KULLA E ROJES

1 QERSHOR 2011

L AJMERON MBRETERINE E JEHOVAIT

FUNDI I VARFERISE
Si?

8 KULLA E JROJES L M
AJM ERON BRET ERIN E E EHOVAIT

Tirazhi i cdo botimi: 42.162.000 KOPJE N E 188 GJUH E

JUNE 1, 2011

QELLIMI I KESAJ REVISTE, Kulla e Rojes, eshte te nderoje Perendine Jehova, Sundimtarin me te Larte te universit. Ashtu si ne kohet e lashta nga kullat e rojave mund te shihej se cpo ndodhte shume larg, edhe kjo reviste tregon, nen driten e profecive te Bibles, se cdomethenie kane ngjarjet boterore. Ajo i ngushellon njerezit me lajmin e mire se Mbreteria e Perendise, e cila eshte nje qeveri reale ne qiell, se shpejti do ti jape fund ligesise dhe do ta ktheje token ne nje parajse. Nxit besimin te Jezu Krishti, i cili vdiq qe te marrim jeten e perhershme dhe tani sundon si Mbreti i Mbreterise se Perendise. Kjo reviste botohet rregullisht nga Deshmitaret e Jehovait qe nga viti 1879 dhe eshte apolitike. Ajo ka si autoritet Biblen.

Ky botim nuk shitet. Ai botohet si pjese e nje vepre boterore te arsimimit biblik, qe perkrahet me kontribute vullnetare. Nese nuk tregohet ndryshe, citimet e Shkrimeve jane marre nga versioni ne gjuhen e sotme, Shkrimet e ShenjtaPerkthimi Bota e Re.

ARTIKUJT E KOPERTIN ES 3 Cdo te thote varferi e skajshme? 4 Perpjekje per ti dhene fund varferise 7 Lajm i mire per te varfrit

RUBRIKAT
12 16 18 19 24 Lexuesit pyesin . . . Meso nga Fjala e Perendise A ka shprese per te vdekurit? A e dini? Afrojuni PerendiseNgushellim per zemerthyerit Leter nga Madagaskari Mesojini femijet A je ndier ndonjehere i menjanuar?

& 26

GJITHASHTU N E K ET E NUM ER
9

& 13
20

Te jetosh me aq sa ke: Si tia dalesh? A ka Perendia nje organizate?

Kur u shkrua Bibla? 28 Enderroja nje jete mbi rrota 32 A do ta shkaterroje njeriu token?

 CDO TE THOTE VARFERI E SKAJSHME?

V
ARFERIA e skajshme te kercenon jeten. Do te thote te mos kesh sa duhet ushqim, uje dhe lende djegese, si edhe stre he, kujdes shendetesor e arsim te mjaftueshem. Ajo prek nje miliard njerez, afersisht sa e gjithe popullsia e kontinenteve amerikane. Prapeseprape ka shume njerez ne vende si Evropa Perendimore dhe Amerika e Veriut qe se kane njohur kurre dike ne varferi te skajshme. Le te njohim disa prej tyre. Mbarushimani jeton ne Ruande, Afrike, bashke me gruan dhe pese femijet. Femija i gjashte u vdiq nga malaria. Ai thote: Babait iu desh te na ndante token ne gjashte pjese. Parcela ime ishte kaq e vogel sa u detyrova te transferohesha me fa miljen ne qytet. Une dhe gruaja punojme si hamalle thasesh me gure dhe rere. Shtepia jone nuk ka dritare. Ujin e nxjerrim nga nje pus te rajoni i policise. Zakonisht hame nje vakt ne dite, por, kur skemi pune, nuk hame gjithe diten. Kur ndodh kjo, dal jashte, sepse si duroj dot renkimet e femijeve per ushqim. Biktori dhe Karmena jane kepucare. Ata jetojne ne nje qytet te thelle te Bolivise me pese femije. Jetojne me qira ne dho men e nje ndertese te rrenuar, te ndertuar me qerpic e. Catia prej llamarine u pikon dhe nuk kane energji elektrike. Shko lla ka aq shume nxenes, sa Biktorit iu desh tia bente vete nje banke vajzes, qe ajo te shkonte ne shkolle. Cifti duhet te ece 10 kilometra qe te prese dru per gatim dhe per zierjen e ujit te pijshem. Karmena thote: Nuk kemi banje, keshtu qe duhet te zbresim buze lumit, ku edhe lahemi, edhe hedhim plehrat. Shpesh femijet semuren. Fransisku dhe Ilidia jetojne ne nje zone rurale te Mozambi kut. Kater femije i kane gjalle, kurse njeri u ka vdekur nga malaria, pasi spitali nuk pranoi ta kuronte. Cifti kultivon aq oriz dhe patate te embla ne aren e vogel, sa te siguroje ushqim per tre muaj. Fransisku thote: Nganjehere nuk bie shi ose hajdu tet na i vjedhin prodhimet, keshtu qe fitoj ca para duke prere e
KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

Karmena me dy femije te saj duke nxjerre uje nga lumi

 shitur listela bambuje per ndertim. Gjithashtu mbledhim dru zja rri ne pyll, qe eshte dy ore larg ne kembe. Une dhe gruaja sjellim nga nje ngarkese secili, nje per gatim gjate javes dhe nje per ta shitur. Shume veta mendojne se menyra si qeveriset bota eshte teper e gabuar dhe e padrejte, perderisa 1 ne 7 njerez jetojne si Mbarushi mani, Biktori dhe Fransisku, kurse miliarda te tjere gezojne begati perrallore. Disa jane perpjekur te bejne dicka per kete. Artikulli pas ardhes do te shqyrtoje perpjekjet dhe shpresat e tyre.

PERPJEKJE PER TI DHENE FUND VARFERISE T

E PASURIT tashme i kane dhene fund var feriseper veten e tyre. Por perpjekjet per ta cliruar tere njerezimin nga varferia, kane deshtuar gjithmone. Pse? Sepse te pasurit ne pergjithesi nuk duan qe dikush ose dicka tua cenoje rehatine. Mbreti Solomon i Izraelit te lashte, shkroi: Pashe lotet e te shtypurve, por qe skishin asnje ngushellues. Fuqia ishte ne anen e shtypesve te tyre.Eklisiastiu 4:1. A munden njerezit me ndikim dhe fuqi ta ndryshojne shoqerine e ta eliminojne varferi ne boterore? Solomoni u frymezua te shkru ante: Ja, cdo gje ishte kotesi dhe nje rropatje pas eres. Ajo qe eshte bere e shtrember smund te drejtohet. (Eklisiastiu 1:14, 15) Kete e ilu strojne mire perpjekjet e sotme per ti dhene fund varferise.

Teori begatie per te gjithe Ne shekullin e 19-te, teksa disa kombe vinin pasuri perrallore nepermjet industrise
8

dhe tregtise, disa njerez me ndikim i kushtu an vemendje te vecante c eshtjes se varferise. A mund te shperndaheshin me me barazi bu rimet e tokes? Disa nxoren teori se socializmi ose komuni zmi mund te krijonte nje shoqeri nderkombe tare pa klasa, ku pasuria te shperndahej me drejtesi. Sigurisht, te pasurit nuk i kaperdine dot keto ide. Prapeseprape, u pranua gjeresisht parulla: Secili sipas aftesive, secilit sipas nevo jave. Shume shpresuan qe socializmi te perqa fohej nga te gjitha kombet, dhe keshtu bota te behej utopi. Disa kombe te pasura i pervetesu an disa aspekte te socializmit dhe themeluan shtete te fuqishme ekonomikisht qe premtuan te kujdeseshin per gjithe qytetaret nga djepi ne varr. Ato pretendojne se e kane zhdukur varferine jetekercenuese mes popujve te tyre. Gjithsesi, socializmi nuk e arriti kurre syni min e tij per nje shoqeri joegoiste. Doli i pa arritshem synimi qe qytetaret te punonin ne

KULLA E ROJES
A deshiron me shume informacion ose nje stu dim biblik falas ne shtepi? Te lutemi, dergoja kerkesen tende Deshmitareve te Jehovait, ne nje nga keto adresa. Nese deshiron nje liste te plote me adresat, shih kete faqe Interneti: www.watchtower.org/address.
L AJM ERON M BRET ERIN E
E JEHOVAIT

Afrika e Jugut: Private Bag X2067, Krugersdorp, 1740. Australi: PO Box 280, Ingleburn, NSW 1890. Belgjike: rue dArgile-Potaardestraat 60, B-1950 Kraainem. Britani: The Ridgeway, London NW7 1RN. France: BP 625, F-27406 Louviers Cedex. Greqi: Kisias 77, GR 151 24 Marousi. Gjermani: 65617 Selters. Itali: Via della Bufalotta 1281, I-00138 Rome RM. Kanada: PO Box 4100, Georgetown, ON L7G 4Y4. Kroaci: PP 58, HR-10090 Zagreb-Susedgrad. Norvegji: Gaupeveien 24, NO-1914 Ytre Enebakk. Rumani: PO Box 132, OP 39, Bucure sti. Slloveni: pp 22, SI-1241 Kamnik. Suedi: PO Box 5, SE-732 21 Arboga. Shqiperi: PO Box 118, Tira ne. Shtetet e Bashkuara te Amerikes: 25 Columbia Heights, Bro oklyn NY 11201-2483. Turqi: PO Box 23, Ferikoy, 34378 Istanbul.

The Watchtower (ISSN 0043-1087) is published semimonthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; M. H. Larson, President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 112012483. Periodicals Postage Paid at Brooklyn, NY, and at additional mailing oices. POSTMASTER: Send address changes to Watchtower, 1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299. 5 2011 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. All rights reserved. Printed in Germany. Druck und Verlag: Wachtturm Bibel- und Traktat-Gesellschaft der Zeugen Jehovas, e. V., Selters/Taunus. Verantwortliche Redaktion: Ramon Templeton, Selters/Taunus.

Vol. 132, No. 11

Semimonthly

ALBANIAN

 dobi te komunitetit e jo per veten e tyre. Disa ve nuk u erdhi mire qe duhej te punonin per te varfrit, duke thene se masat bujare i benin disi pertace te varfrit. Fjalet e Bibles kane dale te verteta: Nuk ka asnje njeri te drejte ne toke, qe vazhdon te beje te miren dhe te mos me katoje. . . . Perendia i vertete i beri njerezit te drejte, por ata kane kerkuar marifete te shumta.Eklisiastiu 7:20, 29. Nje shprese tjeter quhej Endrra amerikane endrra e nje vendi ku cdokush qe punon fort mund te begatohet. Ne mbare boten, shu me kombe pervetesuan demokracine, siper marrjen e lire dhe tregtine e lire, qe dukeshin se i pasuruan Shtetet e Bashkuara. Por jo te gji tha kombet mund ta realizonin Endrren ame rikane, sepse pasuria e Amerikes se Veriut nuk vinte vetem nga sistemi politik. Burimet e ster medha natyrore dhe kalimi me lehtesi ne rru get nderkombetare tregtare, luanin rol te re ndesishem. Pervec kesaj, sistemi ekonomik boteror qe eshte konkurrues, nuk nxjerr vetem fitues qe begatohen, por edhe humbes qe vu ajne. A eshte e mundur qe kombet e begata ti ndihmojne ato qe jane ende te varfra?

Evropen Perendimore dhe varferia jetekerce nuese nisi te venitej. A ishte kjo menyra per ti dhene fund varferise mbareboterore? Suksesi i Planit Marshall beri qe qeveria e SHBA-se ta zgjeronte ne mbare boten ndih men ndaj vendeve te varfra, duke i ndihmuar te zhvillonin bujqesine, shendetesine, arsimin dhe transportin. Motivi ishte interesi vetjak, sic u pranua hapur nga Shtetet e Bashkuara. Edhe vende te tjera jane perpjekur ta zgjerojne ndikimin e tyre duke u ofruar ndihma vende ve te ndryshme. Gjashtedhjete vjet me vone, pasi shpenzuan shume here me teper se Plani Marshall, rezultatet ishin zhgenjyese. Eshte e vertete se disa kombe, qe me pare ishin te var fra, kane vene pasuri te jashtezakonshme, ve canerisht ne Azine Lindore. Por, ne vende te tjera, edhe pse ndihmat e ulen vdekshmerine e femijeve dhe e rriten numrin e atyre qe shko nin ne shkolle, shume kombe mbeten ne var feri te skajshme.

Plani Marshall: A i dha fund varferise? Pas Luftes II Boterore, Evropa ishte e rrenuar dhe shume popuj te saj ndiheshin te kercenu ar nga uria. Qeveria e SHBA-se shqetesohej per perhapjen e socializmit ne Evrope. Prandaj, per kater vjet, ajo dha sasi te pallogaritshme parash qe te rikthente industrine dhe bujqesi ne ne vendet qe do te pranonin politikat e SHBA-se. Ky Program per Rimekembjen e Evropes, i njohur si Plani Marshall, u konside rua i suksesshem. Ndikimi amerikan u rrit ne

Ndihma e huaj: Pse doli zhgenjyese? Te ndihmoje kombet e mjeruara te dilnin nga varferia, ishte me e veshtire se te ndihmo je kombet e pasura te rimekembeshin nga lu fta. Evropa kishte tashme industri, tregti dhe transport. Ekonomia kishte nevoje vetem te ri mekembej. Ne vendet e varfra, edhe pse ndih ma e huaj ndertoi rruge, shkolla dhe klinika, njerezit ishin ende ne varferi te skajshme, sepse u mungonin bizneset, burimet natyrore dhe lidhjet me rruget tregtare. Ciklet e varferise jane komplekse dhe nuk nderpriten kollaj. Per shembull, semundjet shkaktojne varferi dhe varferia shkakton se mundje. Femijet e kequshqyer dobesohen kaq

TANI BOTOHET NE 188 GJUHE: afrikanse, ajmare, ako le, amharike, angleze67 (edhe ne braile), arabe, arme ne, armene (perendimore), azerbajxhane, azerbajxhane (alfabet cirilik), baule, bengale, bikole, bislame, bullgare, cebuane, cibembe, ceke7, cikeve, citonge, cukeze, da neze7, eke, estone, eve, nlandeze7, xhiane, frenge687, ga, greke, grenlandeze, guarane, gujarate, gune, gjeorgjiane, gjermane67, hause, hebraike, hiligainone, hindi, hiri-motu, holandeze67, hungareze67, igbo, iloke, indoneziane, islandeze, isoke, italiane67, japeze, japoneze67, jorube, kamboxhiane, kanade, kazake, kecua (e Ajakucos), ke cua (e Ankashit), kecua (e Bolivise), kecua (e Kuskos), ki cua, kikaonde, kikongo, kikuju, kilube, kimbundu, kineze

(tradicionale)7 (regjistrime audio vetem ne mandarin), kineze (e thjeshtuar), kiniaruande, kirgize, kiribate, kirundi, kongoleze, koreane67, kreole e Haitit, kreole e Maurikise, kreole e Sejsheleve, kroate, kvangali, kvaniama, letone, lingale, lituane, lugande, lunde, luo, luvale, maja, malagase, malajalame, malteze, maqedonase, marate, marshalleze, mikse, mizo, mjanmar, more, ndebele, ndonge, nepaleze, nianeke, niueane, norvegjeze67, nzeme, oromo, osetiane, otetela, palauane, pangasinane, papiamento (e Kurasaos), perse, pixhine e Ishujve Solomon, polake67, ponapeane, portugeze687, punjabe, rarotongane, rumune, ruse67, samoane, sango, sepede, serbe, serbe (alfabet romak), sesote, siloze, sinhaleze, sllovake, sllovene, spanjo-

lle67, sranantonge, suahile, suati, suedeze7, shone, shqipe, tagaloge7, tahitiane, tajlandeze, tamile, tatare, teluge, tetume, tigrinia, tive, tok-pisine, tongane, totonake, tsonge, tsvane, tshilube, tumbuke, turke, tuvaluane, tviane, tzotzile, ukrainase, umbundu, urdu, urunde, uzbeke, valisiane, varaj-varaj, vende, vietnameze, volaite, xhose, zande, zapoteke (e istmit), zulu
6 Disponohen edhe CD. 8 Disponohen edhe CD (formati MP3). 7 Disponohen edhe regjistrime n e audio n e sitin www.jw.org.

 shume fizikisht e menderisht, sa kur rriten, nuk mund te kujdesen per femijet e tyre. Gjithashtu, kur vendet e pasura shkarkojne ushqim me teprice si ndihme per vendet e varfra, bujqit dhe tregtaret e vegjel falimentoj ne, duke e thelluar keshtu varferine. Kur u ja pin para qeverive te vendeve te varfra, kjo mund te nise nje cikel te ri: ndihma vidhet me lehtesi, prandaj ajo mund te coje ne korrupsi on dhe korrupsioni mund te coje ne varferi te metejshme. Ne thelb, ndihma e huaj nuk sjell rezultat, sepse nuk kuron shkakun themelor te varferise.

Shkaku i varferise Varferia e skajshme vjen kur kombet, qeveri te dhe individet veprojne vetem per te nxitur dhe mbrojtur interesat vetjake. Per shembull, qeverite e vendeve te pasura nuk i japin shume

perparesi fundit te varferise boterore, sepse zgjidhen ne menyre demokratike dhe duhet tua plotesojne nevojat votuesve. Keshtu, ato nuk i lejojne bujqit e vendeve te varfra tua she sin prodhimet vendeve te pasura, qe bujqit e vendeve te pasura te mos e humbin biznesin e tyre. Gjithashtu, sundimtaret e vendeve te pasura u japin subvencione ose ndihma financi are te majme bujqve te tyre qe ti ndihmojne te shesin me shume se bujqit e vendeve te varfra. Eshte e qarte se shkaku i varferiseprirja e njerezve dhe qeverive per te mbrojtur interesat vetjakee ka origjinen nga njeriu. Ja si e pershkroi shkrimtari biblik Solomon: Njeriu ka sunduar mbi njeriun ne dem te tij.Eklisiastiu 8:9. Cfare shprese ka per fundin e varferise? A ka ndonje qeveri qe mund ta ndryshoje natyren njerezore?

Nje ligj kunder varferise

Perendia Jehova i dha kombit te lashte te Izraelit nje sere ligjesh dhe bindja ndaj tyre do ta parandalonte ne nje mase te madhe varferine. Sipas Ligjit, cdo familje, pervec fisit prifteror te Levit, merrte nje trashegimi toke. Trashegimia e familjes ishte e sigurt, pasi toka nuk mund te shitej pergjithmone. Cdo 50 vjet, e gjithe toka i duhej kthyer pronarit fillestar ose familjes se tij. (Levitiku 25:10, 23) Nese dikush e shiste token per shkak te nje semundjeje, katastrofe ose nga dembelizmi, ajo i duhej kthyer atij pa pagese vitin e Jubileut. Asnje familje nuk fundosej ne varferi per breza me radhe. Nje mase tjeter e meshirshme ne Ligjin e Perendise e lejonte dike qe vuante, ta shi ste veten ne skllaveri. Ai do te merrte para dhenie tere cmimin e shitjes, qe te shlyen te borxhet. Nese nuk do ta riblente veten deri vitin e shtate, ai duhej te lirohej e ti jepej fare dhe bageti qe te fillonte serish te merrej me bujqesi. Pervec kesaj, nese nje i varfer duhej te merrte para hua, Ligji i ndalonte izraelitet te jepnin hua me inte res. Gjithashtu, Ligji i urdheronte njerezit te mos i korrnin deri ne cepa arat, qe te varfrit te mund te mblidhnin prodhimet e mbetura. Keshtu, asnje izraelit nuk detyro hej te lypte.Ligji i perterire 15:1-14; Levitiku 23:22. Gjithsesi, historia ka treguar se disa izra elite rane ne varferi. Pse ndodhi kjo? Izra eli nuk iu bind Ligjit te Jehovait. Si pasoje, ashtu si ne mjaft vende, disa u bene pro nare te pasur tokash dhe te tjere u bene varfanjake pa toke. Varferia hyri mes izra eliteve, sepse disa individe shperfillen Li gjin e Perendise dhe vune interesat vetjake perpara te te tjereve.Mateu 22:37-40.

 LAJM I MIRE PER TE VARFRIT

F
JALA E PERENDISE na siguron: I varfri nuk do te harrohet pergjithnje. (Psalmi 9: 18) Gjithashtu, Bibla thote per Krijuesin tone: Ti hap doren dhe ploteson deshiren e cdo kri jese. (Psalmi 145:16) Kjo shprese qe na jep Fjala e Perendise nuk eshte vetem enderr. Pere ndia i Plotfuqishem mund te siguroje ate qe nevojitet qe ti jape fund varferise. Per cfare kane nevoje te varfrit? Nje ekonomiste afrikane tha se idealja per vendet e varfra eshte nje diktator mireda shes. Kjo nenkupton se per ti dhene fund varferise, nevojitet dikush qe ka fuqi per te ve pruar dhe miredashje per tu kujdesur. Mund te shtojme se sundimtari qe mund ti jape fund varferise per te gjithe, duhet te jete su ndimtar i tere tokes, sepse shpesh varferia e skajshme vjen nga pabarazia mes kombeve. Pervec kesaj, nje sundimtar qe mund ti jape fund varferise duhet te jete ne gjendje te ndre qe shkakun e sajnatyren egoiste qe kemi si njerez. Ku mund te gjendet ky sundimtar ideal? Perendia e dergoi Jezu Krishtin me nje lajm te mire per te varfrit. Kur Jezui u ngrit qe te le xonte caktimin qe i kishte dhene Perendia, ai tha: Fryma e Jehovait eshte mbi mua, sepse ai me mirosi qe tu shpall lajmin e mire te varferve.Luka 4:16-18. se, prirjen tone te trasheguar per te vepruar me egoizem. Le ti shqyrtojme keto tri aspekte te lajmit te mire. 1. Autoriteti i Jezuit mbi tere kombet. Fjala e Perendise thote per Jezuin: Atij iu dha su ndim, . . . qe ti sherbenin gjithe popujt, ko mbet dhe gjuhet. (Danieli 7:14) E perfytyroni dot sa te mira do te sjelle nje qeveri e vetme mbi tere njerezimin? Nuk do te kete me kon ikte dhe luftera per burimet e tokes. Te gjithe do ti gezojne gjerat me barazi. Vete Jezui na si guroi se do te ishte Sundimtar i botes dhe do te kishte fuqi per te vepruar. Ai shpalli: Me eshte dhene cdo autoritet ne qiell dhe ne toke. Mateu 28:18. 2. Dhembshuria e Jezuit per te varfrit. Gja te gjithe sherbimit ne toke, Jezui veproi me dhembshuri ndaj te varferve. Per shembull, nje grua qe e kishte harxhuar gjithe pasurine e saj per tu kuruar, i preku rroben Jezuit me shpresen se do te sherohej. Ajo kishte 12 vjet me rrjedhje gjaku dhe pa dyshim qe vuante nga nje anemi e rende. Sipas Ligjit, ajo do ta bente te papaster kedo qe prekte. Por Jezui u tregua miredashes me te. Ai i tha: Bije, besimi yt te sheroi. Shko ne paqe dhe qofsh shendo she, sepse semundja jote e rende kaloi.Marku 5:25-34. Mesimet e Jezuit kane fuqi tua ndryshojne zemren njerezve. Keshtu, edhe ata mund te shfaqin dhembshuri. Per shembull, shqyrtoni pergjigjen qe i dha Jezui nje burri qe donte te dinte si ta kenaqte Perendine. Burri ishte i vete dijshem se Perendia do qe ta duam te afermin, por e pyeti Jezuin: Kush eshte ne te vertete i afermi im? Ne pergjigjen qe dha, Jezui beri ilustrimin e famshem per nje njeri qe po udhetonte nga
KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

Cfare eshte lajmi i mire? Perendia e ka emeruar Jezuin Mbret. Ky eshte vertet lajm i mire. Ai eshte Sundimtari ideal qe ti jape fund varferise, sepse (1) do te sundoje mbi tere njerezimin dhe ka fuqi per te vepruar; (2) vepron me dhembshuri per te var frit e i meson dishepujt te kujdesen per ta, si dhe (3) mund ta eliminoje shkakun e varferi-

 Jerusalemi per ne Jeriko, te cilin e grabiten dhe e lane gjysme te vdekur. Nje prift qe po zbri ste neper ate rruge, vazhdoi ne anen tjeter. Nje levit veproi po njesoj. Neper ate rruge po udhetonte edhe nje samaritan. Kur kaloi prane tij, ai e pa dhe, [u shty] nga keqardhja. Ia lidhi plaget burrit, e coi ne nje han dhe pagoi han xhiun qe te kujdesej per te plagosurin. Jezui pyeti: Cili nga keta te tre . . . u be i aferm i nje riut qe ra ne duart e kusareve? Pergjigjja ishte: Ai qe veproi me meshire. Atehere Jezui tha: Shko e bej njelloj edhe ti.Luka 10:25-37. Njerezit qe behen Deshmitare te Jehovait, i studiojne keto mesime te Jezuit dhe ndry shojne qendrim ne lidhje me ndihmen qe du het tu japin nevojtareve. Per shembull, nje shkrimtare letoneze shkroi ne librin e saj Grate ne burgjet sovjetike (anglisht), per semundjen qe kishte teksa punonte ne kampin e punes ne Potma, ne mes te viteve 60. Gjate gjithe ko hes kur isha e semure, [Deshmitaret] u tregu an infermiere te palodhura. Skisha ku te gjeja kujdes me te mire. Pastaj shtoi: Deshmitaret e Jehovait e shohin si detyre te ndihmojne kedo, pavaresisht nga feja a kombesia. Ne Ankon, Ekuador, ra nje krize financiare qe i la disa Deshmitare te Jehovait pa pune dhe pa te ardhura. Atehere, Deshmitaret e tje re gjeten nje menyre si te fitonin para per ta. Ata pergatitnin ushqim qe tua shisnin peshka tareve qe ktheheshin nga nje nate peshkimi (fotografia ne te djathte). Te gjithe ne kongre gacion bashkepunuan, edhe femijet. Ata fillonin ne oren nje te mengje sit, qe ushqimi te ishte gati kur te mberrinin barkat ne kater te me ngjesit. Parate qe fitonin, Deshmita ret i ndanin sipas nevojave te gjithsecilit. Pervoja te tilla tregojne se she mbulli dhe mesimet e Jezuit kane vertet fuqi tua ndryshojne qendri min njerezve ne lidhje me ndihmen qe duhet tu japin nevojtareve.
8
KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

3. Fuqia e Jezuit per te ndryshuar natyren njerezore. Prirja e njerezve per te vepruar me egoizem eshte nje fakt qe pranohet bote risht. Bibla e quan mekat. Edhe apostulli Pavel shkroi: Ne rastin tim zbulova kete ligj: kur dua te bej ate qe eshte e drejte, ajo qe eshte e keqe, eshte brenda meje. Pastaj shtoi: Kush do te me cliroje nga trupi qe i nenshtrohet kesaj vde kjeje? Faleminderit Perendise nepermjet Jezu Krishtit. (Romakeve 7:21-25) Ketu Pavli po thoshte se si Perendia, nepermjet Jezuit, do ti clironte adhuruesit e vertete nga prirjet e tra sheguara mekatare. Nje prej ketyre eshte ego izmi, shkaku rrenjesor i varferise. Si do te ndodhte kjo? Pak pasi Jezui u pagezua, Gjon Pagezori e prezantoi ate me keto fjale: Shihni, Qengji i Perendise qe heq mekatin e botes! (Gjoni 1: 29) Se shpejti toka do te mbushet me njerez qe jane cliruar nga mekati i trasheguar, edhe nga prirja per te rendur pas interesave vetjake. (Isa ia 11:9) Jezui do ta kete eliminuar shkakun e varferise. Cfare gezimi eshte te mendojme thelle per kohen kur te gjithe do ti kene gjerat qe u nevo jiten! Fjala e Perendise thote: Kane per tu ulur secili nen hardhine e vet dhe nen fikun e vet, dhe askush nuk do ti trembe. (Mikea 4:4) Keto fjale pershkruajne ne menyre poetike kohen kur te gjithe do te kene pune te kenaqshme, si guri dhe mundesi te pakufishme per te gezuar nje bote pa varferi ne lavdi te Jehovait.

 SI TIA DALESH? E

TE JETOSH ME AQ SA KE

ZEME se ke nje tullumbace te shpuar dhe ke per detyre ta mbash te fryre. Si do tia beje? Per aq kohe sa sasia e ajrit qe i fryn bre nda eshte pak a shume e njejte me ate qe del nga e shpuara, tullumbacja do te qendroje e fryre. Ne thelb, kjo shpjegon se cdo te thote te je tosh me aq sa ke. Te ardhurat e tua mund te krahasohen me ajrin qe fut ne tullumbace. Kurse shpenzimet jane si ajri qe del nga e shpuara. Veshtiresia eshte: te mos lejosh qe shpenzimet te jene me te medha sesa te ardhurat. Edhe pse ky koncept duket i lehte, ta vesh ne praktike dhe te nxjerresh dobi prej tij nuk eshte dhe aq e lehte. Njerezit do ti kursenin vetes shume probleme financiare vetem nese do te perpiqeshin te ndiqnin kete koncept. Si tia dalesh? Ku mund te gjejme udhezime qe funksionojne vertet? Ne kete drejtim, Bibla eshte nje burim informacionesh mjaft te do bishme. Le te shohim shkurtimisht se cfare na thote.

vete nese keto parime mund te te ndihmojne te jetosh me aq sa ke.

Bej nje plan ose buxhet. Qe ti admini-

strosh parate si duhet, eshte mire te dish sa jane te ardhurat e tua dhe si i shpenzon. Bibla thote: Planet e atij qe ngulmon, sjellin me si guri perfitim, por kush eshte i nxituar, me siguri shkon drejt skamjes. (Proverbat 21:5) Disa perdorin metoden e thjeshte te zarfe ve. Cdo zarf perben nje kategori shpenzi mesh, per shembull Ushqimet, Qiraja ose Veshjet. Pavaresisht nese perdor kete meto de te thjeshte ose ndonje me te detajuar, e re ndesishme eshte qe ta dish se ku shkojne pa rate e tua, duke vene gjithmone te radhe te pare nevojat e jo lukset. zhvillim lakmojne gjerat qe kane ata ne ve ndet e industrializuara. Shume tundohen te kene gjerat me te cilat krekoset fqinji. Kjo mund te jete nje gracke. Ndoshta as fqinji nuk i perballon dot financiarisht gjerat me te cilat krekoset. Pse te ndjekim te tjeret ne ma rrezine e tyre dhe te perfundojme ne proble me financiare? Bibla paralajmeron: Njeriu lakmues i kamjes vrapon te pasurohet e sdi
KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

Mos lakmo. Shume njerez ne vendet ne

Parime biblike qe do te na ndihmojne Bibla ka mjaft parime praktike qe mund tju ndihmojne te administroni te ardhurat. Do te shqyrtojme vetem disa prej tyre. Shqyrtoje

 se do ta mbuloje skamja.Proverbat 28:22, Simon Filipaj.

Bej nje jete te thjeshte. Jezui i keshilloi

ithtaret e tij ta mbanin syrin te thjeshte. (Mateu 6:22) Kur i con syte te karkalecat e de tit dhe te vera e mire, nderkohe qe mezi te da lin parate per sardele e uje, mund te rreno hesh kollaj financiarisht. Sipas nje raporti te Bankes Aziatike te Zhvillimit, gati nje e treta e filipinasve dhe me shume se gjysma e indi aneve, jetojne nen nivelin e varferise, qe eshte rreth 1 euro ne dite. Kur te ardhurat jane kaq te pakta, eshte e mencur te perqe ndrohesh te gjerat e domosdoshme. Megjith ate, edhe ne vende me te pasura, i njejti pa rim mund ti ndihmoje njerezit te shmangin shume probleme financiare.

Diskutojme me hollesi shumen qe mund te shpenzojme

karten e kreditit, shpesh blej me shume sesa kur blej me para ne dore. Kur me duhet te pa guaj faturat, me shkaterrohet gjithe buxheti. Sa e mencur eshte te jemi shume, shume te kujdesshem ne perdorimin e kredive qe me rren kollaj!2 Mbreterve 4:1; Mateu 18:25.

Kenaqu me gjerat e domosdoshme.

Kjo lidhet ngushte me keshillen per te bere nje jete te thjeshte. Bibla jep kete keshille te 1 Timoteut 6:8: Nese kemi cte hame, cte ve shim e ku te futim koken, le te kenaqemi me kaq. Disa nga njerezit me te lumtur ne bote nuk kane shume para, megjithate kena qen me ate qe kane, dhe ketu futen jo vetem gjerat materiale, por edhe dashuria e familjes dhe e miqve.Proverbat 15:17.

Kurse para se te blesh. Megjithese

Shmang borxhet e panevojshme. Sa

e vertete eshte kjo thenie biblike: I pasuri su ndon mbi te vobektet, dhe huamarresi eshte sherbetor i huadhenesit. (Proverbat 22:7) Megjithese ka rrethana kur hyrja ne borxh mund te duket e pashmangshme, ata qe ma rrin borxh vetem per te blere dicka qe deshi rojne, nga ana financiare shpesh e gjejne ve ten si te lidhur me zinxhire. Kjo eshte me se e vertete sidomos me kartat e kreditit. Revista Time shkruante: Sapo na bie ne dore karta e kreditit, e humbasim komplet arsyen. Eri ku, qe jeton ne Filipine, thote: Kur perdor
KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

mund te duket teori e vjeter, te kursejme para se te blejme, eshte ne fakt nje nga menyrat me te mencura per te shmangur problemet financiare. Kjo i mban shume njerez larg bor xhit dhe plageve te tij, si interesat e larta qe e rritin cmimin e cdo gjeje qe blen. Ne Bibel, milingonat cilesohen si te mencura sepse mbledhin zahirete e veta gjate te korrave per ti perdorur ne te ardhmen.Proverbat 6: 6-8; 30:24, 25.

Te mesojme nga te tjeret Te gjitha keshillat biblike qe shqyrtuam, mund te duken parimisht te shkelqyera, por, a i ndihmojne vertet njerezit te shtrijne kembet sa kane jorganin? Le te shohim se cfare tregon pervoja e disave qe i kane ndjekur keto keshi lla dhe i kane perballuar me sukses veshtiresi te financiare. Diosdadoja, baba i kater femijeve, pranon se kriza financiare e koheve te fundit ia ka bere me te veshtire tia plotesoje nevojat fa-

10

 miljes. Megjithate ia di vleren buxhetit. Pla nifikoj se si do te shpenzoj cdo qindarke qe fi toj,thote ai.Mbaj shenim se si i harxhoj parate. Daniloja ndjek te njejtin parim. Biz nesi i vogel qe kishte me gruan, falimentoi. Megjithate, duke bere me kujdes nje buxhet, arrijne te sigurojne gjerat e nevojshme. Ai tho te: E dime sa para do te futim ne shtepi cdo muaj dhe sa do te harxhojme per shpenzimet e rregullta. Duke ditur kete, diskutojme me hollesi se sa mund te shpenzojme per gjera te tjera. Per tiu permbajtur buxhetit, disa e kane pare te nevojshme te mos shpenzojne shume ne disa gjera. Mirna, nje e ve me tre femije, thote: Ne vend qe te perdorim transportin publik, une dhe femijet tani shkojme ne ke mbe ne mbledhjet e krishtere. Mirna eshte perpjekur tu mesoje femijeve vleren e nje jete te thjeshte. Ajo thote: Jam perpjekur te le nje shembull te mire duke zbatuar pari min e 1 Timoteut 6:8-10, qe tregon se sa e re ndesishme eshte te kenaqesh me ate qe ke. Geraldi, baba i dy femijeve, ka bere te njej ten gje. Ai thote: Gjate studimit biblik qe bej me si familje, shqyrtojme pervoja te te kri shtereve qe jane te perqendruar ne ate qe ka vertet rendesi: gjerat qe lidhen me marredhe-

Ne vend qe te perdorim transportin publik, tani shkojme ne kembe ne mbledhjet e krishtere

nien e tyre me Perendine. Rezultatet jane in kurajuese, sepse femijet nuk perplasin kembet per gjera qe nuk jane shume te rendesishme. Xhaneta eshte beqare dhe sherben vullne tarisht ne kohe te plote si mesuese biblike ne Filipine. Kohet e fundit humbi punen, por vazhdon te jetoje me ate qe ka. Kete e arrij duke ushtruar ve tekontroll dhe duke per dorur sa me mire parate dhe gjerat qe kam,tho te ajo.Ne vend qe te shkoj ne qendra tregtare, kerkoj dyqane qe ofrojne cmime me te mira. Pse ti blej me shtrenjte gjerat kur mund ti gjej me lire? Gjithashtu i shmang blerjet impulsive. Xhaneta kupton sa e mencur I shmang eshte nga ana praktike te blerjet kursesh qe me perpara. impulsive Nese me teprojne para, sikur edhe shuma te vogla,thote ajo,i kur sej qe te kem dicka menjane nese me del nje shpenzim i papritur. Ne lidhje me kartat e kreditit, Eriku qe per mendem me pare, thote: Ia kam ndaluar ve tes perdorimin e kartes se kreditit, pervecse ne raste urgjente. Diosdadoja eshte me se da kord: Qe ta mbaj veten nen kontroll, zako nisht e le karten e kreditit ne zyre.

Mund te jetosh me aq sa ke Po, shume njerez kane pare se, edhe pse Bi bla eshte liber qe perqendrohet me teper ne c eshtjet qe lidhen me Perendine, ajo ofron edhe keshilla per mireqenien tone fizike. (Proverbat 2:6; Mateu 6:25-34) Duke zbatuar pari met biblike te trajtuara ne kete artikull dhe duke mesuar nga te tjeret qe kane nxjerre dobi prej tyre, edhe ti mund te jetosh me aq sa ke. Kjo mund te te kurseje mjaft probleme dhe ankthe nga te cilat vuajne miliona njerez sot.
KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

11

LEXUESIT PYESIN . . .
A shkojne ne qiell gjithe te krishteret besnike?
fjale te Jezuit qe te japin zemer: Perendia e deshi aq shume boten, sa dha Birin e tij te ve temlindur, qe kushdo qe tregon besim tek ai, te mos shkaterro het, por te kete jete te perher shme. (Gjoni 3:16) A donte te thoshte Jezui se te gjithe adhu ruesit besnike te Atit te tij, Pere ndise Jehova, do te shkonin ne qiell qe te gezonin jeten e per hershme e te ishin vertet te lumtur? Ver re kete thenie te Jezuit qe te ve ne mendime: Askush nuk eshte ngjitur ne qiell, pervec atij qe zbriti nga qielli, Birit te njeri ut. (Gjoni 3:13) Kjo nenkupton se adhuruesit besnike te se kaluares, si: Noeja, Abrahami, Moi siu dhe Davidi nuk kishin shkuar ne qiell. (Veprat 2:34) Atehere, ku shkuan te gjithe ata? E thene shkurt, besniket e koheve te lashta jane ne varr, ne gjumin e vdekjes, te pavetedijshem, duke pritur ringjalljen.Eklisiastiu 9:5, 6; Veprat 24:15. Jezui eshte i pari qe tha se disa do te jetonin ne qiell pas vdekjes. Ai u tha apostujve se do tu per gatiste nje vend ne qiell. (Gjoni 14: 2, 3) Kjo ishte dicka e re per popullin e Perendise. Me vone, apostulli Pavel shpjegoi se, pas vdekjes dhe ri ngjalljes ne qiell, Jezui peruroi per dishepujt nje udhe te re e te gjalleudhe ku nuk kishte kaluar asnje njeri me pare.Hebrenjve 10:19, 20. A do te thote kjo se qe nga ajo kohe te gjithe besniket do te shkonin ne qiell? Jo, pasi ringjallja ne qiell lidhet ngushte me nje caktim qe u jepet vetem disa njerezve. Gjate mbremjes se fundit qe kaluan se bashku, Jezui u tha apostujve se do te uleshin ne frone qe te gjykonin ne Mbreterine e
12
KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

Mjaft veta kane lexuar keto

tij qiellore. Keshtu qe sundimi bashke me Jezuin ne qiell do te ishte caktimi i tyre.Luka 22:28-30. Pervec apostujve, edhe njerez te tjere do te merrnin kete caktim te mrekullueshem. Ne nje vegim, apostulli Gjon pa Jezuin me nje grup te ri ngjallurish ne qiell qe pershkruhen si nje mbre teri dhe prifterinj qe mbreterojne mbi token. (Zbulesa 3:21; 5:10) Sa veta ishin? Ashtu si ne cdo qeveri, vetem nje numer i kufizuar njerezish qeverisin. Po njesoj eshte edhe me kete Mbreteri qiellore. Jezui, Qengji i Perendise, sundon me 144.000 bashkesundimtare te blere nga gjiri i njerezimit.Zbulesa 14:1, 4, 5. Eshte e vertete se 144.000 jane pak, krahasuar me numrin e te gjithe besnikeve ne te kaluaren dhe tani. Por kjo kuptohet, pasi keta 144.000 veta ringjallen ne qiell qe tu caktohet nje pune speci fike e shenjte. Nese do te ndertoje nje shtepi, a do te merrje ne pune te gjithe ndertuesit e afte ne zonen tende? Jo. Do te te duheshin vetem aq sa e kerkon puna. Njesoj, Perendia nuk i zgjedh te gjithe besniket per privilegjin unik qe te sundoj ne me Krishtin ne qiell. Kjo qeveri qiellore do te permbushe qellimin fillestar te Perendise per njerezimin. Jezui dhe 144.000 bashkesundimtaret e tij do te mbikeqy rin shnderrimin e tokes ne nje parajse globale, ku nje numer tejet i madh besnikesh do te jetojne te lumtur pergjithmone. (Isaia 45:18; Zbulesa 21: 3, 4) Ketu do te perfshihen ata qe jane ne kujte sen e Perendise, te cilet do te ringjallen.Gjoni 5: 28, 29. Cdo adhurues besnik i Jehovait, ne te kaluaren a tani, mund te marre dhuraten e mrekullue shme te jetes se perhershme. (Romakeve 6:23) Pak veta do te marrin jeten ne qiell per nje caktim te vecante, kurse shumica derrmuese do te jetoje ne toke ne nje parajse mbareboterore.

REGULLI shihet kudo ne krijimin e Pere ndise. Per shembull, qeliza e thjeshte e majase eshte nje mrekulli organizimi. Ajo ka gati te njejtin numer pjesesh sa nje aero plan Boing-777. Megjithate, te gjithe perberesit kane nje vend te percaktuar dhe qendrojne ne nje sfere me diameter pese mikrone1. Ndryshe nga aeroplanet, qeliza e majase mund te riprodhohet. Crregull dhe corganizim i mreku llueshem!1 Korintasve 14:33. Organizimi nuk shihet vetem ne krijimin fi zik. Bibla tregon se edhe bota frymore eshte ja shte mase e organizuar, ne perputhje me qelli min e Krijuesit. Profeti Daniel pa ne nje vegim nje grup te stermadh krijesash engjellore ne oborrin qiellor te Perendise: Nje mije mijera i sherbenin dhe dhjete mije here dhjete mije qendronin pikerisht perpara tij. (Danieli 7: 9, 10) Imagjino organizimin qe duhet te kete kjo mori engjejsh, te cilet jane me shume se njeqind milione, qe ti pergjigjen Jehovait dhe te bejne vullnetin e tij ne dobi te sherbetore ve te tij ketu ne toke.Psalmi 91:11. Megjithese Krijuesi, Perendia Jehova, eshte Organizuesi Suprem, ai nuk eshte i ftohte ose i fiksuar pas rregullave. Perkundrazi, eshte nje Perendi i ngrohte dhe i lumtur i cili shqeteso het per mireqenien e gjithe krijesave te tij. (1 Timoteut 1:11; 1 Pjetrit 5:7) Kjo duket ne menyren si veproi me kombin e lashte te Izra elit dhe me te krishteret e shekullit te pare.

Organizate?
donte. Jehovai i dha kombit udhezime specifi ke per sa i perket vendit ku duhej ta ngrinte kampin cdo fis. (Numrat 2:1-34) Ligji i Moisiut permbante edhe rregulla te percaktuara per shendetin dhe higjienen, si per shembull eli minimi i jashteqitjeve.Ligji i perterire 23: 12, 13. Kur hyne ne Token e Premtuar, izraelitet ishin nje komb mjaft i organizuar ne shume drejtime. Kombi u nda ne 12 fise dhe secilit iu caktua nje pjese toke. Ligji qe Jehovai i dha ketij kombi nepermjet Moisiut, mbulonte cdo aspekt te jetes, si: adhurimin, martesen, familjen, arsimimin, biznesin, zgjedhjen e ushqimeve, bujqesine, blegtorine e keshtu me radhe.1 Megjithese disa ligje ishin speci fike dhe te hollesishme, te gjitha ishin nje shprehje e kujdesit te Jehovait ndaj popullit te tij dhe e ndihmonin ate te ishte i lumtur. Duke iu bindur ketyre rregullimeve te dashu ra, izraelitet gezonin favorin e vecante te Je hovait.Psalmi 147:19, 20. Edhe pse Moisiu kishte dhunti si drejtues, suksesi ose deshtimi nuk vareshin nga aftesi te e tij drejtuese, por sa besnik ishte ndaj or ganizimit te Perendise. Per shembull, si ve ndosi Moisiu se cfare rruge duhej te ndiqnin ne shkretetire? Jehovai i drejtoi me ane te nje
1 Shih Te fitojme gjykim te thelle nga Shkrimet, vellimi 2, faqet 214-220, anglisht, botuar nga Deshmitaret e Jehovait.

A KA PERENDIA NJE

Izraeli i lashteKomb i organizuar mire Perendia Jehova perdori Moisiun per te or ganizuar izraelitet ne adhurimin e vertete. Le te shqyrtojme vetem rregullimet per fushimin gjate qendrimit ne shkretetiren e Sinait. Sigu risht do te krijohej nje kaos i vertete nese cdo familje do te lejohej ta ngrinte tenden ku te
1 Nje mikron ose nje mikrometer, eshte nje e milionta e nje metri.

Fushimi i izraeliteve ishte i organizuar mire

 shtylle reje gjate dites dhe me ane te nje shty lle zjarri gjate nates. (Dalja 13:21, 22) Megji these Jehovai perdori njerezit, ishte ai vete qe e organizonte dhe e drejtonte popullin e tij. E njejta gje ndodhi edhe ne shekullin e pare. Te krishteret e hershem ishin te organizuar mire Ne shekullin e pare, si rezultat i predikimit te zellshem te apostujve dhe te dishepujve, u the meluan kongregacione te krishtere ne shume vende te Azise dhe te Evropes. Megjithese ishin te shperndara ne vende te ndryshme, keto kongregacione nuk ishin grupe te izoluara e te pavarura. Perkundrazi ishin te organizuara mire dhe perfitonin nga mbikeqyrja e dashur e apostujve. Per shembull, Titi u caktua nga Pa vli ne Krete qe te organizonte cdo gje atje. (Ti tit 1:5, The Jerusalem Bible) Pavli i shkroi ko ngregacionit te Korintit qe disa vellezer kishin aftesi organizative ose ishin organizues. (1 Korintasve 12:28, The New Testament in Modern Speech; The Bible in Contemporary Language) Por kush e kishte meriten per kete rregull? Pavli tha se Perendia e formoi ose e organizoi kongregacionin.1 Korintasve 12:24; The Riverside New Testament. Mbikeqyresit e caktuar ne kongregacionin e krishtere nuk ishin si zoterinj mbi te ba shkekrishteret. Por ishin bashkepunetore qe ndiqnin drejtimin e frymes se Perendise dhe pritej qe te ishin shembuj per kopene. (2 Ko rintasve 1:24; 1 Pjetrit 5:2, 3) Ai qe sherben si kreu i kongregacionit eshte Jezu Krishti i ri ngjallur dhe jo thjesht nje njeri ose nje grup njerezish te papersosur.Efesianeve 5:23. Kur kongregacioni ne Korint filloi ti bente gjerat shume ndryshe nga kongregacionet e tjera, Pavli shkroi: Cfare? Mos doli nga ju fjala e Perendise? Apo vetem arriti deri te ju? (1 Ko rintasve 14:36) Pavli e perdori kete pyetje reto rike per tu ndrequr menyren e te menduarit dhe per ti ndihmuar te kuptonin qe nuk du14
KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

hej te vepronin ne menyre te pavarur. Kongre gacionet u rriten dhe u begatuan kur ndoqen drejtimin e apostujve.Veprat 16:4, 5.

Shprehje e dashurise se Perendise Po sot? Disa ngurrojne te lidhen me nje or ganizate fetare. Megjithate Bibla jep prova se Perendia e ka perdorur gjithmone organizaten e tij ndersa permbush qellimin e vet. Ai organi zoi adhuruesit e tij, si izraelitet e lashte, ashtu edhe te krishteret e hershem. Prandaj, a nuk eshte logjike te arrijme ne perfundimin se Perendia Jehova e drejton ende popullin e tij ashtu si ne te shkuaren? Po, organizimi dhe bashkimi i popullit te tij eshte shprehje e kujdesit te tij te dashur per ta. Sot, Jehovai perdor organizaten e tij per te permbu shur qellimin qe ka per njerezimin. Si mund te kuptohet se cila eshte kjo organizate? Le te shqyrtojme kriteret ne vazhdim. Te krishteret e vertete jane te organizuar per te kryer nje veper. (Mateu 24:14; 1 Timote ut 2:3, 4) Jezui i urdheroi dishepujt e tij qe te predikonin lajmin e mire te Mbreterise ne cdo komb, nje caktim qe do te ishte i pamundur pa nje organizim nderkombetar. Le ta ilustrojme. Mund te ushqesh i vetem nje njeri, por nese te duhet te ushqesh mijera e madje miliona nje rez, te duhet nje grup i organizuar mire qe pu nojne ne menyre te koordinuar. Per te per mbushur caktimin e tyre, te krishteret e vertete sherbejne sup me sup ose bashkepunojne ne sherbim [te Perendise]. (Sofonia 3:9; Bying ton) A do te ishte e mundur te kryhej nje veper shumekombeshe, shumegjuheshe dhe shu meracore pa nje organizate te bashkuar e te harmonishme? Eshte e qarte se jo. Te krishteret e vertete jane te organizuar per te mbeshtetur dhe inkurajuar njeri-tjetrin. Nese eshte vetem, nje alpinist mund te vendo se vete ne cmal te ngjitet dhe ska alpiniste te tjere me me pak pervoje per te cilet te kujdeset. Megjithate, nese peson nje aksident ose bie ne veshtiresi, do te jete ne rrezik te madh, pasi

 SHERBIMI SHTEPI ME SHTEPI

Vepra nderkombetare e predikimit kerkon organizim

nuk do te kete askend ta ndihmoje. Izolimi nga te tjeret nuk eshte aspak dicka e mencur. (Proverbat 18:1) Qe te zbatojne ur dhrin e Jezuit, te krishteret duhet te ndihmojne e te mbeshtetin njeri-tjetrin. (Mateu 28:19, 20) Kongregacioni u jep te krishtere ve udhezime, stervitje dhe inkurajimin nga Bibla per te cilat kane shume nevoje ne menyre qe te gjithe te qendrojne te forte e te mos dorezohen. Ku do te shkonte dikush qe te mesohej ne udhet e Jehovait po te mos ishte per mbledhjet e krishtere te or ganizuara per mesim dhe adhurim?Hebrenjve 10:24, 25. Te krishteret e vertete jane te organizuar per ti sherbyer Perendise ne unitet. Kur delet e Jezuit degjojne zerin e tij, be hen nje kope e vetme nen drejtimin e tij. (Gjoni 10:16) Ato nuk jane te shperndara nder kisha e grupe te pavarura, as nuk jane te percara per c eshtje doktrinale. Perkundrazi, asin te gji the ne harmoni. (1 Korintasve 1:10) Qe te jetojme ne unitet, na duhet rregull dhe rregulli kerkon organizim. Vetem nje vellaze ri e bashkuar mund te kete bekimin e Perendise.Psalmi 133: 1, 3. Dashuria e vertete per Perendine dhe dashuria per te verteten biblike ka terhequr miliona njerez ne nje organizate qe i plote son keto kritere dhe kritere te tjera biblike. Si nje trup i organi zuar dhe i bashkuar, Deshmitaret e Jehovait ne mbare boten perpiqen te bejne vullnetin e Perendise. Ai i siguron per kete premtim: Do te banoj mes tyre dhe do te eci mes tyre. Une do te jem Perendia i tyre, dhe ata do te jene populli im. (2 Korin tasve 6:16) Ky bekim i mrekullueshem mund te jete edhe yti nese adhuron Perendine Jehova bashke me organizaten e tij.

NDIHMA NE RASTE KATASTROFASH

ASAMBLETE

NDERTIMI I VENDEVE TE ADHURIMIT

KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

15

 MESO NGA FJALA E PERENDISE

A ka shprese per te vdekurit?

1. Cfare shprese ka per te vdekurit?
Kur Jezui mberriti ne Betani prane Jerusalemit, miku i tij, Lazari, kishte kater dite i vdekur. Jezui shkoi te vendi i varrit me Marten dhe Marine, motrat e te ndjerit. Shpejt u mblodh nje turme. A e perfytyron dot gezimin e Martes dhe Marise kur Jezui e ktheu ne jete Lazarin?Lexo Gjonin 11:20-24, 38-44. Marta e besonte se te vdekurit do te ringjalleshin. Sherbetoret besnike te Jehovait e kane ditur prej ko hesh se ne te ardhmen Perendia do ti ringjalle te vdekurit qe te jetojne prape ne toke.Lexo Jobin 14:14, 15.

Ky artikull ngre pyetje qe mund te kesh bere dhe tregon se ku ti lexosh pergjigjet ne Biblen tende. Deshmitaret e Jehovait do ti diskutojne me kenaqesi keto pergjigje me ty.

2. Ne cgjendje jane te vdekurit?

Adami u krijua nga pluhuri

Njeriu nuk ka shpirt te pavdekshem. (Ezekieli 18:4) Jemi krijesa fizike te bera nga pluhuri. (Zanafilla 2:7; 3:19) Kur truri yne vdes, mendimet zhduken. Pra ndaj, pasi u ringjall, Lazari nuk tregoi ndonje pervoje per kohen kur ishte i vdekur, sepse te vdekurit jane te pavetedijshem.Lexo Psalmin 146:4; Eklisiastiun 9:5, 10. Qarte, te vdekurit nuk vuajne. Keshtu qe mesimi se Perendia i torturon njerezit pas vdekjes, eshte i rre me. Eshte shpifje per Perendine. Ideja e torturimit te njerezve ne zjarr i ngjall neveri atij.Lexo Jeremi ne 32:35.

16

KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

 3. A mund te asim me te vdekurit?

Te vdekurit nuk mund te asin. (Psalmi 115:17) Por, kur engjejt e ligj asin me njerezit, ne menyre mashtruese mund te shtiren sikur jane shpirti i te vdekurit. (2 Pjetrit 2:4) Jehovai i ndalon perpjekjet per te folur me te vdekurit.Lexo Ligjin e perterire 18:10, 11.

4. Cilet do te kthehen ne jete?

Ne boten e re qe po vjen, miliona veta qe jane ne varr do te kthehen ne jete. Do te ringjallen edhe disa qe benin gjera te keqija ngaqe nuk e njihnin Jehova in.Lexo Luken 23:43; Veprat 24:15. Te ringjallurit do te arrijne te mesojne te verteten per Perendine dhe do te tregojne besim te Jezui duke iu bindur atij. (Zbulesa 20:11-13) Ata qe kthe hen ne jete dhe bejne gjera te mira, do te gezojne je ten pergjithmone ne toke. Megjithate, disa te ringja llur do te vazhdojne te bejne gjera te keqija. Si pasoje, ringjallja e tyre do te jete ringjallje gjykimi. Lexo Gjonin 5:28, 29.

5. Cfare na tregon ringjallja per Jehovain?

Ringjallja eshte e mundur sepse Perendia dergoi Birin e tij qe te jepte jeten per ne. Pra, eshte shprehje e dashurise dhe e dashamiresise se pamerituar te Je hovait.Lexo Gjonin 3:16; Romakeve 6:23.

Per me shume informacion shih kapitujt 6 dhe 7 te ketij libri, botuar nga Deshmitaret e Jehovait.

CFARE MESON vertet BIBLA?

17

A E DINI?
A kishte ndonje domethenie te vecante fakti qe apostulli Pjeter permendet te kete ndenjur te nje regjes lekuresh, para se ti thuhej te shkonte te Korneli? Tregimi te Veprat thote se Pjetri uje deti ne punen qe bente, dhe pu qendroi ne Jope per mjaft dite te nje- nishtja e tij ka te ngjare te ndodhej ne fare Simoni, nje regjes lekuresh, qe ki- periferi te qytetit, pasi regjja e lekureve shte nje shtepi prane detit. (Veprat 9: ishte nje proces qe kuterbonte. Pavaresisht nga kjo, Pjetri me sa du43; 10:6) Judenjte e konsideronin te pa paster dhe te ulet zanatin e nje regjesi ket nuk e kishte problem te rrinte te Si lekuresh. Keta, Talmudi i konsideronte moni. Kjo tregon se ndoshta Pjetri ki me te ulet se pastruesit e bajgave. Per shte mesuar ti hiqte paragjykimet e shkak te punes, Simoni duhej te prekte perhapura te judenjve kundrejt atyre rregullisht trupa te ngordhur te kafshe- qe konsideroheshin te papaster, sic nuk ve, qe do te thote se ishte ne nje gjendje kishte paragjykuar edhe Jezui perpara te vazhdueshme papastertie nga ana tij.Mateu 9:11; Luka 7:36-50. ceremoniale. (Levitiku 5:2; 11:39) Sipas disa burimeve te ndryshme per kete teme, Simoni mund te kete perdorur Ckuptim kane fjalet e Jezuit ti vete e the? Kur Kajafa, kryeprifti jude, i kerkoi JeJezui e pranoi autoritetin e kryepriftit zuit te deklaronte publikisht nese ishte per ta vene ne be qe te thoshte faktet. apo jo Krishti, Biri i Perendise, Jezui iu Per me teper, nese rrinte ne heshtje, pergjigj: Ti vete e the. (Mateu 26: mund te dukej sikur Jezui po e mohon te se ishte Krishti. Prandaj, pergjigjja e 63, 64) Cdonte te thoshte me kete? Jezui nuk po perpiqej ti bente bisht Jezuit ti vete e the ishte nje pergjigje pyetjes se Kajafes. Me sa duket, fraza konfirmuese ndaj kryepriftit. Ne tregi ti vete e the ishte nje shprehje frazeo- min paralel te Markut, kur Kajafa i ker logjike e zakonshme judaike qe konfir- koi drejtperdrejt Jezuit te thoshte nese monte vertetesine e nje pohimi. Per ishte Mesia, ai iu pergjigj plot guxim: shembull, Talmudi i Jerusalemit, veper Une jam.Marku 14:62; shih edhe fetare judaike e perpiluar ne shekullin e Mateun 26:25 dhe Markun 15:2 katert te e.s., tregon se kur e pyeten nje jude nese kishte vdekur nje rabin, ai u pergjigj: Ti e the. Kjo merrej si konfirmim se rabini kishte vdekur.

PUNISHTE PER REGJJEN E LEKURES NE FEZ, MAROK

18

KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

 AFROJUNI PERENDISE

Ngushellim per zemerthyerit

EHOVAI nuk do te me doje kurre. Keshtu u shpreh nje e grua e krishtere qe ka luftuar me depresionin per nje pjese te mire te jetes. Ajo e bindi veten se Jehovai eshte larg saj. A eshte ver tet Jehovai larg adhuruesve qe mund te jene te deshperuar? Pergjigjja ngushelluese gjendet ne fjalet e frymezuara te psalmistit David, sic dokumentohet te Psalmi 34:18. Davidi e dinte cpasoja sjell deshperimi i thelle te nje adhurues besnik i Jehovait. Kur ishte i ri, ai jetoi si i arratisur dhe ndiqej kemba-kembes nga Sauli, nje mbret xheloz i betuar qe ta vriste. Davi di kerkoi strehim atje ku mund te ishte vendi i fu ndit qe Sauli do ta kerkontene qytetin armik te Gathit, ne territorin filistin. Por, pasi e pikasen, Davidi shpetoi per nje fije duke u shtirur si i cme ndur. Ai ia dha meriten Perendise per shpetimin dhe, bazuar te kjo pervoje, shkroi Psalmin 34. A mendonte Davidi se Perendia eshte shume larg atyre qe brengosen ose ndihen te padenje per vemendjen e Tij, kur perballen me deshperi min? Davidi shkruan: Jehovai u rri prane ze merthyerve, dhe shpeton ata qe e kane frymen te derrmuar. (Vargu 18) Le te shohim si gjejme ngushellim dhe shprese nga keto fjale. Jehovai u rri prane. Nje veper referimi thote se kjo fraze eshte nje menyre shprehese per te thene se Zoteria tregohet i vemendshem dhe sy cele, gjithmone gati qe te ndihmoje dhe te shpe toje popullin e tij. Eshte qetesuese te dime se Je hovai e ruan popullin e tij. Ai sheh cfare po heqin ata ne keto kohe kritike dhe ua njeh ndjenjat me te thella.2 Timoteut 3:1; Veprat 17:27. Zemerthyerve. Ne disa kultura, nje ze mer e thyer nenkupton dashuri te njeanshme. Por nje studiues thote se fjalet e psalmistit i referohen hidherimit dhe brengave me te zakonshme. Po, nganjehere, edhe adhuruesit

besnike te Perendise mund te perjetojne veshtiresi ekstreme qe ua thyejne zemren. Ata qe e kane frymen te derrmuar. Ata qe jane te shkurajuar, mund te behen kaq te pavlere ne syte e tyre, sa ne ndonje moment i humbin te gjitha shpresat. Nje manual per perkthyesit e Bibles thote se kjo shprehje mund te per kthehet edhe ata qe skane asgje te mire per ta pritur me padurim. Si reagon Jehovai ndaj atyre qe jane zemerthyer dhe e ka ne frymen te derrmuar? A u qendron larg, duke menduar se nuk jane te denje per da shurine dhe vemendjen e tij? Perkundrazi! Ashtu si nje prind i dashur e mban afer dhe e ngushe llon femijen kur eshte i deshperuar, edhe Jehovai u rri prane adhuruesve qe e therrasin per ndih me. Ai ka deshire te zjarrte tua ngushelloje e tua qetesoje zemren e thyer dhe frymen e derr muar. Mund tu jape mencurine dhe forcen e nevojshme per te perballuar cdo sprove qe mund te hasin.2 Korintasve 4:7; Jakovi 1:5. Pse te mos mesosh si ti afrohesh Jehovait? Ky Perendi i dhembshur premton: Une banoj . . . me te derrmuarin dhe te pervuajturin ne fryme, qe te rigjalleroj frymen e te pervuajturve dhe zemren e te derrmuarve.Isaia 57:15.

SUGJERIM PER LEXIMIN E BIBLES GJATE QERSHORIT: Psalmet 26-59

KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

19

Kur u shkrua Bibla?

Bibla eshte liber i vecante. Me se tre miliarde njerez e konsiderojne te shenjte. Eshte quajtur libri me i shitur i te gjitha koheve, me nje tirazh prej 6.000.000.000 kopjesh te shtypura (te plota ose te pjesshme) ne mbi 2.400 gjuhe.
DHE pse Bibla eshte libri me i lexuar ne hi stori, qarkullojne mjaft ide per kohen kur u shkrua, vecanerisht per Shkrimet Hebraike qe shpesh quhen Dhiata e Vjeter. Mund te keni le xuar disa teori te tilla ne revista e libra ose mund te keni pare studiues ti shpjegojne ne doku mentare televizive. Ja disa pohime qe theksojne pikepamje te ndryshme bashkekohore. Literatura biblike u shkrua kryesisht ne she kullin e tete deri ne shekullin e gjashte p.e.s. ose ndermjet kohes se profeteve Isaia dhe Jeremia. Gjate dyqind viteve te kaluara, studiuesit biblike kane hamendesuar ne pergjithesi se pje sa hebraike e Bibles u shkrua dhe u perfundua me teper gjate periudhes se perseve e te helene ve (shekulli i peste deri ne shekullin e dyte p.e.s.). Te gjitha tekstet e pjeses hebraike te Bibles, sic i kemi sot, datojne qe nga epoka helene (she kujt II-I [p.e.s.]). Si duhet ti shohe keto ide kontradiktore nje i krishtere qe beson se i gjithe Shkrimi eshte i frymezuar nga Perendia? (2 Timoteut 3:16) Per te gjetur pergjigjen, le ta shqyrtojme kete c eshtje nga te dyja kendveshtrimet.

Datat qe tregon vete Bibla Pjesa hebraike e Bibles permban referime te panumerta kronologjike. Keto tregojne se li brat e hershem u shkruan ne kohen e Moisiut dhe te Josiut, rreth 3.500 vjet me pare.1 Samu eli, Davidi, Solomoni e te tjere shtuan shkrime gjate shekullit te 11-te p.e.s. Keto u pasuan nga librat historike, poetike dhe profetike, te cilet datojne qe nga shekulli i nente deri ne sheku llin e peste p.e.s. Kopje ose fragmente te ketyre librave bibli 1 Per nje studim te hollesishem te kronologjise biblike, shih librin Te fitojme gjykim te thelle mbi Shkrimet, velli mi 1, faqet 447-467 (anglisht), botuar nga Deshmitaret e Jehovait.

Skribet egjiptiane prodhonin materiale te shkruara para kohes se Moisiut

5 Biblioteka e fotografive DeA / Art Resource, NY

2000 p.e.s. 1800 (Tabela kronologjike tregon me perafersi vitet kur u perfunduan librat e Bibles)

 ke, pervec librit te Esteres, gjenden mes rrotu llave te Detit te Vdekur. Datimi i percaktuar me ane te karbonit 14 (karbon radioaktiv) dhe pa leografise (studimi i doreshkrimeve te lashta), konfirmon se me te hershmet e ketyre rrotulla ve jane qe nga periudha rreth viteve 200 p.e.s. dhe 100 p.e.s.

Cthone kritiket? Nje arsye madhore pse vihen ne diskutim te dhenat kohore te Bibles ka te beje me pohi min e saj se eshte e frymezuar nga Perendia. Ne lidhje me kete, ne librin e tij Dokumentet e Dhiates se Vjeter (anglisht), profesor Valter Kaj zer i Riu shkruan: Teksti [biblik] eshte fajtor ngaqe pohon se vjen ne menyre hyjnore, per mrekullite dhe gjerat qe thote rreth Perendi se. Studiuesit qe nuk jane te prirur te besojne se Biblen e frymezoi Perendia, thone se ajo du het shqyrtuar me fryme kritike, si cdo liber tje ter. Per njefare kohe, teoria e Darvinit per evolu cionin perdorej per te shpjeguar se fete evolu an nga te thjeshta ne te nderlikuara, nga ani mizem ne politeizem, dhe arriten kulmin ne monoteizem. Ngaqe librat e hershem biblike pershkruajne nje adhurim monoteist ndaj Pe rendise, disa arsyetojne se duhet te jene shkru ar shume me vone se cpretendohet.

Qe nga ajo kohe, kritika ndaj Bibles ka marre mjaft forma. Per shembull, nje fjalor i botuar kohet e fundit per Dhiaten e Vjeter permban artikuj te hollesishem per kritika rreth rendi tjes se librave, per kritika historike, letrare e per stilin e rrefimit, kritika per historine e Pentate ukut, per burimin dhe kritika tradito-historike. Ndonese studiuesit kane mendime te ndry shme per kohen kur u shkruan librat e Bi bles, shume bien dakord me teorine e propozuar nga profesor R. E. Fridmani. Ai shkruan: Shkrimtaret e lashte shkruan dokumente me poezi, proze dhe ligje gjate nje periudhe shu meshekullore. Me pas, shkrimtare te tjere i mblodhen se bashku keto dokumente si buri me me te cilat krijuan Biblen. Libri Besimi, tradita dhe historia (anglisht), shqyrton disa nga keto pikepamje kritike dhe te tjera per Biblen. Por, si permbledhje veren: Edhe pse studiuesit mendojne njesoj per sa i perket mungeses se tyre te besimit te Shkrimet dhe jane teper te sigurt per teorite e veta, ata i kritikojne jashte mase pikepamjet e njeri-tjetrit.

Ne mbrojtje te te dhenave kohore te Bibles Librat e hershem te Bibles u shkruan ne mate rial qe prishet me kalimin e kohes. Prandaj nuk

Moisiu e perfundoi Zanafillen rreth vitit 1513 p.e.s, ne material qe prishet me kalimin e kohes

21
1600 Zanafilla 1513 p.e.s. Josiu 1400 1200

 eshte realiste te presim qe te gjenden ndonjehe re shkrimet origjinale ose kopjet e hershme te kohes se Moisiut, Josiut, Samuelit ose Davidit. Por eshte e mundur te studiohen provat histori ke jo te drejtperdrejta, te cilat sugjerojne se eshte i arsyeshem pranimi i datave qe permend vete Bi bla, sic i pranojne disa studiues dhe arkeologe te respektuar. Cfare na tregojne keto prova? Te shqyrtojme disa shembuj. A ekzistonte literatura e shkruar 3.500 vjet me pare ne Lindjen e Mesme kur jetoi Moisiu dhe Josiu, sic tregon Bibla? Ne Mesopotamine dhe Egjiptin e lashte shkruheshin tekste histo rike, fetare, ligjore e letrare. Cte themi per tek stet qe shkroi Moisiu dhe izraelite te tjere? Fja lori i Dhiates se Vjeter: Pentateuku (anglisht), pergjigjet: Nuk ka arsye te dyshojme qe litera tura e shkruar ekzistonte ne Kanaanin e epo kes se vone te bronzit [rreth vitit 1550 deri 1200 p.e.s.]. Ai shton: Duke pare se ne kohet e lashta ekzistonin tekste te shkruara, ska pse te mos kene ekzistuar tekstet qe thuhet se shkroi Moisiu dhe tekstet e tjera biblike.Dalja 17:14; 24:4; 34:27, 28; Numrat 33:2; Ligji i perterire 31:24. A perdoren shkrimtaret e Bibles burime te lashta si referime? Po, disa u referohen libra ve, te cilet mund te kene qene dokumente shteterore, regjistrime gjenealogjike, vepra hi-

storike dhe dokumente fisnore e familjare. Numrat 21:14; Josiu 10:13; 2 Samuelit 1:18; 1 Mbreterve 11:41; 2 Kronikave 32:32. Pse nuk jane gjetur dokumente biblike me te vjetra se rrotullat e Detit te Vdekur? Revista Biblical Archaeology Review shpjegon: Doku mentet prej papirusi dhe lekure nuk kane mbi jetuar ne pjesen me te madhe te Palestines. Jane gjetur vetem ne zona shume te thata, si ajo perreth Detit te Vdekur. Keto materiale pri shen ne toke te lagesht. Prandaj, fakti qe sjane gjetur nuk do te thote se nuk kane ekzistuar. Ceshte e verteta, jane gjetur qindra vula prej argjile qe perdoreshin per te vulosur doku mente. Dokumentet prej papirusi e lekure jane zhdukur si pasoje e zjarrit ose tokes se lagesht, kurse vulat prej argjile kane mbijetuar. Keto vula datojne afersisht qe nga shekulli i nente deri ne shekullin e peste p.e.s. Si ruheshin doreshkrimet biblike? Libri Bi bla sic ka qene (anglisht), thote: Prandaj, hi storite, psalmet, ligjet dhe profecite qe kane arritur deri me sot si pjese e Bibles, duhet te jene kopjuar shume e shume here, edhe gjate periudhes biblike. . . . Nese keto tekste kopjo heshin vazhdimisht brenda vete periudhes bi blike, kjo ndodhte sepse perdoreshin; luanin rol ne jeten e perditshme. . . . Askush nuk do i hynte punes se mundimshme te kopjimit te

Qindra vula prej argjile kane mbijetuar

Te viteve 900-500 p.e.s.

Nje dokument papirusi i palosur, i lidhur me fill dhe ka vule prej argjile
Daton nga viti 449 p.e.s.
Muzeu i Bruklinit, trashegimi e Teodora Uilburit nga koleksioni i babait te saj, Carlz Edvin Uilburit.

22
1000 p.e.s. Samueli Jonai 800 Isaia 600 Jeremia

 teksteve, pa ndonje qellim.Ligji i perterire 17:18; Proverbat 25:1. Per librat e hershem te Bibles, kjo nenkupton te nje proces kopjimi qe zgjati thuajse 1.500 vjet, deri ne shekullin e pare te e.s. Sipas li brit Per besueshmerine e Dhiates se Vjeter 1 (ang lisht), ky proces kopjimi te sakte perfshinte perditesimin e drejtshkrimit dhe formave gra matikore te vjeteruara, nje pune mjaft e perha pur ne Lindjen e Afert te kohes se lashte. Kjo ve ne dyshim besueshmerine e kritikave qe bazo hen te format dhe stilet e tekstit te shkruar.

Kur u shkrua Bibla? A eshte e arsyeshme te ngulmojme se mu ngesa e doreshkrimeve te kohes se Moisiut, Jo siut, Samuelit e te tjereve provon se librat e Bi bles nuk u shkruan aq heret sa tregohet ne to? Mjaft studiues jane dakord se vetem fakti qe si kemi keto doreshkrime te lashta, nuk provon se ato nuk kane ekzistuar. Ne te vertete, sa tek ste te shkruara ne material qe prishej mund te ruheshin? Per shembull, egjiptologu K. A. Ki ceni llogariti se jane zhdukur pothuajse te gji tha papiruset egjiptiane te shkruara para peri udhes greko-romake. Gjithashtu, ata qe e respektojne Biblen
1 Shihni artikullin Skribet e lashte dhe Fjala e Perendi se ne Kullen e Rojes te 15 marsit 2007, faqet 18-20.

mund te pyesin veten: Si e konsideronte Jezui pjesen hebraike te Bibles? Ceshtja e datimit nuk ishte asnjehere problem ne ate kohe. Je zui, ashtu si judenjte ne pergjithesi, me sa du ket e pranonte informacionin kronologjik te Shkrimeve. Po autoresine e librave te hershem biblike a e pranonte? Jezui iu referua shkrimeve te Moisiut. Per shembull, permendi librin e Moisiut. (Mar ku 12:26; Gjoni 5:46) Iu referua tregimeve te Zanafilles (Mateu 19:4, 5; 24:37-39); Daljes (Luka 20:37); Levitikut (Mateu 8:4); Numrave (Mateu 12:5) dhe Ligjit te perterire (Mateu 18:16). Ai tha: Te gjitha gjerat e shkruara per mua te ligji i Moisiut, te Profetet dhe te Psalmet do te permbusheshin. (Luka 24:44) Nese Je zui e pranonte autoresine e Moisiut dhe te te tjereve, pa dyshim qe e pranonte saktesine e informacionit kronologjik te pjeses hebra ike te Bibles. Atehere, kur u shkrua Bibla? A jane te besue shme te dhenat kohore qe permend vete ajo? Kemi shqyrtuar shume pikepamje kritike te studiuesve, si dhe informacionin e vete Bibles, provat historike jo te drejtperdrejta dhe pike pamjen e Jezuit. Bazuar ne keto gjera, a do te tregoje pergjigja juaj se jeni dakord me Jezuin kur i tha ne lutje Atit te tij, Perendise Jehova: Fjala jote eshte e verteta.Gjoni 17:17.

Rrotullat e Detit te Vdekur u mbeshtollen me li dhe u ruajten ne qypa. Ato jane tekstet me te vjetra biblike qe kane mbijetuar e qe jane gjetur deri tani
Datojne nga viti 200 deri ne vitin 100 p.e.s.
Fotografi nga Faltorja e Librit 5 Muzeu i Izraelit, Jerusalem

400 Danieli

200

 LETER NGA

MADAGASKARI

Tingellonte si muzike e kendshme

ASHKE me tim shoq ishim nisur per ne caktimin e ri misionarishulli i Mada gaskarit. I pershendetem per here te fundit miqte dhe familjaret dhe u perpoqem te merrnim kuraje, me besimin se Jehovai po na conte ne nje caktim te pershtatshem dhe do te na ndihmonte te kishim sukses. Nuk do ta harrojme kurre mbledhjen e pare te kongregacionit ne caktimin e ri. Ve llai qe po drejtonte Studimin e Kulles se Rojes dukej sikur po dirigjonte nje orkester simfo nike. Kaq pak e kuptonim gjuhen, sa ajo qe degjonim na tingellonte si muzike e kend shme. Do te na duhej shume kohe para se ta kuptonim mire ate qe thuhej.

Heren e pare qe kuptova nje pyetje qe sishte shkruar ne paragraf, pa dashje u per gjigja me ze larte. Ata qe ishin ulur prane meje me degjuan dhe mezi e mbajta te qe shuren. U ndjeva ne siklet, por ne te njejten kohe edhe e emocionuar qe i kapa disa fjale. Ne vend qe te isha une ajo qe duhej te ndihmonte lajmetaret e tjere ne predikim, ndihesha si ajo qe duhej ndihmuar. Velleze rit e motrat me thoshin me dashuri si te beja nje prezantim te kuptueshem ne predikim, duke me treguar se cfjale dhe shkrime te perdorja. Me kujtohet nje dite kur isha ne sherbim dhe nje femije thirri Vaza! Vaza! Ne gju hen malagase, ky eshte termi i zakonshem per fjalen i huaj. I shpejtuam hapat duke shpresuar qe te mos mblidheshin femije te tjere e te kelthitnin te njejtin refren. Pastaj nje djale e qortoi ate qe po bertiste. Ai i tha: Ajo nuk eshte e huaj! E et gjuhen tone! Motres vendese qe ishte me mua, iu desh te mi perkthente fjalet e tyre, pasi po itnin shume shpejt. Prapeseprape, perbrenda me vershoi kenaqesia. Me ne fund, ne Madaga skar po filloja te ndihesha si ne shtepine time.

 Ne predikim me Hasinen

Jam ndier vetem me teper se nje here. Ne ke to raste nje dore e vogel me kapte doren dhe, kur ulja syte, shihja nje fytyre te qeshur qe du kej shume e lumtur qe me shihte, ndonese nuk komunikoja mjaft mire. Te rinjte ne ko ngregacion jane bekim i pashoq nga Jehovai. Nje moter e re, Hasina, eshte bere perkthyesja ime. Kur askush tjeter sme kupton, ajo duket se po. Shpesh me vjen ne ndihme kur perpi qem te komunikoj me miqte ne kongrega cion, dhe u shpjegon cfare dua te them. Une dhe burri ishim ne nje kongregacion qe do te ndahej per tu formuar nje i ri. Kjo nenkuptonte se disa studime biblike duhej ti drejtonin te tjere, ngaqe studentet jetonin ne territorin e kongregacionit te ri. Nje mo ter me nxiti te drejtoja nje studim te sajin. Ki sha frike dhe ngulja kembe se nuk isha ende gati, por ajo u tregua shume bindese. Me si guroi se do tia dilja me ndihmen e Jehovait. Me sy te ngrohte e miredashes dhe me fjale teper te thjeshta, ajo me tha se shpejt do te isha ne gjendje ti mesoja te tjeret sic doja. Ato fjale me dhane shume ze mer.

Qe atehere, ajo studente ka bere perparim te mire. Nje dite kur isha perjashta, e degjova teksa me therriste. Bashke me burrin po shkonin qe te regjistronin ligjerisht marte sen. Ai ka filluar te studioje dhe kane disa sy nime frymore qe po perpiqen ti arrijne, ku perfshihet edhe pagezimi. Me gufoi zemra nga kjo, megjithese e dija se eshte Jehovai ai qe e terheq dike drejt vetes e jo ne. Kemi mesuar shume gjera nga ky caktim i ri. Megjithese na merr malli per miqte dhe familjaret qe kemi lene pas, ndihemi sikur e kemi marre me vete nje pjese te tyre. Ua permendim shpesh vellezerve dhe motrave ketu e madje tani na pyesin per ta. Mezi e presim kohen kur familjet tona te bashko hen dhe te takohen me njera-tjetren. Ende degjoj muzike kur njerezit asin. Por tani e kuptoj cthone. Pres me padurim kohen kur do te bashkohem ne muzike pa stonuar, ne vend se te nxjerr nota te shpejta aty-ketu si ndonje trumbete. Jezui tha: Mos jini kurre ne ankth per te nesermen, sepse e nesermja do te kete ankthet e veta. (Mateu 6:34) Keshtu qe do te vazhdojme ti mesoj me nje e nga nje notat ose fjalet. Per momentin, do te vazhdoj ti akordoj veshet, mendjen dhe zemren, qe te jem ne gjendje te punoj perkrah mo trave dhe vellezerve tane te dashur e te durueshem ketu ne Madagaskar.
KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

25

 MESOJINI FEMIJET

A je ndier ndonjehere i menjanuar?

JE i menjanuar eshte dikush qe te tjeret nuk e pranojne si pjese te grupit te tyre. Ai ose ajo mund te ndryshoje nga ngjyra e lekures, kombesia, menyra si et ose si i ben gjerat. A je ndier ndonjehere i menjanuar? . . .1 Le te asim per nje burre qe u ndie keshtu. Ai quhej Mefiboshet. Te shohim kush ishte ai dhe pse u ndie i menjanuar. Nese ndihesh ndonjehere i menjanuar, mund te mesosh shume gjera nga Mefibosheti. Ai ishte djali i Jonatanit, mikut te dashur te Davidit. Para se Jonatani te vdiste ne lufte, i tha Davidit: Tregohu i mire me femijet e mi. Davidi u be mbret. Vite me vone i kujtoi fjalet e Jonatanit dhe Mefibosheti ishte ende gja lle. Kur ishte i vogel, ai pesoi nje aksident te rende dhe mbeti i cale per tere jeten. A e kupton pse mund te jete ndier i menjanuar? . . . Davidi donte te tregohej i mire me birin e Jonatanit. Prandaj, mori masa qe Mefiboshe ti ta kishte shtepine afer tij ne Jerusalem dhe te hante buke ne tryezen e Davidit vazhdi misht. Ziba, bashke me bijte dhe sherbetoret e tij, iu dhane Mefiboshetit si sherbetore. Da vidi e nderoi vertet birin e Jonatanit! A e di cfare ndodhi me pas? . . . Davidit i filluan telashet ne shtepi. Absalo mi, nje nga bijte e Davidit, iu kthye kunder dhe u orvat te behej mbret. Davidit iu desh
1 Nese po lexon bashke me femijen, tri pikat sherbejne per te te kujtuar qe te ndalosh pak e ta nxitesh femijen qe te shprehet.

26

 tia mbathte qe te shpetonte koken. Mefibo sheti donte te shkonte me Davidin, sic bene shume te tjere. Keta miq e dinin se Davidit i takonte froni. Por Mefibosheti nuk mund te shkonte, sepse mezi ecte. Me pas, Ziba i tha Davidit se Mefiboshe ti kishte qendruar ngaqe donte te behej mbret. Davidi e besoi kete genjeshter. Ke shtu qe i dha Zibes tere pronen e Mefiboshe tit. Skaloi shume dhe Davidi e fitoi luften ku nder Absalomit e u kthye ne Jerusalem. Tani Davidi degjoi nga Mefibosheti anen tjeter te historise. Ai vendosi qe Mefibosheti dhe Ziba ta ndanin bashke pronen. Si mendon, cfare beri Mefibosheti? . . . Ai nuk u ankua per vendimin e padrejte te Davidit. Mefibosheti e dinte se mbretit i ne vojitej paqe qe ta kryente mire detyren e tij. Per kete arsye i tha Davidit se Ziba mund ta mbante tere pronen. Ajo qe kishte vertet re ndesi per Mefiboshetin, ishte qe sherbetori i Jehovait, Davidi, u kthye serish ne Jerusalem si mbret. Mefibosheti vuajti shum e. Ai ndihej shpesh i menjanuar. Por Jehovai e donte dhe u kujdes per te. Cfare mund te mesojme nga kjo? . . . Edhe kur bejme ate qe eshte e drejte, disa mund te thone genjeshtra per ne. Jezui tha: Nese bota ju urren, ju e dini se para se tju urrente ju, me urreu mua. Madje Jezuin e vrane! Mund te jemi te sigurt se po te bej me ate qe eshte e drejte, Perendia i vertete, Jehovai, do te na doje. Edhe Biri i tij, Jezui, do te na doje.

LEXO NE BIBLEN TENDE

1 Samuelit 20:15-17, 41, 42 2 Samuelit 4:4; 9:1-10; 19:24-30 Gjoni 15:18

 ENDERROJA NJE JETE MBI RROTA

TREGUAR NGA ZOJA DIMITROVA Ne moshen 15-vjecare endrra ime po behej realitet: tere gezim jepja shfaqje dhe udhetoja me trupen e cirkut. Pastaj, me 4 shtator 1970, ndodhi nje tragjedi. Nje moment po uturoja ne ajer tere hijeshi. Momentin tjeter u shemba perdhe.

INDA me 16 dhjetor 1952 dhe jetoja ne Sofje, Bullgari, me prinderit dhe motren. Ne ate kohe, Bullgaria ishte vend komunist ku feja nuk ndalohej, por propagandohej mosprakti kimi i saj. Shumica e njerezve thjesht nuk be sonin ne Perendi dhe mjaft prej atyre qe be sonin, i mbanin sekret bindjet. Megjithese familja ime e quante veten ortodokse, nuk u rrita si fetare dhe nuk mendoja fare per Pere ndine. Qe ne moshe te njome, u be e dukshme se me terhiqnin vertet te gjitha llojet e sporteve, por vecanerisht gjimnastika. Kur isha 13 vje ce, ne shkolle erdhi nje burre i cili kerkonte nje vajze qe te stervitej per cirk. Mesuesi i fiz kultures me rekomandoi mua. Kur shkoja per intervista dhe prova te nje grup trajneresh, emocionohesha qe hipja ne makinen e mena xherit, automjet amerikan. U kenaqa kur me zgjodhen. Ky ishte fillimi i nje regjimi te rre gullt me stervitje dhe praktike te rrepte, qe zgjati mbi dy vjet. Me pas, ne moshen 15-vje care, e perfundova stervitjen dhe nisa jeten mbi rrotanje jete plot udhetime me cirkun. Ne fillim, udhetova ne mbare Bullgarine dhe pastaj ne vende te ish-Bashkimit Sovjetik,
28
KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

madje, edhe ne Algjeri, Hungari dhe ish-Jugosllavi. Per tre vjet po jetoja tejet e lumtur endrren time. Me pas, teksa jepja shfaqje ne Titov-Ve les, Maqedoni, ndodhi aksidenti i pershkruar ne hyrje te artikullit. Po beja nje numer akro bacie ne ajer. Partneri, i cili ishte i varur koke poshte ne ajer, do te me rrotullonte dhe me pas do te me kapte ne renie e siper. Nuk ia kapa dot duart dhe, kur litari i sigurise u ke put, u plandosa perdhe nga 6 metra lartesi. Me cuan shpejt ne spital ku u kuptua se kisha thyer njerin krah, disa brinje dhe shtyllen ku rrizore. Ngela e tronditur per disa dite dhe nuk kujtoja asgje nga ajo ngjarje. Kur e mora disi veten, kuptova se isha paralizuar nga mesi e poshte. Por meqe isha e re, me optimizem shpresoja se me terapi ose nje operacion do te arrija te ecja perseri dhe te kthehesha ne cirk. Per dy vjet e gjysme, u trajtova ne disa sa natoriume dhe ende shpresoja me shpirt te sherohesha. Si perfundim, mu desh te pra noja faktin se endrra ime kishte marre fund. Si per ironi, tani duhej ti pershtatesha nje jete mbi rrota, por ne karroce invalidi, krejt ndryshe nga ajo qe kisha enderruar.

 Filloj nje jete te re Pas nje jete aq aktive, kjo lloj pershtatjeje ishte e pamundur. Meqe nuk kisha me asnje shprese, rashe ne depresion. Pastaj, ne vitin 1977, me erdhi ne shtepi nje i ri me emrin Sto jan. Sa mora vesh se ishte vellai i nje koleges sime te meparshme, e ftova brenda. Gjate bi sedes, me pyeti nese shpresoja te sherohesha. Pa pike besimi dhe e zhgenjyer nga jeta, iu pergjigja se nuk kishte shprese. Kur me tha se vetem Perendia mund te me ndihmonte, iu pergjigja hidhur: Epo, nese ka Perendi, pse jam ne kete gjendje? Me kete hyrje, Stojani, i cili kohet e fundit ishte bere Deshmitar i Jehovait teksa punonte ne Shtetet e Bashkuara si artist cirku, me shu me dashamiresi me shpjegoi premtimet e mrekullueshme te Bibles per te ardhmen. U emocionova tej mase kur mesova se se shpejti toka do te behet parajse. Me preku zemren premtimi: Nuk do te kete me vdekje. As vajtim, as klithme, as dhembje nuk do te kete me. (Zbulesa 21:4) Sa shume doja te rifi toja shendetin fizik! Pranova menjehere te studioja Biblen rregullisht. Keshtu, per mua filloi nje jete e re. Me ne fund, kisha gjetur ba zen per nje shprese te vertete. Cdo jave prisja me zjarr te beja studimin e Bibles. Ne fillim studiova me Stojanin, pastaj me Totken, nje Deshmitare shume dashami Fillova karrieren e cirkut ne moshen 15-vjecare

rese. Me ndihmen e saj, mu rrit shpejt njohu ria biblike dhe ia kushtova jeten Perendise Je hova. Ne ate kohe, ne Sofje nuk kishte asnje te kualifikuar te me pagezonte, prandaj me du hej te prisja per viziten e nje vellai nga Maqe donia. Me 11 shtator 1978, rreth nje vit pasi fi llova te studioja Biblen, u pagezova ne vasken e apartamentit tim. Pagezimi si Deshmitare e Jehovait me solli gezim te thelle dhe jeta ime mori kuptim te vertete. E verteta e Bibles qe mesova, me digjte per brenda si zjarr. Kujtdo qe me vinte ne shtepi, i itja me zell per shpresen time te re. Mje risht, asnje nuk dukej se e merrte seriozisht, ndoshta ngaqe mendonin se per shkak te ak sidentit nuk isha krejt ne rregull. Nje gabim tejet i rende Ne ate kohe, Deshmitaret e Jehovait ne Bullgari ishin nen ndalim, dhe ne te gjithe vendin kishte vetem disa prej tyre. Smbahej asnje mbledhje kongregacioni qe te shkoja dhe shoqerimi me te tjere qe kishin besimin tim ishte shume i kufizuar. Kjo, bashke me mungesen e kuptueshmerise per rrezikun e shoqerimit te ngushte me ata qe nuk jetonin sipas normave biblike, me cuan ne nje ga bim tejet te rende. Ndergjegjja me torturonte vazhdimisht dhe provova dhembjen therese te largimit

 Gezimi dhe inkurajimi me i madh per mua vjen ngaqe shkoj rregullisht ne mbledhjet e krishtere

nga Perendia Jehova. E derrmuar dhe e tur peruar, ia zbraza zemren ne lutje Jehovait duke iu pergjeruar per falje. Me vone, me ndihmen e pleqve te dashur te krishtere, u riktheva ne besim dhe rifitova gezimin ne sherbim te Jehovait. Sa e cmoj privilegjin qe ti sherbej Jehovait me ndergjegje te paster dhe te shoqerohem me organizaten e tij te paster!
E lumtur pavaresisht nga kufizimet Aksidenti qe pata 40 vjet me pare ma shka terroi endrren e nje jete me shfaqje e udheti me, dhe me ngujoi ne karroce invalidi. Megjithate, nuk shoh pas me trishtim e keq ardhje, sikur jeta ime te ishte deshtim. E ver teta biblike me ndihmoi te kuptoj se endrra per lumturi dhe jete me domethenie ne cirk, lidhej me gjera qe kane pak vlere te qendrue shme. Kam pare me syte e mi si ish-kole get qe vazhduan karrieren ne cirk jane zhge njyer thelle ne jete. Nga ana tjeter, kam gjetur thesarin me te madh, nje marredhe nie personale me Krijuesin tim, Perendine
30
KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

Jehova. Kjo me ka sjelle gezim shume me te madh se cmund te kisha gjetur ne jeten e cirkut. Pervec kesaj, kam pasur gezimin te shoh shume te tjere te fitojne njohurine e se verte tes biblike dhe tia kushtojne jeten Perendise tone te dashur, Jehovait. Kur nisa te studioja Biblen ne vitin 1977, ne Bullgari kishte ve tem nje grusht Deshmitaresh te Jehovait. Madje, edhe kur Deshmitaret e Jehovait u re gjistruan zyrtarisht per here te pare pas reni es se regjimit komunist ne vitin 1991, nuk kishte me teper se njeqind Deshmitare ne te gjithe vendin. Ckenaqesi ka qene per mua te shoh rritjen e vazhdueshme te numrit te lajmetareve te Mbreterise deri ne maksi mumin e tanishem prej thuajse 1.800 vetash! Ende duhet bere mjaft pune ne Bullgari. Shume veta po kerkojne njohurine e Fjales se Perendise. Kjo shihet nga pjesemarrja e ja shtezakonshme prej 3.914 vetash ne Perkuj timin e vdekjes se Krishtit ne vitin 2010. Emocionohem teper kur mendoj se sa e ka

 Nje pike vertet kulmore ne jeten time ishte dalja e Bibles Shkrimet e Shenjta Perkthimi Bota e Re ne bullgarisht

bekuar Jehovai ate grup te vogel qe ishte ne fillim ne Bullgari. Kam qene Deshmitare okulare se i vogli eshte bere nje komb i fuqishem, sic eshte parathene tek Isaia 60:22. Nje tjeter burim gezimi dhe nje pike vertet kulmore ne jeten time ishte dalja e Bibles Shkrimet e ShenjtaPerkthimi Bota e Re ne bullgarisht. Kjo ndodhi ne gusht te vitit 2009 ne kongresin krahinor Qendroni Vi gjilente!, qe u mbajt ne Sofje. Dalja e kesaj Bible ne gjuhen time ishte nje enderr qe u be realitet. Patjeter qe do jete mjet kyc per te ndihmuar shume te tjere te fitojne njohuri ne e se vertetes biblike ne Bullgari. Ndonese gjymtimi me kufizon ne ate qe mund te bej ne predikimin e lajmit te mire per Mbreterine e Perendise, gezoj pa mase kur u as per te verteten biblike fqi njeve dhe kujtdo qe me vjen ne shtepi. Ne nje rast, i thirra nga ballkoni nje fqinje qe po kalonte atypari. Ajo pranoi te vinte brenda dhe pasi i thashe ca mendime inkurajuese nga Bibla, pranoi menjehere te studionte Bi blen me mua. Gezimi im skishte kufij kur me vone ajo u pagezua si motra ime ne be sim. Kam pasur privilegjin te ndihmoj kater veta derisa tia kushtonin jeten Jehovait. Ndoshta gezimi dhe inkurajimi me i madh per mua vjen ngaqe shkoj rregullisht ne mble dhjet e krishtere ku ka me se njeqind vellezer

e motra, te cilet jane bere si familje per mua. Jetoj ne nje vend ku mungojne sherbimet e transportit te vecante per te moshuarit dhe te semuret, prandaj e kam te veshtire te shkoj ne mbledhjet e kongregacionit. Por i jam mjaft mirenjohese nje vellai te ri per kujdesin e da shur qe tregon. Per cdo mbledhje ai me merr nga apartamenti ne makinen e vet, nga maki na ne Sallen e Mbreterise dhe me pas me kthen serish. Sa e falenderoj Jehovain per pri vilegjin qe te jem pjese e kesaj familjeje kaq te dashur ne besim! Kur shoh pas, e kuptoj se gjerat ne jeten time kane dale shume ndryshe nga ckisha enderruar ne rini. Sherbimi ndaj Jehovait me ka sjelle lumturine me te madhe qe mund te provoj tani dhe nje shprese te mre kullueshme per te ardhmen. E cmoj tej ma se premtimin e Perendise se ne parajsen ne toke i cali do ti ngjite te perpjetat si nje dre. (Isaia 35:6) Pres me padurim dhe siguri te plote kohen kur te hov perpjete nga karro ca e invalidit dhe te kem shendet e gjalleri te persosur.
KULL A E ROJ ES 1 QERSHOR 2011

31

A DO TA SHKATERROJ E NJERIU TOKEN?

Nga hapesira, planeti Toke ngjan si nje xhevahir i bukur bardhe e blu. Mirepo, nje vezhgim me nga afer zbulon se shte pia jone eshte ne hall te madh. Pse? Pergjigjja eshte e thjeshte: njerezit jane sjelle si qiraxhinj te keqij. Madje, nuk po e rrenojne token vetem nga ana fizike nepermjet ndotjes, shpyllezimit e shfry tezimit pa kriter. Po rrenojne edhe moralin e besimin te Perendia nepermjet dhunes, gjakderdhjeve e imoralitetit. Kjo gjendje e vajtueshme u paratha rreth dy mije vite te shkuara ne profeci mbreselenese te dokumentuara ne Shkrimet e Shenjta. (2 Timoteut 3:1-5; Zbulesa 11:18) Ato parathane edhe se situaten do ta ndreqe plotesisht Perendia, jo ndonje njeri. Per keto c eshtje te rendesishme do te itet ne fjalimin publik A do ta shkaterroje njeriu token? Ai do te mbahet ne Kongresin Krahinor te Deshmi tareve te Jehovait me teme Ardhte Mbreteria e Perendise! Ko ngresi do te nise ne maj ne Shtetet e Bashkuara e pastaj do te vijo je rreth e perqark botes. Ju ftojme me perzemersi te ndiqni kongresin qe mbahet me afer jush. Per hollesi te tjera, ju lutemi kontaktoni me Deshmitaret e Jehovait ne zonen tuaj ose shkruajuni botuesve te kesaj reviste. Ne faqen e Internetit www.jw.org tregohen vendet ku do te mba het kongresi ne Shqiperi dhe ne Kosove.
www.watchtower.org wp11 01/06-AL