Prof. Krzysztof J.

Kaliski

ZGINANIE PYT CIENKICH

Zaoenia teorii zginania pyt cienkich
Pyta cienka o rwnomiernej gruboci ciao materialne
- ograniczone dwoma rwnolegymi paszczyznami, midzy ktrymi
odlego (grubo) jest znacznie mniejsza ni dwa pozostae wymiary,
- przenoszce obcienia prostopade do tych paszczyzn.

Przyjmiemy, e obie osie wsprzdnych x i y le w poziomej,
rodkowej paszczynie pyty, przechodzcej przez rodek jej gruboci
h, a o z jest zwrcona w d. Obcienie przypadajce na jednostk
powierzchni pyty okrela funkcja q(x, y) [N/m
2
].




x
y
h
z
q(x,y)

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Zaoenia:

1. Pyt cienk mona traktowa jako zbir oddzielonych
paszczyznami prostopadymi do osi z warstw, ktre nie oddziauj
na siebie mechanicznie.
Naprenie normalne
z
w dowolnym punkcie pyty rwne jest zeru.
2. Kady punkt rodkowej paszczyzny pyty doznaje wycznie
przemieszczenia w kierunku osi z, zwanego ugiciem w, ktre jest
znacznie mniejsze od gruboci h. Skadowe przemieszcze w
kierunku osi x i y s pomijalnie mae. Oznacza to, e paszczyzna
rodkowa nie odksztaca si wzgldem osi x, y, a po odksztaceniu
pyty tworzy si powierzchnia ugita.
3. Odcinek prostopady do paszczyzny rodkowej pozostaje po
odksztaceniu pyty prosty i normalny do powierzchni ugitej.
4. Pyta jest wykonana z materiau liniowo-sprystego.


Prof. Krzysztof J. Kaliski

Siy wewntrzne i naprenia w pycie











Wyodrbnimy z pyty paszczyznami prostopadymi do osi x oraz y
element o wymiarach dx, dy. Dziaaj na niego momenty gnce M
x
, M
y
i
skrcajce M
xy
= M
yx
, odnoszce si do jednostki dugoci linii
rodkowej odpowiedniego przekroju [Nm/m]. Indeksy przy momentach
T
y

M
x

T
x
warstwa
rodkowa pyty

x
dz
z
0.5h
0.5h
x
z
y
dx
dy

y
yz

yx

xy

xz
M
xy

M
yx

M
y


Prof. Krzysztof J. Kaliski

s identyczne z indeksami przy wywoanych przez nie napreniach
normalnych
x
,
y
od zginania i stycznych
xy
=
yx
od skrcania w
warstwie pyty o gruboci dz, odlegej o z od warstwy rodkowej.
Ponadto na element pyty dziaaj siy poprzeczne T
x
i T
y
odnoszce si
do jednostki dugoci linii rodkowej odpowiedniego przekroju, ktre
wywouj naprenia styczne
xz
i
yz
.

Zaoenie 1: pomijamy
xz
i
yz
, a wic T
x
i T
y
mona pomin w
rozwaaniach (teoria pyt cienkich). Wwczas dla paskiego stanu
naprenia w dowolnej warstwie pyty.

x
,
y
,
xy
=
yx


Nastpnie
xz
oraz
yz
w zalenoci od T
x
oraz T
y
, ze wzoru urawskiego.

Rezultat: rozwizanie przyblione (z uwagi na sprzeczno zaoe).


Prof. Krzysztof J. Kaliski

Zwizki geometryczne dla dowolnej warstwy pyty:

x y
u
y x
u
xy y x

, ,

oraz
( ) ( )
x y y y x x
v
v
E
v
v
E
+

= +

=
2 2
1
,
1

( )
xy xy yx xy
v
E
G
+
= = =
1 2

Nastpnie otrzymamy:

|
|

\
|

=
|
|

\
|

=
x
u
v
y v
E
y
v
x
u
v
E
y x

2 2
1
,
1

( )
|
|

\
|

+
= =
x y
u
v
E
yx xy

1 2


Prof. Krzysztof J. Kaliski

Wyrazimy przemieszczenia u i przez funkcj w(x, y) opisujc
powierzchni ugit pyty po jej odksztaceniu.






Pionowy odcinek ab przemieszcza si o w w d i obraca si o kt
ugicia , zajmujc pooenie ab normalne do powierzchni ugitej
pyty, przy czym
x
w
tg

=
. Przemieszczenie punktu odlegego o z od
warstwy rodkowej pyty w kierunku osi x mona obliczy nastpujco:
x
w
z ztg u

= =


a
a'
b'
b
u
z
x
w

a
a'
b'
b
u
w

Prof. Krzysztof J. Kaliski

jako e przy dodatnich z i jest ono zwrcone przeciwnie w stosunku
do osi x.
Analogicznie znajdziemy przemieszczenie w kierunku osi y:
y
w
z

=

Po uwzgldnieniu powyszych zalenoci otrzymamy:
|
|

\
|

=
|
|

\
|

=
2
2
2
2
2 2
2
2
2
2
1
,
1 x
w
v
y
w
v
Ez
y
w
v
x
w
v
Ez
y x


y x
w
v
Ez
yx xy

+
= =
2
1



Momenty M
x
, M
y
, M
xy
rwnowa ukad elementarnych si
wewntrznych, dziaajcych na jedn cian elementu pyty
i okrelonych przez naprenia
x
,
y
,
xy
.


Prof. Krzysztof J. Kaliski

Warunki rwnowagi:



|
|

\
|

= = =
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
h
h
x
h
h
x
A
x x
dz z
y
w
v
x
w
v
E
M zdydz dAz dy M




|
|

\
|

= = =
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
h
h
y
h
h
y
A
y y
dz z
x
w
v
y
w
v
E
M zdxdz dAz dx M

+
= = =
2
2
2
2 2
2
1
h
h
xy
h
h
xy
A
xy xy
dz z
y x
w
v
E
M zdydz dAz dy M

Caka wystpujca w powyszych wyraeniach jest momentem
bezwadnoci prostokta o podstawie 1 i wysokoci h:
12
1
3
h
I

=
[m
3
]
Sztywno zginania pyty D:
( )
2 2
3
1 1 12 v
EI
v
Eh
D

=
[Nm]

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Std, otrzymujemy momenty M
x
, M
y
, M
xy
wyraone przez w(x, y):

|
|

\
|

=
2
2
2
2
y
w
v
x
w
D M
x
[Nm/m]
|
|

\
|

=
2
2
2
2
x
w
v
y
w
D M
y
[Nm/m]
( )
y x
w
D v M
xy

=
2
1
[Nm/m]

Rwnania rwnowagi elementu pyty
Przy przejciu z punktu o wsprzdnych x, y do punktu o
wsprzdnych x + dx, y + dy pyty funkcje M
x
(x, y), M
y
(x, y), M
xy
(x, y) =
M
yx
(x, y) doznaj okrelonych przyrostw.
Element pyty o wymiarach dx, dy siy zewntrzne q(x, y)
i wewntrzne utrzymuj go w rwnowadze.

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Przestrzenny ukad si rwnolegych do osi z trzy rwnania
rwnowagi.











Suma rzutw wszystkich si na o z jest rwna zeru, czyli:
0 = +
|
|

\
|

+ +
|

\
|

+ + qdxdy dx dy
y
T
T dx T dy dx
x
T
T dy T
y
y y
x
x x

dx
x
M
M
x
x

+
T
y

M
x

T
x
h
q(x,y)
x
z
y
dy
dx
M
xy

M
yx

M
y

dx
x
M
M
xy
xy

+
dx
x
T
T
x
x

+
dy
y
T
T
y
y

+
dy
y
M
M
yx
yx

+
dy
y
M
M
y
y

+

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Po uproszczeniu:
q
y
T
x
T
y
x
=

Suma momentw wszystkich si wzgldem prostej rwnolegej do osi y,
pokrywajcej si z doln krawdzi widocznej ciany elementu pyty
jest rwna zeru:
0
2 2 2
=
|
|

\
|

+ +
+
|
|

\
|

+ +
|

\
|

+
dx
qdxdy
dx
dx dy
y
T
T
dx
dx T dydx T
dx dy
y
M
M dx M dy dx
x
M
M dy M
y
y y x
yx
yx yx
x
x x


Po uproszczeniu i pominiciu maych wyszego rzdu:

y
M
x
M
T
yx
x
x

=


Prof. Krzysztof J. Kaliski

Z analogicznego rwnania momentw wzgldem prostej rwnolegej do
osi x:


Rwnania rniczkowe powierzchni ugitej pyty

Po wprowadzeniu wyznaczonych zalenoci, wyraeniu momentw M
x
,
M
y
, M
xy
przez funkcje w(x, y) po podzieleniu przez D i ostatecznie, po
uproszczeniu i zmianie znakw rwnanie rniczkowe powierzchni
ugitej pyty rwnanie Zofii Germain
Marie-Sophie Germain (1776-1831),
publikujca pod nazwiskiem Le Blanc

D
q
w
D
q
w
y x y x D
q
y
w
y x
w
x
w
= =
|
|

\
|

|
|

\
|

4
2
2
2
2
2
2
2
2
4
4
2 2
4
4
4
2

x
M
y
M
T
xy y
y

=

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Zagadnienia brzegowe dla pyt etapy rozwizywania

1. Znalezienie funkcji w(x, y), ktra spenia rwnanie Zofii Germain
oraz warunki brzegowe




Pyta podparta swobodnie wzdu osi y dla x = 0, w = 0 i M
x
= 0.
Moment skrcajcy M
xy
= 0 mona zastpi statycznie rwnowan
dodatkow rozoon si poprzeczn dziaajc w podporze.



Pyta utwierdzona wzdu osi y dla x = 0, w = 0 i
0 =

x
w
.
x
y
x
y

Prof. Krzysztof J. Kaliski

2. Okrelenie M
x
, M
y
, M
xy
= M
yx
przez wstawienie w(x, y).

Siy poprzeczne w pycie T
x
i T
y
uzaleniamy od w(x, y) otrzymujc:

|
|

\
|

=
2
3
3
3
y x
w
x
w
D T
x

|
|

\
|

=
y x
w
y
w
D T
y
2
3
3
3


3. Wyznaczenie napre w zalenoci od si wewntrznych.

Na podstawie przedstawionych zalenoci wzory na naprenia od
zginania i skrcania w pycie:

I
z M
I
z M
I
z M
xy
yz xy
y
y
x
x
= = = =

Naprenia
x
,
y
,
xy
=
yx
s liniowymi funkcjami wsprzdnej z i
osigaj wartoci maksymalne w warstwach skrajnych pyty.

Prof. Krzysztof J. Kaliski









Skadowe pionowe napre stycznych, a take rwne im naprenia
styczne w paszczyznach prostopadych do osi z wyznaczamy ze wzoru
urawskiego, tak jak dla belki o przekroju prostoktnym:
|
|

\
|
= = = = =
2
2
4 2
1
z
h
S
I
S T
I
S T
y
zy yz
x
zx xz


S moment statyczny odcitej czci przekroju prostoktnego o
podstawie 1 i wysokoci h wzgldem osi x lub y.

yz

yx

xy

x
y
paszczyzna rodkowa pyty

xz z
x

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Naprenia
xz
,
yz
s kwadratowymi funkcjami wsprzdnej z i osigaj
wartoci maksymalne w warstwie rodkowej pyty.

4. Ocena wytrzymaoci pyty na podstawie wartoci maksymalnych
napre, ktre wynosz:
W
M
W
M
W
M
xy
xy
y
y
x
x
= = =
max max max


gdzie:

h
T
h
T h
h
I
W
y
yz
x
xz
2
3
2
3
6
2
max max
2
= = = =








Prof. Krzysztof J. Kaliski

Przykad 1. Pyta eliptyczna o gruboci h i konturze okrelonym
rwnaniem:

0 1
2
2
2
2
= +
b
y
a
x



utwierdzona na brzegu przenosi rwnomiernie rozoone obcienie q.
Okreli moment gncy M
x
w pycie, jeli stae materiaowe wynosz E,
v.

Rozwizanie. Funkcji w(x, y) bdziemy poszukiwa w nastpujcej
postaci:
( )
2
2
2
2
2
1 ,
|
|

\
|
+ =
b
y
a
x
C y x w

gdzie C nieznana warto staa.
b
a
y
x

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Obliczamy odpowiednie pochodne w(x, y), wstawiamy do rwnania
Zofii Germain i wyznaczamy C:

|

\
|
+ +
= = + +
4 2 2 4
4 2 2 4
3 2 3
8
24 8
2
24
b b a a
D
q
C
D
q
b
C
b a
C
a
C


Funkcja opisujca powierzchni ugit pyty przybiera nastpujc
ostateczn form:
( )
2
2
2
2
2
4 2 2 4
1
3 2 3
8
,
|
|

\
|
+
|

\
|
+ +
=
b
y
a
x
b b a a
D
q
y x w

a jej pochodne wynosz:
|
|

\
|
+ =

|
|

\
|
+ =

1
4
1
4
2
2
2
2
2 2
2
2
2
2
b
y
a
x
b
Cy
y
w
b
y
a
x
a
Cx
x
w


Prof. Krzysztof J. Kaliski

Warunki brzegowe dla punktw lecych na konturze:
0 , 0 , 0 , 0 1
2
2
2
2
=

= = +
y
w
x
w
w
b
y
a
x

s spenione.

Moment gncy M
x
wyliczamy nastpujco:
|
|

\
|

=
2
2
2
2
y
w
v
x
w
D M
x

czyli po wstawieniu w(x, y):
(

|
|

\
|
+ +
|
|

\
|
+
|

\
|
+ +
= 1
3 4
1
3 4
3 2 3
8
2
2
2
2
2 2
2
2
2
2
4 2 2 4
a
x
b
y
b b
y
a
x
a
b b a a
q
M
x






Prof. Krzysztof J. Kaliski

Przykad 2. Pyta prostoktna o wymiarach a, b i gruboci h podparta
swobodnie na obwodzie przenosi rwnomiernie rozoone obcienie q.
Znale rwnanie powierzchni ugitej w(x, y), jeli stae materiaowe
wynosz E, v.






Rozwizanie. Funkcja w(x, y) w formie nieskoczonego szeregu.

W przypadku naszego zadania musi by w = 0 na konturze. Ponadto
musz si zerowa na konturze momenty gnce. Std
0 , 0
2
2
2
2
=

y
w
x
w

dla x = 0 i x = a, a take dla y = 0 i y = b.
b
a
y
x

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Czyli, dla spenienia warunkw brzegowych podwjny nieskoczony
szereg trygonometryczny:

( )

=
|

\
|
|

\
|
=
1 1
sin sin ,
m n
mn
b
y n
a
x m
A y x w


gdzie A
mn
stae wspczynniki

Do znalezienia staych A
mn
rwnanie Zofii Germain, ktre po
wstawieniu pochodnych w(x, y) i uproszczeniu przyjmie posta:
D
q
b
y n
a
x m
b
n
a
m
A
m n
mn
=
|

\
|
|

\
|
|
|

\
|
+

= 1 1
2
2
2
2
2
4
sin sin

Dla argumentu szereg trygonometryczny jest zbieny, tzn.:
( ) ( )
K , 5 , 3 , 1 , 1
sin 4
4
sin
1 1
= = =


=

=
m
m
m
m
m
m m

Prof. Krzysztof J. Kaliski

W naszym przypadku:
1 sin
1 4
, 1 sin
1 4
1 1
=
|

\
|
=
|

\
|


=

= n m
b
y n
n a
x m
m

Po podstawieniu i przeksztaceniach (m, n nieparzyste):
0 sin sin
1 16
1 1
2
2
2
2
2
2
4
=
|

\
|
|

\
|
(
(

|
|

\
|
+

= m n
mn
b
y n
a
x m
mn D
q
b
n
a
m
A

Warunkiem koniecznym i dostatecznym tego, aby suma niezalenych od
siebie skadnikw bya rwna zeru jest to, aby kady skadnik by rwny
zeru:
2
2
2
2
2
6
2
2
2
2
2
2
4
16
0
1 16
|
|

\
|
+
= =
|
|

\
|
+
b
n
a
m
mn D
q
A
mn D
q
b
n
a
m
A
mn mn

Prof. Krzysztof J. Kaliski

Wstawiamy A
mn
do poszukiwanego w(x, y).

Ostatecznie:

( ) ... 5 , 3 , 1 ,..., 5 , 3 , 1 ,
sin sin
16
,
1 1
2
2
2
2
2
6
= =
|
|

\
|
+
|

\
|
|

\
|
=

=
n m
b
n
a
m
mn
b
y n
a
x m
D
q
y x w
m n

Uwaga: A
mn
=0 dla m,n parzystych