak iyiyle kt zerine ayn dnceyi tadklar zaman, oluturulmas hi de g olmayan balardr. nk dokuyucu kraln btn ii, ll karakterle enerjik karakter arasnda bir ayrlk ortaya kmasna asla izin vermemek, tersine, onlar dnce, eref, an ortaklyla bir arada dokumak, bylece yumuak ve sylenildii gibi iyice sk bir kuma oluturmak, sonra kent-devletlerindeki devlet ilerini eit olarak ellerine vermektir. GEN SOKRATES - Nasl? YABANCI - Bir tek ba gereken yerde, her iki karakterde olan birini semek; birok ba gerektii zaman da her iki yaradla eit pay vermek. ll mizata kimseler gerekten pek dnceli, doru, hibir eyde

atlgan olmayan insanlardr; ama i iin gereken hrnlk ve keskinlik, eviklik ve kararllk onlarda yoktur. GEN SOKRATES - Buna da diyeceim yok. YABANCI - Enerjiklerde de doruluk ve dncelilik tekilerden daha az bulunur, ama harekete gemek gerekince herkesten daha atlgandrlar. Bundan tr, kent-devletlerde bu iki yaradl birlemeyince, devlet iin olduu kadar, kiiler iin de ilerin yolunda gitmesine olanak yoktur. GEN SOKRATES - Bu besbelli bir ey. YABANCI - yleyse imdi, krallk bilimi, her ikisi de insanca olan enerji ve l karakterlerini ele alarak, her iki hayat anlama ve dostlukla bir arada toplad ve birletirdii, bylece kumalarn en gzelini, kusursuzunu oluturduu, her kentte kle ve efendi btn halk bu kuman iinde drd, ikisini birden mekiinde dokuduu ve kente, hak ettii btn mutluluu durup dinlenmeden salayarak, emir ve ynetimi altnda bulundurduu zaman, devlet sanatnn dokuduu kuman, hi aksamadan tamamlandn syleyebiliriz. GEN SOKRATES - Bize gene eksiksiz bir betimleme yaptn yabanc; kralla devlet adamnn betimlemesini.

PLATON'UN YAAMI VE YAPITLARI

Eski Yunan dncesinin en nemli temsilcisi saylan Platon .. 428/427'de Atina'da dodu, .. 348/347'de ayn yerde ld. Gerek ad Aristokles olan dnre, Platon adn, geni omuzlu, yapl bir gen olduu iin bir retmeni takmt. Genliinde iir yazan Platon, Sokrates'le tantktan sonra kendini tmyle felsefeye verdi. Sokrates'in lmnden (.. 399) sonra, bir sre iin, Euklides ve baka arkadalaryla birlikte Megara kentinde yaamak zounda kald. Atina'ya dndkten sonra kt Gney talya gezisinde tand Pythagoraslarn Platon'un dnceleri zerinde nemli etkisi olmutur. Daha sonra gittii Siracusa'da bir sre Kral Dionysios'un saraynda kalm, ancak kraln yaknlarndan Dion ile birlikte Siracusa kentinin politik yaamyla ilgili reform tasarlar gelitirmesi zerine tutuklanp kle olarak satlmtr. Dostlarndan birinin bedelini demesiyle gzgrlne kavuan Platon Atina'ya dnerek .. 387'de, nl Akademisini kurdu. Yal Dionysios'un lp yerine olu Dionysios II'nin gemesi zerine yine Siracusa'ya gitti, ancak dostu Dion kentten srlnce yine Atina'ya dnmek zorunda kald. Bu tarihten sonra, bir daha Atina'dan ayrlmad ve lnceye kadar Akademi'de felsefe almalarn srdrd. Platon, eski Yunan dncesinde Herakleitos'tan Pythagoras'a uzanan gelenei izledi. retmeni ve yal dostu Sokrates'le birlikte, hem salam ve tutarl karmlar retilmesine, hem de zengin ve ince bir dil kullanlmasna nem veren dnce izgisinde yer ald. Dncesini konuarak yaymay yeleyen Sokrates'in ''diyalog'' ynteminden bir yaz biimi gelitirdi. zellikle genlik ve gei dnemlerinde retmenini ba kii olarak kulland diyaloglar, Yeni a'a kadar kullanlan bu yaz trnn en yetkin rnekleridir. Platon'un diyaloglar, Sokrates'in etkisinde olanlar ve kendine zg olanlar diye ikiye ayrlmaktadr. Bu iki bek arasndaki en belirgin biimsel ayrm, birinci bek diyaloglarda dncelerini Sokrates'e syletirken, ikinci bektekilerde (biri dnda) Sokrates'i kullanmamas, hatta ''Yabanc'', ''bir Atinal'' gibi dsel kiilere yer vermesidir. Bu iki bek diyalog arasnda, dnce olaraksa, bir ayrm yoktur; yalnzca Platon'un dncesinde bir gelime, olgunlama olduu gzlenir.

Dnce tarihinin etkisi en gl ve yaygn filozofu olan Platon'un yaptlar, Rnesans ve Aydnlanma a'nn temelini oluturan etkenlerin banda yer alr. Ayrca, Hristiyanlk ve Mslmanlk gibi dnyann en nemli ve yaygn iki tek tanrl dinini de ikinci ya da nc elden de olsa, nemli lde etkilemitir. Platon'dan gnmze otuz alt yapt kalmtr. Aratrmaclarn ve eletirmenlerin, gereklikleri ve tarihleri zerinde anlaamadklar bu yaptlar, genellikle, drt blmde toplanmaktadr. Birinci blmde genlik dnemi yaptlar yer almaktadr: Lakhes, Kharmides, Euthypron, Apologia Sokratous (Sokrates'in Savunmas), Hippias Elatton (Kk Hippias), Kriton, Ion, Lysis, Protagoras. kinci blmde gei dnemi yaptlar toplanr: Gorgias, Menon, Eutidemos, Kratylos, Theaitetos, Meneksenos, Hippias Meizon (Byk Hippias). nc blmde olgunluk dnemi yaptlar yer alr: Symposion (len), Phaidon, Phaidros, Politeia (Devlet). Yallk dnemi yaptlar ise drdnc ve son blm oluturur: Parmedines, Sofist, Politicos (Devlet Adam). Philebos, Timaios ve Nomoi (Yasalar). Platon'un bu blmlemenin dnda tutulan yapt Epistolai'nin (Mektuplar) gereklii konusundaysa ciddi kukular vardr. Bununla birlikte, on mektup arasndan birinin, yedincisinin gerek olduu, genellikle kabul edilmektedir.