Sveuilite u Zagrebu Uiteljski fakultet Odsjek u akovcu

Tema:

Intertekstualnost u romanu Ime rue

(seminarski rad)

Kolegij:

Uvod u svjetsku knjievnost

Mentorica: dr.sc. Andrijana Kos-Lajtman, docent

Studentica: Maja Kovai US-2, hrvatski jezik

akovec, 2013.

Intertekstualnost u romanu Ime rue 09.6.2013.

Sadraj
1. 2. 2.1. 3. 3.1. 3.2. 4. 4.1. 4.2. 5. 6. 7. 8. 8.1. UVOD ............................................................................................................................................. 2 IVOT I DJELO UMBERTA ECA ............................................................................................ 3 Djela ............................................................................................................................................ 3 INTERTEKSTUALNOST .............................................................................................................. 4 Pojam intertekstualnosti .............................................................................................................. 4 Intertekst ...................................................................................................................................... 4 PODJELA INTERTEKSTUALNOSTI........................................................................................... 5 Konvencionalna i nekonvencionalna intertekstualnost ............................................................... 5 Dimenzije intertekstualnosti ........................................................................................................ 6 POLEMIKA O AUTORSTVU I ORGINALNOSTI .................................................................. 6 INTERTEKSTUALNOST I IME RUE .................................................................................... 6 ZAKLJUAK ................................................................................................................................ 8 LITERATURA .............................................................................................................................. 9 IZVORI ...................................................................................................................................... 9

Intertekstualnost u romanu Ime rue 09.6.2013.

1. UVOD Tema koju obraujem u sklopu kolegija Uvod u svjetsku knjievnost u svojem seminarsku radu je Intertekstualnost u romanu Ime rue, autora Umberta Eca. Kroz svoj seminarski rad dat u kratak osvrt na bibliografiju1 kultnog talijanskog romanopisca, esejista, filozofa i lingvista Umberta Eca, dok e naglasak seminara biti na pojmu intertekstualnosti te slubi i uporabi navedenog u romanu.

Bibliografija - (gr. bibliographia- pisanje knjiga) je u najopenitijem smislu uenje i opisivanje knjiga. Moe biti ureena prema autoru, temi itd.

Intertekstualnost u romanu Ime rue 09.6.2013.

2. IVOT I DJELO UMBERTA ECA Umberto Eco je kultni talijanski romanopisac, esejist, filozof i lingvist roen 5. sijenja 1932. godine, u malom gradu Alessandrii istono od Torina, 60 km juno od Milana. Redoviti je profesor semiotike2 na Sveuilitu u Bologni. Eco svoj odgoj u provinciji Italije esto u spominje kao i izvor njegovog temperamentnog naina pisanja: Pojedini elementi ostaju kao osnova za moje vizije svijeta: od skepticizma i averzije do retorike. Nikad ne pretjerivati i ne biti sklon bombastinim tvrdnjama. Umbertov otac Giulio Eco, bio je raunovoa i veteran triju ratova. Ime mu je dao djed pretpostavlja se po skraenici od ex caelis oblatus, to u prijevodu znai ponuen s neba. Umberto se rado sjea svoje bake te tvrdi da je ona svojim posebnim smislom za humor u njemu potakla oduevljenje apsurdom. Umberto Eco je dobitnik mnogih knjievnih nagrada i odlikovanja izmeu kojih i Premio Strega (1981), Premio Il Libro dell'anno (1981), Premio Anghiari (1981), Prix Medicis Etranger (1982) i Marshall MacLuhan Award (1985).

2.1. -

Djela Ime rue (Il nome della rosa, 1980) Foucaultovo njihalo (Il pendolo di Foucault, 1988) Otok prethodnog dana (L'isola del giorno prima, 1994) Baudolino (Baudolino, 2000) Tajanstveni plamen kraljice Loane (La misteriosa fiamma della regina Loana, 2004)

Romani

Esejistika Estetiki problem u Tome Akvinskoga (Il problema estetico in San Tommaso, 1. izd. 1956) 2

Napomene uz 'Ime rue' (Postille al 'Nome della rosa' , 1983) Kako putovati s lososom i drugi korisni savjeti (Izbor iz: Il secondo diario minimo, 1992) U potrazi za savrenim jezikom (La ricerca della lingua perfetta, 1993) est etnji pripovjednim umama (Six Walks in the Fictional Woods, 1994) Izmeu lai i ironije (Tra menzogna e ironia, 1998) Otprilike isto (Dire quasi la stessa cosa, 2003)

Semiotika - (gr. smeitiks: koji se obazire na znakove) je znanost (teorija) o znakovima i simbolima, odnosno prouavanju naina na koji funkcioniraju znakovni sustavi.

Intertekstualnost u romanu Ime rue 09.6.2013.

3. INTERTEKSTUALNOST 3.1. Pojam intertekstualnosti Pod samim pojmom intertekstualnosti, zapravo, podrazumijevamo, odnos meu knjievnim tekstovima, pri emu, da bismo razumjeli jedan tekst, potrebno nam je poznavanje i drugog teksta i na taj nain tekstovi dobivaju svoje znaenje. Suvremeni teoretiari i kritiari istiu strukturu teksta, vode rasprave o cjelovitosti ili necjelovitosti teksta, gdje je svaki tekst zapravo proaran tragovima prolosti susjednih tekstova(Vlaji, str.9, 2011). Sam fenomen intertekstualnosti star je koliko i ljudska kultura, ali danas kao generacija akademski obrazovanih graana imamo potrebu taj pojam konkretnije definirati. Razdoblje avangarde obiljeeno je orijentacijom na tue tekstove, te je ta ista orijentacija svoj puni odjek doivjela u razdoblju postmodernizma. Gotovo u svakoj knjizi dolazi do nekog namjernog ponavljanja(Beker, str.11, 1988). Sama injenica da postoje ponavljanja, osnovna je pretpostavka razumljivosti nekog teksta. Na osnovi injenice da postoji neki prethodni tekst, po ijem uzoru je napisan tekst koji je ispred nas, samo u podsvijesti pravimo vlastito miljenje o datom tekstu. Prilog teoriji teksta dala je Julia Kristeva koja tvrdi da je svaki tekst sastavljen kao mozaik citata te da je asimilacija i transformacija nekih ranijih djela(Vlaji, str.9-10, 2011). Vlaji(2011) tvrdi da je inntertekstualnost zapravo, rad na transformiranju i asimilaciji vie tekstova od strane jednog teksta koji ih centrira preuzimajui upravljanje smislom. Vlaji(2011) takoer spominje kako intertekstualnou knjievna teorija naziva dijalektiku ovisnost o ukupnosti tekstova kulture u sklopu koje se pie, odnosno ita. Intertekstualnost je nain iitavanja funkcioniranja teksta, verificiranje itanja pisanjem. To je definitivno odbacivanje toke koja bi dovrila znaenje i zamrznula oblik(Sepi, str.187, 1957).

3.2.

Intertekst Intertekst je itaoevo percipiranje veza izmeu djela i drugih djela koja mu prethode

ili ga slijede(Vlaji, str.13, 2011). Mora nam biti jasno da intertekst ne oznauje zbir knjievnih djela koja su moda utjecala na tekst, ili koja je tekst moda oponaao. Niti je to kontekst koji bi mogao objasniti tekst ili njegove uinke na itaoca niti tekst koji bismo mogli upotrijebiti kao osnovu za usporedbu da bi se istakla autorova originalnost.

Intertekstualnost u romanu Ime rue 09.6.2013.

Intertekst je korpus tekstova, tekstovnih fragmenata ili segmenata poput teksta, sociolekta3, koji dijeli leksikon i, u manjoj mjeri, sintaksu sa tekstom koji (izravno ili neizravno) itamo, u formi sinonima ili, obratno, u formi antonima. Povrh toga, svaki lan tog korpusa je strukturalni homolog teksta: opis burne noi moe posluiti kao intertekst opisu brazda morskih dubina(Beker, str.12, 1988).

4. PODJELA INTERTEKSTUALNOSTI 4.1. Konvencionalna i nekonvencionalna intertekstualnost Intertekstualnost moemo podijeliti na: 1. konvencionalnu 2. nekonvencionalnu. Kada se spominje konvencionalna intertekstualnost, treba napomenuti da se uspostavlja takva intertekstualna veza s obzirom na neki pretpostavljeni uzor. Renesansa, klasicizam i realizam su konvencionalna razdoblja koja obino definiraju svoje anrove, te se samim time tekst vrednuje, odnosno dobiva na umjetnikoj vrijednosti. U konvencionalnim razdobljima svaki tekst mora preuzeti konvencionalnu temu jer drugog izbora nema i na taj nain stupa u kontakt s drugim tekstovima, na primjer: svi renesansni petrarkistiki elementi, ne samo da imaju istu temu, nego je i razvijaju na isti nain, te itajui jedno petrarkistiko djelo, naii emo na mnogo stvari koje se same po sebi podrazumijevaju, upravo na osnovi toga jer pisac misli da je itatelju to ve poznato iz prethodnih djela(Vlaji, str.19, 2011). Suta suprotnost konvencionalnoj intertekstualnosti je nekonvencionalna

intertekstualnost. Manirizam, romantizam i avangarda kao nekonvencionalna razdoblja ne vjeruju u ideal umjetnike ljepote, odnosno vrhunac nekoga djela ukoliko se on ostvaruje ve zadanim postupcima ili ukoliko je taj ideal ljepote ve u prolosti ostvaren. Nekonvencionalna intertekstualnost tei originalnosti, dakle estetika razliitosti, a ne estetika slinosti. Nekonvencionalna djela nisu anrovski ista, nego odstupaju od nekih pravila i na taj nain pokuavaju iskazati vlastitu originalnost(Vlaji, str.19, 2011). I konvencionalnu i nekonvencionalnu intertekstualnost emo vjerojatno pronai u svakom djelu, premda je, oigledno da je konvencionalni tip zastupljeniji u renesansi, klasicizmu i realizmu, dok nekonvencionalni tip intertekstualnosti ee pronalazimo u razdoblju manirizma, romantizma i u avangardi(Pavlii, str.160, 1988).
3

Sociolekt - u jezikoslovlju naziv za jezik odreene drutvene skupine, drutvenog sloja ili supkulture.

Intertekstualnost u romanu Ime rue 09.6.2013.

4.2.

Dimenzije intertekstualnosti Govorei o intertekstualnosti treba spomenut nekoliko znaajnijih dimenzija na koje

treba obratiti panju prilikom traenja slinosti meu tekstovima: 1) izvornost 2) autorstvo. 3) odnos prema tradiciji 4) utjecaj teksta na zbilju.

5. POLEMIKA O AUTORSTVU I ORGINALNOSTI Autorstvo i originalnost odreenog djela teme su koje su zaokupile i podijelile knjievne teoretiare. Vlaji(2011) navodi kako poznati knjievnik T.S. Eliot je jo u svome slavnom eseju Tradicija i individualni talent 1919.godine rekao da se originalnost moe realizirati tek kao modifikacija i proirenje tradicije, pri emu je tradicija, tako rei, ivi organizam u kojem prolost i sadanjost ine jednu cjelinu. Teoriju T.S. Eliota moemo protumaiti kao pronalaenje ravnotee izmeu novih ideja i poznatoga. Mnogi su knjievni tekstovi dananjice nastali sintetiziranjem trivijalnih i avangardistikih proznih formi te je na taj nain ostavljeno itatelju na volju dokle e sezati njegova recepcija. Ako je vjerovati Umbertu Ecu, tada e se itatelj susresti sa dvama veoma vanim postupcima. Rije je o citatnosti, kada kroz mnoge knjievne tekstove progovaraju knjievni tekstovi iz prolosti te o ironiji, kada se ve poznatim iskazima pokuava dodati vitalnost sa novog stajalita(Vlaji, str.35, 2011). 6. INTERTEKSTUALNOST I IME RUE U knjievnoj publicistici roman Ime rue spominje se kao roman 80-ih godina dvadesetog stoljea. Dio knjievnih kritiara ovom romanu ak pridaje epitet najintertekstualnijeg romana. Prema navodima ale-Kneevi(1993) sam Eco na termin intertekstualnosti u vezi s Imenom rue upuuje ve u Napomenama uz Ime rue, tekstu ili paratekstu. Umberto Eco u spomenutoj napomeni o intertekstualnosti u knjievnim djelima navodi: Onaj tko pie(tko slika ili klee ili sklada) uvijek zna to ini i koliko ga to stoji. Zna da mora rijeiti neki problem. Katkad su polazita nejasna, nagonska, opsesivna, nisu mnogo vie od elje ili uspomene.

Intertekstualnost u romanu Ime rue 09.6.2013.

No poslije se problem rjeava za stolom, ispitujui gradivo na kojemu se radi gradivo koje djeluje po svojim prirodnim zakonitostima, ali istodobno sa sobom nosi uspomenu na kulturu kojoj je bremenito(odjek intertekstualnosti). Kritika itanja romana i obilje paratekstualnih napisa kojima je prije i poslije objavljivanja autor popratio roman svjedoe o visokoj kodiranosti pripovjednih postupaka i rabljenosti gradiva kojima je Eco izradio svoje romaneskno djelo, pa je originalnost prva eventualna vrlina romana koju treba potpuno odbaciti kao mjerilo kako njegova uspjeha, tako i njegove estetinosti(ale-Kneevi, str.9, 1993). U svojoj knjizi Demiurg nad tuim djelom Morana ale-Kneevi spominje Ecovo djelo Ime rue kao njegovo prvo opseno fikcionalno pripovjedno djelo, u koje je autor, prema vlastitoj izjavi, pretoio grau to je prikupljao i obraivao tijekom godina teorijskog rada. Intertekstualnost, odnosno dijalogizam, u Eca su najprije sinonimi za dijalektinost kao jedinu neoborivu istinu napretka, jedini nuni uvjet postanka civilizacijskog zajednitva i kontinuiteta. Ne samo da knjige razgovaraju, nego knjige vremenski prethode drugim knjigama(ale-Kneevi, str.47, 1993). Prema navodima knjievnih teoretiara Ime rue obiluje manje ili vie otvorenim pozivanjem na autentine tekstove, pridane njihovim pravim autorima. Ve u prireivaevom predgovoru navodi se reenica velikog nasljedovatelja iz Kempisa - Tome Kempenca, svjesno samozatajnog pisca Nasljedovanja Krista, takoer posve neizvjesna datuma, autora koji se, poput Eca u Postilama, osim svojim oponaataljstvom diio i nepoznavanjem neposredne zbilje(ale-Kneevi, str.153, 1993). U djelu su eksplicitni navodi, reminesencije ili aluzije utkane u pripovjedaeve komentare ali i u dijaloge: () na primjer, Adson se oslanja na Boetijev autoritet navodei kako nema nieg nepostojanijeg nego li je vanjski izgled, a Vilim citatom priziva Izidora Seviljskog u prizoru pogaanja konja; () u razgovoru s Ubertinom osvre se na neimenovani Cantico delle creature svetoga Franje itd(ale-Kneevi, str.153-154, 1993). Cijelo djelo je zapravo kola doslovnih, latinskih ili prevedenih i preprianih navoda koji se pripisuju raznim poznatim autorima.

Intertekstualnost u romanu Ime rue 09.6.2013.

7. ZAKLJUAK Intertekstualnou knjievna teorija naziva dijakeltiku ovisnost teksta o ukupnosti tekstova kulture u sklopu koje se pie, odnosno ita(ale-Kneevi, str.179,1993). () po Ecovu miljenju i sam postmodernizam u umjetnosti je prije svega intertekstualna pojava te autor postmodernistikog djela i njegov itatelj djeluju u svijetu kulturnih znakova(Nankov, str.32, 2003). Romaneskno djelo Ime rue kultnog autora ne pretendira ni na to drugo nego da bude odjek intertekstualnosti.

Intertekstualnost u romanu Ime rue 09.6.2013.

8. LITERATURA 1. Beker, M.(1988). Sveuilita 2. ale Kneevi, M. (1993). Demiurg nad tuim djelom. Zagreb: Hrvatsko filoloko drutvo 3. ale-Kneevi, M.(1991). Intertekstualno vrijeme u romanu Ime rue Umberta Eca. Knjievna smotra : asopis za svjetsku knjievnost. 83, str. 47-57. 4. Eco, U. (2004). Ime rue. Zagreb: Globus Media 5. Pavlii, P.(1988). Intertekstualnost i intermedijalnost. u: Makovi Z. i sur. Intertekstualnost i intermedijalnost, Zagreb: Zavod za znanost o knjievnosti Filozofskog fakulteta Sveuilita 6. Porter, E.J.(1986). Intertextuality and the Discourse Community. Rethoric Review. Vol.5, No.1, str. 34-47. 7. Sepi, V.(1992). Intertekstualnost u kratkim priama Joyce Carol Oates. Umjetnost rijei, asopis za znanost o knjievnosti. 2, str. 179-187. 8. Vlaji, A.(2011). Intertekstualnost u djelima Dubravke Ugrei, Be: Universitt Wien 9. Nankov, N.(2003). Umberto Eco kao krijumar : idealizam preko discipliniranih granica. Knjievna smotra : asopis za svjetsku knjievnost. 130, str. 21-33. Tekst/intertekst. u: Makovi Z. i sur. Intertekstualnost i intermedijalnost, Zagreb: Zavod za znanost o knjievnosti Filozofskog fakulteta

8.1.

IZVORI

1. http://www.postmodernmystery.com/name_of_the_rose.html (08. lipnja 2013.) 2. http://www.studymode.com/essays/Unlimited-Semiosis-Intertexuality-And-ExCentricity-In-1256390.html (09. lipnja 2013.)