Tema 3: ELASTICITETET E KRKESS DHE KOEFIENTT Q LIDHEN ME

T.
Elasticiteti i mimit
Elasticiteti I t ardhurs.
Elasticiteti I trthort.
Elasticitetet dhe nivelet e ndryshme t tregut.
Elasticiteti total.
Kofientt e lakueshmris s mimit.
3.1. Elasticiteti i mimit.
a). Prkufizimi dhe interpretime
Koncepti i nj kurbe krkese parashikon nj lidhje midis mimit dhe sasis q blersit kan
dshir dhe mundsi t blejn duke mbajtur faktort e tjer konstant.
Teoria e mimit, sugjeron nj lidhje t anasjellt mes mimit dhe sasis, por ajo nuk thot
asgj rreth prgjigjeve t sasis s krkuar ndaj nj ndryshimi mimi pr nj mall.
Ne keto kushte eshte jashtezakonisht e veshtire te te diskutosh mbi nivelin me te cilin
njerzit rrisin apo ulin blerjet e tyre kur ndryshojne mimet. Kjo konsiderohet nje
mardhenje e rendesishme me shume aplikime te dobishme. Eshte kjo arsyeja qe
ekonomistet kane krijuar nje koncept te veant qe permbledh kete mardhenje . Emertimi
formal i ketij koncepti eshte elasticiteti i mimit te kerkeses. Elasticitet do te thote
reagim.
Por pr t lehtsuar krahasimet, shpesh ekonomistt prdorin lidhjet n prqindje q jan t
pavarura nga madhsia e njsive t matjes s mimit dhe sasis. M e zakonshmja e ktyre
lidhjeve, sht koncepti i ndryshimit t vet mimit t krkess.
Elasticiteti i mimit Ky sht nj raport i cili shpreh ndryshimin n prqindje t sasis t
shoqruar me nj ndryshim t dhn n prqindje n mimin e produktit kur faktort e
tjer I kemi mbajtur konstant.
Prcaktimi matematik i elasticitetit t mimit sht :
Ep
DQ
Q
DP
P
DQ
DP
P
Q


Nqs., funksioni i krkess sht shkruar si Q = f(p), athere pjerrsia, rnja e funksionit,
sht dQ/dP dhe elasticiteti i mimit n nj pik ( ) Q P , sht Ep
dQ
dP
P
Q

_
,

Nqs, grafikt e funksionit kan mim n boshtin vertikal, ekuacioni mund t shkruhet
P= (Q), n kt rast, pjerrsia sht dP/dQ dhe

,
_

Q
P
dQ
dP
Ep
1
Shembull 1
Jepen P

= 4; Q = 50 dhe 10

P
Q

E
p
=
5
4
50
4
* 10 *

Q
P
P
Q
Shembull 3
Ju veproni ne tregun e mishit dhe ju e dini se keni ndermend te ngrini mimin e mishit
me 5% dhe se elasticiteti i kerkeses ne shitjen me pakice eshte -0.950.
Llogarisni ndryshimin ne sasine e mishit te kerkuar
% Q
l) Perkufizimi E =
p % P

2) Rishkrimi % Q = (E ) (% P)
P
% Q = ( -0.950)( 5%) = -4.750 %
Manaxheri i tregut te mishit do te priste qe shitjet te uleshin me 4.75%$
Nj ekuacion tjetr pr prcaktimin e elesticitetit t mimit sht hark formula :
Ep
Q Q
Q Q
P P
P P
Q Q
Q Q
P P
P P

+
+

0 1
0 1
0 1
0 1
0 1
0 1
0 1
0 1
*
Pikat {0 dhe 1 }, prfaqsojn dy pika t ndryshme n nj kurb krkese. Ekuacioni hark,
sht nj mekanizm pr t llogaritur nj elasticitet n nj mesatare midis dy pikave.
Shembull 2
Jepen dy pika ne kurben e kerkeses , llogarisni elasticitetin e kekeses?
P
0
= 1.20; P
1
= 0.80; Q
0
= 0.90; Q
1
= 1.10
2
1
2
4 .
2
2 .
81 . 2 . 1
8 . 2 . 1
1 . 1 9 .
1 . 1 9 .
1 0
1 0
1 0
1 0

P P
P P
Q Q
Q Q
Ep
Koefientt e elasticitetit t mimit te krkess, kan shenj negative dhe intervali i
koefientit t elasticitetit t mimit sht nga( 0 n - )
Ky interval tradicionalisht ndahet n tri pjes:
1. Nqs., vlera absolute e koefientit sht m e madhe se 1, krkesa thuhet se sht
elastike. Ndryshimi n prqindje n sasin e krkuar, sht m i madh se ndryshimi n
prqindje i mimit. Rasti kufi sht kurba horizontale e krkess, ku krkesa sht
plotsisht elastike ( K = . ).
2. Nqs., vlera absolute e koefientit sht <1, krkesa sht jo elastike. Ndryshimi n
prqindje n sasin e mallit, sht m i vogl se ndryshimi n prqindje i mimit. Rasti
limit sht nj elasticitet ( K = 0 ), krkesa sht plotsisht jo elastike.
3. Nj koefient (-1 ), pasqyron rastin e elasticitetit unik. Ndryshimi n prqindje n
sasi sht i barabart me ndryshimin n prqindje n mim.
Koefienti i elasticitetit, ndryshon gjat kurbs s krkess. Nqs, nj funksion krkese
linear sht shtrir n dy boshtet. Elasticiteti ndryshon nga - n boshtin e mimit n 0
n pikn mbi boshtin e sasis. Kjo tregon se mimi sht 0 kur kurba e krkess pret
boshtin e sasis dhe q sasia sht 0, kur kurba e krkess ndrpret boshtin e mimit.
b). Elasticiteti i mimit dhe t ardhurat e prgjithshme.
E ardhura e prgjithshme, ka dy komponent, sasin dhe mim. Yp= Q*P. Meqnse kto
dy komponent kan lidhje t zhdrejt, nuk mund t vihet re se si ndryshimi n mim, do t
influencoj n t ardhurat e prgjithshme. shtja nse nj rritje n prqindje n mim do
t ris apo do t ul t ardhurat e prgjithshme, varet nga madhsia e ndryshimit
korespondues n prqindje t sasis. Problemi merr zgjidhje n varsi t madhsis s
koefientit t elasticitetit t mimit t krkess.
Nqs., krkesa sht elastike, n zonn prkatse t mimeve, athere mimi dhe t
ardhurat e prgjithshme ndryshojn n mnyr t zhdrejt. Nj ulje e mimit rrit t
ardhurn e prgjithshme, ndrsa nj rritje e mimit do t ul t ardhurn e
prgjithshme. Kjo rrjedh nga prcaktimi i nj krkese elastike.
Nga ana tjetr n.q.s, krkesa sht jo elastike, n zonn prkatse t mimeve, athere
mimi dhe e ardhura e prgjithshme ndryshojn n mnyr t drejt. Nj rritje n
mim do t rris t ardhurn e prgjithshme dhe anasjelltas
3.2. Elasticiteti i t ardhurs.
Elasticiteti i t ardhurs s krkess, sht nj matse e sasis prkatse ndaj ndryshimeve
n t ardhurn, kur faktort e tjer mbahen konstant. Lidhja e t ardhurave me sasin,
sht quajtur funksioni i konsumit ose i Engelit. Elasticiteti i t ardhurs sht prcaktuar
n nj pik t funksionit dhe ndryshon gjat zons dhe kufirit t kurbs n mnyr tipike.
Elasticiteti i t ardhurs pr ushqime n trsi dhe pr shum produkte ushqimore
individuale n kushte normale ulet, ndrsa t ardhurat rriten.
Le t themi q Y, prfaqson t ardhurn, mbi kt baz prcaktimi i elasticitetit t s
ardhurs n nj pik sht :
Ey
DQ
Q
DY
Y
DQ
DY
Y
Q
*
Kjo interpretohet si ndryshim n prqindje n sasi q i prgjigjet do 1 % ndryshim n t
ardhurn, kur faktort e tjer mbeten konstant. N shumicn e rasteve ky koefient sht
pozitiv. Kjo sht n vazhdim t ides se ndrsa t ardhurt rriten, nj konsumator blen m
shum nga shumica e produkteve, dhe kur e ardhura ulet ndodh e kundrta.
Ka disa mallra, t cilat kan elasticitete negative t t ardhurs n kufirin e zakonshm t t
ardhurave. Pra, ndodh q nj mall t ket nj elasticitet pozitiv, n nj kufi t ardhurash
dhe elasticitet negativ n t ardhura m t mdha.
Kjo sht e arsyeshme se ndrsa t ardhurat rriten, konsumatort me sa duket blejn artikuj
t cilsive m t larta (q ktej edhe artikuj me mim m t lart) si dhe sasira m t
mdha.
Shembull 4
Perdorimi i elasticiteteve te te ardhures.
Supozojme se ju do te drejtoni tregun e mishit ne Tirane dhe bordi juaj ka rene dakort per
nje rritje te pages reale te stafit te kompanise mbi l5 perqind duke filluar nga muaji i
ardheshem. Ju llogarisni se kjo do te rrise te ardhurat per fryme me l0% dhe se elasticiteti
i te ardhures i kerkeses eshte 0.470. Ju keni nevoje te dini sa mish vii do te blini me
shume nga kjo rritje.
Perkufizimi E
Y
=
Y
Q

%
%


Duke e rishkruar
) (% * ) ( % Y Ey Q
% Q = (.470) (10) = + 4.70%
Si rezultat i rritjes ne te ardhuren, do te porositen 4.70% mish vii me shume.
Elasticiteti i trthort i mimit t krkess
Elasticitetet e trthorta t mimit t krkess, tregojn se si sasia e bler e nj malli i
prgjigjet ndryshimeve n mimin e nj malli tjetr. Pra, elasticiteti i trthort i mallit
t(i ), n lidhje me mallin e ( j ), sht prcaktuar si:
Eij
DQ
Q
DP
P
DQ
DP
P
Q
i
i
j
j
i
j
j
i
*
Kjo interpretohet si ndryshim n prqindje n sasin e mallit ( i ) t dhn pr do 1 %
ndryshim n mimin e mallit ( j ), kur faktort e tjer jan mbajtur konstant.
N praktik, ekzistojn tri tipe t lidhjeve t trthorta. Mallrat mund t jen:
a. Zvendsus
b. Plotsues
c. Pavarur
Prcaktimi i tri tipeve t lidhjeve t trthorta, sht bazuar n efektin e zvndsimit t
ndryshimit t mimit t mallit t ( j ).
a). Efekti i zvendsimit sht pozitiv pr mallrat zvendsues.
Rritet mimi ( j ) rritet sasia e krkuar e ( i ), Ulet mimi ( j ) ulet sasia e krkuar e ( i ).
Kjo sht quajtur ndryshe edhe lidhja pozitive ,q do t thot lvizja n t njjtin drejtim.
mimi i mallit t ( j ) dhe sasia e mallit t ( i ), lvizin n t njjtin drejtim. Nqs., mimi i (
j ) rritet, athere konsumatort tentojn t zvendsojn ( j ) me sasine e ( i ). Nqs., mimi i
( j ) ulet, athere, konsumatort tentojn t zvendsojn ( i ) me ( j ), relativisht m t ult.
N t dyja rastet, ka nj lidhje pozitive midis mimit t mallit t ( j ) me sasin e mallit t
( i ). Si p.sh ( gjalp, margarine, vaj ose mish vii, pule, deri etj).
b). Efekti i zvendsimnit sht negativ pr mallra plotsuese.
mimi i mallit t ( j ) dhe sasia e mallit t ( i ), lvizin n drejtim t kundrt. Nj rritje me
mim e ( j ) do t thot se asia e krkuar e ( j ) ulet dhe q ktej sasia e mallit (i) gjithashtu
ulet. Nj ulje n mimin e ( j ), sasia e mallit plotsues ( j ) rritet dhe kjo do t thot se
sasia e krkuar e mallit ( i ) rritet. P.sh.(Buka me sallamin pr Sanduiet).
c). Efekti i zvendsimit sht zero pr mallrat e pavarura.
Me kt, kuptojm se nuk ekzistojn lidhje zvendsimi ose plotsimi midis dy mallrave.
Pra, n baz t t dhnave t argumentuara m sipr n mnyr t prmbledhur, themi se
mallrat zvendsuese kan elasticitet t trthort pozitiv, mallrat plotsuese kan elasticitet
t trthort negativ, kurse mallrat e pavarura kan elasticitet t trthort zero.
Ekziston gjithashtu efekti i t ardhurs t ndryshimit t mimit t mallit ( j). Efekti i t
ardhurs mbi krkesn pr sasin e ( i ) sht zakonisht, por jo gjithmon negativ pr
elasticitet e trthort. Nj ulje n mim, rrit t ardhurn reale dhe q ktej tenton t rris
sasit e blera. Nj rritje n mim, ul t ardhurn reale dhe tenton t ul sasit e blera.
Efekti i t ardhurs zakonisht, tenton t prforcoj efektin e zvendsimit pr mallrat
plotsuese. Interpretimi i elesticiteteve t trthorta sht vshtirsuar m tej nga fakti se
efekti i t ardhurs nuk sht gjithmon n lidhje t kundrt me mimin. Ka mallra
inferiore t cilat kan elasticitet t t ardhurave negative.
sht gjithashtu e mundur q lidhjet e sakta midis elesticiteteve t trthorta t shprehen
edhe matematikisht.
Shembull 5
Perdorimi i elasticiteteve e terthorta (kryqezuara)
Supozojme se ju zotroni te njejtin treg mishi dhe ju deshironi te percaktoni me sa duhet te
ndryshoje kerkesa juaj e mishit te viit nese mimi i mishit te derrit rritet me l0% dhe
elasticiteti i terthorte (kryqzuar) i kerkeses se mishit te viit per mish derri eshte 0.140.
E
d
=
Qmishderri
Qmishvii

%
%

E
d
mish lope per mish derri
) (% * ) ( % P Ep Q
% Q Mish lope = (0.140) ( 10) = + 1.40%.
Keshtu 10 perqind rritje ne mimin e mishit te derrit do te bente qe kerkesa per mish vii
te rritej me 1.40%.

Lidhja midis elasticiteteve n nivele t ndryshme tregu.
a). Krkesa konsumatore
Kto lidhje prfshijn kushtet e Homogjenitetit, Slutsky dhe t Trsis s Engelit,secili nga
kto kushte do t trajtohet i veant.
Kushtet e elasticitetit t mbajtura pr nj konsumator individual me nj funksion dobie t
dhn, knaqin nj sr supozimesh duke prfshir edhe supozimin q shijet dhe
preferencat individuale jan deri diku t arsyeshme. Gjithashtu, n mnyr t prafrt,
konsumatori sht supozuar t jet i aft n klasifikimin e mallrave , por preferencat dhe
klasifikimi duhet t shmang paqartsit dhe t jet i vazhdueshm. Pr ve ksaj,
konsumatori sht supozuar krkues dhe preferon m shum mallra.
b). Kushti i homogjenitetit
E
ii
+ E
i1
+ E
i2
+ + E
iy
= 0 (1)
Ku : E
ii
- Elasticiteti i drejtprdrejt i mimit
E
i1
- Elasticitetet e trthorta t mimit
E
i2
- Elasticitetet e trthorta t mimit
.
.
E
iy
- Elasticiteti i t ardhurs.
Ky ekuacion konsiston se shuma e elasticiteteve t vet mimit, mimeve t trthorta dhe t
ardhurs sht i barabart me zero.
Domethnja e kushtit t homogjenitetit sht se efekti i zvendsimit dhe efekti i t
ardhurs t nj ndryshimi n vet mimin e produktit baz duhet t jet n vazhdim me
elasticitetet e trthorta dhe t ardhurs pr kt mall. Nj elasticitet i madh i t ardhurs
prpiqet t nnkuptoj nj elasticitet t madh t vet mimit ( n vler absolute).
Nqs., kemi nj numr t madh t zvendsuesve, do t kemi nj elasticitet relativisht t
madh t vet mimit pr kt mall. Kt lidhje e ilustrojm me nj shembull , duke
prdorur elasticitet e nivelit t shitjes me pakic pr mish kau.
1 Elasticiteti I vete cmimit( mish kau) -0.95 Eii
2 Elasticiteti I cmimit per mish vii 0.06 Ei1
3 Elasticiteti I cmimit per mish derri 0.10 Ei2
4 Elasticiteti I cmimit per mish gjingji 0.04 Ei3
5 Elasticiteti I cmimit per mish pule 0.07 Ei4
6 Te gjitha elasticitetet e tjera te terthorta 0.21 Ein
7 Elasticiteti I te ardhures 0.47 EiY
Shuma 0
Par nga nj knd tjetr vshtrimi del q shuma e elasticiteteve t trthorta sht e
barabart me diferencn midis elasticitetit t mimit dhe elasticiteteve t trthorta dhe t
ardhurs.
Nn supozimin q elasticiteti i t ardhurs sht pozitiv dhe elasticiteti i mimit negativ,
arrijm n konkluzionin se kur kjo diferenc sht e vogl athere, efektet e trthorta,
jan n trsi t vogla. Kjo presupozon pak zvendsues. N.q.s, diferenca sht e madhe
do t aplikohet gjykimi i kundert. Nga Ekuacioni i Kushtit, ne mund t vem re se n q s,
elasticitetet e trthorta dhe elasticiteti i t ardhurs jan afr zeros, athere elasticiteti i vet
mimit do t jet gjithashtu afr 0 ( pra jo elastik).
Shembuj pr kt jan mallrat e kripura t cilat kan nj krkes jo elastike. Argumenti
sht se kto mallra kan pak zvendsues dhe prbjn nj pjes shum t vogl t
shpenzimeve t konsumatorit.
Kushti i homogjenitetit, tregon se vlera absolute e elasticitetit t vet - mimit ka mundsi
t jet m e madhe se vlera e elasticitetit t trthort t mimit.
Supozimet jan q elasticiteti i t ardhurs sht pozitiv dhe mbi t gjitha lidhjet e trthorta
jan lidhje zvendsuese, nga kjo del q elasticitetet e trthorta jan numra pozitiv. Prandaj
q shuma e elasticiteteve t jet 0, elasticiteti i vet - mimit, duhet t jet negativ dhe m i
madh se elasticitetet e trthorta. N vazhdim, sht supozimi se nqs., shuma e elasticitetit
t trthort sht pozitiv, athere elasticiteti i vet - mimit do t ishte m i madh ( n vler
absolute) se elasticiteti i t ardhurs.
P.sh. supozojm q elasticiteti i t ardhurs pr drith sht 0.7, athere elasticiteti i mim
krkess sht menduar t jet spaku -0.7, dhe pr shkak t zvendsimit q mund t ket
ka t ngjar t jet lehtsisht m i madh.
c). Kushti slutsky.
Ky kusht, shprehet me ekuacionin q specifikon lidhjen midis elasticiteteve t trthorta:
{E
ij
dhe E
ji
}.
E
ij
= R
j
/R
i
* E
ji
+ R
j
( E
jy
- E
iy
) (2)

R
i
- Shpenzimet pr mallin ( i ) si pjes e shpenzimeve gjithsej
R
j
- Shpenzime pr mallin ( j ) si pjes e shpenzimeve gjithsej
E
ij ,
Eji- Elasticitetet e trthorta
Eiy ,R
jy
- Elasticitetet e t ardhurs.
Ky ekuacion sht quajtur ndryshe edhe lidhja simetrike.
Duke supozuar q shpenzimi i konsumatorit, pr mallin ( j ), sht nj pjes e vogl e t
ardhurs gjithsej dhe se elasticitetet e t ardhurs pr dy mallrat zvendsues jan,
prafrsisht t barabart athere :
(2) Eij
R
R
Eji
j
i
* Ky raport sht nj prafrim i lidhjes slutsky.
Raporti Slutsky, tregon se si jan lidhur elasticitetet e trthorta. Nqs (Eij) sht e njohur,
atehere (Eji), mund t vlersohet dhe anasjalltas.
Ky raport sht prdorur edhe pr t vendosur nj kufi pr max t lejuar t vlerave t
elasticitetit t trthort. Kjo sht me rndsi pr faktin sepse elasticitetet e trthorta kan
paraqitur vshtirsi pr vlersimin direkt nga t dhnat e disponueshme.
Prgjigjja absolute e sasis s (i), ndaj ndryshimit t mimit n (j), sht prcaktuar nga
derivimi i pjesshm Q
I
/ P
j
. Ky derivat e pjesshm mund t ndahet n efektin e
zvendsimit dhe efektin e t ardhurs.

Q
P
K Q
Q
y
i
j
ij j
i

K
ij
- efekti i zvendsimit
Y - e ardhura
Termi i fundit prcakton efektin e t ardhurs. Derivati i pjesshm

Q
P
i
j
, mund t dahet
n mnyr anologe.
Simetria sht midis komponentve t efektit t zvndsimit dhe dy drivateve t
pjesshme . mbi kt baz Kij = Kji
Kjo nnkupton :

Qi
Pj
Qj
Qi
Y
+ *

Qj
Pi
Qi
Qj
Y
+ *
Efekti I t ardhurs ndaj nj ndryshimi mimi do t jet m I madh pr mallin q z nj
pjes m t madhe t shpenzimeve gjithsejt. Duke ju referuar shembullit me mish kau,
arrijm n prfundimin se nj pjes shum e vogl e t ardhurave mesatare t konsumatorit
sht harxhuar pr mish qingji krahasuar me mish kau. Mbi kt baz do 1% ndryshim n
mimin e mishit t qingjit ka shum pak efekte n konsumin e mishit t kaut.
Duke supozuar q nj konsumator mesatar shpenzon 2 % t shpenzimeve gjithsej pr mish
kau (i ) dhe 0.1 % pr mish qengji (j) dhe duke supozuar q elasticiteti i trthort i mishit
t gjengjit n lidhje me at t kaut sht (Eji) = 0.6, athere nga ekuacioni
(2) E
ij
= (R
j
/R
i
)*E
ji
= (0.001/0.02)*0.6 = 0.05 x 0.6 = 0.03%
Me kushtin e supozuar do 1% , ndryshon n mimin e mishit t qingjit do t ket si
prfundim vetm nj 0.03 % ndryshim n konsumin e mishit t kaut. Kjo sht e vrtet
bile megjithse 1 % ndryshim n mimin e mishit t kaut do t ket si prfundim 0.6 %
ndryshim n konsumin e mishit t qengjit.

c) Kushti i tersis s Engelit
Shprehet me formulen:
R
1
E
1y
+ R
2
E
2y
+ R
n
E
ny
= 1 ( 3 )
Ku: R
1,
R
2
R
n
, - na japin peshat specifike t t ardhurave pr do artikull n nj buxhet
konsumatori q sht marr 1 njsi, dhe E
1y
, E
2y
E
ny
- jan elasticitetet e t ardhurave.
Ky ekuacion, tregon se shuma e elasticiteteve t t ardhurs pr t gjith artikujt n nj
buxhet konsumatori sht i barabart me 1 njsi.
Elasticiteti i t ardhurs sht pozitiv.
Marrim nj shembull. Elasticiteti i t ardhurs pr mish, perime dhe vez sht
prkatsisht 5, 1 dhe 0.2. Ndrsa pesha specifike q z paraja pr do artikull, sht
prkatsisht 0.1, 0.4 dhe 0.5. Duke zbartuar formuln nxjerrim :
(0.1)*5 + (0.4)*1 + (0.5)*0.2 = 1 njsi.
3.4. Elasticitetet dhe nivelet endryshme t tregut.
N kt shtje, trajtohet lidhja midis elasticiteteve t mimit t krkess si dhe mardhnjet
me raportet e krkess kryesore dhe asaj rrjedhse n nivel t ndryshme tregu.
Nivelet e tregut
Shpesh sht e vshtir t vlersohen drejtprdrejt elasticitetet e mimit t krkess pr nj
produkt n pika t ndryshme n zinxhirin tregtar pr faktin se elasticitetet jan t ndryshme
si n shitjen me pakic ashtu dhe n nivelin e ferms. Lidhja e sakt midis elasticiteteve,
varet nga ajo se si jan raportet midis kurbave t krkess kryesore dhe rrjedhse.
P
Pr
Cmimi M
Pd Kerkesa kryesore
Kerkesa rrjedhese
Q
Ilustrimi i kurbave t krkess kryesore dhe rrjedhse
Kurbat e krkess jan ndar n kufij tregtar. Kjo zon tregtare, sht nj shum konstante
absolute, prandaj n kto kushte, kufiri sht nj mosmarrje parasysh e shums s tregtuar.
N kt rast, elasticiteti n nj nivel tregu mund t vlersohet nga elasticiteti n nivelin
tjetr.
E
d
= E
r
(Pd / Pr)
d - niveli rrjedhs ( Ferma )
r - niveli kryesor ( shitje me pakic )
*. N kto supozime e vetmja gj q ndryshon sht mimi.
Er
DQ
DP Q
dhe Ed
DQ
DP
Pd
Q

_
,

_
,

Pr
Kshtu nqs., ( E
r
) sht e njohur edhe ( E
d
) mund t llogaritet.
Ed Er
Pd DQ
DP Q
Pd

_
,

_
,

_
,

Pr
Pr
Pr
Le t jet M, kufiri tregtar.
M = P
r
- P
d
Nqs.,niveli primar i mimit do t jet gjithmon m i madh se niveli rrjedhs i
mimit.
Kshtu raporti P
d
/P
r
< 1 (gjithmon). Niveli i elasticitetit rrjedhs do t jet gjithmon m
i vogl n vler absolute se niveli i elasticitetit primar. Nj kufi i madh, ka si rezultat nj
diferenc t madhe n elasticitetet n t dy nivelet. P.sh. nqs. vlera ( e ferms ) e nj malli
sht sa 50 % e mimit t shitjes me pakic, niveli i elesticitetit t ferms sht sa e
mimit t shitjes me pakic.
Nj alternativ tjetr sht prqindja fikse e kufirit tregtar. Kjo do t thot q kufiri sht
nj % konstante e mimit t blerjes apo t shitjes. Duke supozuar nj kufi me nj %
konstante pa marr parasysh sasin e tregtuar, elasticitetet e mimit n t dy nivelet e tregut
do t ishin t njjta pr nj sasi t tregtuar t dhn.
Lidhjet e sakta midis elasticiteteve, varen nga natyra e kufirit tregtar. Kshtu, ekonomistt
duhet t ken disa njohuri pr sjelljen, ndikimin e kufirit pr t specifikuar lidhjen midis
elasticiteteve.
Nj specifikim i thjesht i nj kufiri ( M ), sht kombinimi linear i nj sasie konstante
( C ) dhe i nj % konstante ( a ) i mimit t shitjes me pakic.
M = C + aP
r
ku : C 0, 0 a < 1
Ky specifikim, tregon se do njsi e kufijve ulet me mimet m t ulta, ndrsa sasia e
tregtuar rritet. Duke prdorur shnimin e mparshm, niveli i elasticitetit rrjedhs sht :
( )
Ed Er
c
a

1
]
1
*
Pr
1
1
Elementi konstant n kufi do t thot se niveli i elasticitetit rrjedhs sht m shum jo
elastik se niveli respektiv i elasticitetit kryesor. P.sh., supozojm q pr nj produkt
bujqsor, fasule.
M = 0.4 + 0.2 P
r
Ku: P
r
= 150. dhe niveli i elasticitetit primar sht Er = -0.8.
Duke ditur kto t dhna, zbatojm formuln dhe gjejm elasticitetin rrjedhs
Ed = - 0.8 * (1 -
0 4
1 0 2 150
.
. *
) = - 0.8* (1-0.0033)= - 0.7974
mimi n nivelin rrjedhs sht :
P
d
= P
r
- M = 150 - ( 0.4 + 0.2 x 150 leke) = 150 ( 0.4 + 30)= 119.6 leke.
Nqs., a = 0 , athere ekuacioni reduktohet n rastin e kufirit konstant absolut.
Ed Er
c

1
]
1
1
Pr
meqnse, C = P
r
- P
d ,
athere Ed Er
Pd

_
,

Pr

Nqs., C = 0, athere E
d
= E
r
Ky sht rasti i kufirit me prqindje konstante.
N rrethanat kur kemi t bjm me Produkte t prbashkta, t cilat jan pjes fikse t nj
malli baz dhe elasticitetet jan llogaritur t gjitha n t njjtin nivel tregu. Athere
elasticiteti e mimit t mallit baz ( Ex ), sht nj mesatare e thjesht harmonike e
elasticitetit t mimit t Produktit Prbashkt ( E
1
, E
2
) .
Lidhja simetrike midis dy elasticiteteve sht :
( ) ( )
Ex
PW PW
Ex
PW
Ex
PW

+
+
1 1 2 2
1
1 1
2
2 2
1 1
X - Malli baz
X1, X2

- Produkte t prbashkta
W
1
,W
2
- Sasia fikse pr njsi t x q i shkon x
1
dhe x
2 ,
X1
= W
1
x, x
2
= W
2
x
P
1
,P
2.
mimet pr njsi t produkteve t prbashkta.
Shembulli. Mund t prgjithsohet pr rastin e ( n ) produkteve t prbashkta. Nqs., njri
produkt p.sh. x
2
sht hedhur si i paprshtatshm dhe P
2 w2
= 0, athere E
x
= E
1
. N nj rast,
nqs., ( x
1
) prfaqson pjesn m t shumt t vlers s ( x ), athere E
x
~ E
1
.
Nj rast i till sht ndarja e kafshs n produkte t prbashkta, mish kau dhe lkur.
Lkura, paraqet nj vler relativisht t vogl gjithsej t kafshs. Q ktej, niveli i
elasticitetit t ferms pr kafshn dhe pr mishin e kaut do t ishte i ngjashm.
Nj shembull me bath. Nga prpunimi jan kaluar n dy artikuj t prbashkt miell dhe
vaj. N kt rast , X sht 1 njsi = 1 kg.
X
1
= miell i bathve
X
2
= vaj i bathve
W
1
= 47.8 lek
W
2
= 10.4 lek
Shnim: mielli dhe vaji jan marr n pjes t fiksuara respektivisht nga 1 njsi.
P
1
= 2.9 lek ( mimi i miellit )
P
2
= 12 lek ( mimi i vajit )
E
x1
= - 0.9 ( Elasticiteti i mimit t miellit )
E
x2
= - 2.5 ( Elasticiteti i mimit t vajit )
Elasticiteti me shumic i dy produkteve X me an t formuls llogaritet
Ex
+

29 47 8 12 10 4
1
0 9
29 47 8
1
2 5
12 10 4
* , * ,
,
* * ,
,
* * ,
= - 1,3
Elasticiteti total
Nqs., mimi i nj malli ndryshon, mimet e zvendsuesve t tij, do t ndryshoj gjithashtu
( me prjashtim t rasteve kur ato jan fiksuar nga programe qeveritare). mimet e
mallrave konkuruese tentojn t lvizin n t njjtin drejtim, por n varsi t sasive t
ndryshme. Kshtu, nj ndryshim n mimin e nj malli v n lvizje forcat t cilat n fund
t fundit, kan si rezultat vendosjen e nj strukture t re t mimeve.
Ndrlidhja midis mimeve plotson iden e kurbs s krkess totale prkatse dhe
elasticiteteve totale. Kurba e krkess totale sht prcaktuar si lidhje e mimit me sasin
q rezulton kur gjith ndryshimet e tjera t rndsishme t krkess jan lejuar t veprojn
dhe ndrveprojn, ndrsa struktura e tregut krkon t arrij nj nivel t ri ekuilibri.
Elasticiteti total ( gjithsej ) sht prcaktuar si ndryshim neto n prqindje n sasine q
rezulton nga 1 % ndryshim n vet mimin duke marr parasysh ndrveprimet e variablave
t lidhura midis tyre.
Duke supozuar q ndrlidhjet kryesore jan lidhje zvendsuese, athere, n grafikun q
do t japim m posht, paraqitet ideja e lidhjes totale prkatse dhe ilustron konceptin e
elasticitetit total.
Kurba prkatse e krkess totale hipotetike.
D
1
D
2
D
3
Kurba pergjegjese
Duke supozuar vetm nj zvendsues ( j ), pr mallin ( i ), elasticiteti total pr (i) sht :
T
i
= E
i
+ E
ij *
S
ij

E
i
- elasticiteti vet mimit
E
ij
- elasticiteti trthort i mimit
S
ji
- ndryshimi n prqindje n mimin ( j ) dhe pr do 1 % ndryshim n mimin e (i)
Nga pikpamja konceptuale, koefienti i elasticitetit, gjithnj mund t shikohet si shum e
dy termave :
Elasticitetit t vet - mimit
Elasticitetit t trthort shumzuar nga elasticiteti i mimit ( j ), n lidhje me
ndryshimin n mimin e ( i ).
Elasticiteti i vet mimit sht prshtatur pr efektet e trthorta. ( E
ij
) dhe ( S
ji
), jan
zakonisht pozitiv dhe m t vegjl se sa ( 1 ), pr mallrat zvendsuese. ( E
i
), sht
natyrisht negativ dhe m i madh n vler absolute se elasticitetet e trthorta. Kshtu,
( T
i
), sht negative por m e vogl n vler absolute se ( E
i
).
Pr shembull. Nqs., mishi i kaut sht zvendses kryesor pr mishin e derrit, athere,
elasticiteti total i prafrt, pr mishin e derrit sht :
Ti = E
i
+ E
ij
x S
ji,
T
i
= - 0.94 + ( 0.72 )( 0.29 ) = - 0.73
( i ) - mish derri
( j ) - mish kau
E
i
= - 0.94
E
ij =
- 0.72
Sji = 0.29
N kt rast, elasticiteti i vet mimit t krkess pr mish derri, sht vlersuar t jet (-
0.94 ), por ndryshimi neto n prqindje n sasin e mishit t derrit q blersit do t
dshironin t blinin n prgjigje t 1 % ndryshim n mimin e mishit t derrit, pas marrjes
parasysh t efekteve t trthorta me mishin e kaut sht ( - 0.73 ).
3.6. Koefientt e lakueshmris mimit
Prkulshmria e mimit sht trajtuar shpesh si e kundrta e elasticitetit t mimit. Ky
koefient, jep ndryshim n prqindje n mim shoqruar me 1 % ndryshim n sasin, kur
faktort e tjer jan konstant.
Koncepti i prkulshmris s mimit sht veanrisht i rndsishm pr produktet
bujqsore pr vet karakteristikat q kan kto produkte. Pr mallra t tilla, sasia e
mundshme pr konsum sht prcaktuar n nj shkall t madhe nga madhsia e
prodhimit.
Mbi kt baz, nga paqndrueshmria e tyre, e gjith sasia mund t konsumohet brenda nj
periudhe t muajve pas korrjes s prodhimit. N kt rast, kemi t bjm m nj ofert t
fiksuar dhe brenda periudhs s kohs niveli i prodhimit smund t ndryshoj. shtja
sht se far mimi do t prligj tregun oferta e dhn. Drejtimi i shkakut sht sasia tek
mimi.
Mollt e prodhuara pr prdorim t freskt, ilustrojn kt problem. Ato prodhohen do vit
dhe smund t jen t magazinuara nga nj vit prodhimi tek tjetri.
Niveli i prodhimit sht faktor kryesor pr vendosjen e mimit mesatar pr vitin n fjal.
Ndryshimet e mimit brenda vitit, kan nj ndikim shum t vogl n madhsin e
prodhimit.
Koefienti i prkulshmris s mimit ( F
i
) sht prcaktuar si :
P Q % P Q P Q
i i i dP i i i
F = ----- ( ---- ) ose ----- ose ( ---- ) ( ---- ) ose( ---) ( ----)
ii Q P % Q dQ P Q P
i i i i i i
N disa kushte, ai sht i prafrt me elasticitetin korespondues t mimit dhe ashtu si
elasticiteti i mimit t krkess, koefienti i prkulshmris s mimit ka shenj negative.
Nj prkulshmri mimi prej ( - 3.0 ) do t thot se ka 3 % ndryshim mimi n prgjithsi
t 1 % ndryshim n sasi. Kshtu, nqs., krkesa sht jo elastike, athere, koefienti i
prkulshmris s mimit, ka t ngjar t jet m i madh se 1 n vler absolute.
Nj mim i prkulshmris sht i vazhdueshm me nj krkes jo elastike, prandaj nj
ndryshim i vogl n sasi, ka nj prpjekje relativisht t madhe mbi mimin. Nqs. krkesa
sht elastike, athere koefienti i prkulshmris s mimit ka t ngjar t jet m i vogl
se 1 n vler absolute. Nj mim i paprkulshmris sht i vazhdueshm n nj krkes
elastike.
Koefienti i prkulshmris s mimit nnkupton q mimi sht nj funksion i sasis t
nj produkti t veant dhe t sasive t zvendsuesve. N t kundrtn, kemi sasin
funksion t mimit t produktit dhe mimeve t produkteve t tjera.
Koefientt e prkulshmris q jan analog me konceptet e elasticitetit t t ardhurs dhe
elasticitetit t trthort, mund t prcaktohen.
Prkulshmria e t ardhurs,sht ndryshimi n prqindje n mim n prgjigje t 1 %
ndryshim n t ardhura kur faktort e tjr jan konstant. Ajo llogaritet si m posht :

% P P P
i i Y i Y
F = (-------- ) = (----- ) ( --- ) ose (------) (--- )
iy % Y Y P Y P
Ky kofient sht tipik pozitive.
mimi lviz direkt me zhvendosjen n krkes. Nj e ardhur m e madhe nnkupton nj
krkes m t madhe dhe kjo sugjeron nj mim m t lart pr nj nivel t dhn t sasis.
Prkulshmria e trthort e ( i ) n lidhje me ( j ), sht ndryshimi n prqindje n
mimin e mallit ( i ) n prgjigje t 1 % ndryshim n sasin e mallit ( j ) kur faktort e tjer
mbeten konstant. Lidhja algjebrike sht si m posht :
% P P Q P Q
i i j i j
F = -------- = ( ----- ) ( --- ) ose ( ---- ) ( ---- )
ij % Q Q P Q P
j j i j i
Prkulshmria e trthort bazuar n variablin e sasis s nj zvendsimi pritet t jet
negative. Kjo sht n kontrast me elasticitetet e trthorta pr zvendsuesit t cilt
zakonisht jan pozitiv. Nj ofert m e madhe e nj zvendsuesi ka si prfundim nj
mim m t ult pr zvendsim i cili menjher ka si prfundim nj rnje n krkesn pr
mallin e par. Krkesa m e vogl nnkupton nj zvoglim t mimit.
Q ktej, nj ofert m e madhe e zvendsimit ( mallit j ), zvoglon mimin e mallit t
marr n konsiderat ( malli i ).
PYETJE
1. Si shprehet dhe far vlerash merr kofienti I elasticitetit t mimit ?
2. Cilat jan tre tipet e lidhjeve te terthorta ?
3. far shpreh kofienti I lakueshmris s mimit ?