Liftonderzoek

Afhandeling van noodsituaties

Daan TI3a

Inhoudsopgave
Inleiding ................................................................................................................................................... 3 Achtergronden ........................................................................................................................................ 3 Technische aandachtspunten .................................................................................................................. 5 Liftgedrag en besturing ........................................................................................................................... 7 Gefaseerd gedrag ................................................................................................................................ 7 Evacuatiemodus .................................................................................................................................. 7 Conclusie ................................................................................................................................................. 8 Literatuurlijst ........................................................................................................................................... 9 Bijlage A: Zoektocht naar literatuur ...................................................................................................... 11

Auteur(s) Titel Subtitel Datum Versie Status

Daan Liftonderzoek Afhandeling van noodsituaties 22 juni 2011 3 Definitief

Opdrachtgever Opleiding Locatie Leerjaar Periode Klas

Leo van Wissing Technische Informatica Hogeschool INHolland Alkmaar 3 TI12 (Remote Lift) TI3a

Liftonderzoek: Afhandeling van noodsituaties - Pagina 2 van 12

Inleiding
Dit is een onderzoeksrapport voor een fictieve liftfabrikant. De klanten van deze fabriek hebben aangegeven dat er meer aandacht besteed moet worden aan een bepaald aspect van de liften: de afhandeling van noodsituaties. Dit is een rapport over de zoektocht naar mogelijke verbeterpunten op dat aspect. De centrale onderzoeksvraag luidt: Welke technische verbeteringen kan de liftfabrikant doorvoeren om de liften beter geschikt te maken voor noodsituaties? Deze vraag is op te delen in verdere subvragen, waarop in het verder verslag antwoord wordt gegeven: Welke rol kan een lift spelen in een noodsituatie? In welke noodsituaties kan de rol van een lift belangrijk zijn? Wat kan er in een liftsysteem fout gaan tijdens een bepaalde noodsituatie dat de lift ongeschikt voor gebruik zou maken? Welke maatregelen zijn daartegen te treffen?

Achtergronden
Liften worden in het algemeen als onveilig beschouwd voor het gebruik bij een noodsituatie. De enige noodsituatie die in dit verslag wordt overwogen is brand. Bij brand moet het volledige gebouw zo snel mogelijk gevacueerd worden waarbij veiligheid het grootste belang is. De National Fire Protection Association (NFPA) stelt de belangrijkste argumenten tegen het inzetten van liften voor evacuatie (NFPA 101 1976): Personen die willen vluchten voor een brand moeten op een lift staan wachten, gedurende zij blootgesteld kunnen worden aan vuur en/of rook en in paniek kunnen raken. Automatische liften per ongeluk stoppen en de deuren openen op de verdieping waar de brand woedt. De meeste liften vertrekken niet voordat de deuren volledig gesloten zijn. Als veel mensen proberen de lift in te dringen kan het de lift blokkeren. Liften kunnen stuk gaan door het vuur, wat ervoor kan zorgen dat personen vast komen te zitten in de lift. Bij een brand is er mogelijk geen tijd om de personen uit de kapotte lift te redden.

Volgens Pauls et al. (1991, literatuurlijst [8]) wordt het toepassen van liften om evacuatie te versnellen steeds meer overwogen. Bazjanac (1977) en Pauls (1977) deden uitgebreide computersimulaties van het evacueren van hoge gebouwen met behulp van liften. Pauls (1977) toonde met zijn computermodel aan dat het gebruik van liften om een gebouw te evacueren een aanzienlijke tijdwinst kan opleveren, maar alleen voor hoge gebouwen. Figuur 1 kan gebruikt worden om de evacuatietijd van verschillende situaties te voorspellen. Hierbij is vanuit gegaan van vier personenliften (met een capaciteit van 19 personen en een maximumsnelheid van 4 tot 6 m/s) per liftzone. In zijn simulaties werden de liften na het alarm pas bruikbaar zodra er door de brandweer was bepaald welke liften er ingezet konden worden.

Liftonderzoek: Afhandeling van noodsituaties - Pagina 3 van 12

Figuur 1 - Voorspelling van evacuatietijden voor varirende gebouwhoogtes en bezettingen, bij het gebruik van alleen trappen en een combinatie met liften. Bron: Pauls (1977, literatuurlijst [22]). Bazjanac deed nog uitgebreidere simulaties dan Pauls. Hij vergeleek zijn computermodel met een werkelijke brand in een kantoorgebouw van 22 verdiepingen in San Francisco, waarin ook de liften werden gebruikt. De voorspelling van zijn computermodel was ruim drie maal korter dan de werkelijkheid. Bazjanac gaf aan dat zijn simulaties uitgingen van gestroomlijnd gedrag van mensen (Bazjanac, 1977). Zijn eindconclusie was dat de keuze om liften buiten gebruik te stellen in een noodsituatie bepaald moet worden door een geautoriseerd persoon, gebaseerd op de individuele situaties. Niet gebaseerd op voorafgesteld beleid.

Liftonderzoek: Afhandeling van noodsituaties - Pagina 4 van 12

Pauls (2003) beweert dat de beperkingen voor het gebruik van liften in een noodsituatie meer lijken te liggen bij menselijk gedrag dan de techniek. Daarom moeten liften op een manier ontworpen worden zodat personen de lift kunnen en willen gebruiken in een noodsituatie.

Technische aandachtspunten
Deze sectie verdiept zich verder in de technische aandachtspunten die een lift veiliger kunnen maken voor gebruik bij brand. Klote et al. (1995, zie literatuurlijst [13]) brengen in hun conceptuele Emergency Elevator Evacuation System (EEES) de onderstaande tien technische aandachtspunten naar voren. Voor meer informatie wordt de lezer verwezen naar Klote et al. (1995, zie literatuurlijst [13]). 1. Brand in schacht: Bij een brand in een liftschacht moet de EEES uitgeschakeld worden. In hun conceptuele EEES namen zij deze beslissing op basis van de technische mogelijkheden van toentertijd (1995). Misschien is deze situatie sindsdien veranderd. Sprinklers in schachten worden beschouwd als nutteloos en problematisch voor het veilig functioneren van een lift (Barker 1995, zie literatuurlijst [16]). 2. Bescherming voor wachtende personen: Lobbies van een EEES moeten goede bescherming bieden tegen hitte, vuur en rook voor wachtende personen. Een lobby moet worden afgeschermd met brand-, hitte-, rook- en waterbestendige deuren. 3. Bescherming voor passagiers: Passagiers moeten beschermd worden tegen het openen van liftdeuren op verdiepingen waar brand woedt. Toepasselijk is het gebruik van aanroepknoppen die niet door hitte, vuur of rook kunnen geactiveerd worden, en/of in de liftaansturing voorkomen dat liften kunnen stoppen op verdiepingen waar brand wordt gedetecteerd. 4. Bescherming tegen vuur en hitte: Een aanpak hiervoor is het opdelen in compartimenten met brandveilige barrires. Technieken voor algemeen brandveilig bouwen zijn al welbekend. Meer literatuur hierover: Barnett (1992), Boring et al. (1981), Bushev et al. (1978) en Campbell (1991). De NFPA stelt eisen over compartimentering in NFPA 101. 5. Bescherming van installatie tegen rook: Naast compartimentering kan met ventilatie en overdruk de verspreiding en het effect van rook worden verminderd. Technieken hiervoor worden gedetailleerd gepresenteerd door Klote en Milke (1992). Let wel op dat de gegenereerde luchtdruk niet te groot is om de liftdeuren te openen. Verdere literatuur: Barker (1995, zie literatuurlijst [16]). 6. Betrouwbare stroom: De technologie om de stroomvoorziening betrouwbaar te maken bestaat al een tijd. Dit soort systemen wordt bijvoorbeeld al toegepast in ziekenhuizen, maar dit is niet direct toepasbaar op een lift. De betrouwbaarheid van stroom valt te onderverdelen in het garanderen van een stroombron en het distributienetwerk. Noodgeneratoren kunnen worden ingezet als alternatieve stroombron. Het distributienetwerk wordt betrouwbaarder door vuurbestendige stroomkabels, redundante stroomverbindingen en door stroomkabels door brandveilige ruimtes te laten lopen.

Liftonderzoek: Afhandeling van noodsituaties - Pagina 5 van 12

Stroomkabels in de liftschachten hebben geen speciale bescherming nodig in het geval dat het EEES systeem wordt uitgeschakeld als de brand de liftschacht binnendringt. 7. Bescherming tegen water van buitenaf: Door het gebruik van sprinklers kunnen de elektronische componenten en verbindingen verstoord worden. Water dat de liftschacht binnendringt kan ook problemen verzorgen bij de remsystemen. Gebruik watervaste componenten of voorkom dat water de liftschacht binnendringt. Watervaste componenten worden al toegepast in bijvoorbeeld buitenliften, welke beschermd moeten worden tegen regen. Hiervoor is regelmatige inspectie nodig om te garanderen dat de watervastheid niet verloren gaat door slijtage of verwering. Het voorkomen van de indringing van water in de liftschacht en machinekamer kan gedaan worden door schuine vloeren, afvoerputten en afdichting van liftdeuren. Een combinatie hiervan wordt gepresenteerd en aangeraden door Klote et al. (1995, literatuurlijst [13]). Klote, Levin en Groner (1994) analyseerden het afdichten van deuren. Verdere literatuur: Barker (1995, zie literatuurlijst [16]). 8. Bescherming van installatie tegen oververhitting: Oververhitting kan elektronische componenten verstoren en beschadigen. Ventilatie en/of air conditioning in de machinekamer is nodig. Met een apart koelsysteem voor de machinekamer kan de betrouwbaarheid verhoogd worden. Mogelijke maatregelen om de betrouwbaarheid van dit koelsysteem te verbeteren is bijvoorbeeld het plaatsen van het koelsysteem in de machinekamer zelf. Klote et al. (1995, literatuurlijst [13]) presenteren meer methodieken en maatregelen hiervoor. 9. Klemmende deuren: Door de gegenereerde luchtdruk voor rookbeheersing kunnen de liftdeuren klem gedrukt worden. Stel de luchtdrukinstallatie in zodat het geen overbodig hoge druk genereert en/of pas sterkere motoren toe om de wrijving te overwinnen. 10. Cilindereffect: Luchtverplaatsing door de beweging van de liftcabine in de schacht kan tot gevolge hebben dat rook de liftschacht in wordt getrokken. Een simpele oplossing hiervoor wordt gepresenteerd door Klote en Milke (1992). Klote et al. (1995) pleiten ook voor het toepassen van communicatiesystemen in lobbies. Hiermee kunnen reddingswerkers of het systeem te weten komen waar er personen op een lift staan te wachten, en om die personen te informeren. Systemen voor zulke doeleinden bestonden toentertijd nog niet (1995). Barker (1995, zie literatuurlijst [16]) pleit dat bij hoge gebouwen met complexe liftsystemen een centrale brandcommandopost voor liften aangelegd moet worden. De commandopost moet tegelijkertijd de locatie, positie, richting, deurstatus en operationele modus tonen, communicatiemiddelen bieden en liftbesturing en nog meer zaken. De plaatsing van de commandopost is belangrijk. Voor gedetailleerdere informatie wordt de lezer verwezen naar Barker (1995, zie literatuurlijst [16]).

Liftonderzoek: Afhandeling van noodsituaties - Pagina 6 van 12

Liftgedrag en besturing
In deze sectie worden mogelijke verbeteringen van het liftgedrag en manieren van liftbesturing door reddingswerkers.

Gefaseerd gedrag
Bukowski et al. (2010, zie literatuurlijst [10]) leggen uit dat volgens de American Society of Mechanical Engineers (ASME) A17.1 veiligheidsnorm1 een lift een speciale werking moet hebben bij branden. Deze modus met twee fasen heet de Firefighters Emergency Operation (FEO). Fase 1 wordt geactiveerd door rookmelders in de lobbies, machinekamer en schachten. In fase 1 gaan de liften direct naar de vluchtverdieping, parkeren daar met geopende deuren en worden buiten gebruik gesteld. Als er brand is op de vluchtverdieping, parkeert de lift op een vooraf bepaalde alternatieve verdieping. In de Central County Fire instructies over de FEO (zie literatuurlijst [20]) wordt de werking van een lift in noodstand toegelicht. In de hoofdlobby zit een schakelaar met drie standen: ON. De lift opereert in Fase 1 modus. OFF. De lift functioneert normaal (standaardinstelling). BYPASS. De lift negeert rookmelders en functioneert normaal.

In de liftcabine zit een schakelaar waarmee reddingswerkers de lift in fase 2 kunnen laten werken. Hiervoor moet de schakelaar in de hoofdlobby op ON gezet worden. In Fase 2 hebben reddingswerkers directe besturing van de lift vanuit de cabine.

Evacuatiemodus
Een aangepast gedrag en besturing van een lift kan wenselijk zijn voor efficintere evacuatie. Klote et al. (1995, literatuurlijst [13]) noemen mogelijke uitbreidingen op het liftsysteem die hiervoor van toepassing zijn: Het verwerken van signalen van andere gebouwinstallaties zoals rook- en hittesensoren, ventilatie- en airconditioningsystemen en het stroomnetwerk. Voorspellen van de uitbreiding van de brand door simulaties. Aanpassen van liftgedrag op basis van de twee bovenstaande uitbreidingen (bijvoorbeeld verdiepingen prioriteren of aanroepen negeren van verdiepingen waar brand wordt gedetecteerd).

Klote et al. (1995) noemen ook het minimaliseren van de functies die de lift (automatisch) stopzetten. Normaal wordt dat gedaan om het comfort of veiligheid van passagiers te verhogen, maar in geval van brand zal een liftstop meer gevaar opleveren dan doorgaan in een onveilige staat. Een bevoegd persoon schakelt deze modus handmatig in.

http://cstools.asme.org/csconnect/CommitteePages.cfm?Committee=L01030000

Liftonderzoek: Afhandeling van noodsituaties - Pagina 7 van 12

In evacuatiemodus is een ander liftalgoritme toepasselijk. Bukowski et al. (2010, zie literatuurlijst [10]) lichten kort een algoritme toe waarin het gebouw van boven naar onder ontruimd wordt. De hoogste verdieping waar de lift wordt aangeroepen krijgt voorrang, en de passagiers worden direct naar de vluchtverdieping vervoerd. Liftaanroepingen op tussenliggende verdiepingen worden alleen gezien als signaal dat daar personen staan te wachten. Dit blijft doorgaan tot het hele gebouw ontruimd is of dat de lift in fase 2 wordt gesteld.

Conclusie
De moderne techniek lijkt klaar te staan voor het ontwerpen en ontwikkelen van liftsystemen die veilig en effectief toegepast kunnen worden bij brand of andere situaties waarbij een hoog gebouw zo snel mogelijk ontruimd moet worden. In dit onderzoek zijn de grootste technische aandachtpunten voor het ontwerpen van brandveilige evacuatieliften. De informatie in dit verslag, en de literatuur waarnaar wordt verwezen moet voldoende begin zijn voor verder onderzoek naar verbeteringen in de liftsystemen van de liftfabrikant.

Liftonderzoek: Afhandeling van noodsituaties - Pagina 8 van 12

Literatuurlijst
[1] Liftinstituut Congres Brandveiligheid en de rol van de lift daarbij http://www.congresbrandveiligheid.nl/ Paul van Soomeren (2007). Menselijk vluchtgedrag uit gebouwen. http://www.congresbrandveiligheid.nl/pdf/1415_Onvoorspelbaar_gedrag.pdf P.J. Saaman (2007). Brandveiligheid en liften. http://www.congresbrandveiligheid.nl/pdf/1455_Bij_brand_wel_met_de%20_lift. pdf CTBUH (2004). Emergency Evacuation elevator systems guideline. http://www.congresbrandveiligheid.nl/pdf/P6_Hoe_en_wat_-_Evacuatielift.pdf

[2]

Arbo Online (2010). Het risico: Vluchtwegen. Geraadpleegd op 16 mei 2011. http://www.arbo-online.nl/artikelen/het-risicovluchtwegen.29548.lynkx?thema=Home Rijkswaterstaat (2005). Uitgankelijkheid van wegtunnels voor mensen met een functiebeperking. Pagina 93 kopje e. Liften tot en met pagina 94. http://www.rijkswaterstaat.nl/images/Onderzoeksrapport%20Uitgankelijkheid%20va n%20wegtunnels%20voor%20mensen%20met%20een%20functiebeperking_tcm174 -270393.pdf Commercial Security Devices (z.d.). Het systeem van het brandalarm. Geraadpleegd op 16 mei 2011. http://www.commercialsecuritydevices.com/nl/het_systeem_van_het_brandalarm.h tml Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid (z.d.). Zelfredzaamheid bij brand: Tien mythen ontkracht. http://www.nifv.nl/web/show/file/id=119682/filename=compleet.pdf/page=45197 Wordlingo meertalig archief (z.d.). Lift. Geraadpleegd op 16 mei 2011. http://www.worldlingo.com/ma/enwiki/nl/Elevator (inhoud is een Nederlandse vertaling van [wikipedia elevator]) Aardbevingradar (z.d.). Wat te doen bij een aardbeving. Geraadpleegd op 16 mei 2011. http://www.aardbevingradar.nl/aardbeving-en-nu.html Jake Pauls, Albert J. Gatfield, Edwina Juillet (1991). Elevator use for egress: The human-factors problems and prospects. http://wtc.nist.gov/pubs/elevators/pubs/3Pauls_R9100732_Elevator_Use_forEgress.pdf Otis Elevator Company (z.d.). Potential role of elevators during emergencies. http://wtc.nist.gov/pubs/elevators/pubs/3Pauls_R9100732_Elevator_Use_forEgress.pdf Liftonderzoek: Afhandeling van noodsituaties - Pagina 9 van 12

[3]

[4]

[5]

[6]

[7] [8]

[9]

[10] Richard W. Bukowski, PE, FSFPE, and Fang Li, MSFPE, Rolf Jensen & Assocs. Inc. (2010). Using Elevators In Fires. Geraadpleegd op 16 mei 2011. http://www.csemag.com/search/search-single-display/using-elevators-infires/7a08ea465a.html [11] Philip Koopman (2011). 15 Advanced Elevator Behaviors. Pagina 22. http://www.ece.cmu.edu/~ece649/lectures/15_advanced_elevator.pdf [12] Aaron Shui, Sadaf Mustafiz, Jrg Kienzle, Christophe Dony (z.d.). Exceptional Use Cases. http://hal-lirmm.ccsd.cnrs.fr/docs/00/10/65/04/PDF/D601.PDF [13] John H. Klote, Bernard M. Levin, Norman E. Groner (1995). Emergency Elevator Evacuation Systems. http://www.fire.nist.gov/bfrlpubs/fire95/PDF/f95042.pdf [14] Beth Tubbs (2007). Elevators and Egress. http://www.iccsafe.org/Communities/Accessibility/Documents/BSJ-accessibility.pdf [15] NIST Building and Fire Research Laboratory (z.d.). Emergency Egress Strategies For Buildings. http://www.danielparejaortiz.es/ascensores/documentos/emergency%20egress%20 strategies.pdf [16] Frederick H. Barker (1995). Multi-purpose Elevators for Accessibility and Emergencyuse. http://www.barkermohandas.com/images/Elevators%20for%20Accessibility%20&%2 0Emergencies.pdf [17] Richard W. Bukowski (). Emergency Egress from Ultra Tall Buildings. http://www.ctbuh.org/Portals/0/Repository/T17_Bukowski.ffc17441-cd56-465784f5-6eda63ee7e44.pdf [18] Norman E. Groner (2002). A Compelling Case for Emergency Elevator Systems. Geraadpleegd op 16 mei 2011. http://www.fireengineering.com/index/articles/display.articles.fireengineering.volume-155.issue-10.world-trade-center-disaster.volume-ii-the-ruinsand-the-rebirth.a-compelling-case-for-emergency-elevator-systems.html [19] Wikipedia (z.d.). Elevators. Geraadpleegd op 16 mei 2011. http://en.wikipedia.org/wiki/Elevator [20] Central County Fire (z.d.). ELevatorEmergency Operation Phase I and II. http://www.ccfdonline.org/TrainingDocuments/ElevatorPhaseIandII_TechRescue_TS. pdf [21] The Pennsylvania Code (z.d.). 7.33. Operation of elevators under fire or other emergency conditions. Geraadpleegd op 16 mei 2011. http://www.pacode.com/secure/data/034/chapter7/s7.33.html [22] Jake Pauls (2003). Elevators and Stairs for Evacuation: Comparisons and Combinations. http://cstools.asme.org/csconnect/pdf/CommitteeFiles/19516.pdf

Liftonderzoek: Afhandeling van noodsituaties - Pagina 10 van 12

Bijlage A: Zoektocht naar literatuur

Voor dit onderzoek is er gezocht op internet. De gekozen zoektermen zijn toegepast op verschillende zoekmachines. De zoektermen en resultaten daarvan staan in Tabel 1. In de tabel staan referenties naar de literatuurlijst. De grijze vakken geven aan dat de zoekopdracht geen relevante resultaten opleverde. Zoekmachine INHolland bibliotheekcatalogus

Google Scholar

Google

Zoekterm Lift noodsituatie gedrag Lift noodsituatie afhandeling Lift noodsituatie maatregelen Lift noodsituatie Lift noodknop Lift aardbeving Lift brand Lift ramp Lift brandvrij Lift klem Lift vast Lift storing Lift-storing Lift noodstop Liftfunctie noodsituatie Liftfunctie brand Liftfunctie aardbeving Liftfunctie ramp Lift ontwerp noodsituatie Lift ontwerp brand Lift ontwerp aardbeving Lift ontwerp ramp Liftsysteem noodsituatie Liftsysteem aardbeving Liftsysteem brand Liftsysteem ramp Elevator emergency behavior

[1] [2], [3], [4], [5] [6] [7]

Elevator emergency button Elevator emergency mode Elevator earthquake Elevator fire Elevator disaster liften zijn ontworpen Elevators are designed Tabel 1 - Zoekresultaten

[8], [9], [10], [11], [8], [15], [17], [18] [13], [18] [12], [13], [14], [15], [16], [17] [19], [20] [12] [19]

Liftonderzoek: Afhandeling van noodsituaties - Pagina 11 van 12

Bing

Nota: In het begin van dit onderzoek werd ook gezocht met Yahoo! (via www.alltheweb.com kom je daar terecht). Het viel snel op dat de resultaten vrijwel identiek waren aan de resultaten bij Bing. Het was makkelijk te ontdekken dat Yahoo! gebruik maakt van de Bing zoekmachine voor zijn resultaten. Onderaan de pagina staat Powered by Bing. Om deze reden is deze zoekmachine achterwege gelaten. Nota: Na het zoeken naar Elevator emergency button werd besloten dat er genoeg bronnen waren gevonden. De resterende zoektermen zijn daarom achterwege gelaten.

Liftonderzoek: Afhandeling van noodsituaties - Pagina 12 van 12