Prof.As.Dr.

Agim BINAJ Lenda: Konceptet e kontabilitetit Tema VI-re: Provizionet, qerate financiare dhe kontaniliteti i tyre Leksioni 9
a- Provizionet per zhvleresim, krijimi i provizioneve, matja e provizioneve. Fusha e zbatimit te provizioneve per zhvleresim, kontabiliteti i provizioneve per zhvleresim. b- Provizione te aktiveve te bilancit, provizione per zhvleresimin e titujve. c- Provizione per rreziqe dhe shpenzime, perkufizimi, fusha e zbatimit, kontabiliteti i tyre, provizione qe lidhen me ceshtje gjyqesore; provizione qe lidhen me kontrate me kushterenduese; provizione per shpenzimet e rikonstruksionit.

N vmndje pr studentt.
Si t dalim mir n lndn e kontabilitetit Un do tju tregoj sekrete q pedagogt e tyre rrall ua tregojn studentve. Prandaj ky seksion emrtohet Vetm pr studentt. Nse pedagogt zbulojn se un u kam treguar kto sekrete, me siguri do t ket shum letra pr pyetje t ndryshme. Marrja e notave t mira nuk sht nj shtje fati. Nuk ka asnj sekret pr kt. Gjithashtu, nuk sht sekret se kryerja e detyrave (n koh), vajtja n klas (rregullisht), gjumi dhe ushtrimet e mjaftueshme, t ngrnit n mnyrn e duhur dhe studimi gjat gjith semestrit (dhe jo vetm n kohn e provimit) do ti prmirsojn notat tuaja. Por kjo sht pun e vshtir. Kshtu, ajo q ju dshironi sht mnyra pr t marr nota m t mira duke mos punuar shum, apo jo? Mir, kini mndjen-sekreti sht t punoni me zgjuarsi! Nuk sht e njjt me t qnit i zgjuar, e cila sht nj shtje fati. Ktu jepet sesi t punoni me zgjuarsi.

Hapi 1: Prcaktoni prse lnda e kontabilitetit sht e rndsishme pr ju. S pari, mendoni prse po e bni kt lnd. Cilat jan qllimet tuaja? A ju intereson me t vrtet kjo lnd? A keni motivim t fort pr t msuar mbi kontabilitetin? Mbase n listn tuaj t karrierrs kontabilisti vjen menjher n fund. Mbase synimi juaj sht t bni shum para. Ose, mbase vini n universitet pr t kaluar kohn derisa t trashgoni pasurin e familjes. N do rast kjo lnd sht hartuar pr ju. Nj nga mnyrat m t sigurta pr t pasur 1 million dollar sht q t filloni me dhjet milion dhe t mos dini asgj nga kontabiliteti dhe drejtimi i biznesit. Nse ju nuk trashgoni asnj pasuri, ju nuk do t bheni i pasur pa ditur t flisni gjuhn e biznesit. Kontabiliteti sht gjuha! Mbase ju dshironi t filloni nj pun m t mir, por jeni i sigurt se nuk dshironi q t jeni kontabilist. Shum mir! Kjo lnd nuk do tju bj kontabilist. Ajo do tju ndihmoj q t kuptoni disa nga ritualet mistike t kontabilitetit q jokontabilistve shpesh u duken t ngatrruara. fardo lloj pozite drejtimi do t keni n ndonj organizat, t jini t sigurt q do t keni pun me kontabilistt dhe me informacionin kontabl. Ju duhet ta dini se ata mund t ken nj ndikim t madh n jetn tuaj. Shum organizata e prdorin informacionin kontabl pr t vlersuar punonjsit e tyre pr pagat dhe n vendimet pr ngritjen e punonjsve n prgjegjsi. Ju duhet t kuptoni sesi ta interpretoni kt informacion. Ju mbase mund t kuptoni se kontabiliteti nuk sht ai q mendoni. Pavarsisht nga fakti, nse ju do ta doni apo urreni kontabilitetin, vendosni se ajo ka do t merrni nga kjo lnd do t jet e dobishme pr ju.

Hapi 2: Zbuloni at q pedagogu juaj pret nga ju pr kt lnd. M pas verifikojeni kt me pedagogun tuaj. Nse jeni me fat, pedagogu juaj do t jet i ndjeshm, i dashur, i kujdesshm, me sens humori, i shkatht, i plqen q ti msoj t tjert dhe dshiron q ju t dilni mir n kurs. Nse pedagogu juaj sht m normal (dhe m pak i prsosur), mbani mend, se pedagogu mbetet pedagog. Dhe si pedagog, ai ka pushtet mbi jetn tuaj. Kshtu q, zbuloni se far pret pret jush. Cilat jan qllimet e tij pr lndn? far dshiron q ju t dini ose t jeni t aft t bni pasi t prfundoni lndn? Mbase ai do tjua tregoj (shenj e mir), por nse se bn, pyeteni. Ju duhet t thoni: Profesor Cilido-qoft-emri juaj (do t ishte m mir q t prdorej emri i duhur), far sht e pakndshme n kt lnd? ky sht nj zhargon edukimi pr cilat jan qllimet e ksaj lnde? Kjo mund t trheq vmendjen e saj, dhe ti jap asaj nj ose dy minuta pr tu menduar. Ju mbase mund t prisni deri n takimin tjetr t klass pr t marr prgjigjen tuaj. Sigurohuni q ju dhe pedagogu juaj t kuptoni qllimet e njri-tjetrit. Disa pedagog kontabiliteti presin q t gjith studentt t bhen kontabilist. Nse ju keni nj pedagog t till, bjeni t qart. i thoni pedagogut tuaj Nuk e kam n plan t bhem llogaritar (Sigurohuni q t shtoni prapashtesn tar, ose mund t merrni nj marrveshje t shpejt)zbuloni se far ka n kt lnd pr ju.

Hapi 3: Zbuloni se si do t vlersoheni. Tani, zbuloni se si do t vlersoheni. Si teston pedagogu juaj? A sht ai tip i vshtir i llojit: Cila sht fjala e treta n rreshtin e peste n fajen 211? Ose, a shikon ai t prgjithshmen, me an t pyetjeve: Shpjegoni sesi kontabiliteti ishte instrument n negocimin e traktatit t treta t Versajs n 1623. A prpiqet ai pr hamendsime, ose a jan prgjigjet e shkurtra pikat e tij t dobta? Cilado qoft metoda, ju duhet t dini se far pritet nga ju dhe sesi kto pritje kalohen n nota. Nganjher do t gjeni ndonj pedagog ku prtjet t mos jen t njjta me mnyrn sesi ai teston dhe vlerson. Prandaj ju duhet t kuptoni si pritjet e pedagogut dhe vlersimet. Nse ato nuk duket se jan t qndrueshme, ather duhet t prcaktoni se far pret pedagogu n t vrtet. Hapi 4: Msoni at q sht e rndsishme. Zbuloni se far ju duhet q t prmbushni qllimet tuaja dhe pritjet e pedagogve. Nj msim i madh q ju duhet t msoni, nse nuk e keni br, sht far merrni nga kontabiliteti (dhe pothuajse do gj tjetr) varet nga ajo q ju silln n t.Qndrimi juaj sht i rndsishm. Nse vendosni se dika ia vlen t msohet, ju do t gjeni mnyrn pr ta msuar at. Jo se ju duhet ta msoni at, por se ju dshironi ta bni. Dshiroj sht pjesa m e madhe e t punuarit n mnyr t zgjuar. Dshira pr t msuar do t bj nj rrug t gjat duke ju ndihmuar t merrni rezultate t mira. Fatkeqsisht, ajo nuk do t jet e mjaftueshme derisa ajo q ju dshironi t msoni t jet gjithashtu ajo q pedagogu juaj dshiron q ju t msoni. Prandaj, duhet t siguroheni q ju dhe pedagogu juaj t jeni n t njjtn gjatsi vale. Nse nuk jeni ather flisni me njrit tjetrin. Zbuloni prse pedagogu juaj ka nj pikpamje tjetr. Ju mund t ndryshoni mendimin tuaj mbi at q sht e rndsishme. Prcaktoni sesi t prqndroni prpjekjet tuaja. Jo gjithka n kt libr ose leksion ka t njjtn rndsi. Prqndrohuni n at q sht m e rndsishme pr ju dhe pedagogun tuaj.

Hapi 5: Komunikoni me pedagogun tuaj. Prpiquni t kujtoni se pedagogu juaj sht nj person. Edhe autort e ktij libri jan njerz. Ne kemi gra, fmij dhe miq. Shumica e pedagogve dshirojn me t vrtet q ju t ecni prpara, por ne kemi nevoj pr ndihmn tuaj. Pedagogt nuk din gjithka. N veanti, ne nuk mund t lexojm mendjen tuaj. Ju duhet t lejoni pedagogun tuaj t dij nse keni ndonj problem pr t kuptuar materialin q ju prisni pr t msuar, duke zbuluar at q pedagogu pret prej jush, ose t zbuloni sesi t pregatiteni pr testet dhe detyrat e tjera. Flisni me pedagogun tuaj mbi problemet q keni me kt lnd. Mbani parasysh se pedagogu sht qnie njerzore. Ky sht fakulteti juaj. Ministria e mbrojtjes paguan pr t. Mos lini asknd q t pengoj q parat e paguara nga Ministria e Mbrojtjes t hidhen n plehra. T punuarit me zgjuarsi nnkupton t prcaktoni se far sht e rndsishme dhe t prqndroni vmendjen dhe prpjekjet tuaja n kto gjra. M pas, mos hiqni vmendjen nga synimet tuaja. Nse keni ndonj problem prballuni me t. Nse nuk kuptoni dika n klas ose n libr, bni pyetje. Nse keni frik t bni pyetje idiote n klas, mbani mend m mir t dukesh idiot n klas sesa t dukesh idiot n provim. Nse mendoni se nuk po kapni pikat kye, flisni me pedagogun tuaj. Nse dshironi t msoni, ju mund ta bni at. Kjo sht e gjitha. Prpiquni. Ne mendojm se kshtu lnda e kontabilitetit do t duket m e kndshme dhe eksperienca m fitimprurse. Sigurisht, ju mund t prpiqeni t kryeni detyrat, t shkoni n klas, t bni gjum dhe ushtrime t mjaftueshme, t hani mjaftueshm dhe t studioni gjat gjith semestrit. Ato n prgjithsi ndihmojn, megjithse nuk jan t vshtira,pune e perditshme. Urimet m t mira, jo vetm n kt lnd, por edhe n lndt e tjera, gjat gjith jets, pr t pregatitur at kapital njerzor t konkurueshm n treg me vendet e zhvilluara. Sot, n bot ngulet kmb shum n filozofin e nj formimi

profesional e civil sa m polivalent duke nxitur dhe krijuar mentalitetin q t msohemi t msojm gjat gjith jets.

ORGANIZIMI I KTIJ leksioni

PROVIZIONET, QERAT FINANCIARE DHE KONTABILITETI I TYRE

Provizionet pr zhvlersim

Provizione t aktiveve t bilancit

Provizione pr rreziqe e shpenzime

Prkufizimi dhe prmbajtja Krijimi i provizionit Fusha e zbatimit Kontabilizimi Matja Provizione t aktiveve

Prezantimi i aktiveve t bilancit Provizionet pr zhvlersimin e inventarve Provizione pr klient t dyshimt Provizone pr zhvlersimin e titujve

Prkufizimi Fusha e zbatimit Kontabiliteti

Pasiguria pr detyrimet eventuale n krahasim me provizionet sht edhe m e madhe. Nse realizimi i provizioneve sht i sigurt dhe shuma mund t mohet n mnyr relativisht t besueshme, ather realizimi i detyrimeve eventuale sht ose i pasigurt ose shuma mund t mohet me besueshmri. Figura e mposhtme e vendimmarrjes mund t prdoret pr t prcaktuar nse nj njsi ekonomike duhet t njoh nj provizion, t jap shpjegime pr nj detyrim t mundshm apo t mos bj asgj.
A ka njsia ekonomike nj detyrim aktual si pasoj e nj ngjarje t shkuar? JO A ka njsia ekonomike nj detyrim t mundshm? PO JO

PO
A sht dalja e ardhshme e burimeve ekonomike pr t shlyer detyrimin e mundshm? PO A sht e besueshme shuma e detyrimit? JO

A sht dalja e ardhshme e burimeve ekonomike pothuajse e pamundur? JO PO Njsia ekonomike nuk bn asgj

PO
Njsia ekonomike krijon nj provizion n bilanc

jo

Njsia ekonomike jep shpjegime mbi nj detyrim t mundshm n shnimet e pasqyrave financiare

Shuma e njohur pr provizion duhet t jet prllogaritja m e mir e shpenzimeve q duhet t kryhen pr t shlyer detyrimin aktual n datn e bilancit. N rastet kur efekti i vlers n koh t paras sht material shuma e provizionit duhet t jet vlera aktuale e shpenzimeve q priten t krkohen pr t shlyer detyrimin. Rritja e mpasshme e vlers s provizionit duhet t rregjistrohet si shpenzim financiar n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve. Pr t ilustruar kt prkufizim po japim 2 shembuj: Shembulli 1: N 01/06/200X, njsia ekonomike X, i shet nj produkt prfundimtar njrit prej klientve t saj pr nj shum 1 000 lek. M 01/12/200X ajo mson q klienti i cili nuk ka paguar ende, ndodhet n nj situat gjyqsore. Meqense arktimi nga klienti sht i dyshimt, njsia ekonomike do t vlersoj humbjen e mundshme dhe do t zhvlersoj po aq krkesat pr arktim n bilanc; Shembulli 2: I njjti klient, q e ka paguar normalisht njsin ekonomike, sht ndrkaq plotsisht i paknaqur nga produkti i lvruar. Ai vendos t ndrmarr nj veprim pr dmin, kundrejt furnitorit t tij. Kjo situat sht e ndryshme nga e para, prsa i prket origjins s saj. N fakt, arktimi i klientit nuk do t ishte vn n dyshim. Nga ana tjetr, tashm rndon nj risk mbi njsin ekonomike: ai i dnimit nga gjykata pr t derdhur nj shum pr riparimin e klientit t paknaqur. Ky shembull i dyt nuk tregon nj humbje t vlers s aktivit, por lindjen e nj detyrimi t mundshm t rregjistruar n pasiv.

Megjithse me natyra t ndryshme, kto dy raste duhet ta ojn njsin ekonomike n vlersimin e t nj humbjeje t mundshme, pa mundur t afirmoj q kto situata jan t sigurta dhe t pakthyeshme. Megjithat, meqense kto ngjarje ekonomike jan konstatuar gjat ushtrimit,jan t gjitha kushtet pr ti marr parasysh,me qllim q rezultati i arritur t jet sa m i sakt q t jet e mundur. N praktikn e sotme ekzistojn dy tipe provizionesh:a)Provizionet pr zhvlersimin dhe b)Provizione pr risqe e shpenzime. shtja 1-r. Provizionet pr zhvlersimin. Nj provizion pr zhvlersim sht konstatimi kontabl i nj zvoglimi t vlers s nj elementi t aktivit q rezulton nga shkaqe, efektet e t cilave jan gjykuar t pakthyeshme. Megjithse karakteri i pakthyeshmris, sht shpesh i diskutueshm, provizionet pr zhvlersimin zbatohen prgjithsisht pr elementet e paamortizueshme t aktivit, por gjithashtu pr disa elemente t amortizueshme t aktivit q kan psuar zhvlersime t veanta, por jo t pakthyeshme.

1.1 Krijimi provizioneve. Parimi i krijimit t provizioneve pr zhvlersimin sht mjaft i thjesht dhe u bindet rregullave t mposhtme: n.q.se n inventar, vlera aktuale e nj zri sht m e vogl se vlera e origjins s rregjistruar n bilanc, duhet krijuar nj provizion. n.q.se n datn e inventarizimit, sht konstatuar rasti i kundrt, nuk bhet asnj veprim rregullues (parimi i kujdesit); n.q.se, n datn e inventarizit t nj ushtrimi t ardhshm, vlera e negociuar e nj elementi q ka qen tashm objekt i nj provizioni, ka psuar nj modifikim, ka vend pr t rregulluar provizionin. Kshtu, sht vlera e origjins q prcakton parimin e llogaritjes s provizionit. Shembull 1: N 15 prill 200X, nj njsi ekonomike bn blerjen e 100 aksioneve t kuotuara 450 lek secili. N inventar, n 31 dhjetor, kursi i aksionit ka rn n 400 lek. Njsia ekonomike duhet t rregjistroj zhvlersimin e ktyre titujve dhe t krijoj nj provizion prej (450 400) x 100 = 5 000 lek. N fund t ushtrimit, veprimet e inventarit do t jen pjes e nj zhvlersimi shtes, meqense titulli tashm vlen 300 lek. Provizioni q duhet t krijohet tashm sht i barabart me (450 300) x 100 = 15.000 lek. Gjithsesi, tashm ishte krijuar nj provizion 5 000 lek n mbyllje t ushtrimit t mparshm. Pr rrjedhim, do t duhet t rregullohet shuma e provizionit dhe, gjat ushtrimit aktual t konstatohet nj provizion prej 15.000 5.000 = 10.000 lek.

N fund t vitit n vazhdim, kursi i aksionit ka arritur tashm 500 lek. Provizioni sht br pa objekt, meqense kursi aktual 500 lek sht m i madh se vlera e origjins 450 lek. Kjo situat e re do ta oj njsin ekonomike n anullimin e provizionit t krijuar m par 15.000 lek dhe n lnien n aktivin e bilancit t saj t vlers bruto t titujve t saj 450 lek/njsia edhe n.q.se vlera e tregut sht m e madhe. Kshtu, n fund t do ushtrimi, krijohet nj provizion pr zhvlersimin, mbahet pr aq koh sa t justifikohet, n fund anullohet kur bhet pa objekt. Sipas Standartit t Kontabilitetit, njsia ekonomike do t njoh nj provizon n bilanc kur: njsia ka nj detyrim aktual ligjor ose ekonomik si rezultat i ngjarjeve q kan ndodhur para dats s mbylljes s ushtrimit; Ekziston mundsia q pr shlyerjen e detyrimit do t nevojitet njdalje e burimeve; mund t bhet nj prllogaritje relativisht e sakt e shums s detyrimit. Njsia ekonomike do t njoh nj provizion n bilancin e saj vetm kur e ashtuquajtura ngjarje detyruese ka ndodhur para dats s mbylljes s ushtrimit. Q nj ngjarje t quhet detyruese, sht e nevojshme q ajo t prbj nj detyrim ligjor ose ekonomik pr njsin ekonomike,dhe ajo nuk ka asnj alternativ tjetr pr shmangjen e ktij detyrimi prve shlyerjes s tij.

Nj njsi ekonomike duhet t krijoj provizione t garancis nse jep garanci pr produktet q shet apo shrbimet q ofron. Ngjarja detyruese n kt rast sht shitja e produktit apo ofrimi i shrbimit. Provizioni pr shtjet gjyqsore duhet t njihet nga njsia ekonomike kur ndodh ngjarja detyruese q on n shtje gjyqsore, kur ka mundsi q njsia ekonomike do t paguaj shpenzime lidhur me kt shtje gjyqsore dhe kur shuma prkatse mund t llogaritet me besueshmri. Kontrata me kushte rnduese sht ajo kontrat n t ciln kostot e pashmangshme t prmbushjes s detyrimeve sipas kontrats i tejkalojn prfitimet ekonomike q priten t merren n baz t saj. Kostot e pashmangshme n baz t kontrats pasqyrojn koston neto m t ult pr t dal nga kontrata, q sht m e ulta midis kosto s prmbushjes s kontrats dhe do kompensimi ose gjobe q rrjedh nga mosprmbushja e saj. M posht jepen shembuj t ngjarjeve detyruese t cilat ojn n nj detyrim ligjor pr njsin: 1. Prishja e kontrats mes palve duke krkuar dmshprblime n baz t kontrats. 2. Mosrespektimi i legjislacionit fiskal i cili bn q Drejtoria e Tatimeve dhe Doganave t krkoj pagesat e tatimeve shtes ose gjobave Kshtu inspektori i tatimeve n kontrollin e kryer ka zbuluar se sht shkelur ligji Pr tatimin mbi t ardhurat dhe e ka penalizuar njsin ekonomike pr 1.000.000 lek. Por njsia ekonomike nuk sht dakort me kt akt dhe ka vendosur t ndjek proedurat e ankimit si n Komisioni e Apelit n Ministrin e Financave, n gjykat, etj.

Por, ajo nuk ka shpres plotsisht q t fitoj. N kt rast ajo krijon provizionin pr 1.000.000 lek duke kryer veprimet prkatse n kontabilitet. 3. Hyrja n fuqi e nj ligji mjedisor sipas t cilit krkohet q njsia ekonomike t likujdoj ose kompensoj pr ndotje t caktuara. Nj njsi ekonomike duhet t njoh nj provizion pr detyrime mjedisore kur ajo ka ose nj detyrim ligjor ose konstruktiv pr t likujduar apo kompensuar nj dm t caktuar ndaj mjedisit. Provizioni duhet t llogaritet si shuma aktuale e do pagese n t ardhmen, prfshir gjobat e mundshme. 4. Nj njsi ekonomike zbaton proedurn e riblerjes s produkteve brenda 2 muajsh nse klienti nuk sht i knaqur me to. Njsia ka njekur kt politik ndonse nuk ka ndonj detyrim ligjor pr t vepruar kshtu. Meqnse blersit kan nj besim t arsyeshm n kthimin e mallrave, njsia ekonomike krijon nj provizion n bilanc pr kostot e parashikuara n lidhje me riblerjen e mallrave. Shitja e mallrave sht nj ngjarje detyruese. 5. Bordi mbikqyrs i nj njsie ekonomike i premton gojarisht drejtimit t njsis q n rast se do t ket rezultate t mira ekonomike, nj prqindje e fitimeve neto t njsis do t`iu jepet atyre si shprblim. Ndonse njsia ekonomike nuk ka detyrim ligjor q t mbaj premtimin, nj praktik e ngjashme sht ndjekur pr disa vite dhe drejtimi ka nj besim t arsyeshm q bordi mbikqyrs do ta mbaj premtimin. Ngjarja detyruese sht koha kur drejtimi informohet mbi prqindjen e mundshme t shprblimit, sepse njsia ekonomike po tejkalon treguesit ekonomik dhe financiar.

6. Nj njsi ekonomike ka deklaruar para dats s mbylljes s ushtrimit se gjat programit t ristrukturimit, nj numr i caktuar punonjsish do t shkurtohen dhe nj shum totale prej 100.000 leksh do t`u paguhet atyre si prfitime pas largimit nga puna. Ndonse njsia nuk ka detyrim ligjor q t zbatoj programin e ristrukturimit n datn e mbylljes s ushtrimit/bilancit, deklarata pr sa m sipr i bn palt e interesuar t besojn, dhe si rezultat njsia do t prkrah/zbatoj vendimin e ktij programi. Koha e shpalljes s programit t ristrukturimit prbn nj ngjarje detyruese. N bilanc do t njihet nj provizion vetm nse mundsia pr realzimin e tij sht m e madhe se 50% (d.m.th. realizimi sh m i mundshm se mosrealizimi). Nse mundsia e realizimit sht m e vogl se 50%, provizioni i pritur do t paraqitet si nj detyrim eventual n shnimet e pasqyrave financiare. N prgjithsi sht gjithmon e mundur q t bhet nj muarje e besueshme e shums s nj provzioni t nevojshm (d.m.th. shuma q shoqron provizionin). N raste t rralla, kur nuk mund t bhet nj muarje e till, provizioni nuk do t njihet n bilanc, por faktort q lidhen me t do t jepen si nj detyrim eventual n shnimet e pasqyrave financiare. Krijimi i nj provizioni t ri ose zmadhimi i nj provizioni ekzistues normalisht rregjistrohet si nj shpenzim i ushtrimit. N rastin kur krijimi i nj provizioni lidhet me prdorimin ose nxjerrjen jasht prdorimit t nj aktivi, shuma e nj provizioni t till do ti shtohet kostos s ktij aktivi.

1.1.1.Matja e provizioneve. Shuma e njohur si provizion do t jet cmuarja m e mir e pagesave t nevojshme pr shlyrjen e nj detyrimi aktual n datn e mbylljes s bilancit. N cdo dat t mbylljes s bilancit,drejtimi i njsis ekonomike vlerson nevojn pr krijimin e provizioneve aktuale.Nj provizion do t njihet me shumen e nevojshme pr shlyerjen e detyrimit ose transferimin e tij tek nj pal e tret. Shuma e nevojitur pr shlyerjen e nj detyrimi q lidhet me provizionin,shpesh Varet nga nj sr faktorsh t jashtm t cilat nuk jan nn kontrollin e Njsis ekonomike por mundsia e ndodhjes s tyre mund t cmohet.N matjen e provizioneve, duhen marr n konsiderat ngjarje t ndryshme t mundshme. Shembuj: 1)sht hapur nj cshtje gjyqsore pr njsin ekonomike X dhe kjo procedur sht n vazhdim n datn e mbylljes s bilancit. Avokatt e njsis ekonimike cmojn se shpenzimet q lidhen me cshtjen mund t jen mes 200,000 dhe 400,000 Leksh,me probabilitet t njjt ndodhjeje.Shoqria njeh nj provizion n shumn 200,000 Lek.

2)Nj njsi ekonomike lshon garanci pr produktet e saj deri n nj vit.Prvoja e Shkuar ka treguar q 90% e produkteve nuk kan defakte, 9% kan defakte t vogla,dhe 1% kan defakte serioze.Riparimi i defekteve t vogla do t kushtoj rreth 10% t cmimit t shitjeve dhe riparimi i defekteve serioze rreth 80% t cmimit t shitjeve.Vitin e kaluar,shitjet neto t njsis ishin 100 milion Lek, ndrsa njsia ka shpenzuar tashm 500,000 Lek pr riparimin e defektave t produkteve t shitura vitin e shkuar. Kostot e cmuara q lidhen me garancin pr riparimin e produkteve jan si m posht: (0.09 x 100,000,000 x 0.1 +0.01) x (100,000,000 x 0.8) =900,000 + 800,000 = 1,700,000 lek Meqnse njsia ekonomike ka kryer aktualisht shpenzime n shumn 500,000 Lek pr riparimet e mallrave t shitura n t njjtin vit,n datn e mbylljes s Ushtrimit do t njihet nj provizion garancie orej 1,200,000 Leksh (1,700,000 500,000). Duhet mbajtur mir parasysh q: Nj provizion do t prdoret vetm pr shpenzimet pr t cilat provizioni sht njohur fillimisht. Shpenzime t tjera nuk duhet t kompasohen kundrejt provizionit, pasi ato do t dmtonin karakterin objektiv t pasqyrave financiare t nj njsie ekonomike.

1.2 Fusha e zbatimit t provizioneve pr zhvlersimin Sipas skems s mposhtme, provizionet pr zhvlersimin klasifikohen n katr kategori t mdha.
- Provizione pr zhvlersimin e nj fondi tregtar - Provizione pr zhvlersimin e terreneve - Provizione pr zhvlersimin e titujve t pjesmarrjes - Provizione pr zhvlersimin e inventareve

A.AFAT GJATA
...................................................

Inventart

A.A.SHKURTRA
Klientt

- Provizione pr zhvlersimin e klienteve(kliente te dyshimt) - Provizione pr zhvlersimin e LV

LV (1)

(1) LV = Letrat me vler Kshtu, n do z t aktivit t qndrueshm t paamortizueshm dhe t aktivit qarkullues, korrespondon nj provizion pr zhvlersimin. Sikurse amortizimet, ky provision sht nj element zbrits i zrit prkats nga zhvlersimi. Vetm llogaria e Shtetit dhe ajo e thesarit (arka dhe banka) nuk mund t jen objekt i nj provizioni. 1.3 Kontabiliteti i provizioneve pr zhvlersimin . Nj nga origjinalitetet e PKP, sht ruajtja e nj kodifikimi t veant pr provizionet pr zhvlersimin. N fakt, nj 9 n rangun e dyt pr seciln nga klasat kontabl t aktivit tregon q bhet fjal pr nj provizion pr zhvlersimin e klass n fjal. Shembuj:
2 Aktive A.GJATE 29 Provizione pr zhvlersimin e A.A.GJATA

207 Fondi tregtar

2907 Provizione pr zhvlersimin e fondit tregtar

3 Inventart

39 Provizione pr zhvlersimin e inventarve

37 Inventart e mallrave

397 Provizione pr zhvl e inventarve

4 Llogarit e t tretve 41 Klient klient 5 Llogarit financiare financiare

49 Provizione pr zhvlersimin e kredive 491 Provizione pr zhvlersimin e llogarive 59 Provizione pr zhvlersimin e llogarive

50 VLV vler

590 Provizione pr zhvlersimin e Letrave me

Kshtu, sikurse pr amortizimet, fshehja e 9-s n rangun e dyt lejon t gjendet rrnja e llogaris s cils i referohet provizioni. Kto llogari kreditore funksionojn n mnyr analoge me llogarit e amortizimit. Humbja e vlers nuk ohet asnjher direkt n kredi t nj llogarie aktive, por n kredi t nj llogarie provizioni. Ky tip kontabiliteti lejon t paraqiten n bilanc tre informacionet themelore: vlern e origjins, zhvlersimet, vlern neto.

shtja 2-t. Provizione t aktiveve t bilancit. 2.1 Prezantimi i aktivit n bilanc. Vlera bruto 1 Zhvlersimi 2 Vlera kontabl neto 3=1-2 VKN 200x 4

Dim q shpenzimet e llogaritura jan objekt i nj dotacioni global q integron amortizimet dhe provizionet. Kodifikimi i llogarive t provizioneveve lejon nj shprndarje t ktyre shpenzimeve n funksion t tre niveleve t analizs n llogarin e rezultatit. Gjithsesi, meqense zhvlersimet mund t reduktohen ose anullohen, sht normale q llogari prkatse kundparti, me llogarit e provizioneve ,t rregjistrojn kto lvizje t kundrta. Kto t ardhura t llogaritura t quajtura rimarrje t provizioneve adaptojn egzaktsisht t njejtin tip kodifikimi. Kto llogari paraqiten n mnyrn e mposhtme:

Llogaria e rezultatit Shpenzime T ardhura SHAP => Shpenzim 681 SHAP 781 RAP amortizimi dhe provizioni. Fusha e shfrytzimit Fusha financiare 686 SHAP 786 RAP RAP => Rimarrje 687 SHAP 787 RAP amortizimi dhe provizioni. Fusha e veant

Regjistrimi kontabl: - Krijimi dhe zmadhimi i provizioneve. Provizionet jan krijuar ose zmadhuar n debi t llogaris 68 Shpenzim t amortizimeve dhe provizioneve n kredi t llogaris s provizionit prkats, t themi: 68 D X Shp. t amortizimeve dhe provizioneve K 29,39,49,59 Llogari te provizioneve D pr zhvlersimin X

Shembull 1: N fund t vitit 200X. Njsia ekonomike X duhet t konstatoj provizione pr zhvlersimin e llogarive klient 100 lek. Rregjistrimi do t jet i mposhtmi:
Nr. llog 681 4911 Emrtimi i llogarive SHAP t shfrytzimit Provizione pr zhvlersimin e llogarive klient Debi 100 100 Kredi

- Zvoglimi ose anullimi i provizioneve N mnyr egzaktsisht simetrike, provizionet pr zhvlersimin reduktohen ose anullohen n debi t nj llogarie provizionesh me kredin e llogaris 78 Rimarrje t amortizimeve dhe provizioneve, t themi:

29,39,49,59 Llogari t provizioneve Debi pr zhvlersimin Kredi X

781, 786, 787 RAP Debi Kredi X

Shembull 2: N fund t vitit 200X, n vazhdim t nj rritjeje t kurseve t burss, njsia ekonomike duhet t zvogloj nj provizion pr zhvlersimin e vlerave t lvizshme t vendosjes me vler 50 lek. Regjistrimi kontabl:
Nr. llog 590 786 Emrtimi i llogarive Provizione pr zhvlersimin RAP me karakter financiar Debi 50 50 Kredi

2.2. Provizionet pr zhvlersimin e inventarve. Prbrja e provizioneve pr zhvlersimin e inventarve krkon nj njohje t vlers s tregut t elementeve gjendje n inventar. Kjo njohje mund t paraqes disa vshtirsi, veanrisht pr lndt e para t blera me kosto t ndryshme dhe pr t cilat sht e nevojshme nj llogaritje e kostos mesatare t ponderuar. Shembull 1: N 31.12.200X, situata e inventarve t nj njsie ekonomike sht si m posht: Lnd t para A, 10.000 lek, sipas tregut mund t vlersohet 12.000 lek. Produkte prfundimtare B, 40.000 lek, sipas tregut nuk i kalon 35.000 lek. Nuk sht e nevojshme t konstatohet nj provizion mbi lndn e par A (vlera e inventarit sht m e vogl se vlera e tregut). Nga ana tjetr, duhet konstatuar nj provizion mbi produktin prfundimtar B.

Veprimi kontabl:
Nr. llog
681 3955

Emrtimi i llogarive
SHAP t shfrytzimit Provizione pr zhvlersimin E produkteve prfundimtare

Debi
5.000

Kredi
5.000

Pranojm q gjendja e inventarve nuk kishte ndryshuar n 31.12.200X+1(t vitit tjetr) dhe q vlerat e tregut jan t mposhtmet: Lnd t para A, 9.000 lek Produkte t prfunduara B, 39.000 lek Kjo situat e re do ta oj njsin ekonomike n krijimin e nj provizioni mbi inventarin e lndve t para A (10.000 9.000) dhe anullimin pjesrisht t provizionit mbi inventarin e produkteve prfundimtare B (40.000 39.000 = 1.000 lek t provizionit pr tu krijuar, por egzistonte tashm nj provizion 5.000 lek, q nga nj rimarrje 5.000 1.000 = 4.000). Rregjistrimi kontabl:
Nr. llog 681 3911 Emrtimi i llogarive SHAP t shfrytzimit Provizione pr zhvlersimin e lndve t para Debi 1.000 1.000 Kredi

Pr rimarrjen e provizioni mbi gjendjen e lndve t para egzistoj dy zgjidhje:

a) Rregullimi aritmetik (5.000 1.000).
Nr. llog 3955 781 Emrtimi i llogarive Provizione pr zhvlersimin e produkteve prfundimtare RAP t shfrytzimit Debi 4.000 4.000 Kredi

b) Anullimi i provizionit t mparshm dhe krijimi i nj t riu:

Nr. llog 3955 781 Emrtimi i llogarive Provizione pr zhvlersimine produkteve prfundimtare RAP t shfrytzimit Debi 5.000 5.000 Kredi

681 3955

SHAP t shfrytzimit Provizione pr zhvlersimin e produkteve prfundimtare Krijimi i nj provizioni t ri

1.000
1.000

2.3 Provizionet pr klient t dyshimt. Nj e drejt ndaj klientve sht nj shitje e ushtrimit e pakthyer ende n likuiditete(paarktuar),q mund t lindin si rrjedhoj e:a)mos marrveshjeve midis palve,b)paftsis paguese t klientit,c)humbje besimi e t tjera . Kto quhen t dyshimta sepse arktimi i tyre nuk sht i sigurt. Kjo arsye duhet t oj njsin ekonomike n krijimin e nj provizioni pr zhvlersimin.Me qllim q t jen t zbritshme fiskalisht, ato duhet t plotsojn nj kusht t dyfisht: a- nga njra an, klienti t jet i identifikuar qartsisht; b- nga ana tjetr, t bjn t mundshm riskun e mosarktimit. Nn kt efekt njsia ekonomike duke t tregoj n veanti: emrat e klientve; shumn e t drejtave ; vjetrsin e klientit; situatn aktuale t klientve. Proedura kontabl do t jet si mposht: analiza e klientit: n fund t ushtrimit, do klient q paraqet nj anomali mosarktimi, duhet t kalohet n nj llogari vecant klient t dyshimt (416). Kjo proedur duhet t ndiqet do her q egziston nj dyshim i vrtetueshm; konstatimi i nj provizioni: shuma e provizionit duhet t korrespondoj me humbjen e mundshme q duhet t prballoj njsia ekonomike.

N fakt, megjithse klienti nuk sht arktuar akoma, shitja ka qen objekt i nj TVSH t mbledhshme q m pas i sht derdhur Shtetit. Ndrkaq, duhet t dim q TVSH nuk sht arktuar prfundimisht nga klienti, prvese kur njsia ekonomike ka arktuar totalin e t drejtave t saj. N rastin e kundrt, njsia ekonomike ka mundsin t rregjistroj TVSH e mbledhshme t paarktuar tek shuma e TVSH s pagueshme. Shembull 1: N 31.12.200X, nj njsi ekonomike bn nj gjendje t klientve t saj dhe nxjerr 4.000.000 lek jan t paarktusehme mbi klinetin X. Rregjistrimi i par do t konsistoj n transferimin e shums s t drejts s dyshimt n llogarin 416, Klient t dyshimt, si m posht:
Nr. Llog
416 411

Emrtimi i llogarive
Klient t dyshimt Klient

Debi
4.000.000

Kredi
4.000.000

Hipoteza 1: N fund t ushtrimit 200X+1 (t vitit tjetr), klienti nuk ka paguar ende, dhe duke patur parasysh situatn e tij, ka vend pr krijimin e nj provizioni n 50% t shums. Ather: 4.000.000 x 50% = 2.000.000 lek, TVSH e llogaritur 2.000.000 / 1.2 x 20% = 333.400

Veprimi kontabl:
Nr. Llog 445.1 681 4911 Emrtimi i llogarive TVSH e zbritshme SHAP t shfrytzimit Provizione pr zhvlersimin E kredive klient t dyshimta Debi 333.400 1.666.600 2.000.000 Kredi

Meqense situata nuk sht zgjidhur ende, llogaria e provizioneve duhet t rregjistroj shumn e humbjes e cila sht ende e mundshme. Hipoteza 2: N fund t ushtrimit 200X+1 (viti tjetr), klienti i derdh 1.000.000 lek njsis ekonomike pr t mbyllur nj pjes t detyrimit t tij, por nuk do t derdh m. Pra ai, i mbetet borxh njsis ekonomike dhe 3.000.000 lek, por n kt vler sht dhe TVSH e mbledhshme q nga llogaritjet doli gjithsej 900.000 lek. Veprimi kontabl: Etapa e par: Njsia ekonomike duhet t rregjistroj derdhjen n bank t 1.000.000 lek dhe t mbyll llogarin e klientit t saj, i cili i detyrohet pr 4.000.000 lek, t konstatoj humbjen q i krijohet. Njkohsisht do t llogaris dhe TVSH-n e mbledhshme pr kt borxh t keq.

Llogaritja e TVSH: Totali i faturs 4.000.000 lek; Arktime 1.000.000 lek;

Borxhi i keq = 4.000.000 1.000.000 = 3.000.000 lek. TVSH e llogaritur pr kt vler = 3.000.000 / 1,2 = 2.500.000 x 20% = 500.000 lek. Por njsia ekonomike vitin e kaluar duke qn se rrezikohet arktimi i ktij klienti ka krijuar provizion n shumn 2.000.000 lek nga t cilat 1.666.600 lek sht kontabilizuar si shpenzim n llogarin 681 Provizion pr shfrytzim dhe 333.400 lek sht kontabilizuar n debi t llogaris 4451 TVSH e zbritshme ose n TVSH e mbledhshme me minus ( - ). Mbetet pr t llogaritur diferenca tjetr 1.000.000 lek = 4.000.000 2.000.000 (provizion i krijuar) 1.000.000 (arktim) . Sa sht pjesa q i takon shpenzimit dhe pjesa q i takon TVSH-s. Ather: 1.000.000 /1,2 x 20 = 166.660 lek (TVSH) dhe 833.340 lek (Shpenzim nga humbja e mos arktimit t klientit). Veprimi kontabl:
Nr. llog 512 656 445.5 4911 416 Emrtimi i llogarive Banka Humbje nga klient t paarktuar TVSH e mbledhshme Provizion pr zhvlersim Klient t dyshimt Veprim me arktim dhe provizion Debi 1.000.000 833.400 166.600 2.000.000 4.000.000 Kredi

Zgjidhja n mnyr informatike:

Etapa e dyt:

Njsia ekonomike kishte krijuar nj provizion pr zhvlersimin, shuma e t cilit duhej t korrespondoj me humbjen e mundshme, 1.666.600 lek. N rastin e zgjidhjes pjesrisht s situats, njsia ekonomike ka arktuar vetm 1.000.000 lek. N kto kushte do t duhet t raportoj n gjendjen e keshit 1.000.000 lek dhe pr kt sht kryer veprimi kontabl duke debituar llogarin Banka ose Arka dhe kredituar llogarin Klient t dyshimt.

Kshtu duke analizuar llogarit e rezultatit pr t dy vitet, n fund t ushtrimit t vitit t dyt (200X+1), konstatojm q humbja e regjistruar n llogarin 654 Humbje nga klient t paarktuar sht 833.400 lek, ndrsa n vitin e mparshm (200X), humbja e regjistruar n llogarin 681 Provizion t shfrytzimit sht 1.666.600 lek, gjithsej pr t dy periudhat humbja llogaritet 2.500.000 lek. N mnyr skematike paraqitet n skemn Nr.1.
Debi Viti 200X Llogaria e rezultatit Kredi Debi Viti 200X Llogaria e rezultatit Kredi

681 Provizione t shfrytzimit=1.666.600

654 Humbje nga klient t paarktuar. = 833.400

Provizione t krijuara = marrja parasysh e humbjes s mundshme

Humbja nga klient t paarktuar

Humbja totale: 1.666.600 + 833.400 = 2.500.000

Pra mekanizmi i provizionit lejon gjithashtu t paraprihet dhe t shtrihet nj bje n shum ushtrime. N kt shembull, n vitin e par kemi humbje 1.666.600 lek ndrsa n vitin e dyt, me arktim nga klienti prej 1.000.000 lek humbja sht 833.400 lek, dhe pr t dy vitet humbja llogaritet 2.500.000 lek . sht mjaft e qart q mund t imagjinojm t gjitha situatat e ndrmjetme midis mosmbulimit total t nj klienti dhe mbulimit t saj t pjesshm (ose t plot). 2.4 Provizionet pr zhvlersimin e titujve. Titujt e pjesmarrjes dhe titujt afatgjate. Kta tituj jan prfaqsues t pjesve t kapitalit n njsit ekonomike t tjera dhe prbjn investime t vrteta financiare.Sikurse t gjith aktivet e AGJ, kta tituj jan bler n mnyr prgjithsisht afatgjat, gj q justifikon klasifikimin e tyre n llogarit e klass 2.

M pas, titujt afatshkurtr, t cilsuar si aktive qarkulluese q kasifikohen n klasn 5.Kta tituj, t mbajtur pr nj koh, shpesh shum t shkurtr, jan nj mnyr pr t prfituar teprica t prkohshme t mjeteve monetare, aksione ose t ardhura t tjera t vendosjes.

Klasifikimi i tyre n bilanc sht mjaft i ndryshm nga titujt e qndrueshm, meqense ata jan vendosur n llogarit e klass 5, n elementet financiare (50). Ciladoqoft kategoria e titujve, veprimet e inventarit duhet t konstatojn vlern e tyre aktuale dhe ta krahasojn me vlern e tyre t blerjes.Kur bhet fjal pr aksione t kuotuar, studimi bhet mbi bazn e vlers bursiere t titujve t muajit t fundit t ushtrimit kontabl. Ky studim bhet pr kategori t titullit t s njejts natyr, duke iu referuar t drejtave t njejta. E thn ndryshe, psh sht e pamundur t kompensohet nj plusvler mbi . P.sh. nj minus vler e nj titulli t kompesohet me nj plusvler t nj titulli tjetr . Nga ana tjetr, do t ishte e mundur t kompensoheshin plus dhe minusvlerat mbi titujt kur ato i prkasin nj aksioneri por t bler n koh t ndryshme Proedura kontabl nuk prbn asnj problem: krijimi i nj provizioni: n.q.s. n inventar, vlera e negocimit t nj titulli sht m e vogl se vlera e tij aktuale, ather duhet krijuar nj provizion me karakter financiar (llogaria 686); rregullimi i nj provizioni : n mbyllje t ushtrimit n vazhdim, mund t proedohet me t njejtat veprime inventari dhe t bhet nj rregullim m i lart apo m ult, kur kosto e blerjes, sht gjithmon me vlern e referencs; anullimi i nj provizioni : kur shkaku i nj provizioni sht zhdukur, qoft sepse titujt kan gjetur vlern e tyre t origjins, qoft sepse ata jan shitur, duhet t anullohet provizioni. Shembull 1: N 31.12.200X, njsia ekonomike bn blerjen e 100 aksioneve me mim 200 lek/copa (bhet fjal pr tituj afatshkurtr).N 31.12.200X, kursi i aksionit sht 160 lek/copa. Provizioni q duhet t krijohet do t jet 200 160 = 40 pr njsi.

Veprimi kontabl:
Nr. llog
686 590

Emrtimi i llogarive
SHAP me karakter financiar Provizione pr zhvlersimin e VLV

Debi
4.000

Kredi
4.000

N 31.12.200X+1(viti dyt), kursi i aksionit sht 150 lek. Provizioni duhet uar globalisht n 50 lek, pra kemi rnje vler 10 lek n krahasim me ushtrimin e mparshm. Veprimi kontabl:
Nr. llog 686 590 Emrtimi i llogarive DAP me karakter financiar Provizione pr zhvlersimin e VLV Debi 1.000 1.000 Kredi

N fund t ushtrimit 200X+2(viti tret), kursi i titullit sht 250. Meqense provizioni nuk sht m i justifikuar, duhet ta rimarrim totalisht dhe t lem n bilanc, titujt me vlern e tyre t blerjes. Veprimi kontabl:
Nr. Llog 590 786 Emrtimi i llogarive Debi Kredi 5.000 Provizione pr zhvlersimin e VLV 5.000 RAP me karakter financiar

shtja 3-t. Provizionet pr rreziqe e shpenzime. 3.1 Prkufizimi dhe fusha e zbatimit. Provizionet, t vlersuara n mbyllje t llogarive, destinohen t mbulojn risqet dhe shpenzimet q i bjn t mundur ngjarjet e ndodhura ose q priten t ndodhin, tprcaktuara qart prsa i prket objektit, por realizimi i t cilave sht i pasigurt. Shembull 1: n 31.12.200X, n munges t faturs, njsia ekonomike X mund t vlersoj me 4.000.000 lek shumn e punve t kryera nga njsia ekonomike Y. Kjo shum 4.000.000 lek sht nj vlersim i asaj q ai duhet t paguaj pr kt riparim. Shpenzimi sht plotsisht i njohur, vetm pagesa sht e mvonshme, duke u br kshtu objekt i nj detyrimi t provizionuar. Shembull 2: n fund t ushtrimit, njsia ekonomike X konstaton q do ti duhet t ribj atine e nj ndrtese. Risku egziston, shpenzimi sht i mundur por realizimi mund t pres. Kjo situat e dyt karakterizohet nga nj risk i njohur, i prcaktuar, mbarimi i t cilit sht megjithat i pasigurt. Fusha e zbatimit t provizioneve pr risqe e shpenzime sht mjaft e gjer. Njsia ekonomike mund t parashikoj riparime, tu trembet pasojave t nj grindjeje me nj klient ose nj t punsuar, t konstatoj fluktacione t kurseve q mund t rndojn mbi blerjet e lndve t para, etj.

Pra n t ardhmen mund t profilizohen detyrimet e mundshme, shpenzimet e ardhshme, origjina e t cilave sht mjaft e njohur dhe mungesa e marrjes n konsiderat t s cilave, do t ishte e paragjykueshme pr sinqeritetin e bilancit. N t kundrt, marrja parasysh n njohjen e tyre t nj pjese t detyrimeve apo riskut t ardhshm, i lejon njsis ekonomike nj kursim t brendshm, q do t jet me natyr mbulimin e financimit t tij n t ardhmen. Kshtu, ky sistem i paraprirjes dhe shprndarjes s shpenzimeve t ardhshme zbatohet: pr risqet e shfrytzimit (grindjet me klientt psh); pr risqet financiare (fluktacionet e kurseve); pr risqet e veanta (gjoba, dmshprblime t liensimi etj). 3.2 Kontabiliteti i provizioneve pr risqe e shpenzime. Provizionet pr risqe e shpenzime krijohen (sapo njihet risku), rregullohen (n do fund ushtrimi), dhe n fund rimerren, e thn ndryshe anullohen sapo risku apo shpenzimi ndotd.N ndryshim nga provizionet pr zhvlersimin q vijn n zvoglim t aktivit, provizionet pr risqe e shpenzime zmadhojn pasivin e bilancit. Megjithat, mekanizmi kontabl sht i njejti. N fakt, n funksion t nivelit t tij n llogarin e rezultatit, shpenzimi konstatohet n formn e nj amortizimi dhe provizioni me karakter shfrytzimi (681), financiar (686) ose t veant (687) me kredin e nj llogarie t provizioneve pr risqe e shpenzime (nnndarja e llogaris 15). Nga kjo rrjedh skema e mposhtme:

Debi

Llogaria e rezultatit 200X

Kredi

681 SHAP t shfrytzimit 686 SHAP me karakter financiar 687 SHAP me karakter t veant

Aktivi

Pasivi
15 Provizione pr risqe e Debi shpenzime Kredi X

- Zvoglimi ose anullimi i nj provizioni Llogarit 781, 786, 787 t studiuara tashm, rregjistrojn n kredin e tyre zvoglimet e provizioneve(Rimarrjet e provizioneve) ,duke debituar llogarin 15. Pra, skema do t jet e mposhtmja:

Debi

Llogaria e rezultatit 200X

Kredi

781 RAP t shfrytzimit 786 RAP me karakter financiar 787 RAP me karakter t veant

Aktivi

Pasivi
15 Provizione pr risqe e Debi shpenzime Kredi X

Shembull 1: N 31.12.200X, njsia ekonomike duhet t rregjistroj nj provizion pr riskun lidhur me nj grindje me nj klient t paknaqur nga nj produkt i lvruar. Risku sht vlersuar 800.000 lek.

Veprimi kontabl:
Nr. llog 687 151 Emrtimi i llogarive Debi Kredi 800.000

SHAP me karakter t veant 800.000 Provizione pr risqe e shpenzime

N 31.12.200X+1, grindja nuk sht rregulluar ende, dhe sht vendosur q provizioni t llogaritet 1.000.000 lek. Veprimi kontabl:
Nr. llog 687 151 Emrtimi i llogarive Debi Kredi 1.000.000

SHAP me karakter t veant 1.000.000 Provizione pr risqe e shpenzime

Gjat 200X+2, gjykata dnon njsin ekonomike ti derdh nj dmshprblim prej 150.000 lek klientit t saj. Zgjidhja e situats sht br, njsia ekonomike duhet t kontabilizoj dmshprblimin e pagueshm DHE duhet t rimarr provizionin.

Veprimi kontabl:
Nr. llog
67 512

Emrtimi i llogarive
Shpenzime t veanta Banka

Debi
150.000

Kredi
150.000

Nr. llog
151 787

Emrtimi i llogarive

Debi

Kredi
1.000.000

Provizione pr risqe e shpenzime 1.000.000 RAP me karakter t veant

Prezantimi i llogarive t rezultatit pr tre vitet,lejon t shprndahet shpenzimi global prej 150.000 lek. Ky ka qen i ndar n pjes : 80.000 pr 200X, 20.000 pr 200X+1, s fundi 50.000 pr 200X+2.
Debi 200X Kredi Debi 200X+1 Kredi

681 SHAP = 800.000

Debi

SHAP = 200.000

200X+2 Kredi 671 Shpenzime 781 RAP te vecanta = = 1.000.000 1.500.000

Shpenzimi neto = 150.000 + (1.000.000 1.000.000) Pr tre vite = 150.000

3.3 Provizionet q lidhen me shtjet gjyqsore. Njsia ekonomike do t njoh nj provzion n bilancin e saj n lidhje me t gjitha shtjet gjyqsore dhe ato t pritshme n rastet kur: Nj ngjarje detyruese q ka krijuar shtjen gjyqsore ka ndodhur para dats s mbylljes s bilancit; Njsia mund t prballoj shpenzime n lidhje me zgjidhjen e shtjes gjqsore;dhe Shuma e shpenzimeve t pritshme q lidhen me shtjen gjyqsore mund t prllogariten relativisht me saktsi. Nse nuk plotsohen kushtet e lartprmendura, provizioni nuk do t njihet n datn e mbylljes s bilancit, por shtjet q lidhen me gjyqin do t prshkruahen si nj detyrim i mundshm n shnimet shpjeguese t pasqyrave financiare. Ndonse shpesh shuma q lidhet me cshtje gjyqsore mund t prcaktohet vetm nj prllogaritje t prafrt , kjo nuk prbn arsye pr mos krijimin e nj provizioni. Vetm n raste t rralla kur shumat q lidhen me shtjet gjyqsore mund t jen shum t ndryshme p skenar t ndryshm dhe mundsia e ktyre skenareve nuk mund t parashikohet me besueshmri, provizioni nuk do t njihet n bilanc ,por nj prshkrim i shtjeve gjyqsore do t paraqiten n shnimet shpjeguese t pasqyrave financiare.

Shembull 1: N ngarkim t njsis ekonomike X sht trajtuar nj shtje gjyqsore. Proedura e gjyqit sht n vazhdim me datn e mbylljes s bilancit. Avokatt e njsis ekonomike mojn se shpenzimet q lidhen me shtjen gjyqsore mund t jen 200.000 lek dhe 300.000 lek pr mundsin e humbjes s gjyqit. Njsia njeh nj provizion n shumn 250.000 lek, pra 50% t shpenzimeve t mundshme.
Nr. llog 681 15 Emrtimi i llogarive Shpenzime pr rreziqe Provizione pr reziqe Pr shtjen gjyqsore Debi 250.000 250.000 Kredi

3.4 Provizionet q lidhen me kontrata me kushte rnduese. ` Kontrata me kusht rnduese sht nj kontrat n t ciln kostoja e shlyerjes s nj detyrimi i kaprcen prfitimet ekonomike q priten prej ksaj kontrate. Nj provizion pr kontratat me kushte rnduese do t njihet n shumn q sht m e vogla midis: humbjes q lidhet me prmbushjen e kontrats (d.m.th t ardhurat nga kontrata minus koston q lidhet me prmbushjen e saj) ose gjobitjes pr mbylljen e kontrats.

Shmbull: 1-Njsia ekonomike X merr me qera pajisje prodhimi me an t nj qeraje finanicare pr t ciln paguan 100.000 lek n vit. M 31.12.200X njsia lidh marrveshje pr nj pajisje t re prodhimi por marrveshja e vjetr skadon pas tre vjetsh m 31.12.200X. Me mbylljen e kontrats, njsia do t duhet t paguaj nj gjob t barabart me qirane e dy viteve (200.000 lek). Nse njsia do t jepte me qira hapsirn, ajo do t prfitonte t ardhura nga qiraja rreth 70.000 lek n vit (d.m.th njsia do t kishte nj humbje prej 30.000 leksh n vit nga marrveshja e qiras). Njsia krijon nj provizion n bilanc n lidhje me marrveshjen e qeras me kushte rnduese n shumn 90.000 lek (nse ndikimi i skontimit sht i ndjeshm, provizioni pr vitin 2 dhe 3 duhet t skontohet). Veprimi kontabl:
Nr. llog 681 15 Emrtimi i llogarive Shpenzime pr provizione Provizione pr reziqe Pr kontratn me kushte rnduese Debi 90.000 90.000 Kredi

2- Njsia ekonomike X q merret me prodhime qumshti ka lidhur nj marrveshje afatgjat me furnitort pr blerjen e qumshtit me mim 4 lek pr litr. N fund t vitit 200X mimi i tregut t qumshtit (dhe gjithashtu mimi i shitjes s qumshtit) kishte rn ndjeshm.

M 31.12.200X sipas kontrats njsia duhet t blinte 100.000 litra m shum me mim 4 lek pr litr, ndonse drejtimi kishte muar q mimi i blerjes s qumshtit n at koh duhet t ishte 3 lek q njsia t mos kishte humbje t vazhdueshme. N mbylljen e kontrats duhet paguar nj gjob prej 50.000 leksh. Kjo sht nj kontrat me kushte rnduese pasi kostot e pashmangshme t kontrats i kalojn t ardhurat q do t merren prej saj. Njsia ekonomike do t krijoj nj provizion n shumn q sht m e vogl se kostot q lidhen me prmbushjen e kontrats (1 lek/litr x 100.000 litra = 100.000 lek) dhe gjoba (50.000), pra n shumn 150.000 lek. Veprimi kontabl:
Nr. llog 681 15 Emrtimi i llogarive Shpenzime pr provizione Provizione pr reziqe Pr kontratn me kushte rnduese Debi 150.000 Kredi

150.000

3.5. Provizionet pr detyrimet mjedisore. N bilancin e saj njsia ekonomike X do t krijoj nj porvizion pr detyrimet mjedisore q kan lindur para dats s mbylljes s ushtrimit nse: Sipas legjislacionit krkohet likuidimi ose kompensimi pr nj dm t veant; ose Njsia ekonomike ka treguar nprmjet veprimtarive dhe politikave t saj mjedisore q ajo synon t likujdoj vullnetarisht dmin mjedisor.

Pr detyrimin mjedisor do t njihet nj provizon n shumn e kostove q lidhen me likujdimin e dmit (me gjoba t mundhshme). Nse njsia ekonomike preferon t paguaj gjobat n vnd t likujdimit t dmit, do t njihet nj provizion n shumn e gjobs s mundshme. Shembull: Njsia ekonomike X sht duke ndrtuar nj fabrik vaji, gjat grmimit ka dmtuar ambientin pr rreth dhe inspektoriati i mjedisit e ka gjobitur me 100.000 lek.Gjobn ende s` ka paguar , mbasi ka kundrshtime dhe ka filluar procedurat ankimore. Pretendimet e njsis ekonomike pr kt gjob nuk jan argumentuese dhe t gjitha rrethanat tregojn q ajo do ta paguaj gjobn. N kto kushte krijon provizionin 100.000 lek. Veprimi kontabl: Nr. llog 681 15 Emrtimi i llogarive Shpenzime pr provizione Provizione pr reziqe Debi 100.000 Kredi

100.000

Pr gjobat e mjedisit Nse detyrimi mjedisor ka ndodhur si rezultat i blerjes, krijimit ose prdorimit t nj aktivi (p.sh nj minier), ather shuma e provizionit do t prfshihet n koston e aktivitetit. Kur detyrimi mjedisor rezulton n nj shtes t kostos s aktivit, njsia ekonomike do t konsideroj faktin nse kjo tregon q vlera e re kontabl e aktivit mund t mos jet plotsisht e rikuperueshme. Nse kjo tregohet, njsia ekonomike do t kryej testin pr uljen e vlers s aktivit duke muar shumn e tij t rikuperueshme, dhe do t kontabilizoj humbjen nga rnia n vler n prputhje me SKK.

3.6. Provizionet pr shpenzimet e ristrukturimit. Ristrukturimi sht nj riorganizim i veprimtaris t njsis ekonomike, n baz t nj plani t veant veprimi t zbatuar nga drejtusit e saj,si rezultat i t cilit do t ndryshoj organizimi dhe drejtimi , me qllim rritjen e efektivitetit t veprimtaris ekonomike. Shembuj t ristrukturimit jan shitja ose likujdimi i nj linje biznesi; mbyllja ose zhvendosja e njsive t caktuara t prodhimit; ndryshimet n strukturn e drejtimit q ojn n shkurtimin e disa prej antareve t stafit drejtues, etj. Nj detyrim konstruktiv ka lindur si pasoj e nj programi ristrukturimi dhe njsia ekonomike do t njoh n bilancin e saj nj provizion vetm nse programi fillon t zbatohet para dats s mbylljes s bilancit: Ka hartuar nj program zyrtar t hollsishm ristrukturimi i cili prshkruan pjest e biznesit q do t ristrukturohen, ndryshimet e planifikuara n numrin e punonjsve, shpenzimet q do t kryhen dhe kohn e kryerjes s tyre,si dhe Ka paraqitur shtjet kryesore t programit t ristrukturimit ose ka filluar t zbatoj programin e ristrukturimit duke krijuar besim tek palt prkatse pr zbatimin e ktij programi.

Nj njhershe q vijn nga programi i ristrukturimit t cilat nuk jan t lidhura me veprimtarin pas ristrukturimit t njsis. Shembuj t shpenzimeve t ristrukturimit q diktojn krijimin e nj provizioni jan: shpenzimet q lidhen me ndrprerjen marrdhnieve t puns; shpenzimet q lidhen me mbylljen e nj njsie prodhimi; shpenzimet q lidhen me kontratat me kushte rnduese si rezultat i ristrukturimit (p.sh marrveshjet e qeras financiare q bhen me kushte rnduese pas ristrukturimit). Nj provizion ristrukturimi nuk do t krijohet pr shpenzimet e mposhtme pasi ato nuk jan t lidhura me vet ristrukturimin por me veprimtarin e njsis pas ristrukturimit; shpenzimet pr rikualifikimin e punonjsve dhe ripozicionimit t tyre; shpenzimet e marketingut; shpenzimet q lidhen me zhvillimin e sistemeve t reja. Shembull: Drejtimi i njsis ekonomike X sht n proesin e mbylljes s aktivitetit pasi nuk kan ecuri t mir. Drejtimi ka br nj shpallje publike pr ristrukturimin e njsis dhe ka filluar t zbatoj planin e ristrukturimit. Drejtimi ka prllogaritur nj sr shpenzimesh, por sht akoma n diskutim se cilat nga kto shpenzime do t ojn n krijimin e nj provizioni.

Disa shpenzime q duhet t parashikohen: shpenzimet pr punonjsit e shkurtuar; shpenzimet e montimit /prishjes s nj reparti prodhimi; shpenzimet q lidhen me shitjen e mallrave gjndje (d.m.th mallrat q do t shiten me mim m t ult se kostoja e tyre ose vlera neto e realizueshme n rrjedhn normale t njsis) shpenzimet q lidhen me mbylljen e parakohshme t kontratave me furnitort. Shpenzimet q nuk prfshihen n ristrukturimin: rikualifikimi ose ripozicionimi i personelit q vazhdon marrdhniet e puns; marketingu; ose investimet n sistemet e reja dhe rrjetet e shprndarjes; humbjet e ardhshme nga prishja e repartit t prodhimit. Shembull: Njsia ekonomike X q sht n ristrukturim e sipr pr punonjsit e shkurtuar parashikon t shpenzoj pr paga dhe shpenzime 500.000 lek. Ristrukturimi filloi m 20.12.200X, pr kt do t krijohet nj provizon. Nr. llog Emrtimi i llogarive Debi Kredi Veprimi kontabl:
681 15 Shpenzime pr provizione Provizione pr reziqe Pr ristrukturimin e njsis 500.000 500.000

bhen pr ristrukturimin e njsis ekonomike.

Shnim: Shembuj t till mund t merren pr t gjith llojet e shpenzimeve q

3.7. Provizione pr pensione. Njsia ekonomike ka detyrim t paguaj pensione ose prfitime t tjera ndaj punonjsve, ajo duhet t njoh n bilanc nj provizion pr t mbuluar shpenzimet q lidhen me pagesat e pensioneve ose prftimeve t tjera. N krijimin e provizioneve pr pensione, njsia ekonomike do t prllogaris shumn e pagesave q do t kryhen n periudhat e vijuese dhe t llogaris vlern e tyre aktuale. N vlersimin e provizioneve pr pensione, do t merren n konsiderat jetgjatsia e mbetur e prllogaritur e punonjsve q kan t drejt t marrin pension, inflacioni i ardhshm dhe rritjet e pagave (n rast se shuma e pensionit varet nga kto tregues). Norma e skontos q do t prdoret do t jet norma e interesit t bonove t cilsis s lart t korporatave ose bonove qeveritare. Shnim: Standart kontabilitetit nuk jep nj metod t hollsishme pr kontabilizimin e provizioneve pr pensione dhe prftitime t tjera, pasi sipas Kshillit Kombtar t Kontabilitetit, kontabilizimi i tyre ka t bj vetm me nj numr t vogl njsish ekonomike n Shqipri. Nse sht e nevojshme, Kshilli Kombtar i Kontabilitetit rekomandon q t prdoren metodat e prshkruara n Stanardin Ndrkombtar t Kontabilitetit, Nr. 19 q bn fjal pr pensionet. Megjith at, edhe pr pensionet n rastin e krijimit t provizionit do t debitohet llogaria 681 Shpenzime pr provizione dhe do t kreditohet llogaria 15 Provizione pr rreziqe.