Prof.As.Dr.

Agim BINAJ Lenda: Konceptet e kontabilitetit Tema V-te: Inventaret, aktivet biologjike dhe Leksioni 8
kontabiliteti i tyre
a- Inventaret, aktivet biologjike dhe kontabilteti i tyre; Perkufizimi e klasifikimi ne llogari, metoda e mbajtjes se kontabilitetit. b- Metoda e vleresimit, provizione per zhvleresime. c- Kontabilizmi ne llogarite e rezultatit. d- Caktimi i kostove te inventarit. e- Aktivet biologjike dhe kontabiliteti i tyre; Zhvleresimi i inventareve.

Leksione 2 ore Seminare 2 ore Laborator 1 ore

N vmndje pr studentt.
Si t dalim mir n lndn e kontabilitetit Un do tju tregoj sekrete q pedagogt e tyre rrall ua tregojn studentve. Prandaj ky seksion emrtohet Vetm pr studentt. Nse pedagogt zbulojn se un u kam treguar kto sekrete, me siguri do t ket shum letra pr pyetje t ndryshme. Marrja e notave t mira nuk sht nj shtje fati. Nuk ka asnj sekret pr kt. Gjithashtu, nuk sht sekret se kryerja e detyrave (n koh), vajtja n klas (rregullisht), gjumi dhe ushtrimet e mjaftueshme, t ngrnit n mnyrn e duhur dhe studimi gjat gjith semestrit (dhe jo vetm n kohn e provimit) do ti prmirsojn notat tuaja. Por kjo sht pun e vshtir. Kshtu, ajo q ju dshironi sht mnyra pr t marr nota m t mira duke mos punuar shum, apo jo? Mir, kini mndjen-sekreti sht t punoni me zgjuarsi! Nuk sht e njjt me t qnit i zgjuar, e cila sht nj shtje fati. Ktu jepet sesi t punoni me zgjuarsi.

Hapi 1: Prcaktoni prse lnda e kontabilitetit sht e rndsishme pr ju. S pari, mendoni prse po e bni kt lnd. Cilat jan qllimet tuaja? A ju intereson me t vrtet kjo lnd? A keni motivim t fort pr t msuar mbi kontabilitetin? Mbase n listn tuaj t karrierrs kontabilisti vjen menjher n fund. Mbase synimi juaj sht t bni shum para. Ose, mbase vini n universitet pr t kaluar kohn derisa t trashgoni pasurin e familjes. N do rast kjo lnd sht hartuar pr ju. Nj nga mnyrat m t sigurta pr t pasur 1 million dollar sht q t filloni me dhjet milion dhe t mos dini asgj nga kontabiliteti dhe drejtimi i biznesit. Nse ju nuk trashgoni asnj pasuri, ju nuk do t bheni i pasur pa ditur t flisni gjuhn e biznesit. Kontabiliteti sht gjuha! Mbase ju dshironi t filloni nj pun m t mir, por jeni i sigurt se nuk dshironi q t jeni kontabilist. Shum mir! Kjo lnd nuk do tju bj kontabilist. Ajo do tju ndihmoj q t kuptoni disa nga ritualet mistike t kontabilitetit q jokontabilistve shpesh u duken t ngatrruara. fardo lloj pozite drejtimi do t keni n ndonj organizat, t jini t sigurt q do t keni pun me kontabilistt dhe me informacionin kontabl. Ju duhet ta dini se ata mund t ken nj ndikim t madh n jetn tuaj. Shum organizata e prdorin informacionin kontabl pr t vlersuar punonjsit e tyre pr pagat dhe n vendimet pr ngritjen e punonjsve n prgjegjsi. Ju duhet t kuptoni sesi ta interpretoni kt informacion. Ju mbase mund t kuptoni se kontabiliteti nuk sht ai q mendoni. Pavarsisht nga fakti, nse ju do ta doni apo urreni kontabilitetin, vendosni se ajo ka do t merrni nga kjo lnd do t jet e dobishme pr ju.

Hapi 2: Zbuloni at q pedagogu juaj pret nga ju pr kt lnd. M pas verifikojeni kt me pedagogun tuaj. Nse jeni me fat, pedagogu juaj do t jet i ndjeshm, i dashur, i kujdesshm, me sens humori, i shkatht, i plqen q ti msoj t tjert dhe dshiron q ju t dilni mir n kurs. Nse pedagogu juaj sht m normal (dhe m pak i prsosur), mbani mend, se pedagogu mbetet pedagog. Dhe si pedagog, ai ka pushtet mbi jetn tuaj. Kshtu q, zbuloni se far pret pret jush. Cilat jan qllimet e tij pr lndn? far dshiron q ju t dini ose t jeni t aft t bni pasi t prfundoni lndn? Mbase ai do tjua tregoj (shenj e mir), por nse se bn, pyeteni. Ju duhet t thoni: Profesor Cilido-qoft-emri juaj (do t ishte m mir q t prdorej emri i duhur), far sht e pakndshme n kt lnd? ky sht nj zhargon edukimi pr cilat jan qllimet e ksaj lnde? Kjo mund t trheq vmendjen e saj, dhe ti jap asaj nj ose dy minuta pr tu menduar. Ju mbase mund t prisni deri n takimin tjetr t klass pr t marr prgjigjen tuaj. Sigurohuni q ju dhe pedagogu juaj t kuptoni qllimet e njri-tjetrit. Disa pedagog kontabiliteti presin q t gjith studentt t bhen kontabilist. Nse ju keni nj pedagog t till, bjeni t qart. i thoni pedagogut tuaj Nuk e kam n plan t bhem llogaritar (Sigurohuni q t shtoni prapashtesn tar, ose mund t merrni nj marrveshje t shpejt)zbuloni se far ka n kt lnd pr ju.

Hapi 3: Zbuloni se si do t vlersoheni. Tani, zbuloni se si do t vlersoheni. Si teston pedagogu juaj? A sht ai tip i vshtir i llojit: Cila sht fjala e treta n rreshtin e peste n fajen 211? Ose, a shikon ai t prgjithshmen, me an t pyetjeve: Shpjegoni sesi kontabiliteti ishte instrument n negocimin e traktatit t treta t Versajs n 1623. A prpiqet ai pr hamendsime, ose a jan prgjigjet e shkurtra pikat e tij t dobta? Cilado qoft metoda, ju duhet t dini se far pritet nga ju dhe sesi kto pritje kalohen n nota. Nganjher do t gjeni ndonj pedagog ku prtjet t mos jen t njjta me mnyrn sesi ai teston dhe vlerson. Prandaj ju duhet t kuptoni si pritjet e pedagogut dhe vlersimet. Nse ato nuk duket se jan t qndrueshme, ather duhet t prcaktoni se far pret pedagogu n t vrtet. Hapi 4: Msoni at q sht e rndsishme. Zbuloni se far ju duhet q t prmbushni qllimet tuaja dhe pritjet e pedagogve. Nj msim i madh q ju duhet t msoni, nse nuk e keni br, sht far merrni nga kontabiliteti (dhe pothuajse do gj tjetr) varet nga ajo q ju silln n t.Qndrimi juaj sht i rndsishm. Nse vendosni se dika ia vlen t msohet, ju do t gjeni mnyrn pr ta msuar at. Jo se ju duhet ta msoni at, por se ju dshironi ta bni. Dshiroj sht pjesa m e madhe e t punuarit n mnyr t zgjuar. Dshira pr t msuar do t bj nj rrug t gjat duke ju ndihmuar t merrni rezultate t mira. Fatkeqsisht, ajo nuk do t jet e mjaftueshme derisa ajo q ju dshironi t msoni t jet gjithashtu ajo q pedagogu juaj dshiron q ju t msoni. Prandaj, duhet t siguroheni q ju dhe pedagogu juaj t jeni n t njjtn gjatsi vale. Nse nuk jeni ather flisni me njrit tjetrin. Zbuloni prse pedagogu juaj ka nj pikpamje tjetr. Ju mund t ndryshoni mendimin tuaj mbi at q sht e rndsishme. Prcaktoni sesi t prqndroni prpjekjet tuaja. Jo gjithka n kt libr ose leksion ka t njjtn rndsi. Prqndrohuni n at q sht m e rndsishme pr ju dhe pedagogun tuaj.

Hapi 5: Komunikoni me pedagogun tuaj. Prpiquni t kujtoni se pedagogu juaj sht nj person. Edhe autort e ktij libri jan njerz. Ne kemi gra, fmij dhe miq. Shumica e pedagogve dshirojn me t vrtet q ju t ecni prpara, por ne kemi nevoj pr ndihmn tuaj. Pedagogt nuk din gjithka. N veanti, ne nuk mund t lexojm mendjen tuaj. Ju duhet t lejoni pedagogun tuaj t dij nse keni ndonj problem pr t kuptuar materialin q ju prisni pr t msuar, duke zbuluar at q pedagogu pret prej jush, ose t zbuloni sesi t pregatiteni pr testet dhe detyrat e tjera. Flisni me pedagogun tuaj mbi problemet q keni me kt lnd. Mbani parasysh se pedagogu sht qnie njerzore. Ky sht fakulteti juaj. Ministria e mbrojtjes paguan pr t. Mos lini asknd q t pengoj q parat e paguara nga Ministria e Mbrojtjes t hidhen n plehra. T punuarit me zgjuarsi nnkupton t prcaktoni se far sht e rndsishme dhe t prqndroni vmendjen dhe prpjekjet tuaja n kto gjra. M pas, mos hiqni vmendjen nga synimet tuaja. Nse keni ndonj problem prballuni me t. Nse nuk kuptoni dika n klas ose n libr, bni pyetje. Nse keni frik t bni pyetje idiote n klas, mbani mend m mir t dukesh idiot n klas sesa t dukesh idiot n provim. Nse mendoni se nuk po kapni pikat kye, flisni me pedagogun tuaj. Nse dshironi t msoni, ju mund ta bni at. Kjo sht e gjitha. Prpiquni. Ne mendojm se kshtu lnda e kontabilitetit do t duket m e kndshme dhe eksperienca m fitimprurse. Sigurisht, ju mund t prpiqeni t kryeni detyrat, t shkoni n klas, t bni gjum dhe ushtrime t mjaftueshme, t hani mjaftueshm dhe t studioni gjat gjith semestrit. Ato n prgjithsi ndihmojn, megjithse jan t vshtira. Urimet m t mira, jo vetm n kt lnd, por edhe n lndt e tjera, gjat gjith jets, pr t pregatitur at kapital njerzor t konkurueshm n treg me vendet e zhvilluara. Sot, n bot ngulet kmb shum n filozofin e nj formimi profesional e civil sa m polivalent duke nxitur dhe krijuar mentalitetin q t msohemi t msojm gjat gjith jets.

ORGANIZIMI I KTIJ leksioni

INVENTART DHE AKTIVET BIOLOGJIKE, EVIDENCA KONTABL E GJENDJEVE

Prkufizimi i inventarve dhe evidenca kontabl e tij Klasifikimi n llogari Metoda e mbajtjes s evidencs kontabl Metoda e inventarit periodik Metoda e inventarit t vazhdueshm

Metoda e vlersimit t gjendjeve t inventarit

Vlersimi i aktiveve t identifikueshm Vlersimi i aktiveve t paidentifikueshm Metoda FIFO Metoda LIFO Metoda mesatares s ponderuar Prcaktimi i vlers s realizueshme neto Provizione pr

Kontabili zimi n llogarit e rezultatit

Sistemi i shpenzim eve t tjera Kontabili zimi i zhvlersi meve Kontabili zimi i aktiveve biologjike

Caktimi i kostos s inventa rve

Zhvler simi i inventar ve Mosnjo hja n bilanc e inventar ve dhe akitveve biologjik e

Prkufizimi i akt. biologj dhe evidenca kontabl e tyre

Klasifikimi i aktiveve biologjike Evidenca kontabl e tyre

Lndt e para dhe materialet ndihmse. Lndt e para jan ato substanca ose sende q prbjn bazn lndore t produktit t gatshm si p.sh: lkura n prodhimin e kpucve, druri n prodhimin e mobiljeve, prodhimet bujqsore n industrin ushqimore, etj. Materialet ndihmse jan jan ato substanca ose sende q ndihmojn ose krijojn kushte pr krijimin e produktit t gatshm, p.sh: mastii, astart, thumbat n prodhimin e kpucve, etj. ato u japin produkteve veti t caktuara fiziko-kimike, por nuk prbjn bazn lndore t produktit t prodhuar. Prodhimet dhe punimet n proes jan produkte ose punime q jan duke u realizuar por nuk kan arritur stadin prfundimtar t prpunimit. Inventarizimi i tyre n fund t periudhs kontabile prcakton madhsin q ato kan. Objekte inventari jan objekte t cilat kan karakteristika t aktiveve t qndrueshme (prdorim mbi nj vit) por meqnse kan vler t vogl prfshihen tek inventart si: Ambalazhimi i kthyeshm (arka, fui, etj); Inventar i imt (pinca, sharra, mushama, etj). Produkte t gatshme jan produkte t cilat plotsojn kto kushte: Ka prfunduar cikli i plot i prodhimit t tyre; Plotsojn standarte t caktuar (jan t kontrolluara cilsisht); Jan gati pr shitje.

T tilla jan kpuct (n industrin e kpucve), mobiljet, kosi, djathi, gjalpi (n industrin e prpunimit), etj. Gjysm produkte jan produkte t cilat kan kaluar disa faza prpunimi por mund t shiten pa prfunduar cikli i plot i prodhimit t tyre. T tilla jan gjysm produkte t mishit (qoft), etj. Mbeturinat jan mbetje t proeseve teknike e teknologjike t cilat njsia ekonomike mund t`i shes. Mallrat jan inventar tipik t shitsve me pakic ose shumic. Ato blihen dhe mbahen pr rishitje duke br ose jo ndryshime t vogla n to (ambalazhim) ej. Pronat e paluajtshme (si toka, ndrtesa, etj). Ato blihen pr rishitje dhe prfshihen n inventar. Ndrsa pronat e paluajtshme q mbahen n proesin e prodhimit pr qllime administrative njihen si aktive t qndrueshme t trupzuara. 1.1 Klasifikimi n llogari. Nga pikpamja pasurore pr regjistrimin n llogari t gjendjeve t inventarit prdoret klasa 3 e Planit Kontabl kurse nga pikpamja e kostos s blerjes dhe prpunimit t tyre shrbejn llogarit e t ardhurave e shpenzimeve (llog. 601 608 dhe 713 714 pr ndryshimin e gjendjeve t prodhimit t gatshm dhe atij n proes). Pr klasifikimin n kontabilitet t gjendjeve t inventarit prdoren dy kritere: sipas natyrs s sendeve dhe shrbimeve, sipas rendit kronologjik t ciklit t shfrytzimit.

Kshtu kemi grup llogarit e mposhtme: 31 Materiale 32 Materialet e konsumueshme objekte inventari (ambalazhet, investimet.) 33 Prodhime, punime n proes 34 Produkte (t gatshme, t ndrmjetme, nnprodukte, mbeturina) 35 Mallra 36 Gj e gjall n rritje e majmeri 37 Gjendje t pambrritura ose pran t tretve (mallra n udhtim). Llogarit 38 dhe 39 jan mbajtur pr qllime korrigjimi t vlersimit t gjendjes s inventarve. Kshtu llogaria 38 Diferenca nga imimet e magazinimit pasqyron si diferencat faktike t mimeve t daljes kundrejt nj mimi t fiksuar m par t quajtur mimi i magazins edhe ngurtsimin prkats t shpenzimeve t lidhura me stokun pr gjendjen e tij n fund t periudhs ushtrimore. Llogaria 39 Shuma t parashikuara pr zhvlersim pasqyron provizionet e krijuara pr zhvlersimin faktik t stokut ndaj vlersimit fillestar historik (shih shembullin 1). 1.2 Metodat e mbajtjes s kontabilitetit. N Planin Kontabl prcaktohen dy metoda t mbajtjes s kontabilitetit t inventareve: 1. Metoda e inventarit t vazhdueshm 2. Metoda e inventarit periodik.

Sipas metods s par regjistrimi i hyrje daljeve n magazinn e stokut bhet pr do rast t veant duke i azhornuar llogarit prkatse t stokut si m lart n do moment. Mbetja debitore e tyre n fund t periudhave t fardoshme dhe t asaj ushtrimore tregon gjendjen fizike t stokut n magazin t vlersuar sipas nj prej kritereve t pranuara. Kjo sht mnyra m e sigurt pr administrimin e gjendjeve t inventarit dhe m e rekomanduar sidomos pr artikujt me vler e me risk m t madh prvetsimi. Rekomandohet gjithashtu n kushtet e mbajtjes s kontabilitetit t kompjuterizuar t gjendjes s magazins dhe pr artikujt n lloj t kufizuar dhe n sasi t mdha. Pr vlersimin e hyrje daljeve nj nga metodat m t thjeshta t evidentimit sht ajo me mimet fikse t magazinimit t prcaktuar me metodn e nj mimi mesatar blerjeje apo me kosto t planifikuar.

Sipas metods s dyt mbahen n debi t llogarive inventariale vetm vlerat e gjendjeve n fund t periudhave t caktuara t prcaktuara n baz t ineventarve fizik. N kt rast llogarit e stokut nuk prdoren si llogari magazine por si llogari q pasqyrojn n periudha t caktuara gjendjet inventariale n fund t ushtrimit duke e kaluar shtesn ose paksimin prkats t gjendjes n t ardhura ose shpenzime. Kjo mnyr ka avantazhin e thjeshtsis se regjistrimeve kontabl por nuk siguron miradministrimin e vlerave materiale. Prdorimi i saj sht i pashmangshm n njsit e shitjes me pakic ose n prodhimin e vogl artizanal.

Shembull 1 Lvizjet n stokun e artikullit vaj n magazinn e nj pik shitjeje me shumic gjat periudhs ushtrimore paraqiten: Hyrjet: sasia mimi vlefta M dat 01.01.200X jan gjendje 200 50 10.000 Gjat muajit janar jan br hyrje 05.01.200X 110 55 6.050 10.01.200X 100 53 5.300 14.01.200X 50 54 2.700 16.01.200X 5 52 260 Ghithsej hyrje 265 Daljet: Gjat muajit janar jan Br dalje 02.01.200X 09.01.200X 18.01.200X Gjithsej dalje

100 150 50 300

50 50 50

5.000 7.500 2.500

Gjendja m 31.01.200X (200 + 265 300) = 165 shishe Faturat e transportit t paguara m 31/01 pr mallin e qarkulluar gjat muajit arrijn 7.500 lek. Gjendja e llogaris 38Diferenca mimi n elje t ushtrimit ka qn 4.000 lek.

Krkohet: 1. T bhen kontabilizimet : me metodn e inventarit t vazhdueshm me metodn e inventarit periodik 2. T prcaktohet gjendja e mallrave n fund. Zgjidhje: Pika 1 a) Sipas ksaj metode kontabilizimet bhen sipas datave t rrjedhs s inventarit n magazin. Konkretisht: Nr. llog 603 35x 35x 38x 603 603 35x 35x 38x 603 Emrtimi i logarive Ndryshimi i gjendjes s mallrave Mallra Mallra Diferenca mim magazin Ndryshimi i gjendjes s mallrave Ndryshimi i gjendjes s mallrave Mallra Mallra Diferenca mim magazin Ndryshimi i gjendjes s mallrave 5.000 300 5.300 7.500 7.500 5.500 550 6.050 Debiti 5.000 5.000 Krediti

Nr. llog 35x 38x 603 Mallra

Emrtimi i logarive Diferenca mim magazin Ndryshimi i gjendjes s mallrave

Debiti 2.500 200

Krediti

2.700

35x
38x 603 603 35x 627 512

Mallra
Diferenca mim magazin Ndryshimi i gjendjes s mallrave Ndryshimi i gjendjes s mallrave Mallra Shpenzime transporti Banka

250
10 260 2.500 2.500 7.500 7.500

Zgjidhja n mnyr informatike:

N kt mnyr llogaria e magazins paraqitet e debituar pr hyrjet 13.250 lek dhe e kredituar pr daljet 15.000 lek gjat periudhs duke mbajtur t njjtin mim magazine (50 lek/shishe) kurse gjith diferencat midis mimit real dhe atij t fiksuar grumbullohen n llogarin 38 (1.060 lek). Kshtu pr t gjetur vleftn reale t mallit n magazin duhet t llogarisim pjesn e diferencave t mimit dhe t shpenzimeve t tjera q u takojn mallrave gjendje n fund t periudhave t caktuara. Pr t llogaritur nj kosto t plot marrjeje t artikullit kalojm fillimisht shpenzimet e transportit n llogarin 38 Diferenca t mimeve t magazinimit duke e debituar kt llogari n kredi t llogaris shpenzimeve t transportit 627 pr 7.500 lek Kalkulojm pjesn e diferencave t mimit dhe t shpenzimeve t transportit q u takojn mallrave gjendje n fund t periudhs ushtrimore, kur diferencat e mimit jan 1.060 lek: - Pr diferencat e mimit: (4.000 + 1060) x 8.250 = 1.795,50 lek (465 x 50)

- Pr shpenzimet e transportit: 7500 x 8.250 = 4.670 lek (265 x 50) Gjendja e llogaris 38 n fund t periudhs do mbetet 6.465,50 lek (4.670 +1.795,5). Pr t`u kredituar llogaria 38 Diferenca mimi 6.094.5 lek [(4.000 + 1.060 + 7.500) (4.670 + 1795,5)] pr t ciln do t bhet artilkulli kontabl:

Ditari

Nr. llog 603 38x

Emrtimi i llogarive Ndryshimi i gjendjes s mallrave Diferenca mimi t magazines

Debiti 6,095

Krediti 6,095

Kshtu n bilancin vrtetues do t figurojn kto llogari me gjendjet si m posht: N aktiv : llogaria 35x Mallra Llogaria 38x Diferenca mimi Llogaria 603 Ndryshimi i gjendj. 8.250,-- lek 6.465,50 lek 6.784,50 lek.

b) Me metodn e inventarit periodik. Gjendja n fillim llogaria 35 Mallra 10.000, - - lek Llogaria 38 Diferenc. mimi 4.000, - - lek Gjendja n fund shishe 165 x 50 = 8.250 lek.

Veprimet kontabl n ditar do t paraqiten:

Ditari
Nr. llog Emrtimi i logarive Debiti Krediti 10.000 4.000 8.250 8.250 7.500 7.500

603
35x 38x 35x 603 627 512

Ndryshimi i gjendjes s mallrave

Mallra Diferenca mim magazin Mallra Ndryshimi i gjendjes s mallrave Shpenzime transporti Banka

14.000

38x
627

Diferenca mim magazine

Shpenzime transporti kalim i shp. transporit n llogarin e diferencave t mimeve

7.500
7.500

603

Ndryshimi i gjendjes s mallrave

2.930

38x

Diferenca mim magazin

Shpenz. transportit pr gjendjen jan 4,670 Dif. Pr shpenz. Transportit t mallrave t shitur, pr kreditim (7,500- 4,670) = 2,930

2.930

35x

Mallra

250

38x
603

Diferenca mim magazine

Ndryshimi i gjendjes s mallrave

10
260

Gjendjet e llogarive n fjal n bilancin e 31 janarit: N aktiv: llogaria 35x Mallra 8.250,- - lek Llogaria 38x Diferenca mimi 4.670,- - lek Llogaria 603 Ndryshim i gjendjes. 8.680,- - lek. Pra si shihet metoda e inventarit t vazhdueshm sht m e sakt. shtja 2-t. Metodat e vlersimit t gjendjeve t inventarve. Dallohen dy kategori vlersimesh t veanta: pr inventart e bra hyrje. pr daljet nga magazina. Inventart maten fillimisht me kosto. Kostoja e gjendjeve t inventarit duhet t prfshij trsin e kostove t blerjes, t transformimit (t prpunimit) dhe t tjera deri n sjelljen e elementit prkats n vendin dhe gjendjen n t ciln duhet t jet. N koston e blerjes prfshihen kta elelment: mimi i blerjes minus zbritjet e prfituara n mimin e blerjes (marzhet e rabatet) plus shpenzimet e tjera t blerjes pr ti uar ato n gjendjen dhe vendodhjen e tyre aktuale t cilat ndahen m tej n: t brendshme t jashtme.

Prfshihen n kostot e jashtme kta element: shpenzimet pr komisione e ndrmjetsime t lidhura me blerjet shpenzimet e tranzitit shpenzimet e transportit dhe t sigurimit t kryer prej t tertve shpenzimet doganore shpenzimet pr tatime e taksa t parimbursueshme. N kostot e brndshme prfshihen: - transporti e ngarkim- shkarkimi i kryer me mjetet e veta. dhe nuk prfshihen kta element: shpenzimet pr funksionin e furnizimit t tilla si ato pr seleksionimin e ofertave, tenderave, hartimin e kontratave, brjen e pororsive, kontrollin e pranimit, etj. shpenzimet pas hyrjes shpenzimet financiare si interesat pr kredit tregtare t marra pr blerjet, etj.

N kostot e transformimit (prodhimit) prfshihen zakonisht kta element: kostoja e materialeve t harxhuara; shpenzimet direkte; shpenzimet indirekte; shpenzimet indirekte q mund t`i lidhen n mnyr t arsyeshme prodhimit t nj produkti ose shrbimi t kryer.

Pr kto t fundit bhet ky interpretim: Ato n parim prjashtohen nga kostoja e prodhimit dhe sidomos nga kostoja e gjendjeve n mbyllje t ushtrimit. Vetm pr raste t veanta t justifikuara nga specifikat e veprimtaris q mund t prfshihen n koston e prodhimit dhe sidomos t gjendjeve. Kshtu psh: shpenzimet e administrimit t prgjithshm (aparatit qndror t njsis) nuk prfshihen n kostot e prodhimit. shpenzimet e administrimit t vendit t prodhimit (repart, sektor, etj.) nuk prfshihen n koston e prodhimit vese kur ato kontribuojn direjt n sjelljen e prodhimit n gjendjen dhe vendin ku ndodhet. shpenzimet e jashtzakonshme prfshir ato pr gjoba, kamatvonesa e penalitete, etj. nuk prfshihen n koston e prodhimit. shpenzimet financiare d.m.th interesat e huave t marra pr t financuar prodhimin mund t prfshihen n koston e prodhimit vetm kur cikli i prodhimit zgjat mbi nj vit. Si shembuj mund t shrbejn prodhimet e stazhionimit t drurit, verrave, rritja e gjs s gjall, ndrtimi i anijeve, etj. si m sipr veprohet edhe pr shpenzimet e makazinimit t ktyre lloj produkteve. Mgjithat i takon vet njsis ekonomike t vendos pr prfshirjen ose jo t shpenzimeve t caktuara n koston e prodhimit. N do rast ajo duhet t udhhiqet nga kto parime: nga njra an: nevoja e prcaktimit sa m realisht t marzhit t siguruar nga secili prej produkteve, i cili del si diferenc midis mimit t shitjes dhe kostos s prodhimit. nga ana tjetr: respektimi i parimit t kujdesit q krkon moslejimin e kalimit t shpenzimeve apo rreziqeve pa burim t sigurt mbulimi nga nj ushtrim n ushtrimet e tjera.

Pr t br nj vlersim sa m t sakt t elementve t hyra t aktivit n formn e stokut duhet t bhet pik s pari dallimi midis elementve t identifikueshm dhe atyre t shkrishm, dmth q, pas hyrjes, nuk mund t identifikohen nj pr nj. 2.1 Vlersimi i elementve t identifikueshm . Fillimisht njsia raportuese duhet t regjistroj inventarin kur e ka nn kontroll, kur pret prfitime ekonomike prej tij dhe kostoja e tij mund t llogaritet me besueshmri. (Kostoja q u atribohet gjendjeve t lementve t identifikueshm veas t produkteve t prodhuara ose t shrbimeve t kryera pr nj projekt specifik t kostove t tyre individuale.) Identifikim specifik i kostove do t thot t prcaktohen kostot specifike q u takojn elementve t identifikueshm t gjendjeve t inventareve. Kjo metod ka vend t prdoret pr element t identifikueshm qofshin t bler apo t prodhuar vet. Ajo nuk mund t prdoret kur gjendja prbhet nga nj sasi e madhe elementsh t paidentifikueshm. Vlersimi i elementve t paidentifikueshm. Standartit kontabilitetit parashikojn pr kt kategori stoku prdorimin e metodave t referencs nga ligji si dhe t nj metode alternative. - A.Si metoda refernece nga ligji jan pranuar ato te FIFO dhe t mesatares s ponderuar. Metoda FIFO (Hyrje e par dalje e par). Si metoda reference materialet q hyjn n stok t parat duhet t dalin t parat, e kshtu me radh. Pra stoku i mbetur n fund t periudhs prmban elementt m t fundit t hyra n stok.

Metoda e kostos mesatare t ponderuar. Sipas ksaj metode kostoja e do artikulli prcaktohet nga mesatarja e ponderuar e elementve q vijojn: - kostoja e artikujve analog n fillim - kostoja e artikujve t bler/prodhuar gjat periudhs. Kjo mesatare mund t llogaritet periodikisht ose pr do lvizje t re n stok, sipas situats s veant n do njsie ekonomike. - B.Si metod alternative e autorizuar sht pranuar metoda LIFO. Metoda LIFO (Hyrje e fundit dalje e par). Kjo metod supozon q elementt e stokut t blera apo t prodhuara t fundit jan br dalje t parat. Pr rrjedhoj gjendjet n fund t periudhave t caktuara prbhen nga elementt m t hershm t bra hyrje n stok. Shembull 2 Llogaritja e gjendjes s stokut N magazinat e njsis ekonomike X gjendja e miellit t importuar nga Italia m 1 janar t ushtrimit sht: 1.000 thas t bler me mim 400 lek/thes = 400.000 lek M 10 janar u blen nga nj njsi ekonomike A 2.000 thas t tjer me 500 lek/thes. M 15 janar u shitn 1.500 thas miell njsis ekonomike B n Tiran me mim 500 lek/thes. M 25 janar u blen me pages t mvonshme edhe 2.000 thas t tjer me 600 lek/thes nga njsia ekonomike A pr t`u rieksportuar me 28 janar n njsin ekonomike C.

Krkohet: Llogarisni gjndjen m 31 janar pr artikullin miell sipas metodave t njohura t vlersimit t tij: a) me metodn LIFO b) me metodn FIFO c) me metodn e mesatares s ponderuar. Zgjidhje: a) Metoda LIFO. Llogaritjet me kt metod bhen si vijon: sasi mim Gjendje 01.01.200X 1.000 400 Blerje 10.01.200X 2.000 500 25.01.200X 2.000 600 Shuma e hyrjeve 5.000 Dalje 15.01.200X 28.01.200X 1.500 2.000 3.500 1.500 njsi vlera 400.000 1.000.000 1.200.000 2.600.000

Gjendje m 31.01.200X

Vlersimi me metodn LIFO bhet si m posht: 1.000 njsi x 400 = 400.000 500 njsi x 500 = 250.000 1.500 njsi 650.000

Ndrtojm tabeln e mposhtme:

Hyrjet Data mim i Daljet Gjendja n fund

Sasi

Vleft

Sasi

mimi

Vleft

Sasi

mimi

Vleft

01-Jan

1.000

400

400.000

400.000

10-Jan

2.000

500

1.000.000

1.400.000

15-Jan

1.500

500

750.000

1.500

650.000

25-Jan

2.000

600

1.200.000

3.500

1.850.000

28-Jan

2.000

600

1.200.000

1.500

650.000

31-Jan

5.000

XXX

2.600.000

3.500

XXX

1.950.000

1.500

650.000

b)

Metodn FIFO. sasi 1.000 2.000 2.000 5.000 1.500 2.000 3.500 1.500 njsi mim 400 500 600 vlera 400.000 1.000.000 1.200.000 2.600.000

Gjendje 01.01.200X Blerje 10.01.200X 25.01.200X Shuma e hyrjeve Dalje 15.01.200X 28.01.200X

Gjendje m 31.01.200X

Vlersimi me metodn FIFO bhet si m posht: 1.500 njsi x 600 = 900.000

Ndrtojm tabeln e mposhtme:

Hyrjet Data Sasi 01-Jan 10-Jan 15-Jan 1.000 2.000 mim i 400 500 Vleft 400.000 1.000.000 1.000 500 400 500 400.000 250.000 1.500 750.000 Sasi mim i Vleft Sasi mimi Vleft 400.000 1.400.000 Daljet Gjendja n fund

25-Jan
28-Jan

2.000

600

1.200.000
1.500 500 500 600 XXX 750.000 300.000 1.700.000

3.500

1.950.000

1.500 1.500 X

900.000 900.000

31-Jan

5.000

XXX

2.600.000

3.500

c) Metoda e kostos mesatare t ponderuar. Ekzistojn dy mundsi t llogaritjes s saj: pas do hyrjeje dhe ajo periodike (psh. do muaji). Le t shohim seciln prej tyre n mnyr t njpasnjshme:
Hyrjet Data mi m i Sas mim i i Daljet Gjendja n fund

Sasi 01-Jan 10-Jan 15-Jan 25-Jan 25-Jan 31-Jan 5.000 2.000 1.000 2.000

mimi 400 500

Vleft 400.000 1.000.000

Sasi

Vleft

Vleft 400.000 1.400.000

1.500 600 1.200.000 2.000 XXX 2.600.000 3.500

467

700.000

1.50 0 3.50 0

700.000 1.900.000 780.000 X 780.000

543 XXX

1.086.000 1.786.000

1.50 0 1.50 0

Kurse me metodn e dyt t llogaritjes periodike do t kishim: KMP = 2.600.000 = 520 lek/thes 5.000 Gjendjet 1.500 thas x 520 = 780.000 lek. Vlersimi i gjendjeve t stokut n mbyllje. Parimi i prgjithshm i pranuar sht se vlersimi i gjendjeve n fund t ushtrimit bhet me vlern m t vogl midis asaj t realizueshme neto dhe kostos s hyrjes. Sipas standartit t kontabilitetit n fund t vitit njsia ekonomike duhet t marr ato me vlern m t ult midis kostos dhe vlers neto t realizueshme. Vlera neto e realizueshme sht mimi i prllogarirjtjes i shitjes s rrjedhs normale t njsis ekonomike minus kostot e prllogaritura t prfundimit e t shitjes. Vlera neto e realizueshme i referohet vlers neto q njsia ekonomike pret t realizoj nga shitja e inventarit n rrjedhn normale t aktivitetit t saj. N vlersimin e zrave t aktivit sipas t cilit aktivet nuk duhet t figurojn n bilanc me nj vler m t lart se sa vlera e mundshme pr t`u realizuar nga shitja ose prdorimi i tyre, duhet tzbatohet parimi i kujdesit.

2.1.1 Prcaktimi i vlers s realizueshme neto.

Kjo vler e realizueshme neto sht e barabart me mimin e shitjes n rrjedhn normale t shfrytzimit, paksuar me kostot e vlersuara t prfundimit dhe ato t nevojshme pr shitjen. Vlersimi i vlers s realizueshme neto mbshtetet n disa element t disponueshm n datn e vlersimit t tilla si:

2.1.2 Provizionet pr zhvlersimin. N rastet e rnies s vlers s realizueshme neto nn vlern me koston e blerjes ky fenomen ekonomik nuk mund t tolerohet. N kt rast duhet t bhet parashikimi dhe prfshirja n rezultatin e periudhs s ndodhjes s tij t shumave prkatse t zhvlersimit t ndodhur. Si fenomene t tilla tipike mund t prmendim: dmtimet ose vjetrimet trsore ose pjesore. nj ulje t madhe t mimeve t shitjes ose rritje t mdha t kostove t prodhimit ose t shitjes s tyre. Nuk mund t krijohen provizione pr ngjarje t prgjithshme, t papreizuara n shum, lloj, n mundsi ndodhjeje dhe t pavrtetuara ne nj dat pas mbylljes por me origjin n periudhn ushtrimore. Kshtu psh. nuk lejohet krijimi i provizioneve pr trsin e produketeve t prfunduara ose n proes, apo pr trsin e produkteve q ndodhen n t njjtin vend, apo pr ngjarje t pasigurta. Kostot e akumuluara pr do shrbim q do t faturohen me nj mim shitjeje t veant krahasohen me kt mim shitjeje pr t vendosur nse ka apo jo vend pr krijimin e provizioneve. Mgjithat n disa raste mund t gjykohet si m i prshtatshm rigrupimi i disa elementv q kan nj raport midis tyre t till si ata q i referohen: - t njjts linj prodhimi; - t njjtin ose prdorime t ngjashme; - t prodhuara ose tregtuara n t njjtn zon gjeografike; - t vlersueshme veas nga artikujt e tjer t linjs s prodhimit. Pr materialet e para dhe materialet e tjera, kur kto jan t destinuara t konsumohen gjat proesit t prodhimit nuk duhet t zhvlersohen nse produktet e gatshme n t cilat ato trupzohen shiten me nj vler m t lart ose t barabart me koston e produkteve.

Mbajtja e provizionit pr zhvlersimin n llogari. N fund t do periudhe kontabl kryhet nj rishikim i vlersimit t kryer me vlern e realizueshme neto me qllim q t verifikohen rrethanat q kan justifikuar zhvlersimin n nj moment t caktuar t elementve t aktivit. N rast se n nj momenet t caktuar mimi aktual i tregut dhe, pr pasoj, vlera e realizueshme neto sht rritur mbi koston historike ka vend t kryhet rimarrja e provizionit t krijuar deri n vlern e kostos historike. Provizionet do ti trajtojm m gjr n nj tem t vecant m posht. shtja 3-t. Kontabilizimi n llogarit e rezultatit. Si sht prshkruar edhe n standartet e kontabilitetit,rregulli i prgjithshm i funksionimit t llogarive t gjendjeve t inventarit dhe t prodhimit n proes sht se ato korrespondojn direkt me llogarit e shpenzimeve dhe t t ardhurave, prkatsisht llogarit 603Ndryshim gjndje materiale,mallra pr hyrje-daljet e materialveve e mallrave t blera dhe 714Ndryshim gjndje produkte t gatshme pr hyrje-daljet e prodhimit t vet, qofshin produkte t gatshme apo n proes. Ky rregull sht i vlefshm pr t dy metodat e mbajtjes s ineventarit qoft pr at t inventarit t prhershm apo pr at t inventarit periodik. I vetmi dallim konsiston n faktin se n rastin e metods s par rregjistrimet bhen pr do rast hyrjeje apo daljeje kurse me metodn e dytr veprimet bhen vetm me mbylljen e periudhave ushtrimore pas kryerjes s inventarizimeve fizike. T njjtin rregull ndjek edhe sistemi i diferencave midis vlerave kontabl dhe atyre t nxjerra si rezultat i inventarizimit, me prjashtim t rasteve t diferencave sasiore t cilat sistemohen n baz t shkakut nga rrjedhin sipas normave t prcaktuara me VKM Nr 70 t vitit 1985 plotsuar me vendime t tjera m pas.

3.1 Sistemimi i shpenzimeve t tjera q i shtohen kostos s mallrave t blera. Si e prmendm n shtjet e trajtuara m lart, kostos s blerjes n origjin i shtohen edhe kostot e tjera t marrjes (si shpenzime transporti, ngarkim-shkarkim, etj.). Pr t mos e ndrlikuar teknikn e mbajtjes s llogarive t magazinave dhe llogaritjen e mimeve t daljes s stokut sht vendosur t prdoret llogaria 38Diferenca cmimi pr kto kosto (e detajuar n me 3 e 4 shifra sipas grupeve e zrave prkatas t materialeve) e cila ngarkohet n fund t periudhave ushtrimore sipas llogaritjes ekstrakontabl t zrave t shpenzimeve prkats n kredi t llogaris 603Ndryshim gjndje materiale,mallra (pr kundrpeshn e rndimit t shpenzimeve ushtrimore pr vleftn e tyre). N fillim t ushtrimit t ri kjo llogari rihapet n debi t llogarive 601Lnd t para,605Mallra etj. 3.1.1 Kontabilizimi i zhvlersimeve dhe humbjeve. Shumat e do humbjeje apo zhvlersimi duhet t`i kalohen ushtrimit t cilit i prkasin (parimi i prkatsis ushtrimore). Pr rimarrjen e provizioneve, kur ngjarjet pr t cilat ato ishin krijuar nuk kan ndodhur ose efekti i ndodhjes sht m i vogl se shuma e parashikuar, do t duhet t zbriten nga shpenzimet ushtrimore trsisht ose pjesrisht. Kshtu llogaria e provizioneve dhe ajo e shpenzimeve pr provizionet do t figurojn me vlern neto t tyre n fund t priudhave ushtrimore t caktuara.

Shembull 3 N nj fabrik bluarje t drithrave ku prodhohen miell gruri e misri kemi kto t dhna pr gjendjen e mallit stok n magazin n fillim t vitit ushtrimor: lnda e par misri 100 thas, mim 1.500 lek/thes , vleft 150.000 lek. mimi tregut ndrkoh kishte arritur 1.300 lek/thes gj q vrtetohet edhe gjat muajit janar me luhatje t vogla. produkti i gatshm miell gruri gjendja m 31/12 sht 500 thas me vleft 1.000.000 lek. mimi i tregut me 31/12 ka arritur 2.500 lek/thes; shpenzimet e parashikuara t reklams pr shitjet llogariten gjithsej 100.000 lek kurse firot gjat transportit 120.000 lek.

Krkesa:
a)Llogarisni, (nse ka vend), provizionet pr zhvlersim. b)Kryeni kontabilizimet prkatse. Konsideroni rritjen e mimit n shkurt t vitit pasardhs n nivelin 1.530 lek/thes.

Zgjidhje Ndrtojm tabeln: Zri Sasit (thas) (1) mimi i Shpenzimet Firo Vlera e Llogaritje e vlers s realizueshme neto mimi kontabl (6) Vlefta kontabl (7)

tregut

tregtare

ligjor e realizueshme neto

(2) Misr Miell Gruri 500 2.500 100 1.300

(3) =

(4) =

(5)=(2-3-4) 1.300 1.500 150.000

200

240

2.060

2.000

1.000.000

a)Si shihet pr misrin gjendje, vlera e realizueshme neto sht m e voglse mimi kontabl (1.300 < 1.500). Vlefta q duhet provizionuar sht (1.500 - 1.300) x 100 = 20.000 lek. Pr miellin e grurit: Vlefta e ralizueshme neto ligjore = mim shitje shpenzime tregtare - firo

= 2.500 - 100.000 - 120.000 = 2.060 lek. 500 500

Krahasuar me mimin kontabl 2.000 lek/thes vm r se 2.060 > 2.000. Parimi i kujdesit na detyron t mos provizionojm t ardhura t mundshme, t pasigurta dhe t zgjedhim n vlersim m t vogln midis vlers neto t realizueshme dhe asaj kontabl. Pra nuk ka vend krijimi i provizioneve.
b) Kontabilizimet:

Ditari
Emrtimi i llogarive Debi 20.000 20.000 Kredi

Nr. Llog 6813 391

Shuma t parashikuara pr zhvler. t A. qarkulluese Provizion pr zhvlersim t lnds s par

Kjo llogari provizioni do t figuroj n bilancin e mbylljes s ushtrimit. N ushtrimin pasardhs ajo do t mbetet e hapur deri n momentin kur nuk ka m vend mbajtja e provizionit. Konkretisht rritja e mimit t misrit n shkurt mbi vet mimin mesatar kontabl krkon rimarrjen e provizionit deri n nivelin e krijimit t tij (plus vlerat nuk kontabilizohen). Kshtu meqnse mimi n shkurt sht 1,550 lek/thes me 31/12, rritja sht 250lek kurse rimarrja do t bhet vetm pr 200 lek s sht krijuar provizioni.
Veprimi kontabl: Nr. llog 391 7813 Ditari Emrtimi i llogarive Rimarrje e shumave t parashik. zhvl.A. qarkulluse Debi Kredi

Provizion pr zhvlersimin (Lnd t para) 20.000 20.000

Shnim : Provizionet dhe pr grupet e tjera t aktiveve do t trajtohen n nj kapitull m vete m posht.

shtja 4-t.Caktimi i kostos s inventarve dhe kontabiliteti i tyre. 4.1 Caktimi i kostos pr prodhimet dhe kontabiliteti i tyre. Sipas standartit t kontabilitetit, njsit ekonomike q merren me prodhim ose produkte duhet t caktojn koston e tyre. Kostot e prodhimeve duhet t prfshijn t gjitha kostot e blerjes, kostot e konvertimit dhe kostot q lidhen me sjelljen e podhimeve n kushtet dhe vendodhjen aktuale. Nuk lejojn metoda t kostos direkte ku t gjitha shpenzimet e prgjithshme futen n kosto. Shpenzimet e prgjithshme shprndahen n koston e prodhimeve pavarsisht se si klasifikohen ato nga njsia ekonomike. N kostot e prodhimeve prfshihen: a) Shpenzimet direkte. Materialet e prodhimit Pagat e puntorve t prodhimit Kostot e punsimit t lidhura me punn prodhuese (pr shembull kostot e pensioneve t puntorve dhe t sigurimeve shoqrore) Humbjet teknike (firot) e materialeve (b) Shpenzimet indirekte. a)Pagat e drejtuesve dhe kostot e punsimit t tyre (sigurimet shoqrore). b)Pun t tjera indirekte (pagat e ndonj personeli tjetr q nuk lidhet direkt me prodhimin)

Materiale indirekte Qeraja, mirmbajtja, sistemi i ngrohjes, ndriimit, disa tatime (prve tatimit mbi t ardhurat) dhe kosto t tjera indirekte pr drejtimin e njsis ekonomike Kostot inxhinierike, projekteve t zhvillimit

Nuk prfshihen n kostot e prodhimit kto zra: Shpenzimet e punve krkimore Humbjet mbi normat e lejuara teknike Shpenzimet e shitjes Shpenzimet e prgjithshme administrative
Shpenzimet indirekte fikse t prodhimit njihen si pjes e kostos s tyre n baz t kapacitetit normal. Kapaciteti normal t prodhimit sht niveli i prodhimit q nj njsi pret t arrij mesatarisht gjat nj sr ushtrimesh kontabl. Shpenzimet indirekte variable t prodhimit njihen pr do njsi t prodhuar n baz t prodhimit aktual. Nj njsi ekonomike duhet t ngarkoj shpenzimet indirekte t pashprndara, si psh. diferenca nga mosprdorimi i plot i kapacitetit, n kostot e shitjeve n ushtrimin aktual.

Shembull:Shprndarja e kostove t prgjithshme n kapacitet normal. M posht sht dhn informacion n lidhje me njsin ekonomike A: Kapaciteti i plot sht 10.000 or pune n vit Kapaciteti normal sht 7.500 or pune n vit Ort aktuale t puns pr ushtrim aktual jan 8.500 or Shpenzimet e prgjithshme t prodhimit jan 4.000 lek Inventari n elje t ushtrimit sht 2.500 njsi Numri i prgjithshm i njsive t prodhuara n vit sht 8.500 njsi Numri i prgjithshm i njsive t shitura sht 8.700 njsi Inventari n mbyllje t ushtrimit sht 2.300 njsi Drejtuesi duhet t shprndaj shpenzimet indirekte n inventar n normn 0,53 lek pr or. Norma e shprndarjes s shpenzimeve indirekte t prodhimit: = shpenzimi indirekt i prodhimit (:) ort e puns pr kapacitet normal = 4.000 lek (:)7.500ore = 0,53 lek pr or Pr prodhimin e do njsi e t inventarit sht dashur 1 or (8.5000 or (:) 8.500 njsi t prodhuara). Shpenzimet indirekte t prodhimit t njohura si pjes e kostos s inventarit jan: = numri i njsive n gjendje t inventarit n mbyllje t ushtrimit x numri i orve pr t prodhuar do njsi x Norma e shprndarjes s shpenzimeve t prgjithshme t prodhimit = 2.300 x 1 x 0,53 = 1,219 lek

Pjesa e mbetur 2.781 lek ( 4.000 1.219 ) njihet si shpenzim n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve. Produktet q prodhohen s bashku njihen si podukte t prbashkta. Kostot e ktyre produkteve q kan ndodhur pasi produktet individuale jan br t identifikueshme mund t identifikohen me produktin. Por njsia ekonomike duhet t shprndaj kostot para piks s ndarjes s produkteve individuale n baz t nj metode t arsyeshme. Shprndarja e kostos n baz t vlers relative t shitjes sht nj metod pr shprndarjen e shpenzimeve t prbashkta. Shpenzimet e prbashkta shprndahen n baz t vlers relative t shitjes s produkteve n pikn e ndarjes. Kjo metod sht praktike kur produktet e prbashkta kan prfitime t njjta, por nuk sht e prshtatshme kur produktet kan ndryshime t mdha fitimi, pasi shprndarja nuk i pasqyron kostot q i takojn do produkti. Nn-produktet jan produkte me nj vler relativisht jo t rndsishme. Kontabilizimi i tyre si produkte t bashkuara nuk sht i prshtatshm. Nj alternativ e prshtatshme sht t caktohet kostoja e nnprodukteve si e barabart me vlern neto t shitjes duke zbritur vlern neto t shitjes s tyre nga produkti kryesor.

Shembull: Nn- produkti.

Prve produktit kryesor (dru), nj njsi ekonomike q prpunon dru, prodhon gjthashtu edhe tallash si nn- produkt i cili shitet. Meqnse vlera e tregut t tallashit sht relativisht e parndsishme n karahasim me vlern e tregut t produktit kryesor, kostoja e tij nuk kontabilizohet vemas por regjistrohet n bilanc me vlern e tij neto t realizueshme. Vlera neto e realizueshme e tallashit i zbritet kostos s drurit.

Shembull: Kosto e prodhimit t m3 dru sht 100 lek. Njsia ekonomike A ka prodhuar 100 m3 dru zjarri me vler (100 m3 x 100 lek) = 1.000 lek. Nga prerja e drurit ka marr dhe 20 kg tallash t cilin e shet me 2 lek/kg dhe arkton 40 lek (20 x 2). Veprimi kontabl: a) Pr prodhimin e drurit : Ditari
Nr. llog 342 714 Emrtimi i llogarive Produkte t gatshme Ndryshim I gjendje prod. gatshm Debiti 1.000 1.000 Krediti

b)Pr tallashin : Nr. llog 601 38

Ditari
Emrtimi i llogarive Debiti (-40) (-40) Krediti

Blerje lnd t para Diferenca mimi

4.2. Aktivet biologjike dhe kontabl e tyre. Aktivi biologjik sht nj bim ose kafsh e gjall, ndrsa trsia e disa bimve t ngjashme apo kafshve t gjalla prbn nj grup t aktiveve biologjike. Aktivet biologjike jan pjes e veprimtaris bujqsore, e cila sht menaxhimi nga ana e njsis ekonomike e transferimit biologjik t aktiveve biologjike pr shitje n prodhimin bujqsor ose n aktive t tjera biologjike. Vjelja sht shkputja e prodhimit nga aktivi biologjik ose ndalimi i proeseve jetsore t nj aktivi biologjik. Aktivet biologjike duhet t dallohen nga prodhimi bujqsor, i cili kontabilizohet n inventar. Aktivet biologjike jan kafsh t gjalla ose bagti, ose bim (vreshta). Prodhime bujqsore t tilla si leshi, lnda drunore, rrushi jan prodhime t marra nga aktivet biologjike. Shembull: Nj njsi ekonomike mbarshton gjedh, i ther ato n thertoren e vet dhe mishin e shet n treg. Lind pyetja: n `faz aktivet biologjike shndrrohen n prodhim bujqsor? Gjedht jan aktive biologjike(Aktive t Qndrushme) gjat kohs q jan gjall. Kur ato theren, aktivi biologjik ndrpritet dhe mishi i prftuar quhet prodhim bujqsor. Njsia ekonomike duhet t kontabilizoj bagtin(Kafsht e puns dhe t prodhimit) si aktiv biologjikAktiv I Qndrushm) dhe mishin e therur si inventar (Aktiv Qarkullues).

Aktive biologjike

Prodhimi bujqsor

Produkte t gatshme

Pmet frutore
Pylli Vreshtat Bagti q japin Qumsht Dele Derra

Frutat e vjela
Druri Rrushi Qumsht Leshi, mishi Mishi

Frutat e prpunuara
Mobilje Vera Djath, kos, gjalp Fill, qilima Salie, proshut

Shnim:Pr kafsht e puns dhe t prodhimit si dhe pr aktivet e tjera t qndrushme, pr veprimet e hyrjes dhe daljes s tyre do t Debitohen dhe kreditohen Llogarit e Klass 2Akive A.GJ(Analiza prkatse) , ndrsa pr pr prodhimet tyre llogarit e klass 3Produkte t gatshme, n llogarit kundra parti sipas rastit 401Furnitor,5311Arka,5121Banka 714Ndryshimi i gjndjes s produktit t gatshm etj.

N aktivet biologjike nuk pfshihen ato q nuk administohen nga dora e njeriut, p.sh, peshkimi n det. ato jan produkt i nj prioesi t kontrolluar nga nj njsi ekonomike pr administrimin e tij. Aktivet biologjike mund t shiten, transformohen n prodhimin bujqsor ose aktive t tjera biologjike. Njsia ekonomike duhet t`i regjistroj n kontabilitet aktivet biologjike kur i ka nn kontroll, pret prfitime ekonomike prej tyre dhe kostoja e tyre mund t prllogaritet me besueshmri. Njohja e aktiveve biologjike bhet zakonisht kur blihen ose kur ato gjenerohen (krijohen) nga aktivet ekzistuese, p.sh viat nga lopt. Gjat njohjes fillestare aktivet biologjike vlersohen me kosto. Prodhimi bujqsor si leshi, druri, rrushi, etj, sht produkt i vjel nga aktivet biologjike dhe si i till do njihet si inventar. Pas njohjes fillestare njsia raportuese duhet t`i mbaj aktivet biologjike afashkutrta e afatgjat me kosto minus zhvlersimin. N aktivet afatshkurtra prfshihen: Aktivet biologjike q parashikohen t realizohen brenda ciklit normalt aktivitetit t njsis ekonomike(zakonisht brnda vitit); Aktivet biologjike t mbajtura pr qllime tregtimi; Aktivet biologjike q parashikohen t realizohen brnda 12 muajve nga data e bilancit.

T gjitha aktivet e tjera biologjike njihen si afatgjata.

4.3.Zhvlersimi i inventarve dhe aktiveve biologjike.

Inventart dhe aktivet biologjike duhet ti nnshtrohen testit pr rnie n vler n do dat t mbylljes s bilancit. Krkesat pr matjen e inventarit me m t ultn midis vlers neto t realizueshme (VNR) nxit njohjen e humbjeve nga zhvlersimi kur ato ndodhin. Zhvlersimet n VNR mund t nxiten aty ku mimet e shitjes kan rn ose kostot e prfundimit apo kostot e shitjeve direkte jan rritur. Disa produkte mund t dmtohen ose disa t tjer mund t jen n sasi t tilla q nuk mund t shiten n nj periudh kohe t arsyeshme. N kto rrethana, inventart duhet t zhvlersohen nn kosto n vlern e pritshme t rikuperueshme. Masa e zhvlersimit duhet t prcaktohet mbi bazn z-pr-z. Nj vlersim i till, mund t mos jet praktik dhe n kt rast zhvlersimi matet pr nj grup zrash t ngjashm ose t lidhur nse ato jan t t njjtit linj produkti dhe kan funksione t prfundimit dhe nxjerrjes jasht prdorimit por nuk do t prfshij nj marzh prfitimi q vjen n fazat e ardhshme t prodhimit. mimet e tregut pr materialet dhe furnizimet pr prdorimin n prodhim mund t bien nn kosto. Megjithat njsia duhet t vazhdoj t njoh materialet n kosto nse ajo parashikon q t shes produktet e prfunduara me mime m t larta se kostoja.

Shembull: VNR e nj malli t prdorur n prodhimin e produketeve t prfunduara. Nj njsi ekonomike prodhuese prdor nikel(lnd kimike) pr prodhimin e produketeve bujqsore. Vlera e tregut e nikelit luhatet n mnyr t ndjeshme dhe n fund t ushtrimit kontabl mimi i tregut ka rn nn koston e prodhimit. Produktet e prfunduara pritet t shiten me mime mbi koston e prodhimit. A duhet t reduktoj njsia ekonomike vlern e inventarit t saj t nikelit n vlern e tregut? Inventari i nikelit nuk duhet t zhvlersohet n NVR. Nikeli mbahet pr prdorim n prodhimin e produkteve t prfunduara dhe do t prfshihet n mallrat q priten t shiten me mim m t lart se kostoja. VNR dhe shuma e rikuperueshme n baz t standartit kombtar t kontabilitetit duhet t prcaktohet n baz t kushteve q kan egzistuar n datn e bilancit. Ngjarjet pas fundit t ushtrimit kontabl duhet t konsiderohen deri n masn ku ato konfirmojn kushtet q egzistonin n datn e mbylljes s bilancit. Ky vlersim duhet br me gjykim. T gjitha t dhnat n dispozicion duhet t merren parasysh duke prfshir ndryshimet n mimet e shitjes ose kosto. Nj zhvlersim i kryer n nj ushtrim kontabl t mparshm duhet t anullohet kur kushtet q kan shkaktuar zhvlersimin pushojn s egzistuari.

4.4 Mos njohja n bilanc e inventarve dhe aktiveve biologjike. Inventart dhe aktivet biologjike nuk njihen m n bilanc pasi shiten. Njsia ekonomike duhet t mosnjoh gjithshtu inventart dhe aktivet biologjike kur ato nuk kan m vler ekonomike t ardhshme, pr shembull inventari i dal jasht prdorimit. Pika n t ciln inventari nuk duhet t njihet nuk sht gjithmon e thjesht. P.sh , kur nj njsi ekonomike furnizon nj agjent shitjesh me mallra pr ruajtje (mallra t mbajtura pr llogari t nj pale t tret) ose mbi nj marrveshje pr shitje-blerje, njsia ekonomike mund t mbaj rreziqet dhe t mirat e lidhura me pronsin dhe duhet t vazhdoj t njoh aktivin.

Shembull : Trajtimi i inventarit pr llogari t palve t treta.

Nj shprndars blen veshje nga nj prodhues me kredi t zgjatur dhe i magazinon ato n depot e tij deri sa ato i shiten nj pale t tret. Pronsia ligjore e mallit i kalon shprndarsit kur ai e merr mallin. Shprndarsi nuk duhet t paguaj pr mallin deri sa ai merr pagesn nga klienti i tij (pal e tret). Nse veshjet nuk shiten brenda tre muajsh, shprndarsi ose mund t`ia kthej prodhuesit ose mund t paguaj pr to ose ti mbaj. A duhet t njoh shprndarsi q blen veshjet nga prodhuesi inventarin n magazinat e tij n datn e mbylljes s bilancit?

Jo, deri sa t dihet se mallrat i jan shitur nj pale t tret (ose shprndarsit pas tre muajsh) mallrat duhet t trajtohen si inventar i prodhuesit, pra si inventar i mbajtur nga nj pal e tret, dhe prjashtohen nga bilnaci i shprndarsit. Marrveshjet ku nj prodhues furnizon shprndarsin me mallra (mallrat e mbajtura nga / pr llogari t nj pale t tret) jan t zakonshme n industri t caktuara. Prodhuesi zakonisht ruan pronsin e produktit pra rreziqet dhe t mirat deri kur nj ngjarje bhet shtys pr kalimin e pronsis.

Pyetje dhe ushtrime.

a) 1234-

Pyetje. Inventart jan:- A.A.SH.?- Detyrime?-A.A.GJ.? Pse? Cilat jan format kryesore t inventarve? Pse quhen kshtu? Si vlersohet inventari n kontabilitet? Si formohet kostoja e blerjes s inventarit? `sht kostoja e inventarit t shitur? Cilt jan dy faktort q prcaktojn llogaritjen e sakt t kostos s invenatrit n fund t periudhs? 5- Cilat jan metodat kryesore t vlersimit t inventarit me kosto? Kur prdoret secila prej tyre dhe pse? 6- `kuptoni me vlersimin e inventarit n fund me m t vogln midis kostos dhe vlers s tregut? Cilat jan metodat kryesore t realizimit t ktij vlersimi?
b) Ushtrime. 1- N lidhje me mallrat gjat vitit 200X n njsin ekonomike X sh.p.k. zotrohet ky informacion: - Gjendja m 2 janar 200X 50 cop x 100 lek = 5,000 lek. - Blerje m 22 janar 30 cop x 70 lek = 2,100 lek. - Blerje m 7 prill 100 cop x 110 lek = 11.000 lek. - Blerje m 10 tetor 200 cop x 90 lek = 18.000 lek. - Shitje m 5 shkurt 60 cop x 150 lek = 9.000 lek. - Shitje m 22 nntor 200 cop x 70 lek = 14.000 lek. - Gjendje m 31 dhjetor ? Krkohet: a) T bhet vlersimi i gjendjes m 31 dhjetor me metodn LIFO. b) T tregohet se cila metod e vlersimit do t ishte m e prshtatshme nqoftse tendenca e mimeve n treg do t ishte a- N rritje b- N ulje.

2- Njsina ekonomike X sh.p.k.tregton shapka pr gra , gjat muajit mars ka kto lvizje inventari : 2 mars Inventari n fillim 150 cop x 360 lek/cop 6 mars Blerje 600 cop x 270 lek/cop 8 mars Shitje 120 cop x 450 lek/cop 11 mars Shitje 60 cop x 460 lek/cop 13 mars Shitje 250 cop x 420 lek/cop 18 mars Blerje 1.000 cop x 280 lek/cop 25 mars Shitje 450 cop x 450 lek/cop 28 mars Shitje 70 cop x 460 lek/cop 31 mars Gjendje ? Krkohet: a) T llogaritet kostoja e inventarit t vlefshm pr shitje. b) T llogaritet kostoja e inventarit n fund dhe kostoja e inventarit t shitur duke supozuar q shoqria prdor metodn e llogaritjes FIFO. c) Njsia ekonomikeX prdor metodn e kostos mesatare,mbi bazn e t dhnave t msiperme,t llogaritet kostoja e inventarit n fund (KIF) dhe kostoja e inventarit t shitur (KISH).

3- Njsia ekonomikeX prodhon raki.Gjat muajit tetor ka kto lvizje inventari: 2 tetor Gjendja n fillim 60 shishe x 70 lek 4 tetor Prodhuar 210 shishe x 55 lek 8 tetor Shitje 120 shishe x 100 lek 15 tetor Prodhuar 420 shishe x 60 lek 18 tetor Prodhuar 650 shishe x 65 lek 22 tetor Shitur 520 shishe x 95 lek 25 tetor Shitur 390 shishe x 90 lek 29 tetor Shitur 50 shishe x 95 lek 31 tetor Gjendje ? Krkohet: a) Njsia ekonomike X prdor metodn LIFO, t llogaritet KIF dhe KISH. b) T llogaritet KIF dhe KISH meqn se njsia prdor metodn FIFO pr llogaritjen e kostos s inventarit. c) duke prdorur metodat: LIFO, FIFO dhe metodn e kostos mesatare t ponderuar,t llogaritet dhe t shpjegohet ndikimi i secils metod n pasqyrn e t ardhurave dhe shpenzimeve si dhe n bilancin e njsis ekonomike.