KULLA E ROJES

1 SHTATOR 2012

L AJMERON MBRETERINE E JEHOVAIT

A interesohet Perendia per grate?

KULLA E ROJES
L AJM ERON M BRET ERIN E E JEHOVAIT

Tirazhi i cdo botimi: 42.182.000 N E 195 GJUH E

SEPTEMBER 1, 2012

QELLIMI I KESAJ REVISTE, Kulla e Rojes, eshte te nderoje Perendine Jehova, Sundimtarin me te Larte te universit. Ashtu si ne kohet e lashta nga kullat e rojave mund te shihej se cpo ndodhte shume larg, edhe kjo reviste tregon, nen driten e profecive te Bibles, se cdomethenie kane ngjarjet boterore. Ajo i ngushellon njerezit me lajmin e mire se Mbreteria e Perendise, e cila eshte nje qeveri reale ne qiell, se shpejti do ti jape fund ligesise dhe do ta ktheje token ne nje parajse. Nxit besimin te Jezu Krishti, i cili vdiq qe te marrim jeten e perhershme dhe tani sundon si Mbreti i Mbreterise se Perendise. Kjo reviste botohet rregullisht nga Deshmitaret e Jehovait qe nga viti 1879 dhe eshte apolitike. Ajo ka si autoritet Biblen.
Ky botim nuk shitet. Ai botohet si pjese e nje vepre boterore te arsimimit biblik, qe perkrahet me kontribute vullnetare. Nese nuk tregohet ndryshe, citimet e Shkrimeve jane marre nga versioni ne gjuhen e sotme, Shkrimet e ShenjtaPerkthimi Bota e Re.

ARTIKUJT E KOPERTIN ES 3 Sfidat qe hasin grate 4 A interesohet vertet Perendia per grate? 8 Respekt dhe dinjitet nen kujdesin e Perendise

RUBRIKAT
16 21 22 23 Meso nga Fjala e Perendise Cfare do te ndodhe Diten e Gjykimit? Afrojuni Perendise Kombet kane per ta marre vesh se une jam Jehovai A e dini? Lexuesit pyesin . . . A perfshihen grate ne mesimdhenie mes Deshmitareve te Jehovait? Leter nga Greqia Mesojini femijetGehazi e pesoi keq nga lakmia

& 24
30

GJITHASHTU N E K ET E NUM ER
12 18 Tani e njoh Perendine qe adhuroj MiredashjaJetesore ne syte e Perendise Emri i Perendise behet i njohur ne suahili

& 26

JALET e vajzes, qe citohen ne te djathte, shpa losin nje realitet te zymte: ne mbare boten, dhuna e diskriminimi su ndahen vajzave dhe grave gjate gjithe jetes. Shqyrto keto fakte. Diskriminimi gjinor. Ne Azi shumica e pri nderve preferojne te kene djem e jo vajza. Sipas nje raporti te OKB-se per vitin 2011, popullsia ne kete pjese te botes kishte afro 134 milione gra me pak per shkak te abortit, vrasjes foshnjore dhe per shkak te lenies pas dore. Arsimimi. Ne mbare boten, grate dhe vajzat perbejne dy te tretat e njerezve me me pak se kater klase shkolle. Ngacmimi seksual. Mbi 2,6 miliarde gra jetoj ne ne vende ku perdhunimi nga bashkeshorti ende nuk konsiderohet krim. Shendeti. Ne vendet ne zhvillim, afersisht cdo dy minuta nje grua vdes nga nderlikimet gjate shtatzenise ose gjate lindjes ngaqe nuk merr kuj desin e duhur mjekesor. Te drejtat per pronen. Megjithese grate kul tivojne me teper se gjysmen e prodhimeve ne mbare boten, ne shume vende ato nuk kane te drejta ligjore per te zoteruar nje prone ose per te trasheguar token. Pse u mohohen keto te drejta themelore grave? Disa kultura ndjekin praktika e bindje fetare qe nxitin ose madje justifikojne abuzimin dhe dhunen ndaj grave. Nje gazete franceze citonte nje avokate indiane, Candra Rami Copra, e cila thoshte: Te gjitha ligjet fetare kane dicka te per bashket: mbeshtetin diskriminimin ndaj grave. A mendon edhe ti keshtu? A mendon se Bibla i nenvlereson grate, sic bejne shume libra te tjere fetare? Disave u duket se ca vargje biblike japin kete pershtypje. Por, cpikepamje ka per grate Pe rendia i Bibles? Megjithese per shume veta kjo eshte teme delikate, po ta analizojme me kujdes dhe me mendje te hapur ate qe thote Bibla, do te arrijme te gjejme pergjigjen.

Kur shoh si trajtohen grate, nuk kam fare deshire te rritem.

ZAKRA, 15 VJECE, e cituar ne revisten GEO, botim ne frengjisht.

Sfidat qe hasin

grate

G.M.B. Akash/Panos Pictures

 A interesohet vertet Perendia per

grate?

Mekati filloi me nje grua dhe fale saj te gjithe duhet te vdesim.
EKLISIASTIKU, SHEKULLI I DYTE P.E.S.

Ti je porta e djallit: ti e zhvulose ate peme te ndaluar: ti je tradhtarja e pare e ligjit hyjnor . . . Ti e shkaterrove kaq kollaj shembelltyren e Perendise, njeriun.
TERTULIANI, MBI VESHJEN E GRAVE, SHEKULLI I DYTE I E.S.

ETO vargje te lashta nuk jane nga Bibla. Per shekuj me radhe jane perdorur per te justifikuar diskriminimin ndaj grave. Edhe sot, disa ekstremiste citojne shkrime feta re qe te justifikojne keqtrajtimin qe u bejne grave, me pretendimin se ato e kane fajin per te keqijat e njerezimit. A kishte si qellim Pe rendia qe burrat ti perbuznin grate e te abu zonin me to? Cfare thote Bibla? Le ta sho him. A i ka mallkuar Perendia grate? Jo. Perkundrazi, i mallkuar nga Perendia eshte gjarpri i hershem, qe quhet Djall. (Zbulesa 12:9; Zanafilla 3:14) Kur Perendia tha se Adami do te sundonte mbi gruan e tij, nuk kishte nder mend qe gruaja te vihej nen zgjedhen shtypese te burrit. (Zanafilla 3:16) Ai thjesht po parathoshte pasojat e tri shtueshme te mekatit te cifti i pare njerezor. Keshtu, abuzimi ndaj grave eshte pasoje e drejtperdrejte e natyres mekatare te njeriut,

jo e vullnetit te Perendise. Bibla nuk e mbe shtet idene se grate duhet te jene nen zgje dhen shtypese te burrave per te shlyer meka tin e pare.Romakeve 5:12. A e krijoi Perendia gruan me te ulet se burrin? Jo. Zanafilla 1:27 thote: Perendia e krijoi njeriun sipas shembelltyres se vet, po, e kri joi sipas shembelltyres se Perendise. Ai i kri joi ata mashkull dhe femer. Pra, qe ne fillim fare, njerezitmashkull e femeru krijuan me aftesine qe te pasqyronin cilesite e Pere ndise. Ndonese Adami dhe Eva ndryshonin nga ana fizike dhe emocionale, te dy moren te njejtat udhezime dhe gezonin te njejtat te drejta para Krijuesit.Zanafilla 1:28-31. Para se te krijonte Even, Perendia tha: Do ti bej nje ndihmes [Adamit], si nje plotesim per te. (Zanafilla 2:18) A nenkupton fjala plotesim se gruaja ishte me e ulet se burri? Jo, sepse kjo fjale hebraike ka edhe kuptimin

KULLA E ROJES
A deshiron me shume informacion ose nje stu dim biblik falas ne shtepi? Te lutemi, dergoja kerkesen tende Deshmitareve te Jehovait, ne nje nga keto adresa. Nese deshiron nje liste te plote me adresat, shih kete faqe Interneti: www.jw.org/contact.
L AJM ERON M BRET ERIN E
E JEHOVAIT

Afrika e Jugut: Private Bag X2067, Krugersdorp, 1740. Austra li: PO Box 280, Ingleburn, NSW 1890. Belgjike: rue dArgilePotaardestraat 60, B-1950 Kraainem. Britani: The Ridgeway, London NW7 1RN. France: BP 625, F-27406 Louviers Cedex. Greqi: Kisias 77, GR 151 24 Marousi. Gjermani: 65617 Selters. Itali: Via della Bufalotta 1281, I-00138 Rome RM. Kanada: PO Box 4100, Georgetown, ON L7G 4Y4. Kroaci: PP 58, HR10090 Zagreb-Susedgrad. Norvegji: Gaupeveien 24, NO-1914 Ytre Enebakk. Rumani: PO Box 132, OP 39, Bucure sti. Slloveni: pp 22, SI-1241 Kamnik. Suedi: PO Box 5, SE-732 21 Arbo ga. Shqiperi: PO Box 118, Tirane. Shtetet e Bashkuara te Ame rikes: 25 Columbia Heights, Brooklyn NY 11201-2483. Turqi: PO Box 23, Ferikoy, 34378 Istanbul.

The Watchtower (ISSN 0043-1087) is published semimonthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr., President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Periodicals Postage Paid at Brooklyn, NY, and at additional mailing oices. POSTMASTER: Send address changes to Watchtower, 1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299. 5 2012 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. All rights reserved. Printed in Germany. Druck und Verlag: Wachtturm Bibel- und Traktat-Gesellschaft der Zeugen Jehovas, e. V., Selters/Taunus. Verantwortliche Redaktion: Ramon Templeton, Selters/Taunus.
ALBANIAN

Vol. 133, No. 17

Semimonthly

 Eva u krijua si ndihmese dhe plotesim per Adamin

ndihme qe perkon me burrin. Mendo per rolet plotesuese te nje kirurgu dhe te nje ane stezisti gjate operacionit. A bejne dot pa nje ri-tjetrin? Veshtire. Meqe operacionin e ben kirurgu, a do te thote kjo se eshte me i re ndesishem? Zor se eshte keshtu. Po njesoj, Perendia e krijoi burrin e gruan qe te bashke punojne ngushtesisht, jo qe te konkurrojne njeri-tjetrin.Zanafilla 2:24. Nga duket se Perendia interesohet per grate? Perendia parashikoi cdo te benin burrat mekatare e te papersosur, prandaj qe ne fi llim shprehu deshiren per te mbrojtur grate. Kur et per Ligjin e Moisiut, te themeluar ne shekullin e 16-te p.e.s., autorja Lori Anardi veren ne librin e saj: Kur et per gruan, be selidhja e Ligjit e mbron ate ne pjesen me te madhe.La Bible au feminin. Per shembull, Ligji urdheronte qe te nde rohej e te respektohej si babai, edhe nena.

(Dalja 20:12; 21:15, 17) Gjithashtu, kerkonte qe grave shtatzena tu tregohej konsiderata e duhur. (Dalja 21:22) Edhe sot, mbrojtja qe si gurojne keto ligje te Perendise bie ne kon trast te thelle me mungesen e te drejtave li gjore qe perjetojne disa gra ne mjaft vende te botes. Por ka me teper se kaq. Nje ligj qe pasqyron pikepamjen e Perendise per grate Fale Ligjit qe Perendia Jehova i dha kombit te Izraelit, populliburra e granxirrte dobi te panumerta fizike, morale e frymore. Per sa kohe degjonte e bindej, kombi lartesohej mbi te gjitha kombet e tjera te tokes. (Ligji i perterire 28:1, 2) Cvend zinin grate ne Ligj? Shqyrto aspektet e meposhtme. 1. Gezonin liri. Ndryshe nga grate e shume kombeve te tjera ne lashtesi, grate izraelite gezonin mjaft liri. Megjithese burrit i ishte dhene roli i kreut te familjes, gruaja mund tia vinte syrin nje are dhe ta merrte, si

TANI BOTOHET NE 195 GJUHE: afrikanse, ajmare7, akole, amharike, angleze267, arabe, armene, armene (perendi more), azerbajxhane, azerbajxhane (alfabet cirilik), baule, bengale, bikole, bislame, bullgare, cebuane, cibembe, ceke7, cikeve, citonge, citumbuke, cua, cukeze, daneze7, eke, estone, eve, nlandeze7, xhiane, frenge687, ga, ga rifune, greke, grenlandeze, guarane68, gujarate, gune, gjeorgjiane, gjermane267, hause, hebraike, hiligainone, hindi, hiri-motu, holandeze67, hungareze67, igbo, iloke, indoneziane, islandeze, isoke, italiane67, japeze, japoneze67, jorube, kamboxhiane, kanade, katalane, kazake, ke cua (e Ajakucos), kecua (e Ankashit), kecua (e Bolivise), kecua (e Kuskos), kicua, kikaonde, kikongo, kikuju, kilu

be, kimbundu, kineze (tradicionale)7 (regjistrime audio vetem ne mandarin), kineze (e thjeshtuar), kiniaruande, kirgize, kiribate, kirundi, kongoleze, koreane67, kreole e Haitit, kreole e Maurikise, kreole e Sejsheleve, kroate, kvangali, kvaniama, letone, lingale, lituane, lugande, lunde, luo, luvale, maja, makua, malagase, malajalame, malteze, maqedonase, marate, marshalleze, mikse, mizo, mjanma re, mongole, more, nahuatle (e Puebles se veriut), ndebele, ndonge, ngabere, nepaleze, nianeke, niueane, norvegjeze7, nzeme, oromo, otetela, palauane, pangasinane, papiamento (e Arubes), papiamento (e Kurasaos), perse, pixhine e Ishujve Solomon, polake67, ponapeane, portugeze2687, punjabe, rarotongane, rumune, ruse67, samo-

ane, sango, sepede, serbe, serbe (alfabet romak), sesote, siloze, sinhaleze, sllovake, sllovene, spanjolle267, sranantonge, suahile, suati, suedeze7, shone, shqipe, tagaloge7, tahitiane, tajlandeze, tamile, tatare, teluge, tetume, tigrinia, tive, tok-pisine, tongane, totonake, tsonge, tsvane, tshilube, tui, turke, tuvaluane, tzotzile, ukrainase, umbundu, urdu, urunde, valisiane, varaj-varaj, vende, vietnameze, volaite, xhose, zande, zapoteke (e istmit), zulu
2 6 8 7 Disponohen edhe ne braile. Disponohen edhe CD. Disponohen edhe CD (formati MP3). Disponohen edhe regjistrime n e audio n e sitin www.jw.org.

 Ne Izraelin e lashte edhe grate merreshin me tregti

edhe te mbillte nje vresht, me besimin e plote te te shoqit. Po te ishte e zonja ne tjerrje dhe endje, mund te drejtonte edhe tregtine e vet. (Proverbat 31:11, 16-19) Grate nen Ligjin e Moisiut shiheshin si individe me te drejtat e tyre, jo thjesht si vartese te burrave. Gjithashtu, ne Izraelin e lashte grate mund te lidhnin miqesi me Perendine. Bibla et per Hanen, e cila iu lut Perendise per nje c eshtje personale dhe i beri nje zotim. (1 Sa muelit 1:11, 24-28) Nje grua nga qyteti i Shu nemit konsultohej me profetin Elise ne sabat. (2 Mbreterve 4:22-25) Gra te tjera, si Debora e Hulda, Perendia i perdori si perfaqesuese te tij. Eshte interesante se burra e prifte rinj te shquar kerkonin me gatishmeri keshi lla prej tyre.Gjykatesit 4:4-8; 2 Mbreterve 22:14-16, 20. 2. Arsimoheshin. Si pjese e beselidhjes se Li gjit, grate ftoheshin te degjonin leximin e Li6
KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

gjit, i cili u jepte mundesi te mesonin. (Ligji i perterire 31:12; Nehemia 8:2, 8) Gjithashtu mund te sterviteshin per te marre pjese ne disa aspekte te adhurimit publik. Per she mbull, ndoshta disa gra sherbenin ne me nyre te organizuar ne tabernakull, ndersa te tjera kendonin ne nje kor me burra e gra. Dalja 38:8; 1 Kronikave 25:5, 6. Mjaft gra kishin njohurite e aftesite e du hura per te drejtuar nje biznes fitimprures. (Proverbat 31:24) Ndryshe nga kultura e ko mbeve te tjera te asaj koheku djemte i me sonte vetem babainena izraelite duhej te merrte pjese ne arsimimin e djemve derisa te rriteshin. (Proverbat 31:1) Duket qarte se grate ne Izraelin e lashte nuk ishin aspak te paarsimuara. 3. Nderoheshin e respektoheshin. Dhjete Urdherimet thoshin qarte: Ndero atin dhe nenen tende. (Dalja 20:12) Ne proverbat e

 mbretit te mencur Solomon, lexojme: De gjoje, o biri im, disiplinen e atit tend dhe mos e braktis ligjin e nenes sate.Proverbat 1:8. Ligji perfshinte masa te hollesishme per sjelljen mes meshkujve dhe femrave, duke treguar respekt per femrat. (Levitiku 18:6, 9; Ligji i perterire 22:25, 26) Nje bashkeshort i mire duhej te merrte parasysh kufizimet fizike e biologjike te gruas.Levitiku 18:19. 4. Te drejtat per tu mbrojtur. Ne Fjalen e tij, Jehovai e pershkruan veten si ate i jetimeve dhe gjykates i vejushave. Me fjale te tjera, ishte Mbrojtesi i atyre qe skishin baba a ba shkeshort qe tua mbronte te drejtat. (Psalmi 68:5; Ligji i perterire 10:17, 18) Ja pse, kur nje huadhenes e trajtoi padrejtesisht vejushen e nje profeti, Jehovai nderhyri me ane te nje mrekullie qe ajo te mbijetonte e te ruante di njitetin.2 Mbreterve 4:1-7. Para se izraelitet te hynin ne Token e Prem tuar, kryefamiljari Zelofehad vdiq pa lene djem. Prandaj, te pese bijat e tij i kerkuan Moi siut nje zoterim ne Token e Premtuar. Per gjigjja e Jehovait e tejkaloi jashte mase kerke sen e tyre. Ai i tha Moisiut: Duhet tu japesh patjeter nje trashegimi mes xhaxhallareve te tyre. Trashegimine e te atit kalojua atyre. Qe nga ajo kohe, grate ne Izrael mund te merrnin nje trashegimi nga i ati dhe tua kalonin pa sardhesve.Numrat 27:1-8. Keqparaqitet pikepamja e Perendise per grate Nen Ligjin e Moisiut grate gezonin nje po zite te nderuar dhe te drejtat e tyre respekto heshin. Sidoqofte, qe nga shekulli i 4-t p.e.s., judaizmi nisi te ndikohej nga kultura greke qe i konsideronte grate me te uleta.Shih kutine Diskriminimi ndaj grave ne shkrime te lashta.

Diskriminimi ndaj grave ne shkrime te lashta

Qe nga shekulli i pare i e.s. e me tej, shkrimtare si Filoja i Aleksandrise nisen te perdornin filozofine greke per ta interpretuar ndryshe tregimin e Zanafilles. Sipas Filos, Eva ishte fajtore per mekatin seksual, prandaj u denua me nje jete qe ia hoqi gjithe lirine dhe e nenshtroi ndaj autoritetit te burrit te saj. Kjo perbuzje per grate depertoi ne ju daizem, si edhe ne shkrimet e Eterve te ki shes. Ne Midrash Raba, tekst judaik i shekullit te dyte, nje rabin shpjegonte pse mendonte se gruaja duhej te mbulonte koken. Ai thoshte: Ajo eshte si dikush qe ka gabuar dhe ka turp nga te tjeret. Teologu Tertulian, shkri met e te cilit kishin ndikim qe ne shekullin e dyte te e.s., mesonte se grate duhej te ecnin si te ishin Eva qe vajton e penduar. Mesi me te tilla, qe shpesh gabimisht konsidero heshin biblike, i kane kontribuar shume diskriminimit ndaj grave.

Per shembull, poeti grek, Hesiodi (sheku lli i tete p.e.s.), fajesonte grate per gjithe te keqijat e njerezimit. Ne vepren e tij Teogonia, ai foli per racen dhe fisin vdekjeprures te grave qe jetojne mes burrave te vdekshem, per te zezen e tyre. Kjo ide u perhap ne juda izem ne fillim te shekullit te dyte p.e.s. Tal mudi, i perpiluar qe nga shekulli i dyte i e.s. e me tej, i paralajmeronte burrat: Mos bise doni shume me grate, pasi keshtu do te bini patjeter ne imoralitet. Gjate shekujve, ky mosbesim ka ndikuar thelle ne rolin e grave ne shoqerine judaike. Ne kohen e Jezuit, grave tashme u ishte ku fizuar hyrja ne zonen e tempullit. Mund te
KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

 hynin vetem ne Oborrin e grave. Arsimimi fe tar ishte vetem per burrat, kurse ne sinagoga grate dhe burrat ka mundesi te kene ndenjur vec e vec. Talmudi citon nje rabin qe thote: Kushdo qe i meson se bijes Toren [Ligjin], po i meson ndyresi. Duke keqparaqitur pike pamjen e Perendise, udheheqesit fetare judenj nguliten te shume burra perbuzjen per grate.

Kur ishte ne toke, Jezuit i rane ne sy para gjykime te tilla, te rrenjosura thelle te tra ditat. (Mateu 15:6, 9; 26:7-11) A ndikuan ke to mesime ne menyren si u soll me grate? Cmesojme nga sjellja e qendrimi i tij? A u ka sjelle lehtesim grave krishterimi i vertete? Keto pyetje do te marrin pergjigje ne artiku llin tjeter.

nen kujdesin e Perendise

Respekt dhe dinjitet

K
UR ishte ne toke, Jezui e pasqyroi ne meny re te persosur personalitetin e Atit te tij qiellor dhe menyren e tij te te vepruarit. Ai tha: Nuk bej asgje me nismen time, por i them keto gjera ashtu si me mesoi Ati. . . . Bej gjith mone gjerat qe i pelqejne atij. (Gjoni 8:28, 29; Kolosianeve 1:15) Keshtu, duke pare si sillej Je zui me grate dhe cfare qendrimi kishte ndaj tyre, mund te kuptojme pikepamjen e Pere ndise per to dhe si deshiron qe te trajtohen. Bazuar ne dokumentimet e tregimeve te ungjijve, disa studiues e kane pranuar se pike pamja e Jezuit per grate ndryshonte kryekeput nga mentaliteti i asaj kohe. Si ndryshon te? Dhe ceshte me e rendesishmja, a i japin ende mesimet e tij me teper liri grave sot? Si i trajtonte Jezui grate? Jezui nuk mendonte se grate ishin thjesht objekte seksuale. Sipas disa udheheqesve fe tare judenj, duhej shmangur cdo kontakt me ata te seksit tjeter, pasi kjo mund te conte ve tem ne epsh. Meqe grate shiheshin si burim tundimi, nuk lejohej tu itnin ne publik bu rrave ose te dilnin pa mbuluar koken. Nga

 ana tjeter, Jezui i keshilloi burrat ti mbanin nen kontroll deshirat mishore e ti trajtonin grate me dinjitet, ne vend qe ti izolonin nga shoqeria.Mateu 5:28. Gjithashtu, Jezui tha: Kush e ndan gruan e tij dhe merr nje tjeter, ben tradhti bashke shortore kunder gruas. (Marku 10:11, 12, Bi bla ECM) Keshtu, ai e hodhi poshte mesimin mbizoterues rabinik qe i lejonte burrat ti di vorconin grate per cdo lloj arsyeje. (Mateu 19:3, 9) Tradhtia bashkeshortore kunder gru as ishte koncept i panjohur per shumicen e judenjve. Rabinet mesonin se nje burre kurre nuk konsiderohej sikur te kishte kryer tradhti bashkeshortore kunder gruasvetem grua ja mund te tregohej jobesnike. Per kete, nje veper komentuese biblike thote: Duke e ve ne burrin nen te njejtin detyrim moral me gruan, Jezui e ngriti poziten dhe dinjitetin e gruas. Si ndikojne sot mesimet e tij? Ne kongregaci onin e krishtere te Deshmitareve te Jehova it, grate shoqerohen lirisht me burrat ne mbledhje. Megjithate nuk kane pse te frike sohen se mos burrat e krishtere i veshtrojne ne menyre te pahijshme a se mos krijojne fa miljaritet te pavend, sepse ata bejne kujdes ti trajtojne me te moshuarat si nena, me te re jat si motra, me plot deliresi.1 Timoteut 5:2. Jezui gjente kohe qe ti mesonte grate. Ne kontrast me pikepamjen mbizoteruese rabi nike qe i mbante ne padije grate, Jezui i me sonte dhe i nxiste te shpreheshin. Marise i pelqente ta mesonin dhe Jezui nuk ia hoqi kete mundesi. Keshtu tregoi se vendi i gruas nuk eshte vetem ne kuzhine. (Luka 10:38-42) Edhe motra e Marise, Marta, nxori dobi nga mesimet e Jezuit, sic e tregojne pergjigjet in teligjente qe i dha atij pas vdekjes se Lazarit. Gjoni 11:21-27. Jezuit i interesonte mendimi i grave. Ne ate kohe, shumica e grave judeje besonin se cele si i lumturise ishte te kishin nje djale per se

A i ndaloi apostulli Pavel grate te itnin?

Grate le te heshtin ne kongregacione, shkroi apostulli Pavel. (1 Korintasve 14:34) Cdonte te thoshte? A po ua nen vleresonte inteligjencen? Jo. Ne fakt, ai foli shpesh per mesimin e shendoshe te grave. (2 Timoteut 1:5; Titit 2:3-5) Ne le tren drejtuar korintasve, Pavli keshilloi se, kur iste nje besimtar tjeter, duhej te heshtnin jo vetem grate, por edhe ata qe kishin dhuraten e gjuheve e te profetizimit.1 (1 Korintasve 14:26-30, 33) Ndo shta disa gra te krishtere ishin kaq entuzi aste per besimin e sapogjetur, sa e nderpritnin oratorin me pyetje, sic e ki shin zakon ne ate pjese te botes. Per te shmangur kete crregullim, Pavli i nxiti grate te pyetnin burrat ne shtepi.1 Korintasve 14:35.
1 Per me shume informacion rreth rolit te grave ne ko ngregacion, shih artikullin A perfshihen grate ne me simdhenie mes Deshmitareve te Jehovait? ne faqen 23.

mbari, mundesisht profet. Kur nje grua tha me ze te larte: Lum barku qe te mbajti!, Je zui shfrytezoi rastin qe ti iste per dicka me te mire. (Luka 11:27, 28) Ai ia drejtoi veme ndjen te bindja ndaj Perendise, dicka me e re ndesishme se roli tradicional qe u ishte imponuar grave.Gjoni 8:32. Si ndikojne sot mesimet e tij? Mesuesit ne kongregacionin e krishtere i mirepresin ko mentet e grave ne mbledhjet e kongregacio nit. Ngaqe grate e pjekura jane mesuese te se mires, qofte kur jane vetem, qofte kur jane me te tjeret, fitojne respektin e mesuesve ne kongregacion. (Titit 2:3) Po ashtu, ata mbe shteten te keto gra per te shpallur publikisht
KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

 lajmin e mire per Mbreterine e Perendise. Psalmi 68:11; shih kutine A i ndaloi apo stulli Pavel grate te itnin?, faqja 9. Jezui kujdesej per grate. Ne kohet biblike, vajzat nuk vleresoheshin aq sa djemte. Tal mudi e pasqyron kete pikepamje me fjalet: Lum ai qe ka bij dhe mjere ai qe ka bija. Di sa prinder e shihnin vajzen si barre me te re ndedo tu duhej ti gjenin bashkeshort e ti jepnin paje, si dhe nuk do te mund te mbe shteteshin tek ajo kur te ishin ne moshe te shkuar. Jezui tregoi se jeta e nje vajze te vogel eshte po aq e rendesishme sa ajo e nje djaliai e ri ngjalli bijen e Jairit, njesoj sic beri me birin e vejushes nga Naini. (Marku 5:35, 41, 42; Luka 7:11-15) Pasi sheroi nje grua qe e trazonte nje demon prej tetembedhjete vjetesh, Jezui e quajti ate bije te Abrahamit, shprehje thuaj se e panjohur ne shkrimet judaike. (Luka 13: 10-16) Duke perdorur kete shprehje plot res pekt dhe dashamiresi, e konsideroi jo vetem si pjesetare te shoqerise me te drejta te plota, por edhe pranoi besimin e saj te madh.Luka 19:9; Galatasve 3:7. Si ndikojne sot mesimet e tij? Nje shprehje aziatike thote: Te rritesh nje vajze, eshte si te

ujitesh kopshtin e komshiut. Pa u ndikuar fare nga ky mentalitet, baballaret e dashur te krishtere kujdesen mire per bijte dhe bijat, pa bere dallime mes tyre. Prinderit e krishtere si gurohen qe te gjithe femijet e tyre te marrin arsimimin dhe kujdesin e duhur shendetesor. Jezui u besonte grave. Ne gjykatat judaike, deshmia e nje gruaje konsiderohej e barabar te vetem me ate te nje skllavi. Jozef Flavi, hi storian i shekullit te pare, keshilloi: Te mos pranohet asnje deshmi nga grate, sepse nga natyra jane te pavendosura dhe kokekrisura. Krejt ndryshe nga kjo, Jezui zgjodhi gra qe te deshmonin per ringjalljen e tij. (Mateu 28: 1, 8-10) Edhe pse keto gra besnike kishin qene deshmitare okulare te ekzekutimit dhe te varrosjes se Zoterise se tyre, apostujt e ki shin te veshtire tu besonin fjaleve te grave. (Mateu 27:55, 56, 61; Luka 24:10, 11) Sidoqo fte, duke iu shfaqur se pari grave, Krishti i ri ngjallur i konsideroi te denja per te dhene de shmi, si dishepujt e tjere.Veprat 1:8, 14. Si ndikojne sot mesimet e tij? Ne kongregaci onet e Deshmitareve te Jehovait, burrat me pergjegjesi tregojne konsiderate per grate du-

Jezui i dha Maria Magdalenes nderin qe te lajmeronte apostujt per ringjalljen e tij

 Ata qe zbatojne parimet biblike i respektojne dhe u japin dinjitet grave

ke ua marre parasysh mendimet. Sa per ba shkeshortet e krishtere, ata i nderojne grate e tyre duke i degjuar me kujdes.1 Pjetrit 3:7; Zanafilla 21:12.

Parimet biblike i kontribuojne lumturise se grave Kur burrat imitojne Krishtin, grave u jepet respekti dhe liria qe Perendia kishte si qellim per to ne fillim. (Zanafilla 1:27, 28) Ne vend qe te mbeshtetin superioritetin e meshkujve, bashkeshortet e krishtere udhehiqen nga pa rimet biblike, te cilat i kontribuojne lumturi se se grave te tyre.Efesianeve 5:28, 29. Kur Jelena nisi te studionte Biblen, vuante ne heshtje ngaqe i shoqi e keqtrajtonte. Ai ishte rritur ne nje ambient te dhunshem ku abuzimi fizik dhe martesat me rrembim ishin te zakonshme. Jelena thote: Ajo qe mesova nga Bibla me dha force. E kuptova se ishte di kush qe me donte shume, me cmonte e inte resohej per mua. Gjithashtu kuptova se, nese im shoq do te studionte Bibl en, do te ndry shonte qendrim ndaj meje. Endrra e saj u be realitet kur me ne fund i shoqi pranoi te

studionte Biblen dhe u pagezua si Deshmitar i Jehovait. Jelena tregon: Ai u be shembull vetekontrolli e vetepermbajtjeje. Mesuam ta falnim lirisht njeri-tjetrin. Ne cperfundim arriti Jelena? Ajo thote: Parimet biblike me kane ndihmuar vertet qe ne martese ta ndi ej se burri ka nevoje per mua dhe se me mbron.Kolosianeve 3:13, 18, 19. Pervoja e Jelenes nuk eshte unike. Miliona gra te krishtere jane te lumtura sepse bashke me burrat perpiqen fort te zbatojne parimet biblike ne martese. Ato gezojne respekt, liri dhe gjejne ngushellim ne shoqeri me te ba shkekrishteret.Gjoni 13:34, 35. Te krishteret e pranojne se, si burrat e grate i jane nenshtruar kotesise, prandaj nuk jane te afte te clirohen nga mekati dhe papersosme ria. Gjithsesi, duke iu afruar Jehovait, Perendi se dhe Atit te tyre te dashur, kane shpresen te lirohen nga skllaveria e prishjes dhe te kene lirine e lavdishme te femijeve te Perendise. Sa shprese te mrekullueshme qe kane si burrat e grate nen kujdesin e Perendise!Romakeve 8:20, 21.
KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

11

TANI E NJOH PERENDINE QE ADHUROJ

TREGUAR NGA MARIETA MANUEL BAKUDIO Na erdhi per vizite nje evangjelist pentekostal per te cilin thuhej se kishte fuqi te sheronte. Kur me preku, u rrezova pa ndjenja, e pushtuar nga fryma e shenjte. Pasi erdha ne vete, dukej se kisha ate qe doja: fuqine per te sheruar. Si arrita deri ketu dhe si ndikoi kjo ne jeten time? Para se tju as per kete, me lejoni tju tregoj per te kaluaren time.

INDA ne Ilokos-Norte, Filipine, me 10 dhje tor 1968, e shtata nga dhjete femijet. Si shumica e filipinasve, u rritem si katolike. Mbarova shkollen e mesme ne vitin 1986 dhe ambicia ime ishte te behesha infermie re. Mirepo, ajo enderr nuk u realizua, sepse u semura rende. Sinqerisht, mendova se do te vdisja. Nga deshperimi, iu pergjerova Pere ndise per ndihme dhe i premtova se, po te sherohesha, do ti sherbeja gjithe jeten. Pasi mu desh nje kohe e gjate per te marre veten, e mbajta mend premtimin qe i bera Perendise. Keshtu qe, ne qershor 1991 u futa ne nje shkolle biblike pentekostale. Thuhej se gjate shkolles do te merrnim edhe dhura ten falas te frymes se shenjte. Doja ta kisha fuqine per te sheruar. Shkolla na mesoi se kjo mund te arrihej me ane te agjerimit dhe te lutjeve. Njehere, ngaqe doja te jepja pershtypjen se kisha nje dhurate, degjova fshehtas nje shoqe klase tek lutej me ze te lar te ne nje qoshe gjate nje seance lutjeje. Kur po mbaronte, u ktheva shpejt atje ku kisha qene e gjunjezuar. Me pas, i thashe saktesisht ate qe kishte kerkuar ne lutje dhe ajo e besoi se tani kisha dhuraten falas.
12
KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

Ndersa vazhdoja shkollen, kisha shume pyetje. Per shembull, Mateu 6:9 et per Atin dhe per emrin e tij. Beja pyetje te tilla, si: Kush eshte Ati qe permendi Jezui? dhe Emri i kujt duhet shenjteruar? Shpesh, pergjigjet e instruktoreve ishin mjaft te mje gullta dhe sme kenaqnin. Ata itnin per Trinitetin dhe thoshin se eshte mister. Ky argument me dukej goxha peshtjellues. Pa varesisht nga kjo, e vazhdova stervitjen si pastore. Takoj Deshmitaret e Jehovait Ne shkollen biblike, na mesuan se De shmitaret e Jehovait nxitnin fene e rreme me te keqe. Gjithashtu thuhej se ishin anti krishti, prandaj ndieja neveri per kete fe. Kur kishim pushim gjate vitit te dyte te shkolles, shkova te takoja prinderit. Njera nga motrat e medha, Karmeni, mori vesh per viziten time dhe erdhi edhe ajo ne shte pi. Tashme ishte pagezuar si Deshmitare e Je hovait dhe predikonte ne kohe ne plote. Kur u perpoq te me mesonte per Perendine, ia ktheva gjithe terbim: Une e njoh Perendine te cilit i sherbej! Pasi e ofendova me ze te

 larte, e shtyva tutje dhe si dhashe me mu ndesi te me iste. Kur u ktheva ne shkolle, Karmeni me der goi nje kopje te broshures A duhet te besosh ne Trinitet?1 Menjehere e bera shuk dhe e vervita ne zjarr. Isha ende e zemeruar me te. Perparoj si pastore Teksa vazhdoja studimet ne shkollen bi blike, arrita te ktheja disa ne fene time. Isha vecanerisht krenare kur nena dhe vellai u bashkuan me mua ne fene pentekostale. Ne mars te vitit 1994, u diplomova ne shkollen biblike pentekostale. Sic e perme nda ne fillim, ne ate kohe na erdhi per vizite nje evangjelist. Te gjithe ne te diplomuarit donim te rrinim me te, sepse besonim se ki shte dhuraten e sherimit. Shkuam tek ai ne podium dhe e imitonim duke u hedhur e duke perplasur duart sipas ritmit te nje grupi muzikor. Me pas, kedo qe e prekte, rrezohej pertoke, i pushtuar nga fryma e shenjte.2 Kur me preku, edhe une u rrezova pa ndje nja. Pasi erdha ne vete, isha e frikesuar, por e ndieja se tani kisha fuqine e sherimit, ndaj isha e lumtur.
1 Botuar nga Deshmitaret e Jehovait, por tani nuk shty pet me. 2 I pushtuar nga fryma e shenjte i referohet nje feno meni ne disa fe ku besojne se fryma vjen te besimtaret aq fuqishem, sa i rrezon pertoke.

Shpejt e perdora kete fuqi qe te sheroja nje femije te semure me ethe te forta. Kur ofrova nje lutje, menjehere femija nisi te djersiste dhe ethet iu zhduken. Me ne fund e ndjeva se mund ta permbushja premtimin ndaj Pere ndise. Por, cuditerisht, ndieja njefare boshlle

E perdora kete fuqi qe te sheroja nje femije te semure me ethe te forta

ku. Thelle brenda meje, mendoja se kishte vetem nje Perendi, por nuk e njihja vertet. Pervec kesaj, me brenin dyshime per mjaft doktrina te kishes.
Ndryshoj mendim Pas atyre ngjarjeve, mu shtua urrejtja per Deshmitaret e Jehovait. Sa here qe gjeja boti me te tyre, i digjja. Me vone, ndodhi dicka e papritur. U trondita kur mora vesh se nenes si pelqente me feja pentekostale. Karmeni kishte studiuar Biblen me te. Sa e zemeruar isha me motren! Me pas, gjeta nje reviste Zgjohuni! ne shte pine e nenes. Normalisht do ta digjja. Por, kureshtja per ate qe lexonte nena me nxiti ta shetoja. Me zune syte nje artikull per di ke qe kishte qene besimtar i akte i mesime ve te kishes. Sidoqofte, kur kishte lexuar bo timet e Deshmitareve bashke me Biblen, ishte bindur se mesimi i Trinitetit, i ferrit te zjarrte dhe i pavdekesise se shpirtit nuk ishin te bazuara ne shkrime. Kjo me preku zem ren. Pikerisht keto gjera doja te kuptoja. Qe atehere, mezi pritja te kuptoja te verteten biblike. Lexova nje tjeter jeteshkrim ne revisten Zgjohuni! per dike qe kishte qene nen varesi ne e alkoolit e te droges dhe qe kishte be re goxha ndryshime per mire, pasi studioi
KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

Diplomimi si pastore

13

 Biblen. Me vone, nisa te lexo ja botime te tjera te Deshmi tareve. Gjeta nje broshure me titull Emri hyjnor qe do te qendroje pergjithmone.1 Aty mesova se emri i Perendise eshte Jehova. Sa u kenaqa qe mesova te verteten per te vet min Perendi te vertete!Li gji i perterire 4:39; Jeremia 10:10. Vazhdova te lexoja fshehu razi e te mesoja shume te Alma-Presiosa studioi Biblen me mua verteta te tjera biblike. Per shembull, ne shkollen pen tekostale me kishin mesuar se Jezui eshte Perendia, por mesova nga Bibla jepja mesim si pastore, por doktrinat e rreme se ai eshte Biri i Perendise se gjalle.Mateu te kishes i shmangia. 16:15, 16. Kur e takova serish motren, Karmenin, me sugjeroi te shkoja ne nje mbledhje te DeMe ndryshon jeta shmitareve te Jehovait. Meqe zakonisht pa Kur e takova serish Karmenin, u habit qe i raqitesha te kisha kryesore ne qytetin e kerkova broshuren Emri hyjnor qe do te qe Lavagut, kerkova fshehurazi vendin ku mbli ndroje pergjithmone, si edhe botime te tjera. dheshin Deshmitaret e Jehovait, Sallen e Kisha kaluar vite te tera ne ate shkolle bibli Mbreterise. Me prezantuan me Alma-Presio ke, por nuk me kishin mesuar te verteten. sa Viljarinin, qe e therritnin Preshes (e cmu Kisha qene e verber. Tani zemra me gufonte ar), e cila ishte predikuese ne kohe te plote ne nga gezimi per te vertetat qe po mesoja nga Bibla. I perjetova thelle fjalet e Jezuit: Do ta njihni te verteten, dhe e verteta do tju liroKeto te verteta je. (Gjoni 8:32) Ato te verteta po me ndry po me ndryshonin jeten shonin jeten. Per njefare kohe, mendova se mund ta adhuroja fshehtas Perendine Jehova e njeko- ate kongregacion. Ndonese ende mendoja hesisht te vazhdoja si pastore. Shpejt kupto- keq per Deshmitaret, e pranova oferten e saj va se shume nga doktrinat e kishes smund per te studiuar Biblen. tua mesoja me te tjereve. Gjithsesi kisha fri Motra ime ishte treguar shume e duruar ke. Si do ta siguroja jetesen po te mos va kur me iste per te vertetat biblike. Tani e zhdoja si pastore? Cturp do te ishte per ki pashe serish kete durim te Alma-Presiosa. shen nese nje nga pastoret e tyre behej Ajo me ndihmoi tej mase te kuptoja Biblen, Deshmitare e Jehovait! Keshtu vazhdova te madje edhe kur acarohesha, kur perpiqesha te debatoja me te dhe kur ngrija zerin du1 Botuar nga Deshmitaret e Jehovait.
14
KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

 Me nenen, kur u pagezuam

Si predikuese ne kohe te plote mes Deshmitareve te Jehovait

Me bashkeshortin, me vajzen dhe me shume te aferm qe jane bashkuar me ne ne adhurimin e vertete

ke kembengulur per disa nga gjerat qe me ki shin mesuar ne te kaluaren. Me preken zemren interesi personal, perulesia e bute sia qe tregoi ajo dhe Deshmitare te tjere. Kjo me nxiti te deshiroja ta adhuroja Jehovain. Ne korrik te vitit 1995, e kuptova se duhej ta lija poziten si pastore. Pse? Shkrimi i Zbu leses 18:4 et ne menyre simbolike per fene e rreme: Dilni prej saj, o populli im, nese nuk doni te merrni pjese me te ne mekatet e saj dhe nese nuk doni te merrni nga plaget e saj. Po te ardhurat, ku do ti gjeja? Shkri mi i Hebrenjve 13:5 me mesoi se, kur bejme vullnetin e Perendise, ai premton: Kurrsesi nuk do te te le dhe kurrsesi nuk do te te braktis. Edhe pse babai dhe vellai me kundershtu an me force, dy jave para pagezimit si De shmitare mora guximin te shkoja ne shtepi e te digjja gjithcka kisha perdorur ne punen e meparshme si pastore. Pas kesaj, kuptova se kisha humbur cdo fuqi te vecante te me parshme. Ne te kaluaren, ndieja nje peshe qe me shtypte vazhdimisht ne gjume. Edhe kjo ndjesi u zhduk. Hijet qe shihja ne dritaren e

dhomes nuk u shfaqen kurre me. Studimi i Bibles me mesoi se cdo e ashtuquajtur dhu rate sot, si fuqia per te sheruar, nuk vjen nga Perendia, por nga frymerat e liga. Jam kaq e lumtur qe u clirova nga ndikimi i tyre, njesoj si sherbetorja te cilen Pavli e cliroi nga nje demon falli.Veprat 16:16-18. Cgezim te isha perkrah nenes gjate page zimit si Deshmitare te Jehovait ne shtator te vitit 1996! Pas pagezimit, nisa predikimin ne kohe te plote si Deshmitare e Jehovait

Sa u kenaqa qe mesova te verteten per te vetmin Perendi te vertete!

dhe kalova shume vjet ne kete forme sherbimi. Tani jam martuar me Silverin. Se bashku, po punojme fort qe te stervitim vajzen sipas se vertetes biblike. Edhe disa nga motrat e mia i sherbejne Jehovait. Megjithese me vjen keq qe per vite me radhe se njihja ver tet Perendine, jam shume e lumtur qe tani e njoh Perendine qe adhuroj.
KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

15

 MESO NGA FJALA E PERENDISE

Cfare do te ndodhe Diten e Gjykimit?

1. Cfare eshte Dita e Gjykimit?
Sic tregohet ne figuren djathtas, shume njerez mendojne se Diten e Gjykimit miliarda shpirtra do te paraqiten para fronit te Perendise qe te gjykohen sipas veprave te meparshme: disa do te shperble hen me jeten ne qiell, te tjere do te mundohen ne ferr. Por, Bibla tregon se Dita e Gjykimit ka si qellim ti cliroje njerezit nga padrejtesite. (Psalmi 96:13) Perendia ka caktuar Jezuin si Gjykates i cili do ti ri ktheje drejtesine njerezimit.Lexo Isaine 11:1-5; Veprat 17:31.

Ky artikull shqyrton pyetje qe mund te kesh bere dhe tregon se ku ti lexosh pergjigjet ne Biblen tende. Deshmitaret e Jehovait do ti diskutojne me kenaqesi keto pergjigje me ty.

GJYKIMI I FUNDIT, NGA GUSTAV DORE, 1832-1883

Gravure nga Dore

2. Si do ta rivendose drejtesine Dita e Gjykimit?

Kur njeriu i pare, Adami, u rebelua me dashje ndaj Perendise, ia nenshtroi gjithe pasardhesit me katit, vuajtjeve dhe vdekjes. (Romakeve 5:12) Jezui do ta ndreqe kete padrejtesi duke kthyer ne jete, ose duke ringjallur, miliarda te vdekur. Libri i Zbuleses tregon se kjo do te ndodhe gjate sundimit mijevje car te Jezu Krishtit.Lexo Zbulesen 20:4, 11, 12. Te ringjallurit sdo te gjykohen ne baze te veprave para vdekjes, por ne baze te veprave qe bejne kur zbulohet permbajtja e rrotullave ose e kerkesave te metejshme te Perendise, qe permenden te kapitulli 20 i Zbuleses. (Romakeve 6:7) Sipas apostullit Pa vel, mes atyre qe do te kthehen ne jete dhe qe do te kene mundesine te mesojne per Perendine, do te jene si te drejtet, edhe te padrejtet.Lexo Veprat 24:15.

 3. Cfare do te arrije Dita e Gjykimit?

Ata qe kane vdekur pa pasur mundesine ta njih nin e ti sherbenin Perendise Jehova, do te kene mu ndesine te ndryshojne e te bejne vepra te mira. Ne se veprojne keshtu, ringjallja e tyre do te jete nje ringjallje jete. Por, disa nga te ringjallurit nuk do te duan te mesojne udhet e Jehovait. Ringjallja e tyre do te jete nje ringjallje gjykimi.Lexo Gjonin 5:28, 29; Isaine 26:10; 65:20. Ne fund te Dites se Gjykimit qe do te zgjate nje mije vjet, Jehovai do ta kete rikthyer njerezimin e bi ndur ne gjendjen e persosur qe ishte ne fillim fare. (1 Korintasve 15:24-28) Ce ardhme e mrekullue shme i pret gjithe njerezit e bindur! Perendia do ta ngujoje Satana Djallin ne humnere per nje mije vjet dhe me pas do ta liroje per nje sprove perfundimta re. Satanai do te perpiqet serish ti largoje njerezit nga Jehovai, por ata qe nuk do te marrin anen e Sa tanait, do te gezojne jeten ne toke pergjithmone. Lexo Isaine 25:8; Zbulesen 20:7-9.

4. Cila dite tjeter gjykimi do ti sjelle dobi njerezimit?

Bibla perdor shprehjen dite gjykimi edhe per ngjarjen qe do ta coje drejt fundit sistemin e tani shem. Kjo dite gjykimi do te vije po aq papritur, sa edhe Permbytja e diteve te Noese, e cila fshiu tej nje brez te tere te lig. Sa te lumtur jemi qe shkaterrimi i afert i njerezve te paperendishem do ti hape rru gen nje shoqerie te re tokesore ku do te banoje drejtesia!2 Pjetrit 3:6, 7, 13.

Per me shume informacion, shih faqet 213-215 te ketij libri, botuar nga Deshmitaret e Jehovait.

CFARE MESON vertet BIBLA?

17

 Miredashja
N

Jetesore ne syte e Perendise

JE i ri ne Japoni u prek nga miredashja e nje te moshuari te sjellshem. Ky burre, nje misionar, megjithese skishte qene ne kete vend aziatik per shume vjet dhe ende nuk e iste mire japonishten, cdo jave shkon te ne shtepine e ketij te riu qe te iste per Bi blen. Me buzeqeshje miqesore dhe tere mi redashje, i pergjigjej me durim pyetjeve te shumta qe i bente studenti i ri kureshtar. Miredashja e misionarit mbeti e pashlye shme ne mendjen e te riut. Ai mendoi: Nese Bibla e ben dike kaq te mire e te dashur, ate here duhet te mesoj patjeter rreth saj. Kjo i dha shtysen e duhur qe te studionte dicka krejt te panjohur per te. Po, miredashja te prek zemren dhe mund te ndikoje tek ajo, shpesh shume me fuqishem, sesa fjalet. rendise. (Galatasve 5:22) Prandaj mund ta zhvillojme me teper kete cilesi teksa mesoj me dhe afrohemi me shume me Perendine, Krijuesin. Miredashja eshte pjese e natyres njerezore dhe vleresohet shume nga Perendia, prandaj eshte e arsyeshme qe Ai te na thote te behe mi miredashes me njeri-tjetrin. (Efesianeve 4:32) Gjithashtu, Shkrimet na kujtojne: Mos harroni mikpritjen. Meqe fjala mikpritje ne gjuhen origjinale do te thote dashuri per te huajin, nxitemi tu tregojme miredashje atyre qe si njohim.Hebrenjve 13:2. A eshte e mundur te jemi miredashes me te tjeret, perfshire te huajt, nderkohe qe shumi ca e njerezve sot nuk tregon as miredashje, as mirenjohje? Cfare mund te na ndihmoje te veprojme keshtu? Per me teper, pse duhet te na interesoje kjo cilesi?

Cilesi sipas shembelltyres se Perendise Eshte e natyrshme te jemi miredashes me ata qe kemi lidhje te ngushta gjaku. Gjithsesi, ne thelb miredashja eshte cilesi hyjnore. Je zui tha se Ati i tij qiellor eshte miredashes jo vetem me ata qe e duan, por edhe me mos mirenjohesit. Jezui i nxiti dishepujt te imito nin Perendine ne kete aspekt: Jini te perso sur, sikurse eshte i persosur Ati juaj qiellor. Luka 6:35; Mateu 5:48; Dalja 34:6. Njeriu u krijua sipas shembelltyres se Pere ndise, prandaj eshte i afte ta pasqyroje ose ta shfaqe cilesine e miredashjes. (Zanafilla 1:27) Po, mund ta imitojme Perendine e te tregoj me miredashje jo vetem ndaj atyre me te cilet kemi lidhje gjaku. Bibla e pershkruan mire dashjen si pjese te frytit te deshirueshem te frymes se shenjte ose te forces vepruese te Pe18
KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

Perendia e konsideron jetesore Eshte interesante qe, pasi tha se duhet tu tregojme miredashje te huajve, apostulli Pa vel vazhdoi me tej: Nepermjet saj disa, pa e ditur, priten engjej. A e perfytyron dot si do te ndiheshe po te te jepej mundesia te prit je engjej? Por, para ketyre fjaleve, Pavli tha shprehjen pa e ditur. Me fjale te tjera, po thoshte se po ta kemi zakon tu tregojme mi redashje te tjereve, perfshire te huajt, pra ata qe si njohim, mund te shperblehemi ne me nyra qe as i mendojme. Shumica e perkthimeve te Bibles qe kane re ferime ne mes te cdo faqeje, i lidhin fjalet e Pa vlit me tregimet per Abrahamin dhe Lotin ne kapitujt 18 e 19 te Zanafilles. Ne te dy-

 Abrahami u shperblye tej mase per miredashjen qe tregoi

ja rastet lexojme per engjej qe u shfaqen si te huaj me mesazhe te rendesishme. Ne rastin e Abrahamit, mesazhi kishte te bente me permbush jen e premtimit te Perendise per nje bir, ndersa ne rastin e Lotit me clirimin nga shkate rrimi qe i priste qytetet e So domes e te Gomorres.Zanafilla 18:1-10; 19:1-3, 15-17. Nese lexon shkrimet e mesiperme, do te shohesh se Abrahami dhe Loti u treguan da shamiresi kalimtareve qe si njihnin. Patjeter, ne kohet biblike, tu tregoje mikpritje udhe tareve e kalimtareveqofshin miq, te aferm a te huajishte c eshtje tradite dhe detyre. Ne fakt, Ligji i Moisiut u kerkonte izraeliteve te mos i shperfillnin nevojat e joizraeliteve qe ishin ne vend. (Ligji i perterire 10:17-19) Me gjithate, duket qarte se Abrahami e Loti shku an pertej asaj qe kerkonte ligji me vone. Ata bene perpjekje te jashtezakonshme qe tu tre gonin miredashje te huajve, dhe u bekuan per kete. Veprat e miredashjes qe beri Abrahami i so llen bekime jo vetem atij, qe u be me nje bir, por edhe neve. Si? Abrahami dhe i biri, Isaku, luajten rol jetesor ne permbushjen e qellimit te Perendise. Ata u bene figura kryesore ne li njen familjare qe coi te Mesia, Jezui. Udha e tyre besnike tregoi ne menyre paraprake si do te sigurohej baza per shpetimin e njerezve me ane te dashurise dhe te dashamiresise se pamerituar te Perendise.Zanafilla 22:1-18; Mateu 1:1, 2; Gjoni 3:16.

Keto tregime na e bejne me se te qarte cfare pret Perendia nga ata qe ka per zemer dhe sa shume e cmon cilesine e miredashjes. Ne syte e tij, kjo cilesi nuk eshte c eshtje zgjedhjeje, por eshte jetesore.

Kur tregojme miredashje, e njohim me mire Perendine Bibla thote se ne ditet tona mjaft veta do te ishin mosmirenjohes, te pabese, pa perze mersi te natyrshme. (2 Timoteut 3:1-3) Pa dyshim qe perballesh me njerez te tille cdo dite. Sidoqofte, kjo nuk eshte arsye qe ti ndrydhim krejtesisht ndjenjat miredashese per te tjeret. Te krishteret nxiten: Mos ia ktheni askujt te keqen me te keqe. Beni gjera te shkelqyera sipas nevojes qe kane te gjithe njerezit.Romakeve 12:17. Le te mos kursehemi, por te shfaqim me bujari miredashje ndaj te tjereve. Bibla thote: Kush ka dashuri . . . fiton njohurine e Pere ndise. Dhe nje menyre si e tregojme dashu rine, eshte duke qene miredashes me te tjeret. (1 Gjonit 4:7; 1 Korintasve 13:4) Po, duke u treguar miredashje te tjereve, e njohim me mire Perendine, dhe kjo na ben me te lum tur. Jezui tha ne Predikimin ne Mal: Lum
KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

19

 miredashesit, sepse do te gjejne miredashje. Lum ata me zemer te paster, sepse do te sho hin Perendine.Mateu 5:7, 8, Youngs Literal Translation. Le te shohim shembullin e Akit nga Japo nia, nje shtepiakeje ne moshe te re me dy djem. Pasi i vdiq nena papritur, ajo u deshpe rua tej mase. Ndonjehere ndihej kaq keq, sa i duhej te shkonte te mjeku. Me vone, ne lagjen e saj u Kur sje transferua nje familje. Ko i sigurt cfare het e fundit u kishte vdekur te besh a babai ne nje aksident dhe te thuash, nena mbeti vetem me pese bej ose thuaj femijet e vegjel. Akit i erdhi shume keq per kete familje ate qe eshte dhe beri goxha perpjekje miredashese qe te miqesohej me nenen e femijet. Ajo bente gjithe sa mundej per ta ndihmuar ate familje, u jepte ushqim, rroba qe si duhe shin me familjes se saj e keshtu me radhe, dhe si rezultat rifitoi qendrueshmerine emocio nale. Ajo e ndjeu sa te verteta jane keto fjale te Bibles: Ka me shume lumturi te japesh, se te marresh. (Veprat 20:35) Po, tu tregosh mi redashje te tjereve mund te jete gjeja me e mire per ty kur ndihesh pertoke.

I jep hua Jehovait Miredashja nuk ka pse te te kushtoje shu me. Nuk varet as nga aftesite, as nga forca jote fizike. Nje buzeqeshje, nje fjale e dhembshur, nje ndihme praktike, nje dhurate e vogel e menduar mire ose thjesht ti lesh te tjeret te kalojne te paret ne nje radhe, shpesh vlereso hen shume. Kur sje i sigurt cila eshte gjeja e duhur per te thene a per te bere ne nje rretha ne te caktuar, thuaj ose bej ate qe eshte mire dashese. I riu i permendur ne fillim te ketij ar tikulli u prek thelle nga sjellja miredashese e misionarit te moshuar, e cila i kaperceu pe ngesat gjuhesore. Shabitemi qe nje nga ker kesat e Perendise per adhuruesit e tij eshte ta duan miredashjen.Mikea 6:8. Nje fjale miredashese mund te ngrohe tre muaj dimri. Sic e pershkruan fuqishem kjo shprehje e vendeve te Lindjes, pak miredash je mund te sjelle shume te mira. Kur behet me motivin e duhur dhe sidomos kur shoqe rohet nga dashuria per Perendine, miredash ja ia ngroh zemren si atij qe e shfaq, edhe atij qe i drejtohet. Edhe kur miredashja jote nuk vleresohet, sdo te thote se ka shkuar dem. Eshte e cmuar ne syte e Perendise. Bibla na si guron se, kur u tregojme miredashje te tjereve, po i japim hua Jehovait. (Proverbat 19: 17) Pse te mos gjesh raste per te treguar mire dashje ndaj atyre qe ke perreth?
Tu tregojme miredashje te tjereve eshte sikur ti japim hua Jehovait

 AFROJUNI PERENDISE

Kombet kane per ta marre vesh se une jam Jehovai

I DO te ndiheshe po te te akuzonin per nje krim qe se ke bere? Po sikur ai krim tu kete shkaktuar shume vuajtje te tjereve, perfshi re mjaft te pafajshem? Patjeter qe do te doje nje emer te panjollosur. A e di se Jehovai ndodhet perballe nje sfide te ngjashme? Sot, shume veta e fajesojne gabimisht Perendine per padrejtesi te dhe per vuajtjet ne bote. A i intereson Jeho vait nje emer i panjollosur? Po, i intereson. Te shohim cthuhet ne librin e Ezekielit.Lexo Eze kielin 39:7. Nuk do te lejoj me qe emri im i shenjte te perdhoset,thote Jehovai. Kur njerezit ia he dhin fajin atij per padrejtesite, ia perdhosin em rin. Perse themi keshtu? Shpesh ne Bibel emri nenkupton reputacionin. Nje veper referimi tho te se emri i Perendise nenkupton cfare dihet per te, cfare tregon ai per veten. Gjithashtu per faqeson reputacionin dhe emrin e tij te mire. Cfare dihet per Jehovain kur behet fjale per pa drejtesite? I urren ato. Gjithashtu ndien dhemb shuri per viktimat e padrejtesive.1 (Dalja 22: 22-24) Kur njerezit thone se Perendia eshte per gjegjes pikerisht per gjerat qe urren thellesisht, po ia njollosin reputacionin. Keshtu e perbuzin emrin e tij.Psalmi 74:10. Ketu Jehovai e perdor dy here shprehjen em ri im i shenjte. (Vargu 7) Ne Bibel, emri i Jeho vait shoqerohet shpesh me termat i shenjte dhe shenjteri. Fjala i shenjte percjell idene e dickaje te vecuar; gjithashtu jep idene e pasterti se e te deliresise. Emri i Jehovait eshte i shenjte, sepse Perendia qe e mban eshte i shenjtekrej-

tesisht i vecuar nga gjithcka mekatare dhe e pa paster. A e kupton pse ata qe fajesojne Jehovain per ligesine, ne te vertete po e shajne emrin e tij te shenjte ne menyren me te rende? Qellimi i Jehovait per ta pastruar emrin me ane te Mbreterise se tij, eshte tema kryesore e Bi bles. Kjo teme theksohet ne librin e Ezekielit, ku thuhet vazhdimisht kombet kane per ta marre vesh se une jam Jehovai. (Ezekieli 36:23; 37:28; 38:23; 39:7) Ver re se kombet nuk do te zgjedhin nese duan ta marrin vesh se ai eshte Jehovai. Perkundrazi, ata kane per ta marre vesh. Me fjale te tjera, Jehovai ka si qellim te ndermarre veprime qe ti detyroje kombet e tokes te pra nojne se eshte vertet ai qe thote se eshteJeho vai, Zoteria Sovran, emri i te cilit perfaqeson gjithcka te shenjte, te delire dhe te paster. Per ata qe mezi presin te shohin fundin e pa drejtesive dhe te vuajtjeve, eshte nje lajm i mire ky premtim qe permendet shpesh: Kombet kane per ta marre vesh se une jam Jehovai. Se shpejti Perendia do ta permbushe kete premtim dhe do ta pastroje emrin e vet nga cdo sharje. Do te zhduke ligesine bashke me nxitesit e saj, por do ti ruaje gjalle ata qe e pranojne dhe e respektojne emrin e tij, si edhe ate qe perfaqe son ky emer. (Proverbat 18:10) A nuk te nxit kjo te mesosh si ti afrohesh me shume Jehovait, Pe rendise se shenjte qe e do drejtesine?Psalmi 37:9-11, 28.

1 Shih artikullin Afrojuni PerendiseAi e do drejtesine, ne revisten Kulla e Rojes, 1 nentor 2008.

SUGJERIM PER LEXIMIN E BIBLES GJATE SHTATORIT: Ezekieli 39Danieli 3

21

KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

A E DINI?
Si dergoheshin letrat ne kohet biblike? Letrat zyrtare te qeverise perse i beso- mund ti dergonte letrat me ane te nje heshin nje sherbimi postar shteteror. skllavi. Por shumica i dergonin letrat Libri biblik i Esteres pershkruan si fun- nepermjet te njohurve, madje edhe ne ksiononte sistemi postar ne Persi: [Mor- permjet te panjohurve qe udhetonin dekai] beri dokumente te shkruara dhe ne drejtimin e duhur. Postiere te mund shem ishin familjaret, miqte, ushtaret a i vulosi me unazen me nenshkrim te mbretit. Pastaj i nisi ato nepermjet korri- tregtaret. Pa dyshim, nje merak i madh ereve qe kaleronin kuaj poste te perdo- ishte besueshmeria e derguesit dhe rur per sherbim ne oborrin mbreteror, percjellja e mesazhit me kujdes e pa u pjella te pelave te shpejta. Ne to ai shkroi cenuar. Nga Bibla kuptojme se, te pak ne emer te mbretit Asuer. (Estera 8:10) ten disa nga letrat e tij, Pavli ua besoi te Edhe Perandoria Romake kishte nje sher- bashkekrishtereve qe udhetonin.Efe bim te ngjashem per dergimin e mesa- sianeve 6:21, 22; Kolosianeve 4:7. zheve administrative dhe ushtarake. Letrat personale, si letrat qe shkroi apostulli Pavel ose te tjere, nuk perfshi heshin ne kete lloj dergimi. Nje i pasur Si behej shitblerja ne Izraelin e lashte? Ekonomia e kombit bazohej kryesisht te bujqesia, te blegtoria dhe te shke mbimi i mallrave. Bibla permend paza re ne porta qyteti, si: Porta e Deleve, Porta e Peshqve dhe Porta e Copave te Poceve. (Nehemia 3:1, 3; Jeremia 19:2) Me sa duket, keta emra u referoheshin mallrave qe shiteshin ne vendet perka tese. Gjithashtu, Shkrimet permendin rrugen e bukepjekesve ne Jerusalem, si edhe disa mallra qe tregtoheshin.Jeremia 37:21. Cte themi per cmimet? Nje veper ko mentuese biblike thote: Natyrisht, gja te shekujve cmimet pesuan luhatje, pra ndaj veshtire te thuhet me saktesi sa mund te kete kushtuar nje mall i caktu ar ne nje kohe e vend te caktuar. Me-

NJE KORRIER POSTE PERSIAN

RELIEV I NJE PAZARI FRUTASH

DeA Picture Library / Art Resource, NY

gjithate, te dhena nga burime te lashta, perfshire Biblen, tregojne se edhe ne ate kohe, kishte prirje drejt inacionit ose rritjes se cmimeve. Per shembull, tregtia e sklleverve ishte e zakonshme ne antikitet. Jozefin e shiten per 20 mo nedha argjendi, te cilat mund te kene qene sikla, ndoshta cmimi mesatar i nje skllavi gjate shekullit te 18-te p.e.s. (Za nafilla 37:28) Treqind vjet me vone, cmimi u be 30 sikla. (Dalja 21:32) Ne shekullin e tete p.e.s., cmimi ishte 50 si kla. (2 Mbreterve 15:20) Dy shekuj me vone, gjate periudhes persiane, cmimi shkoi deri ne 90 sikla a me teper. Eshte e qarte se cmimet gjithnje e ne rritje nuk jane plage vetem e kohes sone.

22

KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

LEXUESIT PYESIN . . .
A perfshihen grate ne mesimdhenie mes Deshmitareve te Jehovait?
vait ka miliona gra qe perfshihen ne mesimdhe nie. Ato jane nje shumice e madhe predikuesesh te lajmit te mire per Mbreterine e Perendise. Ne Psalmin 68:11 thuhet ne menyre profetike per keto predikuese: Jehovai jep urdhrin. Grate qe shpallin lajmin e mire, jane nje ushtri e madhe. Gjithsesi, mos e ngaterro sherbimin qe kryejne grate Deshmitare te Jehovait me sherbimin e gra ve qe jane klerike ne fe te tjera. Ka nje kontrast te thelle mes tyre. Nga ndryshojne? Auditori te cilit i drejtohen eshte i ndryshem. Kleriket, vecanerisht ne te ashtuquajturin krishte rim, kane role udheheqese brenda kongregacio neve te tyre dhe auditori kryesor perbehet nga pjesetare te kopese. Kurse per grate qe sherbejne mes Deshmitareve te Jehovait, auditori kryesor i predikimit eshte jashte kongregacionit, perkate sisht njerezit qe takojne gjate predikimit shtepi me shtepi dhe ne vende te tjera. Nje menyre tjeter nga ndryshon sherbimi i gra ve Deshmitare te Jehovait nga sherbimi i grave ne fete e tjera, eshte veprimtaria e tyre ne kongregaci on. Kleriket e te ashtuquajturit krishterim dhe te feve te tjera i drejtojne dhe i mesojne pjesetaret e kongregacionit te vet per dogmat e fese qe i per kasin. Megjithate, grate qe sherbejne mes De shmitareve te Jehovait nuk japin mesim ne kongre gacion, kur te pranishem jane burra te pagezuar. Kete e bejne vetem burrat e caktuar si mesues. 1 Timoteut 3:2; Jakovi 3:1. Bibla thote se pergjegjesia per te mbikeqyrur kongregacionin u eshte dhene vetem burrave. Te shohim modelin qe vendosi apostulli Pavel kur i shkroi nje mbikeqyresi tjeter, Titit: Te lashe ne Krete qe . . . te emeroje pleq qytet me qytet. Pavli shtoi se cdo burre qe emerohej si i tille duhej te ishte i lire nga akuza, burre i nje gruaje te vetme. Po, ne mbare boten mes Deshmitareve te Jeho-

(Titit 1:5, 6) Pavli i dha udhezime te ngjashme edhe Timoteut ne letren baritore qe i dergoi: Kush synon detyren e mbikeqyresit, deshiron nje pune te shkelqyer. Prandaj, mbikeqyresi duhet te jete i paqortueshem, burre i nje gruaje te vetme, . . . i kualifikuar per te mesuar.1 Timoteut 3:1, 2. Pse pergjegjesite e mbikeqyrjes ne kongregaci on u jepen vetem burrave? Pavli thote: Nuk e le joj gruan te mesoje te tjeret ose te ushtroje autori tet mbi burrin, por te rrije ne heshtje. Sepse i pari u formua Adami, e me pas Eva. (1 Timoteut 2: 12, 13) Pra, radha e krijimit tregon pse Perendia ua dha burrave pergjegjesine qe te mesojne te tje ret dhe ti mbikeqyrin. Sherbetoret e Jehovait ndjekin shembullin e Udheheqesit te tyre, Jezu Krishtit. Dishepulli Luke shkroi per sherbimin e Jezuit: Ai nisi te shkonte nga qyteti ne qytet dhe nga fshati ne fshat, du ke predikuar dhe duke shpallur lajmin e mire per mbreterine e Perendise. Me vone, Jezui i dergoi dishepujt te benin te njejten veper: Ata u nisen, pershkuan territorin, nga fshati ne fshat, duke shpallur lajmin e mire.Luka 8:1; 9:2-6. Sot, sherbetoret e Jehovait, burra e gra, marrin pjese aktivisht ne permbushjen e asaj qe paratha Jezui: Ky lajm i mire per mbreterine do te predi kohet ne gjithe token e banuar si deshmi per te gjitha kombet, dhe atehere do te vije fundi. Mateu 24:14.
KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

23

 LETER NGA

GREQIA

Predikim ne skajin me jugor te Evropes

ALET hijerenda Lefka te ishullit te Kretes na humbin dalengadale nga syte, ndersa anija jone niset drejt nje rrafshnalte te vogel qe ngrihet nga thellesite e Mesdheut. Jemi nje grup prej 13 udhetaresh qe mezi presim te pre dikojme ne ishullin e Gavdosit, nje pike e vo ckel ne harte, qe shenon skajin me jugor te Evropes. Ne kete dite vere te nxehte, duket se udheti mi do te na shkoje vaj. Por, pas pak deti terbo het nga shkulmat e eres dhe anija tundet lart e poshte si tape shisheje. Ndersa po me ze deti, me vjen nder mend tregimi biblik per apostu llin Pavel, qe shekuj me pare u perball me nje stuhi te eger ne keto ujera. Atehere Gavdosi njihej me emrin Kauda. (Veprat 27:13-17) Shpre soj te mberrijme ne Gavdos shendoshe e mire. Me ne fund, na ze syri destinacionin tone, nje masiv shkembor qe bie thike ne det. Eshte pak a shume i rrafshet, vetem nja 300 metra mbi nivelin e detit, pa ndonje mal a koder qe

spikat ne horizont. Pishat dhe shkorretet e de ndura veshin pjesen derrmuese te ketij ishulli me siperfaqe rreth 26 kilometra katrore. Ve nde-vende sheh dellinja qe zbresin gjer ne breg te detit. Dikur ishulli kishte afro 8.000 banore, kurse sot numri i banoreve te perhershem eshte me pak se 40. Qyteterimi modern duket se ka ha rruar te kaloje ne Gavdos. Edhe pse prane bri gjeve lundrojne shpesh anije mallrash dhe ani je cisterne, e vetmja lidhje e ishullit me Kreten eshte nje traget qe vjen me hope, pasi shpesh udhetimi shtyhet ose anulohet per shkak te motit te keq. Kemi ardhur ne Gavdos qe tu japim njerez ve dicka te gezueshme dhe inkurajueseshpre sen e sigurt per nje te ardhme me te mire dhe mundesine e jetes pa fund e me shendet te per sosur. Teksa anija behet gati te ankoroje ne dok, presim me padurim te zbresim dhe tu ja pim kete lajm te mire. Si jemi tundur e shkundur ne det per kater ore e gjysme, cehrja jone e zbehte tregon se udhetimi per ne Gavdos ska qene aspak nje shetitje clodhese. Por, nje sy gjume dhe nje kafe na gjallerojne e na ce
Kepi Trepiti, cepi me jugor i Evropes

 lin serish. Kujtojme pak caste tregimin biblik per udhetimin e apostullit Pavel, bejme nje lu tje nga zemra dhe, ja ku jemi, gati te nisim predikimin. Vendesit, qe jane miqesore e mikprites, na ftojne ne shtepi dhe na qerasin. Pervecse u tre gojme lajmin e mire nga Bibla, ua shprehim mirenjohjen edhe duke u dhene nje dore kur kane nevoje. Tek asim me nje grua, nje pjese tari te grupit qe eshte elektricist, i bie ne sy se ajo ka nje pajisje te prishur ne vendin e punes dhe tregohet i gatshem ta ndreqe. Gruaja pre ket nga kjo, pranon literaturen biblike qe i ofrojme dhe na lavderon ne e vepren tone. Nje grua tjeter shpreh vleresimin dhe thote: Vepra juaj eshte nga Perendia, jo nga njerezit. Kjo shi het qarte perderisa erdhet te predikoni ne kete ishull te larget. Njerezit e cmojne goxha literaturen biblike qe kemi sjelle. Nje burre pranon revistat Kulla e Rojes e Zgjohuni! dhe do me shume literature qe ta lexoje muajve te dimrit. Nje tjeter jo vetem do literature per vete, por kerkon edhe per ta vene ne dyqan qe ta lexojne klientet. Ai na jep adresen, qe tia dergojme revistat me poste cdo muaj. Nje familjeje i ben shume pershtypje kur i tregojme se ishulli i tyre i vogel permendet ne Bibel. Edhe ata i pranojne me kenaqesi revistat. Packa se keto reagime na e ngrohin zemren, vizita ne Gavdos u sjell kujtime te trishta disa pjesetareve te grupit. Afer gjirit te Sarakinikos ndodhet nje ndertese ku mbaheshin dikur te internuarit politike. Emanuel Lionudakisin, nje Deshmitar te Jehovait, e internuan ketu ne fund te viteve 1930 ngaqe predikonte.1 Gavdo si i asaj kohe eshte pershkruar si ishull djerre qe prodhonte vec akrepa vdekjeprures, nje vend ku shume . . . vdiqen nga uria, nga mu ngesa e gjerave jetike e nga semundjet dhe qe eshte quajtur me te drejte ishulli i vdekjes. Li onudakisi zinte peshq per tu ushqyer, ndone 1 Per jeteshkrimin e Emanuel Lionudakisit, shih Kullen e Rojes, 1 shtator 1999, faqet 25-29.

Gjiri i Sarakinikos, ku shihet nje ndertese per strehimin e te internuarve dhe nje pllake perkujtimore per ta

se kalonte shume kohe edhe duke u predikuar te denuarve te tjere, meqe ishte i vetmi De shmitar atje. Ndersa shohin vendin ku ndenji ai rreth 70 vjet me pare, e bija, dhendri dhe mbesa e tij preken thelle. Shembulli i tij na fry mezon te qendrojme besnike dhe te jemi te zellshem ne sherbim. Per ata qe i syrgjynosen ketu, Gavdosi sishte aspak nje parajse turistike. Por, per ne eshte nje vend mikprites teksa predikojme kete fundjave ne cdo cep te ishullit dhe u shperndajme 46 re vista e 9 broshura ketyre njerezve zemermire. Mezi presim te kthehemi prape te miqte e rinj qe kemi zene. Si pa u ndier, ka ardhur koha te largohemi. Mirepo motin serish e kemi kunder, prandaj udhetimi i programuar per ne oren 5 pasdite shtyhet. Hipim ne anije ne mesnate dhe perga titemi per nje udhetim tjeter te mundimshem. Me ne fund, ne 3 te mengjesit nisemi, e pasi tu ndemi pese ore neper detin e trazuar, mberrij me ne Krete. Ndihemi te sfilitur dhe na merren kembet kur zbresim nga anija, por jemi te ge zuar qe e beme te njohur emrin e Jehovait ne ishullin e Gavdosit. (Isaia 42:12) Gjithe grupi eshte ne nje mendje se ia vlejti mu ndimi. Veshtiresite qe hoqem do te harrohen shpejt, por jemi te sigurt se ky udhetim ka lene gjurme te pashly era ne zemren tone.
KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

Me miresjellje nga Posta Helene

25

 EMRI I PERENDISE BEHET I NJOHUR NE

SUAHILI

Suahili. Kur permendet kjo gjuhe, shume vetave u del para syve Afrika dhe kafshet e egra qe enden savanes se Serengetit. Por, pas gjuhes suahili dhe njerezve qe e asin, fshihet shume me teper se kaq.

UAHILI eshte nje gjuhe qe e asin jo pak, por 100 milione njerez ne te pakten 12 vende tejembane Afrikes Qendro re dhe Lindore.1 Eshte gjuhe kombetare ose zyrtare ne disa shtete, si ne Kenia, ne Tanzani dhe ne Ugande. Gjithashtu, ne vendet perqark sherben si gjuhe e perbashket, duke u dhene mundesi njerezve nga rajone te ndryshme te bejne tregti dhe te merren vesh kollaj me njeri-tjetrin. Suahili ka luajtur rol teper te rendesishem ne bashkimin e popullsise se Afrikes Lindore. Per shembull, vetem ne Tanza ni iten te pakten 114 gjuhe fisesh. Merre me mend te udhe tosh vetem 40 deri ne 80 kilometra larg shtepise dhe te ta kosh njerez qe asin nje gjuhe krejt ndryshe nga jotja. E ka raste kur te gjithe ata qe asin nje gjuhe te caktuar jetojne ve tem ne ca fshatra te vogla. Si do te komunikoje me ta? Seshte e veshtire ta kuptosh pse eshte kaq e dobishme nje gjuhe e perbashket.

Historia e suahilit Mendohet se suahili itet te pakten qe nga shekulli i 10-te. Ne shekullin e 16-te u be gjuhe e shkruar. Ata qe mesojne
1 Ne keto vende perdoren suahili te formave te ndryshme.

26

KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

Sudan Rep. Dem. e Kongos Ugande

Etiopi Somali Kenia

Ruande Burundi Tanzani Zanzibar

Vende afrikane ku itet suahili

Zambie Malavi Mozambik

Perkthim i vitit 1847 i Zanafilles 1:1-3 ne suahili, nga Johan Krapfi

suahili, shpejt e kuptojne se nje sere fjalesh tingellojne si arabisht. Ne fakt, te pakten 20 per qind e fjaleve ne suahili kane origjine arabe, ndersa shumica e fjaleve te tjera kane origjine afrikane. Prandaj, seshte cudi qe per disa shekuj suahili shkruhej me alfabet arab. Sot suahili shkruhet me alfabet latin. Cfa re ndodhi? Pse ky ndryshim? Per te zbuluar pergjigjen, duhet te kthehemi ne mesin e she kullit te 19-te, kur arriten ne Afriken Lindore misionaret e pare evropiane, me synimin qe tu jepnin mesazhin e Bibles banoreve ve ndes. Fjala e Perendise mberrin ne Afriken Lindore Me 1499, gjate udhetimit legjendar te Va sko de Games perqark skajit jugor te Afrikes, disa misionare portugeze futen katolicizmin ne Afriken Lindore duke ngritur nje mision ne Zanzibar. Mirepo, brenda 200 vjetesh, si pasoje e kundershtimit, portugezet me gji the krishterimin u debuan nga rajoni. Do te duheshin edhe 150 vjet te tjere qe Fjala e Perendise te depertonte serish ne Afri ken Lindore. Kesaj here, e coi atje nje misio nar gjerman, Johan Ludvig Krapfi. Kur ai mberriti ne Mombase, Kenia, me 1844, ne

bregun e Afrikes Lindore praktikohej krye sisht myslimanizmi, kurse shume popuj qe jetonin ne brendesi te kontinentit ndiqnin bindjet fetare tradicionale, animiste. Krapfi mendonte se ishte jetesore qe Bibla te vihej ne dispozicion te te gjitheve. Pa humbur asnje minute, ai iu pervesh stu dimit te gjuhes suahili. Ne qershor 1844, pak pasi shkoi atje, Krapfi mori persiper punen e veshtire te perkthimit te Bibles. Mjerisht, ta mam muajin vijues pesoi nje humbje tragji kei vdiq e shoqja me te cilen kishte 2 vjet martuar, e vetem pak dite me vone edhe vaj za e tyre e vogel. Edhe pse i pikelluar, nuk e nderpreu punen jetesore te perkthimit te Bi bles. Me 1847, u botuan tre kapitujt e pare te librit te Zanafilles. Kjo ishte vepra e pare e shtypur ne gjuhen suahili. Krapfi ishte i pari qe e shkroi gjuhen suahi li me alfabet latin ne vend te alfabetit te za konshem arab. Nder arsyet pse hoqi dore nga alfabeti arab, sic u shpreh ai vete, ishin se al fabeti arab do te ishte vec nje pengese per evropianet qe do te mesonin me pas kete gjuhe dhe se alfabeti latin do tua bente me te lehte vendesve te studionin gjuhet evropi ane. Disa vazhduan ta perdornin alfabetin arab edhe per shume vjet; mjaft pjese te Bi bles u botuan me kete alfabet. Gjithsesi,
KULL A E ROJ ES 1 SHTATOR 2012

&: Botuar ne revisten e Shoqerise Lindore Amerikane, vell. 1, nr. 3, 1847

27

 Pjese nga kapitulli 1 i Mateut, ne suahili me alfabetin arab, 1891

Paragrafi ku shfaqet emri i Perendise, Jehova, ne parathenien e Versionit te Bashkuar Suahili

perdorimi i alfabetit latin ua ka bere vertet me te lehte shume vetave te mesojne suahili. Sdiskutohet se plot misionare dhe te tjere qe mesojne suahilin jane goxha te kenaqur qe u be ky ndryshim. Pervecse ishte nismetari i perkthimit te Fjales se Perendise ne suahili, Krapfi u shtroi rrugen perkthyesve qe do te vinin pas tij. Ai nxori librin e pare te gramatikes ne suahili, si edhe nje fjalor ne ate gjuhe. Emri i Perendise ne suahili Ne botimin origjinal te tre kapitujve te pare te Zanafilles, emri i Perendise u per kthye thjesht Perendi i Plotfuqishem. Me gjithate, nga fundi i shekullit te 19-te, ne Afriken Lindore mberriten burra te tjere qe cuan perpara punen e perkthimit te krejt Bi bles ne suahili. Nder ta ishin Johan Rebmani, Uilliam Tejlori, Heri Binsi, Eduard Stiri, Fransis Hoxhsoni dhe Artur Madani. Ia vlen te permendet se ne disa nga ato per kthime te hershme u fut emri i Perendise, e jo vetem tek-tuk, por kudo ne Shkrimet Hebrai ke. Ata qe perkthenin ne Zanzibar e perkthy en emrin hyjnor Jahuva, ndersa perkthy esit me qender ne Mombase e perkthyen Jehova. Ne vitin 1895, kishte dale e gjithe Bibla ne suahili. Gjate dekadave pasuese, dolen nje sere perkthimesh te tjera te Bibles, ndonese

disa prej tyre nuk u perhapen ne mase. Ne vi tet e para te shekullit te 20-te, u bene perpje kje te medha per njesimin e gjuhes suahili ne Afriken Lindore. Fale kesaj, me 1952 doli Ver sioni i Bashkuar Suahili, qe sot eshte perkthi mi me i perhapur. Gjithashtu, si rrjedhoje, emri Jehova u be perkthimi i pranuar me gjeresisht i emrit te Perendise ne suahili. Mjerisht, dora-dores qe ato perkthime te hershme nuk shtypeshin me, bashke me to nisi te humbte edhe emri hyjnor. Disa per kthime me te vonshme e kane hequr fare em rin, kurse te tjera e kane mbajtur vetem ne pak vende. Per shembull, ne Versionin e Bashkuar, emri i Perendise dilte vetem 15 here, dhe ne rishikimin e vitit 2006 vec 11 here.1 Edhe pse e heq emrin e Perendise thuajse ne cdo rast, ky perkthim ka nje vecanti qe vlen te permendet. Ne nje nga faqet e para, spikat nje pohim i qarte se emri i Perendise eshte Jehova. Kjo ka qene shume e dobi shme, se ata qe kerkojne te verteten kane pa sur mundesi ta mesojne emrin e Atit qiellor nga Bibla e tyre. Megjithate, historia nuk mbaron me kaq. Me 1996, dolen ne suahili Shkrimet e Krishte re GrekePerkthimi Bota e Re. Ky eshte per kthimi i pare ne suahili qe e rivendos emrin
1 Gjendet te Zanafilla 22:14; Dalja 6:2-8 (dy here); 17:15 (si Jahve); Gjykatesit 6:24; Psalmi 68:20; 83:18; Isaia 12:2; 26:4; 49:14; dhe Jeremia 16:21.

Te gjitha fotografite: Shoqeria Biblike e Tanzanise dhe Shoqeria Biblike e Kenias; siper majtas: Fotografi me miresjellje nga Biblioteka Kombetare e Skocise

Perkthime te hershme me emrin e Perendise qe eshte lene Jahuva dhe Jehova

 e Jehovait ne 237 vende, nga Mateu deri te Zbulesa. Pas tij, me 2003 dolen Shkrimet e ShenjtaPerkthimi Bota e Re, Bibla e plote, ne suahili. Gjer me sot, jane shtypur gjithsej rreth 900.000 kopje te ketij perkthimi. Emri i Perendise nuk eshte me i fshehur nen disa tituj, as i kufizuar thjesht ne nje she nim sqarues ne parathenie. Sot, kur njerezit me zemer te sinqerte shetojne Perkthimin Bota e Re ne suahili, e lexojne emrin e Pere ndise me shume se 7.000 here, e kjo i afron me shume me Jehovain. Gjithashtu, jane bere perpjekje qe ne kete perkthim te perdoret nje gjuhe e lehte per tu kuptuar, e natyrshme per kohen tone dhe e qarte per te gjithe ata qe asin suahili ne Afri ken Lindore. Vec kesaj, jane hequr disa ide te gabuara qe kane depertuar ne mjaft perkthi me te tjera. Keshtu, lexuesi mund te ndihet i sigurt se po lexon fjale te sakta te se verte tes, tamam si i frymezoi Krijuesi yne, Perendia Jehova.Eklisiastiu 12:10. Shume kane shprehur vleresimin per Per kthimin Bota e Re ne suahili. Visenti, nje 21-vjecar qe sherben ne kohe te plote si De shmitar i Jehovait, tha: Fluturoja nga gezimi kur pashe se ne Perkthimin Bota e Re perdorej nje gjuhe e thjeshte dhe se emri i Jehovait ishte vendosur prape ne vendet ku te tjeret e kishin hequr. Frida, nje nene me tre femije, ka verejtur se ky perkthim ia ka bere me te lehte tu shpjegoje njerezve te vertetat biblike. Qe nga ata hapa te pare te vegjel, puna per perkthimin e Fjales se Perendise ne suahili vazhdoi per me shume se 150 vjet. Jezui tha se ua kishte shfaqur njerezve emrin e Atit te tij. (Gjoni 17:6) Sot, ndersa perdorin Perkthi min Bota e Re, mbi 76.000 Deshmitare te Je hovait qe asin gjuhen suahili ne Afriken Qendrore dhe Lindore, gezojne qe edhe ata po ua bejne te njohur te gjitheve emrin e Jehovait.

Shume veta kenaqen duke perdorur Shkrimet e Shenjta Perkthimi Bota e Re ne suahili

29

 MESOJINI FEMIJET

Gehazi e pesoi keq nga lakmia

A KE dashur ndonjehere ta kesh se sben nje gje? . . .1 Nese po, sje i vetmi. Por, a duhet te perpiqesh ta marresh ate qe do duke ge njyer? . . . Jo, nuk duhet. Kush vepron ke shtu, eshte lakmitar. Ja te shohim se si e pesoi keq nga lakmia nje burre qe quhej Ge haz. Ai ishte sherbetor i Eliseut, i nje profeti te Perendise se vertete, Jehovait. Eliseu dhe Gehazi kane jetuar shume kohe me pare, rreth nje mije vjet para se te lindte ne toke Biri i Perendise, Jezui. Jehovai e per dori Eliseun qe te bente gjera vertet te papa ra, domethene te kryente mrekulli. Per she mbull, Bibla et per nje burre te shquar ne ushtrine siriane qe kishte semundjen e keqe te lebres. Askush nuk e sheronte dot, por ja, Eliseu e sheron. Eliseu asnjehere nuk pranon para kur Pe rendia e perdor qe ti ndihmoje njerezit te sherohen. A e di pse? . . . Sepse Eliseu e di se keto mrekulli nuk vijne nga ai vete, por nga Jehovai. Kur sherohet, Naamani ndihet aq i lumtur, sa deshiron ti dhuroje Eliseut ar, ar gjend dhe rroba te bukura. Eliseu nuk pra non kurrsesi ti marre, por Gehazi vdes ti kete keto dhurata. Pasi Naamani largohet, Gehazi i qepet pas pa i thene gje Eliseut. Kur e arrin, a e di ci thote Gehazi Naamanit? . . . Eliseu me der goi te te them se sapo na erdhen dy mysafi re. Do te donte dy pale rroba, qe tua jape atyre burrave.
1 Nese po lexon bashke me femijen, tri pikat sherbejne per te te kujtuar qe te ndalosh pak e ta nxitesh femijen qe te shprehet.

30

 Por kjo eshte genjeshter. Gehazi e ka trillu ar historine e dy mysafireve. E thote kete se do rrobat qe Naamani u mundua tia jepte Eliseut. Natyrisht, Naamani, se di kete. Pra ndaj ia jep me kenaqesi dhuratat Gehazit, e madje i jep me shume nga ckerkon. A e di cndodh pas kesaj? . . . Kur Gehazi kthehet ne shtepi, Eliseu e pyet: Nga ishe? Gehazi ia kthen: Hic, asgjekundi. Mirepo Jehovai ia ka zbuluar Eliseut se cka bere Ge hazi. Prandaj, Eliseu i thote: Kjo nuk eshte koha per te pranuar para dhe rroba! Gehazi ka marre para dhe rroba qe nuk i perkasin. Keshtu, Perendia ben qe Gehazin ta zere lebra e Naamanit. Si thua, cmesoj me nga kjo? . . . Nje gje qe mesojme eshte se nuk duhet te trillojme e te themi gjera qe sjane te verteta. Pse Gehazi sajoi nje genjeshter? . . . Nga qe ishte lakmitar. Donte te kishte gjera qe nuk i perkitnin dhe u perpoq ti merrte ato duke genjyer. Si pasoje, vuajti nga nje semu ndje e tmerrshme gjithe jeten. Ne te vertete, Gehazi pesoi dicka edhe me te keqe se lebra. A e di cfare? . . . Humbi mi ratimin e Perendise, dashurine e tij. Kurre mos befshim dicka qe ta humbim kete! Per kundrazi, le te jemi miredashes dhe te gatshem tu japim te tjereve.

LEXO NE BIBLEN TENDE

2 Mbreterve 5:5, 20-27; Juda 21 Gjoni 15:10

 Si do te trajtohen me dinjitet dhe respekt te vertete te gjitha grate? SHIH FAQET 4-11.

A duhet te perpiqesh te jesh miredashes me te gjithe?

SHIH FAQET 18-20.

Njihu me historine e larmishme se si u fut emri i Perendise, Jehova, ne Biblen ne suahili. SHIH FAQET 26-29.

A deshiron nje vizite?

Edhe ne kete bote me telashe mund te fitosh lumturi fale njohurise se sakte te Bibles per Perendine, per Mbre terine e tij dhe per qellimin e tij te mrekullueshem per njerezimin. Nese deshiron informacione te metejshme ose qe dikush te te vizitoje per nje studim biblik pa pagese, shkruaju Deshmitareve te Jehovait ne nje nga adresat e pershtatshme te paraqitura ne faqen 4.

www.jw.org/sq

wp12 01/09-AL