Dariusz Sieczkowski - Słoweńsko-Polski Słownik Tematyczny Dla Uczniów I Studentów

D.
Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"
OD AUTORA: Niniejsza publikacja jest pierwsz prb napisania sowesko-polskiego sownika tematycznego z przeznaczeniem dla szerokiego grona odbiorcw, w szczeglnoci dla uczniw i studentw. Rok temu powstaa znacznie okrojona darmowa wersja, ktra jednak zawieraa drobne bdy i bya bardzo ograniczona pod wzgldem sownictwa. Wersja komercyjna zostaa poprawiona - kade sowo byo sprawdzane w "Sowniku jzyka soweskiego". Dziki temu w poszczeglnych hasach zamieszczono akcenty, co jest szczeglnie przydatne dla studentw sowenistyki. Hasa zostay zaczerpnite z wielu rde, w szczeglnoci ze sownikw jzyka soweskiego, korpusu jzyka soweskiego "Nova beseda" oraz soweskiej prasy. Sownik w caoci zosta napisany w Polsce; powsta bez adnych dotacji. Zakres opracowanego materiau powinien wystarczy do opanowania jzyka soweskiego na poziomie A1-B1. Jeli chodzi o jzyk soweski, to moliwoci prowadzenia bada leksykalnych s ogromne, lecz jest to dziaalno niedochodowa, w zwizku z czym na rynku jest bardzo mao publikacji do nauki tego jzyka. Oprcz tego sownika w planie jest opracowanie kilku innych sownikw majcych wypeni t luk. W kilkunastu hasach oznaczonych * nie ma akcentw - hase tych nie byo w "Sowniku jzyka soweskiego". Zdjcia pochodz ze zbiorw wasnych autora, a ukad tekstu zosta dobrany w taki sposb, aby by jak najbardziej czytelny. Dariusz Sieczkowski
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"
SPIS TRECI
1.KOLEJE YCIA 1. Rodzina 2. Czynnoci codzienne 3. Dom i mieszkanie 4. Sen 5. Cia i dziecistwo 6. Modo i ycie dorose 7. Staro 8. mier 9. ycie towarzyskie 10. Mio 11. Maestwo 12. Szkoa 13. Studia 14. Problemy 2. CZOWIEK 1. Dane osobowe 2. Cechy charakteru i osobowoci 3. Emocje i uczucia 4. Ciao 5. Wygld 6. Inteligencja 7. Naogi 8. Zmysy 9. Zdrowie 10. U dentysty 3. HANDEL I USUGI 1. Zakupy 2. Artykuy spoywcze 3. Gastronomia 4. Miso 5. Napoje 6. Odzie 7. Obuwie 8. Owoce i warzywa 9. Drogeria 10. Artykuy AGD 11. Artykuy RTV 12. Komunikacja miejska 13. Poczta 14. Telekomunikacja 4. PODR 1. Podr pocigiem 2. Podr drog powietrzn 3. Podr drog wodn 4. Podr samochodem 5. Nocleg 6. Kemping 7. Granica 6 8 11 13 14 15 15 16 18 20 21 22 24 26
30 31 33 35 37 39 41 43 45 47
50 52 54 56 57 58 60 61 63 64 65 66 67 68
71 73 75 76 78 80 81
5. CZAS WOLNY 1. Film 2. Konkursy i hazard 3. Teatr 4. Muzyka 5. Instrumenty muzyczne 6. Taniec 7. Sztuka pojcia oglne 8. Malarstwo 9. Fotografia 10. Literatura 11. Zwierzta domowe 6. NAUKA 1. Pojcia oglne 2. Astronomia 3. Fizyka 4. Optyka 5. Chemia 6. Matematyka 7. Geometria 8. Filozofia 9. Jzykoznawstwo 10. Gramatyka 11. Genetyka 7. TECHNIKA 1. Budownictwo 2. Komputer 3. Internet 4. Oprogramowanie 5. Przemys 6. Elektrotechnika 7. Energetyka 8. Samochd 8. BIZNES 1. Pienidze 2. Bankowo 3. Gospodarka 4. Gieda 5. Handel 6. Przedsibiorstwo 7. Praca 8. Zawody 9. Ubezpieczenia 9. PRZYRODA 1. Pogoda 2. Przestrze 3. Ssaki 4. Ptaki 5. Drzewa 6. Ekologia 7. Materiay 8. Pierwiastki 9. Rolnictwo
85 87 88 90 92 93 94 95 96 97 100
103 105 107 109 111 113 115 116 117 119 120
124 125 126 127 128 129 131 132
135 136 137 139 140 142 143 145 147
150 152 154 156 158 159 160 161 162
10. SPOECZESTWO: 1. Pojcia oglne 2. Polityka 3. Wybory 4. Religia 5. Protest 6. Media 7. Miasto 8. Migracja 9. Pastwa 10. Miasta 11. Narody 11. SPORT: 1. Dyscypliny sportowe 2. Rywalizacja 3. Pika nona 4. Hokej na lodzie 5. Lekkoatletyka 6. Skoki narciarskie 7. Tenis 8. Koszykwka 9. Boks 12. PRZESTPCZO 1. Przestpczo pospolita 2. Przestpczo zorganizowana 3. Przestpczo gospodarcza 4. Sd 5. Wizienie 13. SIY ZBROJNE 1. Wojsko 2. Bro 3. Woina 4. Suby specjalne 14. KATASTROFY I KLSKI YWIOOWE 1. Wulkan 2. Powd 3. Trzsienie ziemi 4. Poar 5. Katastrofa - pojcia oglne 6. Wypadek 7. Katastrofa ekologiczna
167 170 172 173 175 176 178 180 181 183 184
188 189 191 192 193 194 195 196 197
200 205 207 209 213
217 219 221 223
226 228 230 231 232 234 235
1. KOLEJE
YCIA
1.1 RODZINA
adpcija adoptirana hi adoptranje adoptrati bbica bil je potomec amerikih priseljencev biti iz dobre druine blinji sorodnik brt brtec bratje in sestre brtranec etvrek lani druine daljni sorodnik dati otroka v posvojitev dedek in babica druna druina brez otrok druina je osnovna celica drube drunica drunski druinski album druinski prijatelj druinsko sreanje dvojajna dvojka dvjek ednec ednka enojajna dvojka herin mo hrka hi je odrasla ima brata ima dve sestri izgubil je oba stara je oe dveh otrok kakrna mati, taka hi mma mmica mti mlada mati mlaja sestra njdenek njdenka najpomembneja stvar v ivljenju nek nekinja ni mogla imeti lastnih otrok nima ne brata ne sestre adopcja adoptowana crka adopcja adoptowa babcia by potomkiem amerykaskich imigrantw pochodzi/by z dobrego domu bliski krewny brat braciszek rodzestwo kuzyn czworaczek czonkowie rodziny daleki krewny odda dziecko do adopcji dziadek i babcia rodzina bezdzietna rodzina rodzina jest podstawow komrk spoeczn rodzinka rodzinny album rodzinny przyjaciel rodziny rodzinne spotkanie blinita dwujajowe bliniak jedynak jedynaczka blinita jednojajowe m crki crka crka dorosa/crka jest dorosa ma brata ma dwie siostry straci oboje rodzicw jest ojcem dwojga dzieci jaka matka, taka crka mama mama, mamusia mama, matka moda matka modsza siostra znajda /chopiec/ znajda /dziewczyna/ najwaniejsza rzecz w yciu siostrzeniec siostrzenica nie moga mie (wasnych) dzieci nie ma brata, ani siostry
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" obiskati staro mater e ka oddati v posvojitev odloila se je za adoptiranje otroka otroci iz prvega zakona plbrt plsstra posvojtev posvojti potomci podedujejo lastnosti starev potmec prbbica prdd prprbbica prprdd prava sestra prvnk prvnkinja prdnik rodila je trojke sstra sestrna siamska dvojka skrben oe skrbna mati snha sordnik stara mama stareja sestra stareji brat stari oe stari stari stri strc svk svkinja estlanska druina ta druina stanuje v naem bloku ta ura mi je druinski spomin tst ta tta ttka to je moj brat trjek jec jna ustvaril si je druino v prisotnosti starev vnk vnkec vnkinja zanemarjati druino zt odwiedzi babci ojciec tata odda do adopcji zdecydowaa si na adopcj dziecka dzieci z pierwszego maestwa brat przyrodni siostra przyrodnia adopcja adoptowa potomkowie dziedzicz cechy rodzicw potomek prababcia pradziadek praprababcia prapradziadek siostra biologiczna prawnuk prawnuczka przodek urodzia trojaczki siostra kuzynka blinita syjamskie troskliwy ojciec troskliwa matka synowa krewny babcia starsza siostra starszy brat dziadek dziadkowie rodzice stryj szwagier szwagierka szecioosobowa rodzina ta rodzina mieszka w naszym bloku ten zegar jest dla mnie pamitk rodzinn te teciowa ciotka, ciocia ciotka to mj brat trojaczek wujek wujenka zaoy rodzin w obecnoci rodzicw wnuk wnuczek wnuczka zaniedbywa rodzin zi
1.2 CZYNNOCI CODZIENNE

brti brati na glas brisati prah esti esati lase dajti dti dati sinu denar za kino fotografrati gledati film/televizijo gledati se v ogledalu gledati skozi okno hodti hoditi ob berglah hoditi pe v slubo hoditi sem ter tja po sobi hoditi v cerkev hoditi v olo igrti igrti se iskti ti iti iz sobe iti k frizerju iti na delo izkljiti izlkati izpti izpolniti obljubo izpolnjevati svoje obveznosti izposodti izsuti jahati na konju je in pije je za tri jsti khati kupovti lagti lkati mama ee herko mnjati, menjti nat nartovti nartovati prihodnost narediti kosilo nazaj dati neprijetno preseneenje ni se mogel odloiti nikoli ne pospravi za seboj noe si umivati zob o tem se bomo pogovorili kasneje obsk czyta czyta na gos/gono ciera kurze czesa czesa wosy dawa da da synowi pienidze na kino fotografowa, sfotografowa oglda film/telewizj oglda sie w lustrze patrzy przez okno chodzi chodzi o kulach chodzi pieszo do pracy chodzi tu i tam po pokoju chodzi do kocioa chodzi do szkoy gra bawi si szuka i wyj z pokoju i do fryzjera i do pracy wyczy wyprasowa wypi speni obietnic wypenia swoje obowizki wypoyczy wysuszy jecha konno, jedzi konno je i pije je za trzech je gotowa kupowa kama prasowa mama czesze crk zmieni, wymieni plan planowa planowa przyszo przyrzdzi obiad odda niemia niespodzianka nie mg si zdecydowa nigdy po sobie nie posprzta nie chce my zbw porozmawiamy o tym pniej wizyta, odwiedziny
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" obiskti obiskvati obljba obljubil je, da bo priel obljubti obljubiti in dati je dvoje obvznost odhjati odloti, odliti odprati odprti ogldati oprti oprati avtomobil oprati lase pazljivo posluati peljati psa na sprehod pere in lika pti pti plaevti plvati plsati poesti pogledala se je v ogledalu pogovarjti se pogovarjati se po telefonu pogvor pogovorti se pomgati pomiti in pobrisati posodo pomiti okna pomiti skodelice pomiti z vroo vodo pomivati posodo posanjriti posesti poslti poslati posluati samo z enim uesom posodti posprviti posprvljati pospremil je goste do vrat poalti se potrkati na vrata povabti prti prati pralnem stroju prebral bom lanek prebrti pregldati prepr preprati se presenenje presentiti odwiedzi odwiedza obietnica obieca, e przyjdzie obieca atwo obieca, trudniej zrobi obowizek odchodzi, wychodzi, odjeda zdecydowa, zadecydowa otwiera otworzy obejrze (si) wypra umy samochd umy wosy uwanie sucha wyprowadza psa na spacer pierze i prasuje piewa pi 1. paci 2. spaca pywa taczy uczesa obejrzaa si w lustrze rozmawia rozmawia przez telefon rozmowa porozmawia pomaga zmy/umy i wytrze naczynia umy okna umy szklanki umy pod gorc wod zmywa naczynia pomarzy (sobie) poodkurza wysa sucha sucha jednym uchem poyczy posprzta sprzta odprowadzi goci do drzwi zaartowa zapuka do drzwi zaprosi pra pra w pralce przeczytam artyku przeczyta przejrze ktnia kci si zaskoczenie, niespodzianka zaskoczy
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" prezraiti sobo prihjati priti na obisk prigal je lu in el odpirat prodjati rad bi ti nekaj povedal razgldati se sanjriti sedei ivljenjski slog sedel je pri mizi in jedel sesti sesati s sesalnikom sesati sobo dvakrat na teden sestjati se sestnek sestanek je bil preloen skhati sli se slovesno obljubiti smati spti sprehajati psa sprehajati se ob jezeru sprehd sprehod po trgovinah sprehodti se stri sturati se suti alti se vati tako kot vsaki ui se kuhati umzati umti umiva se z mrzlo vodo umvati umivati se z milom vabti vadijo vsak dan vditi vrniti denar vrniti se domov vrniti se v sobo po klju vrnti, vniti vsako jutro se dolgo ee vsakodnevna rutina zahvalti se zaprati zaprti zasanjriti zbrati zlkati zna zelo dobro kuhati e dolgo nas ni nihe obiskal przewietrzy pokj przychodzi, przyjeda przyj z wizyt zapaliwszy wiato, poszed otworzy sprzedawa chciabym ci co powiedzie rozejrze si ni, marzy siedzcy tryb ycia siedzia przy stole i jad odkurza odkurza odkurzaczem odkurza pokj dwa razy w tygodniu spotyka si spotkanie spotkanie zostao przeoone ugotowa rozebra si uroczycie obieca jedzi na nartach wypi wyprowadza psa spacerowa nad jeziorem spacer spacer po sklepach pospacerowa strzyc wzi prysznic suszy artowa szy tak jak zawsze uczy si gotowa pobrudzi umy myje si zimn wod my my si mydem zaprasza codziennie wicz wiczy odda pienidze wrci do domu wrci do pokoju po klucz zwrci, odda kadego ranka dugo si czesze codzienna rutyna podzikowa zamyka zamkn zamarzy (sobie) zbiera wyprasowa potrafi bardzo dobrze gotowa od dawna nikt nas nie odwiedzi
10
11
1.3 DOM I MIESZKANIE

balkn balknek bid centralna kurjava dvan dvanek dviglo dvigalo se je ustavilo v sedmem nadstropju enodruinska hia fotlj fotljek gara ha hen hica hka hladlnik hodnk izstopna vrata jaek za dvigalo jaek za smeti kanap kv klt klju od stanovanja kljuvnica kljuavnina luknja kljek kljka koplnica kopalnica z bidejem krednca khinja kuhinjska kredenca kuhinjsko pohitvo lastnik hie liklnik lnec majhno stanovanje melnik mtla mza mzica montirati polico mp nadstrpen nadstrpje ob steni je stala miza obesiti ogledalo na steno obrisati si evlje na predpraniku odkleniti s kljuem odseltev odselti se balkon balkonik bidet centralne ogrzewanie tapczan tapczanik winda winda zatrzymaa si na sidmym pitrze dom jednorodzinny fotel fotelik gara dom domowy, dotyczcy domu domek domek chodziarka korytarz drzwi wyjciowe szyb windy zsyp kanapa tapczan piwnica klucz do mieszkania zamek dziurka od klucza kluczyk klamka azienka azienka z bidetem kredens kuchnia kredens kuchenny meble kuchenne waciciel domu elazko 1. gar, garnek 2. doniczka mae mieszkanie mikser miota st stolik zamontowa pk mop pitrowy pitro przy cianie sta st powiesi lustro na cianie wytrze buty o wycieraczk otworzy kluczem wyprowadzka wyprowadzi si
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" ogledlo kno omra omrica otomna otroci tekajo po stanovanju otroka soba pek peljati se z dvigalom pisalna miza po moevi smrti se je odselila pod predpranikom je nala klju od sobe podstrha podstrena soba pohtvo polca pnev pstelja prg predprnik prdsba preseliti se v novo stanovanje pha primakniti stol k mizi pritisniti na kljuko pritlen pritlje regl sesti na divan smetnica soba ima dvoje vrat soba ima tri okna sbica sokvnik spraviti obleko v omaro spustiti v stanovanje stanovnje stanovanje v bloku stanovanjska hia stanovati v prvem nadstropju stl stlek stopiti v dvigalo strha stren strica strma streha op kljuev temen hodnik usesti se na stol usnjen fotelj vza vrta vstati s stola vtakniti klju v kljuavnico zaasno stanuje pri prijatelju lustro okno szafa szafka otomana dzieci biegaj po mieszkaniu pokj dziecicy piekarnik jecha wind biurko wyprowadzia si po mierci ma pod wycieraczk znalaza klucz do pokoju poddasze pokj na poddaszu meble pka patelnia ko prg wycieraczka przedpokj przeprowadzi si do nowego mieszkania prysznic przysun krzeso do stou pocign za klamk parterowy parter rega usi na tapczanie szufelka pokj ma dwoje drzwi pokj ma trzy okna pokoik sokowirwka woy ubranie do szafy wpuci do mieszkania mieszkanie mieszkanie w bloku dom mieszkalny mieszka na pierwszym pitrze krzeso krzeseko wej do windy dach dachowy daszek spadzisty dach pk kluczy ciemny korytarz usi na krzele skrzany fotel waza drzwi wsta z krzesa woy klucz do zamka tymczasowo mieszka u przyjaciela
12
13
1.4 SEN
bil je spoit in naspan boriti se s spancem budilka zvoni/ je zazvonila budilka me je zbudila ob petih dati otroke spat dobro se naspati drmanje drmati hoditi pozno spat legati v posteljo legel je in zaspal leati v postelji miren spanec nadstropna postelja naspti se nastaviti budilko na esto uro ne morem spati neprespana no ob nedeljah radi pospimo otroci e spijo otrok spi v svoji postelji otroka/ zloljiva postelja podremvati pokrti pomanjkanje spanja pstelja posteljnna postlati posteljo rad spi pri odprtem oknu sladko spati spal je vso no spnec spti spi kot jazbec/klada spi kot otrok spi kot ubit/top el je malo dremat tisto no skoraj nisem zatisnila oesa trdno spati v hii e vse spi v sobi sta dve postelji v vlaku je vso pot dremal vsak dan spi do osmih zaradi hrupa se pogosto zbuja zaspti zazhati zbudti se zbujali so jih ob tirih zbujati koga iz globokega spanja zbujati se iz spanja zehanje je nalezljivo zehati od utrujenosti by wypoczty i wyspany walczy ze snem budzik dzwoni/ zadzwoni budzik obudzi mnie o pitej pooy dzieci do ka/snu dobrze si wyspa drzemka drzema pno chodzi spa ka si do ka pooy si i zasn lee w ku spokojny sen ko pitrowe wyspa si nastawi budzik na szst nie mog spa nieprzespana noc w niedziel lubimy duej pospa dzieci ju pi dziecko pi w swoim ku ko dziecice/ skadane podrzemywa przykry brak snu ko pociel pocieli ko lubi spa przy otwartym oknie sodko spa spa ca noc sen spa pi jak suse pi jak niemowl pi jak zabity poszed si troch zdrzemn tej nocy prawie nie zmruyam oka/oczu twardo spa w domu wszyscy ju pi w pokoju s dwa ka w pocigu drzema przez ca podr codziennie pi do smej czsto si budzi z powodu haasu zasn ziewn obudzi si budzili ich o czwartej budzi kogo z gbokiego snu wybudza si ze snu ziewanie jest zaraliwe ziewa ze zmczenia
14
1.5 CIA I DZIECISTWO

avtomoblek bila je v sedmem mesecu nosenosti bodoa mamica brati otrokom pravljice brezskrbno/ zgodnje otrotvo carski rez ccelj dojnje dojti igra imeti dudo v ustih izbrati otroku ime izvenmaternina nosenost jsli mama treh otrok maternstvo mati doji otroka mati poje otroku uspavanko menjanje plenik naa mala e hodi nezaelen otrok niso vedeli, s kom je zanosila nosenost je potekala normalno nositi plenice novorojenek je tehtal tri kilograme oetovski dopust otroci so se igrali na dvoriu otrok hodi v otroki vrtec otrok si eli novo igrao otrok z dudo v ustih otroka domiljija otroki voziek otroko igrie plenca porod je potekal v redu porodninica prezgodnji porod pripravljati se na porod rodila je zdravega otroka rodti (se) rojstni list rjstvo skrb za otroke sprmij tu je preivel svoja otroka leta umetna oploditev uspvanka visoka nosenost vzgjati vzgja zanosti zbelka samochodzik bya w sidmym miesicu ciy przysza mama czyta dzieciom bajki beztroskie/ wczesne dziecistwo cesarskie cicie smoczek karmienie piersi karmi piersi zabawka mie smoczek w ustach wybra imi dla dziecka cia pozamaciczna obek mama trojga dzieci macierzystwo matka karmi dziecko /piersi/ mama piewa dziecku koysank przewijanie nasza maa ju chodzi niechciane dziecko nie wiedzieli, z kim zasza w ci cia przebiegaa normalnie nosi pieluszki noworodek way trzy kilogramy urlop ojcowski dzieci bawiy si na dworze dziecko chodzi do przedszkola dziecko chce now zabawk dziecko ze smoczkiem w ustach dziecica wyobrania wzek dziecicy plac zabaw pielucha, pieluszka pord przebieg bez komplikacji szpital pooniczy przedwczesny pord przygotowywa si do porodu urodzia zdrowe dziecko rodzi (si), urodzi (si) akt urodzenia urodzenie, narodziny opieka nad dziemi plemnik tutaj przey swoje dziecice lata sztuczne zapodnienie koysanka zaawansowana cia wychowywa wychowanie zaj w ci koyska
15
1.6 MODO I YCIE DOROSE

bil sem star 50 let mlad lovek si eli samostojnosti mlad po duhu mlada generacija mladna mladost hitro mine mladost je preivela na deeli mladostni ideali moki srednje starosti njstnik odrsel odrslost odraajoi otroci odranje odraati brez starev revija za mladino samostjnost smisel ivljenja sta vrstnika svet odraslih olska mladina teenager v mladosti je veliko potoval vena mladost vrstnk, vrstnca vzeli so mi vso mladost zgodnja mladost zrl zrlost miaem 50 lat mody czowiek chce by samodzielny mody duchem mode pokolenie modzie modo szybko (prze)mija modo przeya na wsi modziecze ideay mczyzna w rednim wieku nastolatek dorosy doroso dorastajce dzieci dorastanie dorasta bez rodzicw czasopismo dla modziey samodzielno sens ycia s rwienikami /oni dwaj/ wiat dorosych modzie szkolna nastolatek w modoci/za modu duo podrowa wieczna modo rwienik/ rwieniczka zabrali mi ca modo wczesna modo dojrzay dojrzao
1.7 STARO
bati se starosti dom za ostarele/ za stareje obane/ dom za upokojence hitro se stara nagubana koa osivti pokojnna postrati se prestr prezgodnje staranje str strati (se) strec/ starca starost ni radost univerza za tretje ivljenjsko obdobje upoasniti proces staranja upokojnec, upokjenec/ upokojnka vsi se staramo vsi so mislili, da ne bo doakal starosti zelo se postarati znaki prezgodnjega staranja ba si staroci dom spokojnej staroci/ dom emeryta szybko si starzeje pomarszczona skra osiwie, posiwie emerytura postarze si (z wygldu), zestarze si (wiekiem) za stary przedwczesne starzenie si stary starze (si) starzec/ staruszka staro nie rado uniwersytet trzeciego wieku spowolni proces starzenia si emeryt/ emerytka wszyscy si starzejemy wszyscy myleli, e nie doczeka staroci bardzo si postarze oznaki przedwczesnego starzenia si
16
1.8 MIER
as alovanja je minil dan alovanja druinski grob grb grobar koplje grobove grbnica igrati se s smrtjo klinina smrt kondolrati kopati grob ksta lesena krsta ljudje se rojevajo in umirajo minuta molka minuta tiine moltev mrl mrliki list mrtvnica naravna smrt narodno alovanje nekateri se smrti bojijo nesmrtnost ni priel na pogreb nositi rnino oblast je razglasila alovanje oeta smo pokopali pred desetimi dnevi od rojstva do smrti od zibelke do groba osmtnica ostala je vdova ovdovti pogrb pogrebci se poasi razhajajo pogrbec pogrebni govor pogrebni zavod pogrebnna pogrebnika sluba pogrebno podjetje pogrbina pokp pokopale pokopalen pokopalika uprava pokopalki pokopti pokopati z vojakimi astmi poloiti venec na grob poskrbeti za pogreb posmtnica priti na pogrebino czas aoby min dzie aoby grb rodzinny/rodziny grb grabarz kopie groby mogia, grobowiec igra ze mierci mier kliniczna skada/zoy kondolencje kopa grb trumna drewniana trumna ludzie si rodz i umieraj minuta ciszy minuta ciszy modlitwa trup, martwy, denat akt zgonu kostnica naturalna mier aoba narodowa niektrzy boj si mierci niemiertelno nie przyszed na pogrzeb nosi aob wadze ogosiy aob dziesi dni temu pochowalimy ojca od narodzin do mierci od koyski do grobu nekrolog zostaa wdow owdowie pogrzeb aobnicy powoli si rozchodz aobnik mowa pogrzebowa zakad pogrzebowy zasiek pogrzebowy zakad pogrzebowy zakad pogrzebowy stypa pogrzeb cmentarz cmentarny, dotyczcy cmentarza zarzd cmentarza cmentarny, dotyczcy cmentarza pochowa pochowa z honorami wojskowymi zoy wieniec na grobie zaj si pogrzebem nekrolog przyj na styp
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" rodili smo se, da bi umrli skrivnost je nesel s seboj v grob slamnati vdovec smt smten smtnica smtnik spustiti krsto v grob umrati umirati za rakom umrti umreti v bolnici umrl je naravne smrti upepeltev upepelti upepeltven v tem grobu je pokopan njegov sin vdva vdvec vdvski vnec vsi bomo umrli vsi so e pomrli vzrok smrti z eno nogo je e v grobu zbudil se je v mrtvanici zdravnik je ugotovil smrt alna maa alovnje ra urodzilimy si po to, ebymy umarli tajemnic zabra ze sob do grobu somiany wdowiec mier miertelny miertelniczka miertelnik spuci trumn do grobu umiera umiera na raka umrze umrze w szpitalu zmar mierci naturaln kremacja skremowa kremacyjny w tym grobie jest pochowany jego syn wdowa wdowiec wdowi wieniec wszyscy kiedy umrzemy wszyscy ju umarli przyczyna mierci jedn nog jest ju w grobie obudzi si w kostnicy lekarz stwierdzi zgon msza aobna aoba urna
17
18
1.9 YCIE TOWARZYSKIE

bila sta dobra znanca biti komu prijatelj danes boste na gost darlo dati darilo dobiti darilo dobrodoel gost dogdek druben druabno ivljenje drba ena od sosed glasna drba gst ignorranje ignorrati imel je polno prijateljev imeti goste imeti zelo veliko prijateljev iti na ples izogibaj se njegove drube na zabavi je sreal zanimive ljudi nakupovanje daril nepovabljen gost neznnka ni preve druaben obsk obiskti obiskvati obiskavati prijatelje obiskovlec obiskovti odkloniti vabilo odnosi s sosedami on je pri njih stalen gost pknik pls popolnoma ignorirati koga poskrbeti za zabavo povablo povabti pozabila je, da jo akajo pozabti pozabiti na ves svet predstavil mu je svojo znanko premisliti si v zadnjem trenutku priakovati goste prijtelj prijteljica prijateljti se prijteljski prijteljstvo prijetno zabavo vam elim byli dobrymi znajomymi (oni dwaj) by czyim przyjacielem dzisiaj bdzie pan naszym gociem prezent da prezent dosta prezent mile widziany go wydarzenie towarzyski ycie towarzyskie towarzystwo jedna z ssiadek gone towarzystwo go ignorowanie ignorowa mia mnstwo przyjaci mie goci mie bardzo duo przyjaci i na bal unikaj jego towarzystwa na zabawie spotka ciekawych ludzi kupowanie prezentw nieproszony go nieznajoma nie jest zbyt towarzyski odwiedziny, wizyta odwiedzi odwiedza odwiedza przyjaci odwiedzajcy odwiedza odrzuci zaproszenie stosunki/relacje z ssiadami jest u nich staym gociem piknik 1. taniec 2. bal cakowicie kogo ignorowa postara si o zabaw zaproszenie zaprosi zapomniaa, e na ni czekaj zapomnie zapomnie o boym/caym wiecie przedstawi mu swoj znajom rozmyli si w ostatniej chwili oczekiwa goci przyjaciel przyjacika przyjani si przyjacielski przyja ycz wam dobrej zabawy
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" prili so vsi povabljeni rojstnodnevno darilo sestnek sestanek je bil preloen seznam gostov sgovrnik ssed sosda spoznati koga s kom sprejemati goste sprejeti vabilo sprijateljevti se sprijateljti se sprijateljiti se s sosedi sreal je prijatelja stari znanec vablo vabti videva jo vsak dan vidvati (se) za drubo in zabavo zabva zabvati zabavati drubo zahvaliti se za povabilo zapreti se med tiri stene znnec znnka ur urati* urerka* przyszli wszyscy zaproszeni prezent urodzinowy spotkanie spotkanie zostao przeoone lista goci rozmwca ssiad ssiadka (za)pozna kogo z kim przyjmowa goci przyj zaproszenie zaprzyjania si zaprzyjani si zaprzyjani si z ssiadami spotka przyjaciela stary znajomy zaproszenie zaprasza widuje j codziennie widywa (si) do towarzystwa i zabawy zabawa, rozrywka zabawia zabawia towarzystwo podzikowa za zaproszenie zamkn si w czterech cianach znajomy znajoma impreza imprezowa imprezowiczka
19
20
1.10 MIO
bva/ bvi dekl dogovoriti se za zmenek dotk fnt flrt/ flrtanje/ flrtati hormni imeti zmenek s kom iti na zmenek kokta, koktka/ kokten/ koketerja /koketrati ljubzen ljubezen gre skozi elodec ljubezen med moem in eno ljubezen na prvi pogled ljubzenski ljubezenski sestanek ljubezenski trikotnik ljubezensko pismo ljbi ljbica ljubmec/ ljubmka ljubti opija/slepa/ platonina ljubezen prtner prtnerica, prtnerka pleejo in flirtajo poljubiti na elo predstavil je svoje dekle prekinila je s fantom prekniti prisegal ji je veno ljubezen prva ljubezen pnca rndi romntien romntika srati se stara ljubezen ne zarjavi storiti kaj iz ljubezni tako mlada, pa ima e fanta to je njen fant vraati komu ljubezen vzdrevati ljubico zaljubila sta se drug v drugega zaljubti se /v koga/ do ues/ na stara leta/ na smrt zaljbljati se zaljbljen zaljbljenca zasden zatrskati se zmnek zvza bya/ byy dziewczyna umwi si na randk dotyk chopak flirt/ flirtowanie/ flirtowa hormony mie z kim randk i na randk kokietka, kokieteryjny. kokieteria, kokietowa mio przez odek do serca mio midzy mczyzn i kobiet mio od pierwszego wejrzenia miosny randka trjkt miosny list miosny luby kochanka kochanek/ kochanka kocha mapia/ platoniczna/ lepa mio partner partnerka tacz i flirtuj pocaowa w czoo przedstawi swoj dziewczyn zerwaa z chopakiem zerwa przysiga jej wieczn mios pierwsza mio dziewczyna randka romantyczny romantyka spotyka si stara mio nie rdzewieje zrobi co z mioci taka moda, a ju ma chopaka to jej chopak odwzajemnia czyj mio utrzymywa kochank zakochali si w sobie zakocha si /w kim/ po uszy/ na stare lata/ na zabj zakochiwa si zakochany zakochana para zajty zakocha si, zabuja si randka zwizek
21
1.11 MAESTWO
bil je edini moki v njenem ivljenju bila mu je dobra ena biserna/ zlata/ srebrna poroka cerkvena/ civilna/ kraljevska/ pravljina poroka deklina dta fntovina izbranec njenega srca izbrnka lenec/ lenka lotev loiti se mtiar, mtiarka medeni tedni mldoporonca m motev moti se najpogosteji razlog za loitev nala si je drugega nevsta omoti se ostal ji zvest celo ivljenje oenil se je z bogato vdovo oenti se partnerska/zakonska zveza po dveh letih zakona sta se loila podpisati loitvene papirje poroila sem se pri devetnajstih poroti poroti se porona dvorana porona no porona obleka poroni dan/ obred/ prstan porono darilo/ potovanje povabilo na poroko prevra prevrati pra razpad zakona skleniti/ uspeen zakon spoznal je mlajo ensko sprejem za 600 ljudi stopiti pred oltar v dobrem in slabem v zdravju in bolezni vzela ga je za moa z moem sva bila idealen par na nin entev ivljenjska sopotnica/ ivljenjski sopotnik by jedynym mczyzn w jej yciu bya dla niego dobr on diamentowe/ zote/ srebrne gody lub kocielny/ cywilny/ krlewski/ jak z bajki wieczr panieski posag wieczr kawalerski wybranek jej serca wybranka rozwodnik, rozwdka rozwd rozwodzi si, rozwie si urzdnik/urzdniczka udzielajcy(a) lubu miesic miodowy moda para, nowoecy m zampjcie wychodzi za m najczstsza przyczyna rozwodw znalaza sobie innego panna moda wyj za m pozosta jej wierny przez cae ycie oeni si z bogat wdow oeni si zwizek partnerski/maeski rozwiedli si po dwch latach maestwa podpisa dokumenty rozwodowe wyszam za m w wieku dziewitnastu lat 1. polubi 2. udzieli lubu wzi lub sala lubw noc polubna suknia lubna dzie lubu/ ceremonia lubna/ obrczka prezent lubny/ podr polubna zaproszenie na lub zdrada zdradzi wiadek rozpad maestwa zawrze/ udane maestwo pozna modsz kobiet przyjcie dla 600 osb stan przed otarzem na dobre i ze w zdrowiu i chorobie wzia go za ma z mem tworzylimy idealn par ona pan mody eniaczka towarzyszka ycia/ towarzysz ycia
22
1.12 SZKOA
abiturint akademja bil sem med najboljimi uenci biti vpraan pred razredom rtani/ karirasti zvezek danes imamo est ur pouka dijk dijak je letel iz ole dijak tretjega razreda dijaki imajo dobre ocene dijkinja dijaka knjiica dijaki dom dnvnik dobiti oceno fotokopiranje iz ubenikov gimnzija hodil som v peti razred hoditi v gimnazijo iz matematike e nima ocene izkljuiti iz ole krek literarni kroek marljiva dijakinja matematini ubenik matra maturnt/ maturntka maturntski maturantski ples maturrati mednarodna izmenjava narediti domae naloge nauti negativna ocena obiskovati olo ocna opraviti maturo osnovna/ srednja/zasebna ola otroci obiskujejo olo pisati na tablo po oli je el igrat nogomet potnice pojdi v klop in se naui poletne poitnice pouevati na osnovni oli pok pouk se zane septembra pouka prost dan predsednik razreda pridobiti poklic pridobivanje znanja priprava na maturo pripravljati se za pouk abiturient akademia naleaem do najlepszych uczniw by odpytywanym przed klas zeszyt w lini/ w kratk dzisiaj mamy sze lekcji ucze /szkoy redniej/ ucze wylecia ze szkoy ucze trzeciej klasy uczniowie maj dobre oceny uczennica /szkoy redniej/ dzienniczek ucznia internat dziennik dosta ocen kopiowanie z podrcznikw liceum chodziem do pitej klasy chodzi do liceum z matematyki jeszcze nie ma oceny wyrzuci ze szkoy koo zainteresowa kko literackie pilna uczennica podrcznik do matematyki matura maturzysta, maturzystka maturalny studniwka zdawa matur wymiana midzynarodowa odrobi zadania domowe nauczy ocena negatywna uczszcza/chodzi do szkoy ocena zda matur szkoa podstawowa/ rednia/ prywatna dzieci chodz do szkoy pisa na tablicy po szkole poszed gra w pik wakacje, ferie usid/siadaj do awki i naucz si wakacje uczy w szkole podstawowej zajcia zajcia zaczn si we wrzeniu dzie wolny od zaj przewodniczcy klasy zdoby zawd zdobywanie wiedzy przygotowanie do matury przygotowywa si do zaj
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" ravntelj ravnateljeva pisarna rzred razred je el na izlet razrden razredna ura razrdnica razrdniarka razrdnik skoraj vsak dan zamuja olo slab uenec splona gimnazija spomini na osnovno olo spominjati se dijakih let stanovati v dijakem domu stare fotografije iz osnovne ole stopiti v razred stroga uiteljica strokovni izpit ola ima tiri razrede ola ima tiso dvesto uencev lar larka olarske dolnosti olska klop/ knjinica/ mladina olska obveznost olska ura olske potrebine lski olski zvonec olsko leto pricati olo tbla benik ubenik za peti razred uenci so pri pouku aktivni unec uenec je popravil oceno uenec moti pouk unka utelj uitelj je popravil zvezke uitelj je postavil prvo vpraanje uteljica uiti se po zapiskih/ za ocene/ za olo uiti zgodovino rnik v razredu je deset uenk v oli jim dobro gre v oli se tega e niso uili veraj so jo vpisali v olo vzoren dijak zakljuni izpit zapsek zimske poitnice zrelostni izpit dyrektor gabinet dyrektora klasa klasa pojechaa na wycieczk klasowy godzina wychowawcza dziennik klasowy wychowawczyni klasy wychowawca klasy niemal codziennie spnia si do szkoy saby ucze liceum oglnoksztacce wspomnienia ze szkoy podstawowej wspomina szkolne lata mieszka w internacie stare zdjcia ze szkoy podstawowej wej do klasy surowa nauczycielka egzamin zawodowy szkoa ma cztery klasy szkoa ma tysic dwustu uczniw ucze / szkoy podstawowej/ uczennica /szkoy podstawowej/ obowizki uczniw awka/ biblioteka/ modzie szkolna obowizek szkolny godzina lekcyjna artykuy szkolne szkolny dzwonek szkolny rok szkolny wagarowa tablica podrcznik podrcznik dla pitej klasy uczniowie s aktywni na zajciach ucze ucze poprawi ocen ucze przeszkadza w prowadzeniu lekcji uczennica nauczyciel nauczyciel poprawi zeszyty nauczyciel zada pierwsze pytanie nauczycielka uczy si z notatek/dla ocen/ do szkoy uczy historii plan lekcji w klasie jest dziesi uczennic w szkole dobrze im idzie w szkole jeszcze tego nie uczyli wczoraj zapisali j do szkoy wzorowy ucze egzamin kocowy notatka ferie zimowe egzamin dojrzaoci
23
24
1.13 STUDIA
biti oproen olnine brc brcka astni doktorat dekn, dekn dekant dekanatska pisarna diplomirati iz mednarodnih odnosov dobiti posebno tipendijo za nadarjene dobivati tipendijo doktort doktorski naslov dopolnilni izpit fks fakultta fakulteta za arhitekturo fakulteta za strojnitvo filozofska fakulteta ndeks izpt izpraevlec kolkvij kolokvrati konal je fakulteto konati tudij lahko tudira vsakdo ltnik nadaljevati tudij nadarjena tudentka napraviti/narediti/opraviti izpit nostrificirati tuji diplom obesiti tudij na klin obvezna predavanja odloati se za laje tudije pasti pri izpitu pismeni izpit poletni semester popravni izpit posluati predavanja iz slavistike pravna fakulteta predavanja in vaje predvanje predavtelj predvati prijaviti se k izpitu prdekn profesor ga je vrgel pri izpitu rktor rektort rktorski rok za izpit semster sklad za tipendije by zwolnionym z czesnego student pierwszego roku studentka pierwszego roku doktorat honoris causa dziekan dziekanat gabinet dziekana ukoczy stosunki midzynarodowe otrzyma specjalne stypendium dla uzdolnionych otrzymywa stypendium doktorat tytu doktora egzamin wyrwnawczy 1. wydzia 2. studia wydzia wydzia architektury wydzia budowy maszyn wydzia filologii indeks egzamin egzaminator kolokwium napisa kolokwium ukoczy studia ukoczy studia kady moe studiowa rok kontynuowa studia uzdolniona studentka zda egzamin nostryfikowa zagraniczny dyplom rzuci studia obowizkowe wykady decydowa si na atwiejsze studia nie zda egzaminu egzamin pisemny semestr letni egzamin poprawkowy sucha wykadw ze slawistyki wydzia prawa wykady i wiczenia wykad wykadowca wykada przygotowywa si do egzaminu prodziekan profesor wyrzuci go z egzaminu rektor rektorat rektorski termin egzaminacyjny semestr fundusz stypendialny
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" sprejemni izpit olnna tipndija tipendije za nadarjene tipendjski tudnt tudent drugega letnika tudntka tudntski tudentski dom tudentsko naselje tudentsko ivljenje tdij tudij v Nemiji tudijski program tudijsko leto tudrati tudirati ob delu uiti se za izpit univrza univerzitten univerzitetna knjinica ustni izpit vps vpisal se je na vijo tehnino vpisnna zaprositi za tipendijo zimski semester egzamin wstpny czesne stypendium stypendia dla uzdolnionych stypendialny student student drugiego roku studentka studencki dom studencki osiedle studenckie ycie studenckie studia studia w Niemczech program studiw rok akademicki studiowa studiowa i pracowa uczy si na egzamin uniwersytet uniwersytecki biblioteka uniwersytecka egzamin ustny wpis zapisa si na politechnik wpisowe poprosi o stypendium semestr zimowy
25
26
1.14 PROBLEMY
biti v slepi ulici brezp brezpen brezpno as celi rane denarna pomo depresja depresven desperten dilma dogvor doivljati krizo govoriti o svojih teavah grenki spomini hladen tu hud prepir izgubil je vsako upanje izgubiti stik s stvarnostjo je tvoj problem krgati se krza metati polena pod noge motiti se je loveko napka narediti napako narediti samomor nehajte se prepirati nereljiv problem nsporazm nsporazmek nusph ni bilo druge izbire nikoli ni prezgodaj nikoli se ne prepirata nima nobenega upanja njenega sveta ni poslual obljubiti pomo odlotev pameten svet pametna odloitev poglobiti se v problem pojasnlo pojasntev pojsniti pojasnjevti pomagaj mi reiti ta problem pomgati pomagati z denarjem pomanjkanje denarja pom pomi posldica znajdowa si/by w lepej uliczce beznadzieja beznadziejny beznadziejnie czas goi rany pomoc pienina depresja depresyjny desperacki dylemat porozumienie przechodzi kryzys mwi o swoich kopotach gorzkie wspomnienia zimny prysznic karczemna awantura straci wszelk nadziej straci kontakt z rzeczywistoci to twj problem kci si, spiera si kryzys rzuca kody pod nogi myli si jest rzecz ludzk bd popeni bd popeni samobjstwo przestacie si kci problem nie do rozwizania nieporozumienie mae nieporozumienie niepowodzenie nie byo innego wyboru nigdy nie jest za pno nigdy si nie kc (oni dwaj) nie ma adnej nadziei nie posucha jej rady obieca pomoc decyzja mdra rada mdra decyzja zagbi si w problem wyjanienie wyjanienie wyjani wyjania pom mi rozwiza ten problem pomaga pomaga finansowo brak pienidzy pomoc pomc konsekwencja
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" posvetovlnica posvetovti se potrebovati pomo preden bo prepozno predvideti posledice prehodne teave prepr preprati se preivljati krizo prihiteti na pomo problm problemtien problmek problmski razira ga brezup rejnika druina reevati probleme retev reiti problem samomr samomorlec slaba novica sprememba na bolje sprememba na slabe svt svetovlec svetovti teva teave v slubi turbolentno obdobje panje vpraati za svet vse se je dobro konalo vzrk zaeti pri sebi zahtevati pojasnilo od koga zahvaliti se za pomo znova je zapadel v krizo arek upanja ivljenje se vraa v normalne tirnice poradnia poradzi si potrzebowa pomocy zanim bdzie za pno przewidzie konsekwencje przejciowe kopoty ktnia kci si przeywa kryzys pospieszy z pomoc problem problematyczny problemik problemowy zera go beznadzieja rodzina zastpcza rozwizywa problemy 1. ratunek 2. rozwizanie rozwiza problem samobjstwo samobjca za wiadomo zmiana na lepsze zmiana na gorsze rada doradca radzi, poradzi, doradzi kopot, problem kopoty w pracy burzliwy okres nadzieja pyta o rad wszystko dobrze si skoczyo przyczyna zacz od siebie domaga si od kogo wyjanie podzikowa za pomoc znowu popad w kryzys promyk nadziei ycie wraca do normalnoci/na utarte tory
27
28
FRAGMENTY TEKSTW PRASOWYCH 1. Zaelo se je novo olsko leto Za ve kot 269.000 olarjev in dijakov se je zaelo novo olsko leto. olski prag je prvi prestopilo 17.580 prvoolkov. Letos je osnovnoolcev 168.629, srednjo olo pa bo obiskovalo 101.160 dijakov. Tako kot vsako leto pristojni tudi letos opozarjajo na posebno skrb za olarje na cesti, saj so ti v prometu zelo nepredvidljivi Ob tej prilonosti sta minister za olstvo Milan Zver in notranji minister Dragutin Mate v Ljubljani pospremila prvoolke v olo, nato pa obiskala e osnovno olo v iki. V letonjem olskem letu bodo veljale spremembe pravilnika o dravnem preizkusu znanja, spremenjen pa je tudi pravilnik o ocenjevanju znanja. Tako 14 dni pred koncem ocenjevalne konference ne bo ve pisnih preizkusov, razen e gre za ponovitev ocenjevanja pisnih izdelkov. e je na podlagi pisnega izdelka tretjina ali ve izdelkov uencev v oddelku oziroma polovica ali ve izdelkov v uni skupini za izvedbo nivojskega pouka ocenjenih negativno, se pisno ocenjevanje e enkrat ponovi, razen za uence, ki so bili prvi ocenjeni s pozitivno oceno in ponovnega ocenjevanja ne elijo. Velik poudarek je dan tudi javnosti ocenjevanja. Prvo ocenjevalno obdobje bo trajalo do 30. novembra, drugo do 10. marca, 23. junija prihodnje leto pa se bo pouk konal. Za uence 1. razreda prvo ocenjevalno obdobje traja od 1. septembra do 10. marca, drugo ocenjevalno obdobje pa od 11. marca do 24. junija. Splona in poklicna matura se bosta zaeli 27. maja. Jesenske poitnice bodo potekala med 31. oktobrom in 6. novembrom, novoletne med 26. decembrom in 2. januarjem. Otroci z obmoja Ljubljane in Maribora bodo odli na zimske poitnice med 20. in 26. februarjem, preostali pa teden dni pozneje. Prvomajske poitnice bodo med 27. aprilom in 2. majem. (RDO: rtvslo.si) 2. Uenje slovenine na tujih univerzah. Tudi Siddharta je lahko razlog. Na Univerzi v Tokiu je v povpreju od osem do deset tudentov na leto, letos so imeli po navedbah lektorice Jelisave Dobovek Sethne tri sluatelje, na tokijski univerzi za tuje jezike pa je zdaj vpisanih pet sluateljev. Na tokijski univerzi, kjer bodo danes gostili Nejca Gazvodo in si ogledali njegov film Osebna prtljaga, je slovenina izbirni predmet, drugi slovanski jeziki (eina, poljina in ruina) so redni predmeti. "Treba je veliko dodatnega dela in dogodkov, da se nas opazi!" e dodaja. Lektorica v Argentini Mojca Jesenovec pravi, da so sluatelji v Buenos Airesu predvsem potomci slovenskih izseljencev, partnerji Slovencev, pa tudi drugi, ki jih zanimata slovenska oziroma slovanske kulture. Na lektoratu v Buenos Airesu je bilo na zaetku leta vpisanih 95 sluateljev, leto jih bo konalo nekaj manj, v La Plati pa je bilo vpisanih 13 sluateljev, leto pa jih konuje deset. Lektorata v Argentini sta v celoti financirana od Slovenije, sicer pa prebirajo slovensko literaturo v najviji skupini, v kateri so v glavnem rojeni govorci slovenine oziroma sluatelji, katerih znanje jezika je na izredno visoki ravni. Na Univerzi v Bukareti (Fakulteta za tuje jezike in knjievnosti) je po besedah lektorja Botjana Boia trenutno na voljo zgolj izbirni oziroma fakultativni predmet, ki si ga lahko neobvezno kot tretji jezik izberejo tudentje matine fakultete, k njemu pa lahko pristopijo tudi zunanji sluatelji. Vsako leto pride namre tudi nekaj takih "entuziastov", ki so se za Slovenijo in slovenino navduili, ko so sami potovali skozi deelo in kak dan bivali v njej ter potem na fakulteti videli oglas za teaj. Boi omenja tudi primer tudentke, ki se je odloila za teaj slovenine, potem ko je odkrila skupino Sidharta in jo je pritegnil zven jezika, ki se ga zdaj trudi nauiti. (RDO: rtvslo.si)
29
3. Umrl je Andrej Bajuk Ponoi je v 68. letu starosti umrl nekdanji premier in nekdanji predsednik Nove Slovenije Andrej Bajuk. e veraj se je Bajuk sicer udeleil slovesnosti ob prazniku Marijinega vnebovzetja na Brezjah. Po prvih neuradnih informacijah medijev je bila zanj usodna kap. alno knjigo bodo v parlamentu odprli v sredo. Pred prihodom v Slovenijo ivel v Argentini in ZDA Bajuk se je rodil 18. oktobra 1943 v Ljubljani. Leta 1945 je njegova druina emigrirala, najprej ivela v taboriih po Avstriji, leta 1948 pa se je naselila v Mendozi v Argentini, kjer je Bajuk odraal in tudiral. Prvo diplomo iz ekonomije je opravil v Mendozi, nato v Chicagu naredil e magisterij iz ekonomije. Leta 1969 je el na univerzo v Kalifornijo, kjer je pridobil drugi magisterij in doktorat. Leta 1973 se je vrnil v Mendozo, kjer je poueval kot univerzitetni profesor. Leta 1975 je odel v Washington, kjer je opravljal razline funkcije: od ekonomista, zadolenega za analizo socialnih in industrijskih projektov, do svetovalca izvrilnega podpredsednika banke. Zadnjih pet let slubovanja v ZDA je bil direktor kabineta predsednika Medamerike razvojne banke in lan predsednikega sveta banke. Med 1994 do 2000 je bil premeen v Pariz kot posebni predstavnik na predstavnitvu IDB za Evropo. (RDO: delo.si) 4. Pravi as za nosenost Nosenost med 20. in 24. letom Gre za najbolj plodna leta in to starostno obdobje je verjetno najbolj primeren as, da se enska odloi za otroka. Zakaj? e nima vejih zdravstvenih teav, ima obiajno redne menstruacije in kakovostne ovulacije, kar predstavlja tudi vejo verjetnost za zanositev. Povprena enska med 20. in 24. letom ima vsak mesec vsaj 20 odstotkov vejo monost za zanositev od ostalih. Kasneje naj bi se ta monost zmanjala, kar pomeni tudi ve truda pri spoetju otroka. Ker sta ensko telo in njena vzdrljivost ve kot idealna za spoetje, je v tej starosti tudi monost spontanega splava precej nija kot sicer. Glede na statistike je monost za splav 9,5-odstotna. Prav tako je manja verjetnost, da bo mamica rodila otroka z zdravstvenimi teavami kot, na primer, otroka z Downovim sindromom ali s kromosomskimi napakami. (RDO: bibaleze.si) 5. Spanec otroka vpliva na razvoj inteligence Znanstveniki z univerze v Montrealu so raziskavo izvedli v skupini 60 otrok, starih od enega do dveh let, in se pri tem osredotoali na to, kako spanje vpliva na njihovo obnaanje, sposobnosti zaznavanja, logino miljenje in spomin. Ko so bili otroci stari med 12 in 18 mesecev, so njihovi stari vodili dnevnik spanja, v katerem so iz ure v uro beleili spalne navade svojih malkov: koliko asa spijo ez dan in kolikokrat na no se zbudijo. V starosti od 18 do 24 mesecev so v prouevanje vkljuili dejavnosti, na podlagi katerih je bilo mogoe izmeriti intelektualne sposobnosti otrok. Raziskovalci so ugotovili, da se otroci, ki ponoi spijo ve, laje spopadajo z nalogami, katerih reevanje zahteva logino miljenje, v nasprotju s tistimi, ki se v objemu noi pogosto zbujajo ali spijo ve preko dneva. Preprosto povedano: bolji noni spanec pozitivno vpliva na razvoj loginih sposobnosti otrokih moganov. e en dober argument, zakaj naj bi otroci hodili v posteljo zgodaj in hitro potonili v spanec. al pa vsi stari dobro ve, da na to, ali bo malek vso no mirno prespal ali se bo pogosto zbujal, ni mogoe kaj dosti vplivati! (RDO: slovenskenovice.si)
30
2. CZOWIEK
2.1 DANE OSOBOWE

biti brez stalnega bivalia biti slovenske narodnosti bivale lanska izkaznica rkuj svoje ime datum rojstva dekliki priimek dravljnstvo ima nepopolno srednjo izobrazbo im ime ulice imenovti se izdati izkaznico izgubljena izkaznica izkznica izobrzba kako ti je ime? kraj bivanja kraj rojstva nrodnost naslv ni hotel povedati imena ni se mogel spomniti njenega imena nija/osnovnoolska izobrazba oetov priimek osebna izkaznica osebni podatki podpisal se je s celim imenom poklc porklo pozabil se je predstaviti poznati koga po vzdevku prebivale predstavili so se drug drugemu predstviti se preveriti podatke primek smska smski skrivati se za psevdonimom smeen vzdevek splona izobrazba sprememba naslova spremeniti priimek srednja/srednjeolska izobrazba strost tudentska izkaznica visokoolska izobrazba vozniko dovoljenje vzdvek zaasno bivalie zakonski stan nie mie bez staego miejsca zamieszkania by soweskiej narodowoci miejsce zamieszkania legitymacja czonkowska przeliteruj swoje imi data urodzenia nazwisko panieskie obywatelstwo ma niepene wyksztacenie rednie 1. imi 2. nazwisko nazwa ulicy nazywa si wyda dowd/legitymacj zgubiony dowd, zgubiona legitymacja legitymacja, dowd wyksztacenie jak masz na imi? miejsce pobytu miejsce urodzenia narodowo adres nie chcia poda imienia nie mg sobie przypomnie jej imienia wyksztacenie podstawowe nazwisko ojca dowd osobisty dane osobowe podpisa si caym nazwiskiem zawd pochodzenie zapomnia si przedstawi zna kogo po pseudonimie miejsce zamieszkania przedstawili si sobie przedstawi si zweryfikowa dane nazwisko panna kawaler ukrywa si za pseudonimem mieszny pseudonim wyksztacenie oglne zmiana adresu zmieni nazwisko wyksztacenie rednie wiek legitymacja studencka wyksztacenie wysze prawo jazdy pseudonim tymczasowe miejsce zamieszkania stan cywilny
31
2.2 CECHY CHARAKTERU I OSOBOWOCI

agresven aktven ambicizen arognten arogntnost bojazljv bolestno ljubosumen bolna ambicija brezbren, brezskben brutlen brutlne cnien cnik cinzem rnogld. rnogldec debeloken dlaven delaven kot mravlja dolgosen dolgosne druben dzen enrgien fantien fantik hipohnder idealst imeti skupne interese intelignten introvrten iskrn iskrnost izken izkenost iznajdljv iznajdljvost karkter karakterne lastnosti komunikatven lahkomseln lastnst ln len, da smrdi lenba, lnost lenh, lenhar, lenbne ljubosmen ljubosmne. ljubosmnik marljv marljvost mren miren in tih lovek nadrjen nadte naven navne agresywny aktywny ambitny arogancki arogancja bojaliwy chorobliwie zazdrosny chora ambicja beztroski brutalny brutal cyniczny cynik cynizm pesymista gruboskrny pracowity pracowity jak mrwka nudny nudziarz towarzyski 1. bezczelny 2. zuchway energiczny fanatyczny fanatyk hipochondryk idealista mie wsplne zainteresowania inteligentny introwertyk szczery szczero dowiadczony dowiadczenie pomysowy pomysowo charakter cechy charakteru komunikatywny lekkomylny cecha leniwy mierdzcy le leniwo le, leniuch zazdrosny zazdronik pilny, pracowity, staranny pilno, pracowito, staranno spokojny spokojny i cichy czowiek uzdolniony bufon, gbur naiwny naiwniak
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" navnost ne obstajajo dobri in slabi ljudje nhvalne nekateri ljudje so bolj obutljivi kot drugi nervzen nervzne nvzgojnost njena lepota vzbuja zavist nobenih ambicij nimam obutek manjvrednosti obutljv obutljvost oblikovanje karakterja obnanje obnaati se kot majhen otrok odgovren odgovrnost odlen odlenost omejnost optimst optimstien optimstka osbnost otroko naiven pasven pesimst po karakterju se zelo razlikujeva pogm pogmen pomanjkanje samozavesti potn potrpeljv potrpeljvost pozitivna energija prednosti in slabosti predzen preobutljv preobutljvost prepirljv razvoj osebnosti realst smisel za humor strahoptec strahopten surve tolernten tden verodostjen vesl volk v ovji preobleki zabven zavst zavsten zavstne iveti v iluzijah ivljenjska izkuenost re jih zavist naiwno nie ma dobrych i zych ludzi niewdzicznik niektrzy ludzie s bardziej wraliwi od innych nerwowy nerwus niewychowanie jej pikno budzi zawi nie mam adnych ambicji kompleks niszoci wraliwy wraliwo ksztatowanie charakteru zachowanie zachowywa si jak mae dziecko odpowiedzialny odpowiedzialno zdecydowany zdecydowanie ograniczenie optymista optymistyczny optymistka osobowo naiwny jak dziecko bierny pesymista bardzo rni si charakterami /dwie osoby/ odwaga odwany brak pewnoci siebie uczciwy cierpliwy cierpliwo pozytywna energia wady i zalety bezczelny przewraliwiony 1. przewraliwienie, 2. nadwraliwo ktliwy rozwj osobowoci realista poczucie humoru tchrz tchrzliwy brutal tolerancyjny twardy wiarygodny wesoy wilk w owczej skrze zabawny zawi zawistny zawistnik y iluzjami dowiadczenie yciowe zera ich zawi
32
33
2.3 EMOCJE I UCZUCIA

biti v skrbeh brezmnost bruhniti v jok da te ni sram domiljija nima meja doiveti razoaranje duiti jezo hihitti se histerien jok hotel jih je samo postraiti hvalen hvalnost imel je solze v oeh imeti nekoga za smet iznenden izraziti svoje obutke jza jzen jk jkati krokodilove solze ljubti moralni maek na jok mi gre na to sem ponosen najraje bi se v zemljo vdrl nasmhniti se navdenje nemr nemren neprijeten obutek ni skrival svojega razoaranja obtek obutek odgovornosti obutek praznine oljanje osriti pnika pobesnti podzavestni strah pomirti pons ponsen postajati rde od sramu postrati presenen prestriti (se) prevzela ga je alost prijatelj ga je zelo razoaral ranjen ponos razbesnti (se) razdraljvost razjkati se razoranje razorati martwi si bezradno wybuchn paczem e ci nie wstyd wyobrania nie zna granic dozna rozczarowania tumi gniew chichota si histeryczny pacz chcia ich tylko postraszy wdziczny wdziczno mia zy w oczach mie kogo za miecia zaskoczony wyrazi swoje uczucia gniew zy, rozgniewany pacz paka krokodyle zy kocha kac moralny zbiera mi si na pacz jestem z tego dumny najchtniej zapadby si pod ziemi umiechn si zachwyt, entuzjazm niepokj niespokojny nieprzyjemne uczucie nie ukrywa swojego rozczarowania odczucie, poczucie poczucie odpowiedzialnoci uczucie pustki ulga uszczliwi panika wciec si podwiadomy strach uspokoi duma dumny czerwieni si ze wstydu postraszy zaskoczony przestraszy (si) ogarn go smutek przyjaciel bardzo go rozczarowa uraona duma rozwcieczy (si) rozdranienie rozpaka si rozczarowanie rozczarowa
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" salve smeha skual ga je pomiriti smejti se smejati se od sree smejati se skozi solze slza solze sree sovrati sovrnost srm sram me je sramta sramten sra sren strh strah me je lo mu je na jok k oknten okrati trenutek slabosti trenutki sree ustrail se je in zbeal ustrati (se) utrjenost v dobri veri v njem se je vzbudil ponos veselti se vliti komu strah v kosti zadovljen zadovoljnost, zadovljstvo zapasti v apatijo zaskrbljn zasovrati znebiti se obutka krivde lost alost jim je stiskala grlo losten ivni zlom salwy miechu prbowa go uspokoi mia si mia si ze szczcia mia si przez zy za zy szczcia nienawidzi nienawi wstyd wstyd mi wstyd sromotny szczcie szczliwy strach boj si zbierao mu si na pacz szok szokujcy szokowa chwila saboci chwile szczcia wystraszy si i uciek wystraszy (si) zmczenie w dobrej wierze obudzia si w nim duma cieszy si napdzi komu strachu zadowolony zadowolenie popa w apati zatroskany znienawidzi pozby si poczucia winy smutek smutek ciska im gardo smutny zaamanie nerwowe
34
35
2.4 CIAO
brda eljst lnica lo lnek loveka lobanja rev debelo revo dln dlsen dvanajstrnik glva glenj goln glo hrbtenca jjnik jtra jzik kta kljnica kolno komlec kst kostni mozeg kr ls ledvca lce lkvor lobnja loptica mali mogani mndelj medenca mehr mica mogni nga nht ns nosna kost nnica obrz obrazne kosti obrazne miice obrazni deli obv odvdnica ok okstje osrednje ivevje plec pnis pta broda szczka ko czoowa czoo staw ludzka czaszka jelito jelito grube do dziso dwunastnica gowa kostka gole gardo krgosup jajnik wtroba jzyk cigno obojczyk kolano okie ko szpik kostny krew wos nerka 1. policzek 2. twarz pyn mzgowo-rdzeniowy czaszka opatka mdek migda miednica pcherz moczowy misie mzg noga paznokie nos ko nosowa pochwa obraz koci twarzy minie twarzy czci twarzy brew ttnica oko ukad kostny orodkowy ukad nerwowy kciuk penis pita
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" plja podaljana hrbtenjaa poirlnik prebavni sistem preljc prsni ko psnica rma ramenski sklep rbro rka spnik senc snnica slepo revo spodnja ustnica spolni organi src stegnenca stoplo tnica tanko revo temenca tkvo trbuh trebuna slinavka trebuna votlina trebune miice trp uh sta stnica vka vrnica vrt zdnjik zapstje zatlnica zgornja ustnica zb eldec ivni sistem vec lza olni mehur puco rdze przeduony przeyk ukad pokarmowy grasica klatka piersiowa mostek bark, rami staw ramienny ebro rka tchawica skro ko skroniowa lepa kiszka dolna warga narzdy pciowe serce ko udowa stopa tarczyca jelito cienkie ko ciemieniowa tkanka brzuch trzustka jama brzuszna minie brzucha tuw ucho usta warga powieka ledziona szyja odbyt nadgarstek ko potyliczna grna warga zb odek ukad nerwowy nerw gruczo woreczek ciowy
36
37
2.5 WYGLD
barva las bled kakor stena blondnka blondinka z modrimi omi brada mu raste brada mu sega do pasa brad bradt brazgotna bk brk bkast rnolska dbel dobivati pleo dolg nos dolga brada elegnten fotognien frizra goste obrvi gd grdi zobje grdti gdost, grdta gba gubati elo gube okrog ust ideal lepote ima debele noge imeti pleo izpuliti si siv las izraz obraza konjski obraz koate obrvi kozja brada krive noge lasje mu hitro rastejo lasje mu sivijo lp lepta lepotca lepotna operacija lepotni ideal mjhen mladostni videz mriti obrvi na elu se mu delajo gube na dlaneh se mu pozna, da teko dela nagubaniti elo ni lepa, ampak zelo privlana nizko elo nos ji je grdila brazgotina nosi nazaj poesane lase obrzek obrazna mimika kolor wosw blady jak ciana blondynka blondynka o niebieskich oczach ronie mu broda broda mu siga do pasa brodacz brodaty blizna ws wsacz wsaty brunetka gruby ysie dugi nos duga broda elegancki fotogeniczny fryzura gste brwi brzydki brzydkie zby szpeci brzydota zmarszczka marszczy czoo zmarszczki wok ust idea pikna ma grube nogi mie ysin wyrwa siwy wos wyraz twarzy koska twarz krzaczaste brwi kozia brdka krzywe nogi wosy szybko mu rosn wosy mu siwiej pikny pikno pikno operacja plastyczna idea pikna may mody wygld marszczy brwi na czole robi mu si zmarszczki po doniach wida, e ciko pracuje zmarszczy czoo nie jest pikna, ale bardzo atrakcyjna niskie czoo blizna szpecia jej nos nosi wosy uczesane do tyu twarzyczka mimika twarzy
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" obrise obraza od pijae ima rde nos okrogel obraz orlovski nos osivti ostala mu je globoka brazgotina otroki obraz ozek obraz pga pgast plavolska pla plast pobriti obrvi podolgovat obraz polne ustnice posivti postva pot mu je lil po obrazu prekomerna tea priska privlaen fant pustiti rasti brado raven nos razpokane ustnice siva brada sivti skrbeti za videz smejalna guba spremeniti si frizuro sh suha je kot kost in koa v njegovi druini so vsi zgodaj osiveli vbrizgavati botoks ves umazan je po obrazu vdez visoko elo zglajevanje gub rysy twarzy od picia ma czerwony nos okrga twarz orli nos osiwie zostaa mu gboka blizna dziecica twarz wska twarz pieg piegowaty blondynka ysina ysy zgoli brwi twarz poduna pene usta posiwie sylwetka, figura pot la mu si po twarzy nadwaga fryzura przystojny mczyzna zapuci brod prosty nos popkane wargi siwa broda siwie dba o wygld zmarszczka mimiczna zmieni fryzur szczupy, chudy skra i ko /kto bardzo chudy/ w jego rodzinie wszyscy wczenie osiwieli wstrzykiwa botoks ma ubrudzon ca twarz wygld wysokie czoo wygadzanie zmarszczek
38
39
2.6 INTELIGENCJA
ntitalnt bolj star bolj nor e me spomin ne vara ustvena inteligenca dobro si zapomniti domiljja dvm dvmiti fotografski spomin glp glpec glpost imeti dober spomin imeti nekaj v mislih imeti sree kot pameti intelignca inteligenni kvocient inteligenni test intelignt intelignten inteligntka inteligntski izbrisati koga iz spomina izgubiti spomin iznajdljv iznajdljvost izobrzba izobrziti izobren izvdeti kretn kritino miljenje msel mislil je in mislil msliti mlad je e in neumen mora e pomisliti moki so inteligentneji od ensk nadrjen nadarjen za jezike nadrjenost nadpovpreno inteligenten narediti napako ne bodi nor nekaj je narobe nemen ni nobenega dvoma niesar ne ve nisem se mogel spomniti nr nrec odkrivati nove talente pmet pmeten pltek plintelignt antytalent im starszy, tym gupszy o ile mnie pami nie myli inteligencja emocjonalna dobrze sobie zapamita wyobrania wtpliwo wtpi pamic fotograficzna gupi gupek gupota mie dobr pami mie co na myli mie wicej szczcia ni rozumu inteligencja iloraz inteligencji test inteligencji inteligent inteligentny inteligentka inteligencki wymaza kogo z pamici straci pami pomysowy pomysowo wyksztacenie wyksztaci (si) wyksztacony dowiedzie si kretyn krytyczne mylenie myl myla i myla myle jest jeszcze mody i gupi musi jeszcze pomyle mczyni s inteligentniejsi od kobiet uzdolniony uzdolniony jzykowo uzdolnienie ponadprzecitnie inteligentny popeni bd nie bd gupi co jest nie tak gupi nie ma adnych wtpliwoci niczego nie wiesz nie mogem sobie przypomnie gupi 1. gupek, gupiec 2. wariat odkrywa nowe talenty rozum, mdro mdry pytki pinteligent
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" pomanjkanje inteligence pomanjkanje znanja pomsliti pomisliti na vse pozabti pozbljati pozabljv razumti razvijati svoj talent spomn spomin za tevilke spmniti se sposben talnt talentran tega ni mogel razumeti uganti ugnka vdeti vedeti iz izkuenj vedeti tuje jezike vizualni spomin vpranje vprati vse vidi, vse slii, vse ve zapmniti si znati na pamet brak inteligencji brak wiedzy pomyle pomyle o wszystkim zapomnie zapomina zapominalski rozumie rozwija swj talent pami pami do liczb przypomnie sobie zdolny talent utalentowany nie mg tego zrozumie zgadn zagadka wiedzie wiedzie z dowiadczenia zna jzyki obce pami wzrokowa pytanie pyta wszystko widzi, wszystko syszy, wszystko wie zapamita (sobie) zna na pami
40
41
2.7 NAOGI
alkohl alkohlen alkohliarka alkohlik alkoholzem alkoholna pijaa cigarta cigarete s filtrom cigartka cigaretni ogorki k dvka delrij den brez cigarete dza drga fjfa gostje so e pijani hi heron iztrezniti jemanje drog jint kadi ko Turek kadlec kadlka kadlnica kadilski lokal kadti kaditi cigareto kaditi prepovedano kajnje kajenje je njegova navada kajenje ubija kokan kultura pitja mek malokdaj je trezen mamlo mamilo za posilstvo marihuna ne kadi in ne pije nekadlec ntrzen odmrek odpovedati se cigaretam odvsen odvsnik odvsnost pij opojna substanca opustiti kajenje pasivno kajenje pijn pijan kot mavra pijan smeh alkohol alkoholowy alkoholiczka alkoholik alkoholizm napj alkoholowy papieros papieros z filtrem papierosik niedopaki papierosw pet, niedopaek dawka delirium dzie bez papierosa dawka narkotyk fajka gocie s ju pijani haszysz heroina wytrzewie branie narkotykw joint pali jak lokomotywa palacz palaczka palarnia lokal dla palcych pali pali papierosa palenie wzbronione palenie palenie to jego nag palenie zabija kokaina kultura picia kac rzadko jest trzewy rodek odurzajcy, narkotyk piguka gwatu marihuana nie pali i nie pije niepalcy nietrzewy dawka rzuci palenie uzaleniony naogowiec uzalenienie opium substancja odurzajca rzuci palenie bierne palenie pijany pijany jak bela pijacki miech
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" pijnek pijnec pijnka pijnski ppa ptje pobeg v alkohol pod vplivom alkohola pokaditi 40 cigaret za dan preganjati maka prepoved kajenja preprodajati mamila prigati cigareto smrtna doza strzniti streejo le treznim gostom katlica cigaret tekli so potoki vodke tobk trzen trzniti trznjenje trznost trgovec z mamili trp v trenutku se je streznil vbrizgati mamilo vodna pipa viglnik pijaczek pijak pijaczka pijacki fajka picie ucieczka w alkohol pod wpywem alkoholu wypali 40 papierosw na dzie leczy kaca zakaz palenia handlowa narkotykami zapali papierosa miertelna dawka otrzewi obsuguj tylko trzewych goci paczka papierosw wdka laa si strumieniami tyto. tabaka trzewy trzewie trzewienie, wytrzewienie trzewo handlarz narkotykami trip w jednej chwili wytrzewia wstrzykn sobie narkotyk fajka wodna zapalniczka
42
43
2.8 ZMYSY
arma aromtien barvna slepota bolena bolst brez barve brezoksen brezzven t ut okusa ut vida ut za vonj ti utni svet daljnovdnost daltonst daltonzem diti dotaknti se dotk gls glh gluh in slep gluh kakor kamen gluh na levo uho gluhonm gnl grnek grnkast grenkba halucincija hrp hrupti imeti dober sluh iz kuhinje je zadial dim iz sosednje sobe se je slialo petje izgubiti vid izkriti izvhati ksel kljub starosti e dobro slii kovinski zvok kratkovdnost kriti krk kvariti si oi lajanje psa ljudje so krikoma beali na starost je oslepel naglh ns obvhati ola ok oks oksen aromat aromatyczny daltonizm bl bl bezbarwny bez smaku bezdwiczny zmys zmys smaku zmys wzroku zmys zapachu 1. czu 2. sysze wiat zmysw dalekowzroczno daltonista daltonizm pachnie dotkn dotyk gos guchy guchy i lepy guchy jak pie guchy na lewe ucho guchoniemy zgniy gorzki gorzkawy gorzko, gorycz halucynacja haas haasowa mie dobry such z kuchni zapachniao dymem z ssiedniego pokoju sycha byo piew straci wzrok wykrzycze wywszy kwany pomimo staroci jeszcze dobrze syszy metaliczny dwik krtkowzroczno krzycze krzyk psu sobie wzrok szczekanie psa ludzie uciekali z krzykiem olep na staro niedosyszcy nos obwcha okulary oko 1. smak 2. gust 1. smaczny 2. gustowny
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" oksiti opazti opazovti oslepti oslepti oslpljati osmradti oster vonj ovhati ovohvati paa za oi pes ga je povohal in tekel dalje pes ima dober voh plin brez vonja pogld pogldati povhati presldek puati za seboj neprijeten vonj s prostim oesom sldek sladek glas sladkben sln slp slpec sliala je korake pred hio slati slh smrd tp tipni ut tina tpek uh v sobi vonja po kavi vedno slabe slii vd vden vdeti vhanje vhati vnj vonj prepotenih nog vnjati vonjv zaditi zakriti zavohati smrad zvk zvkoven alosten glas zasmakowa zauway, zaobserwowa obserwowa olepn olepi olepia zasmrodzi ostry zapach obwcha obwchiwa uczta dla oczu powchawszy go, pies pobieg dalej pies ma dobry wch bezzapachowy gaz, gaz bez zapachu spojrzenie spojrze powcha za sodki pozostawia po sobie nieprzyjemny zapach goym okiem sodki sodki gos sodkawy sony lepy lepiec syszaa kroki przed domem 1. sycha 2. sysze such smrd dotyk zmys dotyku cisza cierpki ucho w pokoju pachnie kaw coraz gorzej syszy wzrok widoczny widzie wchanie wcha zapach zapach przepoconych ng pachnie pachncy zapachnie zakrzycze poczu smrd dwik dwikowy smutny gos
44
45
2.9 ZDROWIE
anemja anestezst angna aspirn stma, nadha boln bolan na pljuih bolzen dati bolniku morfij depresja diagnosticrati drska epidemija gripe epilepsja grpa huda bolezen infkcija injkcija iti k zdravniku izgubil je veliko krvi izgubiti zavest izpotiti bolezen jemati zdravila kelj kljati khati k kri brizga iz rane krvna skupina krvni pritisk levkemja leati v postelji lskavica medicinska sestra migrna moganski pretres nhod naptnica za bolnico neozdravljiva bolezen nizek pritisk obutil je kr v elodcu odprti zlom odvzeti kri za preiskavo okba okiti (se) operacija na revesju operacijska dvorana operacijska miza ozdraviti bolezen poklicati zdravnika k bolniku poklicna bolezen postaviti diagnozo prehld prehladti se seneni nahod skrbeti za zdravje anemia, niedokrwisto anestezjolog angina aspiryna astma chory chory na puca choroba poda choremu morfin depresja diagnozowa, zdiagnozowa biegunka epidemia grypy padaczka, epilepsja grypa cika choroba infekcja zastrzyk i do lekarza straci duo krwi straci przytomno wypoci chorob bra leki kaszel kaszle kicha skurcz krew tryska z rany grupa krwi cinienie krwi biaaczka lee w ku uszczyca pielgniarka migrena wstrzs mzgu katar skierowanie do szpitala nieuleczalna choroba niskie cinienie poczu skurcz w odku otwarte zamanie pobra krew do badania zakaenie zakazi (si), zarazi (si) operacja jelita sala operacyjna sala operacyjna wyleczy chorob wezwa lekarza do chorego choroba zawodowa postawi diagnoz przezibienie przezibi si katar sienny dba o zdrowie
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" slabo se poutiti sladkorna bolezen smrtna bolezen spolna bolezen srni bolnik srni infarkt uinkovito zdravilo vnetje grla vrona zboleti za gripo zdrv zdravila mu niso pomagala zdravlen zdravlo zdravilo za recept zdrviti zdrvje zdrvljenje zdravnca zdravnk zdravnik pregleduje paciente zdravstveno stanje zdravstveno zavarovanje zlomiti si roko le si poczu cukrzyca miertelna choroba choroba weneryczna sercowiec zawa serca skuteczny lek zapalenie garda gorczka zachorowa na gryp zdrowy lekarstwa mu nie pomogy leczniczy lek lek na recept leczy zdrowie leczenie lekarka lekarz lekarz bada pacjentw stan zdrowia ubezpieczenie zdrowotne zama rk
46
47
2.10 U DENTYSTY
beljenje zob bolijo me dlesni eljst dlsen fiksni aparat implantt iti k zobozdravniku iti na pregled izdredti zob izpuliti zob kanl kries krvavitev iz dlesni lokalna anestezija mleni zobje modrostni zob mostek ortodontsko zdravljenje osmca paradontoza* plmba plombranje plombrati prottika protza snemljiv aparat spodnja eljust stalni zobje stomatolg stomatologja stomatolki strah pred zobozdravnikom umetni zob umivati si zobe uravnavati zobe ustna higiena ustna votlina vnetje dlesni zaplombrati zasebna ordinacija zdravljenje zob zlati zob zob ga boli zob je izpadel zobarske klee zobki ga bolijo zobna gniloba zobna nitka zobna obloga zobna ordinacija zobni aparat zobozdravnk zobozdravniki stol zobozdravstvena oskrba zobozdravstvene storitve wybielanie zbw bol mnie dzisa szczka dziso aparat stay implant i do dentysty i na kontrol wyrwa zb wyrwa zb kana prchnica krwotok z dzise znieczulenie miejscowe zby mleczne zb mdroci mostek leczenie ortodontyczne semka /zb/ paradontoza plomba plombowanie plombowa, zaplombowa protetyka proteza aparat ruchomy dolna szczka zby stae stomatolog stomatologia stomatologiczny strach przed dentyst sztuczny zb my zby prostowa zby higiena jamy ustnej jama ustna zapalenie dzise zaplombowa gabinet prywatny leczenie zbw zoty zb boli go zb zb wypad kleszcze dentystyczne bol go zbki prchnica ni dentystyczna osad nazbny gabinet dentystyczny aparat ortodontyczny dentysta krzeso dentystyczne opieka dentystyczna usugi dentystyczne
48
FRAGMENTY TEKSTW PRASOWYCH: 1. Srbija drava kadilcev uvaja prepoved kajenja Beograd - Kajenje je bilo v Srbiji e doslej prepovedano v izobraevalnih ustanovah in bolninicah, poslej pa bo prepoved veljala za vse delovne prostore in skupne javne prostore, torej tudi za gledalia in kinodvorane. Zakon omogoa vzpostavitev prostorov za kadilce, e so ti loeni od prostora za nekadilce in opremljeni z ustreznim prezraevanjem. Kavarne, bari in restavracije, ki so manji od 80 kvadratnih metrov, pa se lahko sami odloijo, ali bodo kadilski ali nekadilski. Zakon prinaa ostre kazni za kritelje. Kadilcu, ki bo kril zakon, grozi kazen v viini 5000 dinarjev (47 evrov), kar znaa okoli estino povprene srbske plae. Pravna oseba, ki bo krila zakon, pa si lahko obeta kazen od 500.000 do milijona dinarjev (od 4700 do 9400 evrov). tevilni srbski kadilci so se na zakon, ki ga razumejo kot kritev svojih pravic, odzvali kritino. Po podatkih srbskega ministrstva za zdravje sicer v Srbiji kadi tretjina prebivalstva, letno pa naj bi za posledicami kajenja umrlo 16.000 ljudi. Srbi zakon o prepovedi kajenja uvajajo na svetovni dan boja proti odvisnosti. (RDO: delo.si) 2. Mozart ne vea inteligence Inteligenca otrok in odraslih zaradi posluanja stvaritev glasbenega genija Mozarta ne bo rasla, prav tako ne bodo bolje razvite kognitivne sposobnosti, kot je veljalo doslej, je pokazala najnoveja avstrijska raziskava. Tisti, ki so uivali v glasbi Mozarta, Bacha ali modernejih skupin, kot je Pearl Jama, so imeli pri reevanju inteligennih testov bolje rezultate. Ne gre za ni nenavadnega, saj je e dolgo znano, da ljudje bolje opravljajo naloge, kadar so stimulirani, pravi vodja raziskave Jakob Pietschnig. Od 1993. prenapihnjen mit Mozartovega efekta oitno ne dri, Pietschnig pa pravi, da posluanje glasbenega genija sicer ne dviga inteligence, zagotovo pa je tudi ne nia. Seveda ne gre pozabiti na ustvene koristi glasbe, saj ta e posebno pri majhnih otroki nia stres, nervozo in ne nazadnje otroke zaziblje v spanec, stareje pa sprosti in jih prisili v ples. Otrokova uesa so povsem oblikovana v 20. tednu nosenosti, po 23. tednu mogani e reagirajo na zvoke, ki prihajajo od zunaj. Otrok obraa glavo proti izvoru zvoka, spreminja izraz na obrazu, stiska prstke, sesa palec, se smeji. (RDO: slovenskenovice.si) 3. Praija gripa znova strai Pandemska gripa se je vrnila: virus H1N1, ki se je lani plazil po svetu, je v Veliki Britaniji v zadnjih estih tednih zahteval deset ivljenj. Umrli so mlaji od 65 let, veina je bolehala za kroninimi boleznimi, pet jih je bilo cepljenih proti gripi. Poleg tega virusa so na Otoku zaznali e kroenje virusa B, so sporoile tamkajnje zdravstvene oblasti in e, da je nekaj ljudi mono zbolelo in so potrebovali hospitalizacijo, ve izbruhov bolezni so zaznali v olah po vsej dravi. V Sloveniji je k srei mirno: V letonji jeseni pandemskega virusa e nismo laboratorijsko potrdili, potrdili smo prisotnost virusa influence A H3N2 in influence B. Nihe od teh bolnikov ni bil zdravljen v bolninici, so nam sporoili z Intituta za varovanje zdravja (IVZ) RS in e, da se virus ni spremenil: Virus influence A H1N1 (2009) je enak kot v asu pandemije, zato lahko priakujemo enako klinino sliko kot v preteklem letu, torej pri veini okuenih relativno lahek potek, pri nekaterih bolnikih teko klinino sliko pljunice in celo odpoved dihalne funkcije. e vedno velja, da tudi mlaji odrasli lahko zbolijo s teko klinino sliko, posebno e so kronino bolni, denimo sladkorni bolniki, astmatiki, izrazito predebeli ljudje in nosenice. (RDO: slovenskenovice.si)
49
4. Pregled zob, obzobnih tkiv in ust brez strahu pred zobozdravnikom Tudi kadar nas ni ne boli, so lahko v ustih prisotni karies in vnete dlesne. Na pregledu zato temeljito pregledamo zobe, dlesni in ostale dele ust: notranjost lic, ustnic, trdo in mehko nebo, jezik in pogledamo pod jezik. Pregled opravimo vizualno s prostim oesom ali po potrebi z lupo, pomagamo pa si z instrumenti. V veliko pomo nam je rentgenska diagnostika. Ali je zob iv, ocenjujemo z vitalitetnimi testi. Pri ugotavljanju kariesa si pomagamo s presvetlitvijo s svetlobo, laserjem in posebnimi barvili za ugotavljanje kariesa (caries marker). Vsaj malo strahu pred zobozdravnikom obutimo skoraj vsi in obiajno nam je pred pregledom rahlo neprijetno in nelagodno. Tudi meni, eprav dobro vem, kaj me aka na zobozdravnikem stolu. Najbolj nas je strah boleine in tega, da ne vemo, ali bo nebole poseg moen. Toda praviloma je nebole poseg vedno moen. V nai ordinaciji se pogosto sreujemo s pacienti, ki prvi pridejo k nam v hudem strahu. Spotujem pogum, da so prili, zato pri pacientih s hudim strahom pri prvem obisku opravimo le pregled in se veliko pogovarjamo. O stanju, ki smo ga ugotovili s pregledom, o potrebni terapiji, o morebitnih napotitvah k specialistu, o protetinih reitvah, o asovnih okvirih zdravljenja in o finannih vidikih zdravljenja. Ob drugem sreanju obiajno e zaznam rahel nasmeh, ki z nadaljnimi obiski postaja vse bolj irok, prav tako kot moj in asistentkin. (RDO: zobozdravstvo.com/pregled-zob-in-obzobnih-tkiv.html) 5. Kaj vse bi estradnice storile, da se ne bi zredile? Kdor pravi, da ima naravno dano lepo telo in da mu za to, da je "fit", ni treba storiti niesar, gotovo lae. Tudi e ima hitro presnovo in se mu maobe ne kopiijo pretirano, je za lepo telo treba vsaj malce potelovaditi. "Ne more samo leati in akati, da bos shujal in da se ti bo telo samo od sebe preoblikovalo," meni postavna pevka in mamica 8-letne deklice Anja Rupel. "e od nekdaj nisem marala porta, vem pa, da je treba za lepo postavo tudi kaj telovaditi in paziti na hrano," je e povedala pevka, ki kljub temu da e od osnovne ole ne mara telovadbe, vseeno pridno kolesari v blinjem studiu. Anja se obasno posluuje tudi kavitacije in ultrazvonih terapij ter s pomojo tega ohranja popolno telo. Anja kot mamica opaa, da so dandanes otroci veliko preve obremenjeni z vitkostjo. To je opazila tudi e pri komaj osemletni herki. "Stara je komaj osem let, vendar opaam, da se tako ona kot njene vrstnice e obremenjujejo. Ni udno, e pa so v revijah razne deklice, kot recimo Hannah Montana, suhe, s popolnimi zobmi, vedno naliene. Osebno ne spodbujam hujanja, le zdravo ivljenje," je e povedala. (RDO: 24ur.com) 6. Suzana Jaki sovrai alkohol "Alkohol je na alost postal del naega vsakdanjika, a se ga nekako ne uvra med droge, kot se ostale omamljajoe substance. Pa vendar je ravno tako lahko zelo nevaren, saj veliko ljudi v pijanem stanju sede v jekleni konjiek in s tem ogroa sebe ter ostale na cesti, saj veini nesre botruje alkohol. Da ne omenjam druinskih prepirov na agresivni ravni, ko labilni in primitivni moki svojo mo znaajo nad enskami, ker je drugje ne morejo. Poleg tega povzroa odvisnost, kot vsaka ostala droga." "Vasih vidimo tudi dekleta v poznih veernih urah, ki se elegantno urejene majavo zibljejo na visokih petah ter v pijanem smehu iejo oporo pri hoji. Ne reem, da se meni nikoli ni zgodilo tako stanje, vendar ne v elegantni opremi in ponavadi raje pri kom doma. Vsakemu se to zgodi, zato v takem stanju pokliimo taksi in pojdimo domov, da ne ogroamo koga oziroma drug dan osramoeni sestavljamo koke filma prejnjega veera." (RDO: 24ur.com)
50
3.
HANDEL I USUGI 3.1 ZAKUPY
antikvarit asortimnt biuterja blagjna blag blago z napako bolji trg butk cna cene padajo cene rastejo cene se dvigajo cenji cvetlirna ebelrna denr dokupti drg draguljrna drogerja galanterja galanterijsko blago garancja glasbena trgovina gotovna iti po solato na trg izdlek izlba juvelirska trgovina kakvost kakvosten k kisk knjigrna kreditna kartica kpec kupi mi asopis kupti kupiti na razprodaji kupiti zdravilo v lekarni kupovti kupuje otrokom igrae kvalitta lekrna mlekrna na trgu prodajati sadje nakupti nakupovalna koara nakupovalni voziek nakupovalno sredie nakupovnje napisati reklamacijo on je naa stalna stranka
antykwariat asortyment biuteria kasa towar towar z wad, wadliwy towar pchli targ butik cena ceny padaj ceny rosn ceny id do gry taszy kwiaciarnia sklep pszczelarski pienidze dokupi drogi jubiler drogeria galanteria galanteria gwarancja sklep muzyczny gotwka i na targ po saat produkt wystawa (sklepowa) sklep jubilerski jako jakociowy gotwka kiosk ksigarnia karta kredytowa kupiec kup mi gazet kupi kupi na wyprzeday kupi lek w aptece kupowa kupuje dzieciom zabawki jako apteka mleczarnia sprzedawa owoce na targu zakupi koszyk na zakupy wzek na zakupy centrum handlowe zakupy napisa reklamacj on jest naszym staym klientem
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" paprnica pekrna plaal je v gotovini plaati pri blagajni pocni police trgovin plizdlek popst posezonska razprodaja pozamenterja prodja prodajajo le za gotovino prodajlec prodajlka prodajlnica prodjanje prodjati prodajati po kosih razprodja razprodjati raziriti asortiment reklamcija reklamacija ni bila pravoasna ribji trg smopostrba samopostrena trgovina spletna trgovina starinrnica strnka spermrket pecerja pecerijska trgovina portna trgovina tg trgvec trgovna trgovina s pohitvom trgovina z meanim blagom trgovina z ivili trgovine se odprejo ob osmih zjutraj trgovnica upotevati reklamacijo velika izbira vse kupi v samopostreni trgovini vstopiti v trgovino zaetek razprodaj zelenjavna trgovina zniati ceno zviati ceno sklep papierniczy piekarnia paci gotwk paci w kasie 1. tani 2. tanio pki sklepw pprodukt rabat posezonowa wyprzeda pasmanteria sprzeda sprzedaj tylko za gotwk sprzedawca sprzedawczyni, ekspedientka sklep sprzedawanie, sprzeda sprzedawa sprzedawa na sztuki wyprzeda wyprzedawa rozszerzy asortyment reklamacja reklamacja bya nieuzasadniona rybi targ samoobsuga sklep samoobsugowy sklep internetowy antykwariat klient supermarket artykuy spoywcze sklep spoywczy sklep sportowy targ handlarz, kupiec 1. handel 2. sklep sklep meblowy sklep wielobranowy sklep spoywczy sklepy otwieraj si o smej rano sklepik uwzgldni reklamacj duy wybr wszystko kupuje w sklepie samoobsugowym wej do sklepu pocztek wyprzeday warzywniak obniy cen podnie cen
51
52
3.2 ARTYKUY SPOYWCZE

ajdov kruh ajdova kaa bonbn bonbnek bonbonira cmet ajni pikoti etrt kruha okolda okolden okoldica okoldka okoladni bonboni dm gorca grenka okolada hlebec kruha hrn hrnovka hrustljavo peivo jabolni kis jjce jemenova moka jodirana sol jgurt ka kup kefr kfeljc kfeljek ks kisla smetana kondenzirano mleko koruzna moka koruzni kosmii koruzni kruh kozje mleko kravje mleko kristalni sladkor krf krh kruh z maslom krhek majonza makarn margarna marmelda maslena emlja mslo md medenjk mentolni bonbon mlena okolada mleni izdelki mlko mleko v prahu chleb z mki gryczanej kasza gryczana cukierek cukiereczek bomboniera, bombonierka cynamon herbatniki wiartka chleba czekolada czekoladowy czekoladka czekoladka czekoladki dem musztarda czekolada gorzka bochenek chleba chrzan parwka pieczywo chrupkie ocet jabkowy jajko mka jczmienna sl jodowana jogurt kasza keczup kefir rogal rogalik ocet mietana mleko skondensowane mka kukurydziana patki kukurydziane chleb z mki kukurydzianej kozie mleko krowie mleko cukier kryszta pczek chleb chleb z masem chlebek majonez makaron margaryna marmolada buka malana maso mid piernik cukierek mentolowy czekolada mleczna nabia mleko mleko w proszku
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" mka namazati kruh z maslom oljno olje ovseni kosmii paradinikova mezga polnozrnati kruh pper posneto mleko prosena kasa penina moka penini kruh rastlinsko olje roglj rogljek reni kruh sadni jogurt salma sr sir s plesnijo skta sladka smetana sldkor sladkor v kockah slace sojino olje sl sonnino olje tablica okolade testenna topljeni sir vanlja vinski kis vkuhano sadje zavitek margarine zavojek kave el mlja itni kosmii lica sladkorja mka posmarowa chleb masem oliwa patki owsiane przecier pomidorowy chleb penoziarnisty pieprz mleko odtuszczone kasza jaglana mka pszeniczna chleb pszenny olej rolinny rogal rogalik chleb ytni jogurt owocowy salami ser ser pleniowy twaroek mietanka cukier cukier w kostkach sodycze olej sojowy sl olej sonecznikowy tabliczka czekolady 1. makaron 2. kluska ser topiony wanilia ocet winny konfitury kostka margaryny paczka kawy galaretka buka patki zboowe yka cukru
53
54
3.3 GASTRONOMIA
angleki zajtrk br bif bifjski br bujn brek cmki cvrti cvreti na olju cvtje ebulna juha ista juha desertni kronik dodajati hrani zaimbe dodati liko soli dokhati dolgo vzdri brez jedi fiolova juha glavna jed globoki kronik gla golaeva juha gorca gostlna grahova juha hladne predjedi hrn hrenova omaka jajca na oko jd jedilni list jedilni pribor jesti z vilicami jesti z lico jha kviar koslo ksiti krompr krompirjevi svaljki krnik khati mehko kuhana jajca mlena juha nabosti meso na vilice naliti juho na kronike napitnna n nek obilno kosilo ocvrti omlta palanka paradinikova juha pca angielskie niadanie bar bufet bufetowy barszcz bulion burek knedle smay smay na oleju jajecznica zupa cebulowa ros talerz deserowy przyprawia jedzenie doda yeczk soli dogotowa dugo wytrzyma bez jedzenia zupa fasolowa danie gwne gboki talerz gulasz zupa gulaszowa musztarda gospoda, zajazd grochwka zimne przystawki chrzan sos chrzanowy jajka smaone danie karta da sztuce je widelcem je yk zupa kawior obiad je obiad ziemniak, ziemniaki kluski ziemniaczane talerz gotowa jajka na mikko zupa mleczna nadzia miso na widelec nala zup do talerzy napiwek n noyk obfity obiad usmay omlet nalenik zupa pomidorowa pizza
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" picerja pikantna omaka pvnica pldenj plitvi kronik pojesti dva kronika krompirja posda postaviti kronike na mizo postrei z veerjo prdjd prekhati pripraviti kosilo za dvajset oseb pripravljene jedi p t prt razkhati r sklda skhati sladca sladkrnica sl sol, poper in druge zaimbe solnca tatarska omaka tople predjedi trdo kuhana jajca verja verjati vlice vroa juha vsaka jed mu tekne vzeti lico v roko za zajtrk bo kruh z maslom zamba zjtrk zelenjavna juha zmernost v jedi zobotrbec lca lica mu je padla iz rok lka lkrof pizzeria sos pikantny piwiarnia pmisek pytki talerz zje dwa talerze ziemniakw naczynie postawi talerze na st poda kolacj przystawka przegotowa przyrzdzi obiad dla dwudziestu osb dania gotowe obrus serwetka rozgotowa ry salaterka ugotowa deser cukierniczka sl sl, pieprz i inne przyprawy solniczka sos tatarski przystawki ciepe jajka na twardo kolacja je kolacj widelec gorca zupa smakuj mu wszystkie dania wzi yk do rki na niadanie bdzie chleb z masem przyprawa niadanie zupa warzywna umiarkowanie w jedzeniu wykaaczka yka yka wypada mu z rk yeczka pierg
55
56
3.4 MISO
biftek bravna divjina gs govdina goveje meso hrnovka jtrca jzik klobsa konjsko meso kotlt msen mesni izdelki mesni zvitki mes nabodlo odojek na ranju penka perutnna pinec ple prekajeno meso purn rca rad ima mesne jedi radi jemo govedino rbrce rostbif stgno svinjska zarebrnica svinjsko meso nka teleje meso teltina zrzek befsztyk baranina dziczyzna g woowina woowina parwka wtrbka ozr kiebasa konina kotlet misny produkty misne zrazy zawijane miso szaszyk prosi z rona piecze drb kurczak opatka wdlina, wdliny indyk kaczka lubi dania misne lubimy je woowin eberko rostbef udo, udko, udziec kotlet schabowy, schab wieprzowina szynka cielcina cielcina sznycel, kotlet
57
3.5 NAPOJE
alkohl alkoholna pijaa bela kava belo/ penee/ namizno/ polsladko/ polsuho vino brezalkoholna pijaa brezkofenski brnovec ccktail j aj z rumom enjev kompot rna/ turka kava rno/ svetlo pivo frnet gazran gin s tonikom izpiti kozarec do dna iztisniti sok iz limone jabolni kompot kakv kva kofen kompt knjak kozrec kozje/ kravje mleko kuhati kompot ledeni/ vro/ zelini aj likr mineralna/ negazirana voda njegova najljuba pijaa je mleko pelnkovec pijaa iz sveega sadja piti aj pvo pivopvec pivova pena ploevnka pogasiti si ejo s ajem pomaranni/ sadni sok popil je pet piv postrei z mrzlimi in toplimi pijaami rdee/ suho vino sadni cocktail skodlica skodelica kompota slvovka suho vino tnik viljmovka vski voda iz pipe vdka v vek ja alkohol napj alkoholowy kawa z mlekiem wino biae/ musujce/ stoowe/ psodkie/ pwytrawne napj bezalkoholowy bezkofeinowy jaowcwka koktajl herbata herbata z rumem kompot czereniowy kawa czarna/ po turecku piwo ciemne/ jasne fernet gazowany gin z tonikiem wypi kieliszek do dna wycisn sok z cytryny kompot jabkowy kakao kawa kofeina kompot koniak 1. kieliszek 2. kielich kozie/ krowie mleko gotowa kompot herbata mroona/ gorca/ zioowa likier woda mineralna/ niegazowana jego ulubionym napojem jest mleko piounwka napj ze wieych owocw pi herbat piwo piwosz piana piwna puszka ugasi pragnienie herbat sok pomaraczowy/ owocowy wypi pi piw poda zimne i ciepe napoje wino czerwone/ wytrawne koktajl owocowy 1. szklanka 2. filianka szklanka kompotu liwowica wino wytrawne tonik gruszkwka whisky woda z kranu wdka dzban dzbanek, kubek pragnienie
58
3.6 ODZIE
bartka bermuda hlae bikni biknke biti iz mode biti v modi blza blzica bokserice* bomb bomba se rad meka bomben brezrokvnik bnda denrnica dokolnka dolgo krilo dvigniti klobuk flanlast gmb gmbek hle hlae na zvonec hlen hlke hlnica jpi kpa kapa s itnikom kapca kvbojke klobek klobk koplke kopalna obleka korzt kratke hlae kravta krlce krlo kzno ln lann letonja moda se od lanske razlikuje lstnica manta metljek moda tridesetih let modna revija modni diktator modni salon modno obleena mdrek natakniti rokavice nt beret bermudy bikini bikini wyj z mody by modnym bluza bluzka bokserki bawena bawena lubi si gnie baweniany bezrkawnik kurtka portmonetka podkolanwka duga spdnica uchyli kapelusza flanelowy guzik guziczek spodnie dzwony dotyczcy spodni 1. spodenki 2. majtki nogawka 1. kurtka 2. akiet czapka czapka z daszkiem kaptur dinsy, spodnie dinsowe kapelusik kapelusz strj kpielowy strj kpielowy gorset krtkie spodnie krawat spdniczka spdnica futro len lniany tegoroczna moda rni si od ubiegorocznej portfel mankiet muszka moda lat trzydziestych pokaz mody dyktator mody salon mody modnie ubrana biustonosz zaoy rkawice ni
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" oblalo oblaiti se po modi oblei hle oblka otrok v hlakah in puloverku ovrtnik pima pokrivalo glave potegniti si kapuco ez glavo potisniti si kapo ez uesa prihajati v modo priiti gumbe pulver pulverek rebrasti amet rokv rokvek rokavca rokavka rokavna dolina sejem mode smi sevati slamnati klobuk slei hle soniti se v bikiniju spalna srajca spodnja majica spodnje perilo srajca z dolgimi rokavi srjka staromden svetlo krilce svla sviln svilena bluza ivala je srajke za otroke vati portno oblailo telvnik tkanna trenrka tnika snje usnjn ustvarjalec mode v sami srajci je hodila po sobi veerna obleka vtrovka vlna volnn zapeti gumbe zapeti ovratnik zavati zavezati kravato met meten p ubranie ubiera si zgodnie z mod zaoy spodnie 1. strj 2. sukienka, suknia dziecko w spodenkach i sweterku konierz piama nakrycie gowy zarzuci kaptur na gow nasun czapk na uszy stawa si modnym przyszy guziki sweter sweterek sztruks rkaw rkawek rkawica rkawiczka dugo rkawa targi mody zamsz zszywa somiany kapelusz zdj spodnie opala si w bikini koszula nocna podkoszulek bielizna koszula z dugimi rkawami koszulka staromodny jasna spdniczka jedwab jedwabny jedwabna bluza szya koszulki dla dzieci szy strj sportowy kamizelka tkanina dres tunika skra skrzany kreator mody chodzia po pokoju w samej koszuli strj wieczorowy wiatrwka wena weniany zapi guziki zapi konierz zaszywa zawiza krawat aksamit aksamitny kiesze
59
60
3.7 OBUWIE
ckle copta velj veljek evljr evlji na vezalke evlji so mi premajhni evlji so mi preveliki evlji z visoko peto desni evelj ga tii dolgo si je pomerjala, preden je kupila japnke krema za evlje loilo za evlje moka obutev obtev obuti evlje obtven ortopedske vloke otroki evlji podplt plvelj pomriti pomerjati si evlje primriti sandl, sandla sezuti evlje suprge krnji portna obutev usnjena obutev vezlka vloke za evlje zavezati evlje enska obutev lica za evlje drewniaki kape but bucik szewc buty na sznurwki buty s za mae buty s za due buty na wysokim obcasie prawy but go uwiera dugo przymierzaa, zanim kupia japonki krem do butw pasta do butw obuwie mskie obuwie zaoy buty obuwniczy wkadki ortopedyczne buty dziecice podeszwa pbut przymierzy przymierza buty przymierzy sanda zdj buty 1. trampki 2. adidasy botki obuwie sportowe obuwie skrzane sznurwka wkadki do butw zawiza buty obuwie eskie yka do butw
61
3.8 OWOCE I WARZYWA

nanas aradi artika avokdo banna bel bb borovnca brskev brkoli brsnica ba bica bka citrna cveta sen nja rni ribez rvivo jabolko dtelj diati po esnu drobnjk fga fil gozdna jagoda grh granatno jabolko grenvka grzdje hrka hruke padajo z drevesa jbolko jgoda jjevec, melancna jesti mandeljne kki kisati zelje kislo jabolko kislo zelje kitajsko zelje kvi kkos kolerba kornje korza kosmlja krompr kmara kmarica kupiti kilogram mandarin la lnik letos krompir gnije lii* limeta* ananas orzeszki ziemne karczoch awokado banan szparag bb jagoda brzoskwinia broku urawina dynia maa dynia cukinia cytryna kalafior czosnek czerenia czarna porzeczka robaczywe jabko daktyl pachnie czosnkiem szczypiorek figa fasola poziomka groch granat grapefruit winogrona gruszka gruszki spadaj z drzewa jabko truskawka bakaan je migday kaki kisi kapust kwane jabko kapusta kiszona kapusta pekiska kiwi kokos kalarepa marchewka kukurydza agrest ziemniak, ziemniaki ogrek ogreczek kupi kilogram mandarynek soczewica orzech laskowy w tym roku ziemniaki gnij liczi limonka
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" limna lbenica lupiti krompir malna mandarna mndelj mngo mangostan* marlica melna nabirati jagode nikoli prej ni jedla ananasa reh pprika paradnik peterlj pomarna pr rdei ribez rdkev rpa rbez rozna sdje slva solta suiti slive svee sadje vnja zlena zelenjva zlje zrela bua zrele jagode cytryna arbuz obiera ziemniaki malina mandarynka migda mango mangostan morela melon zbiera truskawki nigdy wczeniej nie jada ananasa orzech papryka pomidor pietruszka pomaracza por czerwona porzeczka rzodkiewka rzepa porzeczka rodzynka owoce liwka saata suszy liwki wiee owoce winia seler warzywa, jarzyny kapusta dojrzaa dynia dojrzae truskawki
62
63
3.9 DROGERIA
antiperspirant* balzam za lase barva za lase bello brezova voda brisa brtvica brvnik esati se z glavnikom depiltor dezodornt drogerja drogerjski gel za britje/ za prhanje glavnk gbica hna hranilna/ vlailna/ nona krema krema kolonjska voda kompaktni puder kopalna brisaa kopalna sol kozmetina torbica ka krema po britju krema proti gubam krema za obraz/ za roke/ za sonenje lak za lase/ za nohte lotin/losjn po britju maska za obraz mastna koa mlo natreti roke s kremo obutljiva koa odstranjevalec laka olje za sonenje papirnati robki pena za britje/ za lase pralni praek puder v prahu senlo suha koa ampon proti prhljaju ampon za mastne lase karje za nohte minka tekoe milo toaletni papir tnik umiti si lase s amponom umivati se s toplo vodo in milom uporabljati ampon vta zobna etka iltka antyperspirant odywka do wosw farba do wosw wybielacz woda brzozowa rcznik yletka maszynka do golenia czesa si grzebieniem depilator dezodorant drogeria drogeryjny el do golenia/ pod prysznic grzebie gbka henna krem odywczy/ nawilajcy/ na noc woda koloska puder w kamieniu rcznik kpielowy sl do kpieli kosmetyczka 1. skra 2. cera krem po goleniu krem przeciwzmarszczkowy krem do twarzy/ do rk/ do opalania lakier do wosw/ do paznokci woda po goleniu maseczka do twarzy cera tusta mydo posmarowa rce kremem cera wraliwa zmywacz do paznokci olejek do opalania chusteczki higieniczne pianka do golenia/ do wosw proszek do prania puder sypki cie do powiek cera sucha szampon przeciwupieowy szampon do wosw przetuszczajcych si noyczki do paznokci szminka mydo w pynie papier toaletowy tonik umy wosy szamponem my sie ciep wod i mydem stosowa szampon wata szczoteczka do wosw yletka
64
3.10 ARTYKUY AGD

baterja brivski aparat ajni servis ekspres za kavo fn grelnik vode hladlnik indukcijska ploa kavni servis kozca krnik kuhinjski robot kpa likalna deska liklnik mesorznica melnik mikrovalna peica mlinek za kavo nona svetilka n nek odpira za butelke odpira za konzerve opek plinski tedilnik podstvek pomivalni stroj porceln posda postaviti svetilko na mizo pralni stroj prigati svetilko renj rezlnik seslnik sokvnik stenska stevilka stiskalo za limono stojea svetilka suilni stroj suilnik za lase suiti lase s fenom svetlka svetiti si z baterijo ivalni stroj trmovka vkljuila je mealnik vrtna svetilka zamenjati arnico zamrzovalna skrinja r rnica arnica je pregorela arnica sveti epna baterija latarka golarka serwis do herbaty ekspres do kawy suszarka do wosw czajnik bezprzewodowy lodwka pyta indukcyjna serwis do kawy rondel talerz robot kuchenny puchar deska do prasowania elazko maszynka do misa mikser kuchenka mikrofalowa mynek do kawy lampka nocna n noyk korkocig otwieracz do konserw toster kuchenka gazowa spodek zmywarka porcelana naczynie postawi lamp na stole pralka zapali/wczy lamp roen krajalnica odkurzacz sokowirwka kinkiet wyciskacz do cytryn lampa stojca suszarka suszarka do wosw suszy wosy suszark lampa wieci latark maszyna do szycia termos wczya mikser lampa ogrodowa wymieni arwk zamraalnik grill arwka arwka si spalia arwka wieci latarka kieszonkowa
65
3.11 ARTYKUY RTV

antna vtordio daljinec* daljinski upravljalec dekder digitalni diktafon diktafn domai kino glasbeni stolp govoriti v mikrofon gramofn hi-fi sistem izkljuiti kbel kmera komplet za hini kino kopirni stroj mikrofn mp3 predvajalnik natakniti slualke nizkotonec* ojaevlec posluati glasbo s slualkami predvajalnik* rad sedi pred televizorjem radijski sprejemnik rdio rdiokasetofn satelitska antena slulke snemati s kamero sobna antena televizijska antena televzor televizorsko ohije tner v sobi igra radio zasln zvnik antena radio samochodowe pilot pilot dekoder dyktafon cyfrowy dyktafon kino domowe wiea hi-fi mwi do mikrofonu gramofon wiea hi-fi wyczy telewizor kabel kamera zestaw kina domowego kopiarka mikrofon odtwarzacz mp3 zaoy suchawki subwoofer wzmacniacz sucha muzyki przez suchawki odtwarzacz lubi siedzie przy telewizorze odbiornik radiowy radio magnetofon antena satelitarna suchawki krci/nagrywa kamer antena pokojowa antena telewizyjna telewizor obudowa telewizora tuner w pokoju gra radio ekran gonik
66
3.12 KOMUNIKACJA MIEJSKA

avtobus proti mestu avtobus vozi vsako uro vtobusen avtobusna proga celodnevna vozovnica destka devetka vozi vsake etrt ure dijaka vozovnica dolgo je akal na avtobus dvjka enjka garana povrina izstopili bomo na naslednji postaji izstopti javni prevoz konduktr kontrolr kupiti vozovnico mesena vozovnica mestna kartica mestni potniki promet nizkopodno vozilo obraale peljati se s tramvajem podzemna eleznica popst postja, postajale ptnik potniki so izstopili potniki vstopijo v avtobus prazen tramvaj prevozni pogoji prevznik prevozno sredstvo primestni avtobus prost sede slepi potnik splona vozovnica trmvaj tramvajska proga trlejbus veljavna vozovnica vozi ob nedeljih in praznikih vozi od ponedeljka do petka vozi vsak dan vozni park vozni red voznk voznik tramvaja voznna vozovnica na ime vrsta vozovnice vstopiti pri sprednjih vratih zaasno postajalie zamuditi avtobus zgibni avtobus autobus do miasta autobus kursuje co godzin autobusowy linia autobusowa bilet dobowy dziesitka /linia 10/ dziewitka kursuje co pitnacie minut bilet szkolny dugo czeka na autobus dwjka /linia 2/ jedynka /linia 1/ zajezdnia wysidziemy na nastpnym przystanku wysi komunikacja publiczna rewizor kontroler, kanar kupi bilet bilet miesiczny karta miejska komunikacja miejska pojazd niskopodogowy ptla jecha tramwajem metro znika, ulga przystanek pasaer, podrny pasaerowie wysiedli pasaerowie wsiadaj do autobusu pusty tramwaj regulamin przewozw przewonik rodek transportu autobus podmiejski wolne miejsce/siedzenie pasaer na gap bilet zwyky tramwaj linia tramwajowa trolejbus wany bilet kursuje w niedziele i wita kursuje w dni powszednie kursuje codziennie tabor rozkad jazdy kierowca motorniczy opata za przejazd bilet imienny rodzaj biletu wsi przednimi drzwiami tymczasowy przystanek spni si na autobus autobus przegubowy
67
3.13 POCZTA
adresat pisma ni prejel album za znamke anonimno/navadno/ priporoeno/ ljubezensko pismo cevna pota dati pismo v ovojnico datum odpoiljatve poiljke denarno nakazilo dobiti pismo dobiva veliko pote dopsnica izroiti pismo naslovniku letalska pota nalepiti znamko napisati/oddati pismo naslv naslovti naslvljenec naslvljenka navadno pismo odpoiljtelj odpoljati odpreti/zalepiti ovojnico odprto pismo ovjnica oznaba pote na igu pakt pisemski papir pismo je hodilo tri dni pismo s povratnico pismona pismonoa je prinesel pismo poslati pismo poti poiljtelj poljka pota je v sosednji stavbi pota posluje do devetih ptar potna tevilka potne storitve potni delavec potni nabiralnik potni predal potnna potno leee potrdilo o poiljki razgldnica raznesti poto raztrgal je pismo serija znamk vrednostno pismo vrgel je pismo v ko zahvalno pismo zbirati znamke znmka g adresat nie odebra listu klaser list anonimowy/ zwyky/ miosny polecony poczta pneumatyczna woy list do koperty data nadania przesyki przekaz pieniny dosta list dostaje duo poczty/listw kartka pocztowa dorczy pismo adresatowi poczta lotnicza naklei znaczek napisa/nada list adres zaadresowa adresat adresatka list zwyky nadawca nadawa /listy/ otworzy/ zaklei kopert list otwarty koperta oznaczenie poczty na stemplu paczka papier listowy list szed trzy dni list z potwierdzeniem odbioru listonosz listonosz przynis list wysa list poczt nadawca przesyka poczta znajduje si w ssiednim budynku poczta pracuje/jest czynna do dziewitej listonosz, pocztowiec kod pocztowy usugi pocztowe pracownik poczty skrzynka na listy skrytka pocztowa opata pocztowa poste restante dowd nadania widokwka roznie poczt potarga list seria znaczkw list wartociowy wyrzuci list do kosza list dzikczynny zbiera znaczki znaczek stempel
68
3.14 TELEKOMUNIKACJA
brezini telefon centrla akajoi klic domov je klical, da ne pride h kosilu dvigniti slualko gluh telefon gostovnje govorne storitve interna tevilka klical sem ga, a se ni oglasil klcati (koga?) klicna tevilka linija je pokvarjena linija je zasedena mobilni operater mobilni telefon mobilno omreje motnje na linij napeljati telefon v hio nihe se ne javi obesiti slualko odhodni klic odzvnik omrena tevilka ostanite na liniji pogovarjati se po telefonu poklcati (koga?) poklicati nazaj poljski telefon prekiniti zvezo pridi k telefonu prihodni klic ran slualka telefona sporoilo SMS storitev za prenos podatkov tevlka tarfa tlefks telefon ima telefon je zaseden telefon klie telefon te klie telefon zvoni telefonrati telefonirati po zdravnika telefonska govorilnica telefonska kartica telefonski aparat telefonski imenik telefonski izpisek telefonski naronik telefonski pogovor telekomunikcija zaraunavanje po sekundnem intervalu telefon bezprzewodowy centrala rozmowa oczekujca dzwoni do domu, e nie przyjdzie na obiad podnie suchawk guchy telefon roaming usugi gosowe numer wewntrzny dzwoniem do niego, ale nie odebra dzwoni (do kogo?) numer kierunkowy linia jest uszkodzona linia (jest) zajta operator telefonii komrkowej telefon komrkowy sie telefonii komrkowej zakcenia na linii podczy telefon do domu nikt nie odbiera zawiesi suchawk rozmowa wychodzca automatyczna sekretarka numer kierunkowy prosz si nie rozcza rozmawia przez telefon zadzwoni (do kogo?) oddzwoni telefon polowy przerwa poczenie podej do telefonu rozmowa przychodzca rachunek suchawka telefonu wiadomo SMS usuga transmisji danych numer taryfa telefax masz telefon linia zajta telefon dzwoni kto dzwoni do ciebie telefon dzwoni telefonowa, dzwoni dzwoni po lekarza budka telefoniczna karta telefoniczna aparat telefoniczny ksika telefoniczna billing abonent (telefoniczny) rozmowa telefoniczna telekomunikacja naliczanie sekundowe
69
FRAGMENTY TEKSTW PRASOWYCH 1. Zaele so se razprodaje Veraj so trgovci izlobe svojih prodajaln spet prelepili z obvestili o zaetku poletne sezonske razprodaje. Letonja poletna sezonska razprodaja se je torej zaela 12. julija in lahko traja najve 60 dni. Natanni asovni nart si ukroji vsak trgovec sam z upotevanjem svoje poslovne politike in uspenosti dozdajnje prodaje. e se odloi za klasino razprodajo, mora spotovati zakonska pravila o oglaevanju razprodaje. Ta so znana in nespremenjena e dolga leta, doloajo pa, da mora objava vsebovati podatke o vrsti blaga, odstotku znianja in obdobje trajanja razprodaje, da mora biti blago, ki je na razprodaji, oznaeno s ceno pred znianjem in z zniano ceno ter da mora, e je odstotek znianja objavljen v razponu, najviji odstotek znianja zajemati najmanj etrtino vrednosti blaga, ki je v razprodaji. Trgovec se lahko uradni razprodaji odpove in e naprej ponuja blago v akcijah po znianih cenah, s koliinskimi popusti, v akcijah zvestobe in tako naprej. Veina trgovcev se vendarle odloi za sezonsko znianje cen in, kot je postalo e nenapisano pravilo, zniuje cene v ve korakih, pri emer zane s 30 ali 40 odstotki (pred uradno razprodajo so akcijski popusti veinoma niji) in sklene s 70-odstotnim znianjem cen. (RDO: delo.si) 2.Mencingerjevo Nedeljsko kosilo: restavracija Terasa, Maribor Potoni raki in lisike. Lep kronik, lepo zloeno. Barve, oblika, sestavine. Toda, v ustih dolgas. Kakor da je bistveno, kar bi povezalo sicer sezonske in kakovostne sestavine v jed, pobegnilo iz recepta. Lignji in jurki. Pravzaprav super ideja zdruiti dve sestavini, ki bi ju vsak Slovenec dal v prtljago edinih treh, ki jih sme vzeti na osamljeni otok. A gobji nadev v zunaj lepo rumenorjavo popeenih glavonocih je bil povsem zdrizast, saj je recept predvidel kaasto zmes, ki so jo lignji med peenjem, ko so, logino, spustili tekoino, spremenili v nezainjeno baby hrano. Dobro, zakaj pa potem kar tirje sonki? Zaradi vsega drugega! Damjan Veber je, namre, nadarjen kuhar, Terasa pa je naredila prav, ker ni le premeala mariborskih monosti, temve je pripeljala pomo od drugod. Pa ne namigujem na EPK... Saj so imeli tudi lignji svoje nasprotje, v obliki kvinoje in paradinika. Polna omaka, zaradi sveine in okusa, sredi nje pa zdravilna ideja s tortico perujskega ria, z barvo sonca in polna balastnih snovi ter vitamina B. Ko svoje doda e lepa oblika Vebrovih jedi (rad ima hrustljavce, pri lignjih so iz polente), je jasno, da bo Terasina terasa vedno bolj polna. etudi je bil naslednji teden za kuharjev pozdrav spet unkin muslin, je imel vseeno hrustljav dodatek iz zelenjavnega ipsa. etudi je enak kruhov opeenec hrustal tudi pri mariniranem telejem fileju, je esenca smrekovih vrikov imela res smisel, okisani jurki pa so bili iz najboljega kozarca babiine ozimnice. etudi je terasa e nova in se uti uvajalna doba, se je Terasa evropski prestolnici kulture zgodila v pravem asu in na pravem mestu! Jakobova koljka s tartufovo karamelo na pireju s korenkovim senom je e bila tisto, kar bi, najbr, Maribor rad povedal Evropi prihodnje leto. Kuharju je sena sicer zmanjkalo, a se je znael s pesnim ipsom (improvizirati znamo), toda vsa pozornost je bila tako in tako usmerjena v predstavo obeh pokrova (Terminal 12), ki sta objeti v karamelni film okusno odplesali svoj celinsko-morski ov (Prestolnica okusov). (RDO delo.si)
70
3. Nove cene potnih storitev Pota Slovenije je s 1. majem spremenila cene nekaterih storitev v notranjem prometu, ki spadajo med univerzalne potne storitve. Za 3 cente se bodo zviale cene znamk standardnega pisma in dopisnice (na 23 centov) ter navadnega pisma (27 centov), za cent pa znamka za navadno pismo, teko med 20 in 50 gramov. Plailo pri tejih pismih se bo pocenilo Tako se bosta ceni standardnega pisma in dopisnice, ki sta zdaj med vsemi evropskimi dravami najniji, po povianju izenaili s cenama pisma in dopisnice makedonske in malteke pote, s imer bo Slovenija e vedno najceneja v Evropi, sporoajo s PS-ja (RDO: rtvslo.si) 4. Bruselj uvaja vijo raven telekomunikacijskih storitev S 25. majem bo zaela veljati nova direktiva, ki bo evropskim porabnikom omogoila lajo zamenjavo mobilnih in fiksnih operaterjev Med novimi ukrepi, ki jih predvideva direktiva, je obveza operaterjev, da lahko zaetne pogodbe z naroniki trajajo najve 24 mesecev, ponuditi pa jim morajo 12-mesene pogodbe, so sporoili z Evropske komisije (EK). Poleg tega bodo lahko uporabniki imeli monost, da v enem delovnem dnevu zamenjajo fiksnega ali mobilnega telefonskega operaterja brez zamenjave telefonske tevilke. Porabniki bodo morali biti v pogodbah tudi seznanjeni z informacijami o minimalni ravni kakovosti storitev. "Zlasti naroniki na internet morajo imeti na voljo informacije o tehnikah upravljanja prometa in njihovem uinku na kakovost storitev, pa tudi o vseh drugih omejitvah, kot so irokopasovne omejitve, razpololjive hitrosti povezave in blokiranje oziroma omejevanje dostopa do nekaterih storitev, kot je govor po internetnem protokolu. V pogodbah morajo biti obenem navedene podrobnosti glede nadomestil ali vraila denarja, e te minimalne ravni niso izpolnjene," pravijo na EK-ju. (RDO: rtvslo.si) 5. Ob 110-letnici mestnega potnikega prometa v Ljubljani Zgodovina ljubljanskega javnega prometa, ki je v 110 letih menjal tako imena kot lastnike strukture, se je zaela 6. septembra 1901, ko je v Ljubljani redno zael voziti tramvaj. tevilo potnikov je presenetljivo hitro naraalo predvsem v zaetku tridesetih let, toda zaradi gospodarske krize so kmalu zatem mnogi po mestu ponovno drobili korak ali kolesarili. Med vojno je mestna cestna eleznica postala pomembna prometna ila osvobodilnega gibanja, po kateri so tihotapili, kar se je dalo, predvsem opremo in hrano za partizane. Nekaj let po vojni, leta 1951, se je pri mestnemu potnikemu prometu kot 31-letni mladeni zaposlil Andrej Gams iz okolice Ljubljani, eden zadnjih e iveih tramvajistov. Kot se spominja, je moral kot zaetnik najprej pol leta delati na progi, ele potem so mu zaupali slubo sprevodnika in nato voznika. V prvih let je kot sprevodnik delal e na starih dvosmernih tramvajskih vozovih, na katerih vozniki niso bili zaiteni ne z vetrobranskim steklom, kaj ele s kabino, zaradi esar so najbolj trpeli v mrzlih zimah. Ko so prispeli na konno postajo, so voz ponovno zagnali na njegovem drugem koncu. Vozne roice so sneli in jih nataknili na drugo stikalno omarico. Te vozove so sasoma izpopolnjevali, uvedli so tudi nove, bolje in zaprte. Tramvaj je ropotal in cvilil, potrjuje sogovornik, saj je deloval na mehanskem prenosu moi. Najtee je lo po ovinkih. e si imel poln voz ljudi, si ga komaj e obvladoval. Pred ovinkom si ga moral skoraj povsem ustaviti, dodaja. Da bi postal tramvajist, je Andrej Gams najprej moral opraviti vozniki izpit, se pouiti o delovanju motorja in mestnih ulicah ter biti vljuden z ljudmi, kakor se spominja osnovnih zahtev delodajalca. Njegov delovnik je trajal po enajst, tudi dvanajst ur. Bili smo mnogo bolj obremenjeni kot zdaj, ko je delovnik zakonsko doloen. Zael sem, denimo, ob 13. uri, domov pa sem se vrnil ele ob pol enih zjutraj. In zgodilo se je, da sem moral naslednje jutro znova v slubo. Potem je bilo treba vstati e ob tirih, da sem pravoasno prevzel voz in pregledal, ali je z njim vse v redu, pojasni. Spanec je priel na vrsto ele, ko je bil as za to. Ob tem namigne, da so se delovne ure nizale v taknem redu zato, ker so sestavljavci razporeda pred preobremenjenostjo varovali krog svojih prijateljev sodelavcev. (RDO: delo.si)
71
4. PODR
4.1 PODR POCIGIEM

blagajna za mednarodni promet blagajna za notranji promet akali so na tretjem peronu aklnica elno trenje vlakov diesel/dizel lokomotiva dodtek drugi razred elektrina lokomotiva enosmerna/ mrena/ povratna vozovnica garderobna omarica iti ez tire izstopiti iz vlaka iztirili so tirje vagoni iztriti iztirjen vlak iztrjenje jedilni vagon kolesa udarjajo ob tirnice kup lealni vagon lee lokomotva manevrska lokomotiva mednarodni/ potniki/ muzejski/ brzi vlak na vlaku naj bi bilo okoli 90 ljudi nadomestni prevoz navadna vozovnica nezavarovani elezniki prehod noni vlak obvezna rezervacija oddlek oddelek prvega razreda oddelek za nekadilce odhod vlaka odhod vlaka po voznem redu odpovedale so zavore ozki tir ozkotirna eleznica pern pospeeni vlak postajno poslopje potovanje s prestopanjem potovanje z vlakom povzroiti zamude vlakov presdati pressti prestopti prihod vlaka prodaja vozovnic proga z dvema tiroma kasa midzynarodowa kasa krajowa czekali na trzecim peronie poczekalnia czoowe zderzenie pocigw lokomotywa spalinowa dopata druga klasa lokomotywa elektryczna bilet w jedn stron/ sieciowy/ powrotny skrzynka bagaowa przechodzi przez tory wysi z pocigu wykoleiy si cztery wagony wykolei si wykolejony pocig wykolejenie wagon restauracyjny koa uderzaj o szyny przedzia wagon z miejscami do leenia kuszetka lokomotywa lokomotywa manewrowa pocig midzynarodowy/ osobowy/ retro/ pospieszny w pocigu mogo by okoo 90 osb komunikacja zastpcza bilet zwyky niestrzeony przejazd kolejowy pocig nocny obowizkowa rezerwacja miejsc przedzia przedzia pierwszej klasy przedzia dla niepalcych odjazd pocigu planowy odjazd pocigu hamulce odmwiy posuszestwa/nie zadziaay wski tor kolejka wskotorowa peron pocig przyspieszony budynek stacji podr z przesiadk podr pocigiem spowodowa opnienia pocigw przesiada si przesi si przesi si przyjazd pocigu sprzeda biletw linia dwutorowa
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" prost tir prtljga prvi razred prvi vagon je bil povsem unien rezervirati sede sedeti v kupeju sede ob oknu sede pri vratih sezonski vlak slepi tir spalni vagon sprevdnik stranski tir strojevodja je spregledal rdeo lu iroki tir tire trje tirna irina tirna vozila tirni avtobus trnica tovorni vlak v Ljubljani mora prestopiti vagn vagnek vagnski varnostna roica vlak ima pol ure zamude vlak je imel samo tri vagonke vlak je iztiril vlak je tril v most vlak je tril v zadnji del prikolice vlak je vozil prehitro vlak je zapeljal v postajo vlak je zapeljal v predor vlak je zbil kolesarko vlak je zletel z tranic vlak prihaja na prvi tir vlak smrti vlak stoji na tretjem tiru vlaka sta trila vlkec vlaki se kriajo na postaji vlakovna kompozicija vlakovdja voziti se z vlakom vozni red vstopiti v nepravi vlak vstopiti v vlak za ograjo so tekli tiri zamda zamuditi vlak zaprt tir zasilna zavora zavore niso delovale eleznika nesrea eleznika postaja elezniki prehod wolny tor baga pierwsza klasa pierwszy wagon by cakowicie zniszczony zarezerwowa miejsce siedzie w przedziale miejsce przy oknie miejsce przy drzwiach pocig sezonowy lepy tor wagon sypialny konduktor boczny tor maszynista nie zauway czerwonego wiata szeroki tor torowisko tory szeroko torw pojazdy szynowe autobus szynowy szyna pocig towarowy w Lublanie musisz si przesi wagon wagonik wagonowy hamulec bezpieczestwa pocig jest opniony o p godziny pocig mia tylko trzy wagoniki pocig wykolei si pocig uderzy w most pocig uderzy w tyln cz przyczepy pocig jecha za szybko pocig wjecha na stacj pocig wjecha do tunelu pocig potrci rowerzystk pocig wylecia z szyn pocig wjeda na tor pierwszy pocig mierci pocig stoi na torze trzecim (dwa) pocigi si zderzyy kolejka, ciuchcia pocigi mijaj si na stacji skad pocigu kierownik pocigu jecha pocigiem rozkad jazdy wsi do niewaciwego pocigu wsi do pocigu za ogrodzeniem biegy tory spnienie, opnienie spni si na pocig tor zamknity hamulec bezpieczestwa hamulce nie dziaay katastrofa kolejowa stacja kolejowa, dworzec kolejowy przejazd kolejowy
72
73
4.2 PODR DROG POWIETRZN

vtopilt avtopilot nadomea posadko avtopilot ni deloval balon leti pod oblaki civilno etalie arterski let rna skrinjica direktni let dolete dovoliti letalu vzlet dovoljenje za pristanek eksplozija letala hngar helikpter izgubiti zvezo z letalom izgubljati viino izkuen pilot kisikova maska kontrola poletov kontrolni stolp kontrolor letenja kpilt krlo kupon za vstop v letalo lt letala letajo nad mestom letala vzletavajo in pristajajo letlce letlec letale letalen letalina uprava letalino poslopje letalki letlka letalo je izginilo z radarskih zaslonov letalo je padlo v more letalo je pristalo letalo je strmoglavilo letalo je varno pristalo letalo je zadelo drevesa letalo je zapeljalo s pristajalne steze letalo kroi letalo leti letalo leti nad puavo letalo se dviga letalo vpotegne podvozje v trup letalska druba letalska nesrea letalsko osebje letalsko pristanie letlstvo ltati letti mehnik autopilot autopilot zastpuje zaog autopilot nie dziaa balon leci pod chmurami lotnisko cywilne lot czarterowy czarna skrzynka lot bezporedni ldowisko pozwoli samolotowi na start pozwolenie na ldowanie wybuch samolotu hangar helikopter straci kontakt z samolotem traci wysoko dowiadczony pilot maska tlenowa kontrola lotw wiea kontroli lotw kontroler lotu drugi pilot skrzydo karta pokadowa lot samoloty lataj nad miastem samoloty startuj i lduj samolocik lotnik lotnisko lotniskowy zarzd lotniska budynek lotniska lotniskowy lub dotyczcy lotniska lotniczka samolot znikn z radarw samolot spad do morza samolot wyldowa rozbi si samolot samolot bezpiecznie wyldowa samolot uderzy w drzewa samolot zjecha z pasa samolot kry samolot leci samolot leci nad pustyni samolot si wzbija samolot wcign podwozie do kaduba linie lotnicze katastrofa lotnicza personel lotniczy port lotniczy lotnictwo lata lecie mechanik
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" mehki pristanek nadzvono letalo navigtor navodilo za varnost nesree ni preivel nihe na krovu nizkocenovni letalski prevoznik odhd odpeti varnostni pas odpovedati let peljati se z letalom pilt pilot helikopterja pilota sta izgubila nadzor nad letalom pilotrati pilotska kabina po dveh urah letenja so pristali podvzje polet z vmesnik pristankom pomoni pilot posdka poslovni razred postal je pilot potniki terminal potniko letalo preseena tea prtljage prisilni pristanek pristajalna steza pristjanje pristnek pristanek dveh letal pritisk v kabini je naglo padel prostocarinska trgovina prtljani prostor razbitine letala rp spilt stvard stevardsa strmoglviti trp turistini razred utrujenost kontrolerjev vodno letalo vojako letalie vozek vzlt vzltanje vzltati vzletna steza zapeti varnostni pas zasilni izhod znal je pilotirati zrani prostor mikkie ldowanie samolot ponaddwikowy nawigator instrukcja bezpieczestwa katastrofy nie przey nikt na pokadzie tanie linie lotnicze odlot, wylot odpi pasy bezpieczestwa odwoa lot lecie samolotem pilot pilot helikoptera (dwaj) piloci stracili kontrol nad samolotem pilotowa kabina pilotw po dwch godzinach lotu wyldowali podwozie lot z midzyldowaniem drugi pilot zaoga klasa business zosta pilotem terminal pasaerski samolot pasaerski nadbaga awaryjne ldowanie pas startowy ldowanie ldowanie ldowanie dwch samolotw cinienie w kabinie (pilotw) nagle spado sklep wolnocowy luk bagaowy szcztki samolotu ogon drugi pilot steward stewardesa rozbi si kadub klasa turystyczna zmczenie kontrolerw wodolot lotnisko wojskowe wzek bagaowy start, wzlot start, wzlot startowa, wzlatywa, wzbija si pas startowy zapi pasy bezpieczestwa wyjcie awaryjne umia pilotowa przestrze powietrzna
74
75
4.3 PODR DROG WODN

brka brn ezoceanska ladja ln oln olnek dk dvigovati sidro kajta kajute je zalila voda kaptan ladijska posadka ldja ladja je priplula v pristanie ladja je vrgla sidro blizu obale ladja je zavila v pristanie ladja plava ladja se potopi ladjr ladjedlnica marna matino pristanie mornr morska bolezen na otok vozi trajekt nael je smrt v valovih palba prnik peljati se s trajektom plavajoi dok plovba po valovih Jadrana plovlo pomorsko pristanie posdka prekp pristn pristane pristanki pristaniko msto privezati ladjo k obali reno pristanie rka reilni oln reilni jopi reilni pas sdro spodnja paluba spraviti ladjo v dok spuati sidro suhi dok trajkt vl vkrcati avto na trajekt zasdrati zastva zgornja paluba 1. wiksza d 2. arka falochron transatlantyk d dka deczka dok podnosi kotwic kajuta woda zalaa kajuty kapitan zaoga statku statek, okrt statek wpyn do portu statek zrzuci kotwic blisko brzegu statek zawin do portu statek pynie d tonie armator stocznia marina port macierzysty marynarz choroba morska na wysp kursuje prom znalaz mier w falach pokad parowiec pyn promem dok pywajcy rejs po falach Adriatyku jednostka pywajca port morski zaoga kana przysta port portowy miasto portowe przycumowa statek do brzegu port rzeczny rzeka szalupa ratunkowa kamizelka ratunkowa koo ratunkowe kotwica dolny pokad wprowadzi statek do doku spuszcza kotwic suchy dok prom fala wprowadzi samochd na prom zakotwiczy bandera grny pokad
76
4.4 PODR SAMOCHODEM

avtobus prevaa izletnike vtocsta avtocestni odsek avtomobil je parkiral pred hotelom avtomobil je prehitel avtobus avtomobil s prikolico avtomobil se je zael kvariti avtomoblek avtomoblski bencn bencinska rpalka csta cstar cistrna divja vonja do mesta je pol ure vonje dostavni avtomobil graditi avtocesto hitra cesta hitrst hitrost sto kilometrov na uro kaipot kolesr kol kolona avtomobilov krie kriie s semafori kvriti se liter bencina stane okoli... merjenje hitrosti mladi voznik mst most mostek motr motrek motorst natankal je dvajset litrov natnkati natoiti bencin nepravilno parkiranje nesra nevaren ovinek ni mogel najti parkiria obvz odsevnik osebni avtomobil oster ovinek ovnek ovinkasta cesta parkirani avto parkranje parkrati parkire parkirna hia autobus przewozi wycieczkowiczw autostrada odcinek autostrady samochd zaparkowa przed hotelem samochd wyprzedzi autobus samochd z przyczep samochd zacz si psu samochodzik samochodowy benzyna stacja benzynowa droga drogowiec cysterna brawurowa jazda do miasta jest p godziny jazdy samochd dostawczy budowa autostrad droga szybkiego ruchu prdko prdko sto kilometrw na godzin drogowskaz 1. rowerzysta 2. kolarz 1. koo 2. rower sznur samochodw skrzyowanie skrzyowanie z sygnalizacj wietln psu si litr benzyny kosztuje okoo... pomiar prdkoci mody kierowca most mostek mostek 1. silnik 2. motor 1. silniczek 2. motorek motocyklista zatankowa dwadziecia litrw zatankowa zatankowa benzyn nieprawidowe parkowanie wypadek niebezpieczny zakrt nie mg znale parkingu 1. objazd 2. obwodnica wiato odblaskowe samochd osobowy ostry zakrt zakrt krta droga zaparkowany samochd parkowanie parkowa, zaparkowa parking parking podziemny
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" parkirna ura parkirno mesto pedal plina peljati se z avtomobilom plnik pogovarjati se s sopotnico poklicni voznik pokrajina leti mimo oken pokvriti se pomagal je sopotnici izstopiti povean promet predr prehitti prehitvanje prehitvati prehod za pece prevelika hitrost promt prometna konica prometni prekrek prometni zastoj prometni znak protihrupna ograja rad pritiska na plin rezati ovinek robnk rona zavora sesti v avto soptnik/ soptnica steza za kolesarje kropilni avto tnkanje tnkati to vozilo porabi malo bencina tovorni avto tovornjk tranzit uposniti usmerjati/urejati promet varnost v prometu varovano parkirie voln vozlo voze voziti avto voziti se s kolesom voznk vozniko dovoljenje vnja zaparkrati zapeljati z avtoceste zapreti cesto za ves promet zavti zavj zavra zebra zimske pnevmatike zvoziti ovinek parkometr, parkomat miejsce parkingowe peda gazu jecha samochodem chodnik rozmawia z pasaerk kierowca zawodowy krajobraz przesuwa si za oknami zepsu si pomaga pasaerce wysi wzmoony ruch tunel wyprzedzi wyprzedzanie wyprzedza przejcie dla pieszych nadmierna prdko ruch szczyt komunikacyjny wykroczenie drogowe korek znak drogowy ekran dwikochonny lubi wdepn gaz ci zakrt krawnik hamulec rczny wsi do samochodu pasaer/ pasaerka cieka rowerowa polewaczka tankowanie tankowa ten samochd mao pali samochd ciarowy ciarwka tranzyt zwolni kierowa ruchem bezpieczestwo ruchu parking strzeony kierownica pojazd, samochd jezdnia prowadzi samochd jecha na rowerze kierowca prawo jazdy jazda, przejazd zablokowa poprzez ze parkowanie zjecha z autostrady zamkn drog dla ruchu skrci skrt hamulec zebra /przejcie dla pieszych/ opony zimowe wzi zakrt
77
78
4.5 NOCLEG
apartm brisa cena vkljuuje... cene hotelskih storitev istlka delati v recepciji dostop do interneta dviglo dvojna postelja dvoposteljna soba enoposteljna soba gst goste hostel* hotl hotel ob morju hotel s tremi zvezdicami hotlek hoteli imajo svoje bazene hotelr hotelrka hotelrski hotelrstvo hotlski kd klimatska naprava luksuzen hotel mladinski hotel motl najela je apartma v najboljem hotelu najeti sobo v hotelu nastantev notev noitev in zajtrk nonna penzin penzinek planinska koa poletna sezona polni penzion polovini penzion postrba prenoevlnica prenoe prenotev prenoti pha priglsnica prijvnica priporoiti hotel prosta soba recpcija recptor recptorka restavracija hotela apartament rcznik cena obejmuje... ceny usug hotelarskich sprztaczka pracowa na recepcji dostp do internetu winda podwjne ko pokj dwuosobowy pokj jednoosobowy go zajazd, pensjonat hostel, schronisko hotel hotel nad morzem hotel trzygwiazdkowy hotelik hotele maj wasne baseny hotelarz hotelarka hotelarski hotelarstwo hotelowy, hotelarski wanna klimatyzacja luksusowy hotel schronisko modzieowe motel wynaja apartament w najlepszym hotelu wynaj pokj w hotelu zakwaterowanie nocleg nocleg ze niadaniem opata za nocleg pensjonat pensjonacik schronisko grskie sezon letni caodzienne wyywienie niadanie i obiadokolacja obsuga noclegownia nocleg nocleg przenocowa prysznic karta meldunkowa karta meldunkowa poleci hotel wolny pokj recepcja recepcjonista recepcjonistka restauracja hotelowa
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" rezervcija rezervirati si sobo v hotelu svna sedeti v vratarnici soba s kopalnico soba v estem nadstropju soba z razgledom na... sbarica solrij strane tevilka sobe turistina taksa veja skupina turistov vratr vratar ga ni spustil vratarca vratrnica zjtrk zasdenost zimska sezona zvzdica rezerwacja zarezerwowa pokj w hotelu sauna siedzie w portierni pokj z azienk pokj na szstym pitrze pokj z widokiem na... pokojwka solarium toaleta numer pokoju taksa turystyczna wiksza grupa turystw portier portier go nie wpuci portierka portiernia niadanie oboenie sezon zimowy gwiazdka
79
80
4.6 KEMPING
vtokmp baterja bivati v prikolici blazna blaznica iglu otor kmp lelnik lnec nahbtnik oprema za kampiranje parkrati pitna voda plinska bomba plinski kuhalnik poitnika hiica poitnika prikolica postaviti otor prostor za otorjenje spalna vrea spati v otoru svetiti si z baterijo tor otor za dve osebi otrek otore otorni koliki tekoa voda trmovka turistina postelja umivlnik uotorti se vhod s prikolicami prepovedan vv vvica zloiti otor zloljiva miza kemping latarka mieszka w przyczepie 1. materac 2. poduszka 1. materacyk 2. poduszeczka namiot igloo kemping leak garnek plecak sprzt kempingowy parkowa, zaparkowa woda pitna butla gazowa kuchenka gazowa domek kempingowy przyczepa kempingowa rozbi namiot pole namiotowe piwr spa w namiocie wieci latark namiot namiot dwuosobowy namiocik pole namiotowe ledzie bieca woda termos ko turystyczne umywalka rozbi namiot zakaz wjazdu przyczep lina linka zoy namiot st skadany
81
4.7 GRANICA
biometrini potni list brezcarinska prodajalna brezcarnski carna carnik carinik pregleduje prtljago carniti carinska deklaracija carnski carinski pregled carinski urad akati na vizum dravna meja Evropa brez meja izdajanje vizumov izdati vizum izhodni vizum izstop iz drave izvajati kontrole izvati kontrolna toka kopenska meja maloobmejni promet mja mjen mejna rta mejna policija mejni nadzor mejni policist mejni prehod na drugi strani meje notranja meja obmjen obmejno podroje odprava vizumov odpreti mejo osebni pregled oznaiti mejo podaljati vizum potni list potovanje brez vizuma prestopiti mejo prestopiti mejo prihodni vizum prosta carinska cona prostocarinsko obmoje schengensko obmoje tranzitni vizum uvati vzum zunanja meja paszport biometryczny sklep wolnocowy bezcowy co celnik celnik przeszukuje baga cli deklaracja celna celny kontrola celna urzd celny czeka na wydanie wizy granica pastwa Europa bez granic wydawanie wiz wyda na wiz wiza wyjazdowa wyjazd z kraju przeprowadza kontrole wywozi punkt kontrolny granica ldowa may ruch graniczny granica graniczny linia graniczna stra graniczna kontrola granic stranik graniczny przejcie graniczne po drugiej stronie granicy granica wewntrzna przygraniczny obszar przygraniczny zniesienie wiz/obowizku wizowego otworzy granic kontrola osobista oznaczy granic przeduy wiz paszport podrowanie bez wiz przekroczy granic przekroczy granic wiza wjazdowa strefa wolnocowa strefa wolnocowa strefa Schengen wiza tranzytowa wwozi wiza granica zewntrzna
82
FRAGMENTY TEKSTW PRASOWYCH 1. Vlaki po Sloveniji Po omreju Slovenskih eleznic vozijo razline vrste vlakov, ki jih najlaje prepoznate po oznakah v voznem redu. Vlaki InterCity Slovenija (ICS) so sodobni klimatizirani vlaki z nagibno tehniko, vejo hitrostjo in udobjem, omogoajo pa tudi prevoz oseb na invalidskih vozikih ter vrsto dodatnih storitev. Potnikom je od med delavniki (od ponedeljka do petka) na razpolago gostinska ponudba, za tiste, ki potujete v 1. razredu je ta brezplana. V 1. razredu lahko potniki uporabljajo elektrine prikljuke. Na nekaterih postajah je tudi monost brezplanega parkiranja. Vlaki ICS vozijo na relaciji Ljubljana-Maribor-Ljubljana, v poletni sezoni pa ob sobotah, nedeljah in praznikih tudi na relaciji Maribor-Ljubljana-Koper in nazaj. Rezervacija sedea je obvezna za vso relacijo in je e vteta v ceno vozovnice. Vlake ICS si lahko tudi ogledate. Vlaki InterCity (IC) so kakovostni vlaki, ki vozijo na vejih razdaljah v notranjem in mednarodnem prometu in tako povezujejo veja mesta, gospodarska in turistina sredia. Sestavljeni so iz udobnih vagonov, imajo kraji vozni as in manj postankov. Veina jih ponuja tudi gostinske storitve. Za vlak IC je obvezno plailo IC dodatka. Vlaki EuroCity (EC) so visoko kakovostni mednarodni vlaki, ki vozijo na magistralnih progah v mednarodnem prometu in povezujejo pomembna gospodarska in turistina sredia v Sloveniji in Evropi. Vozni as vlakov EC je kraji, imajo manj postankov, veina ima klimatizirane vagone in ponudbo gostinskih storitev. Za vlake EC je treba plaati dodatek. Mednarodni vlaki (MV) so kakovostni vlaki, ki vozijo v mednarodnem prometu. Imajo kraji vozni as in manj postankov. Za potovanje z njimi je treba plaati MV dodatek v notranjem prometu. Vlaki EuroNight (EN) so visokokakovostni noni mednarodni vlaki. V njihovi sestavi so tudi spalniki in lealniki Za potovanje v spalniku ali lealniku je treba poleg vozovnice plaati e dodatek za posteljo ali leie, v notranjem prometu je za sedeni vagon obvezno plailo dodatka, kot za vlake EC. Na nekaterih vlakih EN, ki vozijo po Evropi, veljajo posebne globalne cene z obvezno rezervacijo. Regionalni (RG) in drugi potniki vlaki (LV) so vlaki, ki povezujejo slovenske kraje na krajih in daljih relacijah. Namenjeni so predvsem dnevnim prevozom v slubo ali v olo. Za potovanje z njimi ne plaate dodatka in vam ni treba rezervirati sedea. Vrsta vlaka je oznaena v voznem redu. Poseben dodatek plaajo potniki, ki kupijo vozovnice v vlaku namesto na postaji. (RDO: slo-zeleznice.si) 2. Avtotop: Veraj, danes in nikoli ve? ode po novi britanski raziskavi, je tevilo (britanskih) voznikov, ki pravijo, da najverjetneje ne bi ustavili toparju, v zadnjih dveh letih poraslo s 75 odstotkov na 91. Le en odstotek voznikov, zajetih v raziskavi AA/Populus, je v zadnjem letu samih dvignilo palec. In le en odstotek jih je tudi odgovorilo, da je verjetnost, da bi ustavili toparju, "zelo velika". Upad avtotopanja je kot kae povezan tudi z generacijsko razliko. Mladi popotniki tako raje plaajo vozovnico za vlak ali pa bencin, kot pa da bi se zanaali na prijaznost neznancev. Ve kot tri od petih ljudi je odgovorilo, da niso e nikdar topali, vkljuno s 93 odstotki mladih med 18. in 24. letom starosti ter 88 odstotkov tistih med 25. in 34. letom starosti. Ta tevilka pade s starejimi popotniki ve kot polovica vpraancev med 55. in 65. letom starosti je e vsaj enkrat topalo. e boste skuali dvigniti palec v Veliki Britaniji, boste imeli najmanj monosti za uspeh na vzhodu in severozahodu Anglije, najve pa v Walesu, a e to le 12 odstotkov tamkajnjih voznikov pravi, da je verjetnost, da poberejo toparja, "zelo velika". (RDO: rtvslo.si)
83
3. Najlepe vonje z vlakom po svetu Transsibirska eleznica, Rusija-Kitajska: Klasina transsibirska eleznica pelje od moskovske postaje Jaroslavl prek tretjine zemeljske oble do Vladivostoka. Peljete se mimo Bajkalskega jezera, ki se kot fatamorgana pojavi sredi sibirske tajge. e skrenete z glavne proge, vas transmongolska eleznica pripelje mimo bogato okraenih ruskih lesenih hik in obronkov gozda do brezkonne stepe Mongolije. Vlak sopiha e naprej do Pekinga, mimo veliastnega Kitajskega zidu. Ne glede na to, e se odloite za en teden ali pa 10, je to veliastno potovanje. Hitri vlak Peking-anghaj, Kitajska: ele nedavno odprta proga na belo-modrem vlaku vas popelje od Pekinga do anghaja s 300 kilometri na uro v tirih urah in 48 minutah. Vlak, ki je bil zgrajen, da bi izboljal prevozni sistem Kitajske, postane za obiskovalce prikladen nain potovanja med glavnima kitajskima mestoma kot tudi enkraten nain za ogled deele. Izbirate lahko med tipom D in tipom G vlaka - G vozi s povpreno hitrostjo 300 km/h, medtem ko je povprena hitrost D-ja 250 km/h. Palaa na kolesih (Palace on Wheels), Indija: Da bi potovali kot maharada, poskusite Palao na kolesih, ki vas na ogled Radastana popelje iz Delhija vsako sredo od septembra do aprila. Pot pokriva Dajpur, Daisalmer, Dodhpur, nacionalni park Ranthambhore, itorgarh (ittor), Udaipur, narodni park Keoladeo Ghana in Agro. V sedmih dneh boste prevozili nepredstavljive razdalje, a veinoma se vozite ponoi. Ta vlak je neko uporabljal avtentine vagone maharad, a so postale tako zastarele, da so nove vagone predelali po vzoru izvirnikov. Vlak ima dva jedilna vagona in bar, vsak potniki vagon pa je opremljen z zasebno kopalnico, razkono opravljenim kapitanom in strenikom. (RDO: rtvslo.si) 4. Najveja potnika ladja na svetu Freedom of the seas je najveja potnika ladja na svetu. Dolga je kar 339 metrov in je za 6 metrov dalja od do zdaj najveje ladje Queen Mary II. Nekaj podatkov, da si to ogromno plavajoo gmoto sploh lahko predstavljamo: ima 15 nadstropij in meri 72 metrov v viino. Skupna povrina ladje je nekako primerljiva s povrino 25 nogometnih igri. Sprejme lahko 4.375 potnikov, za katere skrbi 1.365 lanov posadke. Raje je ne primerjajo s s Titanikom Freedom of the seas je tirikrat teja od ladje, s katero radi primerjamo vse velikanke - Titanika. Kapitan ladje je povedal, da gre za eno najbolj tehnino izpopolnjenih ladij, ki je bila kadar koli zgrajena. Krmiljenje je mogoe skoraj na centimeter natanno. Kapitan pa ni elel primerjati ladje s Titanikom. Dejal je, da e bi imel Titanik take radarje, kot jih ima njegova ladja, potem bi kapitan Smith lahko videl ledeno goro skozi meglo in nesrea se sploh ne bi zgodila. Potniki se lahko zabavajo v 26 gostinskih lokalih, takoj po vkrcanju pa jih aka varnostna vaja, ki je hkrati namenjena tudi spoznavanju potnikov. (RDO: rtvslo.si) 5. V Mariboru odprli cenovno ugoden mladinski hotel Pekarna Maribor - Na obmoju kulturnega centra (KC) Pekarna v Mariboru je uradno odprl vrata nov Hostel Pekarna z 61 leii. Gre za etrti mladinski hotel v Mariboru, ki sicer e sprejema goste skoraj mesec dni in po besedah direktorice Lidije Ropin e izpolnjuje priakovanja glede povpraevanja. V mesecu dni so imeli desetodstotno zasedenost, veliko zanimanja je tudi za najem predavalnic. V Hostlu Pekarna, ta zaseda drugo nadstropje in mansardo obnovljene upravne zgradbe kompleksa Pekarna, so na razpolago tiriposteljne sobe, apartmaji, garsonjere, jedilnica, kuhinja in prostor za druenje; cene prenoitve so med 17 in 25 evrov. V isti zgradbi so poleg mladinskega hotela uredili e nove prostore mariborskega Mladinskega kulturnega centra (MKC), nekaj povrin pa ostaja praznih e za druga drutva, zavode in posameznike. (RDO: delo.si)
84
6. Adria Airways z redno letalsko povezavo z Beogradom Ljubljana - Adria Airways bo 1. marca 2010 ponovno vzpostavila redno letalsko povezavo z Beogradom, med slovensko in srbsko prestolnico pa bo letela vekrat tedensko. Po besedah direktorja prodaje in trenje Adrie Airways Tomaa Kostanjka v drubi verjamejo, da se bo linija v lui ukinitve vizumov uspeno razvijalav. Adria po Kostanjkovih besedah v Srbiji zaradi ukinitve vizumov priakuje povean obseg dejavnosti na gospodarskem podroju, so danes sporoili iz Adrie Airways. Med Ljubljano in Beogradom bo Adria Airways letela z letaloma canadair regional jet (CRJ)200 z 48 sedei in CRJ900 s 86 sedei. Adria je na redni progi Ljubljana - Beograd zaela leteti leta 1968 in je na tej liniji letela vse do zaetka 90. let prejnjega stoletja. Airways bo srbskim potnikom preko Ljubljane omogoila povezave v Amsterdam, Bruselj, Dunaj, Koebenhavn, Frankfurt, London, Mnchen, Pariz, Stockholm, Varavo, Zrich in v druga evropska mesta, v sodelovanju s lanicami zdruenja Star Alliance pa z ve kot 1000 destinacijami na svetu. (RDO: delo.si) 7. Zaele so se poletne poitnice in cestni zastoji LJUBLJANA Danes je zadnji dan ole in zaele so se poletne poitnice, hkrati pa tudi zaetek poletne turistine sezone, ki vsako leto poskrbi tudi za zastoje na cestah. Prav zadnji konec tedna v juniju so prvi bolj prometno obremenjeni dnevi. Zgoen promet ponavadi poteka od severa proti jugu in nazaj oziroma od Avstrije proti Hrvaki in obratno ter med Obalo in notranjostjo Slovenije, pravijo na prometnoinformacijskem centru. e se e odpravite v najprometnejih urah, bodite pripravljeni tudi na dalje zastoje, zato je v avtu treba imeti dovolj tekoine za vse potnike. Vroina lahko tudi poslaba voznikove sposobnosti, zato na poti opravite ve manjih postankov, ko se lahko voznik malce spoije. Bodite pozorni na vreme. Velika vroina hitro prinese tudi lokalna neurja in nevihte, zato spremljajte vremensko napoved, saj hitra sprememba na cestiu precej spremeni vozne razmere Ob toi se nikakor ne ustavljajte pod podvozi ali v tunelih, saj je to lahko smrtno nevarno! (RDO: slovenskenovice.si) 8. Zgodovinski korak Slovenije v schengensko Evropo brez meja Ljubljana Na mejah z Avstrijo, Italijo in Madarsko smo danes minuto po polnoi z dviganjem zapornic simbolino proslavili konec nadzora na notranjih mejah in vstop Slovenije v tako imenovano schengensko obmoje. Dobra tri leta po vkljuitvi v Evropsko unijo se tako slovenskim dravljanom tik pred e enim pomembnim dogodkom, predsedovanjem Uniji, odpira enoten evropski prostor. Dravljani ga zdaj lahko po mili volji in brez ustavljanja na mejah prepotujejo zgolj z osebno izkaznico v epu od Portugalske do Poljske in od Grije do Finske. Skupaj smo premagali kontrole na mejah, umetno postavljene ovire miru, svobodi in enotnosti v Evropi, in ustvarili pogoje za vejo varnost, je v Bruslju ob vstopu devetih drav v schengensko obmoje v svoji estitki poudaril predsednik evropske komisije Jos Manuel Barroso, evropski komisar za pravosodje Franco Frattini pa je dodal, da imajo predvsem vse nove drave lanice velike zasluge, saj so vzpostavile obsene vrhunske sisteme za varnost na novih zunanjih mejah skupnosti. Vstop Slovenije v schengensko obmoje so opolnoi slovesno obeleili tudi na dosedanjem avstrijskoslovenskem mednarodnem mejnem prehodu entilj, ki je veljal za enega najbolj obremenjenih prehodov v Sloveniji. Slovesnosti sta se udeleila tudi minister za notranje zadeve Dragutin Mate in avstrijski gospodarski minister Martin Bartenstein, ki sta natanko minuto po polnoi simbolino dvignila zapornico in s tem uradno ukinila nadzor na meji med obema dravama. Minister Mate je v slovesnem nagovoru nekaj stoglave mnoice zbranih na avtocestnem prehodu poudaril pomembnost trenutka, s katerim je dokonno odprta meja med dvema prijateljskima dravama in to ne le na mejnih prehodih pa pa na vsaki toki meddravne meje. (RDO: slovenskenovice.si)
85
5. CZAS WOLNY 5.1 FILM

akcijski/ animirani/ celoveerni/dokumentarni ilm animcija animrati celoverec delati pri kinu distributr dokumentrec dokumentarst dolgoasen film dolgometrani film drugorazredni film dublr dublrati dvjnik/ dvjnica ekranizcija ekranizrati film je vreden ogleda film ni vzbudil priakovanega odziva film traja dve uri flmar filmarji snemajo zadnje kadre flmati flmek filmografja filmolg filmotka filmska industrija filmska umetnost filmska upodobitev romana filmski atelje/studio filmski festival filmski klub filmski trak filmsko mesto glasbena podlaga happy end hoditi v kino igrlec/ igrlka igralki so podelili oskarja za glavno vlogo igrati glavno vlogo iz filma so izrezali cele kadre kder kmera kmerman kaskadr kavbojski film, kvbojka kinematografja kinematogrfski kno knodvorna knoobiskovlec knoprogrm film akcji/ animowany/ fabularny/ dokumentalny animacja animowa film fabularny pracowa w kinie dystrybutor film dokumentalny, dokument dokumentarzysta nudny film film penometraowy/dugometraowy podrzdny film dubler dublowa dubler/ dublerka ekranizacja zekranizowa warto obejrze (ten) film film nie wzbudzi oczekiwanego odzewu film trwa dwie godziny filmowiec filmowcy krc ostatnie kadry filmowa filmik filmografia filmolog filmoteka przemys filmowy sztuka filmowa adaptacja filmowa powieci studio filmowe festiwal filmowy klub filmowy tama filmowa miasteczko filmowe cieka dwikowa happy end chodzi do kina aktor/ aktorka aktorka otrzymaa Oscara za rol gwn gra gwn rol z filmu wycili cae kadry kadr kamera operator kaskader western kinematografia kinematograficzny kino sala kinowa kinoman repertuar kinowy
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" kinotka klpa konujejo montao filma kproducnt kprodkcija kratki/ ljubezenski/ otroki film letonji dobitnik oskarja monta montar montana miza montrati nadaljevnka najbolji film vseh asov napvednik naslovna vloga obdelva osvojiti pet Oskarjev ozvenje ozviti padla je prva klapa poflmati posnmati posnet po resnini zgodbi posntek posnti posteljni prizor prdpremira premira producnt prodkcija projkcija projicrati reja rerati reisr roman so filmali scenrij srija sinhronizcija skadrrati skrpt snemanje filma snemati film statrati statst/ statstka stranski igralec lger trler v filmu nastopajo znani zvezdniki vlga vojna drama vojni film viveti se v vlogo zbirka filmov zgodovina filma zveer bo premiera filma zvzdnica zvzdnik kinoteka klaps kocz monta filmu koproducent koprodukcja film krtkometraowy/ obyczajowy/ dla dzieci/ tegoroczny zdobywca Oscara monta montaysta st montaowy montowa serial najlepszy film wszech czasw zwiastun rola tytuowa obrbka zdoby pi Oskarw udwikowienie udwikowi pad pierwszy klaps sfilmowa nakrci oparty na faktach nagranie nagra scena kowa prapremiera premiera producent produkcja projekcja wywietla (film) reyseria reyserowa, wyreyserowa reyser sfilmowali powie scenariusz serial synchronizacja skadrowa skrypt zdjcia do filmu krci film statystowa statysta/ statystka aktor drugoplanowy szlagier, hit thriller w filmie wystpuj znani gwiazdorzy rola dramat wojenny film wojenny wczu si w rol kolekcja filmw historia filmu wieczorem odbdzie si premiera filmu gwiazda gwiazdor
86
87
5.2 KONKURSY I HAZARD

denarna nagrada druga nagrada gslo igra na sreo igralnica igralnika prestolnica igralnitvo industrija igralnitva izidi rebanja izrezavati/ izrezati kupon izroiti nagrado izrbanec izrbanka izrbati kdo bo reil to uganko? kdor bo prvi uganil, bo dobil nagrado knjina nagrada kranka krankar lahka uganka lepotna kraljica lepotno tekmovanje miss mokre majice nagrda nagraditi z izletom nagradna igra nagradno vpraanje nagrajnec nagrajevati z visokimi nagradami obinska nagrada objaviti izide obvestiti o nagradi odgovor s pripisom pravilni odgovor privlana nagrada pvonagrajnec rada reuje uganke rbus reevati krianke retev ruleta sra srne sudoku* teka uganka uganti uganiti uganko uganka ima ve reitev v urednitvu so izrebali dobitnike vpisati reitev v krianko za nagrado je dobil... rb rbanje rebanje dobitnikov rbati nagroda pienina druga nagroda haso gra hazardowa 1.salon gier 2. kasyno stolica hazardu hazard przemys hazardowy wyniki losowania wycina/ wyci kupon wrczy nagrod laureat, wylosowany laureatka, wylosowana wylosowa kto rozwie t zagadk? kto pierwszy zgadnie, ten zdobdzie nagrod nagroda ksikowa krzywka szaradzista atwa zagadka krlowa piknoci konkurs piknoci miss mokrego podkoszulka nagroda nagrodzi wycieczk konkurs z nagrodami pytanie konkursowe laureat nagradza wysokimi nagrodami nagroda publicznoci opublikowa wyniki powiadomi o nagrodzie odpowied z dopiskiem prawidowa odpowied atrakcyjna nagroda zdobywca pierwszej nagrody lubi rozwizywa zagadki rebus rozwizywa krzywki rozwizanie ruletka szczcie szczliwiec sudoku trudna zagadka zgadn rozwiza zagadk zagadka ma kilka rozwiza w redakcji wylosowali zwycizcw wpisa rozwizanie do krzywki w nagrod otrzyma... los losowanie losowanie zwycizcw losowa
88
5.3 TEATR
aranm biljetr dekorcija dotirati gledalie drma drama v petih dejanjih dramatrg dramaturgja drmski nodejnka garderba garderobr garderobrka gperek gledlec gledale gledalie dobro izpolnjuje svojo vlogo gledalen gledalika predstava gledalika sezona gledalki gledaliki festival igrati v gledaliu inscencija inscenrati inpicint intermdij izvigan igralec izvgati izvigvati kabart kabaretst komdija komedijnt kmik kostm kostumr kulsa kulor la lutkovno prizorie mm mnoini prizor nastopati na gledalikih deskah nastopati v spektaklu obnstvo obinstvo je stoje ploskalo der drski ogledati si spektakel osvetltev pantomma partr ploskanje prizr aranacja bileter dekoracja dotowa teatr dramat dramat w piciu aktach dramaturg dramaturgia dramatyczny jednoaktwka 1. szatnia 2. garderoba 1. szatniarz 2. garderobiany 1. szatniarka 2. garderobiana pajacyk, kukieka widz teatr teatr dobrze spenia swoj rol teatralny przedstawienie teatralne sezon teatralny teatralny festiwal teatralny gra w teatrze inscenizacja inscenizowa, zainscenizowa inspicjent intermedium wygwizdany aktor wygwizda wygwizdywa kabaret kabarecista, kabareciarz komedia komediant komik kostium kostiumograf kulisa kuluar loa scena marionetkowa mim scena zbiorowa wystpi na deskach teatru wystpi w spektaklu publiczno publiczno bia brawa na stojco scena dotyczcy sceny obejrze spektakl owietlenie pantomima parter aplauz, brawa scena /cz przedstawienia/
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" prizore proscnij pblika rekvizt repertoar gledalia scenerja scenogrf scenografja sk spektkel spustiti zaveso suflr suflrka epetlec epetlka epetlnica zaigrati prizor zakljuni prizor zavsa zavesa pade zavesa se dvigne znati vlogo na pamet viganje scena /miejsce/ proscenium publiczno rekwizyt repertuar teatru sceneria scenograf scenografia skecz spektakl opuci kurtyn sufler suflerka sufler suflerka budka suflera zagra scen scena kocowa kurtyna kurtyna opada kurtyna si podnosi zna rol na pami gwizdy
89
90
5.4 MUZYKA
akademija za glasbo akstika lbum lt avditrij balda bs basovski klju bbnar bobnarji bobnajo brati note celnka etrtnka dirignt dirigentska palica dirigrati dobrodelni koncert festival sodobne glasbe filharmonja glsba glsben glasbena ola glsbenica glsbenik intoncija iti na koncert izredno uspel koncert kitarst klasina glasba komorna glasba komponst koncrt koncrten koncertirala je e skoraj v vseh dravah koncertrati koncertna dvorana koncertna sezona lstvica ljudska glasba melodja mladi pevci in pevke napisati glasbo za film nastp nastpanje nastpati nastopil je odlien kitarist nastopti ne zna peti nta notcija der oditi z odra odpovedati koncert oktva orkster orkester je zaigral uverturo akademia muzyczna akustyka album alt audytorium ballada bas klucz basowy perkusista perkusici bbni czyta nuty caa nuta wiernuta dyrygent batuta dyrygowa koncert charytatywny festiwal muzyki wspczesnej filharmonia muzyka muzyczny szkoa muzyczna muzyczka muzyk intonacja i na koncert wyjtkowo udany koncert gitarzysta muzyka klasyczna muzyka kameralna kompozytor koncert koncertowy koncertowaa ju w niemal wszystkich krajach koncertowa sala koncertowa sezon koncertowy lista przebojw muzyka ludowa melodia modzi piewacy i piewaczki napisa muzyk do filmu wystp wystp wystpowa wystpi wietny gitarzysta wystpi nie umie piewa nuta notacja scena zej ze sceny odwoa koncert oktawa orkiestra orkiestra zagraa uwertur
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" orkestrlen orkstrski osmna pel je o ljubezni psem pti peti po notah pvec pvka plesna glasba pla polovnka posluati glasbo posluati pesmi poznati note predelva prirediti koncert refrn simfonini orkester skldba slva snemati album solst solstka solistko je spremljal znani pianist soprn stati sredi odra stopiti na oder estnajstnka tantime tn turnja uiti se peti uspnica violinski klju ve so mu pesmi s cigansko noto zabavna glasba zabbnati zvk orkiestrowy orkiestrowy semka piewa o mioci piosenka piewa piewa z nut piewak piewaczka muzyka taneczna pyta pnuta sucha muzyki sucha piosenek zna nuty przerbka /utworu/ zorganizowa koncert refren orkiestra symfoniczna utwr sawa nagrywa album solista solistka solistce akompaniowa znany pianista sopran sta na rodku sceny wej na scen szesnastka tantiemy ton turne uczy si piewa przebj klucz wiolinowy podobaj mu si piosenki z cygask nut muzyka rozrywkowa zabbni dwik
91
92
5.5 INSTRUMENTY MUZYCZNE

balaljka banjo bsklarint bben brenklo celsta ctre mbalo drmlja dde fagt flvta fleksaton* glasblo godlo gng gsle hrfa harmnika igrati na kitaro instrumentalst instrumentalstka kastanjta kitra klavr kntrafagt ksilofn lra ltnja mandolna marmba boa rgle rglice pvke peti ob spremljavi kitare pihlo prena flavta rg saksofn sedel je h klavirju strna strunska glasbila tamburn tmpan tpka tolklo tringel trobnta troblo tba udarjati na boben vibrafn vila violonlo baaajka banjo, bando klarnet basowy bben instrument strunowy szarpany czelesta cytra klawesyn drumla dudy fagot flet fleksaton instrument muzyczny instrument smyczkowy gong gle harfa harmonijka gra na gitarze instrumentalista instrumentalistka kastaniety gitara fortepian kontrafagot ksylofon lira lutnia mandolina marimba obj organy harmonijka ustna koty piewa przy akompaniamencie gitary instrument dty drewniany flet poprzeczny rg saksofon siedzia przy fortepianie struna instrumenty strunowe tamburyn kocio klawisz instrument perkusyjny trjkt trbka instrument dty blaszany tuba uderza/bi w bben wibrafon skrzypce wiolonczela
93
5.6 TANIEC
balt balten dsko diskotka doplsati druabni ples dunajski valek hiter ples hoditi na plesne vaje igrati za ples ljudski ples mazrka med plesom je z nogo udarjal ob tla najbolja plesalka v vasi naplsati se nauiti se plesati npleslec obiskovati plesno olo orientalski ples pari odhajajo na plesie pls pleslec plesalec vodi plesalko plesali so do jutra pleslka plsati plesati po prstih plsen plese plesna dvorana plesna figura plesna glasba plesni korak plesni uitelj plee e od otrokih let poasen ples plka polonza poplsati prijela sta se za roke in zaplesala prosil jo je, naj zaplee z njim prositi koga za ples prvi pari so e zaplesali rad plee rtem rmba smba spleslec spleslka swng tngo trebuni ples tvst vlek zaplsati balet baletowy dyskoteka dyskoteka 1. dotaczy 2. dokoczy taczy taniec towarzyski walc wiedeski szybki taniec chodzi na godziny taca gra do taca taniec ludowy mazurek w tacu uderza nogami o podog najlepsza tancerka na wsi nataczy si nauczy si taczy kto nie umie taczy uczszcza do szkoy taca taniec orientalny pary wychodz na parkiet taniec tancerz tancerz prowadzi tancerk taczyli do rana tancerka taczy taczy na palcach taneczny, dotyczcy taca parkiet sala taneczna figura taneczna muzyka taneczna krok taneczny instruktor taca taczy od dziecka wolny taniec polka polonez potaczy zapali si za rce i zataczyli /2 osoby/ prosi j, eby z nim zataczya prosi kogo do taca pierwsze pary ju zataczyy lubi taczy rytm rumba samba partner /w tacu/ partnerka /w tacu/ swing tango taniec brzucha twist walc zataczy
94
5.7 SZTUKA - POJCIA OGLNE

antka/ anten arhitektra/ arhitektnski avantgrda baren baroni oltar baroni slog bark bienle estetska vrednost futurzem/ futurstien gtika katalog razstave kp kipr/ kiprski kipriti kiprstvo kpec klasiczem likovna umetnica manierzem muzej moderne umetnosti ndrealzem noklasiczem obudovati antine kipe obutljivost umetnikov organizirati/ ogledati si razstavo postati umetnica pozna antika pznorenesnen razstva/ razstviti razstava bo prihodnji mesec razstava del znane umetnice realzem renesnsa/ renesnen retrika rokok/ rokokjski samostojna/ stalna razstava sedem svobodnih umetnosti slg screalzem sodobna umetnost srednji vek surrealizem umtnik/ umtnica umetnna umetnika galerija umetniki ut umetniko ime umetniko nadarjen umtnost umetnost zaradi umetnosti umetnostna smer umetnostna zgodovina ustvarjanje del v arhitekturi so vidni elementi gotike v fantu je nekaj umetnika antyk/ antyczny architektura/ architektoniczny awangarda barokowy barokowy otarz styl barokowy barok biennale warto estetyczna futuryzm/ futurystyczny gotyk katalog wystawy rzeba rzebiarz/ rzebiarski rzebi rzebiarstwo maa rzeba klasycyzm plastyczka manieryzm muzeum sztuki nowoczesnej nadrealizm neoklasycyzm podziwia antyczne rzeby wraliwo artystw organizowa/ obejrze wystaw zosta aktork pny antyk pnorenesansowy wystawa/ wystawi wystawa bdzie w przyszym miesicu wystawa dzie znanej artystki realizm renesans/ renesansowy retoryka rokoko/ rokokowy samodzielna/ staa wystawa siedem sztuk wyzwolonych styl socrealizm sztuka wspczesna redniowiecze surrealizm artysta/ artystka dzieo sztuki galeria sztuki zmys artystyczny pseudonim artystyczny uzdolniony artystycznie sztuka sztuka dla sztuki kierunek artystyczny historia sztuki tworzenie dzie w architekturze wida elementy gotyku w chopaku jest co z artysty
95
5.8 MALARSTWO
abstraktno slikarstvo akvarl akvarelst vtoportrt pi opi iz mehke dlake piek dal se je slikati dati sliko v okvir doslkati frska grfik grfika ilustrcija krajna lkovnik/ lkovnica mojster opia na sliki je kot iv narediti skico narsati naslkati obesiti sliko glje oljnata slika osprdje ozdje pltno po stenah visijo slike pokrjina/ pokrajnar porsati portrt/ portretrati/ portretst portret je obesil na steno portretiral ga je znani umetnik poslkati prersati risati na papir/ po fotografiji/ s svinnikom rsba skica z ogljem slika je tipien primer manirizma slika na steklu slika velike umetnike vrednosti slkanje slikr/ slikrka slikar je razstavil svoje ilustracije slikarji in drugi umetniki slikrna slikrski slikrstvo slikati na les/ po spominu slikati po spominu sliko je naslikal zelo znan slikar sneti sliko steno je krasila velika freska stojlo tihoten tihotje malarstwo abstrakcyjne akwarela akwarelista autoportret pdzel pdzel z mikkiego wkna pdzelek da si sportretowa obramowa obraz 1. dokoczy malowa 2. domalowa freska grafik grafika ilustracja pejza plastyk/ plastyczka mistrz pdzla na obrazie jest jak ywy naszkicowa narysowa namalowa powiesi obraz wgiel obraz olejny pierwszy plan to ptno na cianach wisz obrazy pejza/ pejzaysta porysowa portret/ portretowa/ portrecista powiesi portret na cianie portretowa go znany artysta pomalowa przerysowa rysowa na papierze/ ze zdjcia/ owkiem rysunek szkic wglem obraz jest typowym przykadem manieryzmu obraz na szkle obraz o wielkiej wartoci artystycznej malowanie malarz/ malarka malarz wystawi swoje ilustracje malarze i inni artyci malarnia malarski malarstwo malowa na drewnie/ z pamici malowa z pamici obraz namalowa bardzo znany malarz zdj obraz cian ozdabiaa dua/wielka freska stojak dotyczcy martwej natury martwa natura
96
5.9 FOTOGRAFIA
album slik bliskanje fleev bliskovna lu dal se je fotografirati diapozitv digitalna poveava digitalni fotoaparat dodatna baterija flter fl foto oprema fotogrf fotogrfien fotografja fotogrfinja fotografiranje pri umetni svetlobi fotografrati fotografirati z bliskavico fotogrfka fotografski atelje fotografski papir fotoreporterji so fotografirali grem k fotografu izostrtev kompozcija loljvost makro nain mt napolniti baterijo ngativ obutljivost ISO objektv optina poveava ostrna osvetltev polnlec pomnilnika kartica portretna fotografija posntek poveati sliko prilagoditi nastavitve pritrditi aparat na stativ ravnovesje beline shranjevanje fotografij sijj slka slkati stabilizacija slike statv svtlost irokokotni objektiv m tleobjektv temnca tiplo uinek rdeih oi album zdj bysk fleszy lampa byskowa zrobi sobie zdjcie slajd zoom cyfrowy aparat cyfrowy dodatkowa bateria filtr flesz, lampa byskowa akcesoria fotograficzne fotograf /mczyzna/ fotograficzny fotografia fotograf /kobieta/ fotografowanie przy sztucznym wietle fotografowa, sfotografowa fotografowa z lamp byskow fotograf /kobieta/ studio fotograficzne papier fotograficzny fotoreporterzy fotografowali id do fotografa zaostrzenie, wyostrzenie kompozycja rozdzielczo tryb makro papier matowy naadowa bateri negatyw czuo ISO obiektyw zoom optyczny ostro owietlenie adowarka karta pamici fotografia portretowa 1. zdjcie 2. ujcie powikszy zdjcie dostosowa ustawienia przymocowa aparat do statywu balans bieli przechowywanie zdj papier byszczcy 1. zdjcie 2. odbitka robi zdjcie/ zdjcia stabilizacja obrazu statyw jasno obiektyw szerokoktny szum teleobiektyw ciemnia matryca efekt czerwonych oczu
97
5.10 LITERATURA
akrstih anonimni avtor vtobiografja vtor avtor knjige je znan slovenski pisatelj avtorica ve kot tiridesetih knjig avtorske pravice vtorski avtorski honorar vtorstvo beletrstien beletrstika biografja biseri nae literature brlec brlka brti brati otrokom pravljice buljiti v knjige ciklus sonetov rni humor tica debela knjiga dejanje se godi v mestu dijak sploh ni odprl knjige domoljubna lirika eksperimentalni roman elegja pika grotska grotsken humr humorska izdja izdajtelj izdati knjigo izid knjige izpod peresa... izposoditi si knjigo v knjinici junk junkinja knjga knjiga bo izla v osmih jezikih knjiga ima pet poglavij knjiga ima tristo strani knjiga je zagledala beli dan knjiga se lepo bere knjiga zna vzbuditi bralevo zanimanje knjigrna knjigrnar knjen knjiven knjievna kritika knjivnost knjica knjini katalog akrostych anonimowy autor napisa autobiografi autor autorem ksiki jest znany soweski pisarz autorka ponad czterdziestu ksiek prawa autorskie autorski honorarium autorskie autorstwo beletrystyczny beletrystyka biografia pery naszej literatury czytelnik czytelniczka czyta czyta dzieciom bajki lcze nad ksikami cykl sonetw czarny humor szkic opasa ksika akcja rozgrywa si w miecie ucze nawet nie otworzy ksiki liryka patriotyczna powie eksperymentalna elegia epika groteska groteskowy humor humoreska wydanie wydawca wyda ksik wydanie ksiki spod pira... wypoyczy ksik w bibliotece bohater bohaterka ksika ksika wyjdzie/zostanie wydana w omiu jzykach ksika ma pi rozdziaw ksika ma trzysta stron ksika ujrzaa wiato dzienne ksika wietnie si czyta ksika potrafi wzbudzi zainteresowanie czytelnika ksigarnia ksigarz ksikowy literacki krytyka literacka literatura ksieczka katalog ksiekl
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" knjini molj knjini sejem knjinica ima mnogo bralcev kriminalni roman kritini realizem leposlvje lrika listati po knjigi literren literarna teorija literarna vrednost dela literarna vrsta literarni zgodovinar litert literatra ljubezenska lirika ljubezenski roman mladinski roman mojster peresa moralistina proza moralni nauk napisal je avtobiografijo narediti pogodbo z izdajateljem naslv nai baroni pisci niti ene njegove knjige niso ponatisnili obeenjaki humor da odpreti knjigo okus bralcev opisati zanimiv prizor perogrz/perogrzec psem psnik psnitvo pistelj pisatelj pie nov roman pisateljevnje pisateljevnje pisateljevo zadnje delo pisatelji in kritiki pisateljska domiljija pisteljstvo pisati pesmi pdpoglvje poezja poglvje predavanje o ruski knjievnosti prevesti roman pritegniti potencialne bralce prizor iz druinskega ivljenja promocija knjige prza prozik pustolovski roman razcvet literature recenzntka recenzja ml ksikowy targi ksiki biblioteka ma duo czytelnikw powie kryminalna realizm krytyczny literatura pikna, beletrystyka liryka wertowa ksik literacki teoria literatury warto literacka dziea rodzaj literacki historyk literatury literat literatura liryka miosna powie obyczajowa powie dla modziey mistrz pira proza moralistyczna mora napisa autobiografi zawrze umow z wydawc tytu nasi barokowi pisarze ani jedna jego ksika nie wysza drukiem wisielczy humor oda otworzy ksik gust(y) czytelnikw opisa ciekaw scen gryzipirek wiersz poeta poezja pisarz pisarz pisze now powie pisarka pisarstwo ostatnie dzieo pisarza pisarze i krytycy wyobrania pisarza pisarstwo pisa wiersze podrozdzia poezja rozdzia wykad o rosyjskiej literaturze przetumaczy powie przycign potencjalnych czytelnikw scena z ycia rodzinnego promocja ksiki proza prozaik powie przygodowa rozkwit literatury recenzentka recenzja
98
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" refleksivna lirika revlada oblike nad vsebino romn roman se dogaja v 19. stoletju roman v dveh delih roman z naslovom... romanopsec romanopsje romanopska romantina zgodba satra satrien sont sonetst tanka knjiga ti romani sestavljajo trilogijo trilogja tuja knjievnost vodilni motiv za svoj novi roman ie zalonika zahtevna knjiga zalba zalonk zalonika hia zalonki zalontvo zanimati se za literaturo zapreti knjigo zgodovina literature zgodovinski roman lostnica nr epna knjiga liryka refleksyjna przerost formy nad treci powie akcja powieci rozgrywa si w XIX wieku powie w dwch tomach powie pod tytuem... powieciopisarz powieciopisarstwo powieciopisarka romantyczna historia satyra satyryczny sonet sonecista cienka ksika (te) powieci tworz trylogi trylogia literatura zagraniczna motyw przewodni szuka wydawcy dla swojej nowej powieci wymagajca ksika wydawnictwo wydawca dom wydawniczy wydawniczy dziaalno wydawnicza interesowa si literatur zamkn ksik historia literatury powie historyczna elegia gatunek ksika kieszonkowa
99
100
5.11 ZWIERZTA DOMOWE

inla dlka dberman draiti psa grsti hrna hek igra izpustiti psa z verige jzbear labradrec ljanje ljati lastnk lovski pes mka maka epi na pei maka ima mlade maka mijavka/ prede manec m mi cvili mija luknja mka mkica mps morski praiek nagbnik nauvati psa natakniti psu nagobnik nemki ovar od dale se slii lajanje psov ovr ovrtnica ppiga psemski pasja razstava psma pastirju pomagata dva ovarja peljati psa na sprehod ps pes ga je ugrizel pes je mahal z repom psek pri hii imajo veliko mak psca/pska skrbeti za psa nvcer veterinr/ veterinrka veterinrstvo voditi psa na vrvici volk vzgajati psa zaljati zapeti psu ovratnico zavete szynszyla sier doberman drani psa gry pokarm chomik zabawka spuci psa z acucha jamnik labrador szczekanie, ujadanie szczeka waciciel pies myliwski kot, kotka kot wyleguje si na piecu kotka ma mode kot miauczy/ mruczy mieszaniec mysz mysz piszczy mysia dziura myszka myszeczka mops winka morska kaganiec szczu psa zaoy psu kaganiec owczarek niemiecki ujadanie psw sycha z daleka owczarek obroa papuga rasowy wystawa psw rasa pasterzowi pomagaj dwa owczarki wyprowadza psa na spacer pies pies go ugryz pies macha ogonem piesek w domu maj duo kotw suczka opiekowa si psem sznaucer weterynarz /mczyzna/, weterynarz /kobieta/ weterynaria prowadzi psa na smyczy wilczur tresowa psa zaszczeka zapi psu obro schronisko
101
1. Drevo in zvezda, nova zvona knjiga Tomaa Pengova Pengov pravi, da so za projekt naredili precej scenske glasbe. Ker ploa sama ne bi bila tako zanimiva, so se odloili e za izdajo knjige. V njej so besedila, glasba s ploe pa bo prinesla, kot bi temu lahko rekli, atmosfero za branje. Pesmi so recitirane, glasba pa loena od besedil. Pobudo za nastanek je dal urednik Rok Zavrtanik iz zalobe Sanje, kjer razvijajo zbirko zvonih knjig. Prav nenavadno je sliati pesem, kot je Danaja, ki jo Toma Pengov le recitira. Pri tej uspenici s prvenca Odpotovanja je glasba postala skorajda neloljiv del besedila, del celote. Pengov razlaga, da se je za to odloil nala, saj e loi glasbo in besedilo, to spet postane zanimivo ... na zelo poseben nain. To je zame nekoliko eksperimentalen projekt. Pogosto se mi dogaja, da mi glasba priklie besede, in obratno. Sicer pa na novem albumu eno pesem zapojem sam, drugo pa z Bogdano Herman. Ena je Tihe so njive, ki je bila narejena za film Kr Boa prajca, druga pa pesem, ki je bila narejena za knjigo Edvarda Goloba. (RDO: delo.si) 2. Evropski umetnostni razgledi Dvodelni program razstav, ki ga je italijanski kreator razstavnih uspenic Marco Goldin zasnoval za blinjo Vilo Manin (pod njegovo taktirko se v njej v dvotaktnem ritmu izmenjujejo projekti, namenjeni lokalnim temam, in tisti s iro vsebino iz sklopa Geografije Evrope), bo danes priel do razstavne inventure najzgodnejega fenomena nemkega ekspresionizma, skupine Die Brcke (Mostovi), ki so jo v Dresdnu ustanovili leta 1905, do leta 1913, ko je formalno razpadla, pa je v njej deloval niz pionirjev tega (ob fauvizmu) prvega evropskega izma, osrednjega z domicilom v germanskem prostoru. V vili pod splonim naslovom Ekspresionizem napovedujejo okoli sto eksponatov, izposojenih pri enem samem partnerju, berlinskem Muzeju Die Brcke, protagonisti skupine (tej sta se nekoliko pozneje na elu nemkega ekspresionizma pridruila e mnchenski Modri jezdec in berlinski krog) pa bodo sode po napovedih organizatorjev tako dobro predstavljeni, da bo posamezne sklope razstave mogoe doiveti tudi kot monografske. Plakat za prvo razstavo skupine v Dresdnu leta 1906 je ustvaril Bleyl, danes sicer najmanj znani ustanovni lan skupine, ki se je posveal predvsem grafinemu oblikovanju, v tistem letu sta se kolektivu pridruila e dva izrazita klasika ekspresionizma: Emil Nolde in Max Pechstein. Kot zadnji se mu je leta 1910 pridruil Otto Mller. (RDO: delo.si) 3. Poletje s papirjem na pesku: knjige na dopustu Kaj iz stvarne literature? Nekaj presenetljivega, pounega, zabavnega. Zgodovino o vsakdanjem ivljenju. Zanimivo je, recimo, na plai, ko si obkroen z vodo in razgaljenimi telesi, brati zgodovino telesne higiene Georgesa Vigarella z naslovom isto in umazano (zaloba *cf). V starodavnih asih je bila istoa telesa tudi istoa uma, kopalia, toplice, masae so bili med Rimljani prijetna in obvezna rutina. Potem je priel mraen srednji vek, ki se je neizmerno bal telesa, kaj ele vode. Viji sloji so se predajali le tako imenovani suhi prhi, kar je pomenilo, da so svoj telesni vonj prikrivali s tonami pudra. Najbolj cenjene obrtnice tistega asa so bile obiralke ui. Pri isti zalobi je pred leti izla tudi Etnologija spalnice Pascala Dibieja, zgodba o spalnih prostorih, od kamenodobnih jam do sodobnih spalnic. Rojevanje, umiranje, spolnost, sram, golota, zasebno, javno, rituali, obiaji vsa nevarna razmerja lovekovih intimnih obutij in misli odsevajo v postelji in okoli nje. O tem, da gre zgodovina skozi elodec, se lahko prepriate v knjigi Lakota in izobilje Massima Montanarija (*cf), ki je pripoved o hrani, o lakotah, ki so prizadele razlina obdobja, o izobilju prepolne mize. Veliko novega zvemo o vegetarijanstvu, o tem na primer, da so se Rimljani zelo udili in posmehovali severnjakom, ki so pojedli toliko mesa, o severnoafrikih Mavrih, ki uivali predvsem nezmleta presna ita in so bili pravi vegani. Izvemo lahko e, zakaj so imele uitne rastline, ki so rastle v zemlji, nijo vrednost kot hrana, ki je bila blie nebu, zakaj je veljalo, da je apetit znamenje plemenitosti, zakaj v mnogih kulturah e danes velja, da moki ni pravi dedec, e ne poje velikanske koliine mesa, in da velikanska obzidja, ki so jih neko gradili okoli mest, niso bila le obramba pred Turki, ampak tudi pred prestradanimi revei. (RDO: delo.si)
102
4. Gledalie Koper eprav je dananje Gledalie Koper uradno zaivelo ele januarja leta 2001, pa koprska gledalika tradicija sega nazaj v 15. stoletje. tevilni viri omenjajo koprsko gledalie e v stoletju, ko se je zael v umetnosti in miljenju nasploh prebujati novi vek, seveda pa je bil to tudi as oblasti Beneke republike, zato je bilo gledalie e italijansko. Svojo tradicijo je odrska umetnost nadaljevala tudi po asu, ko so predstave potekale zgolj v italijanini, gledalie pa je bilo privilegij plemiev in so bili meani od njih strogo loeni. V drugi polovici 19. stoletja je v Kopru delovala igralska druina, leta 1907 pa je skupina izobraencev ustanovila Dramski skup Istra, ki je nastopal predvsem po italnicah in prosvetnih drutvih. S prikljuitvijo italijanski dravi je po prvi svetovni vojni gledalika dejavnost v Kopru zamrla, ponovno pa se je zaela prebujati v zaetku 50. let z ustanovitvijo dveh polpoklicnih gledali (Slovensko ljudsko gledalie in Teatro del Popolo). Leta 1954 je Koper dobil prvo slovensko poklicno gledalie, a je njegova doba trajala le tri sezone in tako je e leta 1958 uradno zaprlo svoja vrata. Vendar pa so si ljubitelji gledali e naprej prizadevali za ustanovitev poklicnega gledalia in to je z letom 2001 tudi zaivelo ter tako po 44 letih znova spodbudilo razvoj tamkajnje poklicne gledalike dejavnosti. V petih sezonah so v koprskem gledaliu pripravili po pet gledalikih premier ter ob tem angairali ve kot 60 igralcev, plesalcev, glasbenikov, reiserjev in drugih sodelavcev. Predstavljali pa se niso le po slovenskih gledaliih, ampak so s predstavami gostovali tudi v zamejstvu in tujini. V sezono 2005/2006 je gledalie pod vodstvom direktorice Katje Pegan stopilo s tirimi lani, Borisom Cavazzo, Mojco Fatur, Gorazdom ilavcem in Ivom Babiem. Pod okriljem te zgodbe boste lahko spremljali novice o premierah in drugih novostih iz Gledalia Koper. (RDO: rtvslo.si) 5. Spoznajte glavne oskarjeve nominirance Veina jih je e prila v kinematografe, nekaj e ne. Veer pred podelitvijo oskarjev je zadnji as, da spoznamo letonje glavne nominirance. Ni prostora za starce (No Country For Old Men), Tekla bo kri (There Will Be Blood ), Pokora (Atonement), Michael Clayton in Juno so naslovi, ki imajo monost, da kot najbolji filmi osvojijo 80. podelitev prestinih amerikih filmskih nagrad. Kot glavni favorit za najbolji film se sicer omenja kriminalna drama Ni prostora za starce bratov Coen, a pretekla leta nas uijo, da veliki finale rad preseneti. Da boste laje izbrali svojega favorita in presojali o odloitvi kakih 5.800 lanov amerike filmske akademije, ki izbira zmagovalce, smo za vas pripravili predstavitev vseh petih filmov, ki se potegujejo za laskavi naslov najboljega filma. Rdea preproga se razgrne Filmska srenja se najbr e pripravlja na sprehod po rdei preprogi, ki jih bo popeljala do dvorane Kodak v Hollywoodu, kjer bodo v noi na ponedeljek, ob 2.00 po naem asu, zaeli podeljevati prve nagrade. Podelitev, ki ji je zaradi stavke scenaristov grozilo, da bo odpadla, bo povezoval Jon Stewart. Podelitev bo prenaala televizija ABC, ki bo za 30-sekundi oglas v ep pospravila 1,8 milijona dolarjev. Prav zaradi stavke scenaristov se podelitev oskarjev napoveduje kot eden osrednjih amerikih televizijskih dogodkov. (RDO: rtvslo.si)
103
6. NAUKA 6.1 POJCIA OGLNE

analza analizrati delati analizo dokz dokzati dokazovti dokumentrati druboslovje efkt eksperimnt/ eksperimentlen/ eksperimentrati eksperiment ni uspel epohalna iznajdba hipotza inovcija iskti izboljati tehnologijo izrpna analiza izmriti iznjdba iznajdtelj/ iznajdteljica iznajdljv izran izranati izsledki znanstvenih raziskav izm izumtelj kritina analiza laboratrij licnca merlnik mriti meritve so teorijo ovrgle/ potrdile mrjenje metda moderna tehnologija napaka pri merjenju naprdek naravoslovje nerazloljiv pojav odkrtelj odkrteljski odkrti odkrtje odkrvati opazovnje opazovanje z mikroskopom opazovti opisati pojav opraviti raziskavo ovrei tezo paranormalni pojav patnt analiza analizowa, przeanalizowa przeprowadzi analiz dowd udowodni udowadnia dokumentowa, udokumentowa nauki spoeczne efekt eksperyment/ eksperymentalny/ eksperymentowa eksperyment nie uda si epokowy wynalazek hipoteza innowacja szuka udoskonali technologi wyczerpujca analiza zmierzy 1. wynalazek 2. wynalezienie wynalazca /mczyzna/, wynalazca /kobieta/ pomysowy obliczenie, wyliczenie obliczy wyniki bada naukowych 1. wynalazek 2. wynalezienie wynalazca /mczyzna/, wynalazca /kobieta/ krytyczna analiza laboratorium licencja miernik mierzy, dokonywa pomiaru pomiary obaliy/potwierdziy teori pomiar metoda nowoczesna technologia bd pomiaru postp nauki przyrodnicze niewyjanione zjawisko odkrywca dotyczcy odkrycia lub odkrywcy odkry odkrycie odkrywa obserwacja obserwowa pod mikroskopem obserwowa opisa zjawisko przeprowadzi badanie/badania obali tez zjawisko paranormalne patent
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" patnten patentran patentrati pionr pionrski podpirati znanost podpreti tezo z argumenti podrobna analiza pojv pomriti popularizator znanosti posks potrdtev povezovati teorijo s prakso pregledovati statistike iz prejnjih let prepoved poskusov presenenje prevriti prijaviti izum primr priti do zakljuka prototp prototpski raziskan pojav raziskti raziskva raziskovlec/ raziskovlka raziskovlen raziskovalno sredie raziskovlski raziskovti razlga razlgati razloti razviti teorijo statstien statstika stoletje znanosti strokven strokovna literatura strokovnjk tehnologja tehnolki tehnoloki park teorja tst testrati tza teza in antiteza to je delo genialnega iznajditelja trdtev zakljek zaititi izum s patentom zbrati statistine podatke znnost znanstveni naslov znnstvenik/ znnstvenica znnstvenoraziskovlen patentowy opatentowany patentowa, opatentowa pionier pionierski wspiera nauk poprze tez argumentami szczegowa analiza zjawisko zmierzy popularyzator nauki dowiadczenie, prba, eksperyment potwierdzenie czy teori z praktyk przeglda statystyki z poprzednich lat zakaz prb/eksperymentw zaskoczenie sprawdzi, zweryfikowa zgosi wynalazek przykad doj do wniosku prototyp prototypowy zbadane zjawisko zbada badanie, badania badacz/ badaczka badawczy centrum bada badawczy bada wyjanienie wyjania wyjani rozwin teori statystyczny statystyka stulecie nauki specjalistyczny literatura specjalistyczna specjalista technologia technologiczny park technologiczny teoria test testowa, przetestowa teza teza i antyteza to dzieo genialnego wynalazcy twierdzenie wniosek chroni wynalazek patentem zebra dane statystyczne nauka tytu naukowy naukowiec /mczyzna/, naukowiec /kobieta/ naukowo-badawczy
104
105
6.2 ASTRONOMIA
abercija aflij asterod astronvt astronm astronomja astronomski observatorij atmosfra bela pritlikavka rna luknja degenirana zvezda delni mrk domnevni planet ekvtor enakonje glavni niz zvezda gravitcija gravitacijska konstanta gravitacijsko polje izstreliti satelit jesene Jupiter* juni teaj komt konstelcija kozmodrm kozmonvt krter Kuiperjev pas kvzar lastno gibanje Luna kroi okoli Zemlje Lunin mrk Mars* meglca Merkur* meter mk na nebu se je prikazal komet nadglave nadorjakinja* naravni satelit nebesna krogla/sfera nebesno telo nebo je posuto z zvezdami Neptun* nevtronska zvezda oddaljenost Lune od Zemlje rbita orbitlen orjkinja Osnje osvajati vesolje ozvzdje parsek* aberracja aphelium asteroida, planetoida astronauta astronom astronomia obserwatorium astronomiczne atmosfera biay karze czarna dziura gwiazda zdegenerowana czciowe zamienie planeta hipotetyczna rwnik rwnonoc cig gwny grawitacja staa grawitacji pole grawitacji wystrzeli satelit rwnonoc jesienna Jowisz biegun poudniowy kometa konstelacja kosmodrom kosmonauta krater pas Kuipera kwazar ruch wasny Ksiyc kry wok Ziemi zamienie Ksiyca Mars mgawica Merkury meteor zamienie na niebie pojawia si kometa zenit nadolbrzym naturalny satelita sfera niebieska ciao niebieskie niebo jest usiane gwiazdami Neptun gwiazda neutronowa odlego Ksiyca od Ziemi orbita orbitalny olbrzym /gwiazda/ Ukad Soneczny podbija kosmos gwiazdozbir parsek
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" plant planetren planetrij planten plinski velikan Pluton* podnoe poldnvnik pomlade popolni mrk pritlikavi planet prvi polet loveka v vesolje plzar rakta raketa je ponesla satelit raketno gorivo raketno izstrelie raketoplan je obkroil Zemljo rdei planet repatca rjava pritlikavka roj zvezd satelt Saturn* severni teaj skafnder sonce je v nadglaviu sonni mrk sborbitlen spernva svetlobno leto svetlobno onesnaenje teorija mirujoega stanja tirna hitrost toka na nebu ubena hitrost umetni satelit Uran* Venera* vesoljci so pristali na Luni veslje vesljec vesoljska kapsula vesoljska postaja vesoljska sonda vesoljski odpadki vesoljski prostor vesoljski sprehod vesoljsko plovilo vesolska ladja vstopati v atmosfero zemeljska orbita Zemlja kroi okoli Sonca zvzda zvezdr zvezdrna zvzdast zvezdna kopica planeta planetarny planetarium planetarny olbrzym gazowy Pluton nadir poudnik rwnonoc wiosenna cakowite zamienie planeta karowata pierwszy lot czowieka w kosmos pulsar rakieta rakieta wyniosa satelit paliwo rakietowe kosmodrom wahadowiec okry Ziemi czerwona planeta kometa brzowy karze rj gwiazd satelita Saturn biegun pnocny skafander soce znajduje si w zenicie zamienie Soca suborbitalny supernowa rok wietlny zanieczyszczenie wietlne teoria stanu stacjonarnego prdko orbitalna punkt na niebie prdko ucieczki sztuczny satelita Uran Wenus astronauci wyldowali na Ksiycu kosmos, wszechwiat kosmonauta, astronauta kapsua kosmiczna stacja kosmiczna sonda kosmiczna mieci kosmiczne przestrze kosmiczna spacer kosmiczny statek kosmiczny statek kosmiczny wchodzi w atmosfer orbita ziemska Ziemia kry wok Soca gwiazda astrolog planetarium gwiadzisty gromada gwiazd
106
107
6.3 FIZYKA
akcelertor ntimatrija atm atom v vzbujenem stanju atmski barionsko tevilo bozon* s etrta dimenzija delni tlak dimenzja dolna energja fazna hitrost fermion* fzik fzika fiziklen frekvnca gibalna koliina gbanje gostta hitrst hitrostna krivulja hladna fuzija jedro atoma kinetina energija kotna hitrost kvantna mehanika Lorentzov faktor mirovna masa nadzvona hitrost nevtrn nevtrnski nihlo nhanje notranja energija nuklen pln plini, tekoine in trdne snovi pospek pospeevlnik potencialna energija povprena hitrost povrinska napetost pravilo desne roke precesja pritsk prosta energija prosti pad protn razsnost sevalni tok sla snv akcelerator antymateria atom atom wzbudzony atomowy liczba barionowa bozon czas czwarty wymiar cinienie czstkowe wymiar dugo energia prdko fazowa fermion fizyk fizyka fizyczny czstotliwo pd ruch gsto prdko krzywa prdkoci zimna fuzja jdro atomu energia kinetyczna prdko ktowa mechanika kwantowa czynnik Lorentza masa spoczynku prdko naddwikowa neutron neutronowy wahado drganie energia wewntrzna nukleon gaz gazy, pyny i ciaa stae przyspieszenie akcelerator energia potencjalna rednia prdko napicie powierzchniowe regua prawej rki precesja cinienie energia swobodna swobodny spadek proton wymiar strumie promieniowania sia materia
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" sobna temperatura spraviti telo v gibanje sproati toploto svetlobna hitrost svetlobni tok temperatra teorija relativnosti teorija vsega termodinamski sistem tlk tlak naraa tlak pada tokasto telo toplta trdnna/trdna snov trnje trrazsnost vkuum vkuumski vl valovnje valovti valven valovna dolina valovna enaba valovna funkcija vektorska koliina veliki pok viskznost vrele vrtnje zakon o ohranitvi energije zgradba atoma zrani pritisk zrani tlak temperatura pokojowa wprawi ciao w ruch uwalnia ciepo prdko wiata strumie wiata temperatura teoria wzgldnoci teoria wszystkiego ukad termodynamiczny cinienie cinienie ronie cinienie spada punkt materialny ciepo ciao stae tarcie trjwymiarowo prnia prniowy fala falowanie falowa falowy dugo fali rwnanie falowe funkcja falowa wielko wektorowa Wielki Wybuch lepko temperatura wrzenia obrt zasada zachowania energii budowa atomu cinienie powietrza cinienie powietrza
108
109
6.4 OPTYKA
absrpcija kromtien albedo* apertra astigmtien brva daljnogld difrkcija disperzija svetlobe drobnogld drobnoglden elektronski mikroskop ftamorgna geometrijska optika gledati z daljnogledom gore gorina razdalja hitrost svetlobe holografja horiznt interfernca iti k optiku po oala izostrti lser lserski la loljvost lom svetlobe lomni kolinik lomni zakon lpa mikroskp mikroskpski natakniti oala navidezna slika nositi oala objektv ola oala so se mu orosila odbti (se) odbj odbojni kot ogledlo okulr okvir za oala opazovani predmet ptien optina gostota optina napaka optina os optina prevara/iluzija optini pojavi ptik ptika paralksa pogledati skozi daljnogled absorpcja achromatyczny albedo apertura astygmatyczny barwa, kolor 1. lornetka 2. teleskop dyfrakcja rozszczepienie wiata mikroskop mikroskopowy mikroskop elektronowy fatamorgana optyka geometryczna patrze przez lornetk ognisko ogniskowa prdko wiata holografia horyzont interferencja i do optyka po okulary zaostrzy laser laserowy soczewka rozdzielczo zaamanie wiata wspczynnik zaamania prawo zaamania lupa mikroskop mikroskopowy zaoy okulary obraz pozorny nosi okulary obiektyw okulary okulary mu zaparoway odbi (si) odbicie kt odbicia lustro okular oprawka do okularw przedmiot obserwowany optyczny gsto optyczna bd optyczny o optyczna zudzenie optyczne zjawiska optyczne optyk optyka paralaksa popatrze przez lornetk
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" polarizcija poveana slika poveevalno steklo przma razprailna lea realna slika snca spanje sneti oala spkter steklo odbija arke svetlba svetlobni izvir svetlobni tok tleobjektv ukln uklonska mreica uporabljati laser za merjenje razdalj valovna fronta zbiralna lea zorni kot zorno polje zrclo rek polaryzacja powikszone zdjcie szko powikszajce pryzmat soczewka rozpraszajca obraz rzeczywisty cie rozpraszanie wiata zdj okulary widmo optyczne soce odbija promienie wiato rdo wiata strumie wietlny teleobiektyw dyfrakcja siatka dyfrakcyjna stosowa laser do pomiaru odlegoci czoo fali soczewka skupiajca kt widzenia pole widzenia zwierciado, lustro promie
110
111
6.5 CHEMIA
alkimja alpka askorbinska kislina atomska masa/tea atomski polmer atomsko tevilo bza bokemja burna reakcija butn butanl citronova kislina elektrolza emulgtor emlzija, emulzja etanl fazni prehod frmula fosforna kislina in ionizcija ionska vez inski izotp izotpski izparilna toplota jeklenka za butan karbont kataliztor kmien kemini element kemja kemijska enaba kemijska reakcija kemjski kemijski simbol kislna kisline in lugi klorovodikova kislina kovna kristl kristlek kristlen lg metn metanl metilni alkohol mlena kislina ml molarna koncentracija molkula nedeljivi delec nkovna ogljikov dioksid ogljikov diosulfid ogljikovodk alchemia alpaka kwas askorbinowy masa atomowa promie atomowy liczba atomowa zasada biochemia burzliwa reakcja butan butanol kwas cytrynowy elektroliza emulgator emulsja etanol przemiana fazowa wzr kwas fosforowy jon jonizacja wizanie jonowe jonowy izotop izotopowy ciepo parowania butla gazowa wglan katalizator chemiczny pierwiastek chemia rwnanie chemiczne reakcja chemiczna chemiczny symbol chemiczny kwas kwasy i ugi kwas solny metal kryszta krysztalik krystaliczny ug metan metanol alkohol metylowy kwas mleczny mol stenie molowe molekua niepodzielna czstka niemetal dwutlenek wgla dwusiarczek wgla wglowodr
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" oksd oksidcija oksidnt organska kemija organska spojina periodni sistem elementov plemenita kovina plkovna potek reakcije propn razpd raztopna raztopina soli v vodi sintza sl solna kislina spojna sublimcija teke kovina toplogredni plin trojna toka uranovi izotopi vda vodna para zltina, zlitna lahtni plin veplova kislina tlenek utlenianie utleniacz chemia organiczna zwizek organiczny ukad okresowy pierwiastkw metal szlachetny pmetal przebieg reakcji propan rozpad roztwr roztwr soli w wodzie synteza sl kwas solny zwizek chemiczny sublimacja metal ciki gaz cieplarniany punkt potrjny izotopy uranu woda para wodna stop gaz szlachetny kwas siarkowy
112
113
6.6 MATEMATYKA
algbra algebrien aritmtika celo tevilo deltelj delti deliti dvajset s pet deljnec deljnje diferencialna enaba druga potenca dvotevilno tevilo enaba prve stopnje enaba z eno neznanko fnkcija iks minus ipsilon imaginarno tevilo imenovlec iracionalno tevilo izraunati potenco kolnik kombinatrika korn kornjenje krajati ulomek kvadratna enaba kvadratna funkcija kvcient liho tevilo linearna funkcija lgika matemtiarka matemtien matematini obrazec matemtik matemtika mnus minus pet mnonje mnica mnoti mnoiti s pet narediti napako pri setevanju nepravi ulomek nesknnost nla nita potenca odsttek odtvanje odtvati odtevati od sto odtsoek odvd okrajati ulomek pet minus tri je dve Pitagorov izrek algebra algebraiczny arytmetyka liczba cakowita dzielnik dzieli dzieli dwadziecia przez pi dzielna dzielenie rwnanie rniczkowe druga potga liczba dwucyfrowa rwnanie pierwszego stopnia rwnanie z jedn niewiadom funkcja iks minus igrek liczba zespolona mianownik liczba niewymierna obliczy potg iloraz kombinatoryka pierwiastek pierwiastkowanie skraca uamek rwnanie kwadratowe funkcja kwadratowa iloraz liczba nieparzysta funkcja liniowa logika matematyczka matematyczny wzr matematyczny matematyk matematyka minus minus pi (-5) mnoenie zbir mnoy mnoy przez pi popeni bd przy dodawaniu uamek niewaciwy nieskoczono zero potga zerowa procent odejmowanie odejmowa odejmowa od stu promil pochodna skrci uamek pi minus trzy rwna si dwa twierdzenie Pitagorasa
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" pls plus deljeno z minus je minus pdmnica potnca potencranje potencrati prtevlo preranati pripisati nilo prodkt produkt dveh tevil promle racionalno tevilo ranati raunati na pamet raunati na prste razlka realno tevilo reiti enabo setvanje setvati setvek skupni imenovalec soda funkcija sodo tevilo tevec in imenovalec ulomka tevlka tevlo tevilo deljivo z dve tevilo s tremi tevilkami Talesov izrek teorija tevil tri tiso petsto je okroglo tevilo trigonometrina funkcija ulmek zmnoti znak minus izraa odtevanje znak za odtevanje plus plus dzielony przez minus rwna si minus podzbir potga potgowanie potgowa liczba pierwsza przeliczy dopisa zero iloczyn iloczyn dwch liczb promil liczba wymierna liczy liczy w pamici liczy na palcach rnica liczba rzeczywista rozwizywa rwnanie dodawanie dodawa suma wsplny mianownik funkcja parzysta liczba parzysta licznik i mianownik uamka cyfra liczba liczba podzielna przez dwa trzycyfrowa liczba twierdzenie Talesa teoria liczb trzy tysice piset to okrga liczba funkcja trygonometryczna uamek pomnoy znak minus wyraa odejmowanie znak odejmowania
114
115
6.7 GEOMETRIA
etveroktnik etverostrn ta daljca deltod diagonla enakostrnien evklidska geometrija geometrja geometrijski lik hiprbola izraunal je vse kote izraunati ploino kvadrata kt kotomr krivlja krg krgla krnica kvadrt mnogoktnik narisati kvadrat notranji kot obsg ortana kronica os vrtenja osnovni pojmi iz geometrije ostri kot ostrokotni trikotnik polider plkrnica polmr pravi kot pravoktnik pravoktnost prmica prostornna prostorska geometrija ravnlo ravnna risati krog s estilom rmb stec stnica stranca estlo tangnta tetva toka lei na premici trapz trapezna ploa trapezod triktnik vlj vrtana kronica vzpordnost czworokt czworobok linia odcinek deltoid przektna rwnoboczny geometria euklidesowa geometria figura geometryczna hiperbola obliczy wszystkie kty obliczy pole kwadratu kt ktomierz krzywa koo kula okrg kwadrat wielokt narysowa kwadrat kt wewntrzny obwd okrg opisany o obrotu podstawowe pojcia geometryczne kt ostry trjkt ostroktny wielocian pokrg promie kt prosty prostokt prostopado prosta objto stereometria linijka paszczyzna rysowa cyrklem koo romb stoek krzywa stokowa bok cyrkiel styczna ciciwa punkt ley na prostej trapez pole trapezu trapezoid trjkt walec okrg wpisany rwnolego
116
6.8 FILOZOFIA
absolutni duh agnosticzem antitza antropocentrzem aristotelzem ataraksja avgutinzem vtogenza bstvo dh da duevna umirjenost dvm go eksistnca emprien empirina metoda esttika filozf filozofja filozofrati filozofska smer filozfski formalzem hipottien idja individualzem racionalzem jz kategorini imperativ kriticzem matrija metafzika mslec mislim, torej sem miljnje nalo nirvna pjem razm resnca sholstika simbl spoznnje stvrnost svetovni nazor svobda svobodna volja svobodomselnost svobodomslec m univerzalzem utilitarzem utopja vlja duch absolutny agnostycyzm antyteza antropocentryzm arystotelyzm ataraksja augustynizm autogeneza istota duch dusza spokj ducha wtpliwo ego istnienie, egzystencja empiryczny metoda empiryczna estetyka filozof filozofia filozofowa kierunek filozoficzny filozoficzny formalizm hipotetyczny idea indywidualizm irracjonalizm ja imperatyw kategoryczny krytycyzm materia metafizyka myliciel myl, wic jestem mylenie zasada nirwana pojcie rozum prawda scholastyka symbol poznanie rzeczywisto wiatopogld wolno wolna wola wolnomylicielstwo wolnomyliciel umys uniwersalizm utylitaryzm utopia wola
117
6.9 JZYKOZNAWSTWO
abecda aglutincija alofn alomrf antonm apostrf arhazem artikulcija besda beseda z ve pomeni besden bogatiti jezik z novimi izrazi ka dati besede v narekovaj dialkt druina jezikov dvpje etimologja evfemzem filologja fonm fontika fonologja frza frazeologja gibljivi akcent grafm homonm idim idiomtika interpnkcija izgovrjati izgvor izgovorti izrz izrziti jr jzik jezik se razvija jezik se spreminja jezikoslvje jezikven jezikovne napake klicj konnca leksm lksika manjlnica materni jezik monoftng monoftongizcija morfm morfologja na koncu stavka stoji vpraaj nagls alfabet aglutynacja alofon alomorf antonim apostrof archaizm artykulacja sowo, wyraz sowo wieloznaczne sowny wzbogaca jzyk nowymi wyrazami litera uj sowa w cudzysw dialekt rodzina jzykowa dwukropek etymologia eufemizm filologia fonem fonetyka fonologia fraza frazeologia akcent ruchomy grafem homonim idiom idiomatyka interpunkcja wymawia wymowa wymwi wyraz wyrazi jer jzyk jzyk si rozwija jzyk si zmienia jzykoznawstwo jzykowy bdy jzykowe wykrzyknik kocwka leksem leksyka, sownictwo zdrobnienie jzyk macierzysty monoftong monoftongizacja morfem morfologia na kocu zdania stoi pytajnik akcent
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" narediti piko na koncu stavka narekovj neologzem nsklonljv nita konnica oblikovati stavek oklepj oznaiti s tremi pikami palatalizcija pka pdpje pomn povnica poudrek poudrjati pravops pravopisni slovar premini naglas prevajati iz slovanskih jezikov prtipomnka rkcija samoglsnik semntika sestavljati slovar sinonm sintksa/skldnja sklanjtev sklnjati slovr slovar ima sto tiso besed slovar tujk soglsnik spomnka stalni naglas stvek stl stilstika svetovni jezik tezvrus trpje tuji jezik univerbizcija ustvarjati nove besede zus valnca vpraj vulgarzem zadnja rka abecede postawi kropk na kocu zdania cudzysw neologizm nieodmienny kocwka zerowa utworzy zdanie nawias oznaczy trzema kropkami palatalizacja kropka rednik znaczenie ukonik akcent akcentowa ortografia sownik ortograficzny akcent ruchomy tumaczy z jzykw sowiaskich antonim rekcja samogoska semantyka pisa sownik synonim skadnia odmiana odmienia sownik sownik liczy sto tysicy hase sownik wyrazw obcych spgoska synonim akcent stay zdanie styl stylistyka jzyk wiatowy tezaurus wielokropek jzyk obcy uniwerbizacja tworzy nowe sowa uzus walencja pytajnik wulgaryzm ostatnia litera alfabetu
118
119
6.10 GRAMATYKA
besedna vrsta brezosebna glagolska oblika dajlnik/dtiv deklincija delnik deskriptivna/primerjalna gramatika doloiti zaimku spol dovrni glagol dul dvojna ednna gnitiv/ rodlnik glgol glagolski nain glagolski vid glavni/vrstilni tevnik gramtika historina gramatika imenovlnik/ nminativ nfinitiv/ndolnik interjkcija kazalni/ vpraalni/ svojilnizaimek konjugcija lkativ/mstnik mdmet mnona moki/ enski/ srednji spol nepravilni glagoli ordnik osbek peti sklon pogojni naklon povdek povedni naklon povratni osebni zaimek predikt prdlog prdmet pretklik pridvnik prihdnjik prislv prislovno doloilo asa/ kraja/ naina/ vzroka samostalnik srednjega spola sednjik skln slvnica slovnine kategorije slovnini spol stavni len subjkt tolnik tpnik tvrnik velelni naklon vznik cz mowy bezosobowa forma czasownika celownik deklinacja imiesw gramatyka opisowa/ konfrontatywna okreli rodzaj zaimka czasownik dokonany liczba podwjna liczba podwjna liczba pojedyncza dopeniacz czasownik strona aspekt czasownika liczebnik gwny/ porzdkowy gramatyka gramatyka historyczna mianownik bezokolicznik wykrzyknik zaimek wskazujcy/ pytajcy/ dzierawczy koniugacja miejscownik wykrzyknik /cz mowy/ liczba mnoga rodzaj mski/ eski/ nijaki czasowniki nieregularne narzdnik podmiot pity przypadek tryb przypuszczajcy orzeczenie tryb oznajmujcy zaimek zwrotny orzeczenie przyimek dopenienie czas przeszy przymiotnik czas przyszy przyswek okolicznik czasu/ miejsca/ sposobu/ przyczyny rzeczownik rodzaju nijakiego czas teraniejszy przypadek gramatyka kategorie gramatyczne rodzaj gramatyczny cz zdania podmiot biernik strona bierna strona czynna tryb rozkazujcy spjnik
120
6.11 GENETYKA
analizirati gene bazni par clica ciljanje genov dedovnje, ddovanje dedovti evolcija gn gentien gentik gentika genetska bolezen gentski genetski material genetski zdrs genetski zemljevid genetsko inenirstvo genom* genotp gensko spremenjeni organizem klon* kloniranje* klonirati* kromosm matina celica molkula mutacija genov naravni izbor nekatere lastnosti se dedujejo ribonukleinska kislina ribosm zapisan v genih analizowa geny para zasad komrka celowanie genowe dziedziczenie dziedziczy ewolucja gen genetyk genetyk genetyka choroba genetycza genetyczny materia genetyczny dryf genetyczny mapa genetyczna inynieria genetyczna genom genotyp organizm zmodyfikowany genetycznie klon klonowanie klonowa chromosom komrka macierzysta molekua mutacja genw selekcja naturalna niektre cechy s dziedziczne kwas rybonukleinowy rybosom zapisany w genach
121
FRAGMENTY TEKSTW PRASOWYCH: 1. Obroast Sonev mrk tudi nad Slovenijo Jutri bo v Evropi, Afriki, na Blinjem vzhodu in v Aziji mogoe opazovati obroast Sonev mrk, pri katerem se nebo ne stemni popolnoma. Pri obeh pojavih so Zemlja, Luna in Sonce popolnoma poravnani, vendar je Luna pri obroastem blizu najveje oddaljenosti od Zemlje. Njena ploskev tako ni dovolj velika, da bi popolnoma pokrila Sonce, zato se vidi obro sonne svetlobe okoli Lune. Opazovanje tudi na Preernovem trgu v Ljubljani Nad Slovenijo se bo mrk zael nekaj minut pred 10. uro, ob 11.15 pa bo Luna prekrila nekaj ve kot 60 odstotkov Soneve ploskve. Mrk bo trajal do 12.38. Ustvarjalno astronomsko drutvo bo na Preernovem trgu v Ljubljani pripravilo predavanja in postavilo osem teleskopov, s katerimi bodo lahko obiskovalci opazovali mrk. Naslednji mrk leta bo 2006 To bo etrti kolobarjasti Sonev mrk v 21. stoletju. Naslednji popolni Sonev mrk bo 29. marca 2006, viden pa bo v ekvatorialni zahodni Afriki, Sahari, zahodnem Sredozemlju, Turiji in Rusiji. (RDO: rtvslo.si) 2. Znanstveniki odkrili delce, hitreje od svetlobe Nevtrini, delci z zelo majhno maso, lahko potujejo hitreje od svetlobe, so odkrili znanstveniki Evropskega centra za jedrske raziskave (Cern) v enevi. Ta ugotovitev bi lahko zamajala enega izmed temeljnih stebrov fizike, teorijo Alberta Einsteina, da ni ne potuje hitreje od svetlobe. Na podlagi treh let merjenj so znanstveniki ugotovili, da nevtrini na razdalji 730 kilometrov med Cernom v enevi v vici in laboratorijem v Gran Sassu v Italiji potujejo 60 nanosekund hitreje od svetlobe. Svetlobna hitrost je konna omejitev hitrosti v vesolju in veina moderne fizike je odvisna od Einsteinove ideje iz teorije relativnosti, da je ni ne presee Znanstveniki so izvedli na tisoe poskusov, da bi jo izmerili e natanneje, in noben izmed njih ni nikoli pokazal, da bi kaken delek potoval ez to mejo. Ereditato in njegovi kolegi so v treh letih izvajali eksperiment, ki nakazuje, da to lahko storijo nevtrini, delci, ki jih je ve vrst in spontano prehajajo iz ene vrste v drugo. Med izvajanjem tega poskusa so raziskovalci opazili, da so delci to pot prepotovali nekaj milijardink sekunde hitreje kot svetloba. Potovalni as nevtrinov so izmerili nekaj 15.000-krat in dosegli raven statistine pomembnosti, ki v znanstvenih krogih teje kot formalno odkritje. (RDO: rtvslo.si)
122
3. Politina opredeljenost povezana z mogansko strukturo Leviarji naj bi imeli bolje razvit predel moganov, povezan z odloanjem, medtem ko se "desniarski" mogani bolje izkaejo na predelu ustvovanja. Takni so namre izsledki znanstvenega poskusa, ki so ga izvedli na Intitutu za kognitivno nevroznanost na londonskem University Collegeu. Skupina znanstvenikov pod vodstvom nevrologa Gerainta Reesa je izbrala 90 mlajih oseb, ki so sami sebe opredelili kot "zelo liberalne" ali "zelo konservativne" ter jih podvrgla magnetni resonanci moganov. Raziskovalci so obe opredelitvi povezali tudi z desniarstvom in leviarstvom. Znanstveniki trdijo, da so nali visoko korelacijo med politinim preprianjem in debelino plasti sivih celic na dveh moganskih predelih, t. i. amigdalo ter sprednjo cingulatno skorjo. Sprednja cingulatna skorja je povezana s procesi odloanja, e posebej na podlagi izbire med nasprotujoimi si informacijami. Splona elektrina aktivnost na predelu je bila pri leviarjih v preseku precej vija kot pri desniarjih. Po drugi strani pa je konzervativni oz. desniarski del testirancev prikazal poveano koliino t. i. sive snovi oziroma sivih celic na amigdali - predelu, povezanem s obdelavo ustev. (RDO: rtvslo.si) 4. Z genskim ineniringom nad komarje in mrzlico Komarji prenaajo bolezni, ki terjajo veliko lovekih rtev, zato znanstveniki iejo naine, kako omejiti njihovo razmnoevanje. Dobre rezultate kae sterilizacija. Od maja do oktobra so raziskovalci z Oxforda na Kajmanskih otokih v naravo spuali prve sterilizirane samce komarjev in do avgusta se je populacija komarjev zmanjala za 80 odstotkov. Komarjem so odvzeli monost reprodukcije, zato samice po parjenju ne morejo imeti potomcev. Tako elijo skriti populacijo teh insektov, ki prenaajo bolezni - malarijo in na Kajmanskih otokih predvsem mrzlico dengo. Bolezen na ljudi sicer prenesejo le samice, ki pijejo loveko kri. Mutirani gen se ne more prenaati Ker se elijo izgoniti negativnim vplivom uporabe keminih preparatov za unievanje prevelikega tevila komarjev, raziskovalci iejo drugane monosti, kako omejiti okube. Mutirani gen se zaradi sterilnosti samcev ne more prenaati na potomce, zato raziskovalci zagotavljajo, da njihov poseg ne bo imel dolgotrajnega vpliva na okolje. (RDO: rtvslo.si) 4. Odkrili Zemlji zelo podoben planet Ameriki znanstveniki so odkrili planet zunaj naega osonja, ki bi bil lahko primeren za ivljenje, razmere na njem so relativno podobne Zemlji: podobna gravitacija, velika monost vode. Amerika vesoljska agencija Nasa je v sredo sporoila, da so astronomi univerze v Kaliforniji odkrili planet, na povrju katerega bi bila lahko tekoa voda. Planet, ki so ga poimenovali Gliese 581g, je precej podoben Zemlji. Ugotovitve o novem planetu so bile objavljene v reviji Astrophysical Journal, v sredo pa jih je objavil sklad National Science Foundation. Planet kroi okoli zvezde Gliese 581, ki je 20 svetlobnih let oddaljena od Zemlje in lei v ozvezdju tehtnice. Zvezdo obkroi v 37 dneh in lei v pasu, ki omogoa obstoj tekoe vode, kar bi bilo primerno za razvoj ivljenja. Je okoli od 20 do 40 odstotkov veji od Zemlje, njegova masa pa je enaka od tri- do tirikratni masi Zemlje. Povprena temperatura na verjetno skalnatem povrju je od 31 do 12 stopinj pod nilo, vendar pa bi dejanske temperature lahko segale od izredno visokih na strani, ki je obrnjena proti zvezdi, do izredno nizkih na senni strani, je povedal eden izmed odkriteljev Steven Vogt z univerze Kalifornija v Santa Cruzu. (RDO: rtvslo.si)
123
5. Za e ve idej, ki spreminjajo svet ... Po besedah direktorja Slovenske znanstvene fundacije Edvarda Kobala je njihov cilj predstaviti znanost in raziskovalce razlinim starostnim skupinam. V Cankarjevem domu bodo lahko tako obiskovalci znanost spoznavali na razlinih predavanjih, delavnicah, dogodkih, simpozijih in v eksperimentalnih laboratorijih. Pri veini dejavnosti je mogoe tudi dejavno sodelovanje pri eksperimentiranju, merjenju ali doloanju uporabnosti doloenega znanstvenega rezultata ali ugotovitve. Letonji festival so si po Kobalovih besedah zamislili kot raziskovalno postajo za ideje. Sestavljalo jo bo pet laboratorijev, in sicer laboratorij idej, laboratorij eksperimentov, laboratorij meritev in laboratorij novih izdelkov. Letonja zanimiva novost je laboratorij znanosti v kulinariki, kjer bo na zanimiv nain znanost povezana s pripravo hrane in pijae. Vsak festivalski dan je posveen enemu od velikih raziskovalcev slovenskega prostora. Prvi dan je posveen izjemnemu prouevalcu jezikov in piscu prve znanstvene slovnice slovenskega jezika Jerneju Kopitarju. Sreda bo potekala v znamenju Ivana Bolleta, prouevalca gojenja sviloprejk, rastlinskih bolezni in kodljivcev, etrtek pa so posvetili pionirki medicinske mikrobiologije in parazitologije na Slovenskem Milici Valentini - Petrovi. (RDO: rtvslo.si) 6. Nobelova nagrada za najtanjo in najmonejo snov Nobelovo nagrado za fiziko si znanstvenika z ruskimi koreninami Andre Geim in Kostja Novoselov delita za odkritje proizvodnega procesa, ki dokazuje, da bi lahko grafen nadomestil silicij pri pripravi elektronskih naprav. Znanstvenika z britanske univerze v Manchestru sta pionirja pri raziskovanju dvodimenzionalnega ogljikovega kristala grafena, ki je v debelini atoma. Je najtanja in najmoneja poznana snov, ki je skoraj popolnoma prozorna. Zanj je znailna tudi dobra elektrina in toplotna prevodnost, prav tako je popolnoma neprepusten za pline. Grafen se trenutno uporablja predvsem v raziskovalne namene, za raziskovanje osnovnih kvantnih pojavov, do katerih pride, e so elektroni ujeti v dvodimenzionalno tanko plast. Material ima tevilne zanimive lastnosti, ki bi v prihodnje lahko vodile v razline aplikacije. Ima dobre mehanske lastnosti (se ne pretrga), zato bi bil koristen kot konstrukcijski material za ojaitve in podobno. Pod doloenimi pogoji dobro prevaja elektriko, zato bi bil uporaben kot elektrini vodnik v elektroniki. Obenem dobro prevaja toploto, njegova povrina pa je obutljiva na prisotnost plinov, zato bi bil uporaben kot detektor za pline. (RDO: 24ur.com)
124
7. TECHNIKA 7.1 BUDOWNICTWO

pno armrati betn betonrati betnski betonski mealnik cemnt cemnten cementrati cementno mleko dogradti gasiti apno geodt grdben gradbeni materiali grdbenik grdbeniki grdbenitvo gradbeno dovoljenje gradbeno podjetje gradbe gradti inenr izgradti izolcija izvajlec ls lsen lstev lstvica mlta mati mineralna vola nosilna konstrukcija omet je e sve omet odpada/ poka/ se krui ometvati/ometti ordje psek pla prekrti prigradti prisloniti lestev na zid projektrati vrea cementa vrtalni stroj vtati zgradti zd zidarsko kladivo zdati zdec/zdek wapno zbroi beton betonowa betonowy betoniarka cement cementowy cementowa mleko cementowe dokoczy budowa gasi wapno geodeta budowlany materiay budowlane budowlaniec budowlany budownictwo pozwolenie na budow przedsibiorstwo budowlane plac budowy budowa inynier wybudowa izolacja wykonawca drewno drewniany drabina drabinka zaprawa miesza wena mineralna konstrukcja nona tynk jest jeszcze wiey tynk odpada/ pka/ kruszy si tynkowa/ otynkowa narzdzie piasek pyta pokry dobudowa przystawi drabin do muru projektowa worek cementu wiertarka wierci wybudowa 1. ciana 2. mur motek murarski murowa murek
125
7.2 KOMPUTER
brlnik kartic p italec kartic diskta disketna enota dvojedrni procesor grafina kartica hardver izkljuiti raunalnik laserski tiskalnik matina ploa mikrofn mka mnitor mrena kartica napajlnik natisniti na tiskalniku ohje optina enota optini italec osnovna ploa prenosni raunalnik prensnik pritisniti tipko procsor raunlnik spletna kamera spominjski klju spominski modul tablini raunalnik tpka tipkvnica tisklnik trdi disk tv tunner vefunkcijska naprava vkljuiti raunalnik zasln zvona kartica zvnik czytnik kart chip czytnik kart dyskietka stacja dyskietek procesor dwurdzeniowy karta graficzna hardware wyczy komputer drukarka laserowa pyta gwna mikrofon mysz monitor karta sieciowa zasilacz wydrukowa na drukarce obudowa czytnik optyczny (DVD) skaner pyta gwna laptop laptop nacisn klawisz procesor komputer kamera internetowa pendrive modu pamici tablet klawisz klawiatura drukarka dysk twardy tuner telewizyjny urzdzenie wielofunkcyjne wczy komputer ekran karta dwikowa gonik
126
7.3 INTERNET
fna avtentifikacija* brati elektronsko poto brezino omreje brskalnik* dostp druabno omreje druinski filter elektronska pota gslo heker* internet* isklnik medmreje* nadbesedilo nakupovati preko interneta naslv nezaelena pota odjemanje* omrje omrena plast omreni protokol podatkovni paket portl poslati mail povezva pripnka proxy strenik splt spletna stran spletna trgovina uporabljati internet uporbnica uporbnik uporabniko ime vdirlec vdr virtualni svet vsebna zasbnost mapa (znak @) autoryzacja czyta poczt elektroniczn sie bezprzewodowa przegldarka internetowa dostp portal spoecznociowy filtr rodzinny poczta elektroniczna haso haker internet wyszukiwarka internet hipertekst kupowa przez internet adres spam pobieranie, download sie warstwa sieciowa protok sieciowy pakiet danych portal wysa mail odnonik, link zacznik serwer proxy internet, sie strona internetowa sklep internetowy korzysta z internetu uytkowniczka uytkownik nazwa uytkownika, login haker, cracker wamanie /np. na stron internetow/ wirtualny wiat zawarto prywatno
127
7.4 OPROGRAMOWANIE
administrtor algortem brezizgubna kompresija brsati rkovalnik datoteni format datotka grafini program hr izbrsati izmenjava datotek izvorna koda klik* licnca obdelava fotografij odjemalec za FTP operacijski sistem optino prepoznavanje znakov pirt pirtski pirtstvo pisarniki paket podatkovna baza poarni zid predvajalnik* prevajlnik progrm programr programrati programska oprema programski paket protivirusna zaita prva verzija raunalniki virus sistemska datoteka softver trojanski konj uporabniki profil uporabniki vmesnik upravitelj datotek urejevalnik besedila varnostna kopija zbirni jezik zbrsati administrator algorytm kompresja bezstratowa kasowa, usuwa korektor pisowni format pliku plik program graficzny bug, bd w programie skasowa, usun wymiana plikw kod rdowy kliknicie licencja obrbka fotografii klient FTP system operacyjny OCR pirat piracki piractwo pakiet biurowy baza danych firewall odtwarzacz kompilator program programista programowa, zaprogramowa oprogramowanie pakiet programw ochrona antywirusowa pierwsza wersja wirus komputerowy plik systemowy software, oprogramowanie ko trojaski profil uytkownika interfejs uytkownika meneder plikw edytor tekstu kopia bezpieczestwa assembler skasowa, usun
128
7.5 PRZEMYS
avtomatizcija cementrna cinkrna cukrrna dm dmniek dmnik dmnikarek elektrrna indrustrijska proizvodnja industrja industrjski industrijski izdelki iz dimnika se vali gost dim izdlek izdelovti jeklr jeklrna jeklarska industrija jeklrstvo jekln jklo kvuk kemina tovarna kemijska industrija koksrna lahka industrija livrna livarna zvonov metalurgja predelva predelovanje kovin premogvnik proizvajlec proizvjati rja razjeda elezo rudr rudarji so nakopali tiso ton premoga rudrski rudrstvo rudnik cinka/ svinca/ zlata sintetini kavuk spustiti se v rudnik stklo stranski proizvod strj surovna teka industrija teko rudarsko delo toplrna tovarna strojev tovarna zmanjuje proizvodnjo turbna zastareli stroji elzo erjv automatyzacja cementownia cynkownia cukrownia dym kominek komin kominek elektrownia produkcja przemysowa przemys przemysowy produkty przemysowe z komina wydobywa si gsty dym produkt produkowa hutnik stalownia przemys hutniczy hutnictwo (stali) stalowy stal kauczuk zakady chemiczne przemys chemiczny koksownia przemys lekki odlewnia odlewnia dzwonw metalurgia 1. obrbka 2. przetwrstwo obrbka metali kopalnia producent produkowa rdza zera elazo grnik grnicy wykopali tysic ton wgla grniczy grnictwo kopalnia cynku/ oowiu/ zota kauczuk syntetyczny zjecha do kopalni szko produkt uboczny maszyna surowiec przemys ciki cika praca grnikw ciepownia fabryka maszyn fabryka zmniejsza produkcj turbina przestarzae maszyny elazo uraw /dwig/
129
7.6 ELEKTROTECHNIKA
admitanca* ampr amplitda anda anden anodna duilka dielktrien dielktrik dida dulka dvplen elktriar elktrien elektrina energija elektrini naboj elektrini potencial elektrini tok elektrino omreje elektrino polje elktromagnten elektrnik elektrnika elktrothnien elktrothnika elktrothniki emtor noplen enosmerni tok fza fazna napetost genertor impednca indkcija izmenini tok izoltor kbel kapacitvnost katda Kirchoffova izreka kondenztor kondenztorski kovine so dobri prevodniki kratki stik magnetni moment magnetni pretok medfazna napetost meriti v amperih nabj naptost napetost naraa naptosten negativni naboj nizkonaptosten Ohmov zakon ojaevlnik admitancja amper amplituda anoda anodowy cewka anodowa dielektryczny dielektryk dioda cewka dwubiegunowy elektryk elektryczny energia elektryczna adunek elektryczny potencja elektryczny prd elektryczny sie elektryczna pole elektryczne elektromagnetyczny elektronik elektronika elektrotechniczny elektrotechnika elektrotechniczny emiter jednobiegunowy prd stay faza napicie fazowe generator impedancja indukcja prd przemienny izolator kabel pojemno elektryczna katoda prawo Kirchoffa kondensator kondensatorowy metale s dobrymi przewodnikami zwarcie moment magnetyczny strumie magnetyczny napicie midzyfazowe mierzy w amperach adunek napicie napicie ronie napiciowy lub dotyczcy napicia adunek negatywny nisknapiciowy prawo Ohma wzmacniacz
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" plprevdnik plprevdniki pozitivni naboj prevdnik prevdnost stiklo sperprevdnost tiristor* tokokrg transformtor tranzstor tranzstorski triak* tuljva upr uprnost valovnje varistor* varovlka varovalka je pregorela vlt vltmter zamenjati arnico rnica arnica sveti pprzewodnik pprzewodnikowy adunek pozytywny przewodnik konduktywno cznik superprzewodnictwo tyrystor obwd elektryczny transformator tranzystor tranzystorowy triak cewka opr, rezystancja rezystancja falowanie warystor bezpiecznik bezpiecznik si spali wolt woltomierz wymieni arwk arwka arwka wieci
130
131
7.7 ENERGETYKA
bencn bomsa bioplin cistrna rni premog dobavljati plin elektrrna energtien energtik energtika energetska politika energetska uinkovitost energtski fosilno gorivo geotermina elektrarna gorvo hdroelektrrna iskanje novih energetskih virov jedrska elektrana kks kurilna sezona kurilno olje kurti mazt nfta naftna pload naftovd napeljati plin nova elektrarna e obratuje obnovljiva energija ogrvanje plaati raun za plin pln plin uhaja plnar plinrna plinrniki plinovd plinska druba plinski terminal plinski trg pogn prekiniti dobavo plina pridobivati koks rafinerija nafte rektor rektorski rjavi premog sonna energija trmoelektrrna turbna vir energije vodna energija vrtna zaela se je kurilna sezona zemeljski plin benzyna biomasa biogaz cysterna wgiel kamienny dostarcza gaz elektrownia energetyczny energetyk energetyka polityka energetyczna efektywno energetyczna energetyczny paliwo kopalne elektrownia geotermalna paliwo elektrownia wodna poszukiwanie nowych rde energii elektrownia atomowa/jdrowa koks sezon grzewczy olej opaowy ogrzewa mazut ropa platforma naftowa ropocig podczy gaz nowa elektrownia ju dziaa energia odnawialna ogrzewanie paci rachunek za gaz gaz gaz si ulatnia gazownik gazownia gazowniczy gazocig koncern naftowy terminal gazowy rynek gazowy napd przerwa dostawy gazu wydobywa koks rafineria ropy reaktor reaktorowy wgiel brunatny energia soneczna elektrownia cieplna turbina rdo energii energia wodna odwiert rozpocz si sezon grzewczy gaz ziemny
132
7.8 SAMOCHD
akumultor alterntor armaturna ploa avtomatski menjalnik avtomobil ima tiri hitrosti bt bltnik brislec rpalka za gorivo gkrt hitrst hladlnik hpa hpati izpustiti zrak iz zranice izpuna cev karburtor karoserja letna pnevmatika mtica meglnka menjlnik menjati hitrost merilnik hitrosti mo motorja motr motrek napolniti zranico natoiti poln tank obtev odbij odbjnik ogledlo lje olje pua oljna rpalka oljni filter plica pedal za plin pedal za sklopko pnevmtika pokrv pokvaril se je motor poraba goriva potegniti zavoro pozicijske lui predrerti zranico prestavna roica pritisniti na hupo pritisniti na zavoro prtljnik rezervno kolo rona zavora smerokz streno okno akumulator alternator tablica rozdzielcza automatyczna skrzynia biegw samochd ma cztery biegi tok botnik wycieraczka pompa paliwowa gokart 1. prdko 2. bieg chodnica klakson trbi wypuci powietrze z opony rura wydechowa ganik karoseria opona letnia nakrtka wiato przeciwmgielne skrzynia biegw zmienia bieg prdkociomierz moc silnika silnik silniczek napompowa opon zatankowa do pena ogumienie zderzak zderzak lusterko olej olej wycieka pompa olejowa filtr oleju drek peda gazu peda sprzga opona maska silnik si zepsu zuycie paliwa zacign hamulec wiata postojowe przebi opon dwignia zmiany biegw nacisn klakson nacisn hamulec baganik koo zapasowe hamulec rczny 1. drogowskaz 2. kierunkowskaz szyberdach
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" uplinj varnostni pas vetrobransko steklo voln voznik je vkljuil levi smerokaz vrta vzmt vzvratno ogledalo vigalna sveka zadnja ipa zadnje lui zahpati zamenjati kolo zavra zavorne lui zavorni pedal zimska pnevmatika zrani filter zrnica zranica je poila aromt ganik pas bezpieczestwa przednia szyba kierownica kierowca wczy lewy kierunkowskaz drzwi resor lusterko wsteczne wieca zaponowa tylna szyba wiata tylne zatrbi zmieni koo hamulec wiata stopu peda hamulca opona zimowa filtr powietrza opona zapaem gum reflektor
133
134
FRAGMENTY TEKSTW PRASOWYCH 1. Intelov velik korak k uporabi tridimenzionalnih tranzistorjev Ameriki izdelovalec ipov Intel je napovedal prelomen korak v razvoju tranzistorjev, saj bodo v proizvodnji uporabili tranzistorje, ki temeljijo na tridimenzionalni strukturi. Intel bo tridimenzionalno zasnovo tranzistorjev, ki nosijo ime tri-gate in so bili predstavljeni leta 2002, prvi vkljuil v 22-nanometrski ip z razvojnim imenom ivy bridge. Na platformi ivy bridge bodo temeljili procesorji intel core. Vija zmogljivost, manj porabe Tridimenzionalni tranzistor je pomemben korak naprej od dvodimenzionalne strukture tranzistorja, saj ipom tri-gate omogoajo delovanje pri niji napetosti in zagotavljajo nije izgube ter v primerjavi s prejnjimi najsodobnejimi tranzistorji zagotavljajo vijo zmogljivost in izboljano energijsko uinkovitost. Tako 22nanometrski tridimenzionalni tranzistorji tri-gate pri nizki napetosti zagotavljajo do 37 odstotkov vijo zmogljivost kot 32-nanometrski dvodimenzionalni tranzistorji. Poleg tega novi tranzistorji v primerjavi z dvodimenzionalnimi tranzistorji na 32-nanometrskih ipih pri enaki zmogljivosti porabijo za polovico manj energije. (RDO: rtvslo.si) 2. Slovenski superraunalnik med najhitreje na svetu Raunalnik, ki sta ga skupaj zgradila primorsko podjetje Arctur in IBM, bo precej prispeval k hitrejemu raziskovalnemu delu in pocenitvi strokov razvoja visokotehnolokih izdelkov v gospodarskih panogah ter na znanstvenih podrojih, na katerih se raziskovalnega dela brez tako zmogljivih sistemov ne da opravljati. Arctur je v Slovenijo pripeljal tudi novo storitev, superraunalnitvo v oblaku (ang. high performance cloud computing), ki bo omogoala, da bodo zahtevne numerine simulacije, ki so bile do zdaj dostopne le najvejim podjetjem, prek spleta na voljo tudi manjim razvojno naravnanim podjetjem. Prek raunalnitva v oblaku se lahko izdeluje prototipe izdelkov, simulira naravne pojave, obdelava podatkov pa bo bistveno hitreja kot do zdaj. Raunalnik bo sposoben opraviti okoli 10 trilijonov izraunov na sekundo (rpeak teraflopi), v prihodnosti pa naj bi zmogljivost narasla na 25 teraflopov. (RDO: rtvslo.si)
3. Evoque je novi range rover
Avtomobil, ki je so ga leta 2009 napovedali s trivratnim konceptom LRX, se je skoraj nespremenjen udejanil v proizvodni obliki; dolg je 435 cm, temu pa so dodali tudi petvratno izvedenko, ki je za centimeter dalja. Evoque poleg atraktivne zunanje pojave tudi v notranjosti deluje privlano in kvalitetno. V trivratni izvedbi druga klop ni posebej prijazna za visoke potnike, utesnjenosti pa je kljub vsemu precej manj v petvratni varianti. Evoque je dosegljiv bodisi z 2,2-litrskim dizelskim motorjem v dveh izvedbah moi (110 kW in 140 kW) ali pa s popolnoma novim 2,0-litrskim bencinskim motorjem (176 kW). Model ima veinoma tirikolesni pogon, ibkejo izvedenko dizla pa bo mogoe naroiti tudi s pogonom na sprednji kolesi. To bo tudi najceneja monost, za katero bo z osnovnim, a precej bogatim paketom opreme potrebno plaati 33 tiso (kupe) oziroma 34 tiso (5 vrat) evrov. S tirikolesnim pogonom in ibkejim dizlom bo stal stal vsaj 36 (5 vrat) oziroma 37 (kupe) tisoakov, najdraji pa je izvedenka z bencinskim motorjem, ki ima vselej tirikolesni pogon, cena pa znaa vsaj 44 (5 vrat) oziroma 45 (kupe) tiso evrov. Letos naj bi za evoqua pri nas nali 35, prihodnje leto pa 85 kupcev. (RDO: delo.si)
135
8. BIZNES 8.1 PIENIDZE

bnkovec bankrt bankrotr bankrotrati bankrtstvo bogt bogat/ bogatinja bogatti bogatja denar je sveta vladar dolg se je iz leta v leto veal dolnk ena najbogatejih ensk na svetu finanni problemi imeti vse izposoditi si denar izposojati denar lahko uspe vsakemu lahko vsak postane milijonar milijardr mogtec mltimilijonr nahranti ne zna varevati nimam denarja na raunu obogatti ostati brez vsega padec vrednosti britanskega funta poplaati dolgove posojlo posojilodajlec posojilojemlec prazna denarnica rven reven kot cerkvena mi rbenik siromk spominski kovanec op bankovcev to je velikanska vsota pnik varevati pri hrani varevati z denarjem varevati za avtomobil vse ivljenje je bil siromak vzeti bankovec iz obtoka vzeti posojilo z denarjem se ni postavljal zadolenost se vea zarubiti premoenje zategovanje pasu zelo je bogata ivel je siromano banknot bankructwo, bankrut bankrut /o czowieku/ bankrutowa, zbankrutowa bankructwo bogaty bogacz/ bogaczka bogaci si bogactwo pienidz rzdzi wiatem jego dug z roku na rok si powiksza dunik jedna z najbogatszych kobiet na wiecie problemy finansowe mie wszystko poyczy pienidze poycza pienidze kademu moe si uda kady moe zosta milionerem miliarder magnat multimilioner zaoszczdzi nie umie oszczdza nie mam pienidzy na koncie wzbogaci si zosta bez niczego spadek wartoci funta brytyjskiego spaci dugi poyczka poyczkodawca poyczkobiorca pusty portfel biedny biedny jak mysz kocielna komornik biedak moneta pamitkowa plik banknotw to ogromna kwota wierzyciel oszczdza na ywnoci oszczdza pienidze oszczdza na samochd przez cae ycie by biedakiem wycofa banknot z obiegu wzi poyczk nie afiszowa si pienidzmi/bogactwem zaduenie ronie zaj majtek zaciskanie pasa jest bardzo bogata y w biedzie
136
8.2 BANKOWO
banni avtomat banni izpisek brezgotovnski brezobrsten brezplaen dvig na vseh bankomatih ek brez kritja debetna kartica dvigniti gotovino efektivna obrestna mera elektronski podpis elektronsko/ spletno bannitvo hipotka hipotekarni /stanovanjski/ potroniki kredit izdajatelj eka izdati menico jemati kredite kapitalizirati/ zaraunati obresti kredt kreditrati kreditna kartica/ kreditna pogodba/ kreditna politika kreditna sposobnost kreditno posredovanje kreditodajalec* kreditojemlec menca menjalni teaj menjlnica negotovinska transakcija obremeniti s hipoteko obresti naraajo/ znaajo toliko in toliko obrestna mera obrestovnje odplaal je ves kredit odplailna doba odplailni nart odprtje/ zaprtje rauna kence osebni/ tudentski/ varevalni raun plailna kartica plailna obveznost/ plailna transakcija plailni instrument polg poloiti na raun prok poslovna enota potovalni ek provizja, provzija raun na vpogled spremenljiva obrestna mera stanovanjski kredit tevilka rauna trezr unoviti ek vezana vloga vodenje rauna bankomat wycig z konta bezgotwkowy bezodsetkowy bezpatna wypata we wszystkich bankomatach czek bez pokrycia karta debetowa podj gotwk efektywna stopa procentowa podpis elektroniczny bankowo internetowa hipoteka kredyt hipoteczny/ mieszkaniowy/ konsumencki wystawca czeku wystawi weksel zaciga kredyty kapitalizowa/ nalicza odsetki kredyt kredytowa karta kredytowa/ umowa kredytowa/ polityka kredytowa zdolno kredytowa porednictwo kredytowe kredytodawca kredytobiorca weksel kurs wymiany kantor transakcja bezgotwkowa obciy hipotek odsetki rosn/ wynosz tyle i tyle stopa procentowa oprocentowanie spaci cay kredyt okres spaty plan spaty zaoenie/ likwidacja konta okienko konto osobiste, biece/ studenckie/ oszczdnociowe karta patnicza zobowizanie patnicze/ transakcja patnicza instrument patniczy wpata, wkad wpaci na konto yrant, porczyciel oddzia, filia czek podrny prowizja rachunek awista zmienna stopa procentowa kredyt mieszkaniowy numer konta sejf zrealizowa czek lokata terminowa prowadzenie konta
137
8.3 GOSPODARKA
biti prost davka boriti se proti brezposelnosti brezpselnost bruto domai proizvod cene rastejo iz dneva v dan dven davna napoved/prijava davna oaza davna obveznost davna tevilka davna tajnost davna utaja davni postopek davni zavezanec dvek davek na dodano vrednost davek na nepreminine davek na obresti davkarja davkoplaevlec deflcija deflacija je povzroila padanje cen devalvcija dolnika kriza drava v razvoju dravni proraun enoodstotna inflacija cene hrane so edalje vije gospodarski kazalnik gospodarsko sodelovanje gospodrstvo hperinflcija iberalizirati trg industrijska proizvodnja inflcija izhod iz krize izogniti se krizi javna infrastruktura javni dolg konkurenca je prepovedana konkurennost kreditna ocena Mednarodni denarni sklad naloiti davek ni treba plaati nobenega davka obdavtev obdviti obmoje evra odstotna toka okrvanje olajava za otroka papirnati tiger pobirati davke pondba poslabanje situacije by zwolnionym od/z podatku walczy z bezrobociem bezrobocie produkt narodowy brutto ceny rosn z dnia na dzie podatkowy zeznanie podatkowe oaza podatkowa obowizek podatkowy numer identyfikacji podatkowej tajemnica skarbowa oszustwo podatkowe postpowanie podatkowe podatnik podatek podatek od wartoci dodanej podatek od nieruchomoci podatek od odsetek skarbwka podatnik deflacja deflacja spowodowaa spadek cen dewaluacja kryzys zaduenia pastwo rozwijajce si budet pastwa jednoprocentowa inflacja ceny ywnoci s coraz wysze wskanik gospodarczy wsppraca gospodarcza gospodarka hiperinflacja (z)liberalizowa rynek produkcja przemysowa inflacja wyjcie z kryzysu unikn kryzysu infrastruktura publiczna dug publiczny konkurencja jest zakazana konkurencyjno rating kredytowy Midzynarodowy Fundusz Walutowy naoy podatek nie trzeba paci adnego podatku opodatkowanie opodatkowa strefa euro punkt procentowy oywienie ulga na dziecko papierowy tygrys pobiera podatki 1. oferta 2. poda pogorszenie sytuacji
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" potrnik potrnja povpraevnje povprena plaa prehodno obdobje prihod sprememb prijviti proizvodnja dobrin proran proraunska luknja proranski proraunski primanjkljaj proraunsko leto rast brezposelnosti recesja refrma rekordna inflacija siva cona statistini podatki stopnja brezposelnosti svetovno gospodarsvo umiriti trge uvesti nov davek v asu krize vzpostaviti sodelovanje za denar davkoplaevalcev zniati davke zunanji dolg konsument konsumpcja popyt rednia paca okres przejciowy nadejcie zmian zgosi produkcja dbr budet dziura budetowa budetowy deficyt budetowy rok budetowy wzrost bezrobocia recesja reforma rekordowa inflacja szara strefa dane statystyczne stopa bezrobocia wiatowa gospodarka uspokoi rynki wprowadzi nowy podatek w czasie kryzysu nawiza wspprac za pienidze podatnikw obniy podatki dug zagraniczny
138
139
8.4 GIEDA
bikovski trend/trg brza brzen borzni indeks borzni posrednik borzni promet borzni sestanek borznoposrednika druba broker* dlnica igrati na borzi investicijski sklad investrati investtor javna ponudba kotacija* kotirati kratka prodaj medvedji trg obvznica obvezniki trg panika na borzah parkt portflj prihajati na borzo prodaja na kratko prodajati delnice skupina pekulantov pekulcija pekulnt teaji delnic teaji padajo trg kapitala trgovnje tuje borze beleijo padce vlagtelj vlgati vrednost delnic je padala in rastla vrednostni papir zakljuni teaj zvonec je oznanil konec trgovanja rynek byka, hossa gieda giedowy indeks giedowy makler obrt giedowy sesja dom maklerski makler akcja gra na giedzie fundusz inwestycyjny inwestowa, zainwestowa inwestor oferta publiczna notowanie 1. notowa 2. by notowanym krtka sprzeda rynek niedwiedzia, bessa obligacja rynek obligacji panika na giedach parkiet portfolio wchodzi na gied krtka sprzeda /rodzaj spekulacji/ sprzedawa akcje grupa spekulantw spekulacja spekulant kursy akcji akcje spadaj rynek kapitaowy sesja zagraniczne giedy notuj spadki inwestor inwestowa warto akcji spadaa i rosa papier wartociowy kurs zamknicia dzwonek ogosi koniec sesji
140
8.5 HANDEL
kcija vkcija blag blagovna znamka brezplen carna carinski zakonik cena na debelo cena na drobno certifikt rni trg dati kaj v prodajo dati na trg diskontna prodajalna dobva dobavtelj dobviti dobvljati dobavni pogoji dobil je kupca za... formlnost formalnosti so trajale izredno dolgo hitra dobava izdlek izkupiek drabe izpolniti naroilo izvz izvoz naraa izvzen izvozti izvznik izvozno blago javna draba kakovost izdelkov kdo bo ponudil ve konjunktra konkurnca konkurenca je ogromna konkurnen kpec kupti kupuje pri konkurenci maloprodja monopl monopolst monopolizrati nakupna odloitev narolo naroti naroiti po telefonu niesar ne znamo prodati njegova ponudba je zelo vabljiva obvladati trg odkloniti ponudbo odprodja omejiti izvoz promocja aukcja towar znak towarowy bezpatny co kodeks celny cena hurtowa cena detaliczna certyfikat czarny rynek wystawi co na sprzeda wprowadzi na rynek dyskont dostawa dostawca dostarczy dostarcza warunki dostawy znalaz kupca na... formalno formalnoci trway wyjtkowo dugo szybka dostawa produkt dochd z licytacji zrealizowa zamwienie eksport eksport ronie eksportowy eksportowa eksporter towar eksportowy licytacja publiczna jako produktw kto da wicej koniunktura konkurencja konkurencja jest ogromna konkurencyjny kupiec kupi kupuje u konkurencji sprzeda detaliczna monopol monopolista monopolizowa, zmonopolizowa decyzja zakupowa zamwienie, zlecenie zamwi, zleci zamwi przez telefon niczego nie potrafimy sprzeda jej oferta jest bardzo atrakcyjna kontrolowa rynek odrzuci ofert odsprzeda ograniczy eksport
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" osvojiti trg plizdlek pondba ponjati popst povpraevanje presega ponudbo prdprodja presei nartovani promet prodja prodaja na debelo prodaja na drobno prodaja se je poveala prodaja z visokim popustom prodajlec prodajlka prodjanje prodjati prodajati po konkurennih cenah prodajati z dobikom prodati po niji ceni proizvd promt rok dobave je potekel sprejeti ponudbo svobodni/prosti trg tg trgvec trgovinska bilanca trgovinska vojna ten trna cena trna nia trne zakonitosti uvz uvozti uvznik varstvo konkurence veina izdelkov gre v izvoz veleprodja vzeti iz prometa zakon ponudbe in povpraevanja zaitna carina zniati ceno zunanji trg zviati ceno podbi rynek pprodukt 1. oferta 2. poda oferowa rabat, upust popyt przekracza poda przedsprzeda przekroczy planowany obrt sprzeda sprzeda hurtowa sprzeda detaliczna sprzeda wzrosa sprzeda z wysokim rabatem sprzedawca sprzedawczyni sprzedawanie sprzedawa sprzedawa po konkurencyjnych cenach sprzedawa z zyskiem sprzeda po niszej cenie produkt obrt termin dostawy min przyj ofert wolny rynek rynek handlowiec bilans handlowy wojna handlowa rynkowy cena rynkowa nisza/luka na rynku prawa rynku import importowa importer ochrona konkurencji wikszo produktw idzie na eksport sprzeda hurtowa wycofa z obrotu prawo popytu i poday co ochronne obniy cen rynek zewntrzny podnie cen
141
142
8.6 PRZEDSIBIORSTWO
bilanca izkazuje izgubo isti dobiek dlenik dlniar delnika/ komanditna/ herinska druba dividnda druinsko/ javno podjetje gospodarska dejavnost gradbeno/ storitveno/ proizvodno podjetje investcija izguba se je zmanjala izziv za podjetje kapitl lastnk/ lastnca likvdnost mali delniar modernizcija nadzorni svet namstnik podjtje podjtnik podjtnitvo podrnica poslovni nart poveati dobiek za priblino 40 odstotkov predsednik uprave premiljena investicijska politika premoenje podjetja preselitev proizvodnje prestrukturranje privatizcija privatizrati raunovdja/ raunovdkinja raunovdstvo razglasiti insolventnost sde sjem seliti proizvodnjo skrivnost uspeha skupna izguba skpina slastnk stej steajna masa steajni postopek steajni upravitelj strategja strateki partner temeljni kapital trgovsko podjetje uprva upravljati podjetje ustanoviti podjetje ustaviti proizvodnjo verga vdstvo bilans wykazuje strat zysk netto udziaowiec akcjonariusz spka akcyjna/ komandytowa/ crka dywidenda przedsibiorstwo rodzinne/ publiczne dziaalno gospodarcza przedsibiorstwo budowlane/ usugowe/ produkcyjne inwestycja strata si zmniejszya wyzwanie dla przedsibiorstwa kapita waciciel/ wacicielka pynno finansowa drobny akcjonariusz modernizacja rada nadzorcza zastpca przedsibiorstwo, firma przedsibiorca, biznesmen przedsibiorczo filia biznesplan zwikszy zysk o okoo 40 procent przewodniczcy zarzdu przemylana polityka inwestycji majtek przedsibiorstwa przeniesienie produkcji restrukturalizacja prywatyzacja prywatyzowa, sprywatyzowa ksigowy/ ksigowa ksigowo, rachunkowo ogosi niewypacalno siedziba targi przenosi produkcj tajemnica sukcesu czna strata walne zgromadzenie wspwaciciel upado masa upadociowa postpowanie upadociowe syndyk masy upadociowej strategia partner strategiczny kapita zakadowy przedsibiorstwo handlowe zarzd zarzdza przedsibiorstwem zaoy firm wstrzyma produkcj sie kierownictwo
143
8.7 PRACA
dela prosti dnevi delali smo ob sobotah dlati delati po pogodbi za doloen as delati v izmenah delati z otroki delavci so zaeli stavkati dlavec dlavka delavski dom dlo delo od jutra do veera delodajlec delojemlec delovna inpekcija delovne izkunje delovne ure delovni as delovni dan delovno dovoljenje delovno pravo delovno razmerje dobiti delo dobivati pokojnino dodaten zasluek dopst dosmrtna renta drobna dela drugi steber druinska pokojnina dvigniti plae fizino delo invalidska pokojnina iskati novo delo izboljati delovne pogoje jutranja izmena kvalificiran delavec lahek zasluek mzda minimalna mezda nadurno delo napredovati v slubi nepotzem nona izmena oblika zaposlitve obljubljati nova delovna mesta odpravnna odpustti opravljali so najteja in najslabe plaana dela opravljati delo organiziranje dela penzionst pla poklicna kariera pokojnna dni wolne od pracy pracowalimy w soboty pracowa pracowa na umow na czas okrelony pracowa na zmiany pracowa z dziemi pracownicy zaczli strajkowa pracownik, robotnik pracownica hotel robotniczy praca pracuje od rana do wieczora pracodawca pracobiorca inspekcja pracy dowiadczenie zawodowe godziny pracy czas pracy dzie pracy pozwolenie na prac prawo pracy stosunek pracy dosta prac otrzymywa emerytur dodatkowy zarobek urlop doywotnia renta drobne prace drugi filar renta rodzinna podnie pace praca fizyczna renta szuka nowej pracy poprawi warunki pracy zmiana poranna robotnik wykwalifikowany atwy zarobek paca, pensja minimalna paca nadgodziny awansowa w pracy nepotyzm nocna zmiana forma zatrudnienia obiecywa nowe miejsca pracy odprawa zwolni wykonywali najtrudniejsze i najgorzej opacane prace wykonywa prac organizacja pracy emeryt paca, pensja, wynagrodzenie kariera zawodowa emeryturach
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" pokojninsko zavarovanje politika zaposlovanja povianje pokojnin povpreno plailo je bilo... praznik dela presegati normo za 200 odstotkov prilonostni zasluek prisilno delo prositi za dopust prosti dnevi prvi steber razdeljevanje letakov razglasiti stavko sezonski delavec sezonsko delo sindikalst sindikt splona stavka sprejeti koga na delo starost za upokojitev starostna pokojnina stvka stvkati strah pred izgubo delovnega mesta tedenski zasluek tretji steber trinajsta plaa troizmensko delo umsko delo upokojnec upokojnka upokojti se valorizcija valorizacjski veraj so ga odpustili viina pokojnine vodilni poloaj vodja izmene voziti se na delo vsak dan vrei se na delo vse ivljenje je delal vzeti dopust zamrznitev pla zaposlnec zaposlnost zaposltev zaposlti zaposliti koga za polovico delovnega asa zaposlovti zaslek zasluti zavarovalna doba zmanjanje tevila delavcev zvianje pla ubezpieczenie emerytalne polityka zatrudnienia podwyka emerytur rednia paca wynosia... wito pracy przekracza norm o 200 procent okazjonalny zarobek przymusowa praca prosi o urlop dni wolne pierwszy filar rozdawanie ulotek ogosi strajk robotnik sezonowy praca sezonowa zwizkowiec zwizek zawodowy strajk generalny przyj kogo do pracy wiek emerytalny emerytura strajk strajkowa strach przed utrat miejsca pracy tygodniwka trzeci filar trzynasta pensja, trzynastka praca na trzy zmiany praca umysowa emeryt emerytka przej na emerytur waloryzacja waloryzacyjny zwolnili go z pracy wysoko emerytury stanowisko kierownicze kierownik zmiany codziennie dojeda do pracy rzuci si w wir pracy. przez cae ycie pracowa wzi urlop zamroenie pac pracownik zatrudnienie zatrudnienie, praca zatrudni zatrudni kogo na p etatu zatrudnia zarobek zarobi okres skadkowy zmniejszenie liczby pracownikw podniesienie pac, podwyka pac
144
145
8.8 ZAWODY
antropolg arheolg arhitkt vtomehnik brman betnar/betonr biolg botnik carnik evljr istlka demogrf diettik drvr elktriar elektrnik energtik etnolg farmacvt fzik fzioterapvt frizr geodt geolg gozdr grdbenik hidrvlik igrlec igrlka jezikoslvec kamnosk kmik kljuvniar knjigovz knjniar kroj krznr masr mehnik metalrg mizr mornr natkar natkarica novnar odvtnik ptik pilt pismona policst poltik poljedlec predavtelj prevajtelj prevznik programr antropolog archeolog architekt mechanik samochodowy barman betoniarz biolog botanik celnik szewc sprztaczka demograf dietetyk drwal elektryk elektronik energetyk etnolog farmaceuta fizyk fizjoterapeuta fryzjer geodeta geolog lenik budowlaniec hydraulik aktor aktorka jzykoznawca kamieniarz chemik lusarz introligator bibliotekarz krawiec kunierz masa mechanik meteorolog stolarz marynarz kelner kelnerka dziennikarz adwokat optyk pilot listonosz policjant polityk rolnik wykadowca tumacz przewonik programista
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" psiholg raunovdja recptor rudr smetr sbarica steklr strhar ivlja taksst taptar taptnik thnik tiskr tklec urr voznk voznik tramvaja vrtnr zdravnk zgodovnar zidr znnstvenik zobr elzniar psycholog ksigowy recepcjonista grnik mieciarz pokojwka szklarz dekarz krawcowa takswkarz tapeciarz tapicer technik drukarz tkacz zegarmistrz kierowca motorniczy ogrodnik lekarz historyk murarz naukowiec dentysta kolejarz
146
147
8.9 UBEZPIECZENIA
dokumentcija kasko zavarovanje kritje strokov nesra obvezno zavarovanje oceniti kodo odloiti se za zavarovanje hie odkodnna podatki o vozilu pogoje za zavarovanje pokojninsko zavarovanje polca pom popst povzroitelj nesree prijaviti kodu pripada mu odkodnina prometna nezgoda prostovoljno zavarovanje provizja socialno zavarovanje kda trajna invalidnost turistino zavarovanje udeleenec nezgode zavarovlec zavarovlen zavarovalna doba zavarovalna pogodba zavarovalna vsota zavarovalni agent zavarovlnica zavarovalnika goljufija zavarovalnika industrija zavarovnec zavarovnje zavarovanje prtljage zavarovti zavarovati premoenje zdravstveno zavarovanje ivljenjsko se zavarovati ivljenjsko zavarovanje dokumentacja auto casco pokrycie kosztw wypadek obowizkowe ubezpieczenie oszacowa szkod zdecydowa si na ubezpieczenie domu odszkodowanie dane pojazdu warunki ubezpieczenia ubezpieczenie emerytalne polisa pomoc znika sprawca wypadku zgosi szkod naley mu si odszkodowanie wypadek drogowy dobrowolne ubezpieczenie prowizja ubezpieczenie spoeczne szkoda trwae kalectwo ubezpieczenie turystyczne uczestnik wypadku ubezpieczajcy ubezpieczeniowy okres ubezpieczenia umowa ubezpieczenia suma ubezpieczenia agent ubezpieczeniowy zakad ubezpieczeniowy wyudzenie odszkodowania przemys ubezpieczeniowy ubezpieczony ubezpieczenie ubezpieczenie bagau ubezpieczy ubezpieczy mienie/majtek ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczy si na ycie ubezpieczenie na ycie
148
1. Grka recesija bo huja od napovedi Predstavniki Evropske komisije, Evropske centralne banke in Mednarodnega denarnega sklada so zaasno ustavili revizijo grkih varevalnih ukrepov, s katerimi naj bi Atene izpolnile dane zaveze v zameno za finanno pomo. Grki mediji poroajo, da je med njimi in grkimi oblastmi nastal hud razdor, kar pa so v Atenah e zanikali. Obenem so sporoili, da se bo grko gospodarstvo letos skrilo bolj, kot je bilo predvideno. Revizorji iz Bruslja, ECB in IMF so v Atene pripotovali ta teden z nalogo pregledati potek implementacije gospodarskih reform, s katerimi naj bi Grija izpolnila zaveze, ki jih je dala v zameno za finanno pomo. Na podlagi revizije bi nato odloili, ali Griji odobriti novo trano posojila. Grko finanno ministrstvo je sporoilo, da t. i. trojka zahteva hitreje izvajanje ukrepov. "Ima prav," so dodali. Ob tem so sporoili, da so predstavniki vseh treh organizacij zaasno prekinili svojo misijo v Atenah. Revizorji so namre zaprosili za vladni osnutek prorauna za leto 2012, ki pa bo pripravljen ele naslednji teden. Skladno s tem se bodo pogovori vseh vpletenih nadaljevali ez kaknih deset dni, so pojasnili na ministrstvu. (RDO: rtvslo.si) 2. Banka Slovenije: Gospodarstvo bo raslo, brezposelnost tudi Sloveniji se obeta gospodarsko okrevanje, saj se bo gospodarska rast gibala malo pod dvema odstotkoma, predvidevajo v Banki Slovenije in opozarjajo, da to ne bo dovolj za zmanjanje brezposelnosti. Banka Slovenije v svojem predstavljenem poroilu o cenovni stabilnosti za letos napoveduje Sloveniji gospodarsko rast za 1,8 odstotka, kar je 0,1 odstotne toke manj od lanske jesenske napovedi. Leta 2012 naj bi se rast pospeila na 2,7 odstotka in leto pozneje na 3,1 odstotka. Domaa poraba bo zaostajala za rastjo bruto domaega proizvoda (BDP), je povedal direktor analitsko-raziskovalnega centra Banke Slovenije Damjan Kozamernik. Po drugi strani so napovedi glede tujega povpraevanja ugodneje - letos naj bi se namre to povealo za sedem in prihodnje leto za est odstotkov. Napovedana gospodarska rast sicer ne bo zadoala za zmanjanje brezposelnosti. Kot je dejal Kozamernik, naj bi se zaposlenost letos e nekoliko zniala, se prihodnje leto umirila in ele leta 2013 lahko priakujemo zmanjanje brezposelnosti ter naraanje zaposlenosti. Najugodneji poloaj je trenutno v izvozno usmerjenih panogah, najmanj ugoden pa v gradbenitvu. Povprena letna inflacija, ki bo letos po napovedih centralne banke znaala 2,7 odstotka, se bo v letu 2012 zniala na 2,3 odstotka in se leta 2013 zniala pod dva odstotka, je e povedal Kozamernik. Napovedi temeljijo na ocenah, da bodo cene nafte letos v povpreju znaale okoli 110 dolarjev za 159-litrski sod. (RDO: rtvslo.si)
3. Zavarovalne vsote so prenizke tudi zato, ker jih ne znamo izraunati Zavarovalnice prodajajo ivljenjska zavarovanja (Z) z varevalno komponento, ki so bila v preteklosti tudi zaradi pozitivnih trendov na kapitalskih trgih zelo priljubljena. V nekaterih primerih so se ljudje zanje odloali tudi samo zaradi tega. Kot priznavajo v nekaterih zavarovalnicah, so v preteklosti premalo poudarjale, da je glavni namen Z zavarovanje za primer smrti, zato so ga tisti, ki o produktu niso dobili dovolj informacij, razumeli predvsem kot dobro nalobeno prilonost. Likl pravi, da je Z lahko tudi dobra monost za varevanje, vendar predvsem za tiste, ki potrebujejo zavarovanje. To so na primer posamezniki ali druine s e nepreskrbljenimi otroki oziroma osebe, od katerih je finanno odvisen kdo drug ter tisti, ki imajo e neodplaane kredite. e nimamo tega, potem Z za posameznika ni primerna izbira oziroma naj bo zavarovalna vsota nizka (npr. nekaj tiso evrov), da bi v primeru smrti zadostovala za stroke pogrebnine. Posameznik v taki ivljenjski situaciji potrebuje nezgodno zavarovanje ter zavarovanje za invalidnost z visokima zavarovalnima vsotama, je dejal Likl. (RDO: delo.si)
149
4. Indija: Vabi nas velikanski trg z zavidljivo rastjo Naa podjetja so na indijskem trgu, ki je eden najhitreje rastoih, za zdaj malo prisotna, saj smo lani tja izvozili za le 72 milijonov evrov blaga (od tam pa smo ga uvozili za 175 milijonov evrov), v prvih treh mesecih letos pa za 21 milijonov evrov. Indija je lani imela zavidljivo 8,3-odstotno gospodarsko rast (12. mesto na svetovni lestvici) in ekonomisti ji napovedujejo zelo dinamino rast tudi v prihodnje. Po njihovih napovedih bo po tevilu prebivalcev do leta 2050 prehitela Kitajsko, e leta 2025 pa bo to predvidoma peti najveji trg. Zdaj se na indijskem trgu preskrbuje 1,2 milijarde ljudi, zelo pomembno pa je, da se zelo hitro krepi srednji razred, na katerega izvozniki v to dravo najbolj upajo. Delovna sila je mlada in izobraena (vsako leto diplomira priblino pol milijona angleko govoreih inenirjev), stroki dela pa v Indiji, denimo, znaajo le sedem odstotkov tistih v ZDA. Zato je Indija pravi magnet za tuje vlagatelje (deveta na svetovni lestvici najpomembnejih gostiteljic tujih neposrednih vlaganj). (RDO: slovenskenovice.si) 5. Skrajni as za pospeek Ljubljana Skrajni as je za vijo prestavo, so se strinjali udeleenci javne razprave o ponovnem zagonu lizbonske strategije, ki jo je v dravnem zboru pripravil odbor za gospodarstvo. Predsednik vlade Janez Jana je uvodoma opozoril, da je gospodarski preboj za Evropsko unijo nujen, saj je sprejemanje evropske ustave navidezno neodvisno od uresnievanja prenovljene lizbonske strategije, v resnici pa je oboje tesno povezano. Pojasnil je, da nekateri dravljani Evropske unije globalizacijo in iritev Unije dojemajo kot ogroanje njihovih delovnih mest in socialnega ravnovesja, zato dvomijo o prihodnosti EU. Dokler ne bo vejega zaposlovanja, gospodarske rasti in konkurennosti Unije, ne bo mogoe povrniti zaupanja, nadgraditi institucionalne ureditve EU in omogoiti nadaljnje iritve, je rekel premier Jana. Dodal je, da je za to odgovorna vsaka lanica, pri nas pa se to nanaa na uresniitev ekonomsko-socialnih reform. Povedal je e, da je spomladanski vrh Unije med prednostne naloge uvrstil skupno energetsko politiko, sprostitev potenciala malih in srednjih podjetij, veje zaposlovanje in nalobe v raziskave in razvoj. Med drugim se je zavezal, da bo do konca leta 2007 mogoe v vseh lanicah ustanoviti podjetje v sedmih dneh. (RDO: slovenskenovice.si) 6. Svetovna trgovina: Zaradi krize ve trgovinskih ovir Ljubljana Od zaetka globalne krize se je precej povealo tevilo restriktivnih ukrepov, ki jih drave sprejemajo za zaito svojih trgov, eprav nekatere sklepajo tudi nove dvostranske prostotrgovinske sporazume. V zadnjem asu so najve restriktivnih ukrepov sprejele drave G20. Samo omejitve, ki so jih sprejele od lanskega oktobra do letonjega aprila, se, denimo, nanaajo na 0,6 odstotka uvoza teh drav. Hkrati pa se je povealo tevilo izvoznih omejitev, so ugotovili analitiki Svetovne trgovinske organizacije (WTO). Kljub temu je svetovni blagovni izvoz lani od leta prej realno poskoil za 14,5 odstotka, kar je bila najhitreja rast po letu 1950 odkar WTO (prej GATT) statistino spremlja gibanje mednarodne trgovine. A za letos analitiki v enevi napovedujejo le 6,5-odstotno rast svetovne trgovine. Za zmanjanje dinamike gospodarske rasti so najbolj krivi globalna kriza, potres, ki je pred priblino pol leta prizadel Japonsko, vojna v Libiji in nestabilen poloaj v nekaterih drugih arabskih dravah. Kar zadeva globalni BDP, pa analitiki v enevi predvidevajo, da se bo letos poveal za 3,1 odstotka, medtem ko se je lani za 3,6 odstotka. Vendar glede na zelo velik padec BDP v letu 2009, lansko poveanje ni ravno osupljivo. Zanimivo pa je, da je svetovni izvoz lani rastel tirikrat hitreje kot svetovni BDP, medtem ko je v prejnjih letih v povpreju rastel dvakrat hitreje kot svetovni BDP. K rasti svetovnega blagovnega izvoza so lani najve prispevale hitro razvijajoe se azijske drave. Njihov blagovni izvoz je namre od leta prej realno poskoil za 23,1 odstotka, in sicer zlasti po zaslugi Kitajske in Japonske. Nadpovpreno se je lani poveal le e izvoz ZDA (15,4-odstotna rast), medtem ko je bila rast izvoza EU pod povprejem (10,8-odstotna). lanice Skupnosti neodvisnih drav so izvoz v povpreju poveale za 10,1 odstotka, blinjevzhodne drave za 9,5 odstotka, afrike za 6,4 odstotka ter latinskoamerike za 6,2 odstotka. (RDO: delo.si)
150
9. PRZYRODA 9.1 POGODA

aprilsko vreme arktini zrak atmosferska fronta babje poletje brezoblen brezsnen brezvtrje de in sneg de pada deevti deven deevne kaplje deevno vreme gore so zavite v meglo gorska/ sredozemska/ tropska/ zmerna klima gosta megla hitrost vetra hlden izgleda, da bo lepo vreme jesenska/ jutranja megla jutranja rosa klma klimtski kroenje zraka ld lepo/ slabo vreme mvrica megl megla se dviga megln meglca meteorolg/vremenoslvec moker sneg mrz mrzen na nebu ni bilo niti enega oblaka na nebu se kopiijo oblaki nad mestom je divjala nevihta naliv je ponehal napovedujejo padavine naraajoa oblanost nevihta je minila/ se blia/ se je izbesnela nevihtni oblak neznosna vroina oblek oblaen dan oblnost oblak je zakril sonce oblaki beijo po nebu ohladtev ohladti se kwiecie-plecie arktyczne powietrze front atmosferyczny babie lato bezchmurny beznieny bezwietrzna pogoda nieg z deszczem deszcz pada pada /o deszczu/ deszczowy krople deszczu deszczowa pogoda gry s spowite mg klimat grski/ rdziemnomorski/ tropikalny/umiarkowany gsta mga prdko wiatru zimny wyglda na to, e bdzie pikna pogoda jesienna/ poranna mga poranna rosa klimat klimatyczny cyrkulacja powietrza ld pikna/ brzydka pogoda tcza mga mga si podnosi mglisty mgieka meteorolog mokry nieg mrz mrony na niebie nie byo ani chmurki na niebie gromadz si chmury nad miastem szalaa burza ulewa ustaa zapowiadaj opady rosnce zachmurzenie burza przesza/ si zblia/ si rozszalaa chmura burzowa upa nie do zniesienia chmurka pochmurny dzie zachmurzenie chmura zasonia soce chmury pyn po niebie ochodzenie ochodzi si
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" padavna padavinsko povpreje peklenska vroina planinski zrak poslabanje vremena preteno oblano prikazala se je mavrica pripravlja se k deju redka megla rsa smer vetra smg sng sneg se tali sneg se e taja snen snenka snena odeja sneni mete sonce greje/ sveti/ taje led/ vzhaja/ zahaja spremenljiva oblanost spremenljivo vreme sa tjati termometer kae pet stopinj teko prenaati vroino ta toa v velikosti jajca topel veter topla fronta torndo utrgal se je oblak ves dan snei veter piha/ razganja meglo vtrek vetrn vtri vtrn vetrni sunek vlga vlen vrme vreme se bolja/ se je izboljalo/ se kvari vremenska napoved vremenska postaja vremenski pojavi vro zrak vroe bo vrona vroinski val zadnje dni se je ohladilo zamegltev zapadel je sneg zaradi visokih temperatur zastave vihrajo v vetru zren zrani vrtinec zrk opad rednia opadw piekielny upa grskie powietrze pogorszenie pogody zachmurzenie zmienne pokazaa si tcza zbiera si na deszcz rzadka mga rosa kierunek wiatru smog nieg nieg topnieje nieg ju topnieje nieny nieynka pokrywa niena zamie niena soce grzeje/ wieci/ topi ld/ wschodzi/ zachodzi zachmurzenie zmienne zmienna pogoda susza topnie termometr pokazuje pi stopni ciko znosi upay grad grad wielkoci jajka ciepy wiatr ciepy front tornado oberwaa si chmura cay dzie pada nieg wiatr wieje/ rozwiewa mg wiaterek wietrzny wiaterek wietrzny, dotyczcy wiatru poryw wiatru wilgo wilgotny pogoda pogoda si poprawia/ poprawia si/ psuje si prognoza pogody stacja meteorologiczna zjawiska pogodowe gorce powietrze bdzie gorco upa fala upaw w ostatnich dniach si ochodzio zamglenie spad nieg z powodu wysokich temperatur flagi opocz na wietrze powietrzny trba powietrzna powietrze
151
152
9.2 PRZESTRZE
blzu blina blije in blije blji akati v bliini edalje blije dle dale zadaj dsni distnca dlnji gledanje na bliino gledanje na daljavo hie stojijo zelo blizu skupaj iti spredaj izginil je za vogal izza vogala jg koraki se oddaljujejo letalie je nedale od mesta lvi levi breg reke malo blije med na desni strani na kriiu peljite naravnost na levi strani nad naokrg narvnost nasprten nasprti ndle nekj ntranji ntri obmje oddle oddaljevti (se) oddaljti (se) odspdaj ogledati si iz bliine okno nasproti vratom osprdje zek ozka cesta pod poveati distanco preblzu prezek pribliati se na razdaljo desetih korakov priplavati na nasprotni breg prstor razdlja blisko blisko, blisko coraz bliej bliszy czeka w pobliu coraz bliej daleko daleko z tyu/w tyle prawy dystans dolny patrzenie z bliska patrzenie z daleka domy stoj bardzo blisko siebie i do przodu znikn za rogiem zza rogu poudnie kroki si oddalaj lotnisko jest niedaleko od miasta lewy lewy brzeg rzeki troch bliej midzy, pomidzy po prawej stronie na skrzyowaniu prosz jecha prosto po lewej stronie nad wok, dookoa prosto, na wprost przeciwny naprzeciwko niedaleko gdzie wewntrzny wewntrz obszar, terytorium z daleka oddala si oddali (si) od dou obejrze z bliska okno naprzeciw(ko) drzwi pierwszy plan wski wska droga pod zwikszy dystans za blisko za wski, zbyt wski zbliy si na odlego dziesiciu krokw dopyn do przeciwnego brzegu przestrze odlego
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" razdalja se vea sedeti spredaj sem in tja sver smr sosdnji spdaj spdnji sprd sprdaj spredaj levo je e en stol sprdnji stanuje meni nasproti stopiti blije k oknu strn irk tu blizu ni nikogar vogl vprek in vzdol vse naokrog je zeleno vzdl vzhd za vsakim vogalom zdaj zdajnji zdnji zahd zblza zbliza se mu ne zdi tako lepa zgraj zrven odlego ronie/zwiksza si siedzie z przodu tu i tam pnoc kierunek ssiedni pod, na dole dolny przed przed z przodu po lewej stronie jest jeszcze jedno krzeso przedni mieszka naprzeciw(ko) mnie podej bliej do okna 1. strona 2. bok 3. z boku 4. na bok szeroki w pobliu nie ma nikogo rg wzdu i wszerz wszdzie wok jest ziele wzdu wschd na kadym rogu z tyu tylny tylny zachd z bliska z bliska nie wydaje mu si tak pikna nad, na grze obok
153
154
9.3 SSAKI
antilpa bk bvol bber bobri gradijo jezove bobrovo krzno bodca inla reda antilop dmjak delfn divja maka dolgi skoki kengurujev gibn glodvec gorla hek jlen jelnek j jek jeek se je zvil v klobek kamla kengur kt kljun kola knj kza koza meketa kzel krva krdelo volkov kt kna lma lenvec lv lisca lisica je porla koko ls lskavec mka mdved medvdek mesojdec m mr netopr nosorg ntrija odrasel slon okpi pica pika opsum antylopa byk baw bbr bobry buduj tamy futro bobra kolec szynszyla stado antylop daniel delfin bik dugie skoki kangurw gibon gryzo goryl chomik jele jelonek je je, jeyk jeyk zwin si w kbek wielbd kangur wieloryb dziobak koala ko koza koza meczy kozio krowa wataha wilkw kret kuna lama leniwiec lew lis lis poar kur o uskowiec kot niedwied niedwiadek misoerca mysz mors nietoperz nosoroec nutria dorosy so okapi mapa mapka opos
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" orangtan sel vca ovca beketa ven ozelt psavec pvijan pekri ps podgna povodni konj prerijski pes rastlinojd rzus rjavi medved rg rogt seslec severni medved sln slon trobi impnz tapr tasmanski vrag tjlenj veliki panda vverica vdra vlk volk zavija vlkec vrar vsejdec zjec zbra irfa orangutan osio owca owca beczy baran ocelot pancernik pawian pekari pies szczur hipopotam piesek preriowy rolinoerca rezus niedwied brunatny rg rogaty ssak niedwied polarny so so trbi szympans tapir diabe tasmaski foka panda wielka wiewirka wydra wilk wilk wyje wilczek torbacz wszystkoerca zajc zebra yrafa
155
156
9.4 PTAKI
lbatros lk bglez brnica cpa plja rna olna k dtel drplja duplna mu flamngo galb gnzdece gnezdece je bilo e prazno gnzdo golb gs glica bis jstreb kar kanrek kvka kazur kljn kok kokka ks krkar krokarji so kroili po zraku kkavica labd labodi plavajo po jezeru lastovije gnezdo lstovka lastovke letijo na jug lnj mladii se izleejo iz jajc mladii so e zleteli iz gnezda napraviti gnezdo nj opazovati ptice med letom rel otroci krmijo labode ppiga pv pelikn prje per petlin pingvn ponrek postvka ptca albatros alka kowalik fregata wiergotek czapla dzicio czarny pjdka dzicio drop dziupla emu flaming mewa gniazdko gniazdko byo ju puste gniazdo gob g turkawka ibis jastrzb gadoer kanarek kawka kazuar dzib kura kurka kos kruk kruki kryy w powietrzu kukuka abd abdzie pywaj po jeziorze gniazdo jaskek jaskka jaskki lec na poudnie botniak mode wykluwaj si z jaj mode wyleciay ju z gniazda zrobi gniazdo stru obserwowa ptaki w locie orze dzieci karmi abdzie papuga paw pelikan upierzenie piro kogut pingwin perkoz pustuka ptak
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" ptica si je spletla gnezdece ptice ivkajo ptice pojejo ptice so odletele z drevesa pti leti ptica rca rp revec smrdokvra skol sokol plenilec sokol selec sva srka srnar strnd krec trklja torklje so klopotale tukn vrbec vrna erjv lna ptak uwi sobie gniazdko ptaki wierkaj ptaki piewaj ptaki odleciay z drzewa ptak leci ptaszek kaczka ogon cietrzew dudek sok rarg sok wdrowny sowa sroka trzmielojad trznadel szpak bocian bociany klekotay tukan wrbel wrona uraw dzicio
157
158
9.5 DRZEWO
akcija baobb bonsj br bori umijo brza bkev cdra erek dblo drevsce drev drevo je pognalo veje drevo raste duplna evkalpt, evkalptus fgovec gber gzd gozd gzdnat hrst iglasti gozd iglasto drevo jvor jlka jsen kakvovec kstanj ls lpa lst listi rumenijo lsti lstije listnati gozd listnato drevo mlado drevesce nad hio se razprostira gozd ob reki rastejo topoli obmorski bor odsekati vejo okrasno drevo plma prgzd pravi datljevec saditi drevesca sadno drevo skrja smrka stati pod drevesom tsa tpol vja vjica vba akacja baobab bonsai sosna sosny szumi brzoza buk cedr szyszka pie drzewko drzewo drzewo wypucio gazie drzewo ronie dziupla eukaliptus figowiec grab las lasek lesisty db las iglasty drzewo iglaste klon joda jesion kakaowiec 1. kasztanowiec 2. kasztan drewno lipa li licie kn listek listowie las liciasty drzewo liciaste mode drzewko nad domem rozpociera si las nad rzek rosn topole sosna nadmorska odci ga drzewo ozdobne palma puszcza daktylowiec waciwy sadzi drzewka drzewo owocowe kora wierk sta pod drzewem cis topola ga gazka wierzba
159
9.6 EKOLOGIA
lovekov boj z naravo deevni gozd ekolg ekologja ekoloka zavest ekolki kosistm iztekanje nafty izumrla vrsta kemiklije kontamincija narva narven naravna bogastva naravni rezervat nevarne snovi odlagale odpdek odplka odvoz odpadkov ogroene vrste oklje okoljska katastrofa oljni made onesnaenje zraka onesnenost onesnaevti onesniti ozonska luknja ozonski pla pesticd pitna voda podtlnica prh predelava odpadkov recikla recikliranje* reciklirati* reke se onesnaijo z odplakami sekundarni odpadki seiglnica smt smg strp strupn svetlobno onesnaenje tl toplogredni plin varstvo okolja zastruptev walka czowieka z natur las deszczowy ekolog ekologia wiadomo ekologiczna ekologiczny ekosystem wyciek ropy gatunek wymary chemikalia skaenie natura, przyroda naturalny bogactwa naturalne rezerwat przyrody substancje niebezpieczne wysypisko mie, odpad ciek wywz mieci zagroone gatunki rodowisko katastrofa ekologiczna plama oleju zanieczyszczenie powietrza zanieczyszczenie zanieczyszcza zanieczyci dziura ozonowa warstwa ozonowa pestycyd woda pitna woda gruntowa py odzysk odpadw recykling recykling recyklowa rzeki s zanieczyszczane ciekami odpady wtrne spalarnia mie smog trucizna trujcy zanieczyszczenie wietlne gleba gaz cieplarniany ochrona rodowiska zatrucie
160
9.7 MATERIAY
aht alpka amalgm ametst betn bokst brn cemnt cirkn citrn diamnt emlzija graft grant gudrn gma halkopirt jntar jspis jklo kalcedn kmen kvuk krmen ls mrmor materil md minerl olivn opl papr pergamnt psek peenjk pirt porceln rudnna sdra snv stklo snje agat alpaka amalgamat ametyst beton boksyt brz cement cyrkon cytryn diament emulsja grafit granit smoa guma chalkopiryt bursztyn jaspis stal chalcedon kamie kauczuk krzemie drewno marmur materia mosidz minera oliwin opal papier pergamin piasek piaskowiec piryt porcelana ruda gips 1. substancja 2. materia szko skra
161
9.8 PIERWIASTKI
aktnij rgon arzn astt brij berlij bsmut br brm czij cnk cirknij duk flor fsfor glij hlij jd kdmij klcij klij kisk klr kbalt krpton krm ksnon ltij magnzij mangn molibdn ntrij nkelj ogljk smij pltina plutnij polnij rdij rdon rubdij rutnij seln srebr strncij svnec tlij tntal titn trij urn vandij vodk vlfram zlat vplo aktyn argon arsen astat bar beryl bizmut bor brom cez cynk cyrkon azot fluor fosfor gal hel jod kadm wap potas tlen chlor kobalt krypton chrom ksenon lit magnez mangan molibden sd nikiel wgiel osm platyna pluton polon rad radon rubid ruten selen srebro stront ow tal tantal tytan tor uran wanad wodr wolfram zoto siarka
162
9.9 ROLNICTWO
cpec ebla/ ebelr ebele letajo iz panja delati na polju frma gnojiti nivo grabti grblje hmlj jmen kmt kmetja kmetjski kmetjstvo kmetje so zemljo e zorali kombjn/ kombjnar knj korza koruzna polja ksa/ ksec/ koslnica krava daje mleko krompirie je zarasel plevel ln livda njva obdelovati polje ograditi panik z ico orti ves/ penca/ / to pnj pasti krave pnik perutnna plevl plg plje pomagati pri etvi roj ebel sadka sadti sejti sp steklenjk strailo za vrabce suiti seno kodljvec trktor/ traktorst trva vle vingrad vt zaela se je etev ga tev ivinorja cep pszczoa/ pszczelarz pszczoy wylatuj z ula pracowa na polu 1. ferma 2. farma nawozi pole grabi grabie chmiel jczmie 1. rolnik 2. chop gospodarstwo rolne rolniczy rolnictwo rolnicy zaorali ju ziemi kombajn/ kombajnista ko kukurydza pola kukurydziane kosa/ kosiarz/ kosiarka krowa daje mleko chwast zars kartoflisko len ka pole uprawia pole ogrodzi pastwisko drutem ora owies/ pszenica/ yto/ zboe ul pa krowy pastwisko drb chwast pug pole pomaga przy niwach rj pszcz sadzonka sadzi sia sierp szklarnia strach na wrble suszy siano szkodnik traktor/ traktorzysta trawa widy winnica ogrd zaczy si niwa pia niwa chw
163
Widok na linii kolejowej Lublana - Koper
Jesenice
164
W Sowenii mona natkn si na polskie pocigi zwane tutaj "Gomuka"
Ranek na peronie dworca w Lublanie
165
Stacja Bohinjska Bistrica
Autobus komunikacji miejskiej w Lublanie
166
Komisariat policji w Izoli
Pokj w internacie "ika" w Lublanie
167
10. SPOECZESTWO 10.1 POJCIA OGLNE

abdikcija amerikanizcija anarhja anarhst anarhstien ntisemitzem aprtheid avtokracja baby boom barbarizcija barva koe boj za ostanek boriti se za demokracijo burozen buroazni razred csar cesrski cesrstvo civilizcija civilna druba delavski razred delica dispora dinastja dostojnstvo druba razoarana nad demokracijo drubena norma drubena odgovornost drubeni konflikt drubeni pojav drubeni razred drubeni sloj drubeno gibanje druinska celica druinsko pravo drva drava lanica dravljn dravljnka dravljanka sveta dravljnski dravljnstvo dravna blagajna dravna skrivnost elta elten enakopravnost med spoloma enakopravnost ensk enkost genercija globalizacija* grf abdykacja amerykanizacja anarchia anarchista anarchistyczny antysemityzm apartheid autokracja baby boom barbaryzacja kolor skry walka o przetrwanie walczy o demokracj buruazyjny buruazja cesarz cesarski cesarstwo cywilizacja spoeczestwo obywatelskie klasa robotnicza pastewko diaspora dynastia godno spoeczestwo rozczarowane demokracj norma spoeczna odpowiedzialno spoeczna konflikt spoeczny zjawisko spoeczne klasa spoeczna warstwa spoeczna ruch spoeczny komrka spoeczna prawo rodzinne pastwo pastwo czonkowskie obywatel obywatelka obywatelka wiata obywatelski obywatelstwo skarb pastwa tajemnica pastwowa elita elitarny rwnouprawnienie pci rwnouprawnienie kobiet rwno pokolenie, generacja globalizacja hrabia
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" grofca grofja hierarhja ima ameriko dravljanstvo imeti svoj jezik industrijska druba izgnnstvo javno ivljenje kapitalzem klor kntrarevolcija kraljeva druina kraljevna kriza vrednot krna krenje lovekovih pravic kulturna dediina kulturni ok monrh monarhja nacionalzem nacionalni ponos naczem naprdek naravna selekcija nrod narodno gospodarstvo nrodnost negovati tradicijo nenapisano pravilo nokolonialzem nonaczem nesmiselna prepoved nevladna organizacija oe naroda odpraviti prepoved parlamentarna republika patritien patriotzem poentiti popis prebivalstva popisovlec potronika druba pozabljeni junaki pravica do ivljenja pravna drava pravne posledice prebivalstvo se stara predsedniki par predsdek prestolonaslednik primitivno ivljenje privilgij rsa razlika med revnimi in bogatimi razredne razlike revolcija simboli preteklosti hrabianka hrabstwo hierarchia ma amerykaskie obywatelstwo mie swj jzyk spoeczestwo przemysowe wygnanie ycie publiczne kapitalizm kloszard kontrrewolucja rodzina krlewska krlestwo kryzys wartoci korona amanie praw czowieka dziedzictwo kulturowe szok kulturowy monarcha monarchia nacjonalizm duma narodowa nazizm postp selekcja naturalna nard gospodarka narodowa narodowo pielgnowa tradycj niepisana regua neokolonializm neonazizm bezsensowny zakaz organizacja pozarzdowa ojciec narodu uchyli zakaz republika parlamentarna patriotyczny patriotyzm zjednoczy spis powszechny rachmistrz spoeczestwo konsumpcyjne zapomniani bohaterowie prawo do ycia pastwo prawa konsekwencje prawne ludno si starzeje para prezydencka uprzedzenie nastpca tronu prymitywne ycie przywilej rasa rnica midzy biednymi i bogatymi rnice klas rewolucja symbole przeszoci
168
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" socialna drava socialni partner socialno nezadovoljstvo solidrnost spolna segregacija srednji razred starostna meja svet se spreminja svobodna izbira tetje prebivalstva tevilo prebivalcev tabu tema tajkun* tajna loa tradicija prednikov tradicionalna zveza tradicionalne vrednote tretji svet uradna oseba ustavna demokracija ustavno sodie utopina druba v imenu demokracije van zahodna civilizacija zgodovina se ponavlja pastwo opiekucze partner spoeczny niezadowolenie spoeczne solidarno segregacja pciowa klasa rednia granica wiekowa wiat si zmienia wolny wybr spis powszechny liczba mieszkacw temat tabu magnat, oligarcha tajna loa tradycja przodkw tradycyjny zwizek tradycyjne wartoci trzeci wiat funkcjonariusz publiczny demokracja konstytucyjna trybuna konstytucyjny spoeczestwo utopijne w imi demokracji wieniak cywilizacja zachodnia historia si powtarza
169
170
10.2 POLITYKA
agrarna/ delavska/ komunistina/ konservativna stranka avtonomja balansirati med dvema strankama biti pri koritu brezstrnkarski desna sredina desnica je prila v parlament diplomacja diplomt diplomatska imuniteta diplomatska nota / pota diplomatska reitev diplomtski diplomatski viri diplomatski zbor do veine v parlamentu zmanjkajo tirje poslanci dom parlamenta dvstrnkarski nostrnkarski gentlemanski dogovor interpelcija izstop iz koalicije izvrilna oblast javna debata kmeka/ ljudska/ napredna/ socialistina stranka koalcija koalicijska pogodba komproms kongrs legitimno izvoljena oblast liberlec ljudska oblast loitev oblasti malotevilni podporniki manevrski prostor manjinska vlada medstrankarska pogajanja mi govorimo, kar vi mislite mi vam elimo le dobro miroljubna reitev nagovor narodu napoved spremembe naprednjk ne le besede, tudi dejanja nepovezani poslanec ni prilo do nobenih sprememb nihe ni mogel napovedati dogodkov notranja politika notranji minister oblst oblasti so vse zanikale opozicijski poslanec opravljati funkcijo ostati na oblasti ovalna miza podmldek partia agrarna/ robotnicza/ komunistyczna/konserwatywna autonomia balansowa midzy dwiema partiami by przy korycie bezpartyjny centroprawica prawica wesza do parlamentu dyplomacja dyplomata immunitet dyplomatyczny nota/ poczta dyplomatyczna dyplomatyczne rozwizanie dyplomatyczny rda dyplomatyczne korpus dyplomatyczny do wikszoci w parlamencie brakuje czterech posw izba parlamentu dwupartyjny jednopartyjny dentelmeska umowa interpelacja wystpienie z koalicji wadza wykonawcza debata publiczna partia rolnicza/ ludowa/ postpu/ socjalistyczna koalicja umowa koalicyjna kompromis kongres legalnie wybrana wadza libera wadza ludu podzia wadzy nieliczni zwolennicy pole manewru rzd mniejszociowy negocjacje midzypartyjne mwimy to, co wy mylicie chcemy dla was dobrze rozwizanie pokojowe ordzie do narodu zapowied zmiany/zmian postpowiec nie tylko sowa, rwnie czyny pose bezpartyjny nie nastpiy adne zmiany nikt nie mg przewidzie wydarze polityka wewntrzna minister spraw wewntrznych wadza wadze wszystkiemu zaprzeczay pose opozycji sprawowa funkcj pozosta przy wadzy okrgy st modziewka
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" policijska drava politino prizorie poltik poltika politologja populzem posebni ameriki odposlanec poslanci liberalne stranke poslnec/ poslnka poslanska klop poslnski poziv k odstopu predsednik drave predsednik je zapustil dravo predsednik vlade / premier priljbljenost pristopiti k stranki program stranke propagnda refrma smouprva sestaviti vlado skrajna desnica sprejem nove ustave spremeniti svet spremeniti ustavo stranka je deklarirala svoj program stranka je zavzela taktiko akanja strnkar strankarska pripadnost strnkarski strnkarstvo strmoglaviti diktaturo svetovni red tretje branje novele zakona ustanoviti stranko ustva v dravi vlada diktatura vstrnkarski velesla vto vlada ima rekordno nizko podporo vlada narodne enotnosti vlada v senci vldati vladavna vladna stranka vloiti interpelacijo vodja naroda vodja opozicije vodstvo stranke vojaka hunta zaasna vlada zakonodajna oblast zapustiti koalicijo zasedanje parlamenta zapnica zunanji minister pastwo policyjne scena polityczna polityk polityka politologia populizm specjalny amerykaski wysannik posowie partii liberalnej pose/ posanka awa poselska poselski wezwanie do dymisji prezydent prezydent opuci kraj premier popularno zapisa si do partii program partii propaganda reforma samorzd utworzy rzd skrajna prawica przyjcie nowej konstytucji zmieni wiat zmieni konstytucj partia przyja deklaracj programow partia przyja taktyk wyczekiwania partyjny, czonek partii czonkostwo w partii partyjny partyjno obali dyktatur wiatowy porzdek trzecie czytanie nowelizacji ustawy zaoy parti konstytucja w kraju panuje dyktatura wielopartyjny mocarstwo, potga veto, weto rzd ma rekordowo niskie poparcie rzd jednoci narodowej gabinet cieni rzdzi rzdy partia rzdzca wnie interpelacj wdz narodu przywdca opozycji kierownictwo partii junta wojskowa rzd tymczasowy wadza ustawodawcza opuci koalicj posiedzenie parlamentu wotum zaufania minister spraw zagranicznych
171
172
10.3 WYBORY
agitcija agitrati bil je izvoljen za tretji mandat bliajoe se volitve bojkot referenduma bojkotrati demagogja demagki glasovnje glasovti glasovi iz tujine glasvnica izvoliti poslance kandidat mladih kandidatra kandidirati za poslanca lokalne volitve mednarodni opazovalci molk bo trajal do zaprtja voli neveljavne glasovnice oddati glas odloati na referendumih plebisct pomanjkanje karizmatinega kandidata predasne volitve predsednike volitve predvolilna kampanja predvolilna raziskava predvolilni molk pretevanje glasov prtikandidt prvk razpisati referendum razpisati volitve shd strankarski boji pred volitvami svobodne in potene volitve tajno glasovanje upanje na bolje ivljenje uradni izidi bodo znani danes volilna komisija volilna udeleba je bila nizka volilni okraj volilni prag volilni sistem vollnica vole voltven volvec zmagati na volitvah zmanjkali so mu trije glasovi agitacja agitowa zosta wybrany na trzeci kadencj zbliajce si wybory bojkot referendum bojkotowa, zbojkotowa demagogia demagogiczny gosowanie gosowa gosy z zagranicy karta do gosowania wybra posw kandydat modych kandydatura kandydowa na posa wybory komunalne midzynarodowi obserwatorzy cisza bdzie trwaa do zamknicia lokali wyborczych niewane gosy odda gos decydowa w referendach plebiscyt brak charyzmatycznego kandydata przedterminowe wybory wybory prezydenckie kampania wyborcza sonda przedwyborczy cisza wyborcza liczenie gosw kontrkandydat lider rozpisa referendum rozpisa wybory wiec walki partyjne przed wyborami wolne i uczciwe wybory tajne gosowanie nadzieja na lepsze ycie dzisiaj bd znane oficjalne wyniki komisja wyborcza frekwencja wyborcza bya niska okrg wyborczy prg wyborczy ordynacja wyborcza karta do gosowania lokal wyborczy wyborczy wyborca wygra wybory zabrako mu trzech gosw
173
10.4 RELIGIA
angel varuh apokalpsa apstol/ apostlski beatifikcija bedti brma blagoslv blagoslov velikononih jedi bogoslje brevr crkev cvetna nedelja/cvetnca diecza domolti dravna vera duhovni vodja duhvnik dmija evanglij evangelst evharistja grh gren hoditi v cerkev slam iti v procesiji izgovarjati besedilo molitve izmolti izvirni / smrtni greh Jehovina pria Jezus je umrl na kriu Jezusovo trpljenje judazem jutranja/ veerna molitev katolin/ katolinka katlik katliki kristjn/ kristjnka kristjani praznujejo svoj najveji praznik kristjanizcija kr kriev pot kst kranske tradicije krnski liturgja ljudje gredo iz cerkve luternec maevti misijonr molitev pred jedjo moliti k Bogu moliti molitev moliti za umrle molitvena knjiga moja anio str apokalipsa aposto/ apostolski beatyfikacja czuwa bierzmowanie bogosawienie wicenie pokarmw wielkanocnych naboestwo brewiarz koci niedziela palmowa diecezja dokoczy modlitw religia pastwowa przywdca duchowy duchowny meczet ewangelia ewangelista eucharystia grzech grzeszny chodzi do kocioa islam i w procesji wypowiada sowa modlitwy wymodli grzech pierworodny/ miertelny wiadek Jehowy Jezus umar na krzyu pasja judaizm poranna/ wieczorna modlitwa katolik/ katoliczka katolik katolicki chrzecijanin/ chrzecijanka chrzecijanie obchodz swoje najwaniejsze wito chrystianizacja krzy droga krzyowa chrzest chrzecijaskie tradycje chrzecijaski liturgia ludzie wychodz z kocioa luteranin odprawia msz misjonarz modlitwa przed posikiem modli si do Boga odmawia modlitw modli si za zmarych modlitewnik meczet
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" munec muslimn/ muslimnka ndkf nesti otroka h krstu Noetova barka odpustiti grehe opravljati bogosluje pape je prvi obiskal Hrvako psha patrirh pekl Pepelnina sreda/pepelnca prh psanica po cerkvah bodo potekala bogosluja pokleknil je in molil pokristjanjevanje pomolti pst posvetti prebirati evangelij premakljiv praznik prinesti jedila k blagoslovu procsija prositi boga za zdravje rinkarncija relgija ritul rmar/ rmarica romarji so prili od dale romarska cerkev romarsko potovanje skupina romarjev slovesna maa spved spovedati se grehov spovedna molenost spovednca Sveta Trojica Sveto Pismo amn kf/ kofja Velika no Velika sobota Veliki etrtek/ petek velikonona procesija velikononi pirhi velikononi prazniki Velikonono tridnevje vra vrnik veroizpved verovati v boga vce vstajenje od mrtvih zadnja veerja zahvalna maa zakramnt mczennik muzumanin/ muzumanka arcybiskup nie dziecko do chrztu Arka Noego odpuci grzechy odprawia naboestwo papie po raz pierwszy odwiedzi Chorwacj pasja patriarcha pieko roda popielcowa pisanka pisanka w kocioach bd odprawiane naboestwa uklk i modli si chrystianizacja pomodli si post powici czyta ewangeli wito ruchome przynie pokarmy do powicenia procesja prosi Boga o zdrowie reinkarnacja religia rytua pielgrzym /mczyzna/, pielgrzym /kobieta/ pielgrzymi przybyli z daleka koci pielgrzymkowy podr pielgrzymkowa grupa pielgrzymw uroczysta msza spowied spowiada si z grzechw tajemnica spowiedzi konfesjona Trjca wita Pismo wite szaman biskup/ biskupstwo Wielkanoc Wielka Sobota Wielki Czwartek/ Pitek wielkanocna procesja wielkanocne pisanki wita wielkanocne Triduum Paschalne wiara wierny wyznanie wiary wierzy w Boga czyciec zmartwychwstanie ostatnia wieczerza msza dzikczynna sakrament
174
175
10.5 PROTEST
aktivistke so zbrale tiso podpisov blokrati boriti se za svoje pravice deblokrati delavski protest demonstracij vse ve demonstranti so nosili transparente dosei kompromis izboriti pravico do... izbruhnili so nemiri izraziti podporo izroiti peticijo izvgati kljub protestom so nadaljevali delo kolektivna pogodba komproms ljudje so se zaeli razhajati manifst manifestcija metati kamenje proti policistom miroljubno vzduje mlotovka na ulicah so se znova zbrale mnoice najti kompromisno reitev napis na transparentu napovedati protest nasprotni protest nemri petcija podpisati dogovor pogajlec pogjanje pogjati se policijske pregrade postaviti barikade predlgati/ predloti prdlog protest se je konal mirno protestrati protestna akcija protestni pohod protstnik protivladne demonstracije razbijati okna skandrati skleniti sporazum solidarizrati se sporazm sporazumti se sprevd transparnt v znak protesta vodni top zaigati smetnjake zbralo se je ve kot 200 nasprotnikov dziaaczki zebray tysic podpisw blokowa, zablokowa walczy o swoje prawa odblokowywa, odblokowa protest robotnikw coraz wicej demonstracji demonstrujcy nieli transparenty osign kompromis wywalczy prawo do... wybuchy zamieszki wyrazi poparcie wrczy petycj wygwizda mimo protestw kontynuowali prac porozumienie zbiorowe kompromis ludzie zaczli si rozchodzi manifest manifestacja rzuca kamieniami w policjantw pokojowa atmosfera koktajl Mootowa na ulicach znowu zebray si tumy znale kompromisowe rozwizanie napis na transparencie zapowiedzie protest kontrmanifestacja zamieszki petycja podpisa porozumienie negocjator negocjacje negocjowa barierki policyjne postawi barykady proponowa/ zaproponowa propozycja protest zakoczy si spokojnie protestowa akcja protestacyjna marsz protestacyjny demonstrujcy, protestujcy demonstracje antyrzdowe rozbija okna skandowa zawrze porozumienie solidaryzowa si porozumienie porozumie si marsz transparent na znak protestu armatka wodna podpala kosze na mieci zebrao si ponad 200 przeciwnikw
176
10.6 MEDIA
avtor lanka brlec brlka brti celoletna naronina cenzra asops asopis izhaja vsak dan etrtltnik lni lnek rna kronika dati oglas v asopis dnevni tisk dnvnik dobre in slabe novice dolgoasen lanek domai tisk dopsnik dvojna izdaja revije feljtn feljtonst ftoreporta ftoreprter gledlec gledlka igralec je dal intervju informcija informacijska druba informacjski informatven informrati intervj izdajati asopis izmiljena novica izrei v mikrofon javna televizija jutranji asopis kabelska televizija komenttor lst mali oglas mdij medijska ofenziva mdijski medijski pritisk medijski trg mesena naronina mnoini mediji naklada pada naklada raste napovedovalec naroiti se na asopis naronk novnar/ novnarka autor artykuu czytelnik czytelniczka czyta prenumerata roczna cenzura gazeta /zwykle codzienna/ gazeta ukazuje si codziennie kwartalnik artykulik artyku kronika kryminalna zamieci ogoszenie w gazecie prasa codzienna dziennik dobre i ze wiadomoci nudny artyku prasa krajowa korespondent podwjne wydanie czasopisma felieton felietonista fotoreporta fotoreporter widz /mczyzna/ widz /kobieta/ aktor udzieli wywiadu informacja spoeczestwo informacyjne informacyjny informacyjny informowa, poinformowa wywiad wydawa gazet zmylona wiadomo powiedzie do mikrofonu telewizja publiczna gazeta poranna telewizja kablowa komentator pismo, czasopismo ogoszenie drobne medium ofensywa medialna medialny presja mediw rynek mediw prenumerata miesiczna rodki masowego przekazu nakad spada nakad ronie spiker /w radiu/ zaprenumerowa gazet 1. prenumerator 2. abonent dziennikarz/ dziennikarka
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" novinarka pri Delu novinarska etika novinarska izkaznica novnarski novinarski stil novnarstvo objaviti lanek oddja oddjati odgovornost medijev pisati feljtone po naih informacijah posluati oddajo posneti reportao prelistavati revijo pretok informacij prevod lanka propagandna mainerija prositi medije za pomo prositi za komentar rca radijska postaja rdio raziskovalno novinarstvo reporta reprter/ reprterka/ reprterski revja satelitska televizija serija lankov stalni naroniki revije strokovna revija svoboda tiska portna oddaja tevlka tirnajstdnvnik tirje najveji japonski dnevniki tdnik televizja televizija je prenehala oddajati televizijska postaja televizjski televizijski nagovor televizijski prenos tsk tiskovna agencija tiskovna konferenca tiskovni predstavnik tiskovno sporoilo tiskovno sredie tuji tisk urednk/ urednca urednik na radiu uredntvo veerni asopis vremenska napoved znanstvena revija enski tednik iva oddaja dziennikarka "Dela" etyka dziennikarska legitymacja dziennikarska dziennikarski styl prasowy dziennikarstwo opublikowa artyku audycja nadawa odpowiedzialno mediw pisa felietony wedug naszych informacji sucha audycji nakrci reporta wertowa czasopismo przepyw informacji tumaczenie artykuu machina propagandowa prosi media o pomoc prosi/poprosi o komentarz kaczka dziennikarska rozgonia radiowa radio dziennikarstwo ledcze reporta reporter/ reporterka/ reporterski czasopismo, magazyn telewizja satelitarna seria artykuu stali prenumeratorzy magazynu czasopismo specjalistyczne wolno prasy audycja sportowa numer dwutygodnik cztery najwiksze japoskie dzienniki tygodnik telewizja telewizja przestaa nadawa stacja telewizyjna telewizyjny ordzie telewizyjne transmisja telewizyjna prasa agencja prasowa konferencja prasowa rzecznik prasowy komunikat prasowy centrum prasowe prasa zagraniczna redaktor/ redaktorka redaktor w radiu redakcja gazeta wieczorna prognoza pogody czasopismo naukowe tygodnik dla kobiet audycja na ywo
177
178
10.7 MIASTO
ambulnta bnka blokovsko naselje brza botanini vrt bulvr cnter astni mean delavska etrt drevord filharmonja galerja glavna ulica glavno mesto gledale grd grad igrlnica industrijska etrt jsli jzero kno kitajska etrt knjnica kolesarska steza kongresna dvorana kraljeva palaa lekrna letale letalsko pristanie mstece mestna hia mestni svet mestno sredie mesto ima pet tiso prebivalcev mesto lei ob reki mesto se razprostira... mirna ulica muzj nono ivljenje observatrij ogled mesta ozka uliica pala pokopale poliklnika poslpje posvetovlnica potovalna agencija predsednika palaa prestlnica priseljenska etrt pristane pristaniko mesto razgledna toka przychodnia bank blokowisko gieda ogrd botaniczny bulwar centrum honorowy obywatel (miasta) dzielnica robotnicza aleja filharmonia galeria gwna ulica stolica teatr zamek zameczek kasyno, salon gier dzielnica przemysowa obek jezioro kino chiska dzielnica biblioteka cieka rowerowa sala kongresowa paac krlewski apteka lotnisko port lotniczy miasteczko ratusz rada miasta rdmiecie, centrum miasto ma pi tysicy mieszkacw miasto ley nad rzek miasto rozpociera si... spokojna ulica muzeum nocne ycie obserwatorium zwiedzanie miasta wska uliczka paac cmentarz przychodnia gmach poradnia biuro podry paac prezydencki stolica dzielnica imigrantw port miasto portowe punkt widokowy
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" razvalne rka samostn skozi mesto tee reka sode spomenk stanovanjska etrt stanovanjski blok staro mesto stlpnica stranska ulica la tg lica liica ulina razsvetljava v strogem centru vodnjk vojako pokopalie zgrdba zvonk eleznika postaja ivalski vrt ivljenje v velemestu je zelo drago ruiny rzeka klasztor przez miasto przepywa rzeka sd pomnik dzielnica mieszkaniowa blok mieszkalny stare miasto wieowiec boczna ulica szkoa plac, rynek ulica uliczka owietlenie uliczne w cisym centrum fontanna cmentarz wojskowy budynek dzwonnica dworzec kolejowy, stacja kolejowa ogrd zoologiczny ycie w wielkim miecie jest bardzo drogie
179
180
10.8 MIGRACJA
azilnt begnec bela veina blka deportcija emigrcija gto leglec ilegalni priseljenci imigrcija imigrnt integrcija ksenofob* ksenofobja mesto je zapustil vsak etrti prebivalec migrcija mnogi tujci so zapustili Slovenijo narodnostna manjina nenaklonjenost do priseljencev nestrpnost nezakoniti priseljenec nezakonito priseljevanje njena nova domovina politini azil politino zatoie pribnik pridobiti azil prisljenka priseljenska etrt priseljevnje protipriseljenska zakonodaja rasna segregacija rasno meani zakon spoznavanje kultur sprejemati odprtih rok tjec tjka val beguncev zahteva za azil zapustiti dravo azylant uciekinier biaa wikszo biaa (kobieta) deportacja emigracja getto nielegalny imigrant nielegalni imigranci imigracja imigrant integracja ksenofob ksenofobia co czwarty mieszkaniec opuci miasto migracja wielu cudzoziemcw opucio Soweni mniejszo narodowa niech do imigrantw nietolerancja nielegalny imigrant nielegalna imigracja jej nowa ojczyzna azyl polityczny azyl polityczny imigrant dosta azyl/uzyska azyl imigrantka dzielnica imigrantw imigracja ustawodawstwo antyimigracyjne segregacja rasowa maestwo mieszane poznawanie kultur przyjmowa z otwartymi rkami cudzoziemiec cudzoziemka fala uciekinierw proba/wniosek o azyl opuci kraj
181
10.9 PASTWA
Afgnistan Albnija Alrija Andra Avstrlija vstrija Azerbajdn Bahmi Bahrjn Bnglade Barbdos Blgija Belze Belorsija Bocvna Bolgrija Bolvija Bsna in Hercegovna Brazlija Brunj Burkna Fso Burndi Butn Cper d ka le Dnska Egpt Ekvatorilna Gvinja Eritrja Estnija Fdi Filipni Fnska Frncija Gna Gija Grzija Gvatemla Hati Hondras Hrvka ndija Indonzija Irk Irn rska Islndija Itlija Japnska Jna Korja Junofrika repblika Kambda Knada Afganistan Albania Algieria Andora Australia Austria Azerbejdan Bahamy Bahrajn Bangladesz Barbados Belgia Belize Biaoru Botswana Bugaria Boliwia Bonia i Hercegowina Brazylia Brunei Burkina Faso Burundi Bhutan Cypr Czad Czechy Chile Dania Egipt Gwinea Rwnikowa Erytrea Estonia Fidi Filipiny Finlandia Francja Ghana Grecja Gruzja Gwatemala Haiti Honduras Chorwacja Indie Indonezja Irak Iran Irlandia Islandia Wochy Japonia Korea Poudniowa Republika Poudniowej Afryki Kamboda Kanada
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" Kzahstan Knija Kirgzija Kitjska Kolmbija Komri Kostarka Kba Kvajt Ltvija Lbanon Ltva Madrska Makednija Mlta Marko Mhika Moldvija Monglija Mozambk Nambija Npal Nigrija Norvka Nva Zelndija Pkistan Pragvaj Per Pljska Portuglska Romnija Rsija Svdska Arbija Sejli Sverna Korja Srija Slonokona obla Slovka Slovnija pnija rilnka vdska vca Tadkistan Tjska Tanznija Tunzija Trija Turkmnistan Ukrajna rugvaj Uzbkistan Venezula Vetnam Zmbija Zelenotsko otje Zdrene drve Amrike Zdreni arbski emirti Kazachstan Kenia Kirgistan Chiny Kolumbia Komory Kostaryka Kuba Kuwejt otwa Liban Litwa Wgry Macedonia Malta Maroko Meksyk Modawia Mongolia Mozambik Namibia Nepal Nigeria Norwegia Nowa Zelandia Pakistan Paragwaj Peru Polska Portugalia Rumunia Rosja Arabia Saudyjska Seszele Korea Pnocna Syria Wybrzee Koci Soniowej Sowacja Sowenia Hiszpania Sri Lanka Szwecja Szwajcaria Tadykistan Tajlandia Tanzania Tunezja Turcja Turkmenistan Ukraina Urugwaj Uzbekistan Wenezuela Wietnam Zambia Wyspy Zielonego Przyldka Stany Zjednoczone Ameryki Zjednoczone Emiraty Arabskie
182
183
10.10 MIASTA
Bsel Beljk Bentke Bograd Bolgna Brgenz Brmen Brselj Bdimpeta Bukarta Cape Town Celvec enstohva ikgo Damsk Dbrecen Drsden Dnaj Firnce Gnova Grdec stanbul Kiro Kunas Kjev Krkov Leipzig Ld Lxembourg Lvv Milno Nepelj Nca lomuc Pdova Parz Pking Pznanj Prga Rga Rm Skder Sfija Soln Stckholm nghaj Torno Trunj Toulouse Tst Varva Vrclav Wshington Zgreb enva Bazylea Villach Wenecja Belgrad Bolonia Bregencja Brema Bruksela Budapeszt Bukareszt Kapsztad Klagenfurt Czstochowa Chicago Damaszek Debreczyn Drezno Wiede Florencja Genua Graz Stambu Kair Kowno Kijw Krakw Lipsk d Luksemburg Lww Mediolan Neapol Nicea Oomuniec Padwa Pary Pekin Pozna Praga Ryga Rzym Szkodra Sofia Saloniki Sztokholm Szanghaj Turyn Toru Tuluza Triest Warszawa Wrocaw Waszyngton Zagrzeb Genewa
184
10.11 NARODY
Albnec Albnka Alrec Alrka Amerin Amerinka Avstrlec Avstrlka Avstrjec Avstrjka Azerbajdnec Azerbajdnka Bngladeevec Bngladeevka Blgijec Blgijka Belzejan Belzejanka Belors Belorsinja Bolgr Bolgrka Brazlec Brazlka Cpran Cpranka h hinja Dnec Dnka Egipn Egipnka Estnec Estnka Fnec Fnka Francz Franczinja Gk Gkinja Grzijec,Gruznec Grzijka Hatijec Hatijka Honduran, Honduran Honduranka Hrvt Hrvatca ndijec ndijka Iran Iranka rec rka Islndec Islndka Albaczyk Albanka Algierczyk Algierka Amerykanin Amerykanka Australijczyk Australijka Austriak Austriaczka Azer Azerka Banglijczyk Banglijka Belg Belgijka Belizeczyk Belizenka Biaorusin Biaorusinka Bugar Bugarka Brazylijczyk Brazylijka Cypryjczyk Cypryjka Czech Czeszka Duczyk Dunka Egipcjanin Egipcjanka Estoczyk Estonka Fin Finka Francuz Francuzka Grek Greczynka Gruzin Gruzinka Haitaczyk Haitanka Honduranin Honduranka Chorwat Chorwatka Hindus Hinduska Irakijczyk Irakijka Irlandczyk Irlandka Islandczyk Islandka
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" Italijn Italijnka Japnec Japnka Knadan Knadanka Kitjec Kitjka Kolmbijec Kolmbijka Ltvijec Ltvijka Ltovec Ltovka Madr Madrka Makednec Makednka Malten, Malten Maltenka Mehiknec Mehiknka Monglec Monglka Norven, Norven Norvenka Perjec Perjka Poljk Poljkinja Portuglec Portuglka Romn Romnka Rs Rsinja Srec Srka Slovk Slovkinja Slovnec Slovnka pnec pnka rilnan rilnanka vd vdinja vcar vcarka Tunzijec Tunzijka Trek Trkinja Ukrajnec Ukrajnka Uzbkistanec Uzbkistanec Woch Woszka Japoczyk Japonka Kanadyjczyk Kanadyjka Chiczyk Chinka Kolumbijczyk Kolumbijka otysz otyszka Litwin Litwinka Wgier Wgierka Macedoczyk Macedonka Maltaczyk Maltanka Meksykanin Meksykanka Mongo Mongoka Norweg Norweka Peruwiaczyk Peruwianka Polak Polka Portugalczyk Portugalka Rumun Rumunka Rosjanin Rosjanka Syryjczyk Syryjka Sowak Sowaczka Soweniec Sowenka Hiszpan Hiszpanka Lankijczyk Lankijka Szwed Szwedka Szwajcar Szwajcarka Tunezyjczyk Tunezyjka Turek Turczynka Ukrainiec Ukrainka Uzbek Uzbeczka
185
186
FRAGMENTY TEKSTW PRASOWYCH 1. Izgredi v Britaniji so opozorilo, da je nekaj narobe v drubi Dr. Gorazd Meko je dekan Fakultete za varnostne vede Univerze v Mariboru in profesor kriminologije, ki se je ve let izobraeval v Veliki Britaniji. Kaj je bila iskra, ki je sproila tako hude proteste v Angliji? Objektivneje bo situacijo mogoe oceniti, ko se bodo strasti umirile in bo znanih ve dejstev o nastanku, razvoju in koncu nemirov. Iskro je sproila policija, ki je v okolju, kjer so e dolgo obstajale napetosti med njo in lokalnim prebivalstvom ustrelila temnopoltega Anglea Marka Duggana, znanega storilca kaznivih dejanj. To je bila iskra, da so se odzvali ljudje, ki jim je prekipelo zaradi nezadovoljstva z drubenoekonomskimi razmerami in obutka, da je policija presegla svoja pooblastila. To je bilo pomeano tudi z obutki, da se bolj nadzoruje ljudi na dnu drube, ki so tam pristali zaradi pogoltnosti elit. Incident se je zgodil v najbolj depriviligiranem delu Londona, kjer je veliko ljudi na robu preivetja. Angleki komentatorji menijo, da gre za splet okoliin, po drugi strani pa nemiri pomenijo prilonost za kriminalce, ki okoliine izrabljajo za tatvine, rope in pokodovanje premoenja. Ni prvi, da so nasilni protesti posledica tega, da je policija nekoga ubila. To se pogosto zgodi v multikulturnih dravah, kjer obstaja institucionalni rasizem oziroma neproporcionalno bolj intenzivno nadzorovanje ljudi doloenih ras, predvsem temnopoltih dravljanov ali priseljencev. V taknih okoljih velja preprianje, da policija dosledneje izvaja zakone proti tem prebivalcem. In smrt, ki jo povzroijo policisti, najsi bo to zakonito ali ne, je za prebivalce potrditev, da je res tako. Koliko so drubene razmere vplivale na taken odziv? Odziv je drubenoekonomske narave depriviligirana okolja, nezaposleni brez upanja, malo prilonosti za izboljanje kakovosti ivljenja in mentaliteta, v kateri prevladuje preprianje, da nimajo ve kaj izgubiti, da se nadnje zgrinja mo dravnega aparata in da jim nihe ne pomaga. Angleki nemiri so tudi dokaz, da se je prebudil tako imenovani drubeni podrazred, ljudje, ki so pod pragom revine, ne le materialne! Susanne Karstedt z Univerze v Leedsu je pred kratkim napisala prispevek z naslovom Konec socialnega (The end of the social), ki ugotavlja, da na podroju preventivne dejavnosti v primeru prestopnitva mladih v Evropi zamirajo socialne strategije in se edalje ve pozornosti posvea nadzorovanju ljudi, sprejemanju zakonov za discipliniranje neelenega vedenja, oznaevanju doloenih ljudi za nevarne (predvsem tistih z drubenega dna in priseljencev). Anglija je prilonost, da se tega zanejo zavedati tudi drugje v Evropi in ire. (RDO: delo.si) 2. Slovenija postaja vse manj socialna drava Ljubljana - Dele ljudi, ki so jim doloene dobrine postale manj dostopne, se hitro poveuje, je danes na predstavitvi letnega poroila varuha lovekovih pravic povedala Zdenka ebaek Travnik, ki se zato sprauje, ali je Slovenija e socialna drava. Obstaja namre veliko indicev, ki kaejo, da Slovenija izgublja znailnosti socialne drave. Vedno veji problem je dostopnost javnih dobrin, ki postajajo za razline sloje drube razlino dosegljive, za nekatere dele drube pa so e nedosegljive. Na ta nain bomo zelo teko e naprej govorili o socialni dravi, je dejala. Na vpraanje, ki si ga postavlja varuhinja lovekovih pravic Zdenka ebaek Travnik, ali je Slovenija (e) socialna drava, se neposredno z da ali ne ne da odgovoriti, je dejala, a vse ugotovitve kaejo, da socialni problemi postajajo najbolj peree vpraanje na podroju krenja lovekovih pravic. Do zdaj so bili to sodni zaostanki. Drava se ne odziva dovolj uinkovito na spremenjene gospodarske razmere, ugotavlja ebaek Travnikova. Na predstavitvi skoraj 400 strani debelega poroila varuha lovekovih pravic za leto 2009 je poudarila dostopnost zdravstva, izobraevanja in pravne pomoi. Vse to je preve odvisno od materialnega stanja posameznika in njegove druine. In e izhajamo s teh stali, smo lahko zelo v skrbeh, je dejala. (RDO: delo.si)
187
3. Makedonija in problem identitete Zakaj Makedonija ne more z Grijo rei ti spora o imenu? To je konflikt identitete, ki ga je najteje, e e ne nemogoe reiti. Kompromis ni mogo, ker vsako odstopanje o lastnem poimenovanju ali samoidentifikaciji vpliva na spremembo dravne oziroma nacionalne identitete, kar je v nasprotju z veinsko voljo dravljanov. Zato bi vsaka vlada, ki bi poskuala skleniti kompromis, naredila politini in zgodovinski samomor. Dodati je treba, da nobena institucija v Makedoniji ni pooblaena za sprejetje takne odloitve. Ker se tega zelo dobro zaveda tudi dananja makedonska opozicija, niti takrat, ko zahteva od vlade hitre reitve, ne razkrije, kako bi reila to vpraanje. Ali je ogroena identiteta Makedoncev? Predvsem je ogroena suverena enakost drave in njenih dravljanov pred mednarodnim pravom. Ne bi se spuala v zgodovinske vidike makedonskega vpraanja, dejstvo pa je, da je ime drave del njene pravne legitimnosti v mednarodnih odnosih. Pri Makedoncih je zgodba e toliko teja. V nasprotju s pogostimi trditvami mednarodnih predstavnikov in diplomatov, da gre vendarle samo za ime drave, kar je samo po sebi problematino, je s seznama grkih zahtev, ki je e decembra lani pricurljal v javnost, razvidno, da gre za poseg v ime konstitutivnega naroda, ime jezika in drugih identifikacijskih dejavnikov, kot je celo uporaba imena za gospodarske namene ali poimenovanje valute, ki se ne bi smela ve imenovati makedonski denari (MKD) ali spletnih portalov, ki ne bi smeli vsebovati oznabe .mk in podobno. (RDO: delo.si) 4. Zelena lu za italijansko dravljanstvo Koper - Nekaj deset tiso pripadnikov italijanske manjine, dravljanov Slovenije in Hrvake, bo lahko znova zaprosilo za pridobitev dodatnega - italijanskega dravljanstva. To omogoa nov zakon, ki so ga v etrtek potrdili najprej v komisiji za ustavna vpraanja italijanskega senata in zveer e v komisiji za ustavna vpraanja rimske poslanske zbornice (komisija ima v Italiji lahko zakonodajno pooblastilo). Zakon so sprejeli tako reko v zadnjem trenutku, saj so veraj razpustili italijanski parlament (zaradi volitev devetega aprila). Pri sprejemanju zakona je bilo odloilno pozitivno soglasje proraunske komisije, saj je ta ugotovila, da zakon ne bo imel bistvenih posledic za dravni proraun. Po besedah Maurizia Tremula, predsednika Italijanske unije iz Hrvake in Slovenije, ki je podpiral sprejem zakona, bi lahko dodatno dravljanstvo dobilo e nekaj ez 30 tiso pripadnikov italijanske manjine iz dveh dravljanov, ki so v obeh dravah na zaasnem delu. Bistvo novega zakona je, da omogoa pridobitev italijanskega dravljanstva tudi potomcem pripadnikom manjine. Tudi tistim, ki so se rodili po letu 1977 na obmoju cone B in po letu 1947 na obmojih nekdanje italijanske meje. Maurizio Tremul nam je povedal, da je v obeh dravah evidentiranih priblino 35 tiso polnoletnih pripadnikov italijanske narodnosti, od tega tiri tiso v Sloveniji. e od te tevilke odtejemo tiste, ki e imajo italijansko dravljanstvo in pritejemo mladoletne, bi po njegovi oceni dodatno dravljanstvo lahko teoretino pridobilo e nekaj ez 30 tiso dravljanov obeh drav. Toda e po izkunjah iz devetdesetih let vedo, da vsi ne zaprosijo za dvojno dravljanstvo, ali pa, da vsi ne izpolnjujejo vseh zahtevanih pogojev. V vsakem primeru priakujejo iz Slovenije manje tevilo dodatnih proenj, veje pa iz Hrvake, ker je doslej zakon na obmoju cone B dovoljeval italijansko dravljanstvo rojenim do leta 1977, na ostalih obmojih pa le rojenim do leta 1947. (RDO: slovenskenovice.si)
188
11. SPORT 11.1 DYSCYPLINY SPORTOWE

alpsko smuanje ameriki nogomet atltika bdminton batlon bb bks cestno kolesarstvo curling* deseterobj dviganje utei flort gimnstika glf gorsko kolesarstvo hitrostno drsanje hokej na ledu hokej na travi jhanje jdo kajaktvo karat kegljnje kolesrstvo korka krket lokostrlstvo meevnje mnogobj moderni peteboj namizni tenis nogomt nordijska kombinacija odbjka odbojka na mivki peterobj plvanje plo potpljanje rokomt rugby sinhrono plavanje skok v daljino skvo* smanje smuarski skoki smuarski teki suvanje krogle tnis trbj umetnostno drsanje vterplo narciarstwo alpejskie futbol amerykaski atletyka, lekkoatletyka badminton biathlon bobsleje boks kolarstwo szosowe curling dziesiciobj podnoszenie ciarw floret gimnastyka golf kolarstwo grski ywiarstwo szybkie hokej na lodzie hokej na trawie jedziectwo judo kajakarstwo karate krgle kolarstwo koszykwka krykiet ucznictwo szermierka wielobj piciobj nowoczesny tenis stoowy pika nona kombinacja norweska siatkwka siatkwka plaowa piciobj pywanie polo nurkowanie pika rczna rugby pywanie synchroniczne skok w dal squash narciarstwo skoki narciarskie biegi narciarskie pchnicie kul tenis trjbj ywiarstwo figurowe pika wodna
189
11.2 RYWALIZACJA
bar bronasta/ srebrna/ zlata kolajna esttati ettfinle/ ettfinalst dati od sebe vse diskvalificrati diskvalifikcija dolga in uspena kariera dping drgolig dvojna zmaga enkrat zmaga, drugi izgubi evropsko prvenstvo fvl favort favortinja, favortka finle/ finalst frma gojiti port igrlec izboljati igro v obrambi izboljati rekord izenaevti izeniti izenaiti rekord izgubti izgbljati izd izpsti izzv jnior/ jniorka koljna konati karier lga lig mjster mtven mtvo motvo trenira vsak najveje preseneenje napeta konnica naslv nai skakalci vodijo navij navjati (za koga?) nazadoval je za 18 mest neodloeni izid olimpida olimpijska vas olimpijske igre olimpijski odbor olimpijski tekmovalec osebni rekord osvojiti toko outsider bara brzowy/ srebrny/ zoty medal gratulowa, pogratulowa wierfina/ wierfinalista da z siebie wszystko dyskwalifikowa, zdyskwalifikowa dyskwalifikacja duga i udana kariera doping /rodki dopingujce/ drugoligowiec podwjne zwycistwo raz wygrywasz, raz przegrywasz mistrzostwa Europy faul faworyt faworytka fina/ finalista forma uprawia sport gracz, zawodnik poprawi gr w obronie poprawi rekord wyrwnywa wyrwna wyrwna rekord przegra przegrywa wynik, rezultat wypa, odpa wyzwanie junior/ juniorka medal zakoczy karier liga ligowiec mistrz druynowy druyna druyna codziennie trenuje najwiksza niespodzianka emocjonujca kocwka tytu nasi skoczkowie prowadz kibic kibicowa (komu?) spad o 18 miejsc remis olimpiada wioska olimpijska igrzyska olimpijskie komitet olimpijski olimpijczyk rekord yciowy zdoby punkt outsider
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" pskati pilka plavanje je njegov najljubi port podljek podeliti kolajne pokl plfinle plfinalst porz postaviti nov rekord pot k zmagi povratna tekma prdnost prednost je narasla na sedem tok preiti v obrambo premgati prijateljska tekma prtinapd pvolig razlka rekrden reprezentanca se je uvrstila v finale reprezentnt/ reprezentntka selktor smifinle/ smifinalst snior/ sniorka senzcija slaba igra obrambe sodnk sramoten poraz strt strtati svetovni rekord svetovno prvenstvo prt portni klub prtnica prtnik tkma tekmovlec tka/ tokovnje trning/ trenrati tribna trofja turnr univerzida uvrsttev v drugem polasu so gostje izenaili veseliti se zmage voditi z dvema tokama vrhunski port zabeleiti zmago zasesti prvo mesto zavgati zgodovinski uspeh zimska olimpiada zmgati zmagovt gwizda gwizdek pywanie to jego ulubiony sport dogrywka wrczy medale puchar pfina pfinalista poraka ustanowi nowy rekord droga do zwycistwa mecz rewanowy przewaga prowadzenie wzroso do siedmiu punktw przej do obrony pokona mecz towarzyski kontratak pierwszoligowiec rnica rekordowy reprezentacja awansowaa do finau reprezentant/ reprezentantka trener pfina/ pfinalista senior/ seniorka sensacja saba gra obrony sdzia sromotna poraka start startowa, wystartowa rekord wiata mistrzostwa wiata sport klub sportowy sportsmenka sportowiec mecz, spotkanie zawodnik punkt/ punktacja trening/ trenowa trybuna trofeum turniej uniwersjada 1. awans 2. lokata, miejsce w drugiej poowie gocie wyrwnali cieszy si ze zwycistwa prowadzi dwoma punktami sport wyczynowy zanotowa zwycistwo zaj pierwsze miejsce zagwizda historyczny sukces olimpiada zimowa zwyciy zwyciski
190
191
11.3 PIKA NONA

vtogl centrrati astni gol dati gol dosei gol iz ofsajda enjstmtrovka gl igralec je v ofsajdu igre imajo dva gola prednosti izbijati ogo izgubiti ogo izkoristiti enajstmetrovko kazenski prostor kazenski strel kpake krner lepa akcija lb lbati metati ogo iz avta napd napadlec nebranjeni gol nenatanna strela neubranljiv strel nogomet nogomten obrmba odvgati fsajd ofsajd poloaj plas polovca prka prejeti gol priznati gol prosti strel razveljaviti gol rdei karton rumeni karton sodnik je odpiskal konec tekme sodnika oga strel na gol vezni igralec volj vrta vratr zadtek ga oga iz cunj oga je okrogla oga je padla na avt gol samobjczy centrowa gol honorowy strzeli gola strzeli gola ze spalonego jedenastka /rzut karny/ 1. bramka 2. gol, bramka zawodnik jest na spalonym boisko maj dwie bramki przewagi wybija pik straci pik wykorzysta jedenastk pole karne rzut karny korki 1. rg 2. rzut rony pikna akcja lob lobowa, przelobowa wyrzuca pik z autu atak napastnik pusta bramka niecelny strza strza nie do obrony pikarz pikarski obrona odgwizda spalony pozycja spalona poowa /meczu/ poowa /boiska/ poprzeczka straci gola uzna gola rzut wolny nie uzna gola czerwona kartka ta kartka sdzia odgwizda koniec spotkania rzut sdziowski strza na bramk pomocnik wolej bramka bramkarz trafienie, gol pika szmacianka pika jest okrga pika wyleciaa na aut
192
11.4 HOKEJ NA LODZIE

elda rta vrat dobil je dve minuti kazni drsale drslke dsati dvominutna izkljuitev dvominutna kazen hokej na ledu hokejst hokejska palica hokejska zveza hkejski kazenska klop klop za igralce ld ledena ploa linijski sodnik mala kazen modra rta modra rta oistiti drsalie z rolbo odbijalka* odtevati sekunde do izteka kazni ogrda plek/ plica prepovedan dolgi strel rdea rta rlba sodnik za vrati tretjna zaetni met zlati gol kask linia bramkowa dosta dwie minuty kary lodowisko ywy jedzi na ywach dwuminutowe wykluczenie dwuminutowa kara hokej na lodzie hokeista kij hokejowy zwizek hokeja hokejowy awka kar awka rezerwowych ld tafla sdzia liniowy kara dwch minut linia niebieska linia niebieska oczyci lodowisko rolb odbijaczka odlicza sekundy do koca kary banda krek uwolnienie linia czerwona rolba sdzia bramkowy tercja wznowienie zoty gol
193
11.5 LEKKOATLETYKA
atletska steza ciljna rta dolgoprog fni hitra hja hdec kraljica porta krgla mraton maratnec mratonski met kladiva met kopja met krogle metalec diska metalec kladiva prdtekmovnje preskoti razdlja skok s palico skok v daljino skok v viino sprnt sprnter startna rta startna pitola startna tevilka tafta tartn tei na prvi progi tk tek na dvesto metrov tek z ovirami tek teka ni zdral tempa tekica tekale tekmovanje v metanju diska trskk upoasniti tek vrei disk bienia linia mety dugodystansowiec finisz chd chodziarz krlowa sportu kula maraton maratoczyk maratoski rzut motem rzut oszczepem pchnicie kul dyskobol mociarz eliminacje przeskoczy odlego skok o tyczce skok w dal skok wzwy sprint sprinter linia startu pistolet startowy numer startowy sztafeta tartan biec na pierwszym torze bieg bieg na dwiecie metrw bieg przez potki biegacz biegacz nie wytrzyma tempa biegaczka bienia zawody w rzucie dyskiem trjskok zwolni bieg rzuci dysk/dyskiem
194
11.6 SKOKI NARCIARSKIE

celinski pokal daljva dva odlina skoka ekipna tekma finalna serija imel zelo slabe razmere kalkulacijska toka Kristalni globus letlec letlnica mala skakalnica najbolja trideseterica najbolji skakalci pdec polt poletna sezona posamina tekma poskusna serija povpreen skok prdskaklec pristal je pri 148 metrih pristnek pristanek v telemark prva serija rekord skakalnice skaklec skaklnica skkati skk slab veter smuarski poleti smuarski skoki sodniki stolp storiti napako pri odskoku svetovni pokal tkma tlemark velikost skakalnice vter zadnji skok zniati nalet irja puchar kontynentalny odlego dwa wietne skoki konkurs druynowy seria finaowa mia bardzo ze warunki punkt konstrukcyjny Krysztaowa Kula lotnik skocznia mamucia maa skocznia najlepsza trzydziestka najlepsi skoczkowie upadek lot sezon letni konkurs indywidualny seria prbna przecitny skok przedskoczek wyldowa na 148 metrze ldowanie ldowanie z telemarkiem pierwsza seria rekord skoczni skoczek skocznia skaka skok niesprzyjajcy wiatr loty narciarskie skoki narciarskie wiea sdziowska popeni bd przy odbiciu puchar wiatowy konkurs telemark wielko skoczni wiatr ostatni skok obniy belk startow jury
195
11.7 TENIS
s ATP lestvica backhand backhand dobiti niz dra loparja dvojca forehand gra igra enojk/posameznikov igra na mrei izgubiti niz lb lopr namizni tenis neizsiljena napaka noslec odvzem servisa predja predati dvoboj servrati srvis smash tnis tenis tenisica tniki teniki turnir teniko igrie tie-break turnir za grand slam vodil je v vseh nizih volj zakljuna oga zdaj ima on servis gica as (serwisowy) ranking ATP backhand bekhend wygra seta chwyt rakiety debel forehand gem gra pojedyncza gra przy siatce przegra seta lob rakieta tenis stoowy niewymuszony bd rozstawiony gracz odebranie serwisu krecz skreczowa serwowa, zaserwowa serw, zagrywka smecz tenis tenisista tenisistka tenisowy turniej tenisowy kort tenisowy tie-break turniej wielkoszlemowy prowadzi we wszystkich setach wolej pika meczowa teraz on serwuje pieczka
196
11.8 KOSZYKWKA
asistnca branlec etrtna dosegel je tiri toke igra pod koem igralci meejo ogo v ko igrati koarko izgubiti ogo korka korkar korkarica korkarski krilni center krlo mt met iz igre met na ko met za dve toki mra nabor NBA obr odmr organiztor parkt pobral je ogo pod koem podja prosti met prva peterka s prvim metom ni zadel trjka vzeti odmor zadel je trojko zadnja etrtina oga je padla v ko asysta rzucajcy obroca kwarta zdoby cztery punkty gra pod koszem zawodnicy rzucaj pik do kosza gra w koszykwk straci pik koszykwka koszykarz koszykarka koszykarski silny skrzydowy niski skrzydowy rzut rzut z gry rzut do kosza rzut za dwa punkty siatka /kosza/ draft NBA obrcz /kosza/ 1. przerwa 2. czas rozgrywajcy parkiet zebra pik pod koszem podanie rzut osobisty pierwsza pitka za pierwszym rzutem nie trafi rzut za trzy punkty wzi czas trafi za trzy punkty ostatnia kwarta pika wpada do kosza
197
11.9 BOKS
bantamska kategorija bil je dober boksa bks boks boksa lahke kategorije bksanje bksar boksarka* bksati brba dvoboj stoletja dvobojna pravila gojiti boks gng izgubiti ravnoteje iztvati izzivlec kln knockdown knockout knockoutrati lahka kategorija muja kategorija nadaljevati dvoboj papirnata kategorija peresna kategorija polteka kategorija prekiniti dvoboj premagati s knockoutom promtor prvi poklicni dvoboj rng rnda runda traja tri minute sekundnt sodnik izteva boksarja sparing partner spravila na tla srednja kategorija stopiti v ring superteka kategorija ampionski pas tehnini knockout teki kategorija udrec udarec z glavo udriti v drugi rundi je boksal bolje v prvi rundi je bil v knockdownu velterska kategorija voditi po tokah vrnitev v ring zaela se je tretja runda waga kogucia by dobrym bokserem boks bokser bokser wagi lekkiej boksowanie bokser bokserka boksowa walka walka stulecia zasady walki uprawia boks gong straci rwnowag liczy /boksera/ pretendent klincz knockdown nokaut nokautowa, znokautowa waga lekka waga musza kontynuowa walk waga papierowa waga pirkowa waga pcika przerwa walk wygra przez nokaut promotor pierwsza walka zawodowa ring runda runda trwa trzy minuty sekundant sdzia liczy boksera sparingpartner powali na deski waga rednia stan w ringu waga cika pas mistrzowski nokaut techniczny waga cika cios cios gow uderzy, zada cios w drugiej rundzie boksowa lepiej w pierwszej rundzie by liczony waga prednia prowadzi na punkty powrt do ringu rozpocza si trzecia runda
198
1. Z zmago nad Poljsko so slovenski rokometai e blije uvrstitvi na EP Slovenska moka izbrana vrsta je naredila odloen korak k uvrstitvi na zakljuni turnir stare celine v zaetku prihodnjega leta v Srbiji. Po zmagoslavjih nad Portugalsko in Belorusijo je v premierni moki rokometni tekmi v ljubljanskih Stoicah ukanila e mono Poljsko in se s 100-odstotnim izkupikom utrdila na prvem mestu v skupini 3. Kot poroa STA, jo do konca akajo e tri tekme: prva bo e v soboto na Poljskem, v zaetku junija pa e obrauna s Portugalsko in Ukrajino. Selektor Boris Deni je za izjemno pomemben obraun odloil za naslednjo uvodno sedmerko: v vrata je postavil Mateva Skoka, krilna poloaja sta zasedla Jure Dobelek in Dragan Gaji, zunanje David piler, Uro Zorman in Jure Natek, mesto kronega napadalca pa Peter Pucelj. Ta je sijajno odprla tekmo, s hitrim kroenjem oge je na dokaj enostaven nain prebijala visok poljski obrambni zid in e v etrti minuti z golom pilerja povedla s 3:1. A najveje delo je opravila slovenska obramba 3-2-1, ki je v prvi etrtini tekme dobro onemogoila izjemno kakovostno zunanjo vrsto, na elu z Marcinom Lijewskim, Tomaszem Tluczynskim in Mateusem Jurkiewiczem. V nadaljevanju je igra domae izbrane vrste slonela na Natku, po njegovih treh zaporednih golih je Slovenija vodila s 5:2 in 6:3. Sloveniji si je malenkostno ustavilo v trenutku, ko je imela igralca ve na igriu, res pa je, da Deni e zael s prvimi rotacijami, tako da je konca polasa v ogenj poslal vse svoje varovance, izjema je le drugi vratar Primo Prot. V drugi polovici prvega polasa so bili Poljaki povsem enakovredni domaim rokometaem, vseskozi so jim dihali za ovratnik, v 26. minuti pa je Patryk Kuchczynski dosegel dva gola zapored in domai igralci so prvi na dvoboju zaostali (11:12). (RDO: delo.si) 2. Poljska v solzah, Slovaka nasmejana Leo Beenhakker ni ve na selektor, je Grzegorz Lato, legendarni nogometa belo-rdeih in zdaj predsednik Poljske nogometne zveze, sporoil po razpletu sredinega mariborskega veera. Razoaranju tako v vodstvu reprezentance kot tudi med nogometai in navijai ni videti konca, zdaj e neko priljubljeni selektor se je znael na odstrelu javnosti. Povsem drugae pa je v teh dneh na Slovakem - hokejska deela po remiju s eko in zmagi v Belfastu diha z nogometni pljui. To je bila klofuta poljskemu nogometu, je zael svoj zapis iz Ljudskega vrta poroevalec varavskega portnega dnevnika Przeglad Sportowy in tako e v prvem stavku prenesel rdeo nit razmiljanja vseh, ki spremljajo poljski nogomet ali pa so njegovi neposredni proizvajalci. Reprezentanca belo-rdeih je nastopila na zadnjih dveh velikih tekmovanjih, SP 2006 in Euru 2008, v teh kvalifikacijah pa je povsem odpovedala. Vse se je zaelo po naem spodrsljaju na Slovakem. Takrat smo v zadnji minuti zapravili dve prilonosti za zmago in odtlej je zael na voz drveti navzdol, je poudaril reprezentanni kapetan Michael ewlakow, ki pa se je v Ljudskem vrtu pridruil sivini poljske igre. Poljski poroevalci so sicer med vsemi navzoimi na igriu pri poraencih pohvalili le Euzebiusza Smolarka. Leo Beenhakker se tako po treh letih poslavlja od Poljske, priakovati je, da bo slednjo odslej vodil domai strokovnjak. (RDO: delo.si) 3. Nova nogometna pravljica vse blije srenemu koncu Tekmo je sodil kot William Collum, ki je v 9. minuti razoaral obinstvo, ker je zaradi (oitnega) simuliranja prekrka v kazenskem prostoru z rumenim kartonom kaznoval Zlatka Dedia. Napadalec bi lahko bolje unovil dober prodor pred vrati gostov. Za napako se je kaj kmalu odkupil in poskrbel za val navduenja na tribunah. V 13. minuti je izkoristil globoko podajo Mie Breka in z monim strelom s strani premagal vratarja Arturja Boruca za 1:0. V 21. minuti so Slovenci izvedli obetaven protinapad, Milivoje Novakovi je sam zdrvel v kazenski prostor, kjer pa se je zapletel in lepa prilonost je splavala po vodi. Poljaki, ki so prav tako v zmagi videli zadnjo bilko reitve, v prvi etrtini sreanja niso uprizorili niti ene nevarne akcije. Prvi je proti vratom Samirja
199
Handanovia strel sproil Mariusz Lewandowski v 32. minuti, vendar ni bil niti blizu uspeha. Kmalu zatem je po prostem strelu nevaren preloek pred vrata poslal Valter Birsa, vendar je bil Boruc hitreji od dobro postavljenega Mavria. Proti koncu prvega polasa so nevzgojeni obiskovalci za slovenskimi vrati na zelenico odvrgli nekaj dimnih raket, zaradi esar je bila tekma za nekaj minut prekinjena. To ni spremenilo poteka sreanja in Slovenci so bili e naprej nevarneji. Bolja igra se jim je znova obrestovala v 44. minuti, ko je Slovenija izvedla e en hiter protinapad. Dedi je lepo podal do Andraa Kirma, ki se je spretno izognil prepovedanemu poloaju, prodrl po desni strani in pred vrati nael osamljenega Novakovia, ki mu ni bilo teko zatresti prazne mree. To je bil e njegov 12. reprezentanni gol. Slovenija je pred koncem prvega dela skoraj dosegla e en gol, vendar je strel Kirma vratar odbil za vrata. Pogled na semafor med odmorom ne bi mogel biti lepi ... V drugem polasu je po krajem zatiju v 53. minuti od dale poizkusil Lewandowski, vendar ni bil natanen. Kmalu zatem se je Dedi znael v prilonosti in je z glavo meril mimo vratnice. V 58. minuti ga je zamenjal Zlatan Ljubijanki, strelec gola na Wembleyju. V 61. minuti je preko gola meril Novakovi, zatem pa se je trener Poljaov Leo Beenhakker odloil za dve zamenjavi in stavil na vse ali ni. To mu ni kaj prida pomagalo, saj je v 63. minuti po lepi akciji na 3:0 povial Birsa in konno priel do svojega prvega zadetka v reprezentannem dresu. Podajalca sta bila Novakovi in Kirm. V 70. minuti je Kek slavljenca Birso zamenjal s Andrejem Komcem. Poljaki so bili v "knock-downu" in razigrani Slovenci so nizali napade. V zanosu pa so malce pretiravali z atraktivnimi podajami in tudi Poljaki so bili blizu vsaj astnemu golu. Toda mrei se nista ve tresli in Slovenci so se skupaj z fantastinimi navijai in slavljencem Kekom veselili pomembne zmage na poti v Afriko, Poljaki pa se se po novi bledi predstavi takoj poslovili od vse bolj osovraenega trenerja Beenhakkerja. (delo.si) 4. Planica: Kranjec prav na zadnji tekmi poletel na prve stopnike Robert Kranjec je na zadnji tekmi svetovnega pokala smuarjev skakalcev v Planici polete konal na odlinem drugem mestu. V tekmi ene same serije je bil bolji le Poljak Kamil Stoch. Na tekmi je sicer nastopilo le 30 najboljih tekmovalcev iz svetovnega pokala, a se je edina serija zaradi teav z vetrom razvlekla kar na uro in pol. Adam Malysz je kariero konal na sanjski nain, saj je s tretjim mestom e zadnji stopil na zmagovalni oder, v skupnem setevku svetovnega pokala pa se je prebil na tretje mesto. Avstrijec Thomas Morgenstern si je sicer e pred tedni zagotovil veliki kristalni globus. "e pred dvema letoma sem se odloil, da se bom upokojil, ko bom v najbolji formi. Dananji izid je pokazal pravilnost moje odloitve. Presreen sem, da se poslavljam s 3. mestom v Planici, kjer sem se vedno lepo poutil. Za pravi konec bom poskrbel v petek, 26. marca, ko pripravljam za svoje zveste navijae tekmo s tevilnimi gosti," je po tekmi dejal Malysz, ki se bo ez teden dni na revijalni tekmi v Zakopanih poslovil od svojih zvestih navijaev. Zmagovalec tekme Stoch je e dodal: "Planica je res poseben kraj zame. Lani sem se zaroil tukaj, letos sem pa e zmagal. Uspel mi je izreden polet za udovit zakljuek sezone. Ob tem sem presreen in poaen, da mi je to uspelo ob slovesu mojega idola Adama Malysza." Najbolji smuarski skakalec v sezoni 2010/11 Morgenstern je bil po konani sezoni seveda vidno zadovoljen in je povedal: "Bila je izjemna sezona. e od zaetka sem bil osredotoen predvsem nase in e takoj mi je steklo. V nasprotju s prvo zmago pred tremi leti sem zdaj veliko bolj vesel kot takrat. Neko sem se ubadal samo z izidi in tekmeci, zdaj pa sem hvaleen, da se je moje trdo delo obrestovalo, pri tem pa predvsem uivam v skokih. V petek gremo v Zakopane, da proslavimo upokojitev Adama Malysza." (RDO: rtvslo.si)
200
12. PRZESTPCZO 12.1 PRZESTPCZO POSPOLITA

anonimno pismo bal se je za ivljenje banni rop branti se bratomorlec brez razloga brutlen brutlne dviti denrnica drobna tatvina druinska tragedija druinsko nasilje drzna tatvina dvojni morilec dvojni umor fizino nasilje grbe (m.) groziti s smrtjo groziti z noem grozovit grnja hia groze hotel je umreti hotel si je vzeti ivljenje hotela ga je umoriti hulign hulignski hulignstvo imitacija pitole incidnt izjemno nevaren izkopati truplo izkoristiti nepazljivost izprazdniti sef izrpati izsliti izsiliti denar izsljen izsiljevlec izsiljevnje izstrelti izvlei pitolo kradel je in ropal krja krasti denar krvav pretep lastnk lastntvo likvidcija ljudje se bojijo anonimowy list ba si o ycie napad na bank broni si bratobjca bez powodu, bez przyczyny brutalny brutal dusi portfel drobna kradzie rodzinna tragedia przemoc domowa zuchwaa kradzie podwjny zabjca podwjne zabjstwo przemoc fizyczna grabie, kradzie grozi mierci grozi noem makabryczny groba, pogrka dom grozy chcia umrze chcia sobie odebra ycie chciaa go zabi chuligan chuligaski chuligastwo atrapa pistoletu incydent wyjtkowo niebezpieczny wykopa zwoki wykorzysta nieuwag oprni sejf okra, obrabowa wymusi wymusi pienidze wymuszony szantaysta 1. wymuszanie 2.szantaowanie wystrzeli, strzeli wyj pistolet krad i napada kradzie kra pienidze krwawa bjka waciciel wasno likwidacja ludzie si boj
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" lpov lov za morilcem maltretrati manijk masker maevnje maevti se mnoini morilec morlec morlka morti motiv za umor mtev mutelj na truplu ni znakov zadavljenja nabj najnevarneji morilec nakradene stvari napd napad na banko napadlec napeljevanje k umoru narediti samomor naroiti umor naronik umora nali so ga mrtvega ne vidi drugega izhoda neoboron nepovabljeni gost npredvidljvost nepremoenjska koda nsporazm neuspeli samomor neznnec ni nasedel provokacijam ni se branil nielna toleranca notorien alkoholik obsiti se oboron oboroen napad obsoditi zaradi umora obtoili so ga ropa oetomorlec odloiti se za samomor odtujen ogroztev ogrozti okrten onesposbiti opit oropati banko osovren otroci so se radi pretepavali ozadje tragedije padel je skozi okno padla je po stopnicah pst zodziej, wamywacz polowanie na zabjc maltretowa maniak masakra zemsta mci si seryjny zabjca morderca, zabjca morderczyni zabija, mordowa motyw zabjstwa martwy oprawca, kat, tyran na zwokach nie ma ladw duszenia nabj najniebezpieczniejszy zabjca skradzione rzeczy atak, napad napad na bank napastnik podeganie do zabjstwa popeni samobjstwo zleci zabjstwo zleceniodawca zabjstwa znaleli go martwego nie widzi innego wyjcia nieuzbrojony nieproszony go nieobliczalno szkoda niemajtkowa nieporozumienie nieudane samobjstwo nieznany sprawca nie da si sprowokowa nie broni si zero tolerancji notoryczny alkoholik powiesi si uzbrojony napad z broni w rku skaza za zabjstwo oskaryli go o napad ojcobjca zdecydowa si na samobjstwo skradziony zagroenie zagrozi okrutny obezwadni pijany obrabowa bank znienawidzony dzieci lubiy si bi kulisy tragedii wypad przez okno spada ze schodw pi
201
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" pijan pln plnjenje pobegniti od doma pod vplivom alkohola pogajlec pogjati se pogrozil mu je s stisnjeno pestjo pogrozti poniati v javnosti posliti poslstvo poskus samomora poskus uboja poskual se je braniti poslovilno pismo postrelti postreljati vse naboje pokodovanje tuje stvari potegnil je pitolo in zael streljati preganjati po uradni dolnosti pregnati vlomilce premoenjska koda preobleen v klovna prepr preprati se prepreiti samomor prerezati si ile pretp pretepava eno in otroke pretepvati pretepel ga je kot psa pretepen pretepnec pretpsti (se) pretepsti do krvi pretepsti do smrti preivel je le po udeu prijaviti tatvino prislonil si je na glavo pitolo prilo je do pretepa pritisniti na petelina priznati krajo profesionlec psihino nasilje rad se pretepa razbjnik rop stoletja rpar rpar rparka roparski napad roparski umor rpati s pitolo v roki s smrtnim izidom samomor z obeanjem samomorlec pijany up pldrowanie uciec z domu pod wpywem alkoholu negocjator negocjowa pogrozi mu zacinit pici pogrozi publicznie ponia zgwaci gwat prba samobjcza usiowanie zabjstwa prbowa si broni list poegnalny 1. postrzeli 2. zastrzeli 3. wystrzeli wystrzeli wszystkie naboje niszczenie/uszkodzenie mienia wyj pistolet i zacz strzela ciga z urzdu sposzy wamywaczy szkoda majtkowa przebrany za klauna ktnia kci si udaremni samobjstwo podci sobie yy 1.pobicie 2. bjka bije on i dziecko bi zbi go jak psa pobity pobity bi (si), pobi si pobi do krwi pobi na mier tylko cudem przey zgosi kradzie przystawi sobie pistolet do gowy doszo do bjki, wywizaa si bjka pocign za spust przyzna si do kradziey profesjonalista przemoc psychiczna lubi si bi rozbjnik napad stulecia bandyta, rabu rabu (mczyzna), rozbjnik rabu (kobieta) napad rabunkowy zabjstwo na tle rabunkowym 1. kra, rabowa 2. okrada z pistoletem w rce ze skutkiem miertelnym samobjstwo przez powieszenie samobjca
202
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" smoobrmba sf segel si je po ivljenju serijski morilec skoiti skozi okno skona blazina skrbntvo skrivnostni umor sodil si je sam sstorlstvo spraviti na tla sprejeti vlogo rtve stal je ob oknu stari znanec policije stisniti pest storlec storiti samomor storiti tatvino strah pred posledicami strl strel iz bliine strlec strelvo streljal je v samoobrambi strljati streljati v taro streljati v zrak strelna rana strelno oroje strp strpar strparica sum kaznivega dejanja surovo pretepsti ikanranj ikanrati tt tat krade tatca tat tatovi so vlomili v banko tatvina denarnice tatvine v trgovinah trenutke groze trezr trpljnje trplo ubjati uboj v afektu udrec udarit s pestjo v glavo udariti v obraz ukrden ukrsti umr umor prve stopnje umor se je zgodil v gozdu umorti samoobrona sejf targn si na ycie seryjny zabjca wyskoczy z okna/przez okno skokochron opieka tajemnicze zabjstwo sam wymierzy sobie kar (popeni samobjstwo) wspudzia powali na ziemi przyj rol ofiary sta przy oknie dobry/stary znajomy policji zacisn pi sprawca popeni samobjstwo dokona kradziey strach przed konsekwencjami strza strza z bliska strzelec amunicja strzela w samoobronie strzela strzela w tarcz strzela w powietrze rana postrzaowa bro palna jad, trucizna truciciel trucicielka podejrzenie popenienia przestpstwa brutalnie pobi szykanowanie szykanowa zodziej zodziej kradnie zodziejka zodziejaszek zodzieje wamali si do banku kradzie portfela kradziee w sklepach chwile grozy sejf cierpienie zwoki zabija zabjstwo w afekcie 1. uderzenie 2. cios uderzy pici w gow uderzy w twarz skradziony ukra zabjstwo, morderstwo zabjstwo pierwszego stopnia do zabjstwa doszo w lesie zabi, zamordowa
203
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" umoriti z dvema streloma v glavo umorjnec umorjnka uniiti ivljenje ustrahovnje ustrahovti ustrelti ustrelti se v mlaki krvi v roki je dral pitolo vandl vandalski napad na spomenik vlm vlomlec vlomlka vlomilska skupina vlomti vlomna tatvina voditi do tragedije vsi umori so povezani z vso mojo zadati smrtonosni strel zadati udarec zadviti zadti zagreiti tatvino zagrozti zagroziti komu s pestjo zalotili so ga pri tatvini zalotiti pri kraji zamaskran zaplniti se zaprositi za pomo zastrupitev zaustavili so jih s streli zlonec zvzati p par parka rtev nasilja zabi dwoma strzaami w gow zamordowany zamordowana zniszczy ycie zastraszanie zastrasza (ndk.), zastraszy (dok.) zastrzeli 1. zastrzeli si 2. postrzeli si w kauy krwi w rce trzyma pistolet wandal atak wandali na pomnik wamanie wamywacz wamywaczka grupa wamywaczy wama si kradzie z wamaniem prowadzi do tragedii wszystkie morderstwa s powizane z caej siy odda miertelny strza zada cios, uderzy udusi trafi dokona kradziey pogrozi pogrozi komu pici przyapali go na kradziey przyapa na kradziey zamaskowany zatru si spalinami poprosi o pomoc zatrucie zatrzymay ich (dopiero) strzay przestpca zwiza, skrpowa kiesze kieszonkowiec /mczyzna/ kieszonkowiec /kobieta/ ofiara przemocy
204
205
12.2 PRZESTPCZO ZORGANIZOWANA

amfetamin* bordl call girl diplomat je bil ugrabljen drama talcev drga dvojno dno gojiti droge hi heron imel je drogo za lastno uporabo izmisliti ugrabitev izpustiti talce javna hia kokan konplja kriminalna druba krvavi obraun kurr laboratrij legalizirati droge letalo je bilo ugrabljeno mfija mafijec* mafijski obraun mamla mamilarski kartel mamlo marihuna masani salon mehke droge metamfetamin morfn nartovati ugrabitev narkomn narkomnka narkomnski nenavadna ugrabitev noni klub obtoen je ugrabitve odkupnna odmrek pij pijski organiziran kriminal organizirana kriminalna zdruba organizirani kriminal oskrbovati z drogo plaati odkupnino podzmlje posedovanje droge poslati na ulico postaviti ultimat pravica pesti predaja denarja prekupevanje z drogami amfetamina burdel call girl, dziewczyna do towarzystwa dyplomata zosta porwany dramat zakadnikw narkotyk podwjne dno uprawia narkotyki haszysz heroina posiada narkotyki na wasny uytek zmyli porwanie wypuci zakadnikw dom publiczny kokaina konopie grupa przestpcza krwawe porachunki kurier laboratorium zalegalizowa narkotyki samolot zosta porwany mafia mafioso, gangster mafijne porachunki narkotyki, rodki odurzajce kartel narkotykowy substancja odurzajca marihuana salon masau mikkie narkotyki metamfetamina morfina planowa porwanie narkoman narkomanka dotyczcy narkomanii lub narkomana nietypowe porwanie klub nocny jest oskarony o porwanie okup dawka opium opiumowy przestpczo zorganizowana zorganizowana grupa przestpcza przestpczo zorganizowana zaopatrywa w narkotyki zapaci okup 1. podziemie 2. pwiatek posiadanie narkotykw wysa na ulic postawi ultimatum prawo pici przekazanie pienidzy handel narkotykami
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" prepreiti ugrabitev preprodajlec pretihotpiti prodaja droge prodajati svoje telo prostitucija ni prepovedana prostiturati se prostittka prostitutka okuena z virusom HIV psihoaktivna droga psihoaktivne snovi razbiti drubo razbiti mreo rekordna odkupnina reiti pet talcev sksati siliti v prostitucijo skupina oboroenih ugrabiteljev tlec tlka thtnica tihotapska pot tlpa trva trgovanje z belim blagom trgovina z drogami ubili so deset talcev ugrabtelj ugrabtelj ugrabitelj je hotel odleteti v Pariz ugrabitelji so se predali ugrabtev ugrabitev letala ugrabti ugrabljeno letalo ultimt umazano delo vdor specialcev vodja tolpe vrednost zaplenjene droge vzeti koga za talca za ugrabitev otroka sumijo mafijo zahteva po odkupnini zahtevati visoko odkupnino zaigrati ugrabitev zajetje talcev zvodnk zvodntvo udaremni porwanie diler, handlarz narkotykami przemyci sprzeda narkotykw sprzedawa swoje ciao prostytucja nie jest zakazana prostytuowa si prostytutka prostytutka zaraona wirusem HIV substancja psychoaktywna substancje psychoaktywne rozbi grup rozbi siatk rekordowy okup uratowa piciu zakadnikw uprawia seks zmusza do prostytucji grupa uzbrojonych porywaczy zakadnik zakadniczka waga szlak przemytniczy gang trawka handel ywym towarem handel narkotykami zabili dziesiciu zakadnikw porywaczka porywacz porywacz chcia lecie do Parya porywacze poddali si porwanie porwanie samolotu porwa porwany samolot ultimatum brudna robota szturm antyterrorystw przywdca gangu warto skonfiskowanych narkotykw wzi kogo za zakadnika o porwanie dziecka podejrzewaj mafi danie okupu da wysokiego okupu sfingowa porwanie wzicie zakadnikw alfons, sutener sutenerstwo
206
207
12.3 PRZESTPCZO GOSPODARCZA

rni trg dati podkupnino defravdcija denarna mula dlg dolgovti drobne prevare ekonomski kriminal gslo goljf goljufti goljfen goljufca goljufja heker* imeti tone informacije izbrsati izbruhnila je afera izkorstiti izroiti podkupnino izsiliti podkupnino iztek roka jemanje podkupnine kd korumpran korumprati korpcija lano zdravilo navne navnost nameanje izidov nasesti prevari nelegalne stave nigerijska goljufija nosilec podatkov odtipkati kod ogoljufnec ogoljufti opehriti oslepriti piramda podkupljv podkupljvec podkupovnje podkupovti ponevrba pranje denarja premonje premoenjska korist prevra prevarnt prevarant in lanivec prevarntka rk slepr sleparca czarny rynek da apwk defraudacja sup dug duy drobne oszustwa przestpczo gospodarcza haso oszust oszukiwa oszukaczy oszustka oszustwo hacker, haker mie dokadne informacje wymaza, skasowa wybucha afera wykorzysta wrczy apwk wymusi apwk upyw terminu przyjcie/przyjmowanie apwki kod skorumpowany korumpowa, skorumpowa korupcja faszywy lek naiwniak naiwno ustawianie wynikw pa ofiar oszustwa nielegalne zakady oszustwo nigeryjskie nonik danych wprowadzi kod oszukany oszuka oszuka oszuka piramida skorumpowany apwkarz korupcja przekupywa sprzeniewierzenie, defraudacja pranie brudnych pienidzy majtek korzy majtkowa oszustwo oszust oszust i kamca oszustka termin oszust, krtacz oszustka, krtaczka
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" sleparja spletna goljufija spraviti v zmoto sprejemati podkupnine sumljivo nizke cene blaga trojanski konj umazan denar v doloenem roku v zameno za podkupnino vrdnost vrniti denar in obresti zablokirati raun zaupne informacije zlonamerna koda znsek rtev goljufije oszustka oszustwo internetowe wprowadzi w bd bra apwki podejrzanie niskie ceny towaru ko trojaski brudne pienidze w okrelonym terminie w zamian za apwk warto zwrci pienidze wraz z odsetkami zablokowa konto poufne informacje zoliwy kod kwota ofiara oszustwa
208
209
12.4 SD
albi (m.) analizrati apelcija biti kaznovan brati obtonico denarna kazen disciplinska kazen dobiti kazen doakati pravico dokz dokzati dokzen dokazi za in proti dokazlen dokazni postopek dokazni predlog dokumentcija dravni toilec dva neizpodbitna dokaza giljotna glavni osumljenec glba govoriti po resnici groziti s kaznijo hina preiskava imamo e dovolj dokazov imeti alibi imeti dokaze iskati krivca iz strahu pred kaznijo izdati razsodbo izgubiti spomin izkazalo se je, da ne govori resnice izpustili so jo po plailu varine izpustti izrei kazen izrek sodbe izsiliti priznanje izsledki raziskave izvritev kazni javni toilec je upravien do odkodnine kazen odvzema prostosti kazen prestaja v Sloveniji kazen za tatvino kazenska odgovornost kazenski proces kaznovati klop za obtoence krv kriva izpovedba krvda krivo prianje k t laboratrij laboratorijska preiskava alibi analizowa apelacja, odwoanie zosta ukaranym czyta akt oskarenia kara pienina kara dyscyplinarna dosta kar, otrzyma kar doczeka si sprawiedliwoci dowd udowodni dowodowy dowody za i przeciw dowodowy postpowanie dowodowe wniosek dowodowy dokumentacja prokurator dwa niezbite dowody gilotyna gwny podejrzany grzywna mwi prawd grozi kar rewizja, przeszukanie domu mamy ju wystarczajco duo dowodw mie alibi mie dowody szuka winnego ze strachu przed kar wyda wyrok straci pami okazao si, e nie mwi prawdy wypucili j po wpaceniu kaucji wypuci orzec kar ogoszenie wyroku wymusi przyznanie si do winy wyniki ledztwa wykonanie kary oskaryciel publiczny ma prawo do odszkodowania kara pozbawienia wolnoci kar odbywa w Sowenii kara za kradzie odpowiedzialno karna proces karny kara, ukara awa oskaronych winny skadanie faszywych zezna wina skadanie faszywych zezna kret (zdrajca we wasnych szeregach) laboratorium badanie laboratoryjne
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" laboratrijski lagti lagati pod prisego manjkalo mu je neizpodbitnih dokazov medicija meditor mednarodna tiralica mila kazen mileja kazen morilsko oroje motv nain obrambe nadaljevati z zaslianji nastaviti zasedo nedlen nedlnost neizpodbiten alibi nepojasnjena smrt ni mogoe izkljuiti niesar nositi del krivde obdkcija obenje obglvljenje obramba je bila drugega mnenja obrazloitev sodbe obsodilna sodba obsodit na est let zapora obsoditi koga na kazen obsojen na smrt obtoenemu grozi dosmrtni zapor odgovrjati odgovarjati za kodo odrediti obdukcijo odsedeti dveletno kazen odsedeti kazen odsekati glavo odsluiti kazen odvtnik odvetnika pisarna olajevalna okoliina on nikoli ne lae opazovti opomn opomnjati opmniti opozorlo opraviti se opraviti obdukcijo oprostilna sodba ostri opomin okodovnec oteevalna okoliina ovirati preiskavo plailni nalog po nekajmeseni preiskavi pod pritiskom dokazov pogojna kazen policija je v hii nala pitolo laboratoryjny kama kama pod przysig brakowao mu niezbitych dowodw mediacja mediator midzynarodowy list goczy agodna kara agodniejsza kara narzdzie zbrodni motyw linia obrony kontynuowa przesuchania urzdzi zasadzk niewinny niewinno niepodwaalne alibi niewyjaniona mier nie mona niczego wykluczy ponosi cz winy sekcja zwok powieszenie cicie (gowy) obrona bya innego zdania uzasadnienie wyroku wyrok skazujcy skaza na sze lat wizienia skaza kogo na kar skazany na mier oskaronemu grozi doywotnie wizienie odpowiada odpowiada za szkod zarzdzi sekcj zwok odsiedzie dwuletni kar odsiedzie kar odci gow odsiedzie kar obroca, adwokat kancelaria adwokacka okoliczno agodzca on nigdy nie kamie obserwowa upomnienie upomina upomnie upomnienie, pouczenie przeprosi przeprowadzi sekcj zwok wyrok uniewinniajcy ostre upomnienie poszkodowany okoliczno obciajca utrudnia ledztwo mandat po kilkumiesicznym ledztwie pod ciarem dowodw kara w zawieszeniu policja znalaza w domu pistolet
210
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" policija varuje prie policisti so se zmotili poligrf poligrafsko testiranje pomilosttev portnica portnik posredni dokaz postpek povedati v svoj zagovor pravna luknja pravnomonost sodbe pravosodno sodelovanje prazna krogla prebrati obtonico predstaviti svojo verzijo dogodkov preiskali smo tiri hie preiskva preiskovlec preiskovalni sodnik preskusna doba prestaviti sojenje preti mu do let zapora prie obrambe pridobiti dokumente primer je prevzel drug sodnik priti na poziv sodia priti na sled (kome?) pritba prizivno sodie priznal je vse priznati krivdu proces za zaprtimi vrati program zaite pri prostst prostostna kazen pronja za pomilostitev psiholoki profil razpisati nalog razsdba skrita kamera smrt s kamenjanjem smrtna injekcija smrtna kazen sodba ni pravnomona sodelovati s policijo sodelovati s preiskovalci sode sodie druge stopnje soden sodti sodna dvorana sodni epilog sodni izvedenec sodni nalog sodnca sdnica sodnk policja chroni wiadkw policjanci pomylili si wykrywacz kamstw badanie na wykrywaczu kamstw uaskawienie awniczka awnik poszlaka procedura, postpowanie powiedzie na swoj obron luka prawna uprawomocnienie si wyroku wsppraca sdowa lepa kula odczyta akt oskarenia przedstawi swoj wersj wydarze przeszukalimy cztery domy 1. przeszukanie 2. ledztwo 3. badanie ledczy sdzia ledczy okres prby przeoy rozpraw grozi mu do lat wizienia wiadkowie obrony zdoby dokumenty spraw przej inny sdzia stawi si na wezwanie sdu wpa na trop (czyj?) 1. odwoanie 2. zaalenie sd apelacyjny przyzna si do wszystkiego przyzna si do winy proces za zamknitymi drzwiami program ochrony wiadkw wolno kara pozbawienia wolnoci proba o uaskawienie profil psychologiczny wyda nakaz wyrok ukryta kamera mier przez ukamienowanie miertelny zastrzyk kara mierci wyrok nie jest prawomocny wsppracowa z policj wsppracowa ze ledczymi sd sd drugiej instancji sdowy sdzi (w sdzie) sala sdowa, sala rozpraw epilog sdowy biegy sdowy nakaz sdowy sdzia (kobieta) sala sdowa, sala rozpraw sdzia
211
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" sdstvo sojenje zaradi umora skrvec skrvka sobtenec spoznati za krivega stroga kazen stroke postopka sm smiti sumljive okoliine smrti telesna kazen tolec tolstvo trdi, da je nedolen tuja krivda uniiti dokaze ustreltev utemeljen sum vablo (na obravnavo) valili so krivdo drug na drugega varnostna kamera vrina viina odkodnine vije sodie voditi primer vojako sodie vplivati na prie vse to je bilo policistom sumljivo vsi dokazi govorijo proti vam vzeli so mu prstne odtise vzgojni uinek kazni vzorec DNK vzrok smrti zaeti preiskavo zagovrnik zahteva obrambe zakljuni govor zamolti zankati zapsnik zapsnikarica zaplenti zaporna kazen zaradi interesa preiskave zaradi pomanjkanja dokazov zasebni detektiv zasg zasganje zaslanje zaslianje nove prie zaslianje pri zaslati zaslievlec zatona klop zavrniti obtobe zavrniti predlog zunajsodna poravnava sdownictwo proces w sprawie zabjstwa wspwinny wspwinna wsposkarony uzna winnym surowa kara koszty postpowania podejrzenie podejrzewa podejrzane okolicznoci mierci kara cielesna prokurator, oskaryciel oskarenie twierdzi, e jest niewinny udzia osb trzecich zniszczy dowody rozstrzelanie uzasadnione podejrzenie wezwanie (na rozpraw) zwalali win jeden na drugiego kamera przemysowa kaucja wysoko odszkodowania sd wyszej instancji prowadzi spraw sd wojskowy, sd garnizonowy wpywa na wiadkw wszystko to wydao si policjantom podejrzane wszystkie dowody wiadcz przeciwko wam pobrali mu odciski palcw wychowawczy skutek kary prbka DNA przyczyna mierci wszcz ledztwo adwokat, obroca wniosek obrony mowa kocowa przemilcze, zatai zaprzecza protok protokolantka skonfiskowa kara wizienia ze wzgldu na dobro ledztwa z braku dowodw prywatny detektyw konfiskata konfiskata przesuchanie przesuchanie nowego wiadka przesuchanie wiadkw przesucha policjant przesuchujcy awa oskaronych odrzuci oskarenia odrzuci wniosek ugoda pozasdowa
212
213
12.5 WIZIENIE
amnestja amnestjski aretcija aretirali so ga zaradi kraje aretrati beg iz zapora clica delati v zaporu dosmrtna jea dosmrtni zapor eden izmed aretiranih gniti v zaporu hini pripor iti v zapor iz zapora je nemogoe zbeati izpustiti iz pripora ja kazenska ustanova kznjenec konal je za zapahi kopati predor kopati z lico nart za pobeg nadzrnik natakniti lisice ne bo el v zapor obsk obsjenec odpeljali so jo v pripor odprava pripora odprt oddelek odrediti pripor organizator pobega ostati za zapahi panien beg po petih letih bivanja za reetkami pobg pobg pobegli zapornik pobgniti pobegniti iz zapora podaljanje pripora podrobnosti o pobegu pogojna izpustitev pogojni odpust policija je aretirala osumljenca politini zapornik polodprt oddelek porta poskus pobega pot na prostost povrtnik predlog za pripor preiskovalni zapor prepolni zapori amnestia dotyczcy amnestii aresztowanie aresztowali go w zwizku z kradzie aresztowa ucieczka z wizienia cela pracowa w wizieniu doywotnie wizienie doywotnie wizienie jeden z aresztowanych gni w wizieniu areszt domowy i do wizienia z wizienia nie da si uciec zwolni/wypuci z aresztu wizienie zakad karny skazaniec, skazany skoczy za kratkami kopa tunel kopa yk plan ucieczki stranik zaoy kajdanki nie pjdzie do wizienia widzenie skazaniec przewieli j do aresztu uchylenie aresztu oddzia otwarty zastosowa areszt, aresztowa organizator ucieczki pozosta za kratkami paniczna ucieczka po piciu latach pobytu za kratkami uciekinier, zbieg ucieczka zbieg z wizienia uciec uciec z wizienia przeduenie aresztu szczegy ucieczki zwolnienie warunkowe zwolnienie warunkowe policja aresztowaa podejrzanego wizie polityczny oddzia potwarty awa przysigych prba ucieczki droga do wolnoci recydywista wniosek o areszt areszt ledczy przepenione wizienia
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" prerezati reetke prestati pripor prevzgojni dom preivel 25 je let za zapahi pridrti priporni nalog priprnica priprnik priptje prisoditi tri leta zapora pristati za zapahi pritoba na pripor retke sedeti v zaporu skopati predor skual je pobegniti sluiti kazen sjetnk spektakularni pobeg splona amnestija spustiti na svobodo el je v zapor tretji pobeg v tednu dni ubnik uspel je zbeati iz treh zaporov uspel pobeg vrniti se v zapor vtakniti koga v zapor vzeli so paznike za talce zahtev za pripor zapor za odrasle zapren zapori pokajo po ivih zaporni paznik zaprnica zaprnik zapornika obleka zaprniki zapustiti zapor zavod za prestajanje kazni zbeti znael se je v priporu ivljenje za reetkami przeci kraty odsiedzie kar aresztu poprawczak przey 25 lat za kratkami aresztowa nakaz aresztowania aresztantka aresztant zatrzymanie, aresztowanie wymierzy kar trzech lat wizienia wyldowa za kratkami zaalenie na areszt kraty siedzie w wizieniu wykopa tunel prbowa uciec odsiadywa kar wsposadzony spektakularna ucieczka amnestia powszechna wypuci na wolno szed/poszed do wizienia trzecia ucieczka w cigu tygodnia zbieg udao mu si uciec z trzech wizie udana ucieczka wrci do wizienia wtrci/wsadzi kogo do wizienia stranikw wzili jako zakadnikw wniosek o areszt wizienie dla dorosych wizienny wizienia pkaj w szwach stranik wizienny winiarka wizie drelich wizienny dotyczcy winia lub winiw, winiarski opuci wizienie zakad karny uciec znalaz si w areszcie ycie za kratkami
214
215
FRAGMENTY TEKSTW PRASOWYCH 1. Pozor! Prevaranti imajo vae domae naslove! Poizvedovanje je pokazalo, da prevaranti iz t. i. verige nigerijskih pisem zaenjajo ubirati novo taktiko. Ni hudega sluteim rtvam zdaj poiljajo pisma po navadni poti (doslej smo bili vajeni zgolj e-sporoil), opremljena z logotipom odvetnike pisarne, z nekaj visokoleteimi frazami in v teko razumljivem pravnem argonu. Vae potne naslove po navadi dobijo iz javno dostopnih registrov, na primer iz telefonskega imenika. Pisma so napisana v precej dobri angleini in ustvarjajo vtis resnosti in korektnosti. Poizvedovanje preko iskalnikov ali v panskem registru odvetnikih drub celo pogosto pokae, da omenjene odvetnike pisarne res obstajajo, vendar so praviloma tudi same rtev prevarantov, ki zlorabljajo njihovo ime. Osebe, ki bi prevarantu nasedle, lahko priakujejo naslednjiscenarij. 'Odvetnik' bo domnevno sproil postopek, zelo kmalu pa javil, da so nastali prvi stroki, ki jih morate pokriti vi. Po navadi gre za majhen znesek, nekaj deset evrov, ki naj bi li za koleke ali kaj podobnega. Plailo je treba izvriti prek Western Uniona, kjer se da zakriti pravi prejemnik in kjer poiljatelj nima nikakrne zaite. e rtev e ne sprevidi, da se je ujela v past, bodo prevaranti svojo igro igrali naprej. Zahtevki za plailo strokov bodo vedno veji. Pojavljali se bodo tudi razni zapleti, ko vam bodo sporoili, da bo nujno treba podkupiti nekega uradnika, saj nimate pravilno vloenega kaknega formularja v tej fazi lahko zneski narastejo na ve sto ali celo ve tiso evrov, ki gredo naravnost v ep prevarantom. Nekateri so e izgubili vse premoenje, saj so prevaranti od njih zahtevali, da morajo v zameno za transakcijo kupiti delnice kaknih afrikih podjetij v vrtoglavih zneskih. Denarja opeharjenci ne vidijo nikoli ve. (RDO: slovenskenovice.si) 2. Sedemnajst ovadenih tihotapljenja ljudi Kriminalisti sektorjev kriminalistine policije Policijske uprave Postojna in Novo mesto so v usklajeni sklepni akciji ob sodelovanju s policisti iz ve policijskih uprav in varnostnimi organi Hrvake 2. septembra konali vemeseno preiskavo zoper mednarodno hudodelsko zdrubo, ki se je ukvarjala z organiziranjem ilegalnega prehajanja meje ali ozemlja drave. Kriminalisti Sektorja kriminalistine policije Policijske uprave Novo mesto bodo podali kazensko ovadbo za 14 kaznivih dejanj zoper tri osebe. Na podlagi sodne odredbe sta bili opravljeni dve hini preiskavi. Pri hinih preiskavah je bilo zaseeno ve mobilnih telefonov in kartic sim, ki so bili uporabljeni pri storitvi kaznivih dejanj. Kriminalna zdruba je pri izvrevanju kaznivih dejanj sodelovala z osebami z obmoja Zagreba. Tihotapili so predvsem tujce, ki so imeli prepoved vstopa v schengenski prostor, in sicer tako iz Hrvake v Slovenijo kakor tudi v nasprotni smeri. Kriminalisti Sektorja kriminalistine policije Policijske uprave Postojna bodo podali kazenske ovadbe za devet kaznivih dejanj zoper 14 oseb. Na podlagi sodnih odredb je bilo opravljeno pet hinih preiskav na obmojih PU Postojna in Koper. Tudi v tem primeru je bilo pri hinih preiskavah zaseeno ve mobilnih telefonov in kartic sim. Kriminalna zdruba je pri izvrevanju kaznivih dejanj sodelovala z osebami s podroja Reke in Zagreba. (RDO: slovenskenovice.si)
216
3. Vojna z narkokarteli: Mehiani jemljejo pravico v svoje roke Z mamili povezano nasilje v Mehiki se medtem stopnjuje. Karteli se spopadajo za prevlado in nadzor nad tihotapskimi potmi, vojska in policija sta nemoni ali ujeti v mreo korupcije, v navzkrinem ognju pa se pogosto znajdejo civilisti. Odkar je leta 2006 prevzel predsedniko funkcijo Felipe Caldern, ki je kartelom napovedal vojno, je v nasilju, povezanem s prepovedanimi drogami, po vsej dravi izgubilo ivljenje ve kot 30.000 ljudi. Zato se nenehno postavlja vpraanje, kako se izkopati iz vrtinca nasilja kako premagati mehike mamilarske kartele? Sprio neuinkovitosti vojske in odsotnosti policije se prebivalci nemalokrat organizirajo sami. Jeseni se je nekaj takega zgodilo v zapraenem podeelskem mestecu Ascencion, priblino uro vonje od mehiko-amerike meje. V mestu so v prvih devetih mesecih lanskega leta ugrabili ve kot 40 ljudi, priblino enega na teden. Tamkajnji prebivalci, naveliani napadov kartelov ter korupcije in neuinkovitosti mehike oblasti, so vzeli pravico v svoje roke po starem obiaju: oko za oko, zob za zob. Septembra je v eno tamkajnjih restavracij z morskimi dobrotami vdrla tolpa ugrabiteljev, oboroena s pukami kalanikov, in poskuala odpeljati sedemnajstletno blagajniarko. Jezni domaini so dva pripadnika tolpe izsledili in ju na polju bombaa ob robu mesta linali. Mehika zvezna policija je hudo pretepena osumljenca reila pred pobesnelo mnoico, ju vklenila in zaprla v policijsko vozilo, vendar ju ni mogla odpeljati. Pretepai so namre ob vzklikih Ubijte ju! in Hoemo pravico! policistom zaprli pot; moka sta v razbeljenem vozilu umrla. Obtoili niso nikogar. V Washington Postu, kjer so razkrili zgodbo, so zapisali, da to ni presenetljivo, e upotevamo veliko tevilo vpletenih v pretep. Skupina je v mestu postavila strani stolp s sireno, ki bo prebivalce opozorila na ugrabitev. e se bo oglasila, se bodo lani oboroene mestne milice organizirali in zaprli ceste. Domaini upajo, da jim ugrabitelji ne bodo mogli pobegniti, saj so s podporo lokalne oblasti okoli mesta izkopali globok in irok jarek. Osumljence, ki bi jih s takno operacijo ujeli, nameravajo izroiti oblastem, vendar so jim pripravljeni soditi tudi sami, e pristojni ne bi opravili svojega dela. Celotna drava trpi, pravi 63-letni Fernando Saenz, ki ga je skupina izbrala za svojega voditelja. as je, da zadeve vzamemo v svoje roke, saj vlada ne opravlja dela. Poskrbeti moramo zase. (RDO: delo.si) 4. "Zgodilo se je brez moje volje" "Res mi je al, da je prilo do tega dogodka. Kar naprej premiljujem o tem. Ne zanikam svoje vpletenosti v dogajanje, a niti pomislil nisem, da bi se lahko zgodilo kaj takega, kaj ele, da bi to hotel," je 53-letni varnostnik VIP Varovanja David Bukovac nagovoril petlanski sodni senat okronega sodia. Ta mu sodi zaradi vpletenosti v smrt 20-letnega Gorazda amernika, ki je 7. oktobra lani v bliini lokala Global v srediu Ljubljane obleal pod njegovimi in pod udarci 26-letnega Seada Suljanovia. Ker je slednji po dogodku pobegnil v rodno Bosno in ga kljub mednarodni tiralici e niso izsledili, je na zatono klop veraj sedel le Bukovac. Po preprianju okrone dravne toilke Blanke gajnar je Bukovac po besednem konfliktu s amernikom in njegovo drubo, ki je hotela tistega veera vstopiti v lokal, a jih niso spustili, po radijski zvezi poklical Suljanovia, nakar sta stekla za drubo mladih, ki se je e oddaljevala od lokala. Bukovac naj bi prvi udaril amernika, nato ga je vekrat udaril Suljanovi. Ko je mladeni dvakrat padel, naj bi ga na tleh leeega obrcala, ko sta videla, da je e tretji poskual vstati, sta se vrnila in Suljanovi ga je udaril v glavo tako, da je obleal, navaja obtoba. Zaradi tevilnih obtolenin moganov in zloma lobanjske baze je amernik ez tri dni umrl. (RDO: delo.si)
217
13. SIY ZBROJNE 13.1 WOJSKO

admirl admiralitta admirlstvo armda armada brani nae meje armadna skupina artilerja artilerjski artilerst bataljn baterja bmbnik breztrzljajni top brigadni general stnik stniki ta ete se vraajo v svoje baze desantna enota dezerterska skupina dezerterstvo so kaznovali s smrtjo dezertirati iz vojske divizja eskdra eskortni ruilec formirati divizijo fregta garnizja garnizn general armade helikpter kapitn kopenska vojska krpus krarka ladja je naletela na mino letlec letalonoslka letalska baza letalski polk ljudska armada ljudsko osvobodilno vojsko majr mehanizirana enota minolvec mornr mornrica motorizirana enota nobilna artilerija obalna obramba oddlek oficr admira 1. stopie admiraa 2. admiralicja 1. stopie admiraa 2. admiralicja armia armia broni naszych granic grupa armii artyleria artyleryjski artylerzysta batalion bateria bombowiec dziao bezodrzutowe genera brygady oficer oficerski kompania kompanie wracaj do swoich baz jednostka desantowa grupa dezerterw dezercj karali mierci zdezerterowa z wojska dywizja eskadra niszczyciel eskortowy formowa dywizj, sformowa dywizj fregata garnizon garnizon genera armii helikopter kapitan wojska ldowe korpus krownik statek wpyn na min lotnik lotniskowiec baza lotnicza puk lotniczy armia ludowa ludowa armia wyzwolenia major jednostka zmechanizowana traowiec marynarz marynarka jednostka zmotoryzowana haubica obrona wybrzea druyna oficer
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" oklepna/oklopna divizija padalska enota patruljni oln pehotna divizija planec pdstnik podmrnica pdpolkvnik poklicni vojak plk polkvnik pomorska baza pomona kriarka potaplj povljnik povljstvo protiletalska obramba protiletalski top protiraketna obramba rdar rulec salutrati stopiti v armado sttnik teritorialna obramba teka kriarka teko topnitvo topnja , tpniarka, topovnja tujska legija ubnitvo vd vojk vojkinja vojaka enota vojaka knjiica vojaka obveznost vojaka parada vojaka policija vojaka prisega vojaka uniforma vojaki begunec vojaki in vojaki policist vojaki rok vojako letalstvo vojako pokopalie vojnica vojna ladja vrhovni poveljnik oboroenih sil zrani prostor dywizja pancerna jednostka spadochronowa d patrolowa dywizja piechoty najemnik podoficer d podwodna podpukownik onierz zawodowy puk pukownik baza morska krownik pomocniczy nurek dowdca dowdztwo obrona przeciwlotnicza dziao przeciwlotnicze obrona przeciwrakietowa radar niszczyciel salutowa, zasalutowa wstpi do armii kapitan obrona terytorialna krownik ciki cika artyleria kanonierka legia cudzoziemska dezercja pluton onierz onierz /kobieta/ jednostka wojskowa ksieczka wojskowa obowizek wojskowy parada wojskowa andarmeria wojskowa przysiga wojskowa mundur wojskowy dezerter stopie wojskowy andarm wojskowy zasadnicza suba wojskowa lotnictwo wojskowe cmentarz wojskowy koszary okrt wojenny najwyszy dowdca si zbrojnych przestrze powietrzna
218
219
13.2 BRO
arzenl atomska bomba avtomatska puka bajont bazka bodlo bojni plin boksar dovoljenje za nabavo oroja globinska bomba grafitna bomba hidrogenska bomba hladno oroje imeti premalo oroja izdelati bombo izdelovati oroje jurina puka kalanik* kalanikovka* kalber kasetna bomba kemino oroje kontaktna mina krgla lovsko oroje mata magnetna mina medcelinska raketa mina preseneenja mine so eksplodirale minomt mitraljz nabj nabjnik nelegalno posedovanje oroja n oboroti oklp oklpnik oroja za mnoino unienje oroje na drogu ostrostrelna puka petrda pitla plinski razprilnik polavtomatska puka polniti oroje pomanjkanje oroja in streliva pomorska mina pripraviti oroje na strel protioklepna mina protioklepno oroje protipehotna mina pka rakta rakten arsena bomba atomowa karabin automatyczny bagnet bazooka sztylet gaz bojowy kastet pozwolenie na bro bomba gbinowa bomba grafitowa bomba wodorowa bro biaa mie za mao broni skonstruowa bomb produkowa bro karabin automatyczny kaasznikow kaasznikow kaliber bomba kasetowa bro chemiczna mina kontaktowa kula bro myliwska maczeta mina magnetyczna rakieta midzykontynentalna mina puapka miny wybuchy modzierz karabin maszynowy nabj magazynek nielegalne posiadanie broni n uzbroi pancerz transporter opancerzony bro masowej zagady bro drzewcowa karabin wyborowy/snajperski petarda pistolet gaz pieprzowy karabin samopowtarzalny adowa bro brak broni i amunicji mina morska przygotowa bro do strzau mina przeciwpancerna bro przeciwpancerna mina przeciwpiechotna karabin rakieta rakietowy
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" repetrka revlver samopolnilne puke samostrl sestaviti bombo skladie oroja smrtonosno oroje solzvec strelvo strelno oroje brenica brovka portno oroje teleskopska palica tp tlec uinkovito oroje uporabiti oroje vecevni raketomet vodikova bomba zastareli tanki zaigalna bomba zrana puka karabin powtarzalny rewolwer karabin samopowtarzalny kusza skonstruowa bomb magazyn broni miercionona bro gaz zawicy amunicja bro palna strzelba strzelba bro sportowa paka teleskopowa dziao uska skuteczna bro uy broni wieloprowadnicowa wyrzutnia rakiet bomba wodorowa przestarzae czogi bomba zapalajca wiatrwka
220
221
13.3 WOJNA
agrsor barikda bliskovita vojna boj za neodvisnost bojevti se boji se nadaljujejo bojna podpora bombardranje bombardiranje iz zraka bombardirano mesto bombardrati brezpogojna kapitulacija decimrati dimna zavesa dobiti nazaj dobiti vojno druga svetovna vojna dravljanska vojna frontna rta incidnt intervncija intervenrati invazja izgubiti vojno izvesti napad kapitulcija kopenska invazija kopenska operacija krvava vojna letalski napad mesto je bilo zbombardirano mesto je v rokah upornikov mlica minsko polje nadzorna toka najemniki vojak naleteti na odpor napad brez vojne napovedi napad je najbolja obramba napad se je zael v jutranjih urah napetost se stopnjuje napraviti napad nemka armada je kapitulirala oblganje, oblga oblgati obmoje, ki je pod nadzorom upornikov oboroeni boj obstreljevnje odbiti napad ognjena mo okupcija okuptor pasti v vojni podpisati kapitulacijo pogoji kapitulacije poklicati pod oroje agresor barykada blitzkrieg, wojna byskawiczna walka o niepodlego walczy walki trwaj wsparcie bojowe bombardowanie bombardowanie z powietrza zbombardowane miasto bombardowa bezwarunkowa kapitulacja dziesitkowa zasona dymna odzyska wygra wojn druga wojna wiatowa wojna domowa linia frontu incydent interwencja interweniowa inwazja przegra wojn przeprowadzi atak kapitulacja inwazja ldowa operacja ldowa krwawa wojna nalot miasto zostao zbombardowane miasto jest/znajduje si w rkach powstacw milicja pole minowe punkt kontrolny najemnik natrafi na opr atak bez wypowiedzenia wojny najlepsz obron jest atak atak rozpocz si we godzinach porannych napicie ronie przeprowadzi atak niemiecka armia skapitulowaa oblenie oblega terytorium kontrolowane przez powstacw walka zbrojna ostrza odeprze atak sia ognia okupacja okupant polec w wojnie podpisa kapitulacj warunki kapitulacji powoa, wezwa pod bro
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" polagati mine poloiti oroje poslati ultimat poslednji naboj potlaiti upor pozicijska vojna pozivati k oroju preiti iz defenzive v ofenzivo preiti iz obrambe v napad prijeti za oroje pripraviti se na boj pripraviti se na obrambo prva svetovna vojna prva rtev vojne razoroevti se razoroti skleniti zaveznitvo srditi boji strategja umaknti se umk uniiti tank z bazuko uprati se upr upor proti okupatorju uprnik uporniki niso dobro organizirani upornike sile uprniki vdati se brez obrambe ves narod je bil pod orojem vladne sile vojaka podpora vojaki poseg vojni plen vojni zloin vojno stanje zaduiti upor zahodne sile nadaljujejo z napadi zaporni ogenj zaita civilistov zavznica zavznik zaveznika vojska zavzniki zavznitvo zbombardran zbombardrati zdecimirana divizija zgrabiti za oroje ivi it ka miny, stawia miny zoy bro wysa ultimatum ostatni nabj stumi powstanie wojna pozycyjna powoywa/wzywa pod bro przej z defensywy do ofensywy przej z obrony do ataku chwyci za bro przygotowa si do walki przygotowa si do obrony pierwsza wojna wiatowa pierwsza ofiara wojny rozbraja si rozbroi zawrze sojusz zacieke walki strategia wycofa si 1. odwrt 2. wycofywanie si zniszczy czog bazook stawia opr 1. powstanie 2. opr powstanie przeciwko okupantowi powstaniec powstacy nie s dobrze zorganizowani siy powstacw powstaczy, dotyczcy powstania lub powstacw podda si bez obrony cay nard by pod broni siy rzdowe wsparcie wojskowe interwencja wojskowa up wojenny zbrodnia wojenna stan wojenny stumi powstanie zachodnie siy kontynuuj ataki ogie zaporowy ochrona cywilw sojuszniczka sojusznik wojska sojusznicze sojuszniczy sojusz zbombardowany zbombardowa zdziesitkowana dywizja chwyci za bro ywa tarcza
222
223
13.4 SUBY SPECJALNE

aretirali so ga zaradi soudelebe pri atentatu atentt atentat na predsednika atentator je izginil atenttorka biti vohun bomb bombni atentat deifrrati detoncija dokazali so mu sodelovanje pri atentatu eksplozja industrijsko vohunstvo infiltrrati izdja izdajlec izdajlka izdjati nartovati napade narediti atentat obsoditi koga zaradi vohunjenja obveevalna sluba obveevalni satelit odkriti vohuna podtakniti bombo pripravljati atentat protivohunska sluba razstreliti bombo razifrrati skrivna operacija skrivni agent spei vohun sumljiv paket fra ifrnt tjen tajen sestanek tajen vhod tajna agentka/ organizacija/ policija tajni sporazum tajno sporoilo terorstien teroristina mrea teroristina organizacija terorzem terorizrati varnostni ukrepi vleizdja vohn/ vohnka/ vohniti/ vohnjenje, vohnstvo vohunska mrea vohnski vohunski satelit zamenjava vohunov zarta iveli so pod izmiljenimi imeni rtev atentata aresztowali go za wspudzia w zamachu zamach zamach na prezydenta zamachowiec zgin zamachowiec (kobieta) by szpiegiem zamachowiec zamach bombowy odszyfrowa, rozszyfrowa detonacja udowodnili mu wspudzia w zamachu wybuch, eksplozja szpiegostwo przemysowe infiltrowa zdrada zdrajca zdrajczyni zdradza planowa ataki przeprowadzi zamach skaza kogo za szpiegostwo wywiad satelita szpiegowski odkry/wykry szpiega podoy bomb przygotowywa zamach kontrwywiad zdetonowa bomb rozszyfrowa tajna operacja tajny agent pioch, agent-pioch podejrzana paczka szyfr szyfrant tajny tajne spotkanie tajne wejcie tajna agentka/ organizacja/ policja tajne porozumienie tajna wiadomo terrorystyczny siatka terrorystyczna organizacja terrorystyczna terroryzm terroryzowa rodki bezpieczestwa zdrada ojczyzny szpieg/ szpieg (kobieta)/ szpiegowa / szpiegostwo siatka szpiegw, siatka szpiegowska szpiegowski satelita szpiegowski wymiana szpiegw spisek yli pod faszywymi nazwiskami ofiara zamachu
224
1. Slovenska vojska praznuje svoj dan 15. maja praznuje svoj dan Slovenska vojska, in sicer v spomin na dan pred 19 leti, ko so zaeli obvezno sluenje vojakega roka prvi slovenski naborniki. Letonja obletnica zaetka obveznega sluenja vojakega roka v unih centrih - v Pekrah pri Mariboru je bilo 120 nabornikov, na Igu pri Ljubljani pa jih je sluilo 180 - je v znamenju povezovanja vojske s civilnim okoljem. V okviru povezovanja s civilnim okoljem je bil v slovenskih vojanicah e 8. maja dan odprtih vrat, danes in v prihodnjih dneh pa bo ve praznovanj in dogodkov, ki bodo povezani tudi z 20. obletnico Manevrske strukture narodne zaite (MSNZ). V mariborski kadetnici bo tako okrogla miza o vlogi in pomenu MSNZ-ja, na kateri bosta sodelovala tudi obrambna ministrica Ljubica Jelui in naelnik Generaltaba Slovenske vojske Alojz teiner. V nedeljo bo na Pristavi pri Stini slovesnost ob 20. obletnici demokratinih sprememb, prve demokratino izvoljene slovenske vlade in MSNZ-ja, predtem bo na pobudo predsednika prve demokratine vlade in evropskega poslanca Lojzeta Peterleta zjutraj tudi slavnostna seja prve vlade. V ponedeljek bosta organizatorje MSNZ sprejeli tudi notranja in obrambna ministrica Katarina Kresal in Ljubica Jelui, v torek pa bo okroglo mizo ob 20. obletnici MSNZ-ja pripravil e Intitut Joeta Punika. Uradna slovesnost je bila e v petek v Celju, slavnostni govornik pa je bil vrhovni poveljnik SV-ja, Danilo Trk. Predsednik drave je poudaril, da so dogodki in procesi izpred 20 let usodno vplivali na pripravljenost Teritorialne obrambe in milice. S tem so ustvarili razmere, ki so pripadnikom teh enot omogoile, da so se organizirali z orojem, z njim pa podprli osamosvojitveno odloitev slovenskega naroda, e dodaja. (RDO: rtvslo.si) 2. Herat: Slovenski vojaki v napadu nepokodovani V okolici Herata na zahodu Afganistana je eksplodiralo vojako vozilo zaveznike vojske. Slovenski vojaki v eksploziji niso bili ranjeni. Eksplozija se je zgodila nekaj kilometrov od vojake baze mednarodnih vojakih enot pod vodstvom zveze Nato (Isaf). Vojaki zaveznike vojske so v Heratu izvajali izvidnike naloge, ko je prilo do eksplozije enega izmed vozil v konvoju. V konvoju je bilo tudi vozilo valuk z osmimi pripadniki Slovenske vojske, ki so jo odnesli brez pokodb. Tiskovni predstavnik Isafa je povedal, da je bilo v napadu ranjenih pet Natovih vojakov in pokodovano eno vojako vozilo. Iz Slovenske vojske so sporoili, da so slovenski vojaki takoj zavarovali kraj dogodka, kjer so poakali na preiskovalce, nato pa so se skupaj z vozilom vrnili v svojo domao bazo v Heratu. V Afganistanu je trenutno 66 slovenskih vojakov. Tuje agencije poroajo, da je lo za samomorilski napad pred vhodom v bazo, kar pa se v Heratu ali njegovi bliini ne dogaja pogosto. Herat naj bi bilo namre eno najbolj varnih mest v Afganistanu, zato so tam nastanjeni pripadniki tujih sil, ki navadno niso tara samomorilskih napadov. (RDO: rtvslo.si) 3. V Afganistanu zdaj celoten 14. kontingent Slovenske vojske Z mariborskega letalia je zjutraj proti Afganistanu odpotovalo e 50 vojakov 14. kontingenta Slovenske vojske, ki bodo prvi prevzeli samostojno skupino za urjenje afganistanske vojske. Skupaj s slovenskimi vojaki je proti Heratu odpotovalo tudi devet amerikih vojakov, pripadnikov nacionalne garde Kolorada, ki bodo prav tako sodelovali pri urjenju. Pridruili se bodo 35 slovenskim vojakom, ki so v Afganistan prispeli v zaetku tega meseca, trije slovenski pripadniki kontingenta pa so bili v Afganistanu e prej. Skupaj bo tako v 14. slovenskem kontingentu 88 slovenskih vojakov in 11 amerikih ter dva slovenska civilna strokovnjaka. Najve jih bo nastanjenih v oporiu v indandu (okoli 100 kilometrov od Herata), nekaj v oporiih Arena in Stone v Heratu, nekaj pa v poveljstvu mednarodnih sil Isaf v Kabulu. Njihova naloga je urjenje pehotnega bataljona za bojno podporo afganistanske vojske, mentorjem pa bodo zagotavljali tudi zaito in logistino podporo. Prvi bodo v akciji uporabljena tudi nova osemkolesna oklepna vozila svaruni. Poleg tirih osemkolesnikov pa bodo uporabljali e tri lahke estkolesne oklepnike valuk in osem trikolesnikov hummer. (RDO: rtvslo.si)
225
4. Vojska zavzela prestolnico tamilskih upornikov rilanke vladne sile so prvi po ve kot desetletju danes zavzele prestolnico tamilskih upornikov Kilinochchi na severu drave. Kot je ob tem poudaril rilanki predsednik Mahinda Rajapakse v televizijskem nagovoru, gre za "zmago brez primerjave", pripadnike upornikih tamilskih tigrov pa je pozval, naj odloijo oroje in se predajo. Minister in tiskovni predstavnik vlade Maithripala Sirisena je pred tem sporoil, da v Kilinochchiju, ki je bilo ve kot deset let prestolnica drave tamilskih tigrov na severu drave, od danes vihra rilanka zastava in dogodek oznail za zgodovinskega. Upornika skupina Osvobodilni tigri tamilskega Eelama (LTTE), t.i. tamilski tigri, trditev vlade v Kolombu e ni potrdila ne zanikala, e prej pa je napovedovala, da bodo tudi v primeru zavzetja Kilinochchija nadaljevali boj. Zavzetje tega mesta sicer pomeni hud udarec za njihov 25-letni boj za samostojno dravo tamilske manjine. Nekaj ur po objavi zavzetja Kilinochchija je samomorilski napadalec izvedel napad pred oporiem letalskih sil v Kolombu. V siloviti eksploziji sta bila ubita dva pripadnika letalskih sil, ranjenih je bilo 36 ljudi, med njimi 14 pripadnikov letalskih sil. Napadalec je skual vstopiti v oporie, eksploziv pa je sproil, ko ga je hotel pregledati vojak na vhodu. (RDO: delo.si) 5. Enajsti september v New Yorku: dan, ko je veter nosil smrt Telo, e vedno naravnano na slovenski as, se je mukoma skobacalo s postelje in se odvalilo v dnevno sobo. Misli so beale k poitnicam v domovini. Oi je prekrivala mrena zaspanosti. Dlan je poiskala daljinski upravljalec, prst je mehanizirano prestavljal programe. Ustavil se je pri CNN. Podoba na ekranu se je zdela nadrealistina, holivudska. Gorela sta dvojka. e pred pol leta sem z vrha severnega stolpa opazovala Manhattan Windows on the World: bar z nedvomno najlepim pogledom na navpino poseljeni otok. Kako mora biti zaposlenim? Se bodo reili? Dopustnike misli je pregnala trpka realnost. V hipu so se prebudila vsa utila. Deset nadstropij nije, na 2. aveniji sredi East Villagea, so strahovito kriale sirene. Policijske, reevalske in gasilske. Srhljive razmere na neizmerno lep in sonen septembrski dan. ok je bil popoln. Voditelji televizijskih postaj niso bili ve programirane, dobroduno govoree glave, kot so bili sicer ob poroanju o e tako traginih zgodbah. Bledi obrazi, iroko razprte oi, mrani, pretreseni in panini glasovi, ki so medtem ko so se sami borili z realnostjo gledalcem poskuali pojasniti, kaj se je zgodilo. CNN, CBS, Fox TV, NBC, NY-1, povsod enako. (...) Zajtrk je bil brez okusa. Kot bi jedla stiropor. TV-postaje so posnetke napadov ponavljale v maninoobsesivnih loopih. Posnetek moakarja, ki je posnel prvo letalo. Blinji posnetek natannega zadetka drugega letala. Ljudje, ki beijo pred mogono stavbo, ki se bliskovito seseda sama vase. Ljudje na obali Brooklyna, ki otrplo opazujejo dogajanje na juni pici otoka. Vmes so se vrstila opozorila. Informacije o spremenjenem prometnem reimu. Komentarji. Izjave. Tragedija. In priporoila. Naj prebivalci Manhattna, zlasti tisti v junem delu, izklopijo klimatske naprave in zapro okna, e da ni izkljueno, da so teroristi na letala bombe pretihotapili tudi kakne kemine strupe. Ne vemo, ali je zrak varen, so ponavljali. Ubogljivo sem zaprla okna in ugasnila klimatsko napravo. Ena izmed TV-postaj je grafino opremila poroanje. Na ekranu se je izpisalo America under attack. Amerika napadena. Washington, pennsylvanijsko polje. Koki najrazlinejih pisarnikih potrebin in marsiesa drugega so deevali nad Brooklynom. Diskurz oka se je razvil v varnostno-obrambnega, podkrepljenega s prvimi namigi, da za napadi stojita Al Kaida in Osama bin Laden. Prievanja ljudi, ki so skozi solze pripovedovali o pogreanih svojcih, so utrjevala ogorenost in poglabljala traginost dogodka. Po e-poti pa tudi v nekaterih medijih so se razirile govorice o Nostradamusovem verzu, ki je napade bojda napovedal. ( RDO: delo.si)
226
14. KATASTROFY I KLSKI YWIOOWE 14.1 WULKAN

aa lava andezitska lava bazaltska lava blazinasta lava bruhajoa lava dm eden od tirih dejavnih vulkanov ekshalcija erpcija fontana lave fumarla izbrh izbrhniti izliv lave kaldera* krter lahar* lva lava pahoehoe lavna kupola mafina lava mgma magmatska kamnina najbolj uniujo izbruh nevaren vulkan oblak ognjenikega pepela ognjeni obro ognjenk ognjenika kupola ognjenki ognjeniko relo piroklastini material piroklastini tok poboje ognjenika podmorski vulkan podzemeljska erupcija potok lave riolitska lava skrepenela lava spei ognjenik srednja lava stec stratovulkn strjena lava itni ognjenik tok lave ugasli vulkan vasi so prekrite z vulkanskim pepelom viskoznost lave vsakih dvajset minut bruha lavo vulkn aa lawa lawa andezytowa lawa bazaltowa lawa poduszkowa bulgoczca lawa, buchajca lawa dym jeden z czterech czynnych wulkanw ekshalacja erupcja fontanna lawy fumarola wybuch wybuchn wylew lawy kaldera krater lahar lawa lawa trzewiowa kopua lawowa lawa bazaltowa magma skaa magmowa najtragiczniejszy wybuch niebezpieczny wulkan chmura popiou wulkanicznego piercie ognia (obszar) wulkan kopua wulkaniczna wulkaniczny krater wulkanu materia piroklastyczny lawina piroklastyczna zbocze wulkanu podwodny wulkan podziemna erupcja potok lawy lawa ryolitowa zakrzepa lawa wulkan drzemicy lawa andezytowa stoek stratowulkan zastyga lawa wulkan tarczowy strumie lawy wulkan wygasy wsie s pokryte popioem wulkanicznym lepko lawy co dwadziecia minut wyrzuca law wulkan
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" vulkan bruha lavo in pepel vulkan je izvrgel veliko lave vulkan se je prebudil vulkan se je umiril vulknien vulkanino delovanje vulkanolg vulkanologja vulkanologinja vulkanoloka opazovanja vulkanolki vulkanoloki intitut vulkanska aktivnost vulkanska bomba vulknski vulkanski dimnik vulkanski otok vulkanski pepel vulkanski prah vulkansko delovanje vulkansko jezero vulkansko steklo zbudil se je vulkan are oblak rlo wulkan wyrzuca law i popi wulkan wyrzuci mnstwo lawy wulkan si obudzi wulkan si uspokoi wulkaniczny aktywno wulkaniczna wulkanolog (mczyzna) wulkanologia wulkanolog (kobieta) obserwacje wulkanologiczne wulkanologiczny instytut wulkanologii aktywno wulkaniczna bomba wulkaniczna wulkaniczny komin wulkaniczny wyspa wulkaniczna popi wulkaniczny py wulkaniczny aktywno wulkaniczna jezioro wulkaniczne szko/szkliwo wulkaniczne, perlit wulkan si obudzi chmura gorejca krater
227
228
14.2 POWD
biti pod vodo ciklonska plima rplka rpati vodo deroa reka dolgotrajno deevje gladina reke se via graditi nasip grebenjenje ledu hidravlina prevodnost hidroloko predvidevanje hudornik izcjanje katastrofalne poplave koliinska napoved padavin korto krona nasipa ledena pregrada ledeni zamaek ledenika poplava n-letni pojav narasla reka spomladi poplavi polje narasle vode naraajoi vodostaj narati naravni nasip nasp nasip je popustil nenadnost snene poplave nevarni vodostaj obilne padavine obtoni kanal odpravljanje posledic poplav odprtina v nasipu odrezati od sveta odrv opozorilo pred poplavo padavinska poplava padlo je 3litrov deja na kvadratni meter poglobiti strugo pogostost poplav pomladanske poplave poplava deevnice poplviti poplavljanje* poplavljena struga poplavljene vasi poplavna ravnica poplavni val poplavno obmoje potp preplavljanje* pretonost* pretk protipoplavna preventiva protipoplavna vrea by/znajdowa si pod wod wezbranie sztormowe pompa pompowa wod, wypompowywa wod rwca rzeka dugotrwae opady deszczu poziom rzeki podnosi si budowa wa spitrzenie kry pojemno koryta ostrzeenie hydrologiczne rzeka o gwatownych wezbraniach przeciekanie katastrofalne powodzie ilociowa prognoza opadw koryto korona wau zator lodowy zator lodowy wezbranie lodowcowe zdarzenie n-letnie wezbrana rzeka wiosn zalewa pole wezbrane wody przybr wody wzbiera, podnosi si (o rzece) wa brzegowy wa wa nie wytrzyma gwatowno wezbrania roztopowego stan alarmowy obfite opady kana derywacyjny usuwanie skutkw powodzi wyrwa w wale odci od wiata spitrzenie zatorowe ostrzeenie przed powodzi podtopienie opadowe spady 3 litry deszczu na metr kwadratowy pogbi koryto czsto wezbra wiosenne powodzie podtopienie opadowe zala zalewanie terenu koryto wd wezbraniowych zalane wsie rwnina zalewowa fala powodziowa obszar zalewowy potop zalewanie terenu przepustowo koryta przepyw zabezpieczenie przeciwpowodziowe worek z piaskiem
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" protipoplavni zadrevalnik raven vode razbremenilni kanal razlvanje reka je prebila nasip reka je preplavila nasipe reka je prestopila bregove reka je prestopila strugo reka se je razlila reke naraajo snenca spuanje vode iz pregrade struga poplavnega toka taljenje snega ulice so se spremenile v reke urejanje vodotokov utrjevati nasipe val padavin varstvo pred poplavami visokovodni val voda je odnesla most voda je poplavila vas voda je zaela upadati voda je zalila nekaj stanovanjskih hi voda sega do kolen vodni zbiralnik vodostj vrea s peskom vrh poplavnega vala vrni pretok vzvalovanje* zajezna krivulja zalvati zamaiti odprtino zemlja ne more vpiti vode zgraditi nasip znianje vodne gladine zvievati nasipe zbiornik przeciwpowodziowy poziom wody kana ulgi podtopienie, mae wezbranie rzeka przerwaa wa rzeka przelaa si przez way rzeka wystpia z brzegw rzeka wystpia z koryta rzeka wylaa rzeki wzbieraj woda roztopowa zrzut wody z zapory koryto wd wezbraniowych topnienie niegu ulice zamieniy si w rzeki regulacja rzek umacnia way fala opadw ochrona przeciwpowodziowa fala wezbraniowa woda zerwaa most woda zalaa wie woda zacza opada woda zalaa kilka domw mieszkalnych woda siga do kolan zbiornik retencyjny stan wody worek z piaskiem kulminacja przepyw kulminacyjny gwatowna fala krzywa spitrzenia, cofka zalewa zaata wyrw ziemia nie moe wchon wody wybudowa wa obnienie poziomu wody podwysza way
229
230
14.3 TRZSIENIE ZIEMI

cunami* epicnter hipocenter knjige so padale s polic ko se zemlja trese Mercallyjeva lestvica Nova Zelandija se spet trese opozorilo pred cunamijem po Richterjevi lestvici pobegnili so na ulice popotresni sunek posledice potresa potrs potres ni povzroil veje kode potres z mojo 7,1 stopnje potresni sunek povzroiti cunami Richterjeva magnitudna lestvica seizmini val seizmogrm seizmolg seizmologja seizmologja je veda o potresih seizmolki sirene so opozarjale pred cunamiji Sumatro je stresel potres tektonska ploa tresenje je trajalo dve minuti tresenje tal trsti se v paniki so stekli na ulice v ruevinah je ujetih... vse se trese zravnati z zemljo arie tsunami epicentrum hipocentrum, ognisko ksiki spaday z pek kiedy trzsie si ziemia skala Mercallego Nowa Zelandia znw si trzsie ostrzeenie przed tsunami w skali Richtera wybiegli na ulice wstrzs wtrny skutki trzsienia ziemi trzsienie ziemi, wstrzs trzsienie nie spowodowao wikszych szkd trzsienie ziemi o sile 7,1 stopnia wstrzs wywoa tsunami skala Richtera fala sejsmiczna sejsmogram sejsmolog sejsmologia sejsmologia to nauka o trzsieniach ziemi sejsmologiczny syreny ostrzegay przed tsunami Sumatr nawiedzio trzsienie ziemi pyta tektoniczna trzsienie trwao dwie minuty trzsienie ziemi trz si w panice wybiegli na ulice pod gruzami zostao uwizionych... wszystko si trzsie zrwna z ziemi hipocentrum, ognisko
231
14.4 POAR
boriti se s poarom dm dmek gasilcem je uspelo obvladati poar gaslci gaslec gasilni aparat gasilnik na peno/ na prah gasilno sredstvo gasilno vozilo gasilska oprema gasilski dom gasti gaenje gaenje ovira moan veter gorei gozd gorti gost/ strupen dim gozdni poar hidrnt hia je pogorela Indonezija in Malezija sta oviti v dim skra iti v dim izbruhnil je poar nevarnost poara obdoliti koga poiga oblak dima obseni poar genj ognjeni pas ognjeni zublji ognjeno morje piromn/ piromanja pogasti pogorti pogore poklicni gasilec povsod je dim por poar besni poar je divjal na povrini... poar je uniil tiso hektarjev gozda poar v tovarni pog/ poiglec/ poiglka poigati/ pogti prezraiti stanovanje prihod gasilcev prtiporen spraviti poar pod nadzor ugasti vreme gasilcem ne pomaga vzrok/ arie poara zanetiti poar zastrupitev z dimom zgorti walczy z poarem dym dymek straakom udao si opanowa poar 1. straacy 2. stra poarna straak ganica ganica pianowa/ proszkowa rodek ganiczy samochd straacki sprzt straacki remiza straacka gasi gaszenie, akcja ganicza gaszenie utrudnia silny wiatr poncy las pon gsty/ trujcy dym poar lasu hydrant dom spon Indonezja i Malezja s spowite dymem iskra pj z dymem wybuch poar niebezpieczestwo poarowe oskary kogo o podpalenie chmura dymu rozlegy poar ogie pas ognia jzory ognia morze ognia piroman/ piromania ugasi spon pogorzelisko straak zawodowy wszdzie jest dym poar poar szaleje poar szala na powierzchni... poar strawi tysic hektarw lasu poar w fabryce, poar fabryki podpalenie/ podpalacz/ podpalaczka podpala/ podpali przewietrzy/wywietrzy mieszkanie przybycie/przyjazd straakw przeciwpoarowy opanowa poar ugasi, zgasi pogoda nie pomaga straakom przyczyna/ ognisko poaru zaprszy ogie zatrucie dymem spon
232
14.5 KATASTROFA - POJCIA OGLNE

biti v pripravljenosti boriti se za ivljenje civilna zaita loveka napaka dajanje prve pomoi do zdaj so evakuirali okoli 300 turistov dobra organizacija ena oseba se je telesno pokodovala evakucija evakuacija je potekala mirno evakuacija se bo nadaljevala evakuacija tujcev evakuacijska toka evakuirali so jih s helikopterji evakuirali so vse mesto evakuran evakurati gasilci so evakuirali prebivalce gorski reevalec hitra evakuacija humanitarna pomo identificrati iskalna akcija iskanje preivelih iskti izkopati izpod... izumrlo mesto jk jkati koordincija kraj dogodka kraj tragedije krizna situacija krvavtev lkota ljudje so drug drugemu pomagali med rtvami so tudi enske in otroci mednarodna pomo mednarodno sodelovanje mnoina evakuacija nacionalna garda nart za evakuacijo nadaljevati iskanje naj se rei, kdor se more najhuje je za nami naravna nesrea ne grozi neposredna nevarnost ne kae znakov ivljenja nepriakovana tragedija nevren nevrnost ni v smrtni nevarnosti obletnica nesree obsena akcija odgovornost za katastrofo odpeljati v bolninico by w pogotowiu/gotowoci walczy o ycie obrona cywilna bd czowieka udzielanie pierwszej pomocy do tej pory ewakuowano okoo 300 turystw dobra organizacja jedna osoba doznaa obrae ciaa ewakuacja ewakuacja przebiegaa spokojnie ewakuacja bdzie kontynuowana ewakuacja cudzoziemcw punkt ewakuacyjny ewakuowali ich helikopterami ewakuowali cae miasto ewakuowany ewakuowa straacy ewakuowali mieszkacw ratownik grski szybka ewakuacja pomoc humanitarna identyfikowa, zidentyfikowa akcja poszukiwawcza poszukiwanie ocalaych szuka, poszukiwa wykopa spod... wymare miasto pacz paka koordynacja miejsce zdarzenia miejsce tragedii sytuacja kryzysowa krwotok, krwawienie gd ludzie sobie pomagali wrd ofiar s rwnie kobiety i dzieci pomoc midzynarodowa wsppraca midzynarodowa masowa ewakuacja gwardia narodowa plan ewakuacji kontynuowa poszukiwania ratuj si, kto moe najgorsze za nami klska ywioowa nie grozi bezporednie niebezpieczestwo nie daje oznak ycia nieoczekiwana tragedia niebezpieczny niebezpieczestwo jego/jej yciu nie zagraa niebezpieczestwo rocznica katastrofy szeroko zakrojona akcja odpowiedzialno za katastrof odwie/przewie do szpitala
D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw" odpravljanje posledic odrediti evakuacijo opustele hie opustitev pomoi opustenje ostati brez strehe nad glavo pnika pekl plaati z ivljenjem poklicati na pomo pomgati posldice pokdbe povzroiti paniko prekiniti akcijo prekiniti evakuacijo primanjkuje hrane in vode prili so po svoje stvari prizorie katastrofe prva pomo psiholoka pomo razglasiti izredne razmere reevlec reevalna akcija reevalne slube sistem zgodnjega opozarjanja smrtna rtev solidrnost tevilo rtev umrl je za posledicami pokodb umrla je na kraju nesree unenje v nesrei je umrlo 97 ljudi varnostni sistem vlada kaos voditi evakuacijo vsi so ivi in zdravi vznemriti zadnje dni pred evakuacijo zapustiti svoje domove zaitna maska zaitna obleka zaitna oala zdravnika pomo ja rtev ni bilo usuwanie skutkw zarzdzi ewakuacj opuszczone/opustoszae domy nieudzielenie pomocy spustoszenie zosta bez dachu nad gow panika pieko zapaci yciem wezwa pomoc pomaga skutki obraenia wywoa panik przerwa akcj przerwa ewakuacj brakuje ywnoci i wody przyszli po swoje rzeczy miejsce katastrofy pierwsza pomoc pomoc psychologiczna ogosi stan klski ywioowej/stan wyjtkowy ratownik akcja ratunkowa suby ratunkowe system wczesnego ostrzegania ofiara miertelna solidarno liczba ofiar zmar w wyniku doznanych obrae zgina na miejscu zniszczenie, zniszczenia w katastrofie zgino 97 osb system alarmowy panuje chaos prowadzi ewakuacj wszyscy s cali i zdrowi zaniepokoi ostatnie dni przed ewakuacj opuci swoje domy maska ochronna ubranie ochronne okulary ochronne pomoc lekarska/medyczna pragnienie nie byo ofiar
233
234
14.6 WYPADEK DROGOWY

avtobus je bil v celoti unien deklica je pritekla na cesto divjati po cesti dovoljena hitrost gosta megla havarrati hitrst imel je najmanj 2,3 promila alkohola v krvi izkuen voznik izogniti se trenju izsiljevati prednost iztekanje goriva karambl karambolirati obcestni jarek omejtev poklicni voznik povozti povprena hitrost prednostno vozilo prehitti prehitevalni pas prehitevati v karje prepoved vonje motornega vozila prevrniti se na streho priklica prilo je do trenja promet poteka v eno smer promten prometni pas prometni prekrek prometni znak ta znak prepoveduje prehitevanje trenje je bilo neizogibno trenje med tovornjakom in osebnim avtomobilom tk udeleenec v prometu urejati promet varnost v prometu varnostna razdalja varnostni pas varnostni trikotnik verino trenje vozil je pravilno voziti sto kilometrov na uro voznik traktorja voznik tramvaja vozniko dovoljenje zapreti cesto za ves promet zbti autobus by cakowicie zniszczony dziewczynka wtargna na jezdni szale na drodze dozwolona prdko gsta mga mie wypadek, uczestniczy w wypadku prdko mia przynajmniej 2,3 promila alkoholu we krwi dowiadczony kierowca unikn zderzenia wymusza pierwszestwo wyciek paliwa karambol uczestniczy w karambolu rw melioracyjny, rw przydrony ograniczenie kierowca zawodowy przejecha rednia prdko pojazd uprzywilejowany wyprzedzi pas szybkiego ruchu wyprzedza na trzeciego zakaz prowadzenia pojazdw mechanicznych przewrci si na dach przyczepa doszo do zderzenia ruch odbywa si w jednym kierunku 1. ruchliwy 2. dotyczcy ruchu pas ruchu wykroczenie drogowe znak drogowy ten znak zakazuje wyprzedzania nie dao si unikn zderzenia zderzenie ciarwki i samochodu osobowego zderzenie uczestnik ruchu kierowa ruchem bezpieczestwo ruchu bezpieczna odlego pas bezpieczestwa trjkt ostrzegawczy karambol jecha prawidowo jecha z prdkoci sto kilometrw na godzin traktorzysta motorniczy prawo jazdy zamkn drog dla ruchu potrci
235
14.7 KATASTROFA EKOLOGICZNA

istilna akcija stiti ienje obale dovaati pitno vodo s cisternami doza sevanja ekoloka bomba ekoloka katastrofa eksplodiral je reaktor eksplozija v kemini tovarni Geigerjev tevec graft iztkanje izteklo ve kot 10.000 ton nafte jedrska nesrea kemiklija kontaminacija kontaminirano obmoje kovinski sarkofag levkemja mrtve ribe mlj naftni made nesrea tankerja nevarna snov odpadke iz tovarne odtekanje radioaktivne vode v morje okoljska nesrea oljni made onesnen onesnenje onesnenost plinska eksplozija podtlnica pokodovani reaktor radiacijska bolezen radioaktivni jod radioaktivni oblak radioaktivni odpadki radioaktivno sevanje radioativni used rak itnice razrditi rdea goa rdee blato smrtni odmerek sevanja strp strpen strupeni oblak teke kovine uhajanje plina ustekleniena voda v reko so stekle ogromne koliine benzena zabetonrati zaela je iztekati nafta zastruptev akcja oczyszczania czyci czyszczenie wybrzea/brzegw dowozi wod pitn cysternami dawka promieniowania bomba ekologiczna katastrofa ekologiczna wybuch reaktor wybuch w zakadach chemicznych licznik Geigera grafit wyciek wycieko ponad 10 000 ton ropy katastrofa nuklearna chemikalia skaenie skaony obszar metalowy sarkofag biaaczka martwe/nite ryby mu, szlam plama ropy wypadek tankowca niebezpieczna substancja odpady z fabryki wyciek radioaktywnej wody do morza katastrofa ekologiczna plama oleju zanieczyszczony zanieczyszczenie zanieczyszczenie wybuch gazu woda gruntowa uszkodzony reaktor choroba popromienna radioaktywny jod chmura radioaktywna odpady radioaktywne promieniowanie radioaktywne opad radioaktywny rak tarczycy rozrzedzi czerwony szlam czerwone boto miertelna dawka promieniowania trucizna trujcy trujca/toksyczna chmura metale cikie ulatnianie si gazu woda butelkowana do rzeki wycieky ogromne iloci benzenu zabetonowa zacza wycieka ropa zatrucie
236
1. Davek radioaktivnosti je edalje viji Trije delavci iz skupine, ki se bojuje z okvarami v japonski jedrski elektrarni Fukuima Daii, so bili danes izpostavljeni monemu sevanju. Dva so odpeljali v bolninico zaradi oskrbe opeklin na stopalih. Kot poroa asopisna agencija Kjodo, so bili delavci izpostavljeni sevanju od 173 do 180 milisivertov, medtem ko so nameali podzemeljski elektrini kabel v poslopju s turbino tretjega reaktorja. Druge delavce so zaasno umaknili iz jedrske elektrarne, proces odpravljanja krize pa se je tako znael pred novo oviro. Delavci so imeli na sebi zaitna oblaila, a so med nameanjem kabla stali v radioaktivni vodi, ki jim je prodrla do stopal. Dva sta dobila opekline z arki beta, tako da ju bodo najprej oskrbeli s prvo pomojo v obmoni bolninici, nato pa prepeljali na Dravni intitut za radioloke znanosti v prefekturi iba. Vsi trije delavci so uslubenci Tokijske drube za elektrino energijo (Tepco), ki je lastnica pokodovane jedrske elektrarne. Kot poroa agencija Kjodo, je japonsko ministrstvo za zdravje postavilo mejo 250 milisivertov za ekipo, ki poskua prepreiti jedrsko katastrofo v Fukuimi 1, potem ko je 11. marca jedrsko elektrarno najprej pokodoval potres, nato pa e cunami. Seveda pa so to standardi, ki veljajo v izrednih razmerah. Na Japonskem je sicer zgornja meja za delavce v jedrskih elektrarnah 50 milisivertov na leto ali 100 milisivertov v petih letih. V kriznih razmerah se pomakne na 100 milisivertov, po katastrofi, ki se je zgodila pred dvema tednoma, pa so to mejo e nekoliko pomaknili, da bi omogoili popravilo obrata. (RDO: delo.si) 2. Najhuji potresi v zadnjem desetletju 27. februar 2010 - Concepcion, ile. Potres z mojo kar 8,8 stopnje po Richterjevi lestvici je ponoi po lokalnem asu prizadel osrednji del ila. arie potresa je bilo okoli sto kilometrov oddaljeno od drugega najvejega mesta v dravi Concepcion, tla pa so se stresla na globini skoraj 60 kilometrov. V manj kot 48 urah so potrdili, da je umrlo 723 ljudi. 12. januar 2010 - Port-au-Prince, Haiti. Potres nepredstavljivih razsenosti so Zdrueni narodi oznaili za najvejo lovekoljubno katastrofo v zgodovini lovetva. Potres je imel sicer magnitudo 7,0, zaradi plitkosti in nekakovostne gradnje pa je mesto Port-au-Prince in okolika obmoja zravnal z zemljo. Smrtni davek stranih 230.000 ljudi, dodatne rtve pa so zahtevale e mone poplave, ki so zajele to karibsko dravo. 30. september 2009 - Sumatra, Indonezija. Ko je obalo Sumatre stresel potres z magnitudo 7,6 stopnje po Richterjevi lestvici, je umrlo ve kot 1.100 ljudi. V potresu z ariem na globini 71 kilometrov v Indijskem oceanu in 78 kilometrov jugozahodno od mesta Padang na zahodu Sumatre so bili porueni tevilni mostovi in hie, izbruhnilo pa je tudi nekaj poarov. Padang lei na enem izmed potresno najbolj aktivnih obmoij na svetu, ob Ognjenem obrou, kjer indijsko-avstralska tektonska ploa spodriva evrazijsko. 29. september 2009 - Samoa. Potresu se niso mogli izogniti niti na rajski Samoi. Septembra jih je prizadel potres 8,0 stopnje, ki je nato sproil e ve kot meter in pol visok cunami, ki je terjal e dodatne rtve. Epicenter potresa je bil okoli 190 kilometrov jugozahodno od Apie na otoku Samoa v globini okoli 33 kilometrov. Umrlo je 190 ljudi. (RDO: rtvslo.si)
237
3. Madarska: V strupenem blatu odkrili dve trupli Na Madarskem nadaljujejo odstranjevanje posledic najhuje ekoloke nesree v dravi. V strupenem blatu so odkrili e dve trupli, kar pomeni, da je tevilo smrtnih rtev naraslo na sedem. Ko se bo rdea goa posuila, bi se lahko strupeni delci z vetrovi irili po ozraju. Okoljevarstvena organizacija Greenpeace je danes opozorila, da je v strupeni goi, ki se je izlila iz tovarne aluminija v Ajki na Madarskem, veliko nevarnih snovi - od arzena do ivega srebra. Snovi, ki so v razlitem odpadnem rdeem blatu, so kodljive za zdravje ljudi, ivali in rastline ter onesnaujejo vse segmente okolja - zrak, tla, povrinske in podtalne vode. Ena izmed nevarnosti je, da se strupeno blato posui in v obliki pranih delcev z vetrovi iri po ozraju. Z vidika vdihovanja so za zdravje ljudi najbolj problematini arzen, veplov dioksid in kovinski oksidi. Madarske oblasti so medtem zniale ocene koliine izlite strupene snovi iz zadrevalnikov tovarne. Izlilo naj bi se od 600.000 do 700.000 kubinih metrov strupene snovi, medtem ko so doslej ocenjevali, da je izteklo okoli milijon kubinih metrov goe. Kljub temu to pomeni, da je v okolje izteklo skoraj toliko strupenih snovi, kolikor je v okolje izteklo nafte ob nesrei britanske naftne ploadi BP v Mehikem zalivu; te je bilo za okoli 200 milijonov galon oz. okoli 757.000 kubinih metrov. (RDO: rtvslo.si) 4. ivljenje eno leto po Katrini Prebivalci prizadetega obmoja se bodo morali s posledicami spopadati e nekaj let. Orkan Katrina, ki je bil razglaen za orkan pete stopnje in je divjal z vetrom do 250 kilometrov na uro, je povzroil najhujo naravno katastrofo v ameriki zgodovini. V amerikih zveznih dravah Alabama, Louisiana in Misisipi ob Mehikem zalivu, kjer je Katrina udarila z najvejo silo, je domove zapustilo ve kot milijon ljudi. Najbolj je bilo prizadeto zgodovinsko mesto New Orleans, ki lei nekaj metrov pod morsko gladino in ga je voda, ki je prebila nasipe okoli mesta, povsem poplavila. Zaradi orkana je umrlo ve kot 1.500 ljudi, nekaj ve kot sto jih e vedno pogreajo. tevilni prebivalci so bili v mestu ve dni ujeti brez pitne vode in hrane, znatne poplave pa so veliko ljudem onemogoile bivanje v mestu. Od divjanja orkana je minilo natanko eno leto, mesto pa je e vedno na pol prazno. Izmed prvotnih skoraj pol milijona prebivalcev se jih je na svoje domove vrnilo le 200.000, saj veina sploh nima kam. Orkan je namre uniil priblino 80.000 hi, zato jih velika veina e vedno ivi v oddaljenih mestih, med tistimi, ki pa so se kljub nevzdrnim razmeram vrnili in se trudijo obnoviti svoje hie, jih ogromno e vedno prebiva v bivalnih zabojih. Prebivalcem se zdi, da Katrino e vedno vohajo, njene posledice pa mestu onemogoajo, da bi zaivelo kot neko. Prebivalci pravijo, da e se ne bodo vsi vrnili nazaj v New Orleans, bo mesto izgubilo svojo duo. Brez ljudi tudi jezik, hrana, glasba in zabave nimajo pravega pomena. (RDO: rtvslo.si) 5. Poplave v vzhodni Evropi zahtevale ve rtev V Vzhodni Evropi je naraslo tevilo rtev poplav, ki jih je povzroilo mono deevje. Tri nove rtve so nali na Poljskem in Slovakem. V Krakovu na Poljskem se je utopil osemletni deek, v Zakopanah pa so v poplavljenem jarku nali truplo stareje enske. tevilo rtev poplav na Poljskem se je v treh dneh povzpelo na pet, medtem ko e vedno pogreajo dva loveka. Prizadeta obmoja na jugu drave je e obiskal poljski premier Donald Tusk, poljsko notranje ministrstvo pa je sporoilo, da se razmere izboljujejo. Zaradi nevarnosti poplav je e vedno zaprt muzej v nekdanjem nacistinem taboriu AuschwitzBirkenau. Na obmoju Trebiova na Slovakem, kjer so e v nedeljo evakuirali 150 ljudi, so gasilci odkrili truplo 62letnega mokega. Na ekem, kjer je brez elektrike ostalo 3.500 gospodinjstev, so poplave zahtevale eno rtev. O dveh rtvah poroajo tudi iz Srbije. (RDO: rtvslo.si)
238
Deptak w Celje
Osiedle w Kranju
239
Lublana
Lublana
240
Lublana
Lublana
241
Lublana
Lublana
242
Koper - widok na port
Koper - dachy budynkw w zabytkowym centrum miasta
243
Koper
Izola
244
Piran
Piran
245
Maribor
Novo Mesto

Dariusz Sieczkowski - Słoweńsko-Polski Słownik Tematyczny Dla Uczniów I Studentów

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dariusz Sieczkowski - Słoweńsko-Polski Słownik Tematyczny Dla Uczniów I Studentów

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

D.

Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

124 125 126 127 128 129 131 132

135 136 137 139 140 142 143 145 147

150 152 154 156 158 159 160 161 162

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

188 189 191 192 193 194 195 196 197

200 205 207 209 213

217 219 221 223

226 228 230 231 232 234 235

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

1.2 CZYNNOCI CODZIENNE

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

1.3 DOM I MIESZKANIE

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

1.5 CIA I DZIECISTWO

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

1.6 MODO I YCIE DOROSE

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

1.9 YCIE TOWARZYSKIE

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

2.1 DANE OSOBOWE

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

2.2 CECHY CHARAKTERU I OSOBOWOCI

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

2.3 EMOCJE I UCZUCIA

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

HANDEL I USUGI 3.1 ZAKUPY

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

3.2 ARTYKUY SPOYWCZE

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

3.8 OWOCE I WARZYWA

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

3.10 ARTYKUY AGD

D.Sieczkowski - "Sowesko-polski sownik tematyczny dla uczniw i studentw"

3.11 ARTYKUY RTV