You are on page 1of 283

1

dimitri uznaZe
zogadi fsiqol ogia
wi nasi t yvaoba
wi namdebar e wi gni zogadi f si qol ogi i s yvel a Zi r i Tad pr obl emas exeba da Sei Zl eba i gi
Cvens umaRl es skol ebSi f si qol ogi i s saxel mZRvanel od i qnes gamoyenebul i .
r ogor c mki Txvel i dai naxavs, i gi Tval saCi nod gansxvavdeba f si qol ogi i s cnobi l
kur sebi sagan. ar sebi Tsa da umTavr esSi i gi i mmasal as eyr dnoba, r omel i c Cemi da Cemi
TanamSr oml ebi s kvl evi Ti muSaobi s Sedegad ar i s mi Rebul i . ami T ai xsneba, r omi gi axal Tavs
Sei cavs, r omel sac sxva kur sebSi ver sad ver Sevxvdebi T. _ Tavs ganwyobi s f si qol ogi i s
Sesaxeb, r omel i c Cveni kvl evi Ti muSaobi s Zi r i Tad pr obl emas war moadgens.
r a Tqma unda, es sr ul i adac ar ni Snavs, Ti Tqos Cveni wi gni angar i Ss ar uwevdes e. w. kl a-
si kur i f si qol ogi i s mi Rwevebs. mki Txvel i dai naxavs, r omCven f ar Tod vsar gebl obT mni Svne-
l ovani Sedegebi T, r omel i c sxva mkvl evar T aqvT mi Rebul i , da gansakuTr ebi T uaxl esi kom-
pendi ebi T, r omel i c Cvens gankar gul ebaSi i myof eboda (v. St er ni , g. di uma da sxv.). mki Txve-
l i xedavs, r omampi r obebSi Cemi `eqsper i ment ul i f si qol ogi i s~I t omi s (1925 w.) pi r dapi r
gagr Zel ebas azr i ar eqneboda. ami t omme gadavwyvi t eI t omi s nacvl ad f si qol ogi i s mTl i ani
kur si momeca. wi namdebar e wi gni s saxi T. `eqsper i ment ul i f si qol ogi i s~I t omi Tavi s mni Sv-
nel obas amwi gni s Semdegac i nar Cunebs. mi si Si naar si wi namdebar e wi gnSi mxol od r amodeni me
gver ds Sei cavs, da vi sac, magal i Tad, Segr ZnebaTa f si qol ogi a ai nt er esebs, mas dasWi r deba
`eqsper i ment ul i f si qol ogi i s~I t oms mi mar Tos, sadac es saki Txi f ar Tod ar i s damuSave-
bul i .
dasasr ul , me mi nda madl oba gadavuxado yvel a Cems TanamSr omel ebs ar a mar t o i mko-
l eqt i ur i muSaobi sTvi s, r omel sac Cven, sazogadod, er Tad vawar moebT da r oml i s Sedeg-
sac es wi gni war moadgens, ar amed i mSeni Svnebi sTvi sac, r omel i c maTgan amwi gni s Sesaxeb maqvs
mi Rebul i da gamoyenebul i .
Tbi l i si 5.09.1940
avt or i
2
kar i pi r vel i
f si qol ogi i s Sesaval i
f si qol ogi i s sagani da amocana
r a ar i s f si qol ogi a, ese i gi , r a ar i s f si qol ogi i s, r ogor c mecni er ebi s, sakvl evi sagani
da r ogor i a mi si amocanebi ? mi uxedavad f si qol ogi i s xangr Zl i vi i st or i ul i war sul i sa, es
saki Txi dResac sadao saki Txad i Tvl eba. gansakuTr ebi T di di a azr Ta sxvadasxvaoba f si qo-
l ogi i s sagni s Sesaxeb, da Cvenc pi r vel r i gSi amsaki Txze unda SevCvr deT.
mar Tl ac da, r as i kvl evs Cveni mecni er eba? i mi sTvi s, r omnaTel i Sei qnes, Tu r ogor unda
gadawydes es saki Txi mecni er ebi s ganvi Tar ebi s dRevandel saf exur ze, yvel aze uf r o mi zan-
Sewoni l i i qneba, i s et apebi i qnes gaTval i swi nvbul i , r omel ni c man Tavi s i st or i ul war -
sul Si ganvl o.
1. met af i zi kur i f si qol ogi a
mecni er ul i azr ovnebi s dasawyi s et apze f si qol ogi i s sakvl ev sagnad sul i i yo mi Cne-
ul i _ ar i st ot el i Tavi s mTavar f si qol ogi ur gamokvl evas `per i f si qe~-s (`sul i s Sesa-
xeb~) uwodebs. i gi ve mdgomar eoba r Ceba saSual o saukuneebSi da axal i dr oi s dasawyi sSi c:
f si qol ogi a sul i s Sesaxeb mecni er ebad i Tvl eba. saukuneTa mi mdi nar eobaSi es Sexedul eba
i mdenad ganmt ki cda, r ommagal i Tad, hef di ngs Cvens saukuneSi c SesaZl od mi aCni a gai me-
or os: `f si qol ogi a moZRvr ebaa sul i s Sesaxeb, r omes umokl esi gansazRvr aa, r omel i c SesaZ-
l oa Cvens mecni er ebas mi eces~-o.
magr amnu Tu mar Tl a Sei Zl eba f si qol ogi i s sagnad sul i Cai Tval os, r ogor c amas mTel i
saukuneebi s ganmavl obaSi f i qr obdnen?
sakmar i si a es saki Txi daayenoT, r omi mwamsve mi si uar yof i Ti gadaWr i s auci l ebl oba i g-
r ZnoT. mar Tl ac da, r aa Cveni pr obl emi s Tval sazr i si T dRevandel i mecni er ebi sTvi s sazo-
gadod damaxasi aTebel i ? ueWvel i as i s, r omi gi si namdvi l i s r omel same sf er os an mxar es
swavl obs; mecni er ul i kvl evi s sagani si namdvi l ea. ami t omac sabunebi smet yvel o mecni -
er ebi s ama Tu i mdar gs avi RebT, Tu soci al ur i sas, ver sad ver vnaxavT, r omr omel i me maTgani
jer Sesaswavl ad ganzr axul i sagni s si namdvi l i s Sesaxeb ayenebdes saki Txs da mi s kvl eva-Zi -
ebas mxol od amsaki Txi s dadebi Tad gadaWr i s Semdeg i wyebdes.
yovel i mecni er eba uSual od mocemul i si namdvi l i s ama Tu i mmxar es swavl obs: f i zi ka _
f i zi kur i sas, qi mi a _ qi mi kur i sas. yovel i mecni er ebi s sagni sTvi s mi si si namdvi l i s uSual o
mocemul obaa auci l ebel i . maSasadame. i mi sTvi s, r omsul i mecni er ul i kvl evi s sagnad
dai saxos, auci l ebel i a, r ommi si si namdvi l e uSual od gvqondes mocemul i .
magr amar i s ki es ase? adami ani gr Znobs, msjel obs, war moi dgens, mi i swr af i s, Sf oTavs,
zr unavs. Cven mxol od i seT ar sebas vTvl i T sul i er ad, r omel sac yvel af er i es, an r ai me ami s
msgavsi , SeuZl i a gani cados. amgvar movl enebs, Cveul ebr i v, sul i er movl enebs uwodeben,
i mi t omr omf i qr oben _ i si ni sul i s wyal obi T aqvs adami anso. r asakvi r vel i a, maT Cven uSu-
al od ganvi cdi T. maSasadame, Sei Zl eba i Tqvas, r omsul i er i movl enebi uSual od gveZl eva.
magr amr ac Seexeba Tvi Ton sul s, i gi xomamgancdaTa war momSveb Zal ad i Tvl eba _ maSa-
sadame, i gi uSual od si namdvi l i s i qi T i gul i sxmeba. amdenad cxadi a, r omi gi mokl ebul i un-
da i yos i mauci l ebel Tvi sebas, r omel i c yvel a mecni er ebi s sakvl evi sagni sTvi saa damaxa-
si aTebel i _ saxel dobr , uSual o si namdvi l eSi mocemul obi s Tvi sebebs.
aqedan udaoa, r omsul i ar a namdvi l i mecni er ul i , ar amed i seTi kvl evi s sagnad Tu Sei Z-
l eba dai saxos, r omel i c empi r i ul i si namdvi l i s f ar gl ebs sci l deba damet af i zi kur i
sf er os sazRvr ebSi cdi l obs Sei Wr es. maSasadame, f si qol ogi i s sagnad sul i s dasaxva e. w.
met af i zi kur i s da ar a mecni er ul i f si qol ogi i sTvi s ar i s damaxasi aTebel i .
2.empi r i ul i f si qol ogi a
mas Semdeg, r ac empi r i st ul i f i l osof i i s Zi r i Tadi pr i nci pebi SemuSavda, naTel i Sei q-
na, r omf si qol ogi a mxol od i mSemTxvevaSi Sei Zl eboda namdvi l mecni er ebad CaTvl i l i yo,
Tu r ommi s sakvl ev sagnad ar a met af i zi kur i ar si , sul i , i qneboda mi Cneul i , ar amed i s, r ac
uSual od gveZl eva i mpi r i ul si namdvi l eSi ki , r ogor c zemoTac i yo aRni Snul i , sul i er i
movl enebi a mocemul i : Cveni sxvadasxvagvar i gancdebi _ Cveni gr Znobebi da war modgenebi ,
Cveni azr ebi da sur vi l ebi . f si qol ogi i s sagnad, maSasadame, swor ed es si namdvi l i s ar e, ese
i gi , f si qi kur i movl enebi unda i qnen mi Cneul ni .
aseTi a e.w. empi r i ul i f si qol ogi i smsjel oba.
magr amempi r i ul i f si qol ogi i sTvi s i st or i ul ad mar t o i s ki ar aa damaxasi aTebel i , r om
i gi Tavi s sakvl ev sagnad sul i er movl enebs sTvl i s. ar a! amave dr os i gi i mi s gar kvevasac
3
cdi l obs, Tu r ogor i a i mempi r i ul i si namdvi l i s f ar gl ebi , r omel i c mi s sakvl ev movl enebs
Sei cavs. i gi ar Cevs empi r i ul gar esi namdvi l es. r omel i c adami ans gar e gr Znobebi s, ese i gi ,
gar e dakvi r vebi s saSual ebi T, obi eqt ur i si namdvi l i s saxi T eZl eva. da i msi namdvi l es,
r omel i c Si nagr Znobi s da, maSasadame, Tvi Tdakvi r vebi s saSual ebi T evl i neba: i gi ar Cevs
obi eqt ur sa da subi eqt ur empi r i ul si namdvi l es. mi si azr i T. f si qi kur i movl enebi
mxol od da mxol od Tvi Tdakvi r vebi s sf er os Seadgenen. maSasadame, f si qol ogi i s sagnad
subi eqt ur i si namdvi l e unda Cai Tval os, da amazr i T, empi r i ul i f si qol ogi a subi eqt ur
f si qol ogi ad unda i qnes mi Cneul i .
cnobi l i a, r ommas Semdeg, r ac sxvadasxva mecni er ul i dar gebi empi r i ul i kvl evi s
ni adagze dadgnen, maTi ganvi Tar eba ar aCveul ebr i vi swr af i nabi ji T wavi da wi n.
gansakuTr ebi T es sabunebi smet yvel o dar gebze unda i Tqvas, ese i gi , swor ed i mdar gebze,
r omel ni c gar egamocdi l ebi s anu obi eqt ur ad mocemul i si namdvi l i s sf er os i kvl even.
samagi er od f si qol ogi a kvl av i se nvl i nabi ji T ganagr Zobda wi nsvl as, r ogor c manamde, sanam
empi r i ul mecni er ebad gadai qceoda. r a ar i s ami s mi zezi ? bunebr i vad dgeboda saki Txi .
bunebi s mecni er ebaca da f si qol ogi ac _ or i ve empi r i ul si namdvi l es i kvl evs. ammxr i v
gansxvaveba maT Sor i s ar ar sebobs. gansxvaveba mxol od i maSi a, r ombunebi smet yvel eba obi q-
t ur ad mocemul si namdvi l es swavl obs, xol o f si qol ogi a _ subi eqt ur ad mocemul s. es
gar emoeba SesaZl ebl obas uqmni s bunebi smet yvel ebas, Tavi si kvl evi s sagani obi eqt ur i dak-
vi r vebi s gzi T Sei swavl os. xol o f si qol ogi a, r amdenadac i gi subi eqt ur ad mocemul si nam-
dvi l es swavl obs, mokl ebul i a SesaZl ebl obas, Tavi si kvl eva amobi eqt ur i dakvi r vebi s
gzi T awar moos. i gi i Zul ebul i xdeba, Tanaxmad empi r i ul i f si qol ogi i s Zi r i Tadi debul e-
bi sa, Tavi si kvl eva-Zi eba subi eqt ur i dakvi r vebi s, ese i gi , Tvi Tdakvi r vebi s ni adagze awar -
moos.
unda vi f i qr oT, r omempi r i ul i f si qol ogi i s unayof oba i qi dan gamomdi nar eobs, r ommi s
sagnad Si nagamocdi l ebi s sf er oa aRebul i , ese i gi , sf er o, r omel i c obi eqt ur ad Seswavl i s
SesaZl ebl obas ar i Zl eva. f si qol ogi i s sagni s saki Txi s swor i gadaWr a, maSasadame, ver c
empi r i ul ma f si qol ogi amSesZl o.
3. bi hevi or i zmi .
amsaki Txi s gadaWr i s uaxl es cdas e. w. bi hevi or i st ul i f si qol ogi ai Zl eva. Tanax-
mad amf si qol ogi ur i mi mar Tul ebi s war momadgenel Ta mt ki cebi sa, f si qol ogi a mxol od mas
Semdeg Sei Zl eba namdvi l mecni er ebad gadai qces, r ac i gi Tavi s kvl evi s sagnad _ sxva mecni -
er ebaTa msgavsad _ obi eqt ur ad mocemul i si namdvi l i s saTanado sf er os dasaxavs. magr am,
r ogor c empi r i ul i f si qol ogi ac amt ki cebs, f si qi kur i si namdvi l e aseT sf er os ar ekuTv-
ni s. maSasadame, gamodi s, r omf si qol ogi amf si qi kur i s kvl evaze xel i unda ai Ros da Tavi s
Seswavl i s sagnad i seTi r amai r Ci os, r ac ar ar i s f si qi kur i .
amr i gad, bi hevi or i st ul i f si qol ogi i s moZRvr ebi s Tanaxmad, ar a mar t o sul i , f si qi ku-
r i movl enac ki ar Sei Zl eba f si qol ogi i s sagnad dai saxos. maSasadame, ar a mar t o met af i -
zi kur i f si qol ogi a ar Sei Zl eba namdvi l mecni er ebad Cai Tval os, ar amed ar c empi r i ul i
f si qol ogi a.
magr amar sebobs ki i seTi r am, r ac obi eqt ur ad mocemul i s sf er os ekuTvni s da ami s mi -
uxedavad mai nc f si qol ogi i s sagnad Sei Zl eba dai saxos? bi hevi or i zmi s r wmeni T, aseTi r am
ueWvel ad ar sebobs. mar Tl ac da, f si qol ogi i s mTavar amocanas yovel Tvi s adami ani s Tavi se-
bur ebi s Semecneba Seadgenda. adami ani s Tavi sebur eba ki mi si aseTi Tu i seTi qcevi s saxi T
i Cens Tavs. qceva yovel Tvi s gansazRvr ul i st i mul aci i s pi r obebSi xdeba da amst i mul ebi s
zegavl eni T i cvl eba. Tu r omSeswavl i l i i qneba, r a kanonzomi er ebas emor Ci l eba adami ani s
qceva, Tu r omgamokvl eul i i qneba, r ogor i qceva ama Tu i mst i mul i s zegavl eni T adami ani ,
gana es amukanasknel i s Semecneba ar i qneba _ Semecneba, r omel sac ar a mar t o Teor i ul i , ar a-
med di di pr aqt i kul i mni Svnel obac aqvs! magr amr aa ami sTvi s saWi r o? ueWvel i a, adami ani s
qcevi s f or mebi sa da i mst i mul ebi s Seswavl a, r omel Ta zegavl eni s qveSac i gi xdeba. f si qo-
l ogi amr omTavi si kvl evi s sagnad es dai saxos, ami T i gi , bi hevi or i zmi s r wmeni T, Tavi s mTavar
amocanas ar avi Tar SemTxvevaSi ar uRal at ebs. adami ani s qcevas ki , r ogor c mecni er ebi s sa-
gans, udi desi upi r at esoba aqvs f si qi kur i s wi naSe: i gi moZr aobaTasi st emi s saxi T gveZ-
l eva. es ukanasknel i ki obi eqt ur ad mocemul i si namdvi l i s ar es ekuTvni s, i se r ogor c
st i mul ebi c, r omel Ta pi r obebSi c i gi ama Tu i msaxes Rebul obs.
maSasadame, f si qol ogi a mxol od i mSemTxvevaSi gadai qceva namdvi l mecni er ebad, Tu r om
mi s sagnad qceva da mi si st i mul aci a i qneba dasaxul i _ ese i gi , i seTi r am, r ac obi eqt u-
r adaa mocemul i _ da ar a f si qi kur i movl enebi _ Cveni gancdebi , r omel Ta obi eqt ur i
Seswavl ac bi hevi or i zms SeuZl ebl ad mi aCni a.
4
aseTi a f si qol ogi i s sagni s pr obl emi s bi hevi or i st ul i gadaWr a. ar i s Tu ar a i gi damakma-
yof i l ebel i ?
1) Tu f si qol ogi i s sagnad qceva, r ogor c gar kveul a st i mul ebi T gamowveul moZr aobaTa
si st ema, unda i qnes dasaxul i , maSi n, cxadi a, r ommi si Seswavl i s dr os gadamwyvet i mni Svne-
l oba f i zi ol ogi ur Tval sazr i ss unda mi eni Wos. ami t omaa, r ombi hevi or i st ul f si qol ogi -
aSi f i zi ol ogi a gansakuTr ebi T di d r ol s asr ul ebs, i se di d r ol s, r om, zogi er Ti s azr i T,
bol osdabol os, f si qol ogi i s adgi l i f i zi ol ogi amunda dai Wi r os. magr amgana Sei Zl eba
adami ani s qcevi s gageba, mi si Tavi sebur ebi s axsna mxol od f i zi ol ogi ur i Tval sazr i si T?
dResdReobi T CvenTvi s yvel asTvi s cxadi a, r omadami ani s qcevi s speci f i ur Tavi sebur ebas
f i zi ol ogi ur i pr ocesebi ki ar a hqmni an, ar amed soci al ur i pi r obebi , r omel Si c i gi yal i b-
deba. ami t omaa, r omadami ani s qcevi s Sesaswavl ad pi r vel r i gSi soci al ur mecni er ebaT mi -
mar Taven, da ar a f i zi ol ogi as.
2) esec ar i yos _ bi hevi or i st ul i f si qol ogi a ar sebi Tad SeuZl ebel i koncef ci aa; da es
i mi t om, r omqcevi s Seswavl a, r ogor c i gi bi hevi or i zms esmi s, sr ul i ad ganuxor ci el ebel i a.
mar Tl ac da, bi hevi or i zmi s azr i T, qceva moZr aobaTa kompl eqss war moadgens, da f si qol o-
gi i s sagnad i gi swor ed amsaxi T unda vi gul i sxmoT, ese i gi , r ogor c moZr aobaTa kompl eqsi _
gar eSe Si nagani anu f si qi kur i moment i s monawi l eobi sa. magr amnamdvi l ad moZr aobaTa esa Tu
i s kompl eqsi gar kveul i qcevi s aqt ad mxol od f si qi kur i s ni adagze i qceva _ i mgancdi s
ni adagze, r omel i c ama Tu i mi ndi vi ds qcevi s subi eqt ad aqcevs. ami t om, r ogor c ki vcdi T,
qcevas amgancdi s gar eSe SevxvdoT, i gi i mwamsve cal keul moZr aobaTa Tanmi mdevr obad mog-
vevl i neba, cal ke moZr aobebad dai Sl eba, r omel ni c ur Ti er Ts sdeven Tan; ase r omCvenTvi s
SeuZl ebel i xdeba, ammoZr aobaTa wyebaSi , cal ke kompl eqsebi s saxi T, qcevi s er Teul ebi
gamovyoT. f si qi kur i sTvi s angar i Sgauwevl ad ar asodes ar gvecodi neba, Tu sad i wyeba da sad
Tavdeba esa Tu i s qcevi s aqt i . nacvl ad qcevi sa i Zul ebul i Sevi qnebi T, es cal keul i
moZr aobebi Sevi swavl oT, ese i gi , qcevi s nacvl ad, mi si mot or ul i el ement ebi s, e.w.
r ef l eqsebi s kvl eva vawar mooT.
amr i gad, bi hevi or i st ul i f si qol ogi a Zal aunebur ad r ef l eqsebi s moZRvr ebad anu
r ef l eqsol ogi ad i qceva. cal ke r ef l eqsebi s Seswavl a ki f i zi ol ogi i s saqmea, da bi hevi -
or i st ul i f si qol ogi a, maSasadame, f aqt i ur ad r ef l eqsebi s f i zi ol ogi as unda war moad-
gendes.
4.empi r i zmi sa da bi hevi or i zmi s Zi r i Tadi Secdoma
r ogor c vxedavT, f si qol ogi i s sagni s dadgenas ver c empi r i ul i f si qol ogi a axer xebs da
ver c bi hevi or i st ul i f si qol ogi a. r at om? r a ar i s ami s mi zezi ?
aRsani Snavi a, r ommi uxedavad i mmkveTr i wi naaRmdegobi sa, r omel i c, pi r vel i Sexedvi T,
f si qol ogi ur i azr ovnebi s amor mi mar Tul ebas Sor i s ar sebobs, pr i nci pul ad i si ni Zal i an
axl o dganan ur Ti er TTan. er Ti ca da meor ec sr ul i ad gar kveul i deal i st ur pozi ci aze
dgas. r ogor c empi r i ul i f si qol ogi a, i se bi hevi or i st ul i c, f si qi kur s Tavi sTavads samya-
r od Tvl i s, r omel sac ar sebi Tad ar af er i aqvs f i zi kur Tan saer To: Si nagani da gar egani ,
f si qi kur i da f i zi kur i , mi si azr i T, or i ur Ti er Ti sagan sr ul i ad damouki debel i si namdvi -
l i s sf er oebi a: er Ti mxol od Tvi Tdakvi r vebi sTvi saa mi sawvdomi , da meor e _ gar e-dakvi r ve-
bi sTvi s.
amsaer To meTodol ogi ur i wi namZRvr i dan empi r i ul f si qol ogi as er Ti daskvna gamoaqvs
_ f si qol ogi i s sagans f si qi kur i movl enebi Seadgeneno, xol o bi hevi or i st ul f si qol ogi as
meor e _ r adgan f si qi kur i s Seswavl a gar e-dakvi r vebi T, obi eqt ur ad, ar Sei Zl eba, ami t om
f si qol ogi a, r ogor c mecni er eba, f si qi kur s ki ar a, f i zi kur s, obi eqt ur s, saxel dobr ,
qcevas unda swavl obdeso. r ogor c vxedavT, er Ti dai mave wi namZRvr i dan or i , ur Ti er Ti s
r adi kal ur ad sawi naaRmdego daskvnaa gamot ani l i . r omel i maTgani a mcdar i ? saocar i a, r om
or i ve Tanabr ad swor i a, ese i gi , i mwi namZRvr i dan, r omel i c maT udevs saf uZvl ad, or i ve
Tanabar i uf l ebi T Sei Zl eba gamovi yvanoT. magr amar sebi Tad SeuZl ebel i a or i ve mar Tebul i
i yos: or i ur Ti er Ti s sawi naaRmdego azr i dan mxol od er Ti Sei Zl eba i yos swor i . maSasadame,
cxadi a, Secdoma maTs saer To wi namZRvar Si unda veZi oT.
r ogor c vxedavT, f si qi kur i sa da f i zi kur i s ur Ti er Tobi s dual i st ur i gagebi s
ni adagze, r omel sac gansakuTr ebi T dekar t i s f i l osof i amCauyar a saf uZvl ebi , sxvas r om
Tavi davaneboT, ker Zod, f si qol ogi i s sagni s pr obl emi s gadawyvet a mai nc SeuZl ebel i a.
cxadi a, f si qol ogi i s sagni s pr obl emi s gadasaWr el ad axal s, uf r o swor meTodol ogi ur
wi namZRvr ebs unda mi vmar ToT. aseT wi namZRvr ebs mxol od di al eqt i kur i mat er i al i zmi
i Zl eva.
5
5.f si qi kur i sa da f i zi kur i s ur Ti er Tobi s pr obl ema
r a damoki debul eba ar sebobs f si qi kur sa da f i zi kur s Sor i s? f si qol ogi i s sagni s da-
sadgenad amsaki Txs gadamwyvet i mni Svnel oba aqvs. i gi or gvar ad Sei Zl eba gavi goT: a) r a da-
moki debul eba ar sebobssazogadod f si qi kasa da obi eqt ur , mat er i al ur si namdvi l es So-
r i s? da b) r a damoki debul eba ar sebobs Tvi Ton cal keul or gani zmSi f si qi kur pr ocesebsa
da f i zi ol ogi ur pr ocesebs Sor i s?
pi r vel saki Txs aseTi pasuxi unda gaeces. f si qi ka mat er i i s ganvi Tar ebi s umaRl es
saf exur s war moadgens: mas wi n uswr ebs jer mat er i i s moZr aobi s i s f or ma. r omel i c mar t o
f i zi ko-qi mi ur i pr ocesebi T gani sazRvr eba, da mer e _ mat er i i s ganvi Tar ebi s uf r o r Tul i
f or ma, r omel i c si cocxl i s pr ocesebs udevs saf uZvl ad.
genet ur ad, maSasadame, f si qi ka obi eqt ur i si namdvi l i s, mat er i i s ganvi Tar ebi s, er Ter T
saf exur s war moadgens: f si qi ka, l eni ni s si t yvi T, `gansakuTr ebul ad or gani zebul i
mat er i i s Tvi sebaa~; i gi t vi ni s `pr oduqt i a~, an mi si `f unqci aa~.
r a damoki debul eba aqvs f si qi kas obi eqt ur si namdvi l esTan, r oml i s ganvi Tar ebi s er T-
er T saf exur sac i gi Seadgens? amaze l eni ni s asaxvi s Teor i a i Zl eva sabol oo pasuxs: f si qi ka
obi eqt ur i si namdvi l i s asaxvas war moadgenso, ambobs l eni ni . r eal ur i mat er i al ur i si namd-
vi l e e. w. gr Znobi s or ganoebi s gzi T t vi nze moqmedebs da f si qi kur pr ocesebs. pi r vel r i g-
Si , Segr Znebebsa da aRqmebs i wvevs, r omel ni c Tavi s mxr i v si namdvi l i s subi eqt ur xat s war -
moadgenen. oRond unda gvaxsovdes, r omSecdoma i qneboda, es xat i sar ki sebr i vi anar ekl i s
saxi T war mogvedgi na. l eni ni xazgasmi T aRni Snavs, r omf si qi ka obi eqt ur i si namdvi l i s pasi -
ur s ki ar a, aqt i ur asaxvas war moadgens, r omswor asaxvas adami ani obi eqt ur si namdvi l eze
aqt i ur i zemoqmedebi s pr ocesSi aRwevs.
f si qol ogi i sTvi s di di mni Svnel oba aqvs saki Txs, Tu r a damoki debul eba ar sebobs f si -
qi kur sa da f i zi kur s Sor i s Tvi Ton or gani zmSi , anda sxvanai r ad. r a ur Ti er Toba ar sebobs
f si qi kur sa da f i zi ol ogi ur pr ocesebs Sor i s? di al eqt i kur i mat er i al i zmi sTvi s amsa-
ki Txi s _ e. w. f si qof i zi kur i saki Txi s _ gadaWr a ar avi Tar si Znel es ar war moadgens. mi sTvi s
f si qi kur i ca da f i zi ol ogi ur i c mat er i i s moZr aobi s f or mebs war moadgenen da, maSasadame,
maT Sor i s ar avi Tar i uf skr ul i ar ar sebobs.
magr ames ar ni Snavs, r omi si ni ur Ti er Ti sgan ar gansxvavdebodnen, r ommaT Sor i s
i gi veobi s aRi ar eba i yos saWi r o. ar a! f si qi ki sa da f i zi ol ogi ur i pr ocesebi s gai gi veba
i seTsave Secdomas war moadgens, r ogor sac maTi ur Ti er Ti sagan sr ul i mowyvet i s cda.
si namdvi l eSi f si qi ka gar kveul i speci f i ckur i Tvi sebebi T xasi aTdeba da, mi uxedavad i mi sa,
r omi gi t vi ni s `pr oduqt s~war moadgens da, maSasadame, gar kveul f i zi ol ogi ur pr ocesebs
emyar eba, i gi ampr ocesebi T mai nc ar avi Tar SemTxvevaSi ar amoi wur eba: `ueWvel i a, r om
odesme Cven eqsper i ment ul ad SevZl ebT azr ovnebi s `dayvanas~mol ekul ar ul sa da qi mi ur
moZr aobebze t vi nSi , magr amgana azr ovnebi s ar si ami T amoi wur eba~-o, ki Txul obs engel si .
amr i gad, f si qi kur sa da f i zi ol ogi ur s Sor i s, f si qi kasa da sxeul s Sor i s, ar c uf sk-
r ul i ar sebobs da ar c i gi veobi s mi mar Teba: maT Sor i s di al eqt i kur i er Ti anoba unda
vi gul i sxmoT. f si qof i zi kur i pr obl emi s aseTi gadaWr a sr ul i ad gvaTavi suf l ebs i mgada-
ul axavi si Znel eebi sagan, r omel i c axl avs Tan f si qof i zi kur i pr obl emi s dual i st ur i
Tval sazr i si T gad aWr i s cdebs.
Tu r a xasi aTi saa es si Znel eebi . es e.w. f si qof i zi kur i par al el i zmi sada f si qi ku-
r i sa da f i zi kur i sur Ti er Tze gavl eni s Teor i ebi s ganxi l vi dan Cans, Teor i ebi s, r omel Ta
gar eSec dual i st ur ni adagze f si qi kur i sa da f i zi kur i s ur Ti er Tobi s saki Txi s gadawyvet a
sr ul i ad SeuZl ebel i a.
a) f si qof i zi kur i par al el i zmi
Tu f si qi kur sa da f i zi kur s Sor i s saer To ar af er i a, Tu maT Sor i s uf skr ul i a amoTxr i -
l i , r oml i s gadal axvac SeuZl ebel i a, Tu, maSasadame, f i zi kur s ar avi Tar i gavl eni s moxdena
ar SeuZl i a f si qi kur ze, maSi n, cxadi a, yvel af er i , r ac f si qi kaSi xdeba, f si qi kur i mi zeze-
bi T unda i qnes axsni l i , da r ac f i zi kur si namdvi l eSi xdeba _ f i zi kur i T. magr amr at omar i s
maSi n, r omf si qi kur i da f i zi kur i movl enebi xSi r ad i se mi mdi nar eoben, Ti Tqos er Ti meor es
i wvevdnen? r at omar i s maT Sor i s sr ul i ad gar kveul i Sesat yvi soba? magal i Tad, r ai me r om
dai naxo, usaTuod saWi r oa, jer er Ti , es r aRac f i zi kur ad ar sebobdes, da gar da ami sa i gi
mxedvel obi s or ganoze moqmedebdes da masSi f i zi ol ogi ur pr ocesebs i wvevdes. uami sod
f si qi kur i pr ocesi _ danaxva, aRqma _ SeuZl ebel i i qneboda. sxva magal i Tebi saWi r o ar aa:
i mdenad Tval saCi noa f si qi kur i sa da f i zi kur i s an f i zi ol ogi ur i s ur Ti er TSesat yvi sobi s
f aqt i .
6
dual i st ur Teor i as amSesat yvi sobi s asaxsnel ad. uwi nar es yovl i sa, er Ti gza aqvs dar -
Ceni l i . r asakvi r vel i a, man unda aRi ar os, r omSesat yvi sobi s f aqt i mar Tl a ar sebobs. ami s
uar yof a SeuZl ebel i a. magr am, r adganac mi sTvi s f i zi kur i sa da f si qi kur i s ur Ti er Tze moq-
medeba gamor i cxul i a, man unda gamoacxados, r omes Sesat yvi seba anRvTi sganar i s dawese-
bul i _ r ogor c f i qr obda, magal i Tad, l ei bni ci _ an i gi Tavi si T avt omat ur ad xor ci el -
deba: r odesac f i zi kur si namdvi l eSi r ai me xdeba, swor ed amdr os, sr ul i ad par al el u-
r ad, f si qi kaSi c mi si Sesat yvi si movl ena Cndeba _ mi zezobr i vi kavSi r i f si qi kur sa da f i zi -
kur s Sor i s ar ar sebobs _ ar i s mxol od par al el i zmi . es ar i s e. w. f si qof i zi kur i
par al el i zmi s Zi r i Tadi i dea.
r ogor c vxedavT, f si qi kur i sa da f i zi kur i s kavSi r i s f aqt s i gi ver uar yof s, magr am
i Zul ebul i xdeba, an sr ul i ad ai Ros xel i amf aqt i s axsnaz, anda Rmer Ti s cnebas mi mar Tos:
f si qo-f i zi kur i par al el i zmi dual i zmi s umweobi s WeSmar i t ad Tval saCi no i l ust r aci as
war moadgens.
b) ur Ti er Tzemoqmedebi sTeor i a
ar c meor e Teor i aa ukeTes mdgomar eobaSi . Tanaxmad ammeor e Teor i i sa, mar Tal i a,
f si qi kur i da f i zi kur i or i ur Ti er Ti s mopi r dapi r i s, ar sebi Tad gansxvavebul i movl enebi s
r i gs war moadgens, magr amami s mi uxedavad, maT Sor i s mai nc ar sebobs gar kveul i ur Ti er Toba.
i si ni gavl enas axdenen er TmaneTze, e. i . ama Tu i mf i zi ol ogi ur i pr ocesebi s mi zezi
Sei Zl eba r ai me f si qi kur i pr ocesi aRmoCndes da, pi r i qi T, r ai me f i zi ol ogi ur ma pr ocesma
gar kveul i f si qi kur i movl ena gamoi wvi os. magr amsr ul i ad gaugebar i a, r ogor Sei Zl eba
movl enebi s ur Ti er Ti sgan ar sebi Tad gansxvavebul ma r i gebma gavl ena moaxdi non er TmaneTze!
es r omase yof i l i yo, maSi n namdvi l mecni er ul kvl evaze xel i unda agveRo, i mi t omr om,
r odesac Cvens wi naSe, vTqvaT, r ai me f i zi kur i movl eni s mi zezi s saki Txi dadgeboda, Cven
yovel Tvi s gveqneboda SesaZl ebl oba, f i zi kur samyar oSi mi si kvl evi s nacvl ad, f si qi kaze
mi gveTi Tebi a. es ki f i zi kur i kanonzomi er ebi s i dei s uar yof a i qneboda.
amr i gad, dual i st ur i koncef ci i s ni adagze f si qof i zi kur i pr obl emi s gadawyvet i s
cdas sr ul i ad mi uRebel debul ebaTa aRi ar ebamde mi vyavar T: f si qof i zi kur i pr obl ema
mxol od di al eqt i kur i er Ti anobi s i dei s ni adagze Sei Zl eba gadawydes.
6. f si qi kur i s obi eqt ur oba
Tu f si qi kur i sa da f i zi ol ogi ur i s er Ti anobas vaRi ar ebT, maSi n naTel i Sei qneba, r om
f si qi kur i ar a mar t o subi eqt ur adaa mocemul i . ar amed obi eqt ur adac, r omempi r i ul i
f si qol ogi i s da bi hevi or i st ul i f si qol ogi i s debul eba f si qi kur i s mxol od subi eqt ur i
mocemul obi s Sesaxeb yal bi , dual i st ur i wi namZRvr ebi s ni adagze aRmocenebul i
debul ebaa.
qvemoT, r odesac sxvi si f si qi ki s dakvi r vebi s Sesaxeb gveqneba l apar aki , dawvr i l ebi T
gavecnobi T, Tu konkr et ul ad r aSi mdgomar eobs f si qi kur i s obi eqt ur i mocemul oba. aqki
CvenTvi s i si c sakmar i si i qneba, Tu naTl ad gavi Tval i swi nebT, r omf si qi ka, r omel i c sxe-
ul Tan er Tader T mTl i ans war moadgens, SeuZl ebel i a, amsxeul i s obi eqt ur ad gamovl eni l
pr ocesebsa da aqt ebSi c ar Candes da, maSasadame, obi eqt ur i dakvi r vebi s SesaZl ebl obas ar
gvaZl evdes. gansakuTr ebi T adami ani s moqmedebi s Sesaxeb unda i Tqvas, r ommasTan f si qi kur i
gancdebi s ganuyr el i kavSi r i , anda, ukeT r omvTqvaT, er Ti anoba, yovel eWvs gar eSea. mar qsi
mi uTi Tebda, r omadami ani s moqmedebaSi f si qi ka, ase vTqvaT, sr ul i ad Tval saCi nod, maSasa-
dame, obi eqt ur ad gveZl eva, r omaq i gi pi r dapi r gr Znobadi aRqmi s sagans war moadgens: `ada-
mi ani s moqmedebao, ambobda i gi ... gr Znobadad mocemul i adami ani s f si qol ogi aa~-o.
7. f si qol ogi i ssagani
magr amTu f si qi kur i obi eqt ur adac ar i s mocemul i . maSi n yovel i i s mosazr eba, r oml i s
Zal i Tac bi hevi or i zmi mas, r ogor c f si qol ogi i s sakvl ev sagans, uar yof da, gauqmebul ad
unda Cai Tval os. wi naaRmdeg bi hevi or i zmi sa da r ef l eqsol ogi i sa, f si qol ogi i s sagnad
f si qi kur i unda gamovacxadoT. magr ames ar ni Snavs, r omCven empi r i ul i f si qol ogi i s
ganvl i l saf exur s unda davubr undeT: wi naaRmdeg empi r i ul i f si qol ogi i sa, f si qol ogi i s
sagnad Cven f si qi kur i . r ogor c wmi nda subi eqt ur i mocemul oba, r odi unda CavTval oT,
ar amed r ogor c obi eqt ur Taner Ti anobaSi myof i si namdvi l e, r omel i c swor ed ami t om
SesaZl ebel i a Tvi Ton i qnes obi eqt ur i Seswavl i s sagnad dasaxul i .
8. f si qol ogi i samocana
f si qol ogi i s sagans f si qi kur i si namdvi l e, anu gancdaTa samkvi dr o Seadgens.
maSasadame, mi s amocanad amsi namdvi l i s obi eqt ur i sa da subi eqt ur i mxar eebi s di al eqt i kur
mTl i anobaSi Seswavl a unda i qnes dasaxul i . magr amf si qol ogi i s amocana sakmar i sad ar
7
i qneboda daxasi aTebul i , Tu ar aRvni Snavdi T, r omf si qol ogi as, f si qi kur i pr ocesebi s
aRwer i s gver di T, gansakuTr ebi T maTi axsna ai nt er esebs. maSasadame, mi s wi naSe pi r vel
r i gSi aseTi saki Txi dgeba: sad unda eZi os man f si qi kur i s axsna? r as unda mi mar Tos ami sTvi s?
r aki f si qi ka t vi ni s `pr oduqt s~war moadgens, Ti Tqos udao xdeba, r omf si qi kur i s axsna
yovel Tvi s f i zi ol ogi ur pr ocesebSi unda veZi oT. ueWvel i a, f si qi kur i f aqt ebi s mat er i -
al ur i subst r at i s, f i zi ol ogi ur i pr ocesebi s, dadast ur eba saWi r oa, magr amgana Sei Zl eba
i Tqvas, r omf si qi kur i ami T sakmar i sad i qneba axsni l i ?
ami s Tqma mxol od maSi n i qneboda SesaZl ebel i , adami ani s f si qi ka r omwmi nda bi ol ogi -
ur i bunebi s movl ena yof i l i yo. engel si naTl ad gvi Cvenebs, r omes ase ar aa, r omadami ani s
f si qi ka, r ogor c adami ani s f si qi ka, Sr omi s pr ocesSi Camoyal i bda, r omaq i gi i nst i nqt ur i
qcevi s dones gadasci l da da cnobi er ebad gadai qca. xol o cnobi er eba, r ogor c ambobs
mar qsi , `i mTavi Tve sazogadoebr i v pr oduqt s war moadgens da aseTsave pr oduqt ad dar Ceba,
sanamar seboben adami anebi ~.
magr amTu adami ani s f si qi kacnobi er ebi s saxi T ar sebobs, xol o, cnobi er eba sazogado-
ebr i v pr oduqt s war moadgens, maSi n f si qol ogi as mxol od i mSemTxvevaSi SeeZl eba Tavi si ax-
sni Ti amocanebi s swor i gadawyvet a, Tu i gi Tavi s kvl eva-Zi ebas Cveni cnobi er ebi si st or i -
ul i sadasoci al ur i gansazRvr ul obi s i deas daudebs saf uZvl ad.
f si qol ogi i s meTodebi
Tvi Tdakvi r veba
f si qol ogi i s sakvl ev sagans sul i er i pr ocesebi an gancdebi war moadgenen. i mi sTvi s, r om
f si qol ogi amTavi si amocana war mat ebi T gadasWr as, pi r vel i auci l ebel i pi r oba, r a Tqma
unda, amsakvl evi sagni s Sesaxebi masal i s si swor i Ta da si sr ul i T gaTval i swi nebaSi
mdgomar eobs. ami t omaxal i saki Txi , r omel i c axl a Cvens wi naSe dgeba, esaa saki Txi i mi s Sesa-
xeb, Tu r ogor , r a gzi T i Zens f si qol ogi a Tavi s sakvl ev masal as, r ogor i a mi si meTodebi .
yovel i mecni er ebi s meTodi ueWvel ad i mTavi sebur ebazea damoki debul i , r oml i s mat a-
r ebl adac mi si Sesaswavl i sagani i Tvl eba. r ogor c vi ci T, f si qol ogi i s sagani f si qi kur i
f enomenebi , angancdebi a. magr amyovel i cal ke gancdi s f aqt i ukve i mi T, r omi gi gancdaa,
subi eqt i sTvi s i mTavi Tvi cnobadi a. i gi ar a mar t o obi eqt ur ad ar sebobs, r ogor c f aqt i ,
ar amed subi eqt mac i ci s, r omi s ar sebobs. uf r o mar t i vad r omgamovTqvaT: gancda ar a mar t o
f aqt i a, ar amed i gi uTuod cnobi er ebi s f aqt i caa.
amgvar ad, r aRac Tavi sebur i , i mTavi Tve mzamzar eul ad mocemul i , pi r vel adi f aqt i
f si qi kur i f enomenebi s ar sebobi s codni sa ueWvel ad unda i qnes nagul i sxmevi . esaa i s
mTavar i wyar o, r omel i c f si qi kur i s Sesaxeb cnobebs gvawvdi s.
Cveul ebr i v, amwyar os Si na gr Znobas, Si na aRqmas an gancdaTa aRqmas uwodeben. r aTa i gi e.
w. gar e gr Znobi s an gar e aRqmi sgan ganasxvavon, ese i gi , i mi sgan, r ac gar e gamocdi l ebi s an
f i zi kur f enomenTa wvdomi s wyar od i Tvl eba.
magr amgancdaTa aRqma mxol od SemTxvevi Ti xasi aTi s cnobebs i Zl eva, vi nai dan Cveni
gancdebi _ Tvi Ton f si qol ogi i s mi znebi sTvi s mai nc _ sr ul i ad SemTxvevi Ti s bunebi sani
ar i an; i si ni i badebi an, i zr debi an da ur Ti er Ts i mi s mi xedvi T da i mwesi T r odi cvl i an,
r ogor c f si qol ogs ai nt er esebs, ar amed maT sakuTar i , sr ul i ad damouki debel i saf uZv-
l ebi aqvT; meor es mxr i v, gancdaTa aRqmi s cnobebi Sei Zl eba, Cveul ebr i v, Zl i er cal mxr i vi
aRmoCndes. da es i mi t om, r omr omel same konkr et ul SemTxvevaSi wamoWr i l s ama Tu i m
gancdas mudamsr ul i ad gar kveul i konkr et ul i saxe da mni Svnel oba aqvs. mi si namdvi l i
bunebi s gasaTval i swi nebl ad saWi r o i qneboda, i gi gar emoebaTa r ac Sei Zl eba gansxvavebul
SemTxvevebsa da pi r obebSi yof i l i yo Seswavl i l i .
Tavi sTavad i gul i sxmeba, r ac uf r o f ar To da mr aval mxr i vi a subi eqt i s gamocdi l eba,
r ac uf r o mdi dar i a Si naar si mi si cnobi er ebi sa, mi T uf r o sr ul i unda i yos cnobaTa i s
mar agi c, r omel i c mas sul i er i cxovr ebi s Sesaxeb moepoveba.
magr ammecni er ebi s saf uZvl ad i gi mai nc ar aa sakmar i si . ami sTvi s Tvi Tdakvi r vebaa sa-
Wi r o, i s r Tul i aqt i , r omel i c ar a Tavi sTavad da uSual od, ar amed sagangebo ganzr ax-
vi sadagegmi s mi xedvi T mi i mar Teba gancdaTa gasaTval i swi nebl ad.
bunebr i vad i smi s saki Txi : ar i s ki aseTi ganzr axul i mi mar Tva yur adRebi sa sakuTar
gancdaTadmi SesaZl ebel i ? pozi t i vi zmi s mamamTavar i , kont i (1798-1857) uar yof i Tad
sWr i da amsaki Txs. i gi ve unda i Tqvas, sxvaTa Sor i s, f si qol ogi i s i mmi mdi nar eobi s Sesaxebac,
r omel i c bi hevi or i zmi s saxel i Taa cnobi l i .
8
mar Tl ac da, Tu Tvi TaRqmi s cnobebi sul i er i cxovr ebi s Sesaxeb amukanasknel i s buneb-
r i vi gancdi s f aqt i dan gamomdi nar eoben, cxadi a, r ac uf r o sr ul i a es gancda, mi T uf r o sr u-
l i unda i yos Tvi T cnobebi c mi s Sesaxeb. samagi er od, Tvi Tdakvi r veba sul i er i cxovr ebi s
Tavi sebur ebaTa wvdomas sr ul i ad gansxvavebul i gzi T eZi ebs. mi sTvi s Tvi T gancdi s si sr ul e
da i nt ensi oba r odi i Zl eva Tavi si gaTval i swi nebi s sai medo gar ant i as, ar amed si sr ul e da
i nt ensi oba i mdakvi r vebi sa, r omel sac subi eqt i awar moebs maTze. Tu pi r vel SemTxvevaSi ,
maSasadame, yur adReba i msagni skenaa mi mar Tul i , r omel i c gani cdeba, meor e SemTxvevaSi i gi
gancdebi skenaa mi pyr obi l i . ami s mi xedvi T, si sr ul e cnobebi sa sul i er f enomenTa Sesaxeb
damoki debul i a i maze, Tu r ogor i i nt ensi obi T muSaobs yur adReba pi r vel sa da meor e
SemTxvevaSi : r odesac yur adReba uf r o i nt ensi ur ad sagni skenaa mi pyr obi l i , Tvi TaRqmi s
cnobebi uf r o met i da sai medo gvaqvs. r odesac, pi r i qi T, i nt ensi ur i yur adReba
gancdebi sken mi i mar Teba, maSi n Tvi Tdakvi r veba uf r o met sa da sr ul s cnobebs i Zl eva
sul i er i cxovr ebi s Sesaxeb.
amgvar ad, cxadad i r kveva, r omgancdaTa aRqmasa da Tvi Tdakvi r vebas Sor i s ar a mar t o
r aodenobi Ti gansxvaveba ar sebobs _ r ogor c amas, magal i Tad, g. e. mi ul er i f i qr obs _ ar amed
ar sebi Ti c. es gansxvaveba i se Sor s mi di s, r omi s pi r obebi , r omel i c er Ti sTvi s xel sayr e-
l ad i Tvl eba, meor i sTvi s damabr kol ebel gar emoebad i qceva. gancdaTa aRqmi sTvi s xel say-
r el i mi mar Tul eba yur adRebi sa ueWvel ad mavnebel i a Tvi Tdakvi r vebi sTvi s, vi nai dan, r o-
desac yur adReba sagni skenaa mi pyr obi l i , Znel i a i mave dr os i gi Tanabar i i nt ensi obi T sagni s
gancdi skenac mi i mar Tos.
magr amTu es asea, maSi n ueWvel i a, r omTvi Tdakvi r vebas mar Tl ac mr aval dabr kol e-
bi sTvi s mouxdeba angar i Si s gaweva, da es gar emoeba, r asakvi r vel i a, mi s meTodol ogi ur Ri -
r ebul ebas sagr Znobl ad daswevs Zi r s. uwi nar es yovl i sa, Semdegi unda aRi ni Snos. Tvi Tdak-
vi r vebas ar asodes ar Seswevs Zal a, r omel same sul i er f enomens mTl i anad swedes. i mi sTvi s,
r omr ai me gancdi s dakvi r veba davi wyoT, auci l ebel i a mi si ar sebobi s f aqt i ukve wi naswar
vi codeT. wi naaRmdeg SemTxvevaSi dakvi r vebi s sagani ar gveqneboda, magr am, r ogor c vi ci T,
gancdi s ar sebobi s codna mxol od mi si ar sebobi s dawyebasTan er Tad gveZl eva da ar asodes
masze adr e. maSasadame, sanamdakvi r vebi s war moebi s dawyebas movaswr ebdeT, f si qi kur f aqt s
Tavi si ganvi Tar ebi s gansazRvr ul i gza ukve aqvs ganvl i l i , da, maSasadame, Tvi Tdakvi r vebi s-
Tvi s amgzi s mxol od ukanasknel i et api a mocemul i .
amgvar ad, Tvi Tdakvi r veba ar sebi Tad mokl ebul i a SesaZl ebl obas f si qi kur i ganvi Tar e-
bi s yvel a saf exur ze Tanabr ad i war moos. i gi mxol od nawyvet ebs an f r agment ebs swavl obs
gancdebi sas da ar a maTs sr ul saxes.
magr amki dev uf r o samwuxar o i saa, r omTvi Tdakvi r vebas ar c amf r agment ebi s namdvi l i
bunebr i vi mi mdi nar eobi s danaxvi s Zal a Seswves. saqme i saa, r omdakvi r vebi s f aqt i Tvi T
war moadgens axal s f si qi kur gar emoebas, axal f aqt s, r omel i c cnobi er ebi s mocemul
Si naar ss er Tvi s da, maSasadame, mas axal saxes aZl evs. amgvar ad, Tvi Tdakvi r vebi s dr os
dakvi r vebi s sagnad dasaxul i gancda axal gar emoebaSi mi mdi nar eobs, da Tvi Tdakvi r veba
ver c er Txel ver i Wer s mas i msaxi T, r ogor i c mas Tvi Tdakvi r vebasmokl ebul pi r obebSi aqvs.
maSasadame, mi si bunebr i vi mi mdi nar eoba yovel Tvi s xel mi uwvdomel i dar Ceba mi sTvi s.
Tvi Tdakvi r vebi s f aqt i r omukve Tavi si ubr al o ar sebobi T ar Rvevs gancdaTa bunebr i -
vobas, es ueWevl i WeSmar i t ebaa. Tvi Tdakvi r veba gancdaTadmi yur adRebi s mi mar Tvas gul i sx-
mobs. magr amyur adReba Zl i er r Tul i aqt i a, r omel i c Sedegebi s mTel r i gs i wvevs cnobi er e-
baSi : af er xebs sul i er pr ocess, r oml i skenac i gi mi i mar Teba, i wvevs axal r epr oduqci ebs da
sxva. zogi er T gancdas i gi sr ul i ad spobs, an, yovel SemTxvevaSi , anel ebs da asust ebs: r o-
desac adami ani ganr i sxebul i a, mi si yur adReba i msagni skenaa mi mar Tul i , r omel mac es gan-
r i sxebi s af eqt i gamoi wvi a; magr amsakmar i si a yur adRebi s mi mar Tul eba Sei cval os, i gi Tvi T
af eqt i sken gadai xar os, _ mi si f si qol ogi ur i bunebi s gasaTval i swi nebl ad, _ r aTa adami anma
i mwamsve i gr Znos, r omaf eqt i Senel da.
adami ani s sul i er i cxovr ebi s er Ter T damaxasi aTebvl Tavi sebur ebas mi si pr ocesebi s
meqani zaci a war moadgens. i s, r ac Tavi si ganvi Tar ebi s pr ocesSi r amdeni me saf exur s ganvl i s,
xangr Zl i vi ganmeor ebi s Semdeg mar t i vdeba da ubr al o dasr ul ebul i gancdi s saxi T gvev-
l i neba xol me. Tvi T pr ocesi mi si qmnadobi sa mokl deba da Cveni cnobi er ebi sTvi s SeumCne-
vel i r Ceba. es gar emoeba sr ul i ad SeuZl ebel yof s f si qi kur i f aqt ebi s TandaTanobi Ti sax-
vi s, maTi momwi f ebi s pr ocesi s Tval yur i s devnebas. magal i Tad, r odesac r omel same Cve-
ul ebr i v sagans vxedav, me i mwamsve vcnobi l ob mas, i mwamsve, Ti Tqo uSual od, vi ci , r omCems
wi n, vTqvaT, ubi s wi gni a. ueWvel i a, amcnobas, r omel i c amSemTxvevaSi er TbaSad xdeba,
Tavdapi r vel ad ese i gi r odesac es sagani CemTvi s jer ki dev uCveul o i yo, sul i er f enomenTa
da aqt Ta mTel i r i gi s muSaobi s Semdeg vaRwevdi . i gi ve unda i Tqvas mr aval i sxva SemTxvevi s
Sesaxebac, magal i Tad, r odesac or i sagni s Sedar ebas vaxden, Cems cnobi er ebaSi er TbaSad
9
maTi msgavsebi s Tu gansxvavebi s war modgena Cndeba; Tavdapi r vel ad aseT Sef asebas uTuod
gancdaTa mTel i r i gi edo saf uZvl ad, magr amamJ amad i si ni sr ul i ad aRar Canan. i mi sTvi s, r om
maT kvl av Tavi i Ci non, saWi r oa cnobi s an Sedar ebi s pr ocesi r ogor me xel ovnur ad i qnes
gaZnel ebul i : mxol od maSi n i qnebi an i si ni i Zul ebul ni cnobi er ebi s Si naar sSi kvl av Tavi si
adgi l i dai kavon.
dasasr ul , ar Sei Zl eba ar aRi ni Snos, r om`yur adRebi Ti gancda r omel i me Si nagani pr o-
cesi sa da yur adRebi Ti dakvi r veba mi si mi mdi nar eobi sa yur adRebi s or s sr ul i ad gansxvave-
bul mi zans war moadgens _ i mdonemde gansxvavebul s, r omzogi er T SemTxvevaSi er Ti sr u-
l i ad af er xebs meor es. vTqvaT, r omel same CemTvi s sai nt er eso sur aTs vaTval i er eb yur ad-
Rebi T; sr ul i ad SeuZl ebel i a, r omamave dr os saTanado i nt ensi obi T vadevno Tval yur i i m
f si qi kur pr ocesebsac, r omel i c Tan axl avs sur aTi s yur adRebi Ts gancdas. ase xdeba, r om,
Cveul ebr i v. yur adRebi Ts gancdas r omel i me sul i er i aqt i sas amgancdi s dakvi r veba Sewy-
vet s, Seanel ebs da Seaf er xebs xol me~(mi ul er i ).
r ogor i daskvna unda i qnes yvel a aRni Snul i gar emoebi dan gamoyvani l i ? nuTu i seTi , r o-
gor i c Tvi Tdakvi r vebi s f si qol ogi i s mowi naaRmdegeT gamohyavT, saxel dobr , sr ul i
uar yof a Tvi Tdakvi r vebi s meTodur i Ri r ebul ebi sa?
sabedni er od, Tvi Tdakvi r vebi s buneba i seTi a, r omaRni Snul si Znel eTa zogi s Senel eba
da zogi s ki dev sr ul i ad Tavi dan aci l eba mr aval SemTxvevaSi xdeba SesaZl ebel i .
uwi nar es yovl i sa, unda aRi ni Snos, r omf si qi kur i si namdvi l e Tavi si mi mdi nar eobi s mar -
t o bunebr i v mdgomar eobas r odi i cnobs; g. e. mi ul er i s t er mi ni r omvi xmar oT, mi sTvi s
xSi r ad ar c `i Zul ebi Ti pr ocesebi ~ war moadgenen r ai me uCveul os, ese i gi , i seTi
pr ocesebi , r omel ni c _ Tvi Tdakvi r vebi s ganzr axvi s gavl eni s qveS Cndebi an, vi Tar ca
obi eqt ni amganzr axvi s gamo maTze mi mar Tul i yur adRebi sa~. Tavi sTavad i gul i sxmeba, r om
Tvi Tdakvi r vebi s mTavar i si Znel e, r omel i c yur adRebi s zegavl eni T f si qi kur f enomenTa
bunebr i vi mi mdi nar eobi s dar Rvevi s f aqt Si gamoi xat eba, i Zul ebi Ti pr ocesebi s Seswavl i s
mi mar T sr ul i ad moxsni l ad unda Cai Tval os.
magr amesec ar i yos, Tvi Tdakvi r vebi s aqt i ar c f si qi kur f enomenTa bunebr i vi mi mdi na-
r eobi s gacnobi s SesaZl ebl obas uar yof s savsebi T. saqme i saa, r omTvi Tdakvi r veba, Cveul eb-
r i v, ar a Tvi T gancdi s moment Si xdeba, ar amed mas Semdeg, r ac gancdamukve ganvl o Tavi si
aqt ual ur i mdgomar eoba da mxol od mogonebi s saxi T ganagr Zobs ar sebobas: `dRes-dReobi T
ukve sayovel Taodaa i s f aqt i cnobi l i , r omyovel gvar i aRwer a, r omel i c Cven ama Tu i m
f si qi kur i movl eni s Sesaxeb Segvi Zl i a vawar mooT, mxol od mogonebi s ni adagzea SesaZl ebe-
l i ~(mi ul er i ). magr amadami ani s mexsi er eba sust i a, da Znel i saf i qr ebel i a, man f si qi kur
gancdaTa saxe manamucvl el ad Segvi naxos, sanamdakvi r vebi s mi zni T yur adRebas mi sken mi vap-
yr obdeT. ami t omf si qol ogi a i Zul ebul i xdeba, di di xni s gacdi l f enomenTa r epr oduq-
ci as mxol od i mSemTxvevaSi mi mar Tos, r odesac saki Txi r ai me i seTi i Svi aTi f si qi kur i
f enomeni s Sesaxeb dgas, r omel i c ar aa mosal odnel i , r oman odesme, an mokl e xni s ganmavl o-
baSi kvl av ganmeor des.
Cveni cnobi er ebi s Cveul ebr i vi Si naar si s f aqt ebi . ueWvel i a, aseTi bunebi s ar ar i an.
magr amsai nt er esoa, r omCveul ebr i vi gancdani , gansakuTr ebi T Tu maTi xangr Zl i voba r am-
deni me sekunds ar aRemat eba, r aRacnai r ad Tavi si dasr ul ebi s Semdgomac r Cebi an r amdeni me
xni T Cvens cnobi er ebaSi , ase r ommaT gasaxsenebl ad sr ul i ad ar aa namdvi l i r epr oduqci a
saWi r o. aseT SemTxvevaSi `uSual o mogonebi s~Sesaxeb l apar akoben. Tvi Tdakvi r veba gver ds
uqcevs Tavi s umZi mes dabr kol ebaT, r odesac i gi Tavi dan i ci l ebs f si qi kur f enomenTa
gancdi s moment Si dakvi r vebi s auci l ebl obas. uSual o mogonebi s f aqt i mas SesaZl ebl obas
aZl evs, f si qi kur i gancdani mxol od post mortem aqci os Tavi si Seswavl i s obi eqt ad. Cvens
mecni er ebaSi amasukuxedvi Ti (r et r ospeqt ul i ) Tvi Tdakvi r vebi s meTods uwodeben.
sayur adReboa agr eTve, r omueWvel ad ar sebobs mTel i r i gi f si qi kur f enomenTa, r omel -
Ta dakvi r vebac Tvi T gancdi s moment Si c xer xdeba. aseT SemTxvevaSi yur adRebi s i mgaor ebas
aRar aqvs adgi l i , r omel i c egoden aZnel ebs gancdaTa aqt ual ur mdgomar eobaSi Tvi Tdak-
vi r vebi s war moebas. Cven mxedvel obaSi gvaqvs Segr Znebebi . r odesac, magal i Tad, mel ans
vakvi r debi , me sr ul i ad cxadad ganvi cdi mi s si Saves, da, r ac uf r o met i s yur adRebi T
vWvr et mas, mi T uf r o met i s gar kveul obi T gani cdeba Cems cnobi er ebaSi mi si si Save. i gi ve
unda i Tqvas Segr ZnebaTa r epr oduqci ul i saxeebi s, ese i gi , war modgenebi sa da, Sei Zl eba i m
gr ZnobaTa Sesaxebac, r omel ni c aseT Segr ZnebebTan ar i an dakavSi r ebul ni . er Ti si t yvi T,
uki dur es per i f er i ul f enomenTa dasaxasi aTebl ad Sei Zl eba i Tqvas, r ommaTi gancda da
dakvi r veba yur adRebi s er Tsadai mave aqt Si xdeba, ase r omar af er i gvi Sl i s xel s, er Ti c da
meor ec er Tdr oul ad vawar mooT.
10
Tvi Tdakvi r vebi s er Ter T nakl ad xSi r ad i mgar emoebasac asaxel eben, r omi gi mxol od
sakuTar i sul i er i cxovr ebi s Sesaxeb axer xebs mogvawodos cnobebi , f si qol ogi i s kvl evi s
mi znebi ki mar t o i ndi vi dual ur i sul i er i cxovr ebi T r odi gani sazRvr eba, ar amed sul i er i
cxovr ebi T sazogadod: mas xomf si qi kur pr ocesTa da f enomenTa mi mdi nar eobaSi zogadi
kanonzomi er eba ai nt er esebs da ar a ker Zo, i ndi vi dual ur i .
Tavi sTavad i gul i sxmeba, r omSeuZl ebel i a es gar emoeba Tvi Tdakvi r vebi s ar sebi dan
gamomdi nar e nakl ad Cai Tval os, vi nai dan sr ul i ad cxadi a, r omTvi Tdakvi r vebi s subi eqt i
Sei Zl eba mr aval i i yos, da, maSasadame, Tvi Tdakvi r vebi s sagani c amdeni ve. da mar Tl ac,
Tanamedr ove f si qol ogi a or gvar Tvi Tdakvi r vebas ganasxvavebs: pi r dapi r s, Tvi T mkvl eva-
r i s mi er nawar moebs, daar api r dapi r s, ese i gi , sxvaTa mi er war moebul Tvi Tdakvi r vebas.
magr amr ogor da r a gzi T SeuZl i a mkvl evar s ar api r dapi r i Tvi Tdakvi r vebi s monapovar Ta
gaTval i swi neba?
Tavi sTavad i gul i sxmeba, umTavr esi saSual eba, r oml i s daxmar ebi Tac er T subi eqt s
meor i sTvi s Tavi s dakvi r vebaTa gazi ar eba SeuZl i a, es adami ani s met yvel ebaa. magr amr am-
denad sai medoa i gi aRni Snul i mi zni sTvi s, es i mazea damoki debul i , Tu, er Ti s mxr i v, r amde-
nad sr ul ad axer xebs subi eqt i Tavi si dakvi r vebi sTvi s saTanado si t yvi er i gamoxat ul ebi s
povnas da, meor i s mxr i v, Tu r amdenad Seswevs msmenel s amukanasknel i s adekvat ur i gagebi s
Zal a. er Tgvar i gadaWar bebaa, r a Tqma unda, r odesac amboben: `gamoTqmul i azr i ukve
si cr ues war moadgenso~. magr amer Ti r amyovel SemTxvevaSi ueWvel i a: saxel dobr i s, r om
adami ani s azr ebi , gr Znobebi da sazogadod mi si gancdebi i mdens Tavi sebur i er s Sei caven,
r omsi t yvi s saSual ebi T maTi gamoxat va, Tu sul SeuZl ebel i ar a, Zal i an Znel i a mai nc. saWi -
r oa ar aCveul ebr i vi gamoTqmi s ni Wi , r omyvel af er s amas saTanado gamoxat ul eba moupovo. es
ki mxol od r Ceul T xvedr i a; da sr ul i ad SeuZl ebel i a, yvel as met yvel ebaSi sul i er ganc-
daTa Tanabr ad adekvat ur i gamoxat ul eba sWvr i t o.
ki dev uf r o Znel i a i mi s wvdoma, Tu r as gul i sxmobs Tavi s nal apar akebSi esa Tu i s
subi eqt i . yovel i si t yva aTassa da aTi aTas asoci aci as aRZr avs. ami t omxdeba, r ommi si
mni Svnel oba ar a Tu sxvadasxva subi eqt i sTvi saa sxvadasxva, ar amed Tvi T er Ti dai gi ve pi r i
xSi r ad er Tsadai mave si t yvas mni Svnel obi s sxvadasxva ni uanss aZl evs. sr ul i ad cxadi a, r om
aseT pi r obebSi sxvi si met yvel ebi s sr ul i gageba, r odesac saqme egoden saTuT sagans exeba,
r ogor i c Cveni f si qi kur i gancdebi s ni uansebi a. Zl i er Znel i a, da, zogi er T SemTxvevaSi ,
sr ul i ad SeuZl ebel i c. gansakuTr ebi T es i mSemTxvevebi s Sesaxeb unda i Tqvas, r odesac
saki Txi i seT pi r Ta met yvel ebas exeba, r omel ni c Tavi si cxovr ebi s, gamocdi l ebi sa da
kul t ur i s pi r obaTa mi xedvi T sakmaod Sor s dganan mkl evar i sgan.
Tu yvel af er s amas mxedvel obaSi mi vi RebT, CvenTvi s cxadi Sei qneba, r omsxvi si
Tvi Tdakvi r vebi s monapovar Ta adekvat ur wvdomas si t yvi s saSual ebi T Tval saCi no
dabr kol eba eRobeba wi n. magr ames, r a Tqma unda, i mas r odi ni Snavs, Ti Tqos met yvel eba
sr ul i ad Seuf er ebel i saSual eba i yos sxvi s gancdaTa gasaTval i swi nebl ad. f aqt i
adami anTa ur Ti er TobaSi eni s udi desi mni Svnel obi sa saukeTeso sabuTi a, r omi gi
gansazRvr ul donemde da gansakuTr ebi T gansazRvr ul SemTxvevebSi mai nc savsebi T sakmar i si
gzaa sxvaTa sul i er i cxovr ebi s mi mdi nar eobi s gasaTval i swi nebl ad.
amgvar ad, met yvel ebi s f aqt i _ gansazRvr ul f ar gl ebSi mai nc _ SesaZl ebl obas i Zl eva,
sxvaTa Tvi Tdakvi r vebi s Sedegebi Cvensas davumat oT da amgvar ad sakuTar i s, subi eqt ur i
cnobi er ebi s f ar gl ebi gadavl axoT.
sxvaTa dakvi r veba
1. anal ogi i s Teor i a
magr amki dev ar sebobs gza, r omel i c mkvl evar s SesaZl ebl obas aZl evs sxvi si sul i er i
cxovr ebi s sai duml oebaSi Cai xedos da mi si Tavi sebur ebi s gaTval i swi neba scados. Tu aqamde
saubar i sakuTar i gancdebi s pi r dapi r s Tu ar api r dapi r s, an uSual o dakvi r vebas exeboda,
exl a saki Txi Sei Zl eba ase dai svas: nuTu SeuZl ebel i a sxvi s sul i er cxovr ebaze sxvi s
gancdebze ar a mar t o Tvi Ton ganmcdel ma, ar amed mkvl evar ma f si qol ogmac moaxdi nos saWi r o
dakvi r vebani da amgzi T Tavi si kvl evi s axal i masal ebi s wyar o gai Ci nos? nuTu sxvi si f si qi ka
savsebi T daket i l i a CvenTvi s, sanamsubi eqt i ar moi sur vebs. Tavi s sul i er i cxovr ebi s
sai duml oebaSi Tvi Ton Cagvaxedi nos?
Cveul ebr i vi dakvi r vebi dan vi ci T, r om, sabedni er od, es ase ar aa. sxvi si sul i er i
cxovr eba mi uwvdomel cxr akl i t ul s r odi war moadgens. Cven xSi r ad mSveni vr ad vi ci T, Tu
r ogor i a Cveni mosaubr i s sul i er i ganwyobi l eba, mi uxedavad i mi sa, r omTvi Ton i gi ami s
Sesaxeb ar avi Tar cnobebs ar gvawvdi s, zogi i ndi vi di i mdenad Sor smwvdomi f si qol ogi ur i
al RoTi a da ji l doebul i , r ommas zogjer Tvi T i dumal zr axvebsac ver gamoapar eb.
di pl omat i sa da r omani st i s ni Wi bevr i s mxr i v amf si qol ogi ur al Rozea damoki debul i .
11
bunebr i vad i smi s saki Txi : r ogor xdeba yvel af er i es da, uwi nar es yovl i sa, sai dan
vi ci T, Tu r a gancdebi aqvs sxvas? xomar ar sebobs aqac r ai megvar i uSual o gza, r oml i Tac
sxvi s sul i el cxovr ebas vwvdebi T? anda, SesaZl oa, gr ZnobaTa or ganoebi s saSual ebi T i seTi
ni Snebi s aRqmas vaxer xebdeT, r omel ni c, bol osdabol os, SesaZl ebl obas gvaZl evvn, sxvi si
sul i er i gancdebi s Sesaxeb saTanado daskvnebi gamovi yvanoT? m. Sel er i samar Tl i anad
aRni Snavs, r omamsaki Txi s gadaWr as mr aval i s mxr i v da mr aval i s Tval sazr i si T Sor smwvdomi
Teor i ul i mni Svnel oba aqvs, gansakuTr ebi T ki f si qol ogi ur i .
mi uxedavad ampr obl emi s di di mni Svnel obi sa, jer xnobi T ki dev ar ar sebobs sr ul i
Tanxmoba i mi s Sesaxeb, Tu r ogor unda gadawydes i gi .
bur J uazi ul f si qol ogi aSi yvel aze uf r o f ar Tod gavr cel ebul i Sexedul ebi s
mi xedvi T, mdgomar eoba ase unda war movi dgi noT. f si qi kur i movl enebi mxol od ganmcdel
subi eqt s eZl eva uSual od, i gi mxol od Tvi TaRqmi sa da Tvi Tdakvi r vebi s gzi T xdeba
mi sawvdomi . maSasadame, i mTavi Tve ur yev debul ebad i Tvl eba, r omsxvi si sul i er i gancdebi s
wvdoma uSual od sr ul i ad mouxer xebel i a. magr amTu mai nc ar sebobs f aqt i sxvi si sul i er i
cxovr ebi s gagebi sa, ueWvel i a, es ar a uSual o gzi T xdeba, ar amed r i sRac ar af si qi kur i s
meSveobi T: Tvi TaRqmi sa da Tvi Tdakvi r vebi s SemTxvevebi dan vi ci T, r om, Cveul ebr i v,
r odesac CemSi r ai me gancda i Cens Tavs, Cems f i zi kur or gani zSi gar kveul i saxi s cvl i l ebebi
xdeba. xangr Zl i vi Tvi Tdakvi r vebi s wyal obi T vi ci T, r om, magal i Tad, r odesac vt i r i T da
Tval Tagan cr eml ebs vaf r qvevT, Cveul ebr i v, mwuxar ebas ganvi cdi T, r odesac Si Ss vgr ZnobT,
saxe f er mkr Tal deba, gul i gvi cems da mTel i or gani zmi Si Si s speci f i kur pozas Rebul obs.
er Ti si t yvi T, Cven vamCnevT, r omsxeul i s gar kveul cvl i l ebebsa da gar kveul gancdebs
Sor i s er Tmni Svnel ovani kavSi r i ar sebobs da, maSasadame, pi r vel i meor i s gar egamoxat u-
l ebas war moadgens. ami s Semdeg aRar af er i gvi Sl i s xel s, yvel gan, sadac sxeul i s ama Tu i m
cvl i l ebas SevamCnevT, vi gul i sxmoT, r omsubi eqt i swor ed i mas gani cdi s, r asac mec ganvi c-
di di , r odesac Cemi sxeul i anal ogi ur cvl i l ebas gvi Cvenebda.
amr i gad, me SesaZl ebl oba meZl eva, sxvi si sul i er i cxovr ebi s samkvi dr oSi Sevi Wr e da
mi si gancdebi s Sesaxeb vi l apar ako. aseTi a gavr cel ebul i Sexedul eba.
maSasadame, amTeor i i s mi xedvi T, sxvi s gancdas uSual od ki ar vwvdebi , amgancdas uSu-
al od ki ar vakvi r debi , ar amed jer sxeul i s cvl i l ebaTa obi eqt ur dakvi r vebas vawar moeb
da i mi s mi xedvi T, Tu r a gancdebi s gamoxat ul ebad vcnob maT _ Tanaxmad Cemi Tvi Tdakvi r -
vebi sa _ davaskvni . r omsubi eqt s esadaes gancdebi unda hqondes. aseTi a e. w. anal ogi i s
Teor i a. r omel i c, maSasadame, sxvi si sul i er i cxovr ebi s gagebi s SesaZl ebl obas savsebi T
Tvi Tdakvi r vebi s monacemTa Si naar sze amyar ebs.
2. anal ogi i sTeor i i skr i t i ka
r a unda i Tqvas amTeor i i s Sesaxeb? xsni s i gi sxvi si sul i er i cxovr ebi s dakvi r vebi s
f aqt s damakmayof i l ebl ad, Tu ver a?
a) pi r vel i , r ac amTavi Tve unda aRi ni Snos, es i s ar i s, r omes Teor i a ar a Tu ver xsni s
sxvi si gancdebi sdakvi r vebi s f aqt s, ar amed sr ul i ad uar yof s mas. mar Tl ac da, mi si Zi r i -
Tadi debul ebi s Tanaxmad, Cven sxvi s subi eqt ur gancdebs, sxvi s f si qi kas ki ar vakvi r de-
bi T, ar amed mxol od sxvi s sxeul s, i mcvl i l ebebs, r omel Tac masSi vxedavT. r ac Seexeba
Tvi Ton gancdebs, amaT Sesaxeb Cven mxol od davaskvni T. maSasadame, dakvi r veba, amTeor i i s
mi xedvi T, mxol od sxeul i s cvl i l ebaTa masal as gvawvdi s, xol o gancdebs, r omel ni c am
cvl i l ebaTa saf uZvl ad i gul i sxmeba, azr ovnebi s er Ter Ti f or mi s, daskvni s, saSual ebi T
vwvdebi T.
amr i gad, sxvi si gancdebi s dakvi r vebi s SesaZl ebl oba aq axsni l i ki ar a, i mTavi Tve
uar yof i l i a. aq daskvnazea l apar aki da ar a dakvi r vebaze.
b) gar da ami sa, Tu sxvi s dakvi r vebas Tvi Tdakvi r veba udevs saf uZvl ad, da Tu sxvaSi mxo-
l od i mi s danaxva an i mi s gul i sxmoba Semi Zl i a, r ac Tvi Tdakvi r vebi s ni adagze dami dast u-
r ebi a, maSi n, cxadi a, sxvi si dakvi r vebi s meTodi T me mxol od i mmasal as mi vi Reb, r ac ukve
wi naswar mqonda Tvi Tdakvi r vebi s gzi T mi Rebul i . sxvi si dakvi r vebi s meTodi , maSasadame,
axal s ar af er s i Zl eva, da, cxadi a, i gi sr ul i ad zedmet ad unda Cai Tval os.
xol o r ac Seexeba Tvi T ammasal i s Ri r ebul ebas, ueWvel i a. r omr amdenadac i gi aqac
Tvi Tdakvi r vebi s saf uZvel zea mi Rebul i . SeuZl ebel i a, uf r o maRl a i dges, vi dr e wmi nda
Tvi Tdakvi r vebi s masal a. uf r o swor i i qneboda, Tu vi t yodi T, r om, pi r i qi T, masal i s Ri r e-
bul eba sxvi si dakvi r vebi s SemTxvevaSi uf r o dabal i unda i yos, vi dr e Tvi Tdakvi r vebi s
SemTxvevaSi . i s i mi t om, r omsxvaSi me _ anal ogi i s Teor i i s mi xedvi T _ mxol od i mi s danaxva
Semi Zl i a. r ac Tvi Tdakvi r vebi T, ese i gi , nakl ovani meTodi T maqvs CemSi dadast ur ebul i . da
12
Tu amas i mgar emoebasac davumat ebT. r omTvi Tdakvi r vebi s SemTxvevaSi es masal a ase Tu i se
mai nc uSual od meZl eva, xol o sxvi si dakvi r vebi s SemTxvevaSi _ anal ogi i s daskvni s gzi T,
cxadi Sei qneba, r omi gi ki dev uf r o nakl eb sai medod unda Cai Tval os.
Tu i masac mi vi RebT mxedvel obaSi , r om, anal ogi i s Teor i i s mi xedvi T, sxvi si gancdebi s
wvdoma mar t o sakuTar gancdaTa dakvi r vebi s ni adagze r odi xer xdeba, ar amed gancdaTa da
maT obi eqt ur gamoxat ul ebaTa er Tdr oul ad dakvi r vebi s ni adagze, maSi n sr ul i ad naTel i
gaxdeba. Tu r aoden dabal i Ri r ebul ebi s masal a unda mogvces aseT saf uZvel ze damyar ebu-
l ma obi eqt ur ma dakvi r vebam.
maSasadame, Tu sxvi si dakvi r vebi s SesaZl ebl obas anal ogi i s Teor i i s mi xedvi T avxsni T,
sxvi si dakvi r vebi s meTodi ar a mar t o zedmet ad, ar amed Tvi Tdakvi r vebi s meTodze uf r o
nakl eb sai medo meTodad unda Cai Tval os.
v. St er ni f i qr obs, Ti Tqos, mi uxedavad i mi sa, r om sxvi si dakvi r veba mxol od
Tvi Tdakvi r vebi s saf uZvel ze xdeba, i gi mai nc met s i Zl eodes, vi dr e wmi nda Tvi Tdakvi r veba.
saqme i saa, r omSt er ni s azr i T, yovel i adami ani er Tgvar mi kr okosmoss war moadgens, masSi _
Canasaxi s msgavsad mai nc _ yvel af er i adami anur i i mTavi Tve mocemul i a; gansazRvr ul i azr i T,
`yovel adami anSi r aRac mai nc moi poveba cxovel i s, bavSvi s, xel ovni s, f si qopaTi s,
bor ot moqmedi s, r omant i kosi s... amr i gad Sei Zl eba i Tqvas, r omama Tu i mf si qol ogi ur i
t i pi s yovel i war momadgenel i sawi naaRmdego an di spar at ul i t i pi s Tvi sebebs ama Tu i m
saxi T Sei cavs~. xol o Tu es asea, maSi n Ti Tqos dasabuTebul ad unda Cai Tval os, r omadami ans
ar a mar t o i mi s danaxva SeuZl i a sxvaSi , r ac mas Tavi s f si qi kaSi Cveul ebr i vi Tvi Tdakvi r -
vebi s gzi T daudast ur ebi a, ar amed met i sac. magr amr ogor ? St er ni ase msjel obs: r odesac
sxvas vakvi r debi T da masSi sxeul i s i mcvi l ebebs vadast ur ebT, r omel ni c CemTvi s ucxo
gancdas gamoxat aven, i seT gancdas, r oml i s msgavsi c CemSi Tvi Tdakvi r vebi s gzi T ar asodes ar
dami dast ur ebi a, me mai nc Semi Zl i a amCemTvi s ucxo gancdi s gageba. saqme i saa, r omme ase
Semi Zl i a movi qce: mocemul i sxeul ebr i vi cvl i l eba r ai me gancdi s si mpt omad vi gul i sxmo
da Semdeg amnagul i sxmevi gancdi s msgavsi s (anal ogi s) Zi eba Cems sakuTar f si qi kaSi davi wyo
vi nai dan Canasaxi s saxi T CemSi , r ogor c mi kr okosmosSi , yovel gvar i gancdaa ase Tu i se moce-
mul i . ueWvel i a, `r oca vi ci , Tu r ogor unda vawar moo Zi eba amsaganZur Si , maSi n i seTs r asme
movnaxav, r omel vi s si swr af i T mof ens naTel s sxvi si sul i er i cxovr ebi s amucxo gancdas~.
magr amsakmar si a odnav Cavukvi r deT ammsjel obas, r ommi si mcTar oba i mwamsve naTel i Se-
i qnes. jer er Ti , adami ani mar Tl a mi kr okosmoss war moadgens i mazr i T, r a azr i Tac amas St er ni
gul i sxmobs, Tu ar a, amas damt ki ceba esaWi r oeba. magr amamasac r omTavi davaneboT, St er ni s
debul eba ar c sxva mxr i v ar i s damar wmunebel i . saqme i saa, r omi gi ueWvel l ogi kur Secdomas
Sei cavs. mar Tl ac da, St er ni cdi l obs daamt ki cos, r omTvi Tdakvi r vebi s ni adagze sxvi si
i seTi gancdebi s wvdomac Sei Zl eba r omel i c wi naswar sakuTar Tvi Tdakvi r vebaSi ar mqoni a
da ar c meqneboda mocemul i . magr amTu mxol od Tvi Tdakvi r vebi s monacemTa gzi T Sei Zl eba
sxvi s gancdebs vwvdeT, r ogor c amas anal ogi i s Teor i a moi Txovs, maSi n r ogor aa SesaZl ebe-
l i , sxvaSi i seTi gansxvavebul i gancda vi gul i sxmo, r oml i s msgavsi c jer jer obi T ar asodes ar
Semxvedr i a! sai dan vi ci amgancdi s r aoba, r omCemSi mi si anal ogi s Zi eba davi wyo! Tu mi si
wvdoma Tvi Tdakvi r vebi s aqt amde Semi Zl i a, maSi n cxadi a, r omsxvi si sul i er i gancdebi s
wvdoma Cemi anal ogi ur i gancdebi s codni s gar eSec yof i l a SesaZl ebel i ; Tu ar a da, maSi n
sr ul i ad gaugebar i a, Tu r i si anal ogi s Zi eba unda vawar moo Cemi cnobi er ebi s `saganZur Si ~!
g) mesame si Znel e, r omel i c saeWvod xdi s anal ogi i s Teor i as, f aqt i ur i xasi aTi saa. mi si
mi xedvi T, sxvi si gagebi s SesaZl ebl obas Tvi Tdakvi r veba unda uswr ebdes wi n, ese i gi ,
adami ani jer Tavi s Tavs unda ecnobodes da Semdeg sxvas. magr amf aqt i ur ad SeuZl ebel i a es
ase i yos. bavSvi s f si qol ogi i s er Ter Ts ueWvel monapovr ad i s debul ebac unda Cai Tval os,
r omsxvi si gagebi s (dedi s, axl obel i pi r ebi s) unar i gaci l ebi T uf r o adr e uCndeba bavSvs,
vi dr e Tvi Tdakvi r vebi s unar i .
Tu mxedvel obaSi mi vi RebT i mgar emoebas, r omanal ogi i s Teor i i s mi xedvi T sxvi si gage-
bi sTvi s ar a mar t o sakuTar i gancdebi s dakvi r vebaa saWi r o, ar amed par al el ur ad sakuTar i
sxeul i s cvl i l ebebi sac, r omel ni c amgancdebs axl avan Tan, maSi n ki dev uf r o udao Sei qne-
ba, r omSeuZl ebel i a adami ans manamakl des unar i Tavi s msgavsebTan soci al ur i kont aqt i s
damyar ebi sa, sanami gi amr Tul Tvi Tdakvi r vebi s unar s Sei Zendes. si namdvi l es sawi naaRmdego
debul eba uf r o Seef er eba: adami ani uf r o adr e sxvas aqcevs yur adRebas, vi dr e sakuTar
gancdebs; i gi uf r o adr e sxvas ecnoba, vi dr e Tavi s Tavs: Tvi Tdakvi r veba ki ar uswr ebs wi n
sxvi s dakvi r vebas, ar amed, pi r i qi T, sxvi si dakvi r veba Tvi Tdakvi r vebas.
amr i gad, anal ogi i s Teor i a sr ul i ad ver xsni s sxvi si dakvi r vebi s ueWvel f aqt s. ar Sei Z-
l eba i Tqvas, r omsxvi si gancdebi s wvdoma mxol od Tvi Tdakvi r vebi s ni adagzea SesaZl ebel i .
13
3. f si qi ur i s obi eqt ur i mocemul obi s SesaZl ebl oba
maS r ogor xdeba sxvi si gancdebi s dakvi r veba? zemod, r odesac f si qol ogi i s sagni s pr ob-
l emaze gvqonda saubar i , Cven aRvni SneT, r omf si qi kur i ar a mar t o subi eqt ur adaa mocemu-
l i , ar amed obi eqt ur aRac, ese i gi , i gi ar a mar t o Tvi Tdakvi r vebi s, ar amed obi eqt ur i dak-
vi r vebi s pr ocesSi c gveZl eva. exl a Cven xel axl a gvaqvs SesaZl ebl oba sabol ood davr wmun-
deT amdebul ebi s si swor eSi .
adami ani s f si qi ki s Zi r i Tad Si naar ss, r ogor c Cveul ebr i vi dakvi r vebi danac naTl ad
Cans, gancdaTa sami gansxvavebul i kl asi Seadgens: adami ani an obi eqt ur si namdvi l es gani c-
di s, ese i gi , Semecnebi s pr ocesebi aqvs, an Tavi s subi eqt ur mdgomar eobas gani cdi s, ese i gi ,
gr Znobebi aqvs, anda, dasasr ul , Tavi s aqt i vobas gani cdi s, ese i gi , nebel obi s pr ocesebi
aqvs. maSasadame, r odesac adami ani s gancdaTa dakvi r vebi s Sesaxeb vl apar akobT. Sei Zl eba
mxol od Semecnebi s, gr Znobi sa da nebel obi s pr ocesebi s dakvi r veba gvqondes mxedvel obaSi .
davi wyoT Semecnebi s pr ocesebi dan. vTqvaT, subi eqt i , r omel i c Cems wi naSe dgas, r ai me
Semecnebi Ts pr ocess gani cdi s: r ai me war modgenebi aqvs, r ai me azr ovnebi s aqt ebs awar moebs.
r ogor , r a gzi Taa CemTvi s SesaZl o amSemecnebi Ti pr ocesebi s Set yoba? Cems wi naSe mdgomi
subi eqt i s f i zi kur or gani zmSi mi si Semecnebi Ti pr ocesebi Tval saCi no cvl i l ebebs ar
i wveven. maSasadame, mi si sxeul i s dakvi r veba amSemTxvevaSi ver avi Tar daxmar ebas ver gami -
wevda. er T-er Ti gza, r oml i Tac Semecnebi s pr ocesebs gar egamovl ena SeuZl i aT, es met yve-
l ebaa: r odesac i s l apar akobs, r omvTqvaT, (a + b)(a - b)= a
2
- b
2
, me mxol od maSi n vwvdebi mi si
azr ovnebi s vi Tar ebas. gar eSe met yvel ebi sa, r a Tqma unda, sr ul i ad SeuZl ebel i i qneboda,
sxva ni Sni s mi xedvi T gamego, r ommi si goneba swor ed ammaTemat i kur oper aci as awar moebda.
amr i gad, subi eqt i s Semecnebi s, gansakuTr ebi T mi si azr ovnebi s gar egamovl ena, uwi nar es
yovl i sa, met yvel ebi s saSual ebi T xdeba.
Tanaxmad anal ogi i s Teor i i sa, uSual o dakvi r vebi s sagnad amSemTxvevaSi c wmi nda obi eq-
t ur i f enomeni _ bger a da mi si gar kveul i kompl eqsebi meZl eva, xol o r ac Seexeba mi s f si qi -
kur Si naar ss, met yvel i s azr ebsa da msjel obebs, ami s Sesaxeb amobi eqt ur i f enomeni s Cems
azr ebTan da msjel obebTan kavSi r i s ni adagze davaskvni . maSasadame, Tvi Ton met yvel eba ubr a-
l o gar e f enomeni a, r omel i c, Cveul ebr i v, met yvel i s Si na pr ocesebTan _ mi si azr ovnebi s
pr ocesebTan, SemTxvevi T ar i s dakavSi r ebul i da ar a ar sebi Tad. magr amnamdvi l ad es ase ar
ar i s. met yvel ebasa da azr ovnebas Sor i s i mdenad Tval saCi nod mWi dr o kavSi r i ar sebobs, r om
r ogor c ki i gul i sxmeba r ommet yvel eba, r ogor c mot or ul -akust i kur i f enomeni , er Ti a, da
azr ovneba meor e, i mwamsve i Zul ebul i i qnebi , daayeno saki Txi : met yvel eba uswr ebs wi n
azr ovnebas, Tu azr ovneba met yvel ebas?
amsaki Txze, r ogor c cnobi l i a, pi r dapi r i pasuxi s gacema SeuZl ebel i a. maSasadame, Tvi -
Ton saki Txi a mcdar i . da es ami t om, r omi gi yal bi wi namZRvar i dan gamomdi nar eobs. ami t omaa,
r omf si qol ogi aSi cnobi l i a debul eba, r oml i s mi xedvi Tac azr ovneba da met yvel eba gai gi -
vebul i a. gansakuTr ebi T bi hevi or i st ebi i caven amdebul ebas. i si ni cdi l oben daamt ki con,
r omi s, r asac Cveul ebr i v azr ovneba ewodeba, namdvi l ad wmi nda sxeul ebr i vi pr ocesi a. sa-
xel dobr , met yvel ebi s mot or ul i pr ocesi . gamodi s, r omar c pi r vel i Tval sazr i si a swor i ,
r oml i s mi xedvi Tac met yvel eba, r ogor c mot or ul i f enomeni , sxvaa, da azr ovneba ki dev
sxva, da ar c meor e Tval sazr i si , r oml i s mi xedvi Tac met yvel eba da azr ovneba er Ti dai gi vea.
magr amTu pi r vel i debul eba mcdar i a, maSi n meor eSi unda i yos r aRac swor i , xol o Tu
meor ea mcdar i , maSi n pi r vel Si unda i yos r aRac mar Tebul i , da es mar Tl ac asea. pi r vel i
Tval sazr i si er TSi ueWvel ad mar Tal i a, saxel dobr i maSi , r ommet yvel ebaSi azr ovnebac
unda vi gul i sxmoT, r ommet yvel eba azr ovnebi s gar eSe ar ar i s namdvi l i met yvel eba; magr am
meor ec swor i a, r amdenadac i gi met yvel ebi sa da azr ovnebi s er Tobas amt ki cebs.
magr amr ogor Sei Zl eba met yvel eba da azr ovneba er Ti c i yos da sxvadasxvac? ueWvel i a,
mxol od i mSemTxvevaSi , Tu namdvi l i met yvel eba azr ovnebi sa da met yvel ebi s, r ogor c mo-
t or ul i pr ocesi s, ganuyr el mTl i anobas, di al eqt i kur er Ti anobas war moadgens.
f aqt i ur ad es asecaa, da ami t omaa, r ommet yvel eba, r ogooc aseTi , ar c mar t o f i zi kur f eno-
menad Cai Tvl eba da ar c mar t o f si qi kur ad. ami t omaa, r omama Tu i meni s st r uqt ur aSi
yovel Tvi s masze mol apar ake xal xi s azr ovnebi s st r uqt ur aa Caqsovi l i .
amr i gad, ueWvel i xdeba. r omazr ovnebi s pr ocesebi , mi si st r uqt ur a, mi si mi mdi nar eoba
Tvi Ton met yvel ebi s pr ocesSi , mi s st r uqt ur aSi , mi s mi mdi nar eobaSi meZl eva. maSasadame,
met yvel ebi s dakvi r veba azr ovnebi s dakvi r vebacaa. es ki i mas ni Snavs, r omamSemTxvevaSi az-
r ovnebi s pr ocesebi ar a mar t o subi eqt ur ad, ar amed obi eqt ur adac meZl eva. mar qsi sr ul i -
ad gar kvevi T aRni Snavda: `azr i s uSual o si namvi l e enaa~-o.
vnaxoT exl a, i gi ve i Tqmi s gr Znobebi s anu emoci ur i gancdebi s Sesaxeb, Tu ar a. r ogor c
cnobi l i a, esa Tu i s emoci ur i gancda yovel Tvi s Tval saCi no gavl enas axdens ganmcdel i s
14
sxeul ze. anal ogi i s Teor i i s mi xedvi T, obi eqt ur ad mxol od es sxeul ebr i vi cvl i l ebebi
gveZl eva, xol o r ac Seexeba Tvi Ton gancdas, mi s Sesaxeb daskvni s gzi T Segvi Zl i a r ai me
vTqvaT. ar i s Tu ar a es Sexedul eba swor i ? ar i s Tu ar a emoci ur i gancdi s obi eqt ur i
dakvi r veba SesaZl ebel i ?
Zl i er sagul i sxmoa, r omemoci aTa f si qol ogi aSi daaxl oebi T azr Ta i mave mi mdi nar eobas
vxvdebi T, r ogor sac met yvel ebi s f si qol ogi aSi . i se r ogor c i q, aqac ar sebobs Sexedul eba,
r oml i s mi xedvi Tac emoci ur i gancda sxvaa da mi si Tanmxl ebi sxeul ebr i vi cvl i l ebebi ,mi si
e. w. gar egamoxat ul eba ki dev sxva. amave dr os, ar i s i seTi Sexedul ebac, r oml i s mi xedvi Tac
i s, r asac emoci ur gancdas vuwodebT, magal i Tad, Si Si , namdvi l ad i s sxeul ebr i vi
cvl i l ebebi a, r omel Tac, Cveul ebr i v, mi s gar egamoxat ul ebad Tvl i an. mi uxedavad i mi sa,
r omyvel a gr Znobs, r omes meor e Sexedul eba sul swor i ar unda i yos, mi si Ri r ebul ebi s
uar yof a dRemde mai nc ver avi s mouxer xebi a. r at om? ueWvel i a i mi t om, r om, Cveul ebr i v,
gar egamoxat ul eba ar sebi Tad unda i yos Tvi Tgancdi s st r uqt ur asTan dakavSi r ebul i , anda
ukeT: amukanasknel i s gar kveul obaSi ar sebi T monawi l eobas unda Rebul obdes. jemsi samar -
Tl i anad aRni Snavs, r omsr ul i ad SeuZl ebel i a r omel i me emoci a, magal i oTad, Si Si war mo-
i dgi no da amwar modgenaSi mi si sxeul ebr i vi gamoxat ul ebi s sr ul i ganyeneba moaxer xo. mag-
r ami s i mas ki ar ni Snavs, Ti Tqos Tvi T emoci ur i gancda, r ogor c aseTi , ar ar sebobdes, ar a-
med mxol od i mas, r omar c emoci ur i gancda ar sebobs mi si sxeul ebr i vi gamoxat ul ebi s
gar eSe, da ar c es ukanasknel i pi r vel i s gar eSe: emoci ur i gancda or i ves ganuyr el mTl i ano-
baSi a mocemul i . magr amTu es asea, maSi n udavoa, r omemoci ur i gancdaobi eqt ur aRacaa
mocemul i , r om, magal i Tad, Si Si s sxeul ebr i vi gamoxat ul ebi s dakvi r vebi s dr os Tvi Ton
Si Ss vakvi r debi T da ar a mxol od mi s e. w. gar egamoxat ul ebas.
dagvr Ca nebel obi Ti gancda. r ogor c cnobi l i a, es ukanasknel i adami ani s nebi smi er
moZr aobaTa, mi s mr aval f er ovan moqmedebaTa SemTxvevebSi i gul i sxmeba.
ar i s Tu ar a adami ani s moqmedeba mot or ul i pr ocesi , r oml i s dakvi r veba da aRwer a
wmi nda mot or i ki s Tval sazr i si T Sei Zl eba? ueWvel i a, ar a! moZr aobaTa kompl eqsi mxol od i m
SemTxvevaSi Sei Zl eba qcevi s ama Tu i maqt ad, moqmedebi s ama Tu i mf or mad, i qnes cnobi l i ,
Tu r omi gi i mmTl i an mdgomar eobas gamosaxavs, r omel Si c moqmedi subi eqt i s speci f i kur i
gancdaa mocemul i . qcevaSi moZr aobaTa Tanmi mdevr obas mTl i ani qcevi s saxes, gar kveul
f or mas e. w. Si nagani mxar e, anu subi eqt i s f si qi kur i gancda aZl evs. ammxr i v nebi smi er i
moqmedeba ar af r i T ar gansxvavdeba met yvel ebi sa da emoci ur i gancdebi sgan.
moqmedeba, mar qsi s si t yvi T, adami ani s f si qol ogi i s gr Znobad mocemul obaswar -
moadgens. maSasadame, cxadi a. r omnebi smi er moqmedebaTa SemTxvevaSi obi eqt ur i dakvi r vebi s
sagans ar a mar t o moZr aobaTa ubr al o qaot i ur i Sekr ebi l oba Seadgens, ar amed maTi gar kve-
ul i mTl i ani saxe, maSasadame, ar a mar t o wmi nda mot or ul i , ar amed mi si f si qi kur i mxar ec.
amr i gad, naTel i xdeba, r omr ogor c Semecnebi s, i se gr Znobi sa da nebi s SemTxvevaSi c,
obi eqt ur i dakvi r vebi s sagans ar a mar t o maTi gar egani moment i Seadgens, ar amed Si nagani c.
magr am, Tu es asea, maSi n sxvi si gancdebi s sawvdomad anal ogi i s daskvni s gza sr ul i ad ar ar i s
er Tader Ti gza, r ogor c Cveul ebr i v f i qr oben. ar a, sxvi si sul i er i cxovr ebi s masal i s
dagr oveba obi eqt ur i dakvi r vebi s saSual ebi Tac Sei Zl eba.
eqsper i ment i
1. eqsper i ment i s cneba
r a gi nd di di unda i yos mni Svnel oba sxvaTa obi eqt ur i dakvi r vebi sa, mas mai nc Zl i er
gansazRvr ul i Ri r ebul eba aqvs: i gi SemTxvevi Ts masal as i Zl eva. i gi ve unda i Tqvas Tvi Tdak-
vi r vebi s Sesaxebac. aqac da i qac, yvel gan SemTxvevi T wamoWr i l movl enaTa dakvi r vebasTan
gvaqvs saqme, da, cxadi a, es nakl i Tavi dan i qneboda aci l ebul i , f si qi kur f enomenTa xel ov-
nur ad Seqmni l pi r obebSi ganzr ax gamowveva da Tval yur i s devneba r omyof i l i yo SesaZl e-
bel i . amSemTxvevaSi mr aval upi r at esobas movi povebdi T, r omel i c Tvi Tdakvi r vebi sa da
sxvi si dakvi r vebi s auci l ebel nakl ovanebaTa Tavi dan aci l ebi s SesaZl ebl obas mogvcemda.
amupi r at esobaTa Sor i s davasaxel ebT mxol od gansakuTr ebi T Tval saCi noT:
a) ganzr ax gamowveva r omel i me f si qi kur i gancdi sa SesaZl ebl obas mogvcemda momzadebu-
l i davxvedr odi T mas da dakvi r veba gancdi s yvel a saf exur ze gvewar moebi na, r ac, r ogor c
ukve aRvni SneT, bunebr i vi Tvi Tdakvi r vebi T sar gebl obi s dr os sr ul i ad SeuZl ebel i a.
b) r odesac wi naswar vi ci T, Tu r a f si qi kur i pr ocesi r odi s Sei qmneba Cveni dakvi r vebi s
sagnad, maSi n SesaZl ebel i xdeba, wi naswar gavi Tval i swi noT i s moment ebi c, r omel Ta
dakvi r vebasac Cveni mi znebi sTvi s gansakuTr ebul i mni Svnel oba aqvs.
g) ganzr ax gamowveva f si qi kur i f enomeni sa mi si mr aval gzi si ganmeor ebi s SesaZl ebl obas
i Zl eva. amgar emoebas gansakuTr ebi T di di mni Svnel oba aqvs. i s, r ac er T SemTxvevaSi ama Tu
15
i mmi zezi s gamo, SeumCnevel i dar Ca, meor e SemTxvevaSi sagangebo yur adRebi s sagnad Sei Zl e-
ba gadai qces; i s, r ac er Tgvar pi r obebSi gansazRvr ul i saxi T war mogvi dga, meor egvar pi r o-
bebSi Sei Zl eba sxva saxi T ganvi cadoT.
cxadi a, kvl evi s es gza ar a mar t o er Tsadai mave f enomeni s mr aval i subi eqt i s cnobi er e-
baSi mi mdi nar eobi s Seswavl i s saSual ebas i Zl eva, ar amed er Tsadai mave f enomeni s mr aval i
mkvl evar i s mi er er Tsadai mave an msgavs pi r obebSi ganmeor ebi Ti dakvi r vebi sasac. es gar emo-
eba ki gamokvl evaTa ur Ti er Tkont r ol s aadvi l ebs da amave dr os maTi TanamSr oml obi s, ur -
Ti er TTan dakavSi r ebi sa da ur Ti er Ti s gagr Zel ebi s SesaZl ebl obasac qmni s.
magr amdakvi r veba ama Tu i mmovl eni sa, r omel i c Cveni kont r ol i s qveS
myof sa da Cveni mi znebi s mi xedvi T cval ebads pi r obebSi ganzr axaa Cven mi er
gamowveul i , eqsper i ment ul i dakvi r vebi s an cdi s saxel i Taa cnobi l i .
cnobi l i a, Tu r aoden di di r ol i Seasr ul a eqsper i ment ma bunebi smet yvel ebi s sxvadas-
xva dar gebSi . cxadi a, ver c f si qol ogi a auxvevda mas gver ds. di di xani a, r ac f si qol ogi aSi
mi si gamoyenebi s Sesaxeb dava war moebda, magr amf aqt i ur ad es dava mxol od XIX saukuni s
ukanasknel meoTxedSi damTavr da, gansakuTr ebi T mas Semdeg, r ac vundt ma mas l ai pci gi s uni -
ver si t et Tan damouki debel i i nst i t ut i Seuqmna.
2. eqsper i ment i s pi r obebi
magr amr amdenad sr ul i a f si qol ogi aSi eqsper i ment ul i dakvi r vebi s war moebi s SesaZ-
l ebl oba? an r ogor i a f si qol ogi ur i eqsper i ment i s buneba? vi nai dan pr obl ema eqsper i men-
t i s SesaZl ebl obi sa sazogadod f si qol ogi aSi Cveni mecni er ebi s f aqt i ur ma ganvi Tar ebam
ukve gadasWr a pr aqt i kul ad, pr i nci pul saki Txs aq ar Sevexebi T da mxol od f si qol ogi ur i
eqsper i ment i s bunebi s gaTval i swi nebas Sevecdebi T. mi s gadawyvet azea damoki debul i , Tu
r aoden Sor smwvdomi i medebi Segvi Zl i a davukavSi r oT eqsper i ment i s SemoRebas Cvens mecni -
er ebaSi .
vundt i oTxs Zi r i Tad moTxovni l ebas gul i sxmobs, r omel sac f si qol ogi ur i kvl eva un-
da akmayof i l ebdes, Tu mas sur s eqsper i ment ad i qnes cnobi l i :
1. dakvi r vebi s mwar moebel s, r omel sac f si qol ogi aSi , Cveul ebr i v, cdi spi r s uwode-
ben, SesaZl ebl oba unda hqondes, gamosakvl evi f enomeni s dawyebi s moment i Tvi Ton gansazRv-
r os.
2. mas SesaZl ebl oba unda hqondes amf enomeni s maqsi mal ur i yur adRebi T gancdi sa.
3. SesaZl ebel i unda i yos dakvi r vebi s mr aval gzi si gameor eba Tanaswor pi r obebSi .
4. unda SesaZl ebel i i yos gamosakvl evi f enomeni s i s pi r obebi , r omel Si c i gi Cndeba,
Tanmxl eb gar emoebaTa var i aci i s saSual ebi T, dadast ur ebul da Semdeg Secvl i l i qnen.
es pi r obaTa var i aci a an nawi l obr i vi aRkveTi s da an maTi qvant i t at ur ad da qval i t a-
t ur ad cval ebi s gzi T unda xdebodes.
samwuxar od, sr ul i ad SeuZl ebel i a f si qol ogi ur i dakvi r veba yvel a ammoTxovni l ebas
savsebi T akmayof i l ebdes. amas yvel aze umet esad or i gar emoeba uSl i s xel s: jer er Ti ,
sul i er i cxovr ebi s i mTavi sebur ebi s gamo, r oml i s mi xedvi Tac er Txel momxdar i gancda
uTuod Tavi sebur kval s st ovebs cnobi er ebaSi , er Tsadai mave ucvl el i saxi T ar a Tu Cveni
r Tul i f si qi kur i gancdebi s ganmeor eba ar xer xdeba, ar amed i seTi mar t i vi sac, r ogor i c
magal i Tad, Cveni Segr Znebebi a. ki dev uf r o Znel i a gancdaTa di di umet esobi s Tanmxl eb
gar emoebaTa qvant i t ur ad da qval i t at ur ad Cveni nebayof l obi s mi xedvi T cval eba. aseT
gancdaTa r i cxvs i seTi mni Svnel ovani f si qi kur i f enomenebi ekuTvni an, r ogor c, magal i Tad,
azr ovnebi sa da nebel obi s pr ocesebi , ese i gi , i s pr ocesebi , r omel Tac gansakuTr ebi T di di
mni Svnel oba da i nt er esi axasi aTebs. dasasr ul , zogi er Ti s, gansakuTr ebi T umaRl esi ganc-
di s, xel ovnur i gamowveva xomsr ul i ad SeuZl ebel i xdeba: r ogor gsur T, l abor at or i i s
saSual ebebi T da mi s pi r obebSi i seTi r Tul i gancdebi gamovi wvi oT, r ogor i c, magal i Tad,
umaRl esi zneobr i vi gancdebi a!
maSasadame, i r kveva, r omf si qol ogi ur i eqsper i ment i vundt i s yvel a moTxovni l ebas
sr ul i s zedmi wevni l obi T ver akmayof i l ebs. yvel aze uf r o met i angar i Si s gaweva maTTvi s
Segr ZnebaTa eqsper i ment ul i kvl evi s dr os xer xdeba. magr am, r ogor c samar Tl i anad Seni S-
navs f si qol ogi meser i , ar c aqa gvaqvs saqme ammoTxovni l ebaTa sr ul i dakmayof i l ebi s
SesaZl ebl obasTan, xol o r ac uf r o r Tul i sa da cent r al ur i bunebi s gancdaTa kvl evaze
gadavdi var T, es SesaZl ebl oba mi T uf r o da uf r o mci r deba.
vundt i ami t omr Tul f si qi kur gancdaTa eqsper i ment ul ad kvl evi s nayof i er ebas sr u-
l i ad uar yof s da maT Seswavl as genet ur i sa da Sedar ebi Ti meTodi s saSual ebi T awar moebs,
16
r omel i c mi s f si qol ogi aSi `xal xTa f si qol ogi ur i meTodi s~saxel i Taa cnobi l i . mag-
r amf si qol ogi i s ganvi Tar ebi s f aqt i ur ma mi mdi nar eobampr aqt i kul ad daamt ki ca, r om
r Tul gancdaTa eqsper i ment ul i gzi T kvl evac sagr Znob Sedegebs i Zl eva.
3. f si qol ogi ur i eqsper i ment i s saxeebi
vundt i s kl asi f i kaci i s Tanaxmad, f si qol ogi ur i eqsper i ment i s sami Zi r i Tadi saxe unda
i qnes ur Ti er Ti sgan gansxvavebul i :
a) STabeWdi l ebi s an, r ogor c sxvebi uwodeben, gaRi zi anebi s meTodTa jguf i
(Eindrucksmethoden; Reizmethoden).
i msi t uaci ad, r omel Si c cdi spi r i dgeba, amSemTxvevaSi esa Tu i s gaRi zi aneba i Tvl eba.
r omel same subi eqt s r omel i me ar Ceul i gaRi zi anebi s zemoqme-debi s qveS vayenebT da Semdeg
dawvr i l ebi T aRvni SnavT, Tu r ogor i qceva i gi amgaRi zi anebi s zegavl eni s gamo. magal i Ti s-
Tvi s Semdegi mar t i vi cda Sei Zl eba i qnes aRebul i . vTqvaT, r omel same subi eqt s xel ze r ai me
si mZi mes vaZl evT da Semdeg amsi mZi mes Zl i er mci r e odenobi T xan vadi debT da xan vamci r ebT;
Ti Toeul s cal ke SemTxvevaSi cdi spi r ma unda gvacnobos, i mat a si mZi memTu i kl o. mi s
Cvenebebs cal ke oqmSi aRvni SnavT, r aTa SemdegSi maTi damuSavebi s SesaZl ebl oba mogvces.
maSasadame, aq cdi spi r i s gansazRvr ul mi naRwevar Tan(Leistung) gvaqvs saqme, da eqsper i men-
t ul i gzi T uwi nar es yovl i sa mas vswavl obT. magr amSei Zl eba, mi naRwevar Ta nacvl ad, cdi s-
pi r i s qcevi s sxva mxar eebi skenac i yos cda mi mar Tul i .
STabeWdi l ebi s meTodi sTvi s xSi r ad Zl i er r Tul i apar at ebi a saWi r o, vi nai dan aq gaRi -
zi anebi s ar a mar t o r omel obi Ti , ar amed gansakuTr ebi T r aodenobi Ti cvl ac gvi xdeba.
STabeWdi l ebi s meTodi gansakuTr ebi T i mf si qi kur i pr ocesebi s Sesaswavl ad i xmar eba,
r omel ni c gar e gamRi zi anebel Tan mWi dr od da er Tmni Svnel ovnad ar i an dakavSi r ebul ni .
aseTi a, uwi nar es yovl i sa, Segr Zneba, magr amagr eTve mar t i vi gr Znobebi c, r omel Ta i nt ensi -
obi sa da r omel obi s cval eba, Cveul ebr i v, gamRi zi anebl i s cval ebazea damoki debul i .
b) gamosaxul ebi s meTodi (Ausdrucksmethode).
adami ani s sul i er i cxovr ebi s mi mdi nar eoba i se mWi dr odaa mi si f i zi kur i or gani zmi s
sxvadasxva pr ocesTan dakavSi r ebul i , r omes ukanasknel ni , vundt i s r wmeni T, Zl i er xSi r ad
si mpt omat ur i mni Svnel obi s mat ar ebl ad xdebi an. r a bunebi saa es kavSi r i ar sebi Tad, amaze
Cven Tavi s dr oze gveqneba sagangebo saubar i ; magr amr a bunebi sac unda i yos i gi , amSemTxve-
vaSi amas ar sebi Ti mni Svnel oba ar aqvs. i gi ueWvel i empi r i ul i f aqt i a, r omel i c SesaZl ebe-
l i a meTodi ur i s mi zni T i qnes gamoyenebul i .
f i zi ol ogi aSi da f si qol ogi aSi ukve di di xani a dadast ur ebul i a, r omgansakuTr ebi T
zogi er Ts sxeul ebr i v pr ocess ueWvel i si mpt omat ur i kavSi r i aqvs Cvens gancdebTan. aseTe-
bad, uwi nar es yovl i sa, r ogor c gakvr i T ukve zemoTac i yo aRni Snul i , Cveni maji scemi s, Cveni
sunTqvi s, Cveni sxeul i s sxvadasxva nawi l i s si sxl i s mocul obi s cval eba i Tvl eba, i se r o-
gor c Cveni mi mi kur i da pant omi mi kur i moZr aobebi sac. yvel a amcvl i l ebas, maTi si mpt oma-
t ur i mni Svnel obi s gamo, sul i er i pr ocesebi sTvi s, Sei Zl eba gamomxat vel i angamosaxu-
l ebi Ti moZr aoba (Ausdrucksbewegung; ntpasnrentnte nnxennx) vuwodoT.
ammoZr aobaTa Sesaswavl ad f i zi ol ogi aSi sxvadasxva saSual eba i qna SemuSavebul i ,
r omel sac f si qol ogi aSi c i yeneben. vi nai dan ammoZr aobaTa sul mci r e r aodenobi Ts cvl i -
l ebebsac ki si mpt omat ur i mni Svnel oba aqvs, gasagebi a, r ommaTs zedmi wevni Ts Sesaswavl ad
yvel a aseTi cvl i l ebi s aRni Svna xdeba auci l ebel i , magr amxSi r ad uxi l av cvl i l ebaTa gaT-
val i swi neba mxol od Zl i er mgr Znobi er i s, sagangebo konst r uqci i s apar at ebi s saSual ebi T
xer xdeba. yvel a aseTi apar at i s r ol i saer Tod i maSi mdgomar eobs, r omTavi sTavad f ar ul i
da uxi l avi cvl i l ebebi Tval saCi no gaxados. es umTavr esad i mi T xer xdeba, r omamapar at e-
bi s agebul eba Tvi T usust es moZr aobaTa Tval saCi nod Cawer i s SesaZl ebl obas i Zl eva.
gamosaxul ebi s meTodi ar a mar t o gamosaxul ebi T moZr aobaTa mi mar T Sei Zl eba gamoyene-
bul i qnes, ar amed zogi er Ts sxva SemTxvevaSi c. sul i er i pr ocesebi s er Tgvar s si mpt omat ur
gamoxat ul ebad adami ani s f i zi kur i da gonebr i vi muSaobi s nayof i er ebac Sei Zl eba Cai Tva-
l os. i gi f si qi kur i f aqt or ebi s zegavl eni T i cvl eba, da i mi s mi xedvi T, Tu r ogor mi mdi na-
r eobs es cvl i l eba, saTanado daskvnaTa gamoyvana Tvi T f si qi kur i mdgomar eobi s Sesaxebac
xer xdeba. Cveni kunTebi s muSaobi s ener gi a, magal i Tad, emoci ur gancdaTa zegavl eni s qveS
i myof eba. saTanado apar at ur i s daxmar ebi T SesaZl ebel i xdeba amener gi i s cval ebas
Tval saCi no gr af i kul i gamoxat ul eba mi eces.
meor es mxr i v, gonebr i vi muSaobi s nayof i er ebi s gasaTval i wi nebl ad, Cveul ebr i v, cdi s-
pi r s r ai me mar t i v samuSaos aZl even xol me. magal i Tad, er Tmni Svnel ovan r i cxvTa mi maTebas
an gamokl ebas (kr epel i ni ), an mar t i v kar naxs (si kor ski ), an uazr o t eqst Si r omel i me gan-
sazRvr ul i s er Ti s an or i asos waSl as (bur doni ), da i mi s mi xedvi T, Tu r ogor i cvl eba Sec-
17
domaTa r aodenoba sxvadasxva f si qi kur i f aqt or i s zegavl eni T, saTanado f si qol ogi ur i
mni Svnel obi s daskvnaTa gamoyvanas cdi l oben. amgvar i cdebi gansakuTr ebi T xSi r ad daRl i -
l obi s pr ocesi s Sesaswavl ad ewyoba. yvel aze met i Rvawl i amsf er oSi f si qi at r s kr epe-
l i nsada mi s skol as mi uZRvi s.
g) r eaqci i s meTodi f si qol ogi ur i eqsper i ment i s mesame jguf s war moadgens. vundt i mas
STabeWdi l ebi sa da gamosaxul ebi s meTodTa Seer Tebad sTvl i s. da mar Tl ac, r eaqci i s
meTodi s mar t i vi sqema or f azi ss Sei cavs, r omel Taganac pi r vel i STabeWdi l ebi s meTods
mogvagonebs. da meor e _ gamosaxul ebi sas.
r eaqci i s meTodi nebel obi s mar t i vi aqt ebi s Sesaswavl ad i xmar eba an, sazogadod. sar e-
aqci o moZr aobaTa bunebi s cxadsayof ad. mi si umar t i vesi saxe aseTi a. cdi spi r s i nst r uqci a
eZl eva mi Rebul STabeWdi l ebas r omel i me gansazRvr ul i r eaqci i T upasuxos, vTqvaT, mar jve-
na xel i s awevi T. r odesac ami s Semdeg cdi spi r i saTanado gamRi zi anebel s aRi qvams, i gi , Ta-
naxmad i nst r uqci i sa, mar jvena xel s zevi T swevs. amgvar ad, pi r vel i moment i cdi sa mar Tl ac
savsebi T STabeWdi l ebi s meTods mogvagonebs, magr ammeor e moment i mxol od gar egnul ad
hgavs gamosaxul ebi s meTods, vi nai dan sapasuxod xel i s aweva amSemTxvevaSi cdi spi r i s r ome-
l i me Si nagani gancdi s unebur gamosaxul ebas r odi war moadgens, ar amed wi naswar i SeTanxme-
bi s mi xedvi T ar Ceul moZr aobas, r omel i c, r a Tqma unda, Sei Zl eboda sxvagvr i c yof i l i yo.
mi Rebul STabeWdi l ebasa da sar eaqci o moZr aobi s dawyebi s moment s Sor i s gansazRvr u-
l i dr o gadi s, saTanado apar at ur i s daxmar ebi T or i ve ammoment i s swor i r egi st r aci a xde-
ba, da, amgvar ad, maT Sua mdebar e f si qi kur i pr ocesi s xangr Zl i oba i zomeba (e. w. `r eaqci i s
dr o~).
d) kombi nur i meTodi
bunebi smet yvel ur i meTodi wmi nda saxi T f si qol ogi aSi i Svi aTad i xmar eba. uf r o xSi r i a
SemTxvevebi , r odesac masTan er Tad Tvi Tdakvi r vebi s gzasac mi mar Taven xol me. bi hevi or i z-
mi , r ogor c vi ci T, ar sebi Tad mar t o pi r vel i T kmayof i l deba: magr ammi si Secdomac swor ed
amaSi mdgomar eobs. cocxal i or gani zmi s yof aqceva, mi si muSaoba, udaod uf r o gasagebi , uf -
r o advi l ad aRsawer i i qneboda, Tu r omcnobi er ebi s mowmobasac mi vmar Tavdi T. xol o, me-
or es mxr i v, wmi nda Tvi Tdakvi r vebas i mdeni dabr kol eba eRobeba wi n, r ommi s Cvenebebs uTu-
od er Tgvar i Semowmeba esaWi r oeba. aseTi Semowmebi s SesaZl ebl obas gansakuTr ebi T cdi spi -
r i s sul i er i vi Tar ebi s obi eqt ur monacemTa anal i zi i Zl eva. amr i gad., cxadi a, or i ve meTo-
di s kombi naci a xdeba saWi r o.
ami t omCveni mecni er ebi s ganvi Tar ebi s dRevandel saf exur ze mai nc kvl eva-Zi eba uf r o
xSi r ad swor ed amkombi nur i meTodi s gzi T war moebs.
kof ka samar Tl i anad aRni Snavs, r omamkombi nur i meTodi s xmar ebi s dr os mTavar i yur ad-
Reba xan deskr i pt ul i cnebebi s mopovebas epyr oba da xan f unqci onal ur i sas. vTqvaT, mi z-
nad Semdegi deskr i pt ul i cnobi s mopoveba maqvs dasaxul i . r a gancdebi Cndeba cnobi er eba-
Si , r odesac cdi spi r i sxvadasxva si maRl i s t onebs i smens? amSemTxvevaSi eqsper i ment at or i
STabeWdi l ebi s meTods mi mar Tavs da cdi spi r s sxvadasxva t onebs moasmeni ebs, r omel ni c man
sxvadasxva mxr i v unda Seaf asos. vTqvaT, si maRl i s mxr i v. cdi spi r ma aq Tavi si , Sef asebi s Sede-
gebi unda mogvces. da r amdenadac eqsper i ment at or i maT Tavi si mi zni sTvi s i yenebs, i gi wmi n-
dabunebi smet yvel ur i meTodi s gzi T muSaobs, magr amamave dr os cdi spi r s i si c eval eba, r om
man Tval yur i i mgancdebsac adevnos, r omel Tac t onebi s mosmeni sa da Sef asebi s dr os i gr Z-
nobs. ammxr i v mas wmi nda Tvi Tdakvi r vebas war moeba eval eba. SesaZl ebel i a, or ma cdi spi r ma
or s si maRl i T gansxvavebul t ons er Ti dai gi ve Sef aseba mi sces. bi hevi or i st ul i f si qol o-
gi a an mar t o bunebi smet yvel ur i meTodi amr eaqci i T dakmayof i l deboda da cdi spi r Ta f si -
qi kur i gancdebi s er Tgvar obas daaskvni da. magr amSesaZl oa, r omer Tma i mi t omupasuxa saWi -
r o r eaqci i T uf r o maRal t ons, r omi gi mas, vTqvaT, uf r o naTel t onad moeCvena, xol o me-
or emi mi t om, r omi gi uf r o maRal i t oni s saxi T gani cada. amSemTxveveSi sr ul i ad cxadi a,
r ommar t o bunebi smet yvel ur i meTodi ueWvel SecTomaSi Segvi yvanda. i mi sTvi s, r omsaqmi s
namdvi l i vi Tar eba gagveTval i swi nebi na, saWi r o i qneboda, cdi spi r Ta Tvi Tdakvi r vebi sTvi -
sac mi gvemar Ta. sr ul i ad cxadi a, r omamSemTxvevaSi or i ve cdi spi r i swor cnobebs mogvawo-
debda i mi s Sesaxeb, Tu r a f si qi kur i gancdebi edo saf uZvl ad i mgar emoebas, r ommaT swor ed
ase upasuxes meor e t ons da ar a i se.
amgvar ad, Tvi Tdakvi r vebi sa da sxvaTa dakvi r vebi s kombi nur i meTodi aseT SemTxvevebSi
cdi spi r i s cnobi er ebi s vi Tar ebi s Sesaxeb sai medo deskr i at ul cnobebs i Zl eva. magr am, Se-
saZl oa, Cveni mTavar i i nt er esi f unqci onal ur i cnebebi sken i yos mi mar Tul i . vTqvaT, Cven
gvai nt er esebs, Tu r a udevs saf uZvl ad mexsi er ebi s egoden nayof i er muSaobas. amSemTxveva-
18
Si c kombi nur meTods mi vmar TavT. cdi spi r s gansazRvr ul masal as vawvdi T dasamaxsovr eb-
l ad da Semdeg yur adRebi T aRvni SnavT, Tu r amdeni ganmeor ebi s Semdeg SesZl o man ammasal i s
damaxsovr eba, r ogor i si mt ki ci T, r a si swr af i T axdens i gi mi s r epr oduqci as da sxva. er Ti
si t yvi T, mTel i Cveni yur adRebi s cent r Si cdi spi r i s mexsi er ebi s mi naRwevar i a moTavsebu-
l i . magr amammi naRwevar s r omswor ed es da ar a i s saxe aqvs, r omi gi swor ed aseTi a am
SemTxvevaSi da i seTi i mSemTxvevaSi _ yvel af er i es r omnaTl ad gavi goT, ami sTvi s ueWvel ad
cdi spi r i s Tvi Tdakvi r veba dagvexmar eba.
maSasadame, amSemTxvevaSi mTavar i Cveni i nt er esi mexsi er ebi s obi eqt ur i mi saRwevar i s-
kenaa mi pyr obi l i , da Tvi Tdakvi r vebi s gzas mxol od i mdenad mi vmar TavT, r amdenadac mas am
mi naRwevar i s cxadyof i sTvi s SeuZl i a xel i sSewyoba.
cnobi er ebi s movl enaTa kl asi f i kaci a
1. kl asi f i kaci i s si Znel e
Cveni cnobi er ebamTl i ani a. mi uxedavad ami sa, masSi mai nc mkaf i od gansxvavebul f si qi -
kur r omel obaTa cal ke Zi r i Tadi jguf ebi s dadast ur eba xer xdeba. saki Txi f si qi kur
f enomenTa kl asi f i kaci i sa f si qol ogi i s er T-er Ti f undament al ur i pr obl emaTagani a. i gi
adami ani s sul i er i cxovr ebi s mkl evar T i mTavi Tve ai nt er esebda. ami s mi uxedavad, dResac ar
Sei Zl eba i Tqvas, r omf si qol ogi amamsaki Txi s gadaWr i s sabol oo saxes mi aRwi a, da mi s gan-
kar gul ebaSi er Ti yvel asTvi s Sesawynar ebel i kl asi f i kaci a moi poveba. pi r i qi T, Tu yvel a
mni Svnel ovan f si qol ogs ar a, yovel SemTxvevaSi yvel a gansxvavebul f si qol ogi ur skol as
mai nc xSi r ad Tavi si sakuTar i kl asi f i kaci a aqvs SemuSavebul i . es gar emoeba i mi T ai xsneba,
r omer Ti f si qol ogi s si t yvi T, `Cveni konkr et ul i sul i er i gancdani Zl i er r Tul i bune-
bi sani ar i an, ase r omZnel i xdeba, yvel a i s komponent ebi ur Ti er Ti sgan i qnen gamoyof i l ni ,
r oml ebSi c maTi speci f i kur i Tavi sebur eba mar xi a. magr ammeTodol ogi ur si Znel esac aqvs
adgi l i . Cveni gonebi s damaxasi aTebel i moni st ur i t endenci a advi l ad badebs azr s, Ti Tqos
Cveni cnobi er ebi s Si naar si s si mdi dr e er Ti si st emat ur i ganawevr ebi s SesaZl ebl obas i Zl e-
odes. f aqt i ur i mdgomar eoba ki i seTi a. r omsxvadasxva zogadi gansxvavebul obani cnobi er e-
bi s Si naar sTa Sor i s _ gansxvavebul obani , r omel ni c xel ovnur ad r odi ar i an sul i er si nam-
dvi l eSi Set ani l ni , ar amed Tvi T bunebi s mi er ar i an masSi Seqmni l ni _ ur Ti er Ts
enaskvebi an~(gai zer ).
2. Zvel i kl asi f i kaci a
meor es mxr i v, sul i er f enomenTa zogadi gansxvavebul oba i se naTel i a, r omSeuZl ebe-
l i a i gi SeumCnevel i dar Ceni l i yo. amgansxvavebul obi s umTavr esi jguf ebi Tvi T Cveul eb-
r i vs met yvel ebaSi c cxadadaa dadast ur ebul i . `me mgoni a~, `me vgr Znob~, `me mwadi a~_ yve-
l af er i es mkaf i od gansxvavebul gancdaTa ar sebobas gul i sxmobs. mar Tal i a, gul ubr yvi l o
gonebi s SemTxvevi Ti anal i zi mecni er ul moTxovni l ebas ar akmayof i l ebs. magr amami s mi uxe-
davad _ ukl ebl i v meTvr amet e saukuni s meor e naxver amde _ mecni er ebaSi swor ed es gul ub-
r yvi l o azr ovnebi s anal i zi i yo gamef ebul i .
r odesac dResac gr ZnobaTa or ganoebi s Sesaxeb vl apar akobT, gr Znobi s qveS Cveni mxed-
vel obi s, smeni s, gemovnebi s, ynosvi sa da Sexebi s unar s vgul i sxmobT; magr amamave dr os si -
amovnebasa da usi amovnebasac amave saxel i T aRvni SnavT. namdvi l ad ki sr ul i ad cxadi a. r om
si amovnebi sa da usi amovnebi s, f er i sa da t oni s gancdebs Sor i s ueWvel i qval i t at ur i gansx-
vaveba ar sebobs. gul ubr yvi l o Tvi Tdakvi r veba amgansxvavebas ver xedavs, da mi sTvi s sul i -
er i cxovr ebi s mTel i si mdi dr e gr Znobi s (an war modgeni s) da ndomi s f enomenebi T amoi wu-
r eba. swor ed aseve msjel obda Zvel i mecni er ebac. r odesac i gi _ vi dr eXVIII saukuni s meor e
naxevr amde _ sul i er f enomenTa mr aval saxi anobas mxol od or s Zi r i Tad jguf ad hyof da:
Semecnebad danebel obad.
meTvr amet e saukuneSi , umTavr esad ger manel i f si qol ogi st et ensi s Semdeg. pi r vel ad
gamoaSkar avda, r omf er i s, t oni s da sxva amgvar f enomenTa f si qol ogi ur i buneba si amovneba _
usi amovnebi s gancdaTagan Tval saCi nod gansxvavdeba. ami t omauci l ebel i Sei qna e. w. gr Zno-
bi s f enomenTa or s gansxvavebul kl asad gayof a. r omel Taganac er Ts Semecnebi Ti buneba aqvs
da meor es _ wmi nda emoci ur i . pi r vel sSegr Zneba (omymenne, Empfindung) ewodeba. xol o me-
or es gr Znobi s saxel wodeba Ser Ca. ami s mi xedvi T _ gansakuTr ebi T f i l osof osi s kant i s
Zl i er i gavl eni s gamo _ f i l osof i asa da f si qol ogi aSi sul i er f enomenTa samjguf ad
danawi l eba Cveul ebr i v saqmed gadai qca.
unda i Tqvas, r omsul i er i cxovr ebi s Si naar sSi amsami qval i t at ur ad gansxvavebul i
f si qi kur i mi mdi nar eobi s ar seboba, mar Tl ac, yvel aze uf r o uSual od gveZl eva. sr ul i ad
udaoa, r omSemecnebi s, gr Znobi sa da nebel obi s gancdebi savsebi T amoswur aven yvel a i m
19
Zi r i Tad gansxvavebul obas, r omel i c Cveni cnobi er ebi s Si naar sSi xel saxebad gveZl eva.
amdenad es kl asi f i kaci a mi saRebi a.
3. el ement ar ul i pr ocesebi s kl asi f i kaci i s cdebi
magr amSeuZl ebel i a f si qol ogi ur i anal i zi i mt l anqad gansxvavebul f or mebze SeCer -
des. r omel i c f si qi kur i cxovr ebi s mi mdi nar eobaSi xel saxebas dast ur deba. saWi r oa am
r Tul i f or mebi s Semdegi anal i zi , vi dr e maTi pi r vel adi el ement ebi ar i qneba mi gni bul i .
SesaZl ebel i a aRmoCndes, r omi s pi r vel adi el ement ebi , r omel ni c Semecnebi s, gr Znobi sa da
nebel obi s cal ke f enomenbs ageben, ur Ti er Ti sgan sr ul i ad ar gansxvavdebodnen, anda, pi r i -
qi T, maTi r i cxvi maT mi er agebul i f or mebi sas gaci l ebi T sWar bobdes.
XIX saukuni s f si qol ogi aSi amsaki Txi s gadaWr i s Ti Tqmi s yvel a SesaZl ebl obas vxvde-
bi T. zogi (magal i Tad, mi unst er ber gi an ci heni ) saki Txs moni st ur ad sWr i s da mTel i sul i -
er i cxovr ebi s Si naar si s gamoyvanas er Tader Ti el ement ar ul i pr ocesi dan l amobs. aseT
pr ocesad, Cveul ebr i v, Segr Znebas sTvl i an. zogi , r ogor c, magal i Tad, v. vundt i , mxol od
Segr Znebi sa dagr Znobi s el ement ar ul i poocesebi s Sesaxeb l apar akobs, da, dasasr ul ,
zogi ki dev amor Zi r i Tad el ement s mesamesac umat ebs, saxel dobr , nebel obi s el ement a-
r ul aqt ebs.
r amdenad Seef er eba Ti Toeul i es Sexedul eba saqmi s namdvi l vi Tar ebas, amsaki Txi s ga-
daWr a Semdegi sTvi s unda gadai Ros. aq ki Sei Zl eba wi naswar i Tqvas, r omdRes gavr cel ebul i
Sexedul ebi s Tanaxmad, Segr Znebi s, gr Znobi sa da nebel obi s Zi r i Tadi el ement ar ul i pr oce-
sebi sr ul i ad damouki debel pr ocesebad unda i qnen aRi ar ebul ni , da, ami s mi xedvi T, Zvel i
ganawi l eba r Tul i sul i er i f enomenebi sa samjguf ad el ement ar ul i pr ocesebi s mi mar Tac
Zal aSi unda dar Ces.
4. St umf i s kl asi f i kaci a
adami ani s f si qi kur i cxovr ebi s Si naar si gr Znobi s, Segr Znebi sa da nebel obi s gansxvave-
bul i saxeebi T mxol od er Ti Tval sazr i si T gvevl i neba. magr ames ar ar i s er Tader Ti Tval -
sazr i si . pi r i qi T, Cveni cnobi er ebi s anal i zi , r omel sac Tanamedr ove eqsper i ment ul i f si -
qol ogi ur i gamokvl evebi i Zl evi an, sxva aspeqt Ta ar a Tu SesaZl ebl obas, ar amed zogjer ga-
ci l ebi T met nayof i er ebasac amt ki cebs. f si qi kur i si namdvi l i s gansakuTr ebi T Tval saCi no
da sagul i sxmo Tavi sebur ebani swor ed amTval sazr i si s gar eSe r Cebi an, da vi sac maTi gaT-
val i swi neba swadi a, i mi sTvi s Cveni cnobi er ebi s Si naar si s ganxi l va uTuod sxva aspeqt i Tac
auci l ebel i i qneba.
f si qi kur gancdaTa aseTi gansakuTr ebul i Tval sazr i si T kl asi f i kaci i s sai nt er eso
cdas cnobi l i k. St umf i i Zl eva. mi si azr i T, cnobi er ebi s f aqt Ta mTel i samkvi dr o oTxs gan-
sxvavebul jguf ad Sei Zl eba gai yos, r omel Tagan pi r vel s `movl enebi ~Seadgens, meor es _
`f si qi kur i f unqci ebi ~, mesames _ `mi mar Tebani ~, da meoTxes _ `f si qi kur f unqci aTa war mo-
naqmnni ~.
movl enebad St umf i gul i sxmobs Segr Znebebs, si vr ci sa da dr oi s f or mebi Tur T da t ki -
vi l i sa da si amovnebi s gancdebs, ar a mar t o, r ogor c aseTebs, ar amed maTswar modgenebsac,
ese i gi , maT r epr oduqci asac. samagi er od f si qi kur f unqci ebad mas movl enaTa da maT
mi mar TebaTaSemCnevami aCni a, maTi kompl eqsebad gaer Ti aneba, cnebaTa war moeba, si xar ul i
da mwuxar eba, si yvar ul i da si Zul vi l i , Sewynar eba da ukugdeba, SeTvi seba da Sef aseba.
f si qi kur gan cdaTa amor jguf s Sor i s, mi si azr i T, ar c l ogi kur ad ar sebobs r ai me saer To da
ar c r eal ur ad: i si ni sr ul i ad damouki debel jguf ebs war moadgenen. mesame jguf s, r ogor c
vi ci T, e.w. mi mar Tebani Seadgenen, ese i gi , i gi veoba, msgavseba da gansxvaveba. meoTxes,
dasasr ul _ f si qi kur f unqci aTa war monaqmnni , ese i gi , f or mebi (moyvani l obi s
r omel obani ), cnebebi , Ri r ebul eba da mi zani .
St umf i s kl asi f i kaci i s amcdamgacxovel ebul i i nt er esi gamoi wvi a da mkl evar Ta yu-
r adReba gansakuTr ebi T `movl enaTa~da `f unqci aTa~saki Txi sken mi mar Ta. ammxr i v mi si mni Sv-
nel oba udaoa. xol o r amdenadac St umf i movl enaT, ese i gi , Segr Znebebs, gr Znobebsa da maTs
r epr oduqt ul saxeebs anu war modgenebs ar sebi Tad f si qi kur ad ar sTvl i s, amdenad, yovel
SemTxvevaSi , mi si kl asi f i kaci a mi uRebel i a: f si qol ogi a i mTavi Tve gansakuTr ebul i
gul i syur i T swor ed ampr ocesebs i kvl evda da aq di d war mat ebas mi aRwi a.
samagi er od udaoa, r omCveni cnobi er eba mar t o Si naar si T (Segr Zneba, war modgena da
sxva) ar amoi wur eba: i gi f unqci ebsac an, r ogor c exl a amboben, aqt ebsac, magal i Tad,
azr ovnebas Sei cavs. ammxr i v St umf i s kl asi f i kaci a uTuod sayur adReboa.
20
f si qi kur i pr ocesebi s Sual obi Ti xasi aTi
1. f i zi kur i s f i zi kur ze zemoqmedebi s uSual oba
Tanamedr ove mecni er ebaSi aqsi omat ur debul ebad i Tvl eba, r omf i zi kur i samyar os
movl enebi ganuyr el s mi zezobr i v kavSi r Si i myof ebi an ur Ti er TTan: er Ti movl ena meor eze
i xdens gavl enas da ami T i gi masSi momxdar i cvl i l ebebi s uSual o mi zezad i qceva. mi zezi da
Sedegi or i ve amsamyar os movl enebs, or i ve f i zi kur movl enebs war moadgenen; da, maSasadame,
i mi sTvi s, r omr ai me f i zi kur i movl ena axsna, mi zezi s Zebna amave f i zi kur i samyar os movl ena-
Ta Sor i s unda awar moo. `bunebi s daxSul i kauzal obi s pr i nci pi ~, r omel sac Tanamedr ove
mecni er eba aRi ar ebs, i mas gul i sxmobs, r omf i zi kur i Sedegi mxol od f i zi kur i mi zezi T
Sei Zl eba i qnes gamowveul i . r ommaT Sor i s uSual o kavSi r i ar sebobs, r omer Ti s meor eze
zemoqmedebi sTvi s ar avi Tar i , ar af i zi kur i movl eni s Suamavl oba ar aa saWi r o. udaoa, r om
bunebi s mecni er ebaTa mZl avr i ganvi Tar eba, r omel sac mTel s axal xanaSi hqonda da aqvs
adgi l i , amdebul ebi s aRi ar ebi s gar eSe sr ul i ad SeuZl ebel i i qneboda. ami t omsakvi r vel i
ar aa, r omi gi si namdvi l i s sxva sf er oebi s Seswavl i sasac i qna gamoyenebul i .
2. `uSual obi s Teor i a~f si qol ogi aSi
mi uxedavad i mi sa, r omf si qi kur i si namdvi l e Tval saCi no dabr kol ebebs qmni s `uSu-
al obi s Teor i i s~gamoyenebi s sawi naaRmdegod, i gi aqac i mTavi Tve i qna SemoRebul i . Tanaxmad
amTeor i i s Zi r i Tadi azr i sa f si qi kur i si namdvi l ec cal ke samyar os war moadgens. r oml i s
f ar gl ebSi c mi mdi nar e cvl i l ebebi uwyvet kavSi r Si i myof ebi an ur Ti er TTan da er Ti me-
or es kauzal ur ad gansazRvr aven. f si qi kur i s uSual o mi zezi mxol od f si qi kur i Sei Zl eba
i yos, da Tu r ai me cvl i l eba xdeba f si qi kaSi _ es i sev f si qi kur i s uSual o zemoqmedebi T
unda ai xsnas. Teor i ul i dasabuTeba amdebul ebas gansakuTr ebi T eqsper i ment ul i f si qol o-
gi i s mamamTavar mavundt mami sca, xol o mi s f aqt i ur gamoyenebas vundt amdec hqonda adgi -
l i . jer ki devher bar t i mTel i f si qi ki s Si naar ssa da cxovr ebas war modgenaTa ur Ti er Tze-
gavl eni T xsni da. Tu r as Sei cavs ama Tu i mmoment Si adami ani s cnobi er eba, es, mi si azr i T,
i mazea damoki debul i , r ogor i a mi si , war modgenebi s ur Ti er Toba. sagul i sxmoa, r omamur Ti -
er Tobas, her bar t i s mi xedvi T, wmi nda meqani kur i xasi aTi aqvs. Zl i er i war modgena sust s
Cr di l avs da cnobi er ebi dan sdevni s; maSasadame, Tu r a war moadgens ama Tu i mmoment Si Cveni
f si qi ki s Si naar ss, es savsebi T cal keul war modgenaTa Zal ebi s mi mar Tebazea damoki debul i .
ami t omi yo, r omher bar t i war modgenaTameqani ki s Sesaxeb l apar akobda.
ki dev uf r o wmi nda saxi T es uSual obi s Teor i a e. w. asoci aci oni st ur i f si qol o-
gi i s Zi r i Tad moZRvr ebebSi Cans. Tanaxmad asoci aci oni st ur i f si qol ogi i s mt ki cebi sa,
mTel i f si qi ki s Si naar ss war modgenebi i Zl evi an. i si ni gar kveul i kanonzomi er ebi s mi xedvi T
ukavSi r debi an er TmaneTs, sakmar i si a amkavSi r i s er Ti wevr i gaCndes cnobi er ebaSi , r ommas
meor ec mohyves Tan, azr i c, gr Znobac, nebel obac. er Ti si t yvi T, mTel i f si qi kur i cxovr eba
war modgenaTa aseTs asoci aci azea damyar ebul i . maSasadame, yvel af er i . r ac f si qi kaSi xdeba,
i sev f si qi kur i s _ r omel i me masTan asoci i r ebul i war modgeni s _ zemoqmedebi T ai xsneba:
f si qi kur s f si qi kur i mi zezebi aqvs; f si qi kur ze f si qi kur i moqmedebs.
vundt i , r omel i c Tavi s Zi r i Tad Sexedul ebebSi her bar t sac wi naaRmdegeba da asoci -
aci oni st ur f si qol ogi asac, ar a mar t o pr aqt i kul ad ganagr Zobs Tavi s f si qol ogi ur muSa-
obaSi uSual obi s Teor i i s pozi ci aze dgomas, ar amed mi s f i l osof i ur dasabuTebasac cdi -
l obs. i gi ambobs, r omyvel aze uf r o ueWvel i dakvi r veba, r omel i c adami ans aqvs, es Cveni
cnobi er ebi s er Ti anoba, ese i gi , f si qi kur movl enaTa ur Ti er T dakavSi r ebul oba ar i so: f si -
qi kur i movl enebi Tvi Ton ar i an er TmaneTTan dakavSi r ebul ni , Tvi Ton axdenen Tavi s ganuwy-
vet el mdi nar ebaSi ur Ti er Tze gavl enas. maSasadame, f si qol ogi a, r ogor c empi r i ul i mecni -
er eba, amueWvel f aqt s unda eyr dnobodes da yvel af er s mi si mi xedvi T xsni des. es i mas ni S-
navs, r om`yovel i f si qi kur i pr ocesi movl enaTa kanonzomi er kavSi r s war moadgens~, r omel -
Si c er Ti mi zezi a da meor e Sedegi . namdvi l i mecni er ul i kvl eva-Zi eba f si qol ogi aSi , vund-
t i s azr i T, mxol od i mSemTxvevaSi i qneba SesaZl ebel i , Tu r omf si qi kur i kauzal obi s pr ob-
l ema ase i qneba gadaWr i l i , Tu r omf si qi kur i Sedegi yovel Tvi s f si qi kur i mi zezi s zemoqme-
debi s ni adagze i qneba gagebul i . Tu r om, er Ti si t yvi T, f si qi kas, r ogor c kanonzomi er ad ur -
Ti er Tze moqmedi s da ur Ti er TTan dakavSi r ebul i movl enebi s er Tobl i obas war movi dgenT.
uSual obi s Teor i a dRemde ganagr Zobs bat onobas f si qol ogi aSi . Ti Tqmi s yvel aze uf r o
gavl eni ani mi mar Tul eba uaxl es f si qol ogi aSi , e. w. geSt al t Teor i a, i si c amTeor i i s
ni adagze dgas. mi si er Tader Ti s Zi r i Tadi pr i nci pi s azr i i saa, r omgancdaTa sf er oSi
nawi l obr i vi , el ement ur i pr ocesebi ki ar axdenen ur Ti er Tze gavl enas da amgzi T
konkr et ul sa da r Tul gancdebs qmni an, ar amed, pi r i qi T, cal keul sa da nawi l obr i vs mTel i
gansazRvr avs. magr amor i ve, mTel i ca da nawi l obr i vi c, f si qi kur movl enebs war moadgenen da,
21
maSasadame, f si qi kur i kauzal obi s pr obl ema geSt al t Teor i i s mi xedvi Tac f si qi kur
pr ocesTa uSual o ur Ti er T zemoqmedebi s aRi ar ebi s ni adagze wydeba.
amr i gad, Tanamedr ove f si qol ogi aSi sayovel Taod gavr cel ebul i azr i s mi xedvi T,
f si qi kur i uSual o gavl enas axdens f si qi kur ze.
3. uSual obi s Teor i i s kr i t i ka
Tanamedr ove f si qol ogTa Sor i s xSi r ad Sexvdebi T i seTebsac, r omel Tac sr ul i ad ar
mi aCni aT saval debul od f si qi kur i movl enebi s mi zezad uTuod mxol od f si qi kur i
movl eneba CaTval on, i si ni aRni Snaven, r omf i zi kur s da sxva ar af si qi kur pr ocesebsac Se-
uZl i aT f si qi kaze zemoqmedebi s moxdena. magr amsagul i sxmo i saa, r om`uSual obi s Teor i a~
maTTvi sac aqsi omat ur debul ebas war moadgens. saqme i saa, r ommaTi azr i T. f i zi kur i c pi r -
dapi r , uSual od moqmedebs f si qi kaze, i se r ogor c pi r i qi Tac, f si qi kur i f i zi kur ze. maga-
l i Tad, nemsi T Cxvl et a (f i zi kur i pr ocesi ) pi r dapi r t ki vi l i s gr Znobas i wvevs da es uka-
nasknel i (f si qi kur i pr ocesi ) Tavi s mxr i v _ sxeul i s Sesaf er moZar obas.
er Ti si t yvi T, uSual obi s Teor i i s mi xedvi T, si namdvi l e _ f i zi kur i i qneba i gi , Tu
f si qi kur i _ pi r dapi r , yovel i Suawevr i s monawi l eobi s gar eSe, moqmedebs Cvens f si qi kaze.
maSasadame, f si qi ka uSual o damoki debul ebaSi i myof eba si namdvi l esTan. i saa. r omsi namdvi -
l eze moqmedebs, da i saa. r omamukanasknel i dan mi mdi nar e zemoqmedebas Rebul obs.
magr amvi n ar i ci s, r omadami ani , i se r ogor c yovel i sxva cocxal i or gani zmi c, gar esi nam-
dvi l esTan ur Ti er Tobi s pr ocesSi Camoyal i bda da ganvi Tar da. uSual obi s Teor i i s mi xed-
vi T, r omel i c f i qr obs, r omadami ani ki ar a, f si qi ka i myof eba ur Ti er TobaSi si namdvi l es-
Tan, amganvi Tar ebi s er Tader Ts war mar Tvel Zal as f si qi ka war moadgens, adami ani s mTel i s-
t or i as i gi qmni s. es debul eba wmi nda i deal i st ur i debul ebaa, da esaa mi zezi , r omuSu-
al obi s Teor i i s saf uZvel ze agebul i Tanamedr ove bur J uazi ul i f si qol ogi a mTl i anad
i deal i st ur i Si naar si saa.
ueWvel i a, r omf si qi ki s aseTi mowyvet i s umar Tebul oba mTl i ani or gani zmi sgan, mTl i -
ani pi r ovnebi sagan, aseTi Seuwynar ebel i ugul ebel yof a amukanasknel i s r ol i s mni Svnel o-
bi sa, SeumCnevel i ar c bur J uazi ul f si qol ogi aSi dar Ceboda. ueWvel i a, SeumCnevel i ar
dar Ceboda, r omsi namdvi l esTan f si qi ka ki ar a, subi eqt i amyar ebs ur Ti er Tobas, r omar se-
bobi sa da ganvi Tar ebi sTvi s i s i br Zoda da i br Zvi s, da ar a mi sgan mowyvet i l i da mi s gar eSe
myof i f si qi kur i samyar o. magr amuSual obi s Teor i i s ni adagze amueWvel i f aqt i s gageba mxo-
l od i mSemTxvevaSi Sei Zl eboda, Tu r omnacadi i qneboda adami ani s, r ogor c aqt i ur i ar si s,
r ogor c pi r ovnebi s, f si qi kaze dayvana, Tu r omdamt ki cdeboda, r omsubi eqt i ar sebi Tad
f si qi ki s met s ar af er s war moadgens. ami t omi yo, r omhegel i cdi l obda daemt ki cebi na,
Ti Tqos `subi eqt i yovel Tvi s cnobi er eba an Tvi Tcnobi er eba~yof i l i yos(mar qsi ), xol o
Tanamedr ove f si qol ogi i s mamamTavar i vundt i f i qr obs: mecni er ul i f si qol ogi i sTvi s su-
bi eqt i f si qi kur movl enaTa er Tobl i obi s met s ar af er s war moadgenso. subi eqt i s sxvagvar ad
gagebul i cneba, mi si azr i T, subst anci i s Zvel i cnebi s aRdgenas ni Snavs, da f si qol ogi ur i
f aqt ebi s mecni er ul Seswavl as sr ul i ad ar af er s SesZens.
amr i gad, uSual obi s Teor i i s gadar Ceni s cdas aqac uaRr esac i deal i st ur i debul ebi s
aRi ar ebamde mi vyavar T, i seTi debul ebi s aRi ar ebamde, r oml i s umar Tebul obac ar avi Tar
eWvs ar i wvevs. saqme i saa, r omsubi eqt i , i ndi vi di , pi r ovneba ar avi Tar SemTxvevaSi ar Sei Z-
l eba mi si f si qi kur i f unqci ebi s er Tobl i obad Cai Tval os. f si qi ka Tvi Ton i ndi vi ds ki ar a,
i mi ar aRs war moadgens, r omel i c man gar esi namdvi l esTan ur Ti er Tobi s pr ocesSi Sei Zi na da
r omel sac i gi masTan br Zol aSi i yenebs; i gi Tvi Ton subi eqt i ki ar a, `mi si or ganoa~
(mar qsi ); da, r a Tqma unda, gar esi namdvi l esTan ur Ti er TobaSi i ndi vi di s `or ganoebi ~ki ar a,
Tvi Ton i ndi vi di i myof eba, r omel i c amor ganoebs amur Ti er Tobi s pr ocesSi i yenebs.
4. mTl i ani subi eqt i r ogor c amosaval i cneba f si qol ogi aSi
uSual obi s Teor i i s mi xedvi T, si namdvi l esTan ur Ti er Tobas Tvi Ton f si qi ka awar moebs.
i gi moqmedebs uSual od si namdvi l eze da Rebul obs uSual o zemoqmedebas mi sgan. maSasa-
dame, gamodi s, r omcocxal subi eqt s, pi r ovnebas, aq adgi l i ar r Ceba da f si qol ogi as masTan
ar avi Tar i saqme ar unda hqondes.
wi naaRmdeg bur J uazi ul i f si qol ogi i s amdebul ebi sa, xazgasmi T unda aRi ni Snos, r om
f si qi kur i ganvi Tar ebi s Zi r i Tad wyar os swor ed cocxal i s, r eal ur i s, i st or i ul i
adami ani s pr aqt i ka, anu si namdvi l esTan ur Ti er Toba war moadgens. pi r dapi r i , uSu-
al o kavSi r i mxol od aseTs r eal ur subi eqt sa da si namdvi l es Sor i s ar sebobs, da f si qol o-
gi a, r omel i c Tavi s amocanas adami ani s f si qi ki s Seswavl aSi sWvr et s, Tavi s amosaval wer t i -
l ad Sei Zl eba mxol od aqt i ur i subi eqt i s si namdvi l esTan ur Ti er Tobas, r eal ur i adami -
22
ani s pr aqt i kas saxavdes. ami t omf si qol ogi a gver ds ver auqcevs subi eqt i s, mTl i ani adami -
ani s, pi r ovnebi s cnebas. f si qi ki s _ pi r ovnebi s amspeci f i kur i `or ganos~_ st r uqt ur i sa da
f unqci obi s kanonzomi er ebi s gageba sr ul i ad SeuZl ebel i i qneboda, Tu r omi gi mowyvet i l i
gani xi l eboda mi si mat ar ebl i sa da mwar moebl i s, mTl i ani pi r ovnebi s, cnebi dan, Tu r om
moZebni l i ar i qneboda i s f aqt or i , r omel i c subi eqt i s si namdvi l esTan ur Ti er Tobi s aqt Si
i saxeba da f si qi kur i pr ocesebi s saxi T i Sl eba. ami t ommTl i ani pi r ovnebi s pr obl ema namdvi -
l i mecni er ul i f si qol ogi i s amosaval pr obl emad unda Cai Tval os.
Tanamedr ove f si qol ogi aSi ar sebobs er Ti mi mar Tul eba, r omel sac Ti Tqos daZl eul i
unda hqondes uSual obi s Teor i i s Zi r i Tadi nakl ul ovaneba; es ar i s e.w. per sonal i st u-
r i f si qol ogi a, r oml i s mamamTavar s v. St er ni war moadgens.
St er ni s Zi r i Tadi debul eba mar Tl ac ewi naaRmdegeba uSual obi s Teor i i s mTavar
pr i nci ps. mi si azr i T, ur Ti er Toba si namdvi l esa da f si qi kas Sor i s r odi ar sebobs, ar amed
si namdvi l esa da f si qi ki s subst r at s Sor i s. aseT subst r at ad mas per sona (pi r i )
mi aCni a. maSasadame, mi si azr i T, ur Ti er Toba si namdvi l esa da pi r ovnebas Sor i s ar sebobs.
xol o r ac Seexeba f si qi kur s, i gi wmi nda meor ad sf er os war moadgens, r omel sac saf uZvl ad
sxva, uf r o ar sebi Ti mni Svnel obi s sf er o _ pi r ovneba _ udevs.
amr i gad, uSual obi s Teor i a Ti Tqos Zl eul ad unda Cai Tval os. magr amsakmar i si a yur ad-
Rebi T Sevi swavl oT per soni s cneba, r omel i c St er ns yovel mxr i v aqvs ganxi l ul i , r aTa
davr wmundeT, r omuSual obi s Teor i a f aqt i ur ad per sonal i st ur f si qol ogi aSi c dauZ-
l evel i r Ceba. saqme i saa, r om, St er ni s mi xedvi T, pi r ovneba f si qi kur i pr ocesebi s `uf al i a
da r egul at or ~, r ac i maSi gamoi xat eba, r omi gi Tavi si mi znebi s mi xedvi T war moSobs da war -
mar Tavs f si qi kur pr ocesebs. maSasadame, f si qol ogi aSi gadamwyvet i mni Svnel oba ar ami ze-
zobr i obi s pr i nci ps aqvs, ar amed mi znobr i vobi sas _ f si qol ogi aSi t el eol ogi ur i
Tval sazr i si a Zi r Tadi . es er Ti mTavar i nakl i a.
r ac Seexeba meor es, uSual obi s pr i nci pi s xel seuxebl oba aq ukve sr ul i ad naTl ad Cans.
jer er Ti , St er ni s mi xedvi T, f si qi kur i s gavl ena i mave subi eqt i s sxva f si qi kur pr ocesze
uSual odac xdeba, xol o meor e, St er ni i deal i st ur i koncef ci i s ni adagze dgas da
ami t omaa, r om, bol osdabol os, pi r ovneba mi sTvi s met af i zi kur ar sad ar i s dasaxul i .
23
kar i meor e
pi r ovnebi s bi ol ogi ur i saf uZvl ebi
wi naswar i Seni Svnebi
1. r ogor i a pi r ovnebi s bi ol ogi ur i saf uZvl ebi ? udaoa, r omyovel i subi eqt i , r ome-
l i c ur Ti er TobaSi i myof eba gar emosTan, uwi nar es yovl i sa, or gani zms war moadgens. mag-
r ammar t o es gar emoeba yovel Tvi s r odi amoswur avs mi s ar ss: adami ani , r ogor c aqt i ur i
subi eqt i , gansakuTr ebi T r ogor c pi r ovneba, mar t o bi ol ogi ur i ndi vi ds, mar t o or gani zms,
r odi Seadens. i gi pi r vel r i gSi da gansakuTr ebi T soci al ur i ar sebacaa. magr amsoci al ur
ar sebad, r a Tqma unda, mxol od cocxal or gani zms SeuZl i a gadai qces, da i mi sTvi s. r om
pi r ovnebi s ar si gai go, pi r vel r i gSi mi si bi ol ogi ur i saf uZvl i s, mi si or gani zmi s buneba
unda gai Tval i swi no.
r as war moadgens adami ani , r ogor c bi ol ogi ur i ar seba, r ogor c cocxal i or gani zmi ,
r ogor c bunebi s movl ena? amsaki Txi s speci al ur i Seswavl a bi ol ogi ur mecni er ebaTa saqmea,
ker Zod, adami ani s anat omi i sa da f i zi ol ogi i s.
ami t ombunebr i vad i badeba saki Txi : ar i s Tu ar a saWi r o, f si qol ogi a sagangebod SeCer -
des, pi r ovnebi s Seswavl i s dr os, mi si bi ol ogi ur i saf uZvl ebi s si st emat ur gaTval i swi ne-
baze? mi uxedavad i mi sa, r omkvl eva-Zi eba amsf er oSi bi ol ogi ur mecni er ebaTa amocanas
war moadgens, es saki Txi mai nc dadebi Tad unda gadai Wr as. mar Tal i a, yvel a cnoba adami ani s,
r ogor c bi l ogi ur i i ndi vi di s, r ogor c or gani zmi s Sesaxeb, bi ol ogi ur mecni er ebaT moepo-
veba. maSasadame, f si qol ogi i s f ar gl ebSi maTi gadat ana da ganmeor eba saWi r o ar unda i yos.
magr amr amdenadac speci al ur ad pi r ovnebi s bi ol ogi ur i saf uZvl ebi s saki Txi ammecni -
er ebaT ar ai nt er esebs, maT saTanado masal a saTanadod Ser Ceul i da si st emat ur ad dal age-
bul i ver eqnebao. maSasadame, f si qol ogi a i Zul ebul i xdeba bi ol ogi ur mecni er ebaTa sxva-
dasxva dar gebSi gabneul i , mi si Tval sazr i si T sai nt er eso masal a Seagr ovos, Tavi si pr ob-
l emat i ki s aspeqt i T Seaf asos, Sear Ci os da bol os Tavi si mi znebi s Sesat yvi sad si st emat u-
r ad daal agos.
amr i gad, or gani zmi , r ogor c mTl i anoba, ai bi ol ogi ur i pr obl ema, r omel i c f si qol o-
gi asmTl i ani pi r ovnebi s pr obl emasTan dakavSi r ebi T ai nt er esebs.
Tu mecxr amet e saukuni s bi ol ogi ur mecni er ebaT gansakuTr ebul i i nt er esi s sagnad uj-
r edi mi aCndaT, r ogor c Zi r i Tadi masal a, r oml i danac cocxal i or gani zmi a agebul i , xol o
ukanasknel i , r ogor c mTl i anoba, yur adRebi s gar eSe r CebodaT, dRes mdgomar eoba Secvl i -
l i a: or gani zmi s, r ogor c mTl i anobi s, pr obl ema sul uf r o da uf r o wi na r i gebSi dgeba da
uf r o da uf r o nayof i er i Seswavl i s sagnad i qceva. dRevandel mecni er ebaSi mTl i ani or ga-
ni zmi s pr obl ema sxvadasxva mi mar Tul ebi T muSavdeba, gansakuTr ebi T sxeul i s konst i t u-
ci i sSi nasekr eci i sada, dasasr ul , ner vul i si st emi s Seswavl i s mi mar Tul ebi T.
konst i t uci i s moZRvr eba
jer ki devhi pokr at i s mi er (5 sauk. C. wel TaRr i cxvamde) i yo aRni Snul i , r omor gani z-
mi , r ogor c mTl i ani moqmedebs, r omavadmyof obi s saxe da mi mdi nar eoba ammTl i anzea damo-
ki debul i . dRes ukve udaod i Tvl eba, r omt uber kul ozi s baci l amSei Zl ba er Ts or gani zm-
Si t uber kul ozi gamoi wvi os, xol o meor i sTvi s sr ul i ad uvnebel i aRmoCndes. yvavi l i s
Sr at ma Sei Zl eba er TSi mZl avr i anTebadi pr ocesi da maRal i t emper at ur a gamoi wvi os,
xol o meor eze ar avi Tar i gavl ena ar moaxdi nos. ueWvel i a, or i ve amSemTxvevaSi er Ti dai gi ve
gar emi zezi r omegoden gansxvavebul Sedegebs i Zl eva, es mTl i ani or gani zmi s gansxvavebu-
l obi s br al i unda i yos: er Ti dai mave nawi l i s er Ti dai mave i nt ensi obi T dazi aneba sxvadasxva
or gani zmSi sxvadasxva ef eqt s i Zl eva, er Tsadai mave gamRi zi anebel s sxvadasxva or gani zmi
sxvadasxvanai r ad upasuxebs.
or gani zmi s, r ogor c mTel i s, anat omi ur , f i zi ol ogi ur , bi oqi mi ur da evol uci ur Tavi -
sebur ebaTa er Tobl i obas, r omel i c mi si r eaqci ebi s aseTs speci f i kur r agvar obas gansazRv-
r avs, Cveul ebr i v, konst i t uci as uwodeben. sxvadasxva or gani zmi r omTavi si er Ti dai mave
nawi l i s gaRi zi anebas sxvadasxvanai r ad upasuxebs, es, maSasadame, Ti Toeul i maTgani s kons-
t i t uci i T ai xsneba. konst i t uci a ami sda mi xedvi T f unqci onal ur i cnebaa: i gi or gani zmi s
i msasi cocxl o pr ocesebi s asaxsnel ad ar i s SemoRebul i , r omel Ta gagebac mi si cal keul i
nawi l ebi s gaTval i swi nebi s ni adagze SeuZl ebel i i qneboda.
magr ammTl i ani or gani zmi s amf unqci onal ur Tavi sebur ebas mor f ol ogi ur i saf uZv-
l ebi aqvs, da konst i t uci a sxeul i s aRnagobi s speci f i kur mTl i anobaSi c i Cens Tavs. yovel i
24
or gani zmi Tavi si masal i s mxr i v er Tnai r i a: adami ani s sxeul i s anat omi a sr ul sur aTs i Zl eva
i mi sas, Tu r a da r a nawi l ebi sgan Sesdgeba i gi . magr amyovel s ker Zo SemTxvevaSi amnawi l ebi s
ur Ti er Tmi mar Teba er Tnai r i ar aa, da, SesaZl oa, sxeul i s, r ogor c mTl i ani s, Tavi sebur eba
swor ed amni adagze i yos aRmocenebul i . magal i Tad, SesaZl ebel i a, yovel i cal ke or gani zmi
i mi T gansxvavdebodes meor i sgan, r oman mi si Zi r i Tadi masal a, ujr edebi , i myof ebodnen
gansxvavebul s ur Ti er Tmi mar TebaSi , an mi si cal keor ganoebi daor ganoTa si st emebi _
ner vul i si st ema, ni vTi er ebaTa gacvl a-gamocvl i s si st ema, sqesobr i vi si st ema da sxva;
r asakvi r vel i a, amSemTxvevaSi or gani zmi s, r ogor c mTel i s, mor f ol ogi ur i st r uqt ur a
sxvadasxvagvar i i qneba da, sakvi r vel i ar aa, r omami s kval obaze mi si f unqci onal ur i mxar ec
Sesat yvi sad i yos Secvl i l i : gansxvavebul ad agebul i somat ur i mTl i ani , r asakvi r vel i a,
gansxvavebul r eaqci ebs mogvcems. aqedan naTel i a, Tu r aoden di di mni Svnel oba unda
hqondes or gani zmi s mor f ol ogi ur i konst i t uci i s Seswavl as. es mni Svnel oba mi T uf r o
udaoa, r omar sad i se naTl ad ar Cans or gani zmi s, r ogor c mTl i anobi s, Tavi sebur eba, r o-
gor c sxeul i s aRnagobaSi . aq i gi ukve gar egnobaSi , mi s e. w. habi st uSi i Cens Tavs da i m-
denad mkaf i o gamoxat ul ebas poul obs, r omsxeul i s mor f ol ogi ur i konst i t uci i s zogi -
er Ti Zi r i Tadi saxesxvaoba jer ki dev uZvel es xanaSi , magal i Tad, egvi pt eSi , ese i gi , r amo-
deni me aTasi wl i s wi naT, i yo Seni Snul i .
yvel aze uf r o gavr cel ebul ad _ gansakuTr ebi T f si qol ogTa Sor i s _ kr eCmvr i s mi er
SemoRebul i konst i t uci onal ur i t i pebi unda Cai Tval on, r omel Ta saf uZvl adac swor ed
habi t usi s Tavi sebur ebaa gamoyenebul i .
kr eCmer i konst i t uci i s sams t i ps ganasxvavebs: 1) pi kni kur s, 2) asTeni kur sa da 3)
aTl et ur t i ps.
r ogor i a es t i pebi ? f si qol ogi ur ad gansakuTr ebi T sai nt er esoa Tavi sa da saxi s aRnago-
ba. maTi saer To Sexedul eba da gamomet yvel eba xSi r ad bevr s i Zl eva adami ani s pi r ovnebi s
dasaxasi aTebl ad. magr amar unda dagvavi wydes, r omsaqme aqmTel s exeba, da mar t o Tavi sa da
saxi s moyvani l obi s Tavi sebur ebas gadamwyvet i mni Svnel oba ar a aqvs: mor f ol ogi ur i kons-
t i t uci i s aRwer i sas mTel i or gani zmi unda i qnes mi Rebul i mxedvel obaSi .
kr emCer i s aRwer i s Tanaxmad, pi kni kur i konst i t uci i s habi t usi aseTi a: Tval Si ge-
cema, upi r vel es yovl i sa, f ar To, r bi l i , mr gval i saxe, r omel i c Tavi s qal as moyvani l o-
basac uf ar ddeba. pi kni ki s Tavi s qal a di di a, mr gval i da Rr ma. ki ser i mokl ea da mucel i
sakmaod mozr di l i . si msuqni sadmi t endenci a da sxeul i s Si na Rr uebi s (mucl i s, mker di sa da
Tavi s) mZl avr i ganvi Tar eba _ dabal si maRl esTan er Tad _ pi kni ki s habi t usi s damaxasi aTebel
ni Snebad i Tvl eba.
asTeni kur i konst i t uci i s habi t usi sul sxvagvar i a: gamxdar i da f er mkr Tal i ,
mkveTr ad moxazul i , mogr Zo da vi wr o saxe, r omel i c kver cxi s f or mi s STabeWdi l ebas st o-
vebs. wvr i l i gamxdar i sxeul i , r omel sac gadakr ul i aqvs si sxl nakl ul i kani . vi wr o mxar -
beWi da wvr i l i ki dur ebi , sust ad ganvi Tar ebul i kunTebi T, Cavar dni l i gul mker di da
Seweul i mucel i _ yvel af er i es sakmaod kar gad ganasxvavebs asTeni ks pi kni ki sgan.
aTl et ur i konst i t uci i s habi t usi aseTi a. mZl avr i Tavi , r omel i c swor ad dgas ma-
Ral sa da magar ki ser ze; saxe mkveTr i Zvl ovani r el i ef i T; f ar To mxar beWi da f ar To gul m-
ker di ; mkveTr ad gamokveTi l i kunTebi mTel s t anze, gansakuTr ebi T ki ki dur ebze. er Ti si t -
yvi T, ConCxi s, kunTur i apar at i sa da kani s mZl avr i ganvi Tar eba, ai i s Zi r i Tadi Tavi sebur eba,
r omel i c aTl et ur i konst i t uci i s speci f i kur habi t uss axasi aTebs.
l i t er at ur aSi konst i t uci i s sxvagvar i t i pol ogi acaa cnobi l i (magal i Tad, si gosi ,
benekesi da sxvebi s). magr amaq maT ganxi l vaze ar SevCer debi T: aq Cven mxol od i mdenad gva-
i nt er esebs konst i t uci i s saki Txi , r amdenadac i gi or gani zmi s, r ogoc mTl i ani s, moqmedebi s
f aqt s gvi Tval i swi nebs.
uf r o sai nt er esoa saki Txi , Tu or gani zmi s r a ni Snebi a, r ommi s f unqci onal ur Tavi sebu-
r ebas, mi s konst i t uci as qmni s. avt or ebi s er Ti r i gi konst i t uci onal ur ad or gani zmi s
mxol od memkvi dr eobi T ganmt ki cebul Tvi sebebs, e. w. genot i ps sTvl i an. amSexedul ebi s
mi xedvi T, or gani zmi s, r ogor c mTl i ani s, moqmedeba i mTavi Tve f at al ur adaa gansazRvr ul i ,
da mi si Secvl a ar avi Tar s gar epi r obas ar SeuZl i a. `konst i t uci a or gani zmi s somat ur i
f at umi a~-o, ambobs t andl er i .
es Sexedul eba mi uRebel i a: i gi advi l ad Sei Zl eba eqspl oat at or ul i weswyobi l ebi s
gasamar Tl ebl ad i qnes gamoyenebul i . Tanamedr ove bur J uazi ul i `mecni er ebi ~(gi unt er i ,
pende), magal i Tad, sazogadoebi s gabat onebul sa da dabeCavebul kl asebada da er ebad dana-
wi l ebi s gar duval obas genot i pur ad gansazRvr ul i s, ucvl el i konst i t uci i s i dei T asabu-
25
Teben. konst i t uci i s gagebi s, r ogor c genot i pi s, mcdar oba naTel i a: Tu mxedvel obaSi mi vi -
RebT, r omkonst i t uci i s cneba or gani zmi s, r ogor c mTl i ani s, moqmedebi s Tavi sebur ebaTa
gasagebadaa SemoRebul i . r a sabuTi gvaqvs maSi n vi f i qr oT, r omor gani zmi s mTl i anobas mar -
t o mi si nawi l obr i vi _ genot i pur ad ganmt ki cebul i Tvi sebebi gansazRvr aven. SeZeni l i Tvi -
sebebi or gani zms nakl ebi ar a aqvs, da Tu mTl i ani s moqmedebi s Tavi sebur ebazea l apar aki ,
ueWvel i a, maTi gamor i cxva sr ul i ad dausabuTebel i i qneboda. ami t omuf r o mar Tebul ad i m
mecni er Ta azr i unda Cai Tval os, r omel Ta mi xedvi Tac konst i t uci as or gani zmi s, Tvi sebaTa
er Tobl i oba(f enot i pi ) gansazRvr avs, r amdenadac i gi i ndi vi di s Tavi sebur ebas axasi aTebs.
ammTl i ani , f enot i pur i , konst i t uci i s anal i zi sas yovel Tvi s i qneba SesaZl ebl oba, er -
Ti s mxr i v, memkvi dr eobi Ti f aqt or ebi T gansazRvr ul i komponent ebi davadast ur oT (geno-
t i pur i an _ l enci s t er mi nol ogi i T _ i di ot i pur i konst i t uci a), da, meor es mxr i v,
gar ef aqt or ebi T pi r obadebul i _ par at i pul i konst i t uci a an, r ogor c bauer i i t yoda,
kondi ci a.
Si nagani sekr eci a
sr ul i ad gansakuTr ebul i mni Svnel oba aqvs or gani zmi sTvi s, r ogor c mTl i anobi sTvi s,
mi s Si nagansi Txeebs, si sxl sadal i mf as. amukanasknel Ta saSual ebi Taa, r omni vTi er ebaTa
gacvl a-gamocvl i s pr oduqt ebi mTel or gani zmSi vr cel deba da mi s Si nagan qi mi kur kavSi r s,
mi s Si nagan mTl i anobas qmni s. amsi Txeebi s qi mi kur Semadgenl obazea mTel i or gani zmi s kveba
damoki debul i , da i mi s mi xedvi T, Tu r ogor i a maTi qi mi kur i zemoqmedeba, mTel i or gani zmi s
mdgomar eoba gar kveul cvl i l ebas gani cdi s: or gani zmi s, r ogor c mTl i ani s, r agvar obi s dad-
gi nebaSi humor al ur i f aqt or i (humor _ si Txe) udaod umni Svnel ovanes r ol s asr ul ebs.
magr amsi sxl i sa da l i mf i s Semadgenl oba da maTi qi mi kur i moqmedeba mar t o i mpr oduq-
t ebze r odi a damoki debul i , r omel sac or gani zmi kvebi s gzi T Rebul obs gar edan. dadast u-
r ebul i a, r omTvi Ton or gani zmi s zogi er Ti Si nagani or ganoc i muSavebs pr oduqt ebs, r o-
mel ni c si sxl i s Semadgenl obaSi Sedi an da amgzi T mTel or gani zmze axdenen gavl exas. amor -
ganoebi dan ukanasknel xanebSi gansakuTr ebi T di d yur adReba e.w.Si nasekr eci i s ji r kvl e-
bi s si st emas anu endokr i nul si st emas aqceven. r ogor c Cans, or gani zmi s, r ogor c mTl i -
ani s, gasagebad endokr i nul i f aqt or i s gaTval i swi nebas di di mni Svnel oba unda hqondes.
or gani zmSi ji r kvl ebi s or jguf s ganasxvaveben. pi r vel i jguf i sTvi s i saa damaxasi aTe-
bel i , r omi gi or gani zmSi SemuSavebul s, umet es SemTxvevaSi , mavne pr oduqt ebs speci al ur i
sadi nar ebi s saSual ebi T gar eT gamohyof s da amgvar ad mas ampr oduqt ebi s mavne zegavl eni s-
gan aTavi suf l ebs. ji r kvl ebi s amjguf s gar esekr eci i s ji r kvl ebs uwodeben (maT r i cxvs
ekuTvni s, magal i Tad, saWml i s momnel ebel i ji r kvl ebi , of l i s ji r kvl ebi ). sul sxvagvar sam-
saxur s uwevs or gani zms ji r kval Ta meor e jguf i . amji r kvl ebs gar esadi nar ebi ar a aqvT, da am
mi zezi T i s pr oduqt ebi r omel Tac i si ni amuSaveben, Si gni ve r Ceba, or gani zmSi , gadadi s si sx-
l Si , cvl i s mi s qi mi zms da amgzi T mTel or gani zmze speci f i kur gavl enas axdens. ji r kvl ebi s
es si st emaSi na sekr eci i s ji r kvl ebi s si st emi s, andaendokr i nul i si st emi s saxel -
wodebi Taa cnobi l i , xol o maT mi er gamonaJ oni pr oduqt ebi hor monebi s saxel wodebi T.
sxvadasxva Si na sekr eci i s ji r kvel i s hor moni sxvadasxva gavl enas axdens or gani zmze:
1) mker dukana ji r kvel i s (thymus) hor monebi yvel aze uf r o adr e i wyeben or gani zmze
zegavl eni s moxdenas. es ji r kval i r omzr dadasr ul ebul cxovel s amovacal oT, masSi Ti Tq-
mi s ver avi Tar cvl i l ebas ver davadast ur ebT. samagi er od, axal gazr da or gani zmSi amji r k-
vl i s amokveTa zr di s SeCer ebasa da ConCxi s r axi t ul dar Rvevas i wvevs. sakmar i si a mas meor e
cxovel i s mker dukana ji r kval i gadavuner goT, r omyvel a es avadmyof ur i movl ena gaqr es da
or gani zmma kvl av nor mal ur i zr da dai wyos. maSasadame, mker dukana ji r kvl i s hor moni zr di -
sa da Zval ovani ConCxi s nor mal ur i ganvi Tar ebi s f aqt or ad unda Cai Tval os.
2) f ar i sebr i vi ji r kvl i s hor moni , e. w. Ti r oqsi ni ar anakl eb mni Svnel ovan gavl e-
nas axdens or gani zmze. es ji r kval i yel i s wi na mi damoebSi a moTavsebul i da xor xi s gver debsa
da wi na nawi l s f ar avs. r oca mi si moqmedeba daqvei Tebul i a (hi pot oni a), or gani zmi Tval sa-
Ci nod i cvl eba: zr di s pr ocesi Cer deba, kveba qvei Tdeba, goneba Cl ungdeba. uki dur es SemT-
xvevaSi CndebaCi yvi anoba da kr et i ni zmi . speci f i kur i anomal i ebi , r omel ni c mTl i ani or -
gani zmi s Tavi sebur daavadebas war moadgenen. f ar i sebr i vi ji r kvl i s hi per t oni a, ese i gi ,
gaZl i er ebul i moqmedeba da aqedan war moSobi l i si War be Ti r oqsi ni sa mTl i ani or gani zmi s
Tavi sebur s avadmyof ur cvl i l ebebs i wvevs: ner vul i agznebadobi s awevas, ni vTi er ebaTa
gacvl a-gamocvl i s gaZl i er ebas, of l i anobas, sunTqvi sa da gul i scemi s gaxSi r ebas... gansa-
26
kuTr ebi T mkaf i o gamovl enas es si mpt omebi e. w. bazedovi s avadmyof obi s SemTxvevaSi po-
ul oben, r omel i c, maSasadame, f ar i sebr i vi ji r kvl i s hi per t oni i s ni adagze unda i yos
aRmocenebul i .
3) ar anakl eb Tval saCi no gavl enas axdens or gani zmze e. w. hi pof i zi c, anu t vi ni sda-
namat i , r omel i c t vi ni s f uZezea moTavsebul i , swor ed mxedvel obi Ti ner vebi s jvar edi ns
zemoT. Tu r a gavl enas axdens i gi or gani zmze, esec mi si hi pot oni i sa da hi per t oni i s SemTxve-
vebi dan Cans naTl ad. sakmar i si a or gani zms mi si hor moni daakl des, r omzr di s pr ocesi Se-
sat yvi sad Senel des an moemat os, r omman gi gant ur i zr da i wyos. amJ amad eqsper i ment al ur i
sabuTebi c moi poveba i mazr i s sasar gebl od, r omhi pof i zi or gani zmi s, zr di s r egul aci -
aze axdens gadamwyvet gavl enas: axal gazr da cxovel s r omes ji r kval i amoukveToT, mi si
zr da or gani zmi s yvel a nawi l ebSi Sesat yvi sad Senel deba; ase, r omsabol ood pr opor ci a am
nawi l ebs Sor i s Cveul ebr i vi r Ceba, oRond sxeul i nor mal ur si di des ver aRwevs: cxovel i
Tavi si gvar i s pat ar a zomi s war momadgenl i s STabeWdi l ebas qmni s.
4) jer ki dev me-19 saukuni s oTxmoci an wl ebSi Seni Snul i i qna (br ounsekar i s mi er ), r om
sasqeso ji r kvl ebs or magi f unqci a aqvT r ogor c gar e sekr eci i s, i se Si na sekr eci i sac. ma-
Si n r odesac pi r vel i or gani zmi s gamr avl ebi s mi zans emsaxur eba, meor e speci f i kur qi mi kur
pr oduqt ebs qmni s, r omel ni c si sxl Si gadadi an da mi si saSual ebi T mTel or gani zmze mZl avr
gavl enas axdenen. sasqeso ji r kvl ebi s hor monebi s zemoqmedeba mTl i an or gani zmze ar aCve-
ul ebr i v Zl i er i a da Tval saCi no. yvel a sqesobr i vi Tavi sebur eba, r oml i Tac qal i sa da va-
J i s or gani zmi ur Ti er Ti sgan gansxvavdeba, sasqeso ji r kvl ebi s Si nasekr et or ul gavl enas un-
da mi ewer os. mamr obi Ti sqesi s cxovel s r omdedr obi Ti sqesi s ji r kvl ebi gadauner go da
dedr obi Ts mamr obi Ti s, cxovel i sawi naaRmdego sqesi s ni Snebs Sei Zens: magal al i Tad, mamal i
dedal s daemsgavseba da dedal i mamal s. sakvi r vel i ar aa, r ommTel i or gani zmi s ganaxl ebi s,
gaaxal gazr davebi s mi zni s gansaxor ci el ebl ad medi ci naSi swor ed sasqeso ji r kvl ebs mi mar -
Taven. St ai naxi sa da vor onovi s gaaxal gazr davebi s cnobi l i cdebi , r omel ni c zogjer , dr o-
ebi T mai nc, ar aCveul ebr i v mZl avr Sedegebs i Zl evi an, sasqeso ji r kvl ebi s mTl i an or gani zm-
ze uRr mesi gavl eni s f aqt s adast ur eben.
gar da aRni Snul i Si na sekr et or ul i ji r kvl ebi sa, sxvebi c ar seboben, r omel Ta i nkr et e-
bi c (Si na gamonaJ oni ) ar anakl eb gavl enas axdenen or gani zmze. ueWvel i a, or gani zmi s mTl i -
anobi s Camoyal i bebaSi Si na sekr eci i s ji r kvl ebi gansakuTr ebi T di d monawi l eobas unda Re-
bul obdnen. ami t omsakvi r vel i ar aa, r omzogi er Ti mecni er i s azr i T, or gani zmi s mTel i kon-
st i t uci a pi r vel r i gSi da gansakuTr ebi T amji r kvl ebi s ur Ti er T damoki debul ebi s nawar -
moebs war moadgens. magr amudaoa, r omkonst i t uci i s Camoyal i bebi s saqmeSi gansakuTr ebi T
di d r ol s ner vul i si st emac asr ul ebs.
ner vul i si st ema
cocxal i or gani zmi s f i l ogenet ur i ganvi Tar ebi s gzaze ar cer Ts mi s mxar es ar ganucdi a
i seTi Tval saCi no cvl i l eba, r ogor i c ner vul masi st emamgani cada. ami t omar af er i i se
mkaf i od ar axasi aTebs cocxal i or gani zmi s ganavi Tar ebi s dones, r ogor c mi si ner vul i
si st emi s mor f ol ogi ur i da f unqci onal ur i r agvar oba. es gar emoeba advi l ad af i qr ebi nebs
kacs, r omar unda ar sebobdes ar cer Ti mxar e or gani zmSi , r omel i c egoden ar sebi Tad i yos
masTan, r ogor c mTl i anTan, dakavSi r ebul i , r ogor c es ner vul i si st emi s Sesaxeb unda i Tq-
vas. Tanamedr ove mecni er ebaSi moi poveba mTel i r i gi f aqt ebi sa, r omel i c sr ul i ad udaod
xdi s amdebul ebas.
i mi sTvi s, r omnaTl ad i qnes gaTval i swi nebul i i s f uZemdebel i r ol i , r omel sac ner vu-
l i si st ema asr ul ebs or gani zmi s, r ogor c mTl i ani s, Camoyal i bebi s saqmeSi , yvel aze uf r o
mi zanSewoni l i i qneba, Tu mas ganvi Tar ebi s Tval sazr i si T ganvi xi l avT. udavoa, r omi s ner vu-
l i si st ema, r omel sac amJ amad maRal cxovel ebSi vxvdebi T, Tval uwvdenel i war sul i dan
momdi nar e ganvi Tar ebi s Sedegs da ammi zezi T mor f ol ogi ur ad da f unqci onal ur ad uaRr e-
sad gar Tul ebul apar at s war moadgens. ami t omueWvel i a, r omi s Zi r i Tadi r ol i , r omel -
sac mTl i ani or gani zmi s mi mar T ner vul i si st ema asr ul ebs, uf r o Tval saCi nod mi si Casaxvi -
sa da TandaTanobi Ti ganvi Tar ebi s dasawyi s saf exur ebze unda i Cendes Tavs, vi dr e mi si ganvi -
Tar ebi s i msaf exur ebze, r odesac i gi mr aval mxr i v gar Tul ebul i sa da di f er enci r ebul i
or gani zmi s mi znebs emsaxur eba.
or gani zmsa da mi s gar emos Sor i s kavSi r i s damyar eba, or gani zmsa da mi s gar emos Sor i s
ur i er Tobi s dadgi neba, yovel Tvi s ner vul i si st emi s umTaer es f unqci ad i Tvl eboda. maSa-
sadame, i mTavi Tve i yo nagul i sxmevi , r omgar emodan momdi nar e zemoqmedeba ner vul i
si st emi s saSual ebi T gadaecema or gani zms, i se r ogor c, pi r i qi Tac, or gani zmi s zemoqmedeba
27
gar emoze kvl av ner vul i si st emi s daxmar ebi T xdeba. ami sda mi xedvi T, ner vul i si st ema or g-
var i el ement ebi sgan Sesdgeba: i mel ement ebi sgan an ner vul i boWkoebi sgan, r omel ni c gar e-
mos zemoqmedebas gadascemen or gani zs, da i mel ement ebi sgan an ner vul i boWkoebi sgan, r o-
mel ni c, pi r i qi T, or gani zmi dan momdi nar e i mpul sebs gadascemen ama Tu i mmomuSave or ganos,
r omel i c Tavi s mxr i v Sesat yvi s zegavl enas axdens gar emoze. amr i gad, ner vul si st emaSi or g-
var ner vul or gvar ner vul boWkoebs ganasxvaveben:af er ent ul s (r ecept or ul s, gr Znobi -
er s) daef er ent ul s (mot or ul s, ef eqt or ul s). met ad Tu nakl ebad r Tul i or gani zmi s
SemTxvevaSi ner vul i boWkoebi s amor si st emas mesame si st ema, e.w. cent r al ur i ner vul i
si st ema, aer Ti anebs: i gi af er ent ul i gzi T mi mdi nar e i mpul sebs Rebul obs da ef er ent ul s
gadascems; maSasadame, or i ve amsi st emi s _ af er ent ul i sa da ef er ent ul i s _ ur Ti er Tobas da
ami T or gani zmi s gar emosTan damoki debul ebas awesr i gebes.
si cocxl i s pr i mi t ul saf exur ebze mdgomar eoba sxvagvar ad unda war movi dgi noT. er -
Tujr edovani or gani zmi c cocxal i ar sebaa, da r ogor c aseTi , i gi c er Tgvar ur Ti er TobaSi
i myof eba Tavi s gar emosTan, ese i gi , gar emodan momdi naoei mpul sebs Rebul obs da maT ama
Tu i mmoZr aobi T anu r eaqci i T upasuxebs. maSasadame, f unqci onal ur ad Zi r i TadSi i gi ner -
vul i si st emi s mqone or gani zmi sgan ar af r i T ar gansxvavdeba, magr ammor f ol ogi ur ad ner vu-
l i si st emi s mas sr ul i ad ar af er i gaaCni a. es f aqt i gansakuTr ebul i yur adRebi s Ri r si a. i gi
gvi Cvenebs, r omsi cocxl i s dasawyi s saf exur ze gar emos zemoqmedeba or gani zmze da or gani z-
mi s gar emoze r omel i me mi si speci al ur i nawi l i s_ ner vul i el ement ebi s _ saSual ebi T
r odi xdeba, ar amed mTel i or gani zmi s saSual ebi T: udavoa, r omner vul i si st emi s f unqci as
aq mTel i or gani zmi asr ul ebs.
ganvi Tar ebi s cot a uf r o maRal saf exur ze (magal i Tad, Wi aTa samkvi dr oSi ) mdgomar eoba
i cvl eba. aq ukve or gani zmi s mor f ol ogi ur i Semadgenl oba Sedar ebi T uf r o r Tul i xdeba,
da i mujr edTa Sor i s, r omel ni c sxeul i s gar e saf ar s war moadgenen, Cven i seTebsac vxvdebi T,
r omel ni c danar Cenebi sgan st r uqt ur i Tac gansxvavdebi an da f unqci i Tac, da amSemTxvevaSi
Cven udaod ner vul i el ement i s CanasaxTan gvaqvs saqme. magr ames ner vul i el ement i jer
ki dev sr ul i ad mokl ebul i a f unqci onal ur di f er enci aci as: ar Sei Zl eba i Tqvas, r omi gi an
mar t o af er ent ul i boWkos r ol s asr ul ebdes an mar t o ef er ent ul i sas. masSi jer ki dev
or i ve f unqci aa gaer Ti anebul i . i gi r ecept or i c ar i s da ef eqt or i c er Tsadai mave dr os.
ganvi Tar ebi s Semdeg saf exur ze r ecept or ul i da ef eqt or ul i f unqci a ukve cal ke uj-
r edebs Sor i s nawi l deba: er Ti ujr edi r omgar e gaRi zi anebas Rebul obs, meor e ami s sapasu-
xod r ai me r eaqci as i Zl eva; magr amganvi Tar ebi s amsaf exur i sTvi s damaxasi aTebel i i saa, r om
amujr edebs Sor i s, af er ent ul sa da ef er ent ul s Sor i s, jer ki dev ar avi Tar i Suamaval i ar
Cans. af er ent ul i ujr edi pi r dapi r exeba Tavi s Si na zedapi r i T ef er ent ul s da ase gadas-
cems mas i mpul ss.
i mpul sebi s gadasacemi speci al ur i apar at i s _ cent r al ur i ner vul i si st emi s _ Canasaxi
ganvi Tar ebi s mxol od Semdgomsaf exur ebze Cndeba: mgr Znobi er sa da mamoZr avebel ujr edebs
Sua axal i ner vul i el ement ebi Caer Tvi s, r omel ni c Tavi s Tavze mxol od i mpul sebi s
gadacemi s f unqci as Rebul oben da amr i gad cent r al ur i apar at i s r ol s asr ul eben.
ner vul i si st emi s ganvi Tar ebi s yvel a amsaf exur i sTvi s gansakuTr ebi T damaxasi aTebel i
i saa, r omi gi r ogor c mor f ol ogi ur ad, i se f unqci onal ur aRac namdvi l di f uzi ur si s-
t emas war moadgens. ner vul i el ement ebi f ar Tod ar i an gabneul i mTel or gani zmSi da i se
mWi dr od ukavSi r debi an ur Ti er Ts Tavi si mor Cebi T, i se ar i an er TmaneTSi gadaxl ar Tul ni ,
r ommaT Sor i s sazRvr i s monaxva SeuZl ebel i xdeba. er Ti si t yvi T, Ti Toeul i cal ke el e-
ment i ganusazRvr el kavSi r Si i myof eba yvel a danar Cen el ement Tan, da mTel i sxeul i er T
ganuyof el mTl i anadaa Sekr ul i . Tavi sTavad i gul i sxmeba, ner vul i si st emi s aseT di f uzi -
ur aRnagobas f i zi ol ogi ur i moqmedebac Sesaf er i si eqneba. sakmar i si a sxeul i s er T r omel -
same nawi l ze r ai me gamRi zi anebel ma i moqmedos, r omsapasuxod mTel i or gani zmi s mamoZr ave-
bel i apar at i s r eaqci a mi vi RoT: yovel i gaRi zi aneba mTel i or gani zmi s di f uzi ur
r eaqci as i wvevs.
maSasadame, mi uxedavad cal ke speci al ur i el ement ebi s _ ner vul i el ement ebi sa da si s-
t emi s _ gaCeni sa, or gani zmi jer ki dev mxol od r ogor c mTl i ani upasuxebs gar emos zegavl e-
nas: or gani zmi s cal ke or ganoTa da mamoZr avebel i apar at i s cal ke nawi l Ta Sor i s jer ki dev
ar avi Tar i gansxvaveba, ar avi Tar i di f er enci aci a ar Cans. es jer ki dev momavl i s saqmea.
ganvi Tar ebi s Semdgomsaf exur ebze swor ed es di f er enci aci i s pr ocesi dgeba pi r vel
r i gSi . jer Cndeba e. w. kvanZovani ner vul i si st ema: or gani zmi s gansazRvr ul adgi l ebze
ner vul el ement Ta met ad Tu nakl ebad koncent r i r ebul i jguf ebi i yr i an Tavs, da amnai r ad
cal keul ner vul kvanZebs qmni an. mi uxedavad aseTi mor f ol ogi ur i di f er enci aci i sa, kvan-
28
Zovani ner vul i si st ema f i zi ol ogi ur ad ar sebi Tad mai nc i sev di f uzi ur i r Ceba: gar egam-
Ri zi anebel i an mTel i mamoZr avebel i apar at i s di f uzi ur r eaqci as i wvevs , anda saukeTeso
SemTxvevaSi , r omel i me mTl i ani si st emi sas (magal i Tad, Si na or ganoebi s mTel i si st emi sas,
per i f er i ul i kunTebi s mTel i si st emi sas).
Semdeg saf exur ze ner vul i si st emi s di f er enci aci i s saqme gansakuTr ebi T Tval saCnod
mi i wevs wi n. Cndeba e. w. Zewkvovani ner vul i si st ema, ner vul i si st emi s ganvi Tar ebi s er T-
er Ti maRal i f or ma; aq sxeul i s Ti Toeul s segment Si sakuTar i ner vul i apar at i vi Tar deba,
r omel i c mas danar Ceni segment ebi sgan sr ul i ad damouki debel i moqmedebi s SesaZl ebl obas
aZl evs . or gani zmi cal ke er Teul ebad (segment ebad) i yof a, da i s, r ac er Ts mi s segment Si
xdeba, meor es Ti Tqos sr ul i ad ar exeba. magr amZewkvovani ner vul i si st emi s agebul ebi s
zust i Seswavl i s Sedegad i r kveva, r omes sul ase ar aa, r ommas mar t o cal keul i ner vul i
kvanZebi r odi aqvs, r omel ni c cal ke segment ebi s damouki debel ner vul apar at ebs war mo-
adgenen da mTel or gani zms mt ki ce segment ar ul aRnagobas aZl even, mas i seTi ner vul i el e-
ment ebi s si st emac aRmoaCnda, r omel i c yvel a segment i s ner vul kvanZebs ur Ti er Ts ukav-
Si r ebs da er T mTl i an ner vul si st emad aer Ti anebs. es gar emoeba gasagebad xdi s, r omor ga-
ni zmi ganvi Tar ebi s amsaf exur zec mTl i an or gani zmad r Ceba. gansakuTr ebi T mni Svnel ovani
xdeba ammxr i v zogi er Ti Sedar ebi T uf r o msxvi l i kvanZebi s aRmoceneba, r omel ni c segment a-
r ul mni Svnel obas Ti Tqmi s sr ul i ad mokl ebul ni ar i an, magr am, samagi er od, yvel a danar -
Ceni kvanZi s, mTel i segment ar ul i ner vul i apar at i s moqmedebas i mor Ci l eben. or gani zmi s
mTl i ani , i nt egr i ul i moqmedebi s uzr unvel yof a gansakuTr ebi T amar asegment ar ul i kvanZi s
f unqci as Seadgens.
amr i gad, Cven vxedavT, r omner vul i si st emi s ganvi Tar ebi s i msaf exur zec ki , sadac pi r -
vel r i gSi gansakuTr ebi T di f er enci aci i sa da ganTvi sebi s t endenci ebi dgebi an, ner vul i
si st ema i seT el ement ebsac avi Tar ebs, r omel ni c or gani zmi s, r ogor c mTl i ani s, moqmedebas
uzr unvel yof en.
Tavi r omdavaneboT axl a ner vul i si st emi s ganvi Tar ebi s Semdgomi saf exur ebi s Tanda-
Tanobi Ts daxasi aTebas da pi r dapi r cxovel Ta samkvi dr os umaRl es war momadgenel Ta, ker -
Zod. adami ani s ner vul i si st emi s ganxi l vaze gadaei det , Cven vnaxavT, r omaq ganvi Tar ebi s
or i ve sawi naaRmdego t endenci a _ di f er enci aci i sa da gamTl i anebi s anu i nt egr aci i s
t endenci a _ gansakuTr ebi T mkaf i od ar i s war modgeni l i .
SevCer deT jer di f er enci aci i s Tval sazr i sze! adami ani s ner vul i si st emi s agebul ebaSi
naTl ad ar i s dacul i ganvi Tar ebi s or i ve adr eul i monapovar i , r omel Tac Tavi s gamoxat u-
l eba hpoves er Ti s mxr i v, kvanZovani sa da meor es mxr i v, segment ur i ner vul i si st emi s aR-
mocenebaSi . adami ani s per i f er i ul i ner vul i si st ema, ese i gi , af er ent ul i da ef er en-
t ul i gzebi Ti Tqmi s ukl ebl i v segment ur pr i nci pzea agebul i . zur gi s t vi ni dan ner vebi s 31
wyvi l i gamodi s, r omel Taganac Ti Toeul i Cveni sxeul i s per i f er i i s gar kveul nawi l s ukav-
Si r deba da amukanasknel i s damouki debel ner vul apar at s war moadgens. samagi er od, kvanZo-
vani ner vul i si st emi s pr i nci pi Tavi s gamoxat ul ebasa da Semdgomganvi Tar ebas cent r al u-
r i ner vul i si st emi s aRnagobaSi poul obs.
cent r al ur i ner vul i si st ema anu t vi ni ner vul i el ement ebi s koncent r i r ebul masas
war moadgens da or gani zmi s sr ul i ad gar kveul nawi l ebSi a Tavmoyr i l i . xer xemal sa da Tavi s
qal aSi . ami T i gi kvanZovani ner vul i si st emi s ganvi Tar ebi s maRal dones mogvagonebs. mi si
mTavar i nawi l ebi Semdegi a:
1. zur gi st vi ni , r omel i c xer xeml i s mi l Si a moTavsebul i da dasabams aZl evs per i f e-
r i ul i ner vebi s di d umr avl esobas.
2. mogr Zo t vi ni (medulla oblongata), r omel i c zur gi s t vi ni s Tavi s qal aSi gagr Zel ebas
war moadgens.
3. naTxemi , r omel i c Tavi s qal aSi a moTavsebul i da zur gi s t vi ns Tavze aqvs daxur ul i .
4. zemod, cot a uf r o wi n moTavsebul i aSuat vi ni (corpora quatrigemina, oTxbor cvi ).
5. mxedvel obi s bor cvi (Suamdebar e t vi ni , thalamus opticus), r omel i c aRni Snul
nawi l ebsa dadi d t vi ns Sua mdebar eobs da i sea agebul i , r ommaTi Suamavl i s r ol s unda
asr ul ebdes. dasasr ul
6. di di t vi ni , r omel i c Sei cavs:
a) TeTr ni vTi er ebas (ner vul boWkoebs, r omel ni c an t vi ni s qveda nawi l ebi dan,
gansakuTr ebi T ki mxedvel obi s bor cvi dan gamomdi nar eoben, anda Tvi Ton di di t vi ni s
29
sxvadasxva ar eebs ur Ti er Ts ukavSi r eben: e. w.saasoci aci o ner vul i boWkoebi ) da
b) r uxni vTi er ebas,ese i gi , di di t vi ni s qer qs, r omel i c 2000 kvadr . sant i m. si vr ces
i kavebs da 9 mi l i ar d ner vul ujr eds Sei cavs (donal dsoni s mi xedvi T). mi si zedapi r i
danaoWebul i a daRar ebi sa daxveul ebi s mTel r i gs Sei cavs. maT Sor i s gansakuTr ebi T
mni Svnel ovani a: cent r al ur i anu r ol andi s Rar i , r omel i c naxevar sf er oebs Suaa
moTavsebul i , dasi l vi i sRar i , r omel i c gver dze mdebar eobs da Tavi s t vi ni s amnawi l s
gansakuTr ebi T Rr mad ser avs. xveul ebi dan Zal i an mni Svnel ovani a sam-sami xveul i Subl i sa
da saf eTql i s ar eebSi . zeda, Sua da qveda xveul i : gar da ami sa _ kef i s sami xveul i
(pi r vel i , meor e damesamexveul i ) da dasasr ul Txemi szedadaqveda xveul i .
r ogor c vxedavT, adami ani s cent r al ur i ner vul i si st ema mor f ol ogi ur ad Zal i an di -
f er enci r ebul i a: Zvel i mor f ol ogi ur i di f uzi i s aq kval i c aRar Cans.
i badeba saki Txi : r ogor i a i gi f i zi ol ogi ur ad? st r uqt ur a da f unqci a, r ogor c sazoga-
dod, aqac ganuyr el kavSi r Si i myof ebi an ur Ti er TTan, da, ueWvel i a, ner vul i si st emi s
nawi l ebi s mor f ol ogi ur di f er enci aci asTan er Tad maTi f unqci onal ur i (f i zi ol ogi ur i )
di f vr enci aci ac unda ganvi Tar ebul i yo. ami sda mi xedvi T, ner vul i si st emi s yvel a zemoTCa-
moTvl i l gansxvavebul nawi l ebs gansxvavebul i f i zi ol ogi ur i r ol i unda hqondeT or ga-
ni zmSi daki sr ebul i .
davaneboT Tavi per i f er i ul ner vebs, r omel ni c af er ent ul sa da ef er ent ul ner vul
boWkoebs Sei caven da r ecept or i sa da ef eqt or i s r ol s asr ul eben, da SevCer deT t vi ni s
cal ke nawi l ebi s f unqci ebi s ganxi l vaze! e. w. subkor t i kal ur i anu qer qqveSa cent r e-
bi s f unqci a (ese i gi , t vi ni s yvel a i mnawi l ebi sa, r omel ni c di di t vi ni s hemi sf er oebs qveS
mdebar eoben) sagr Znobl ad unda gansxvavdebodes Tvi Ton di di t vi ni sa da gansakuTr ebi T
mi si , qer qi s f unqci i sgan. maSi n r odesac pi r vel i uf r o wmi nda f i zi ol ogi ur pr ocesebs
unda ganagebdes, meor es gansakuTr ebi T f si qi kur pr ocesebTan unda hqondes kavSi r i .
ker Zod, zur gi st vi ni s r ol i umTavr esad i saa, r om, jer er Ti , i gi r ef l eqsur moZ-
r aobaT ganagebs, r ogor c maTi cent r i , da meor e _ per i f er i i dan momdi nar e gaRi zi anebas
Tavi s t vi ni s qer qi sken at ar ebs da i qi dan ukanve per i f er i i sken. mogr Zo t vi ni sunTqvi s,
gul i s cemi s, wovi s, yl apvi s da sxva aseTi avt omat ur i xasi aTi s moZr aobebi s momawesr i gebel
cent r ebs Sei cavs. naTxemi gansakuTr ebi T sxeul i s wonaswor obi s dacvasa da mowesr i gebaSi
monawi l eobs, oRond di di t vi ni s xel mZRvanel obi T. Suat vi ni sadamxedvel obi sbor -
cvi s r ol i gansakuTr ebi T i maSi mdgomar eobs, r omyvel a af er ent ul ma ner vebma amcent r eb-
Si unda gani cadongadar Tva. sanami si ni t vi ni s qer qs mi aRwevdnen. maSasadame, qer qi Sei Zl e-
ba f unqci onal ur aRac amcent r ebi s zednaSenad i qnes war modgeni l i .
di di t vi ni , uwi nar es yovl i sa, f si qi kur i pr ocesebi s cent r i s r ol s asr ul ebs. yovel
SemTxvevaSi , adami ani s mi mar T es debul eba sr ul i ad udaoa. magr amr ac Seexeba uf r o dabal
saf exur ze mdgomcxovel ebs, aq di di t vi ni s r ol i mi T uf r o mci r deba, r ac uf r o gan-
vi Tar ebi s dabal saf exur Tan gvaqvs saqme: f si qi kur i pr ocesebi aq qer qqveSa cent r ebTanac
ar i an dakavSi r ebul ni . magal i Tad, Tevzs r omdi di t vi ni amoacal o, i gi bol osdabol os
mai nc sr ul i ad Sei nar Cunebs sakvebi s Zebni s, mi si SemCnevi s da mi s mi mar T moZr aobi s unar s.
mt r edi aseT pi r obebSi Sedar ebi T uf r o cudad gr Znobs Tavs; i gi Si mSi l i T mokvdeba, Tu
r omsakvebi ni skar t Tan ar mi vut aneT. di dt vi namokveTi l i ZaRl i (pi r vel ad aseTi oper aci a
gol cs mouxdeni a; axl a ki i gi xSi r i movl enaa) mt r edze uf r o cudad gr Znobs Tavs, Tumca
r amdeni me xni s Semdeg Ti Tqos umjobesdeba: zogs r asme swavl obs da Tavi s axal mdgomar eobas
gansazRvr ul Car CoebSi egueba. gaci l ebi T uf r o umweoa udi dt vi no adami ani . er Ts aseTs 29
wl i s avadmyof s sr ul i ad dakar gul i aRmoaCnda met yvel ebi s unar i , mxedvel oba, ki dur Ta
moZr aobi s Zal a; smena mas Zal ze daqvei Tebul i hqonda. Si mSi l i s zegavl eni T i gi mxeci vi T
i wyebda Rmui l s. r ac Seexeba avt omat ur moZr aobebs: gul i scemas, sunTqvas, monel ebi s pr o-
cesebs _ yvel af er i es nor mal ur i aRmoaCnda. cxadad Cans, r omdi dt vi ns mokl ebul i adami -
ani gaci l ebi T uf r o nakl eb hgavs Tavi si gvar i s Cveul ebr i v war momadgenl ebs, vi dr e sxva
r omel i me cxovel i . Tund ZaRl i c, r omel i c ganvi Tar ebi s Sedar ebi T maRal dones war moad-
gens.
amr i gad, Cven vxedavT, r om, adami ani s SemTxvevaSi mai nc, di di t vi ni f unqci onal ur aRac
mkveTr adaa t vi ni s sxva nawi l ebi sgan gamoyof i l i : maSi n r odesac i gi f si qi kur pr ocesebTanaa
ar sebi Tad dakavSi r ebul i , mi s qveS mdebar e cent r ebi Ti Tqos mxol od wmi nda f i zi ol ogi ur
pr ocesebs emsaxur ebi an.
mi uxedavad aseTi s naTl ad gamokvvTi l i mor f ol ogi ur i sa da f unqci onal ur i di f er en-
ci aci i sa, ner vul i si st ema gansakuTr ebi T mai nc or gani zmi s mTl i anobas emsaxur eba: i gi mi si
30
cal keul i nawi l ebi sa da si st emebi s moqmedebi s gaer Ti anebas, SeTanxmebas, koor di naci as
edeba saf uZvl ad; da r omner vul i si st emi s es r ol i ar a, maSi n mTl i an or gani zmze l apar aki
sr ul i ad uadgi l o i qneboda.
r ogor axer xebs ner vul i si st ema, mi uxedavad mi si egoden Sor smwvdomi di f er enci aci -
i sa, or gani zmze mai nc gamaer Ti anebel i zegavl eni s moxdenas? ueWvel i a, amas er Tgvar i mor -
f ol ogi ur i saf uZvel i c unda hqondes . Tanaxmad l eont ovi Ci s ukanasknel i dr oi s gamovl e-
nebi sa, Cvens or gani zmSi speci al ur i ner vul i el ement ebi dadast ur da: i si ni mTel or ga-
ni zmSi aRmoCndnen gaf ant ul i . r ogor c gamoi r kva, maTi ar seboba sr ul i ad ar yof i l a Cvens
ner vul si st emaze damoki debul i : i si ni ar c ner vul cent r ebSi Rebul oben Tavi s dasabams
da ar c r omel same per i f er i ul kvanZSi ; gar da ami sa, or gani zms r omyvel a cnobi l i ner vul i
kvanZebi amovacal oT, es Tavi sebur i ner vul i el ement ebi mai nc ucvl el ad ganagr Zoben
ar sebobas.
l eont ovi Ci s azr i T, amel ement ebi s saxi T Cven Zvel i , di f uzi ur i ner vul i si st emi s
naSTTan gvaqvs saqme, naSTTan, r omel i c or gani zmi s yvel a el ement i s gaer Ti anebi s mni Svne-
l ovan r ol s asr ul ebs. sagul i sxmoa, r omi si ni f unqci onal ur ad sr ul i ad ar ar i an ner vu-
l i si st emi sgan damouki debel ni : Tavi s moqmedebaSi i si ni mi si gavl eni s qveS i myof ebi an. es
i mas ni Snavs, r omar cer Ti ner vul i i mpul si , r omel i c ki Cveni or gani zmi s ama Tu i madgi l ze
aRmocendeba, ar asdr os vi wr o adgi l obr i vs, wmi nda l okal ur movl enas ar war moadgens: di -
f uzi ur i ner vul i apar at i s saSual ebi T i gi mTel or gani zmze vr cel deba da masSi , r ogor c
mTel Si , gar kveul ef eqt s i wvevs. amgvar ad, or gani zmi s mTl i ani moqmedeba uzr unvel yo-
f i l i a.
magr amr ogor xdeba, r omamdi f uzi ur i s, mTel or gani zmSi gaf ant ul i ner vul i agznebi s
mi uxedavad, mai nc cal keul i or ganoebi sa da si st emebi s SeTanxmebul i , koor di ni r ebul i
moqmedebi s sur aTs vRebul obT? Tanamedr ove f i zi ol ogi aSi amsaki Txze gar kveul i pasuxi
ar sebobs. saqme i saa, r omner vul i pr ocesi or gvar i a:agzneba daSekaveba, r omel ni c ur Ti -
er Ti s sawi naaRmdego mi mar Tul ebi T moqmedeben. ner vul i pr ocesi r ommTel or gani zms mo-
i cavs, i gi yvel ganagznebas r odi i wvevs: zogan i gi Sekavebi s saxi Tac vl i ndeba. ami si Sede-
gi i saa, r omner vul i i mpul si or gani zmi s yvel a nawi l Si ki ar i wvevs moqmedebas, ar amed mxo-
l od i maTSi , r oml ebzec Sekaveba ar vr cel deba. _ amr i gad, or gani zmi s nawi l ebi s koor di -
naci as agznebi sa da Sekavebi s ganawi l eba udevs saf uZvl ad, ganawi l eba, r omel i c Tavi s
gar kveul saxes or gani zmi s ganvi Tar ebi s Sedegad aRwevs.
l okal i zaci i s moZRvr eba
gansakuTr ebi T mkveTr ad mTl i ani sa da nawi l obr i vi s ur Ti er Tobi s saki Txi di di t vi ni s
Seswavl i sas dgeba. mar Tal i a, di di t vi ni s qer qi er Ts mTl i ans war moadgens, magr ammi si
zedapi r i i mdenad mr aval f er ovan sur aTs i Zl eva, i sea sxvadasxva Rar ebi Ta da xveul ebi T
cal ke, Tavi sebur ad agebul ar eebad dayof i l i , r omadami ans bunebr i vad Sei Zl eboda gaCe-
noda azr i , r omqer qi s gansxvavebul i nawi l ebi gansxvavebul dani Snul ebas unda asr ul ebd-
nen, r omi si ni ar a mar t o mor f ol ogi ur ad, ar amed f unqci onal ur aRac unda i yvnen ur Ti er -
Ti sgan gamoyof i l ni . r amdenadac di di t vi ni s f unqci ad f si qi kur i pr ocesebi i Tvl eba, da es
ukanasknel ni mr aval s Tval saCi nod gansxvavebul saxes Sei caven, Sei Zl eboda ef i qr a kacs,
r omTi Toeul i maTgani di di t vi ni s gansxvavebul nawi l Tan ar i s dakavSi r ebul i da mi s f unq-
ci as war moadgens. maSi n yovel i f si qi kur i pr ocesi t vi ni s r omel same adgi l ze moTavsde-
boda, da maSasadame, Sei Zl eboda dasmul i yo saki Txi Ti Toeul i f si qi kur i pr ocesi s t vi nSi
l okal i zaci i s Sesaxeb. l okal i zaci i s saki Txs sakmaod xangr Zl i vi i st or i ul i war sul i
aqvs, da i gi dResac er Ter T gansakuTr ebi T aqt ual ur pr obl emad i Tvl eba.
l okal i zaci i s pr obl emi s mecni er ul i i st or i a mecxr amet e saukunesTan er Tad dai wyo
da gansakuTr ebi T mi s pi r vel aTeul wl ebSi yur adRebi s cent r Si dadga. aq mal e or ma uki -
dur esma, ur Ti er Ti s sawi naaRmdego Sexedul ebami Ci na Tavi , r omel Taganac er Ti ger manel
mecni er s gal s ekuTvnoda, da meor e f r ang mkvl evar s, cnobi l f i zi ol ogs f l ur ans.
gal i s azr i T, sul i 27 Zi r i Tads, gansxvavebul ni Ws Sei cavs da mTel i sul i er i cxovr eba
amni WTa moqmedebi s nayof s war moadgens: Ti Toeul s amni Ws Tavi si or gano aqvs t vi ni s zeda-
pi r ze; i gi qer qi s r omel i me adgi l asaa l okal i zi r ebul i . da, ueWvel i a, sul i er ni Wi er ebaTa
zust i l okal i zaci i s codnas pr aqt i kul i mni Svnel obac di di eqneboda: i gi adami ani s i ndi -
vi dual ur Tavi sebur ebaTa gasacnobad uebar daxmar ebas gagvi wevda. gal i s r wmeni T, r ac
uf r o ganvi Tar ebul i aqvs ama Tu i msubi eqt s esa Tu i s ni Wi er eba, mi T uf r o ganvi Tar ebul i
unda hqondes mas t vi ni s Sesat yvi si nawi l i c da, maSasadame, Tavi s qal as i s adgi l i c, sadac
t vi ni s es nawi l i a moTavsebul i . es gar emoeba, gal i s azr i T, SesaZl ebl obas qmni s, Tavi s
qal as amobur Tul i , amozneqi l i adgi l ebi s ganawi l ebi s mi xedvi T, ama Tu i msubi eqt i s
31
sxvadasxva ni Wi er ebi s Sesaxeb vi msjel oT. adami ani s ni Wi er ebaTa l okal i zaci i s sakvl evad,
gal i s azr i T, cal ke mecni er eba, f r enol ogi aaauci l ebel i .
gal i s f r enol ogi a, jer er Ti , mcdar f si qol ogi ur saf uZvl ebze i yo agebul i : i seTi
r Tul i f si qi kur i mdgomar eobebi , r ogor i caa Svi l i s si yvar ul i , met yvel ebi s unar i ,
Tavmoyvar eoba, pat i vmoyvar eoba da sxva aseTebi el ement ar ul `ni Wi er ebad~i yvnen gamocxa-
debul ni da Ti Toeul i sTvi s cal ke, damouki debel i l okal i zaci a i gul i sxmeboda. yvel a
mi si danar Ceni SecTomebi amZi r i Tadi SecTomi dan gamomdi nar eobda. r asakvi r vel i a, mi si
daskvnebi xSi r ad sr ul i ad ewi naaRmdegeboda gamocdi l ebas, magal i Tad, gal i s f r enol o-
gi i s mi xedvi T, geni al ur mxat var s r af ael s f er ebi s gr Znoba sust ad unda hqonoda ganvi Ta-
r ebul i da cnobi l i mwer al i val t er skot i di di maTemat i kosi unda yof i l i yo.
gasagebi a, r omgal i s f r enol ogi ammal e sawi naaRmdego moZr aoba gamoi wvi a. f i zi ol ogma
f l ur ansma pi r vel ma daayena zust i mecni er ul i cdebi cocxal cxovel ebze da ami T mecni -
er ebas ganuzomel i samsaxur i gauwi a. man pi r vel ma moaxdi na di di t vi ni s amokveTa (eqst i r -
paci a, decer ebr aci a) da Semdegi dakvi r veba mogvca: cxovel s yovel gvar i f si qi kur i unar i
daekar ga, i nst i qt ebi ca da gr Znobi er ebac; i gi uZr avad egdo er T adgi l as da mxol od gar e
zemoqmedebi s sapasuxod Tu i Zl eoda ama Tu i mmoZr aobas. gansakuTr ebi T sagul i sxmod i s i yo
mi Cneul i , r omdi di t vi ni s r a adgi l i c unda amoekveTa, Sedegi yovel Tvi s er Ti dai gi ve i yo,
oRond mi T uf r o Zl i er i da Tval saCi no, r ac uf r o di di i yo dazi anebul i an amokveTi l i
adgi l i . aqedan f l ur ansi daaskvni da: `di di t vi ni s yvel a nawi l ebs sr ul i ad Tanabar i mni Sv-
nel oba aqvT f si qi kur i pr ocesebi sTvi s~-o.
f l ur ansi s es azr i eqsper i ment ul ad Canda dasabuTebul i da ami t omman gal i s
f r enol ogi i s gavl ena di di xni T daCr di l a. magr amSemdegSi gamoi r kva, r omf l ur ansi s
dakvi r veba ar i yo saki Txi s gadasaWr el ad sakmar i si , r omman aseTi Sedegebi mxol od i mi t om
mi i Ro, r omi gi cxovel s oper aci i s Semdgomi dr oi s mxol od mwvave per i odSi akvi r deboda,
r odesac cxovel i jer ki dev oper aci i s Soki s gavl eni s qveS i myof eboda, da ar a uf r o gvi an
per i odebSi , r odesac dakvi r vebi s t vi ni s r ol i s saki Txi s gadasaWr el ad gaci l ebi T uf r o
sai medo masal i s mocema SeeZl o. Semdegi dr oi s uf r o zust ma gamokvl evebma l okal i zaci i s
azr i xel axl a gamoacocxl es da axal aRmoCenaTa mTel r i gs mi sces dasabami . jer br okam
aRmoaCi na (1861 w.), r ommar cxena hemi sf er osmesame Subl i s xveul i sdaSl a met yvel ebi s
dazi anebas i wvevs, da aq e. w. br okas cent r o moTavsda. amas daer To ver ni kes cent r o,
saf eTql i s pi r vel i xveul i s ar eSi , r oml i s dazi anebi s SemTxvevaSi adami ani met yvel ebi s mi -
mar T yr uvdeba: naTqvami ar esmi s. deJ er i nma al eqsi i s (dawer i l i s waki Txvi sa da gagebi s
unar i s uqonl oba) SemTxvevebi gyrus angularis-s daukavSi r a, dal i pmanma apr aqsi a (moqmedebi s
unar i s dazi aneba) gyrus supramarginalis-s. gansakuTr ebi T sagul i sxmo aRmoCnda munki s cdebi ,
r oml i s Sedegadac gamoi r kva, r ommxedvel obi s f unqci a kef i s ar eebTanaa dakavSi r ebul i .
dasmeni s _ saf eTql i s ar eebTan.
magr amar a mar t o Cveni gr Znobi er eba (sensor i umi ) aRmoCnda di di t vi ni s qer qi s
gar kveul nawi l ebTan dakavSi r ebul i : i q ar a mar t o `sensor ul i cent r ebi ~moTavsda,
ar amed Tavi si adgi l i mi eCi na i qve e. w. `mot or ul cent r ebsac~. mas Semdeg, r ac hi ci gma
t vi ni s uSual o el eqt r ul i agznebul oba aRmoaCi na, damt ki cda, r omqer qi s gar kveul i
ar eebi s el eqt r ul i agznebi s Sedegad sxeul i s gar kveul i nawi l ebi s moZr aoba Cndeba. am
meTodi s gamoyenebi s Sedegad qer qze mot or ul i cent r ebi s adgi l i c i qna monaxul i (r ol an-
di s Rar i s wi na hemi sf er os or i ve nawi l Si ). f er i er ma, wi naaRmdeg munki sa, daamt ki ca, r omes
mot or ul i cent r ebi mar Tl a wmi nda mot or ul i a, da maTi agzneba sr ul i ad ar avi Tar gr Zno-
bi er ebas ar i wvevs.
aseTi mi Rwevebi s Sedegad Ti Tqmi s sabol ood ganmt ki cda azr i , r oml okal i zaci i s moZR-
vr eba swor gzaze dgas, r ommas br wyi nval e momaval i el i s, r omammi mar Tul ebi T kvl eva
sai medoa da nayof i er i . ueWvel i a, l okal i zaci i s saki Txi s swor ad gadaWr i s saqmes di dad
Seuwyobda xel s di di t vi ni s agebul ebi s, mi si ar qi t eqt oni ki s r ac Sei Zl eba uf r o zust i
Seswavl a. ammxr i v Tval saCi no nabi ji jer ki dev f l eqsi gma gadadga wi n(me-19 sauk.).
man aRmoaCi na, r omsxvadasxva gamt ar ebel i ner vebi s boWkoebi sxvadasxva dr os i f ar eba
mi el i ni s gar si T, da r omi si ni mxol od ammi el i ni zaci i s Semdeg ar i an samoqmedod momwi f e-
bul ni . f l eqsi gma daamt ki ca, r ommi el i ni zaci i s mi mdi nar eobi s Tval sazr i si T, gamt ar ebel i
ner vebi s boWkoebi s sami gansxvavebul i si st ema unda i qnes ur Ti er Ti sgan gamoyof i l i .
1) pr oeqci ul i boWkoebi , r omel ni c ner vul i si st er s sxva ganyof i l ebebi dan di di
t vi ni s qer qi sken mi mdi nar eoben; 2) mot or ul i boWkoebi s si st ema, r omel i c, pi r i qi T,
qer qi s mot or ul i ar i dan qvemoT eSveba, da 3) qer qi s er Ti xveul i dan meor e xveul i sken
32
mi mdi nar e boWkoebi s si st ema, r omel sac f l eqsi gmaasoci aci ur boWkoTasi st ema uwoda.
yvel aze adr e pr oeqci ul i boWkoebi s mi el i ni zaci a xdeba, xol o yvl aze gvi an _ asoci aci -
ur i s. amr i gad, f l eqsi gma ner vul i boWkoebi s axal i si st ema, sensor ul i sa da mot or ul i sgan
gansxvavebul i , asoci aci ur i boWkoebi s si st ema aRmoaCi na.
bunebr i vad dadga saki Txi amaxal i si st emi s speci f i kur i f unqci i s Sesaxeb da f l eqsi gi s
pasuxi amsaki Txvaze ukve i msaxel wodebi danac Cans, r omel i c man ammi s mi er aRmoCeni l
ner vul i boWkoebi s si st emas mi sca: asoci aci ur i boWkoebi s f unqci as i masoci aci ur i
kavSi r ebi s damyar eba Seadgens, r omel i c f si qi kur pr ocesebs Sor i s ar sebobs.
magr amsadaa cent r i , r omel i c amboWkoebs awesr i gebs? f l eqsi gi Tavi si gamokvl evebi s
Sedegad i mdaskvnamde mi vi da, r ompr oeqci ul i ner vul i boWkoebi di di hemi sf er oebi s
qer qi s mxol od vi wr od gansazRvr ul ar eebs uer Tdeba, r om, ammosazr ebi T, sensor ul
ar eebad mxol od es vi wr od Semof ar gl ul i ar eebi unda Cai Tval on. hemi sf er oebi s di di
nawi l i sr ul i ad Tavi suf al i a, f l eqsi gi s mi xedvi T, pr oeqci ul i an sensor ul i ar eebi sgan,
ami t omsaf i qr ebel i a, i gi cent r al ur i ner vul i si st emi s asoci aci ur ar es war moadgendes,
cent r s, r omel i c sapr oeqci o ar eebi s ur Ti er TkavSi r s awesr i gebs. l okal i zaci i s moZRvr e-
bi sTvi s f l eqsi gi s es daskvnebi di di t vi ni s ar qi t eqt oni ki s Sesaxeb i mmxr i v Sei qna mni Svne-
l ovani , r omasoci aci ur i ar eebi umaRl esi i nt el eqt ual ur i f unqci ebi s cent r ebad i qna
gamocxadebul i .
di di t vi ni s ar qi t eqt oni ki s Semdgomi kvl eva-Zi eba uf r o Sor s Sei Wr a qer qi s aRnagobi s
Tavi sebur ebaTa Seswavl i s saki TxebSi . mai ner t i sa da beci s gamokvl evebma er Txel ki dev
Tval saCi nod waswi es wi n qer qi s Seswavl i s saqme, r omel i c mas Semdeg umTavr esad
hi st ol ogi ur i meTodebi T sar gebl obs da qer qi s ner vul i ujr edebi sa da ner vul i
boWkoebi s mxr i v Sedgeni l obi s saki Txs exeba.
aRmoCnda, r omammxr i v adami ani s qer qi s sxvadasxva nawi l ebi sagr Znobl ad gansxvavdebi an
ur Ti er Ti sgan da, Tanaxmad uaxl esi gamokvl evebi sa, or asamde sxvadasxvanai r ad agebul ar es
Sei caven. amJ amad f ar To gavr cel ebul obi T sar gebl obs br odmani s mi er Sedgeni l i di di
t vi ni s r uka. i gi Sedar ebi T adr i ndel monacemebs eyr dnoba da 52 qer qul ar es asaxavs,
r omel Tac sr ul i ad gar kveul i t opogr af i ul i mdebar eoba aqvT mi kuTnebul i .
r a i qneboda sakvi r vel i , r omqer qi s aseTs Sor smwvdoms mor f ol ogi ur di f er enci aci as
aseve Sor smwvdomi f unqci onal ur i di f er enci aci i s ar sebobi s azr i gamoewvi a. da Cven
vxedavT, r om mar Tl ac qer qi s, cal keul i s, hi st ol ogi ur ad gansxvavebul i ar eebi s
gaRi zi anebi s Tu dazi anebi s Sedegebi . dakvi r vebas sul uf r o da uf r o met yur adRebas
aqceven. dast ur deba, r omgansxvavebul mot or ul sa da sensor ul ef eqt s i Zl eva.
yvel a am gamokvl evi s Sedegad TandaTan muSavdeboda da mt ki cdeboda azr i
l okal i zaci i s moZRvr ebi s Zi r i Tadi debul ebi s ut yuar obi s Sesaxeb. azr i , r oml i s
mi xedvi Tac yovel s f si qi kur f unqci as Tavi si cent r i di di t vi ni s qer qi s uTuod r omel same
gansazRvr ul adgi l as unda hqondes; da amazr ze kl asi kur i l okal i zaci i s mTel i moZRvr eba
ai go, r omel i c Zi r i TadSi Tanamedr ove nevr opaTol ogi i sa da f si qi at r i i s mni Svnel ovan
saf uZvel s war moadgens.
mi uxedavad kl asi kur i l okal i zaci i s moZRvr ebi s egoden br wyi nval e war mat ebebi sa,
f l ur ansi s azr i t vi ni s nawi l ebi s f unqci onal ur i er Tgvar obi s Sesaxeb sabol ood mai nc ar
Camkvdar a. jer er Ti , adr eve i yo aRni Snul i , r omi mf aqt i dan, r omt vi ni s ama Tu i mnawi l i s
gaRi zi anebas an def eqt s gansazRvr ul i f si qi kur i f unqci i s moSl a sdves Tan, sr ul i ad ar
gamomdi nar eobs, r omamf si qi kur i f unqci i s nor mal ur i moqmedebac, swor ed amnawi l Tan
unda i yos, r ogor c Tavi s cent r Tan, dakavSi r ebul i . vundt i ami s Sesaxeb ase msjel obda:
adami ans r ommuxl i s saxsr ebi dauzi andes, i gi , r asakvi r vel i a, kar gad veRar gai vl i s.
mi uxedavad ami sa, ar avi n i t yvi s, r omsi ar ul i s moZr aobebs muxl i s saxsr ebi war moqmni ano.
l okal i zaci i s kl asi kur i moZRvr ebi s momxr eebi ki xSi r ad swor ed ase msjel obdnen: r aki
qer qi s er Ti nawi l i s dazi anebas gar kveul i f si qi kur i f unqci i s moSl a axl avs Tan, am
ukanasknel i s cent r ad swor ed es nawi l i unda aRvi ar oTo. Tu r amdenad umar Tebul o
aRmoCnda aseTi daskvna, es gansakuTr ebi T Tval saCi nod monakovi s da mer e l eSl i s
eqsper i ment al ur i Sedegebi dan Cans: 1. maRal i i nt el eqt ual ur i f unqci i s daSl a ar a
mar t o maSi n xdeba, r odesac qer qSi swor ed i madgi l s daazi aneb, sadac mi si `cent r i ~
i gul i sxmeba, ar amed qer qi s yvel a sxva adgi l ebi s dazi anebi s SemTxvevebSi c, oRond es
dazi aneba sakmaod di di unda i yos. 2. r omel i me f unqci i s `cent r i ~r ommTl i anad amokveTo,
es f unqci a moi spoba, magr amr amdeni me xni s Semdeg kvl av dai wyebs moqmedebas, vi nai dan
amokveTi l i nawi l i s r ol s qer qi s sxva nawi l ebi i Reben Tavi s Tavze. aqedan Tavi s Tavad
gamomdi nar eobs Semdegi daskvna, r omel i c Ti Tqos f l ur ansi s Zvel i azr i s sasar gebl od
unda l apar akobdes: ama Tu i mnor mal ur i f unqci i s anat omi ur subst r at s (mat ar ebel s)
33
mTel i qer qi anda yovel SemTxvevaSi qer qi s sakmaod f ar To ar eebi aqvs dakavebul i .
maSasadame, mi si nor mal ur i moqmedebi sTvi s mTel i amor ganos monawi l eobaa saWi r o. magr am
Tu es asea, maSi n sakmar i si unda i yos ammeqani zmi s Tund er Ti r omel i me el ement i daazi ano,
r omf unqci a nor mal ur i moqmedebi s gzas acdes. amSemTxvevaSi , e. w. `cent r ebi ~, r omel ni c
l okal i zaci i s kl asi kur i moZRvr ebi s Tanaxmad zust ad ar i an sxvadasxva ar eebSi
moTavsebul i , ammeqani zmi s mxol od cal keul i s, Tumca gansakuTr ebi T mni Svnel ovani
el ement ebi s met s ar af er s ar unda war moadgendnen.
amas zogi er Ti axal i f aqt i c daemat a, r omel i c Ti Tqos qer qi s mor f ol ogi ur ad
gar kveul i ar eebi s f unqci onal ur i mr aval mxr i vobi s Sesaxeb unda l apar akobdes.
magal i Tad, l eSl i s cdebi s Sedegebi s mi xedvi T, mxedvel obi Ti ar i s dazi anebas qer qSi
samgvar i f unqci onal ur i def eqt i axl avs Tan: 1) f or mi s gansxvavebi s unar i i kar geba, 2)
wi nad SeZeni l i Cvevebi i spoba: naswavl i i vi wyeba, 3) axal i r Tul i Cvevebi s SeZena Znel deba,
da Znel deba mi T uf r o, qer qi s r ac uf r o di di ar ea dazi anebul i . aqedan l eSl i daaskvni s,
r ommxedvel obi s ar e mar t o mxedvel obasTan r odi yof i l a dakavSi r ebul i , ar amed i seT
f unqci ebTanac, r omel Tac mxedvel obasTan ar af er i ar a aqvT saer To. aqedan i gi ,
bol osdabol os, i m azr ze mi di s, r om Tavi s t vi ni s qer qSi mor f ol ogi ur sa da
f unqci onal ur mxar es Sor i s Sesat yvi soba ar ar sebobs, r omami t omama Tu i mf si qi kur i
f unqci i sTvi s t vi ni s dazi anebul i nawi l i r aodenobas, mi s si di des, uf r o met i mni Svnel oba
aqvs, vi dr e mi s r omel obas.
r asakvi r vel i a, l eSl i s es azr i uki dur esobad unda Cai Tval os. i mmonacemebi s Semdeg,
r omel i c di di t vi ni s qer qi s mor f ol ogi ur i di f er enci aci i s Sesaxeb moepoveba
Tanamedr ove mecni er ebas, f l ur ansi s azr i s ucvl el ad aRdgena sr ul i ad dausabuTebel i
i qneboda. `mor f ol ogi ur i da f i zi ol ogi ur i movl enebi , f or ma da f unqci a er TmaneTi s
pi r obas war moadgenen~-o, ambobs engel si , da udaoa, qer qi s ar qi t eqt oni kul i
di f er enci aci a f unqci onal ur di f er enci aci asac gul i sxmobs; ami t omac i mi s mt ki ceba,
Ti Tqos qer qi s yvel a ar eebs _ r agi nd gansxvavebul i c unda i yvnen i si ni mor f ol ogi ur ad _
er Ti dai gi ve f unqci onal ur i Ri r ebul eba hqondeT.
Cvens wi naSe axal s, sr ul i ad gadauWr el pr obl emas daayenebda, pr obl emas i mi s Sesaxeb,
Tu r aRa azr i aqvs maSi n qer qi s ar qi t eqt oni kul di f er enci aci as, da r ad xdeba, r omes
ukanasknel i mi T uf r o Sor saa wasul i , r ac uf r o ganvi Tar ebi s maRal saf exur ze dgas
or gani zmi ; r aRaa, r omf unqci onal ur ad yvel aze uf r o met ad ganvi Tar ebul i or gani zmi ,
adami ani , swor ed yvel aze uf r o di f er enci r ebul i st r uqt ur i s mqone t vi ni s pat r oni a!
ueWvel i a, ar avi Tar SemTxvevaSi ar Sei Zl eba qer qi s ar eebi s gansxvavebul i
f unqci onal ur i r ol i s sr ul i uar yof a. i se r ogor c sr ul i ad dausabuTebel i i qneboda
i mi s mt ki cebac, Ti Tqos amave dr os di di t vi ni , r ogor c mTl i ani c ar moqmedobdes. Ti Tqos
mi si moqmedeba mar t o nawi l obr i vi ar eebi s f unqci ebi sgan ai gebodes. qer qul i
l okal i zaci i s pr obl emi s swor i gadaWr a, Tanaxmad Tanamedr ove uaxl esi mi Rwevebi sa, i seve
unda moxdes, r ogor c saer Tod cent r al ur i ner vul i si st emi s f unqci onal ur i
di f er enci aci i s saki Txi sa: cal keul i , di f er enci r ebul i nawi l ebi s moqmedeba mTl i ani s
moqmedebas gul i sxmobs da mi s ni adagze ai geba.
amr i gad, Cven vr wmundebi T, r omcent r al ur i ner vul i si st ema sazogadod, mi uxedavad
i mSor smwvdomi di f er enci aci i sa, r omel i c mas ganvi Tar ebi s maRal saf exur ze axasi aTebs,
ar sebi Tad mai nc yovel Tvi s r ogor c mTl i ani apar at i moqmedobs. mi si mTavar i dani Snul eba
or gani zmi s cal keul i si st emebi s SekavSi r ebasa da moqmedebi s mowesr i gebaSi mdgomar eobs;
da, cxadi a, i gi amamocanas ver gadaswyvet da, Tu r omTvi Ton i qneboda aseTi moqmedebi s
unar s mokl ebul i .
Cven vi ci T, r omor gani zmi s mTl i anobas ar a mar t o ner vul i si st ema qmni s. Cven zemod
l apar aki gvqonda humor al ur i f aqt or ebi s Sesaxebac, r omel ni c or gani zmi s Si nagans
qi mi kur kavSi r s edebi an saf uZvl ad da mi s Si nagan mTl i anobas amgzi T api r obeben.
maSasadame, or gani zmi s mTl i anoba or s Zi r i Tad saf uZvel ze mai nc ai geba: ner vul ze da
qi mi kur ze. mar Tal i a, Cven or i ve cal cal ke gvaqvs ganxi l ul i , magr amsi namdvi l eSi maT
Sor i s ganuyr el i kavSi r i ar sebobs: ar sebobs mTel i r i gi qi mi kur i agent ebi sa, magal i Tad,
sxvadasxva hor monebi , r omel ni c ner vul i si st emi s moqmedebaze gadamwyvet gavl enas
axdenen, da, meor es mxr i v, ar sebobs i seTi f aqt ebi c, r omel ni c ner vul i si st emi s qi mi kur
pr ocesebze zegavl enas yovel eWvsgar eSe st oveben: Tu, ker Zod, endokr i nul i si st emi s
gavl ena ner vul si st emaze udaoa, ueWvel i a i si c, r omSeuZl ebel i a, Si nasekr eci i s
or ganoebi s moqmedebi s mowesr i geba (r egul aci a) ner vul i si st emi s monawi l eobi s gar eSe
xdebodes. ner vul i da humor al ur i f aqt or ebi ur Ti er TTan mWi dr o kavSi r Si i myof ebi an,
da maTi er Ti meor i sgan gamocal keveba mxol od abst r aqci i s gzi T Tua SesaZl ebel i . magr amam
ganuyr el mTl i anSi aqt i ur i r ol i mai nc er Ter Ts ekuTvni s, saxel dobr , ner vul si st emas,
34
da es r ol i mi T uf r o di di a, ganvi Tar ebi s r ac uf r o maRal saf exur s aRwevs or gani zmi .
r asakvi r vel i a, es i se r odi unda gavi goT, Ti Tqos or gani zmi pi r vel adad cal ke
nawi l ebi sa da si st emebi sgan Sedgebodes, Ti Tqos amaTi gaer Ti aneba er Ts mTl i an or gani zmad
mxol od Semdeg da gansakuTr ebi T ner vul i si st emi s wyal obi T xdebodes. ar a! or gani zmi
i seT mTl i ans r odi war moadgens, r omel i c nawi l ebi s Seer Tebi s saxi Taa mi Rebul i :
`meqani kur i Seer Teba Zvl ebi s, si sxl i s, kunTebi s, ujr edebi s da sxva, anda qi mi kur i
el ement ebi s, jer ki dev ar Seadgens cxovel s. or gani zmi ar c mar t i vi a da ar c Senadgeni ,
r agi nd r Tul i c unda i yos i gi ~(engel si ). maSi n, r odesac ar aor ganul i sxeul i s nawi l ebs
cal kec SeuZl i aT ar seboba, i mmTel i s gar eSe, r omel sac i si ni ekuTvni an, or gani zmi s
nawi l ebi s Sesaxeb es ar i Tqmi s. si sxl s, kunTebs, qsovi l ebs mxol od or gani zmi s mTl i anSi
SeuZl i aT ar seboba. mi s gar eSe i si ni i spobi an (engel si ). ami t omsi cocxl i s namdvi l
er Teul ad, mi s namdvi l mat ar ebl ad ar avi Tar SemTxvevaSi ar Sei Zl eba Cai Tval os
or gani zmi s r omel i me nawi l i an el ement i , magal i Tad,. ujr edi an r omel i me maTi Seer Teba.
si cocxl i s namdvi l er Teul ad, mi s namdvi l subi eqt ad mxol od mTl i ani
or gani zmi unda i qnes cnobi l i .
35
kar i mesame
ganwyobi s f si qol ogi a
ganwyoba
1. mi zanSewoni l obi s pr obl ema: meqani ci zmi da vi t al i zmi
or gani zmi r ogor c mTl i ani moqmedobs. i gi r ogor c mTl i ani upasuxebs gar emos zemoqme-
debas; da ami s SesaZl ebl obas mas, r ogor c zemod davi naxeT, mi si saocar i anat omi ur i da f i -
zi ol ogi ur i Tavi sebur eba aZl evs . magr amammTl i an moqmedebas mxol od i mSemTxvevaSi
eqneboda azr i , Tu r omi gi mi zanSewoni l ad war i mar Teboda, ese i gi , Tu r omi gi or gani zms
mi si moTxovni l ebebi s dakmayof i l ebi sa da gar emosTan sazogadod ukeT Seguvbi s SesaZl eb-
l obas mi scemda. Cven vi ci T, r omcocxal or gani zms swor ed aseTi mi zanSewoni l i moqmedebi s
unar i axasi aTebs. uami sod i gi dai dupeboda, uami sod si cocxl e sazogadod SeuZl ebel i
i qneboda, uami sod mi s moqmedebas ar avi Tar i azr i ar eqneboda.
da ai i badeba saki Txi . r ogor ar i s es mi zanSewoni l i moqmedeba SesaZl ebel i ? r ogor
axer xebs or gani zmi mas? amZvel adZvel saki Txze or i gansxvavebul i pasuxi i yo dRemde bur -
J uazi ul mecni er ebaSi gavr cel ebul i . meqani st ur i davi t al i st ur i . Tanaxmad meqani s-
t ur i Sexedul ebi sa, or gani zmi s moqmedebas wmi nda meqani kur i kanonzomi er eba gansazRvr avs :
or gani zmi namdvi l i manqanaa, r oml i s muSaobac gar edan momdi nar e zegavl enazva damoki de-
bul i . Tavi si uki dur esi gamoxat ul eba meqani ci zmma dekar t i s cnobi l Sexedul ebaSi hpova,
r oml i s mi xedvi Tac cxovel i namdvi l manqanas, avt omat s war moadgens, da mi si qcevi s mi zanSe-
woni l oba mi si aqt i ur i Car evi s ga^i es v i saxvba. Tanamedr ove f si qol ogi ur mecni er ebaSi
meqani ci zms gansakuTr ebi T e. w. r ef l eqsol ogi a da bi hevi or i zmi i caven. maTi
r wmeni T, cxovel i sa da adami ani s qcevi s gasagebad, bol os da bol os, mxol od f i zi kur -
qi mi kur i kanonzomi er ebi s Seswavl aa sakmar i si , i mi t omr omcocxal i or gani zmi s qcevac
bunebi s movl enaa, i gi ar af er s speci f i kur s ar Sei cavs da, r ogor c yvel af er i bunebaSi ,
f i zi kur -qi mi kur pr ocesebze unda i qnes dayvani l i .
vi t al i st ur i Sexedul eba sul sxva pozi ci aze dgas. mi si azr i T, cxovel i s moqmedebi s
mi zanSewoni l ebi s f i zi ko-qi mi kur ad axsna damar wmunebel i ar aa. or gani zmi , r ogor c
si cocxl i s mat ar ebel i , ar sebi Tad gansxvavdeba ar aor ganul i ni vTi er ebi sgan, da ami t ommi s
moqmedebas sr ul i ad Tavi sebur i f aqt or i gansazRvr avs: or gani zmi s qcevi s mi wanSewoni l eba
f i zi ko-qi mi kur i pr ocesebi s ni adagze r odi ai geba; i gi speci f i kur i f aqt or i dan
gamomdi nar eobs, r omel sac yovel i cocxal i or gani zmi Sei cavs. es f aqt or i wmi nda
ar amat er i al ur ar ss an Zal as war moadgens. zogi mas ent el eqi as uwodebs. zogi
f si qoi ds, zogi sasi cocxl o ener gi as. i gi damouki debl ad moqmedobs or gani zmze da
Si gni dan war mar Tavs mas ama Tu i mmi mar Tul ebi T, i mi s mi xedvi T, Tu r a sWi r deba or gani zms
amJ amad. ase Cndeba mi zanSewoni l i qceva. es ukanasknel i , maSasadame, axsnas ar moi Txovs.
cocxal or gani zms i mTavi Tve aqvs Tandar Tul i sagangebo Zal a, r omel i c mas mi zanSewoni l i
moqmedebi s unar s ani Webs. aseTi a vi t al i st ur i Tval sazr i si .
Tavi sTavad i gul i sxmeba. ar cer Ti es Tval sazr i si ar aa mi saRebi . meqani ci zmi cocxal i
or gani zmi s speci f i kur obas uar yof s. maSasadame, si cocxl v mi sTvi s ganvi oar ebi s axal
saf exur s ar war moadgens: i gi kvl av ar aor ganul i ni vTi er ebi s kanonzomi er ebaTa f ar gl ebSi
r Ceba. vi t al i zmi meor e uki dur esobaSi var deba. i gi or ganul sa da ar aor ganul s Sor i s
gar duval uf skr ul s Txr i s, maT Sor i s absol ut ur gansxvavebas sWvr et s, r amdenadac i mas,
r ac speci f i kur i a or gani zmi sTvi s, ar amat er i al ur ad acxadebs.
es saki Txi mxol od mat er i al i st ur i di al eqt i ki s ni adagze Sei Zl eba gadawydes: or ga-
nul sa da ar aor ganul s Sor i s uf skr ul i ar ar sebobs: r amdenadac or ganul i c mat er i i s moZ-
r aobi s er Ter T f or mas war moadgens, i si c ar aor ganul i s msgavsad, mat er i al ur i s kanonzomi -
er ebas emor Ci l eba. maSasadame, yvel af er i , r ac masSi xdeba, gar kveul i f i zi kur -qi mi kur i
mi zezi T unda i qnes axsni l i : or ganul i , cocxal i , i se r ogor c ar aor ganul i c, mi zez-SedegTa
uwyvet jaWvSi a Car Tul i ; da i mi sTvi s, r ommasSi r ai me movl eni s gageba moaxer xo, uTuod mi si
mi zezi unda gamonaxo. er Ti si t yvi T, yvel af er i mi zezi T ar i s gansazRvr ul i .
vi t al i zmi s Zi r i Tadi Secdoma i saa, r omor gani zmSi i gi Zal i s ar sebobas gul i sxmobs,
r oml i s moqmedebsac mi zezi ki ar a, mi zani gansazRvr avs: Tu or gani zmi sTvi s, magal i Tad, esa
da es moZr aobaa xel sayr el i , saWi r o, er Ti si t yvi T, mi zanSewoni l i , esZal a swor ed ammoZ-
r aobas war moaqmnevi nebs mas. magr amar c i saa swor i , r asac meqani ci zmi uWer s mxar s. mar Tal i a,
or ganul i c mat er i i s moZr aobi s er Ter Ti f or maa, da mi si ar aor ganul i sgan sr ul i mowyvet a
ar Sei Zl eba. magr ami gi cocxal i mat er i aa da, r ogor c uf r o maRal i f or ma mat er i i s ganvi Ta-
r ebi sa, mi si or gani zaci i s umaRl es saf exur s war moadgens. r ogor c aseTi , i gi axal r ome-
36
l obi T Tavi sebur ebas Sei cavs da, maSasadame, mTl i anad ar aor ganul i s kanonzomi er ebaze ver
dai yvaneba: i gi axal , speci f i kur kanonzomi er ebas, bi ol ogi ur kanonzomi er ebas gul i sx-
mobs, r oml i s gar eSec or gani zmi s moqmedebi s gageba sr ul i ad SeuZl ebel i i qneboda.
2. mi zanSewoni l ebi s pr obl ema:ganwyoba
r ogor unda gavi goT or gani zmi s es speci f i kur i Tavi sebur eba? engel si ambobs, r om
`mi zanSewoni l i moqmedeba CanasaxSi yvel gan ar sebobs, sadac ki pr ot opl azma ar i s, sadac
cocxal i ci l a ar sebobs da r eagi r obs, ese i gi , Tund sul mar t i v moZr aobas i Zl eva, r ogor c
Sedegs gar edan momdi nar e gar kveul i gaRi zi anebi sas. aseT r eaqci as i qac ki aqvs adgi l i ,
sadac jer ki dev ar avi Tar i ujr edi ar ar sebobs, mi T umet es, ner vul i ujr edi ~-o.
maS, naTel i a, r omyovel i cocxal i ar si sTvi s, yovel i met ad Tu nakl ebad r Tul i or ga-
ni zmi sTvi s Zi r i TadSi mi zanSewoni l i qcevaa damaxasi aTebel i . i gi ar i s i s speci f i kur i Tavi -
sebur eba, r omel i c or ganul i mat er i i s r omel obi Ts monapovar s war moadgens da ar aor ganu-
l i sTvi s sr ul i ad ucxoa. Cveni pr obl ema, maSasadame, i maSi mdgomar eobs, r omgavar kvi oT, Tu
r ogor aa SesaZl ebel i , r omor gani zmi s, r ogor c mat er i i s er T-er Ti f or mi s, qceva udaod
mi zezobr i vad i yos gansazRvr ul i , magr ami mave dr os mi zanSewoni l obi Tac xasi aTdebodes.
vnaxoT jer , sai danaa, r omcocxal i ar sebi s qceva mi zanSewoni l i xasi aTi saa. udaoa, r om
qcevi s es ni Sani cocxal i or gani zmi s r omel i Rac gansakuTr ebi T speci f i kur i Tavi sebur ebi -
dan unda gamomdi nar eobdes. maSasadame, pi r vel r i gSi gamosar kvevi a, Tu r a unda Cai Tval os
amspeci f i kur Tavi sebur ebad, i seT Tavi sebur ebad, r ommi s gar eSe cocxal i or gani zmi s
ar sebobac ki SeuZl ebel i i yos.
dabeji Tebi T Sei Zl eba i Tqvas, r omcocxal i or gani zmi s Zi r i Tadi gansakuTr ebi T
ni Sandobl i vi Tavi sebur eba, r oml i Tac i gi mkveTr ad gansxvavdeba ar aor ganul i sxeul i sgan,
es i saa, r omi gi gar emosTan ni vTi er ebaTa gacvl a-gamocvl i s ganuwyvet el ur Ti er TobaSi
i myof eba. r ogor c yvel ami ci s, gar eSe amur Ti er Tobi sa, si cocxl e sr ul i ad SeuZl ebel i
i qneboda. `si cocxl e ci l ovan ni vTi er ebaTa ar sebobi s f or maa, r oml i s ar sebi Ts moment sac
gar emo bunebasTan ni vTi er ebaTa mudmi vi gacvl a-gamocvl a Seadgens da r omel i c amgacvl a-
gamocvl i s Sewyvet asTan er Tad i spoba~-o, ambobs engel si . r asakvi r vel i a, ni vTi er ebaTa
gacvl a-gamocvl i s Sesaxeb ar aor ganul si namdvi l eSi c Sei Zl eba l apar aki , i mi t omr om
qi mi kur i pr ocesebi s ar seboba yvel gan dast ur deba. magr amaq sul sxvagvar gacvl a-
gamocvl asTan gvaqvs saqme. `ar aor ganul sxeul Ta SemTxvevaSi ni vTi er ebaTa gacvl a-
gamocvl a ar Rvevs maT, xol o or ganul sxeul Ta SemTxvevaSi i gi maTi ar sebobi s auci l ebel
pi r obas war moadgenso~, gveubneba engel si . ami t omni vTi er ebaTa gacvl a-gamocvl a, am
si t yvi s namdvi l i mni Svnel obi T, mxol od cocxal i or gani zmi sTvi saa damaxasi aTebel i .
amr i gad, Cven vxedavT, r omcocxal i ar sebi s speci f i kur Tavi sebur ebas, ganvi Tar ebi s r a
saf exur zec unda i dges i gi , yvel gan ni vTi er ebaTa gacvl a-gamocvl a Seadgens.
sxvanai r ad es i mas ni Snavs, r omcocxal or gani zms i s gar emoeba axasi aTebs, r omi gi yo-
vel Tvi s r ai memoTxovni l ebi s mat ar ebel i a, r ommas yovel Tvi s r ai me moTxovni l eba, pi r -
vel r i gSi , ni vTi er i moTxovni l eba aqvs. ar aor ganul i sxeul i s Sesaxeb ami s Tqma, r asakvi r -
vel i a, ar Sei Zl eba. ni vTi er ebi s gacvl a-gamocvl a mas ar esaWi r oeba, moTxovni l eba mas ar a
aqvs.
amr i gad. Cven vr wmundebi T, r omcocxal or gani zes or i Tavi sebur eba aqvs, r oml i s
msgavssac ar aor ganul si namdvi l eSi ver af er s vxvdebi T. er Ti _ mi zanSewoni l i qceva da
meor e _ moTxovni l eba.
Znel i SesamCnvvi ar aa, r ommaT Sor i s ueWvel i kavSi r i ar sebobs. mi zanSewoni l qcevas
moTxovni l ebi s f aqt i udevs saf uZvl ad. Tu cocxal i or gani zmi qcevi s aqt s mi mar Tavs, amas
mxol od i mi t omSveba, r omsxvanai r ad moTxovni l ebi s dakmayof i l eba SeuZl ebel i a.
moTxovni l ebaTa dakmayof i l ebi s saSual ebebs mxol od gar ebuneba Sei cavs. maSasadame,
cocxal i ar seba i Zul ebul i xdeba, bunebasTan saTanado ur Ti er Toba daamyar os, ese i gi ,
gar kveul qcevi s aqt ebs mi mar Tos.
maSasadame, udaoa, r omqceva sazogadod moTxovni l ebi s ni adagzea aRmocenebul i , r om
i gi moTxovni l ebi s pr oduqt s war moadgens.
magr amr at omaa, r omes qceva mi zanSewoni l i a? r ogor axer xebs or gani zmi , r omswor ed
mi zanSewoni l qcevas mi mar Tavs ? unda vi f i qr oT, r omes saki Txi c moTxovni l ebi s cnebasTan
dakavSi r ebi T unda gadawydes.
sanamsxeul i mokl ebul i a moTxovni l ebas, massa da danar Cen si namdvi l es Sor i s sr ul i ad
i ndi f er ent ul i damoki debul eba ar sebobs. r a i moqmedebs da r amdenad i moqmedebs am
sxeul ze, es sul er Ti a. i gi Tavi dan bol omde pasi ur ad gani cdi s amzemoqmedebas. magr amr a
wams sxeul s moTxovni l eba uCndeba, i m moment i dan si namdvi l esa da mas Sor i s
i ndi f er ent ul i ur Ti er Tobi s gagr Zel eba SeuZl ebel i xdeba: ami er i dan cocxal i
37
or gani zmi i mi t omamyar ebs si namdvi l esTan ur Ti er Tobas, r ommas moTxovni l eba aqvs,
r oml i s dakmayof i l ebac amur Ti er Tobi s gar eSe SeuZl ebel i a. ami er i dan, r asakvi r vel i a,
sul er Ti aRar aa mi sTvi s, Tu r a i moqmedebs da r ogor i moqmedebs amsi namdvi l i dan masze.
ami er i dan i gi gar emosTan, r ogor c ar a i ndi f er ent ul r aRacasTan, ar amed r ogor c Tavi si
moTxovni l ebi ssi t uaci asTan, awesebs kavSi r s.
maSasadame, Tu aqamde sxeul sa da gar emos movl enaTa Sor i s mxol od SemTxvevi Ti
damoki debul eba ar sebobda, ami er i dan cocxal i or gani zmi sa da gar emos ur Ti er Toba
moTxovni l ebi s ni adagze yal i bdeba. es i mas ni Snavs, r omami er i dan yvel af er i ki ar
moqmedobs gar esi namdvi l eSi cocxal ar sebaze, ar amed mxol od i s, r ac mi si moTxovni l ebi s
dakmayof i l ebi s pi r obebs Sei cavs, ese i gi , r ac yovel s mocemul moment Si aqt ual ur i
moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi ssi t uaci as war moadgens.
amnai r ad, naTel i xdeba, r ommoTxovni l ebi s mat ar ebel s cocxal or gani zmze gar emos
cal -cal ke movl enebi ki ar awar moeben zemoqmedebas, ar amed ammovl enebi s mTel i si st ema,
r amdenadac i si ni aqt ual ur i moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s pi r obebs Sei caven, ese i gi ,
r amdenadac i si ni mi ssi t uaci as war moadgenen.
magr ammoTxovni l ebi s f aqt i ar a mar t o amas xdi s gasagebad, ese i gi , i mgar emoebas, r om
cocxal or gani zmze gar emo, r ogor c movl enaTa SemTxvevi Ti Tavyr i l oba ki ar a, r ogor c
gansazRvr ul i si t uaci a, r ogor c gar kveul i mTl i ani si st ema, axdens zegavl enas.
moTxovni l ebi s f aqt i meor e mni Svnel ovan gar emoebasac udevs saf uZvl ad, saxel dobr
Semdegs: ar aor ganul i sxeul i yovel Tvi s mxol od obi eqt s war moadgens sxva obi eqt Ta
gver di T _ mas ar af er i aqvs i seTi , r ommi ss swor ed aseTs da ar a i seT damoki debul ebas
moi Txovdes sxva obi eqt ebTan _ mas ar af er i aqvs i seTi , r ommas r ai me qcevas aval ebdes. magr am
r a wams sxeul s moTxovni l eba uCndeba, mdgomar eoba maSi nve i cvl eba: gar esi namdvi l e exl a
mi si moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s saSual ebad, mi si moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s
si t uaci ad i qceva. maSasadame, or ganul i sxeul i , i mi sda mi xedvi T, Tu r a moTxovni l eba aqvs
mas, i Zul ebul i xdeba, ama Tu i m gar kveul i xasi aTi s ur Ti er Toba daamyar os
gar esi namdvi l esTan _ i gi i Zul ebul i xdeba, gar kveul i qcevi saqt ebs mi mar Tos.
amr i gad, Cven vxedavT, r ommoTxovni l ebi s f aqt i s ni adagze cocxal i or gani zmi i ndi -
vi dad qcevi s subi eqt ad, i qceva, xol o masze moqmedi gar e si namdvi l e moTxovni l ebi s
dakmayof i l ebi ssi t uaci ad.
r as ni Svavs es? uwi nar es yovl i sa, naTel i xdeba, r omgar esi namdvi l e cocxal ar sebaze
r ogor c i ndi vi dze, r ogor c moTxovni l ebi s subi eqt zeaxdens zemoqmedebas _ ese i gi ,
cocxal i ar sebi s ar a r omel i me nawi l obr i v moment ze, mi s r omel same Zal aze an f unqci aze,
ar amed masze, r ogor c mTl i anze, r ogor c i ndi vi dze, r ogor c moTxovni l ebi s subi eqt ze.
maSasadame, naTel i xdeba i si c, r omgar esi namdvi l i s zemoqmedebi s ef eqt i pi r vel r i gSi
cocxal ar sebaSi , r ogor c moTxovni l ebi s subi eqt Si , r ogor c i ndi vi dSi , i Cens Tavs, da
maSasadame, mxol od mTl i anobi Ti xasi aTi s Sei Zl eba i yos. ukeT r omvTqvaT, es ef eqt i
moTxovni l ebi s subi eqt Si r ai me nawi l obr i vi cvl i l ebi s saxi T ki ar unda i Cendes sadme
Tavs, ar amed Tvi Ton i ndi vi di s cvl i l ebas, Tvi Ton i ndi vi di s modi f i kaci as unda
war moadgendes.
magr amr ogor i a Si naar sebul ad es mTl i anobi Ti ef eqt i , es i ndi vi di s, r ogor c
moTxovni l ebi s subi eqt i s gadasxvaf er eba an gadaxal i seba? gadamwyvet i mni Svnel oba
CvenTvi s amsaki Txi s gadaWr as aqvs, i mi t omr omCveni Zi r i Tadi saki Txi s gadawyvet a mTl i anad
maszea damoki debul i .
gar esi namdvi l e cocxal ar sebaze, r ogor c i ndi vi dze, maSasadame, r ogor c mTel ze
moqmedobs. magr amCven vi ci T, r omi gi amSemTxvevaSi , r ogor c gansazRvr ul i moTxovni l ebi s
dakmayof i l ebi s si t uaci a moqmedobs masze, r ogor c si st ema, r omel i c ammoTxovni l ebi s
dakmayof i l ebi s pi r obebs Sei cavs. maSasadame, i mef eqt Si , r omel sac i gi subi eqt Si i wvevs,
gar esi namdvi l e Sei Zl eba mxol od r ogor c gansazRvr ul i moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s
si t uaci a _ da ar a r ogor c SemTxvevi Ti da i ndi f er ent ul i gar emo _ i yos asaxul i . magr am
Cven vi ci T, r omes ef eqt i Tvi Ton subi eqt i s modi f i kaci as, Tvi Ton subi eqt i s gadaxal i sebas,
mi s gadast r uqt ur ebas war moadgens, da ar a r ai me nawi l obr i v cvl i l ebas, r omel i c cocxal i
ar sebi s r omel same ker Zo mxar es exeba. es ki , cxadi a, Sei Zl eba mxol od i mas ni Snavdes, r om
gar esi namdvi l esTan ur Ti er Tobi s pr ocesSi , qcevi s subi eqt i , r omel i c ammoTxovni l ebi s
dakmayof i l ebas eswr af vi s, amukanasknel i s si t uaci i s Sesat yvi sad i cvl eba. maSasadame, i gi ,
r ogor c mTel i , r ogor c qcevi s subi eqt i ukve manamde, sanammoqmedebas dai wyebdes, Tavi si
moTxovni l ebi s si t uaci i s Sesat yvi s modi f i kaci as gani cdi s, da ami t ommi si momaval i
38
moqmedeba mocemul i si t uaci i s Sesat yvi sad modi f i ci r ebul i ar sebi s moqmedebas
war moadgens. maSasadame, r ogor i moqmedebs mocemul si t uaci aSi esa Tu i s cocxal i ar seba,
es gansazRvr ul f ar gl ebSi , ukve manamar i s gar kveul i , sanammoqmedeba dai wyebodes: es
ukanasknel i mocemul i a i mmodi f i kaci i s saxi T, r omel sac subi eqt i gar emos zemoqmedebi s
Sedegad gani cdi s.
magr amTu i gi manamdea mocemul i , sanamdai wyebodes, cxadi a, i gi mxol od r ogor c
wi naswar i mi dr eki l eba, r ogor c gar kveul i moqmedebi s t endenci aa mocemul i .
maSasadame, qcevas wi n uswr ebs subi eqt i s mdgomar eoba, r omel Si c, r ogor c obi eqt ur i
si t uaci i s asaxvaSi , amqcevi s saer To xasi aTi , mi si Zi r i Tadi r agvar oba mi si obi eqt ur i
vi Tar ebi s Sesat yvi soba wi naswar aa gansazRvr ul i .
r a unda vuwodoT amspeci f i kur mdgomar eobas? f si qol ogi aSi kar ga xani a er Ti f aqt i a
Seni Snul i , r omel i c gansakuTr ebi T ambol o xanebSi `ganwyobi s~saxel wodebi T aRi ni Sneba
xol me. amf aqt i s er Ter T ni muSad Semdegi Sei Zl eba Cai Tval os. r odesac adami ani , vTqvaT,
pur i s Sesaxeb r uss esaubr eba, mas enaze Tavi sTavad r usul i si t yva xne adgeba. xol o
r odesac i gi , magal i Tad, ger manel Tan dai wyebs saubar s, maSi n mas xne ki ar a, Sesaf er i
gvr manul i si t yva (Brot) agondeba.
r at om? r a udevs amgar moebas saf uZvl ad? pasuxi aseTi a. r usTan saubr i s dr os adami ani
r usul ad sal apar akod ar i s ganwyobi l i , xol o ger manel Ta saubr i s dr os _ ger manul ad
sal apar akod. maSasadame, r a si t yva mogadgeba enaze yovel s ker Zo SemTxvevaSi , es i mazea
damoki debul i , Tu r a enaze l apar aki sganwyoba gaqvs.
Cven davr wmundi T, r omsanamcocxal i ar seba sazogadod r ai me mni Svnel ovan qcevas
Cai dendes, i gi ukve manamdea i se modi f i ci r ebul i , r omman swor ed es qceva unda Cai di nos. _
sxvanai r ad asec Sei Zl eboda gveTqva: sanamcocxal i ar seba r ai me qcevas mi mar Tavdes, mas ukve
manamde aqvs es qcevaganwyobi s saxi T mocemul i .
maSasadame, i mspeci f i kur mdgomar eobas, r omel i c subi eqt Si moTxovni l ebi s dakmayof i -
l ebi s obi eqt ur i si t uaci i s zegavl eni s Sedegad Cndeba, ganwyobaSegvi Zl i a vuwodoT.
es t er mi ni gansakuTr ebi T i mi t omaa Sesaf er i si , r omer Ti s mxr i v, i gi i mgar emoebaze
mi uTi Tebs, r omsaqme ar a r omel same gar kveul s Si naar seul cvl i l ebas exeba, r omel i c
subi eqt Si Cndeba, ar amed subi eqt s, r ogor c mTel s; meor i s mxr i v _ i mgar emoebaze, r om
subi eqt i s es speci f i kur i mdgomar eoba mas gar kveul qcevi sken mouwodebs _ maSasadame, es
qceva ukve wi naswar aa masSi gansazRvr ul i , da, dasasr ul , _ i mgar moebazec, r omes
speci f i kur i mdgomar eoba di nami kur i saxi s movl enaa, r omel mac Tavi si gamovl ena
subi eqt i sgar kveul aqt i vobaSi unda povos.
amr i gad, cocxal i ar sebi sa da gar emos ur Ti er Toba, r amdenadac amukanasknel s
moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s i mpul si udevs saf uZvl ad, sabol ood ase unda
war movi dgi noT: moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s i mpul si T amoqmedebul s cocxal ar sebaze
gar emosi t uaci a i wyebs zemoqmedebas da masSi si t uaci i s Sesaf er i s gar kveul s mTl i an
cvl i l ebas, gar kveul ganwyobas i wvevs. ami er i dan ase Secvl i l s, gar kveul i ganwyobi s mqone
subi eqt s, r asakvi r vel i a, mxol od Tavi si ganwyobi s Sesaf er i si pr ocesebi sa da aqt ebi s
war moeba SeuZl i a. ami sda mi xedvi T, mi si qceva, amsi t yvi s f ar To mni Svnel obi T, yovel
monacemmoment Si mi si ama Tu i mganwyobi s r eal i zaci ad unda Cai Tval os.
maSasadame, cocxal i ar sebi s qcevas gar emo gansazRvr avs magr ames gansazRvr a meqani kur i
xasi aTi s r odi a: gar emo Tvi Ton qcevas aqt ebze ki ar moqmedobs uSual od, i gi pi r dapi r ki ar
i wvevs mas. ar a, i gi subi eqt ze moqmedobs, mas scvl i s mTel i si t uaci i s Sesaf er i sad, masSi
gar kveul i qcevi s ganwyobas i wvevs. Tvi Ton qcevi s aqt ebs ki uSual od ami er i dan amgar kve-
ul i ganwyobi s mqone subi eqt i gansazRvr avs. i gi i maqt ebs da pr ocesebs, er Ti si t yvi T, i m
qcevas mi mar Tavs, r oml i s ganwyobac mas si t uaci i s zemoqmedebi s Sedegad aqvs SemuSavebul i .
ami s Semdeg Znel i ar ar i s i mZi r i Tadi saki Txi s gadaWr ac, r omel i c cocxal i or gani zmi s
qcevi s mi zanSewoni l obi s f aqt s exeba da r oml i s gamoc meqani st ur i da vi t al i st ur i
Sexedul ebebi egoden mkveTr ad upi r i spi r debi an ur Ti er Ts. meqani ci zmi sa da vi t al i zmi s
f or mul a gar emosa da subi eqt s Sor i s ur Ti er T-damoki debul ebi s Sesaxeb Sei Zl eba,
r ogor c or wevr i ani f or mul a, daxasi aTdes. mar Tl acda, meqani ci zmi ca da vi t al i zmi c am
ur Ti er TobaSi mxol od or -or wevr s gul i sxmobs. meqani ci zmi s mi xedvi T, gar emo pi r dapi r
i wvevs or gani zmSi ama Tu i mqcevas. maSasadame, mi si f or mul i s sqema aseTi i qneba: gar emo-
qceva. vi t al i zmi s r wmeni T, or gani zmi mi zandamsaxvel Zal as, ent el eqi as Tu f si qoi ds
Sei cavs, da qcevas swor ed es Zal a gansazRvr avs. mi si f or mul i s sqemac or wevr i ani a.
f si qoi di -qceva.
39
Cven davr wmundi T, r omur Ti er Toba gar emosa da cocxal ar sebas Sor i s sxvagvar ad unda
i qnes war modgeni l i . wi naaRmdeg meqani ci zmi sa da vi t al i zmi sa, es ur Ti er Toba samwevr i ani a.
Cveni s sqema aseTi a:gar emo _ subi eqt i (ganwyoba) _ qceva.
gansakuTr ebi T sayur adReboa, r omqcevas sabol ood aqac gar emo gansazRvr avs; magr ames
subi eqt i s Sual obi T xdeba, r omel Si c i gi ve gar emo si t uaci i s Sesat yvi s ganwyobas i wvevs,
da es ukanasknel i qcevas, r ogor c Tavi s r eal i zaci as, war moSobs. qceva ganwyobi T ar i s
uSual od gansazRvr ul i : i gi ar i s mi si aRmocenebi s uSual o mi zezi . magr amganwyoba xomi mas
ni Snavs, r omor gani zmi ukve wi naswar aa gar kveul i qcevi sTvi s momar Tul i . maS, r ogor
moi qceva i gi ama Tu i msi t uaci aSi , es ukve wi naswar aa mi s ganwyobaSi mocemul i . i s, r ac unda
moxdes momaval Si , ese i gi , r ogor unda moi qces gar kveul pi r obebSi cocxal i ar seba, es ukve
manamdea subi eqt i s ganwyobaSi mocemel i , sanamqceva dai wyebodes. maSasadame, ganwyoba ar a
mar t o r ogor c namdvi l i mi zezi moqmedobs qcevaze, ar amed amave dr os Ti Tqos mi zni s
msgavsadac: r ogor c mi zanSi wi naswar aa mocemul i i s, r ac SemdegSi unda moxdes, swor ed asea
ganwyobaSi c.
magr amganwyobi s saxi T Cven xomsi t uaci i s subi eqt Si asaxvasTan gvaqvs saqme. maSasadame,
Tu qcevas ganwyoba gansazRvr avs, Tu qceva ganwyobi s Sesat yvi sad war i mar Teba, es i mas
ni Snavs, r omi gi si t uaci i s Sesaf er i sad, maSasadame, mi zanSewoni l ad mi mdi nar eobs: cocxal i
ar sebi s qcevas mi zanSewoni l i xasi aTi aqvs.
ase wydeba qcevi s mi zanSewoni l obi s saki Txi s r ogor c vxedavT, i gi mTl i anad
mi zezobr i v r kal Si a Car Tul i : mi zez-Sedegi s jaWvi aq ar sad ar wydeba _ ar ar sebobs
ar avi Tar i gar eSe Zal a (ent el eqi a, Tu f si qoi di ), r omel i c si namdvi l i s mi mdi nar eobi s
pr ocesSi er eodes da mas nebi smi er mi mdi nar eobas aZl evdes. mi uxedavad ami sa, cocxal i
ar sebi s qcevas mai nc mi zanSewoni l eba axasi aTebs.
3. ganwyoba da adami ani
aqamde Cven sazogadod cocxal i ar sebi s ganwyobaze gvqonda saubar i . magr amf si qol ogi as
xompi r vel r i gSi speci al ur ad adami ani ai nt er esebs. ami t ombunebr i vad i badeba saki Txi : r a
ar i s speci f i kur i adami ani sTvi s? r a cvl i l eba i Cens Tavs ganvi Tar ebi s pr ocesSi i seTi , r om
adami ani sa da cxovel i s qcevi s gansxvavebul obi s f aqt s gasagebad xdi des? amsaki Txze uf r o
dawvr i l ebi T qvemoT SevCer debi T. aq ki sakmar i si i qneba, Tu r ommas pr i nci pul i mxr i v mai nc
Sevexebi T.
i se r ogor c cxovel i s qcevas, bol os da bol os, adami ani s qcevasac moTxovni l eba udevs
saf uZvl ad. es udao f aqt i a, r omel i c yovel Tvi s mxedvel obaSi unda vi qoni oT. `adami anebi -
o, _ ambobs engel si , _ mi eCvi en, Tavi s moqmedebi s axsni sas Tavi si azr ovnebi dan gamodi odnen,
da ar a Tavi si moTxovni l ebi dan; da ase gaCnda dr oTa msvl el obaSi i s i deal i st ur i
msof l mxedvel oba, r omel i c ant i kur i qveynebi s dacemi s epoqi dan dawyebul i adami ani s
gonebas f l obda~(engel si , bunebi s di al eqt i ka, gv. 68).
`i mi sTvi s r om~i st or i a Seqmnan, `adami anT uwi nar es yovl i sa si cocxl i s SesaZl ebl oba
unda hqondesT. magr amsi cocxl i sTvi s pi r vel r i gSi saWmel -sasmel i a saWi r o, bi na,
t ansacmel i da zogi r amki dev sxva. maSasadame, pi r vel i i st or i ul i saqme _ es am
moTxovni l ebebi s dasakmayof i l ebel saSual ebaTa war moebaa-o~, ambobs mar qsi .
amr i gad, sr ul i ad udaoa, r omadami ani s qcevasac moTxovni l eba udevs saf uZvl ad, da am
Tval sazr i si T cxovel sa da adami ans Sor i s gansxvaveba mar Tl ac ar af er i a.
magr ammi uxedavad ami sa, namdvi l ad gansxvaveba maT Sor i s mai nc di di a. saqme i saa, r om
cxovel i s moTxovni l ebaTa buneba da wr e er Txel da samudamod ar i s gansazRvr ul i . maT
cocxal i or gani zmi s bi ol ogi ur i Tavi sebur ebebi udevs saf uZvl ad. sul sxva sur aTs
war moadgens adami ani s moTxovni l eba. adami ani i st or i ul i ar sebaa da mi si moTxovni l eba
soci al ur ur Ti er TobaTa ganvi Tar ebi s ni adagze ganuwyvet el i qmnadobi s pr ocesSi
i myof eba, ami s Sedegi i saa, r omar a mar t o Zvel i moTxovni l ebebi i cvl eba, ar amed
ganuwyvet l i v axal axal i moTxovni l ebebi c Cndeba, moTxovni l ebebi , r oml i s msgavssac ki
ver af er s vnaxavT cxovel Ta samkvi dr oSi : adami ani Seudar ebl ad uf r o mr aval f er ovani s da
mr aval mxr i vi moTxovni l ebi s pat r oni a, vi dr e cxovel i .
am gar emoebas gadamwyvet i mni Svnel oba aqvs adami ani s qcevi s Tavi sebur ebaTa
naTel sayof ad. r a wams cocxal ar sebas mr aval f er ovani moTxovni l eba uCndeba, r omel i c
mi si i st or i ul i ganvi Tar ebi s mi mdi nar eobaze uf r oa damoki debul i , vi dr e mi s bi ol ogi ur
Tavi sebur ebebze, mi si ur Ti er Toba gar emosTan saf uZvl i anad i cvl eba. mar Tl acda, cxovel s
yovel s mocemul moment Si er Ti gabat onebul i moTxovni l eba aqvs, da ar ar sebobs i mave
dr os sxva r ai me moTxovni l eba, r ommas wi naaRmdegobas uwevdes. ami t ommi si ur Ti er Toba
si namdvi l esTan am er Ti moTxovni l ebi s ni adagze wesr i gdeba, mi s qcevas am er Ti
moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s i mpul si udevs saf uZvl ad. ami t omgasagebi a, r omcxovel s
40
aqt i ur i moTxovni l ebi s si t uaci aSi sr ul i ad gar kveul i moqmedebi s ganwyoba uCndeba,
r omel sac ar af er i uSl i s xel s maSi nve Sesaf er i qcevi s saxi T gai Sal os.
magr amvTqvaT, cocxal ar sebas mr aval f er ovani da mr aval gvar i moTxovni l eba aqvs.
SesaZl ebel i a da sr ul i ad bunebr i vi , r omes moTxovni l ebebi zogi er T SemTxvevaSi
saf uZvl i anad ewi naaRmdegebodnen ur Ti er Ts, da er Ti s dakmayof i l eba meor i s sazi anod
i yos mi mar Tul i . magal i Tad, Cveul ebr i vi bi ol ogi ur i moTxovni l ebebi s gver di T adami ans
mor al ur i an esTet i kur i moTxovni l ebebi c aqvs. xSi r i a SemTxveva, r omes moTxovni l ebebi
ur Ti er Ts ewi naaRmdegebi an. magal i Tad, SesaZl oa, r omel i me aqt ual ur i bi ol ogi ur i
moTxovni l ebi s i mpul si i seTi qcevi sken gvi zi davdes, r omel i c Cvens mor al ur
moTxovni l ebebs ewi naaRmdegeba _ vTqvaT, mSi er i advi l ad dai kmayof i l ebda Tavi s
moTxovni l ebas, r ommas neba mi eca Tavi si Tavi sTvi s, Tavi si amxanagi s ul uf a qur dul ad an
Zal i T mi eTvi sebi a.
magr amvTqvaT, r omes qceva sr ul i ad ar eTanxmeba mi s mor al ur moTxovni l ebas. r a ar i s
aseTi mdgomar eobi s Sedegi ? r asakvi r vel i a, i s, r ommSi er i sxvi si ul uf i s mi Tvi sebi s
i mpul ss ar emor Ci l eba da, amr i gad, monacem si t uaci aSi Tavi si moTxovni l ebi s
dakmayof i l ebi s cdaze xel s i Rebs. sxvanai r ad. Si mSi l i sa da monacemi si t uaci i s, ese i gi ,
sxvi si ul uf i s mi Tvi sebi s SesaZl ebl obi s ni adagze subi eqt s gar kveul i qcevi s _ sxvi si
ul uf i s mi Tvi sebi s _ ganwyoba uCndeba. magr amsanames ukanasknel i qcevaSi gadavi dodes, mi si
meor e moTxovni l eba _ mor al ur i moTxovni l eba _ i Rvi Zebs, da aRni Snul i ganwyobi s qcevaSi
r eal i zaci as af er xebs. maSasadame, subi eqt i sxvi si ul uf i s mi Tvi sebi s ganwyobi s
aRmocenebasTanave r odi mi mar Tavs saTanado qcevas _ mi si ganwyoba uSual od r odi gadadi s
qcevaSi . ar a! subi eqt i s ganwyoba sxva saxi T poul obs Tavi s r eal i zaci as. nacvl ad i mi sa, r om
man subi eqt i s saTanado qcevaSi povos gamovl ena, masSi gar kveul i qcevi s aqt ebi gamoi wvi os,
i gi mi scnobi er ebaSi i kvl evs gzas da Tavi s r eal i zaci as i q poul obs _ nacvl ad i mi sa, r om
subi eqt ma sxvi si ul uf i s mi Tvi sebi s r eal ur aqt ebs mi mar Tos, i gi jer jer obi T mxol od i mi T
kmayof i l deba, r omamaqt ebi s ganxor ci vl ebi s sur aTs war moi dgens: sxvi si ul uf i s
mi Tvi sebi s ganwyoba Tvi Ton qcevaSi ki ar a, am qcevi s war mosaxvaSi , r eal ur i qcevi s
f si qi kur ekvi val ent Si poul obs r eal i zaci as.
Tavi sTavad i gul i sxmeba: subi eqt s r omwar mosaxvi s SesaZl ebl oba ar hqonoda, i gi r om
mokl ebul i yof i l i yo cnobi er ebas, mi si ganwyoba myi s qcevi s saxi T unda gamovl eni l i yo,
da yovel i mi si aqt ual ur i moTxovni l ebi s i mpul ss maSi nve saTanaoo qceva unda gamoewvi a.
moTxovni l ebaTa gar Tul ebi sa da ganvi Tar ebi s Sedegad adami ans sakmaod ganvi Tar ebul i
cnobi er eba umuSavdeba; da es SesaZl ebl oba aZl evs mas aqt ual ur i moTxovni l ebi s
si t uaci i s zegavl eni T aRmocenebul ganwyobas, r eal ur i qcevi s nacvl ad, war mosaxul i
qcevi s saxi T mi sces gamovl ena da amnai r ad aqt ual ur i ganwyobi s monobi sgan Tavi
gai Tavi suf l os.
magr amTu es asea, r aRa war mar Tavs maSi n subi eqt i s qcevas- mar Tal i a, aqt ual ur i
si t uaci i s ni adagze aRmocenebul ganwyobas i gi aRar emor Ci l eba, magr ammas xomamganwyobi s
Sesat yvi si qcevi s sur aTi uCndeba cnobi er ebaSi ! da es sur aTi amqcevi s gacnobi er ebas
war moadgens; i gi uCvenebs subi eqt s, Tu r amdenad mi saRebi a mi sTvi s amqcevi s r eal ur i
ganxor ci el eba. ami s mi xedvi T, ese i gi , SesaZl o qcevi s Ri r ebul ebi s gacnobi er ebi s
mi xedvi T. subi eqt s mi si Sesr ul ebi s Tu Seusr ul ebl obi s ganwyoba uCndeba, da ase xdeba,
r omsubi eqt i gar kveul i qcevi s aqt s mi mar Tavs.
amr i gad, adami ani s speci f i kur Tavi sebur ebas, r i Tac i gi mkveTr ad gansxvavdeba cxove-
l i sgan, i s gar emoeba Seadgens, r omwamyvan r ol s mi s cxovr ebaSi cnobi er eba asr ul ebs. i gi
aqt ual ur i si t uaci i s ni adagze aRmocenebul ganwyobas ar emor Ci l eba, r ogor c amas
cxovel i s SemTxvevaSi aqvs adgi l i . i gi wi naswar acnobi er ebs Tavi s qcevas da ama Tu i maqt s
mxol od i mi s mi xedvi T mi mar Tavs, Tu r as mi i Rebs amgacnobi er ebi s Sedegad _ mokl ed:
cxovel i s ganwyobas aqt ual ur i i mpul si s si t uaci a qmni s, xol o adami ani s
ganwyobas, r omel i c mi s qcevas udevs saf uZvl ad, gacnobi er ebul i
war mosaxul i si t uaci a.
4. ganwyobi s cneba bur J uazi ul f si qol ogi aSi
ganwyobi s cneba sul uf r o da uf r o xSi r ad gvxvdeba Tanamedr ove f si qol ogi aSi . gansa-
kuTr ebi T di d r ol s mas ger manel i f si qol ogi mar be mi awer s, r oml i s mi xedvi Tac adami ani s
mTel i qceva, mi si f si qi ki s mTel i muSaoba ganwyobi s f unqci as war moadgens. es debul eba
Zi r i TadSi swor i a. oRond i mSemTxvevaSi mxol od, Tu ganwyobi s cneba mar Tvbul ad i qneba
gagebul i . magr ambur J uazi ul i f si qol ogebi s da ker Zod mar bes ganwyobi s cneba sr ul i ad
41
ar aa damakmayof i l ebel i . mar besTvi s ganwyoba subi eqt i s mTl i ans f si qof i zi kur mdgomar e-
obas war moadgens, r omel i c an Tandayol i l i a da an pi r adi cxovr ebi s mi mdi nar eobaSi ama Tu
i mgadamwyvet i mni Svnel obi s mqone gancdebi s e.w. `kr i t i kul i gamocdi l ebi s~. zegavl e-
ni Taa pi r obadebul i . da, ai , r odesac adami anze r ai me obi eqt ur i vi Tar eba moqmedobs, es
ukanasknel i masSi ukve mzamzar eul ganwyobas xvdeba, r omel i c mi s gancdas gansazRvr avs.
ganwyoba wmi nda subi eqt ur i mdgomar eobaa da, r ogor c aseTi , r asakvi r vel i a, wmi nda subi eq-
t ur f aqt or ad unda i qnes nagul i sxmevi . i mas, r ac ganwyobas Seaqvs gancdaSi , magal i Tad,
aRqmaSi Tu azr ovnebaSi , mxol od subi eqt ur i saf uZvel i aqvs: i gi obi eqt ur i vi Tar ebi s
asaxvas ki ar uwyobs, ar amed uSl i s xel s. ami t omgasagebi a, r om, Cveul ebr i v, ganwyobi s
moqmedebi s gasaTval i swi nebl ad mcdar i aRqmebi s e. w. i l uzi ebi s f aqt s i mowmeben xol me.
ganwyobi s aseTi subi eqt ur i gageba ar c mar Tebul i a da ar c xel sayr el i . mar Tal i a,
ganwyoba subi eqt i s mdgomar eobaa, magr ami gi sr ul i ad Tavi sebur i subi eqt ur i mdgomar e-
obaa. i gi yovel Tvi s obi eqt ur i vi Tar ebi s zemoqmedebi s Sedegad Cndeba da i seT mdgoma-
r eobas war moadgens, r omel Si c Tvi Ton mi si gamomwvevi obi eqt ur i vi Tar ebaa asaxul i . ganw-
yoba, maSasadame, wmi nda subi eqt ur i mdgomar eoba ki ar aa, i gi obi eqt ur i vi Tar ebi s subi eq-
t Si gadat anaa, i gi , ase vTqvaT, subi eqt Si gadasul i obi eqt ur i vi Tar ebaa. ami t om
gasagebi a, r omganwyoba pi r vel r i gSi si namdvi l i s mcdar gancdas an i l uzi as ki ar udevs
saf uZvl ad, ar amed obi eqt ur i s swor i gancdi s SesaZl ebl obas i Zl eva.
i mi sTvi s, r omes naTl ad gvqondes war modgeni l i , yovel Tvi s unda gvaxsovdes, r omganw-
yobapi r vel adad subi eqt i s mzamzar eul i mdgomar eoba ki ar aa, r omel i c mas sxva pi r obeb-
Si SeumuSavda da ami er i dan, yovel i axal i vi Tar ebi s gancdi sas, mar ad Tan axl avs da
gansazRvr avs mas. ar a! yovel i axal i si t uaci a, r omel i c gar kveul i moTxovni l ebi s mqone
subi eqt ze moqmedobs, pi r vel r i gSi mas Sesat yvi s ganwyobas uqmni s, da danar Ceni , r ac
ami er i dan amsubi eqt Si moxdeba _ mi si gancdebi , Tu qceva _ amganwyobi s ni adagze i qneba
aRmocenebul i . pi r vel adad, subi eqt i mzamzar eul i ganwyobi T r odi udgeba si namdvi l es da
mi sda Sesat yvi sad gar daqmni s mas. ar a, ganwyoba mas Tvi Ton amsi namdvi l i s zemoqmedebi s
per i odSi uCndeba da mi sda Sesat yvi si gancdi sa da qcevi s SesaZl ebl obas aZl evs.
ganwyobas aseT pi r vel ad f aqt ad bur J uazi ul i f si qol ogebi dan ar avi n sTvl i s, da
ami t omaa r ommaTTvi s ganwyobi s meor e ar sebi Ti mxar e daf ar ul i r Ceba, saxel dobr i s, r om
ganwyoba cocxal i ar sebi sobi eqt ur i vi Tar ebi s Sesat yvi s modi f i kaci as, masSi , r o-
gor c mTel Si , obi eqt ur i vi Tar ebi s asaxvas, war moadgens. ganwyobi s cnebi sTvi s ki gansa-
kuTr ebi T swor ed amas aqvs ar sebi Ti mni Svnel oba, da ami s gar eSe amcnebas ar avi Tar i pr i nci -
pul i Ri r ebul eba ar eqneboda f si qol ogi aSi .
5. ganwyobi s subi eqt ur i f aqt or i
ganwyobi s aRmocenebi sTvi s ar a mar t o obi eqt ur i vi Tar ebaa saWi r o, ar amed Tavi sTavad
i gul i sxmeba, subi eqt i c, r omel zec es obi eqt ur i vi Tar eba moqmedobs. ami sda mi xedvi T,
ueWvel i a. ganwyoba or f aqt or s gul i sxmobs, obi eqt ur s da subi eqt ur s. saWi r oa SevCer deT
amor i ve f aqt or i s ganxi l vaze!
subi eqt ur i f aqt or i s gasaTval i swi nebl ad Zi r i Tadi mni Svnel oba moTxovni l ebi s
cnebas aqvs. yovel i cocxal i ar seba _ maSasadame, adami ani c _ uTuod r ai me moTxovni l ebi s
ni adagze amyar ebs ur Ti er Tobas gar emosTan, da amur Ti er Tobi s mTel i azr i i saa, r omman
subi eqt s qvemdebar e moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s SesaZl ebl oba unda mi sces.
ami t omgasagebi a, r ommoTxovni l ebi s r agvar obas yovel Tvi s gadamwyvet i gavl ena aqvs
qcevaze. Tvi Ton gar emo Tavi sTavad ar asdr os ar avi Tar i moqmedebi s st i mul s ar aZl evs
subi eqt s, Tu r omes ukanasknel i sr ul i ad mokl ebul i a moTxovni l ebas, r oml i s dakmayof i -
l ebac amgar emos pi r obebSi i qneboda SesaZl ebel i . gar emo Cveni moqmedebi s aseT Tu i seT
si t uaci ad mxol od i mi s mi xedvi T i qceva, Tu r a moTxovni l eba gvaqvs, r odesac masTan
ur Ti er Tobas vamyar ebT.
aqedan cxadi a, r omgar eSe ama Tu i mgar kveul i moTxovni l ebi s monawi l eobi sa, mar t o
gar emos zemoqmedebi s pi r obebSi , adami ans ar asdr os ar avi Tar i qcevi s ganwyoba ar gauCnde-
boda. Cven qvemoT davi naxavT, r omi mi sTvi s, r omr ai me gar kveul qcevi s ganwyoba gaCndes,
sr ul i ad auci l ebel i a Cvenze gar kveul i obi eqt ur i gar emo moqmedebdes _ ampi r obebi s
gar eSe ganwyoba ver asdr os Tavi s gar kveul , Tavi s konkr et ul saxes ver mi i Rebda. magr am
meor es mxr i v, Cven vxedavT, r omganwyobi s r agvar obi s gar kveul obaze moTxovni l ebasac
gadamwyvet i gavl ena aqvs.
ubr al o magal i Ti c sakmar i si i qneba, r aTa es debul eba sr ul i ad naTel i gaxdes. vTqvaT,
buxar Si cecxl i a danTebul i da oTaxSi Sevdi var T. Tu gvci va (ese i gi , si Tbos moTxovni l eba
gvaqvs) es si t uaci a _ buxar i , cecxl i Cvenze i se i moqmedebs, r omCvenSi buxar Tan axl o
42
dajdomi sa da Sei Zl eba cecxl i s Semat ebi s ganwyobas gamoi wvevs. xol o i mSemTxvevaSi ,
r odesac sawi naaRmdego moTxovni l eba gvi Cndeba _ vTqvaT, dagvcxa da si gr i l e mogvi nda _
i gi ve si t uaci a sr ul i ad sawi naaRmdego moqmedebi s ganwyobas aRZr avs, saxel dobr , buxr i dan
moSor ebi sa da Sei Zl eba cecxl i s Caqr obi sasac.
amr i gad, udaoa, r omganwyoba subi eqt ur f aqt or sac gul i sxmobs da r omaseT f aqt or ad
uTuod moTxovni l eba unda Cai Tval os _ amsi t yvi s f ar To mni Svnel obi T.
6. ganwyobi sobi eqt ur i f aqt or i
r odesac cocxal i ar seba r ai me moTxovni l ebas gani cdi s, i gi mi s dasakmayof i l ebl ad
gar emos mi mar Tavs; da sagul i sxmoa, r omaq mxol od i s si t uaci a i wvevs mi s Zal ebs
samoqmedod, r omel i c qvemdebar e moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s pi r obebs Sei cavs. Tu r om
aseTi si t uaci a ar sad Cans, cocxal i ar sebi s aqt i vobi s t endenci a kvl av i naqt ur
mdgomar eobaSi ganagr Zobs ar sebobas: xol o Tu aseTi si t uaci a gaCnda, maSi n es ukanasknel i
er TbaSad aqt ual ur i xdeba: i gi subi eqt s gar kveul i mi mar Tul ebi T samoqmedod i zi davs.
r a xdeba aq? r at omaa r omsubi eqt i er TbaSad aqt i vobas i wyebs? ueWvel i a, er Ti s mxr i v,
Cven aq saqme gvaqvs gar emosTan, r omel i c gansazRvr ul i moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s pi -
r obebs Sei cavs, xol o meor es mxr i v, subi eqt Tan, r omel i c swor ed amgar emos Sesat yvi s moT-
xovni l ebas gr Znobs. mokl ed: xdeba moTxovni l ebi sada mi si Sesat yvi si obi eqt ur i
si t uaci i s Sexvedr a. Sedegi i saa, r omsubi eqt s sr ul i ad gar kveul i aqt i vobi s,
sr ul i ad gar kveul i qcevi s ganwyoba uCndeba, i maqt i vobi sa, r omel i c swor ed am
moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s mi zans emsaxur eba.
maSasadame, ganwyobi s aRmosacenebl ad moTxovni l ebi s Sesat yvi si obi eqt ur i si t uaci aa
auci l ebel i , da swor ed es ukanasknel i a, r omganwyobi s obi eqt ur f aqt or ad unda
Cai Tval os.
amr i gad, ganwyobas ar c mar t o moTxovni l ebi s mdgomar eoba qmni s Tavi sTavad da ar c mar -
t o obi eqt ur i si t uaci a. i mi sTvi s, r omganwyoba gaCndes, moTxovni l eba Tavi si dakmayof i -
l ebi s pi r obebi s Svmcvl vl s obi eqt ur si t uaci as unda Sexvdes.
kur t l evi nma er Ti ueWvel i f aqt i aRni Sna, r omel sac amSemTxvevaSi CvenTvi s di di
mni Svnel oba aqvs: r odesac adami ans r ai me moTxovni l eba uCndeba, ammoTxovni l ebi s
Sesat yvi si sagnebi da movl enebi mi s mi mar T gansakuTr ebul i Zal i T aRi Wur vebi an; i si ni mas
gansazRvr ul i mi mar Tul ebi T moqmedebas aZal eben, gar kveul i qcevi sken i wveven: pur i
mSi er s Wami sken mouwodebs, l ogi ni daRl i l s wamosawol ad i zi davs. magr amsaganTa es
i Zul ebi Ti , es gamowvevi Ti Zal a(Aufforderungscharakter) myi s i spoba, r awams Sesaf er i
moTxovni l eba kmayof i l deba. _ l evi ni s es swor i dakvi r veba, r omel i c yovel wuTs
Segvi Zl i a SevamowmoT da davadast ur oT, mxol od i mSemTxvevaSi xdeba gasagebi , Tu l evi ni s
mi er nagul i sxmevs uSual obi s Teor i aze xel s avi RebT da mxedvel obaSi ganwyobi s
cnebas vi qoni ebT. r ogor c vi ci T, moTxovni l ebi s mat ar ebel subi eqt s, Sesat yvi s sagnebTan
Tu movl enebTan, Sesat yvi s si t uaci asTan Sexvedr i s SemTxvevaSi , sr ul i ad gar kveul i
moqmedebi s ganwyoba uCndeba; da es ganwyobaa, r omTavi s f si qol ogi ur gamoxat ul ebas
l evi ni s mi er aRwer i l f aqt Si poul obs: pur i mSi er Si dauf l ebi sa da SeWmi s ganwyobas
i wvevs da ami t omaa, r omi gi er Tgvar i mi mzi dvel obi s Zal i s mqoned gani cdeba.
7. ganwyobi scnebi smcTar i gamoyeneba
ganwyobi s cnebi s mcTar i gamoyenebi s ni muSad ganvi xi l oT er Ti gansakuTr ebi T cnobi l i
dakvi r veba, r omel Si c, Cveul ebr i v, ganwyobi s moqmedebas gul i sxmoben, da vnaxoT, r amdenad
mar Tebul i a aq ganwyobi s Sesaxeb l apar aki .
er Ti f si qol ogi , r adosl avl evi Ci , Semdeg sai nt er eso dakvi r vebas mogvi Txr obs:
er Ter Ts Tavi s cdi spi r s man i se ameor ebi na dasamaxsovoebel i masal a, r omTur me aman ar c ki
i coda, r omes masal a unda daemaxsovr ebi na. 46 ganmeor ebi s Semdeg eqsper i ment at or ma hki Txa
cdi spi r s, SeuZl i a Tu ar a mas ammasal i s zepi r ad ganmeor eba. `r ogor ? gana zepi r ad unda
dameswavl ao!~ i ki Txa gakvi r vebi T cdi spi r ma; da ami s Semdeg eqvsi ode ganmeor ebac ki
sakmar i si aRmoCnda da cdi spi r ma ukve mTel i masal a zepi r ad i coda. pi r vel SemTxvevaSi , 46
ganmeor ebi s mi uxedavad, cdi spi r s Ti Tqmi s ar af er i axsovda; xol o meor e SemTxvevaSi eqvsi
ganmeor ebac sakmar i si aRmoCnda, r aTa mas mTel i masal a zepi r ad daeswavl a.
r ogor unda ai xsnas es sakvi r vel i f aqt i ? gavr cel ebul i pasuxi aseTi a: pi r vel
SemTxvevaSi cdi spi r s damaxsovr ebi s ganwyoba ar hqoni a; meor eSi mas es ganwyoba hqonda. da
damaxsovr ebi s ar sebi Ts pi r obad swor ed es unda Cai Tval oso. amr i gad aq i gul i sxmeba, r om
damaxsovr ebi sganzr axva da damaxsovr ebi sganwyoba er Ti dai gi vea.
magr amamdakvi r vebi s uf r o swor i anal i zi al bad aseTi i qneboda: r oca cdi spi r s
gaagebi nes, r ommas zepi r ad unda daeswavl a masal a. ueWvel i a, amas pi r vel r i gSi
43
damaxsovr ebi s ganwyoba ki ar a, damaxsovr ebi s moTxovni l eba unda gamoewvi a masSi : man
mi wodebul i masal a zepi r ad ar i coda, da mas am`danakl i si s~Sevsebi s t endenci a unda
gaRvZeboda. magr amTu es asea, maSi n udaoa, r omaq ganwyobasTan ki ar a, jer mxol od am
ukanasknel i s subi eqt ur f aqt or Tan _ moTxovni l ebasTan _ gvaqvs saqme. r odesac exl a
damaxsovr ebi s moTxovni l ebi s mqone subi eqt i s wi naSe dasamaxsovr ebel i masal a Cndeba, es
ukanasknel i , r ogor c obi eqt ur i f aqt or i , speci f i kur cvl i l ebas _ gar kveul ganwyobas _
i wvevs masSi , da mi wodebul i masal i s advi l i damaxsovr eba ami s ni adagze xdeba.
maSasadame, SecTomaa, r odesac f i qr oben, Ti Tqos damaxsovr ebi s ganzr axva damaxsovr ebi s
ganwyobas war moadgendes. i gi mxol od er Ter Ti f aqt or i a, r omel sac meor ec unda daemat os,
r aTa subi eqt s mar Tl a namdvi l i ganwyoba gauCndes.
ami t ommxedvel obaSi unda vi qoni oT, r omsazogadod ar aa swor i , r odesac ganwyobaze
l apar akoben i q, sadac saqme mxol od moTxovni l ebas Tan gvaqvs _ r ogor i c unda i yos es
moTxovni l eba, sul er Ti a bi ol ogi ur i , Tu soci al ur i .
f i qsi r ebul i ganwyoba
1. f i qsi r ebul i ganwyobi scneba
i mi s mi xedvi T, r ac zemod ganwyobi s Sesaxeb i yo naTqvami . ueWvel i xdeba, r omamcnebas
Zi r i Tadi mni Svnel oba unda hqondes f si qol ogi aSi . Cven vi ci T, r omadami ani s, Tu sxva
cocxal i ar sebi s, gar emosTan ur Ti er Tobi s pr ocesSi pi r vel r i gSi ganwyoba i saxeba. es i mas
ni Snavs, r omamur Ti er TobaSi subi eqt i yvel aze adr e r ogor c mTl i ani i cvl eba. da r omes
cvl i l eba obi eqt ur i si t uaci i s Sesat yvi si a. r ac Seexeba exl a mi s gancdebsa da moqme-
debas, yvel af er i es _ r ogor c amgvar ad Secvl i l i , amgvar ad ganwyobi l i subi eqt i s gancda
da moqmedeba _ Sei Zl eba mxol od meor adi , uSual od amganwyobi s f onze aRmocene-
bul i movl enebi i yos.
gasagebi a, r omganwyobi s moqmedeba nor mal ur SemTxvevebSi sr ul i ad ar gvxvdeba
Tval Si : i gi saer Tod SeumCnevl ad mi mdi nar eobs, r amdenadac cxovr ebi s nor mal ur s
mi zanSewoni l msvl el obas udevs saf uZvl ad.
magr amar i s SemTxvevebi , r odesac mdgomar eoba i cvl eba, da ganwyoba SecTomebi sa da
mi zanSeuwonel i qcevi s wyar odac i qceva. amSemTxvevaSi , r asakvi r vel i a, i gi Cvens sagangebo
yur adRebas i pyr obs, da r odesac f si qol ogi ur l i t er at ur aSi ganwyobi s Sesaxeb
l apar akoben, uf r o xSi r ad, Tu yovel Tvi s ar a, ganwyobi s moqmedebi s swor ed amSemTxvevebs
gul i sxmoben. es, r asakvi r vel i a, swor i ar aa. aq Cven ganwyobi s mxol od er Ter Ts ker Zo
f or masTan gvaqvs saqme, f or masTan, r omel i c, mar Tal i a, di d r ol s TamaSobs Cvens
cxovr ebaSi , magr amganwyobi s mTel cnebas mai nc ver avi Tar SemTxvevaSi ver hf ar avs. r ogor i a
ganwyobi s es f or ma?
vTqvaT, gar kveul i si t uaci i s pi r obebSi gar kveul i ganwyoba gami Cnda, da, vTqvaT, am
ganwyobamTavi si r ol i Seasr ul a _ Cems gar kveul qcevas mi mar Tul eba mi sca. r a emar Teba ami s
Semdeg mas? i kar geba i gi sr ul i ad ugzoukvl od, Ti Tqos ar asdr os ar ar sebul i yos, Tu
r ai menai r ad kvl av ganagr Zobs ar sebobas da Cvens qcevaze kvl av gavl eni s moxdeni s unar s
i nar Cunebs? Tu ganwyoba subi eqt i s, r ogor c mTel i s, modi f i kaci as war moadgens, maSi n.
cxadi a, r om, Seasr ul ebs Tu ar a i gi Tavi s r ol s, i mwamsve meor e ganwyobas unda uTmobdes
adgi l s. _ maSasadame, unda qr ebodes. magr ames ar ni Snavs, r omi gi sabol ood da sr ul i ad
ar ar aobad unda i qceodes. pi r i qi T, r odesac subi eqt i kvl av i mave si t uaci aSi Cadgeba, maSi n
mas gaci l ebi T uf r o advi l ad unda gauCndes saTanado ganwyoba, vi dr e i mSemTxvevaSi ,
r odesac i gi sr ul i ad axal i si t uaci i s pi r obebSi i myof eba da sr ul i ad axal i ganwyoba
unda Seqmnas. dabeji Tebi T Sei Zl eba i Tqvas, r omer Txel mi Rebul i ganwyoba ar i kar geba, r om
i gi subi eqt s r Ceba, r ogor c xel axal i aqt ual i zaci i s mzaoba _ saTanado pi r obebi s
ganmeor ebi s SemTxvevebSi .
Tavi sTavad i gul i sxmeba, mzaoba yovel Tvi s er Tnai r i ar aa. i gi uTuod i mazea
damoki debul i , Tu r aodenad mt ki ce i yo i s ganwyoba, r omel i c ammzaobi s saxi T Ser Ca
subi eqt s. magr amr azea Tvi T es si mt ki ce damoki debul i ? udaoa: r ac uf r o xSr ad vi wvevT
er Tsadai mave ganwyobas, mi T uf r o mt ki ce xdeba i gi da mi T uf r o Zl i er i aqt ual i zaci i s
mzaoba uCndeba mas: ganwyobi s si mt ki ces ganmeor eba gansazRvr avs.
gar da ami sa, ar i s SemTxvevebi , r om subi eqt ze esaTui s movl ena, Tu si t uaci a,
gansakuTr ebi T Zl i er STabeWdi l ebas st ovebs xol me. aseT SemTxvevebSi subi eqt s
ar aCveul ebr i vi mt ki ce ganwyoba uCndeba, ganwyoba, r omel i c aqt ual i zaci i s gansakuTr ebi T
Zl i er i mzaobi T xasi aTdeba. exl a sakmar i si a, Tund mxol od msgavsma movl enamTu
si t uaci ami moqmedos subi eqt ze, r ommasSi myi s amave ganwyobami Ci nos Tavi da subi eqt i s
qceva Tavi da Sesat yvi sad war mar Tos. maSasadme, aseT SemTxvevaSi subi eqt i si t uaci i s
44
adekvat ur asaxvas ver axer xebs. nacvl ad Sesat yvi si ganwyobi sa, i gi wi nandel i ganwyobi s
ni adagze aRi qvams mocemul si t uaci as da, cxadi a, i l uzi i s msxver pl i xdeba.
amr i gad, xSi r i ganmeor ebi s Tu di di pi r ovnul i woni s gamo r omel i me gar kveul i
ganwyoba Sei Zl eba i mdenad advi l ad agznebadi . i mdenad Cveul i gaxdes, r omi gi ar a
Sesat yvi si gamRi zi anebl i s zemoqmedebi s SemTxvevaSi c advi l ad aqt ual debodes da ami T
adekvat ur ganwyobas gamovl eni s SesaZl ebl obas ar Tmevdes.
aseTs ganwyobas Sei Zl ebaf i qsi r ebul i ganwyobavuwodoo.
2. f i qsi r ebul i ganwyobi si l uzi ebi
f i qsi r ebul i ganwyobi s Seqmna Zal i an advi l i a, r amdenadac i gi ganmeor ebi s
zegavl eni Tac Sei Zl eba gaCndes. es gar emoeba SesaZl ebl obas i Zl eva ganwyobi s amf or mi s
Sesaswavl ad eqsper i ment ul gzas mi vmar ToT.
cdi spi r s xel T aZl even Sesadar ebl ad mr aval gzi s (10-15-jer ). or s mocul obi T
Tval saCi nod gansxvavebul s, xol o sxva mxr i v sr ul i ad er Tnai r sxeul s: mar jvena xel Si
pat ar as, mar cxenaSi di ds. i mSemTxvevaSi , r odesac cdi spi r i ser i ozul ad Rebul obs
monawi l eobas amcdaSi , mas Cveni i nst r uqci i s zegavl eni T amocani s Sesr ul ebi s er Tgvar i
moTxovni l eba (ganwyobi s subi eqt ur i f aqt or i ) uCndeba. mi wodebul i sxeul ebi
(obi eqt ur i f aqt or i ) am moTxovni l ebi s mqone subi eqt ze axdenen zegavl enas da
speci f i kur ef eqt s (ganwyobas) i wveven, r oml i s ni adagzec maTi mi mar Tebi s swor i Sef aseba
xdeba. maSasadame, yovel i mi wodebi sas cdi spi r s er Tgvar i ganwyoba uCndeba (`mar cxni v di di ,
mar jvni v pat ar a~). mr aval gzi si ganmeor ebi s Sedegad es ganwyoba i mdenad Cveul i xdeba, r om
yovel i cal ke cdi s SemTxvevaSi i gi ukve manamaqt ual deba, sanammi wodebul i obi eqt ebi
r i gi anad zegavl eni s moxdenas moaswr ebdnen. mi vawodoT exl a mas gansxvavebul i mocul obi s
ki ar a, t ol i mocul obi s mqone sxeul ebi (kr i t i kul i cda). r a moxdeba? Tu wi na cdebSi ,
gar kveul i ganwyobi s Seqmni s mi zni T, mas i seTi obi eqt ebi eZl eoda, r omi si ni mai ncdamai nc
di dad ar gansxvavdebodnen er TmaneTi sgan. maSi n Cveul i ganwyoba Zal aSi dar Ceba, da t ol i
obi eqt ebi s Sef aseba mi s ni adagze moxdeba: c. p-s mar jvena obi eqt i uf r o pat ar ad moeCveneba,
vi dr e mar cxena. magr amTu r omsaganwyobo cdebSi mas Tval saCi nod gansxvavebul i
mocul obi s obi eqt ebi eZl eoda xel T da exl a. kr i t i kul cdaSi , t ol obi eqt ebs
mi vawodebT, Zvel ma ganwyobamobi eqt ur i f aqt or i s t l anqi Seuf er ebl obi s gamo, Tavi veRar
unda i Ci nos da mi s nacvl ad axal i unda gaCndes. cdebi amt ki ceben, r omes mar Tl ac ase xdeba.
sai nt er esoa, r omZvel i ganwyobi s adgi l as axal i ganwyoba r omCndeba, i gi t ol i
obi eqt ebi s Sesat yvi si ki ar ar i s, ar amed saganwyobo cdebSi Seqmni l i ganwyobi s (`mar cxni v
di di , mar jvni v pat ar a~) sawi naaRmdegoa (`mar cxni v pat ar a, mar jvni v di di ~): cdi spi r s t ol i
bur Tebi dan _ wi naaRmdeg SemuSavebul i ganwyobi sa _ mar cxena pat ar ad eCveneba da mar jvena
di dad.
amr i gad, udaoa, or i ve SemTxvevaSi saganwyobo cdebSi SemuSavebul i da ganmt ki cebul i
ganwyoba TamaSobs r ol s: t ol i obi eqt ebi s Sef aseba mi s ni adagze xdeba da, nacvl ad swor i
aRqmi sa, or i ve SemTxvevaSi mcTar i aRqma, e. w. i l uzi a Cndeba.
magr amer Tgvar i gansxvaveba mai nc ar i s amor SemTxvevas Sor i s: pi r vel SemTxvevaSi (ese
i gi , r odesac kr i t i kul cdaSi mi wodebul i obi eqt ebi s mi mar Teba di dad ar gansxvavdeba
sagan wyobo cdebSi mi wodebul i mi mar Tebebi sgan) i l uzi a uf r o xSi r ad ganwyobi s
Sesabami si a (asi mi l aci ur i i l uzi a), xol o meor e SemTxvevaSi , ese i gi , saganwyobo cdebi sa
da kr i t i kul i cdi s obi eqt ebi s mi mar TebaTa t l anqi gansxvavebi s SemTxvevaSi , i l uzi a,
Cveul ebr i v, Zvel i ganwyobi s sawi naaRmdegoa (kont r ast ul i i l uzi a).
amr i gad, advi l ad Segvi Zl i a, subi eqt s ganwyoba f i qsi r ebul ad gadavuqci oT da Sedegad
i l uzi ur i aRqma mi vaRebi noT.
zemod Cven mocul obi s i l uzi asTan gvqonda saqme. magr ames i l uzi a mocul obi s
xel i T Sef asebas exeboda (hapt ur i mocul obi s i l uzi a). mocul obi s Sef aseba ki
Tval i Tac Sei Zl eba; da ai , Tu r omcdi spi r s ganmeor ebi T mi vawodebT Tval i T (opt i kur ad)
Sesadar ebl ad or s sxvadasxva mocul obi s wr es, an r omel i me sxva f i gur as (saganwyobo cdebi )
da Semdeg er TbaSad t ol wr eebs mi vcemT (kr i t i kul i cda), amSemTxvevaSi c savsebi T i seTi ve
i l uzi a gaCndeba, r ogor c xel i T Sef asebi s SemTxvevaSi (mocul obi s opt i kur i i l uzi a).
anal ogi ur i i l uzi a _ or i gansxvavebul i si mZi mi s mi mar Tebi s Sef asebi s SemTxvevaSi _
jer ki dev f exner ma aRmoaCi na(1861 w). aseTi ve i l uzi a Sei Zl eba gamoi wvi o wnevi s
si Zl i er i s mi mar Tebi s Sef asebi sasac.
saganwyobo cdebSi c. p. Rebul obs wyvi l s wnevas, r omel Taganac pi r vel i Tval saCi nod
uf r o Zl i er i a, vi dr e meor e, kr i t i kul cdaSi ki wyvi l s Tanaswor wnevas. cda gvi Cvenebs,
45
r omc. p. pi r vel wnevas, r ogor c uf r o sust s gani cdi s, vi dr e meor es (kont r ast ul i
i l uzi a), anda, Sesabami s pi r obebSi , pi r i qi T (asi mi l aci ur i i l uzi a).
aseTsave i l uzi as aqvs adgi l i mr aval sxva SemTxvevaSi c.
1) bger aTa i nt ensi obi s i l uzi a
cdi spi r s eZl eva ganmeor ebi T wyvi l wyvi l ad bger ebi : pi r vel i Zl i er i , meor e sust i
(saganwyobo cdebi ). kr i t i kul cdaSi amaT adgi l s or i Tanabar i i nt ensi obi s bger a i Wer s.
cdi spi r i sTvi s, r ogor c wesi , pi r vel i uf r o sust ad moi smi s, vi dr e meor e, anda, Sesat yvi s
pi r obebSi , pi r i qi T (asi mi l aci ur i i l uzi a).
2) ganaTebaTa mi mar Tebi s i l uzi a
saganwyobo cdebSi _ or i si naTl i T gansxvavebul i ar e, kr i t i kul Si _ Tanabr ad
ganaTebul i . Sedegi aqac i l uzi aa: pi r obebi sda mi xedvi T _ kont r ast ul i ca da
asi mi l aci ur i c.
3) r aodenobi Ti mi mar Tebi s i l uzi a
saganwyobo cdebSi cdi spi r s eZl eva or i daxSul i f i gur a: er TSi wer t i l ebi a bl omad
Casmul i , meor eSi _ nakl eb. kr i t i kul cdaSi maTi r i cxvi Tanaswor i a, Sedegi aqac
Cveul ebr i vi i l uzi aa.
ganwyobi szogadi f si qol ogi i sTvi s
ganwyobi s i l uzi aTa mi mdi nar eobi s r agvar oba, mi si aseTi Tu i seTi mi mar Tul eba
Zi r i Tadad maT saf uZvl ad mdebar e ganwyobi s moqmedebaze unda i yos damoki debul i .
maSasadame, uf l eba gvaqvs vi f i qr oT, r omami l uzi ebi s mi mdi nar eobi s dakvi r veba Tvi Ton
ganwyobi s Sesaswavl adac gamodgeba. ganwyobi s i l uzi ebi s eqsper i ment ul i gamowveva, maTi
aRmocenebi s, mi mdi nar eobi sa da Cqar obi s pi r obebi s Seqmna da Secvl a advi l i a. es gar emoeba
SesaZl ebl obas gvi qmni s, ganwyobi s i l uzi aTa saf uZvl i s, f i qsi r ebul i ganwyobi s, bunebi sa
da moqmedebi s Sesaxeb sakmaod f ar To eqsper i ment ul i masal a davagr ovoT ammasal i s
mi xedvi T, dRes f i qsi r ebul i ganwyobi s bunebi sa da moqmedebi s Sesaxeb zogi r amdabeji Tebi T
Sei Zl eba i Tqvas.
1) ganwyoba ar ar i s wmi nda l okal ur i an per i f er i ul i pr ocesi . i gi ar sebi Tad
subi eqt i s, r ogor c mTel i s, mdgomar eobad unda Cai Tval os. maSasadame, ar unda i yos swor i
cal ke kunTur i s, Tu cal ke sxvadasxvasensor ul i ganwyobi s Sesaxeb l apar aki , r ogor c es
xSi r ad xdeba xol me.
ami s ur yev sabuTs Semdegi f aqt i war moadgens: cdi spi r s, ganwyobi s Seqmni s mi zni T, xel T
eZl eva Sesadar ebl ad r amodeni mejer . vTqvaT 15-jer , or i , mocul obi T gansxvavebul i . xol o
sxva mxr i v savsebi T er Tnai r i bur Ti : mar jvni v pat ar a, mar cxni v di di . amcdebi s Sedegad,
r ogor c vi ci T, mas f i qsi r ebul i ganwyoba unda gauCndes. r ogor Segvi Zl i a SevamowmoT, r om
mas mar Tl a gauCnda ganwyoba? mi vawodoT mas xel Si t ol i bur Tebi , da Tu aRmoCndeba, r om
i gi adekvat ur i Sef asebi s nacvl ad mcTar s i Zl eva, es i mi s maCvenebel i i qneba, r om
f i qsi r ebul i ganwyoba SemuSavebul i a. magr amjer jer obi T Cven mxol od i maSi Sei Zl eba
dar wmunebul i vi yoT, r omcdi spi r s ganwyoba i mor ganoSi aqvs SemuSavebul i , r omel zec
saganwyobo cdebi war moebda, saxel dobr _ xel Si . magr amvnaxoT exl a, r a moxdeba, cdi spi r s
r omsaganwyobo cdebi s Semdeg xel i T ki ar a, Tval i T Sevadar ebi noT bur Tebi er TmaneTTan.
saTanado cdebi amt ki ceben, r omcdi spi r s amSemTxvevaSi c i l uzi a uCndeba. maSasadame,
udaoa, r omganwyoba mas gaCeni a ar a mar t o i mor ganoSi (xel Si ), r omel i c saganwyobo cdebSi
Rebul obda monawi l eobas, ar amed i mor ganoSi c (Tval Si ), r omel sac ar af er i ar hqonda
saer To amcdebTan.
magr amSei Zl eba cda Sebr unebul adac davayenoT, ese i gi , saganwyobo cdebi mxedvel obi s
ar eSi Cavat ar oT, xol o kr i t i kul i _ aqt i ur i Sexebi s ar eSi (hapt ur Si ); Sedegi i gi ve i qneba.
ganwyoba aRmoCndeba ganmt ki cebul i ar a mar t o saganwyobo cdebi s ar eSi , ar amed kr i t i kul i
cdebi s ar eSi c.
Sei Zl eba ki dev uf r o Sor s waei det da i gi ve cdebi uf r o daSor ebul or ganoebzec
gadavi t anoT. aqac xSi r ad Sevxvdebi T SemTxvevebs, r omganwyoba ar a mar t o saganwyobo
cdebi s ar eSi , ar amed sul sxva ar eebSi c i qneba aRmocenebul i .
aqedan daskvna naTel i a: ganwyoba ar yof i l a wmi nda adgi l obr i vi (l okal ur i )
movl ena; i gi cal keul i or ganos mdgomar eoba r odi yof i l a, ar amed
subi eqt i s, r ogor c aseTi s, ese i gi , r ogor c mTel i s.
STabeWdi l eba i seTi a, Ti Tqos er T adgi l as Seqmni l i ganwoba sxva adgi l ebzec vr cel de-
bodes, gener al i zi r ebul obdes anu, r ogor c f i zi ol ogebi amboben, i r adi i r obdes.
46
ami sda mi xedvi T, Cven SegveZl o f i qsi r ebul i ganwyobi s es mxar e i r adi ul obi s an
gener al i zi r ebul obi s saxel wodebi T aRgveni Sna.
2) magr amTu ganwyoba subi i qt i s, r ogor c mTel i s, mdgomar eobaa. maSi n saf i qr ebel i a,
r omi gi r ai me gar kveul i , gancdadi , ker Zoul i f si qi kur i Si naar si s saxi T ar gveZl eva, r om
i gi cnobi r ebaSi mocemul obi s gar eSe moqmedebs, r omamazr i T i gi ar af enomenal ur
pr ocesad Sei Zl eba Cai Tval os.
r ogor c cnobi l i a, dr ma hi pnot ur mdgomar eobaSi subi eqt i mTel gar emosTan r odi
swyvet s kavSi r s. hi pnot i zor Tan i gi kont aqt s i nar Cunebs, masTan sakmaod r Tul
ur Ti er Tobas ganagr Zobs: esmi s mi si l apar aki , asr ul ebs mi s daval ebebs (amas r apor t s
uwodeben). magr amr odesac hi pnot ur i Zi l i gai vl i s, r odesac subi eqt i gai Rvi Zebs,
aRmoCndeba, r ommas ar cer Ti Tavi si Rr ma hi pnot ur i Zi l i sdr oi ndel i gancda ar axsovs,
yvel af er i es mas saf uZvl i anad davi wyebul i aqvs (e. w. post hi pnot ur i amnezi a, es
gar emoeba Zal i an xel sayr el pi r obas war moadgens Cveni saki Txi s eqsper i ment ul ad gadaWr i s
mi zni sTvi s. i gi SesaZl ebl obas qmni s saganwyobo cdebi hi pnot ur i Zi l i s mdgomar eobaSi
Cavat ar oT da Semdeg vnaxoT, gahyveba Tu ar a Cvens cdi spi r s amcdebi s ni adagze Seqmni l i
ganwyoba si f xi zl eSi c _ mi uxedavad sr ul i post hi pnot ur i amnezi i sa, ese i gi , mi uxedavad
i mi sa, r omgaRvi Zebi s Semdeg saganwyobo cdebi s Sesaxeb mas sr ul i ad aRar af er i axsovs.
hi pnot ur i Zi l i s Sewyvet i s Semdeg Cat ar ebul i kr i t i kul i cdebi s Sedegebma naTel i unda
mohf i non amsaki Txs.
hi pnot ur i Zi l i s dr os cdi spi r s xel Si eZl eva, ganmeor ebi T, mocul obi s, mxr i v Sesadar ebl ad,
or i bur Ti : mar cxni v _ di di , mar jvni v _ pat ar a. gaRvi Zebi s Semdeg mas t ol bur Tebs vaZl evT xel T
Sesadar ebl ad. mi uxedavad i mi sa, r omcdi spi r s sr ul i ad ar af er i axsovs saganwyobo cdebi s Sesaxeb,
i gi t ol bur Tebs mai nc ver af asebs swor ad: mas Cveul ebr i vi ganwyobi s i l uzi a uCndeba.
aqedan, cxadi a, Zi l i s dr os Seqmni l ganwyobas odnavadac ver uSl i s xel s i s gar emoeba,
r omcdi spi r i s cnobi er ebaSi saganwyobo cdebi s Sesaxeb sr ul i ad ar af er i a dar Ceni l i .
amr i gad, damt ki cebul ad Sei Zl eba Cai Tval os, r omganwyoba adami ani s f si qi ki s muSaobas
r ogor c er Ter Ti gancdaTagani r odi gansazRvr avs, ar amed r ogor c subi eqt i s mTl i ani
mdgomar eoba, r omel i c, r ogor c aseTi , ar c Sei Zl eba cal keul i gancdebi s si br t yeSi i qnes
moTavsebul i .
3) r odesac cdi spi r s, Cvens Cveul ebr i es saganwyobo cdebi s Semdeg, t ol obi eqt ebs
vaZl evT ur Ti er TTan Sesadar ebl ad, r ogor c vi ci T, amukanasknel Ta Sef aseba wi naswar
SemuSavebul i ganwyobi s ni adagze xdeba, da er Ti maTgani uf r o di dad gani cdeba, vi dr e
meor e. magr ames, Cveul ebr i v, maSi n xdeba, r odesac kr i t i kul i obi eqt ebi s eqspozi ci a
xanmokl ea, da i si ni , ase vTqvaT, ar sebul ganwyobi sadmi Tavi si Seuf er ebl obi s gamovl enas
ver aswr eben. r omgavaxangr Zl i voT maTi eqspozi ci i s dr o da ami T subi eqt ze sakmar i sad
xangr Zl i vi zemoqmedebi s saSual eba mi vceT maT, maSi n mdgomar eoba Sei cvl eba: kr i t i kul i
obi eqt ebi , Sei Zl eba i Tqvas, pi r dapi r cdi spi r i s Tval wi n er TmaneTs gauTanaswor debi an. i s,
r omel i c di di Canda, Sei kumSeba, dapat ar avdeba da meor i s t ol i gaxdeba. i l uzi a
aRi kveTeba. maSasadame, ganwyoba, bol os da bol os, ver uZl ebs Seuf er ebel i obi eqt ur i
vi Tar ebi s zemoqmedebas da i Zul ebul i xdeba amukanasknel i s Sesat yvi s ganwyobas dauTmos
adgi l i .
r ogor xdeba es? r ogor mi mdi nar eobs Seuf er ebel i obi eqt ur i vi Tar ebi s zegavl eni T
gamowveul i ganwyobi s l i kvi daci i s pr ocesi ? amsaki Txi s gadasawyvet ad gansakuTr ebi T nayo-
f i er i aRmoCnda Semdegi xer xi : nacvl ad i mi sa, r omkr i t i kul i obi eqt ebi s moqmedebi s gaZl i -
er ebi s mi zni T maTi eqspozi ci i s dr o gavaxangr Zl i voT, Sei Zl eba i mave ef eqt s kr i t i kul i
obi eqt ebi s ganmeor ebi Ti mowodebi s gzi Tac mi vaRwi oT. kr i t i kul cdebSi cdi spi r s, Cve-
ul ebr i v, i l uzi a uCndeba: er Ter Ti obi eqt i uf r o di di eCveneba, vi dr e meor e. mr aval gzi s
r omganvi meor oT es cdebi , bol os da bol os r ogor c pi r vel ad si st emat ur ad es b. xaWapu-
r i Zi s cdebSi a naCvenebi _ ganwyoba, r ogor c Seuf er ebel i , dai r Rveva, da mi s nacvl ad obi eq-
t ur i vi Tar ebi s Sesat yvi si ganwyoba gaCndeba: i l uzi a aRi kveTeba, i gi adekvat ur Sef asebas
dauTmobs adgi l s. magr am, r ogor c mosal odnel i c i yo, es er TbaSad r odi xdeba. sanam
ganwyoba sabol ood aRi kveTebodes, man unda ganvl os r egr esul i ganvi Tar ebi s gar kveul i
pr ocesi , r omel i c Teor i ul ad mai nc, eqvss gansxvavebul f azas Sei cavs:
a) pi r vel f azaSi f i qsi r ebul i ganwyoba Tavi si umt ki cesi saxi Taa war modgeni l i . es
i maSi i Cens Tavs, r omkr i t i kul i cdebi s er Ti wyeba zedi zed mxol od kont r ast ul
i l uzi as i Zl eva.
47
b) dgeba moment i , r odesac kr i t i kul i eqspozi ci ebi s obi eqt ur i vi Tar ebi s, ese i gi ,
t ol obi s ganmeor ebi Ti zemoqmedebi s gamo, ganwyobi s pi r vel i Ser yeva xdeba: i gi
er Tgvar ad sust deba da cdi spi r i , Sedar ebi T xSi r i kont r ast ul i i l uzi ebi s gver di T, aqa-
i qasi mi l at ur i l uzi ebsac i Zl eva. es ganwyobi s r egr esul i ganvi Tar ebi s meor e f azad
Sei Zl eba Cai Tval os.
g) ganwyobi s Sesust ebi s pr ocesi ki dev uf r o wi n mi di s da Semdeg saf exur ze asi mi l a-
t ur i da kont r ast ul i i l uzi ebi s r i cxvi ur Ti er Ts uaxl ovdeba: i wyeba namdvi l i r xeva
i l uzi i s or i ve amsaxes Sor i s.
d) f i qsi r ebul i ganwyobi s dasust ebi s Semdgomi saf exur i asi mi l at ur i i l uzi i s
SemTxvevaTa gabat onebaSi i Cens Tavs: kont r ast ul i i l uzi a exl ac gvxvdeba, magr am
gaci l ebi T uf r o i Svi aTad, vi dr e asi mi l at ur i .
e) r asakvi r vel i a, ganwyobi s ki dev uf r o met i dasust ebi s Sesaxeb Sei Zl eba l apar aki ,
r odesac kont r ast ul i i l uzi ebi s SemTxvevebi sr ul i ad aRar gvxvdeba, da cdi spi r i
mxol od asi mi l at ur i l uzi as i Zl eva.
v) ammoment amde f i qsi r ebul i ganwyoba jer ki dev ganuwyvet l i v aqt ual ur mdgomar e-
obaSi i myof eba; mar Tal i a, i gi sagr Znobl ad Sesust ebul i a, magr amjer ki dev ar i Zl eva
obi eqt ur i vi Tar ebi s adekvat ur i aRqmi s SesaZl ebl obas: cdi spi r i jer ki dev er Txel ac ver
axer xebs i l uzi i sgan Tavi s daRwevas. r asakvi r vel i a, ganwyobi s Semdgomi dasust ebi s axal
f azasTan gvaqvs saqme, r odesac es mdgomar eoba i cvl eba, da cdi spi r i kr i t i kul cdaSi
mi wodebul i obi eqt ebi s t ol obi s dadast ur ebas xandaxan mai nc axer xebs. magr ames mi si
ukanasknel i f azac ar i s: r awams i gi zedi zed r amodeni me gzi s SesZl ebs kr i t i kul i vi Tar ebi s
adekvat ur Sef asebas da i l uzi as mxol od gamonakl i si s saxi T Tu dauTmobs adgi l s, Cven
ukve f i qsi r ebul i ganwyobi s l i kvi daci i s Sesaxeb SegveZl eba vi l apar akoT.
magr amyvel a amf azi s gamokveTi l i ar seboba mxol od Teor i ul ad Sei Zl eba daSvebul
i qnes. pr aqt i kul ad, Tu gansakuTr ebi T paTol ogi ur i ganwyobi s moqmedebi s SemTxvevebsac
mi vi RebT mxedvel obaSi , Sei Zl eba jer jer obi T mxol od sami f aza i qnes sagangebod
gamoyof i l i :
a) kont r ast ul i i l uzi ebi s f aza,
b) asi mi l at ur i i l uzi ebi s monawi l eobi s f aza,
g) t ol obi s monawi l eobi s f aza.
4) f i qsi r ebul i ganwyobi s l i kvi daci i s Sesaxeb amSemTxvevaSi mxol od pi r obi Tad
Sei Zl eba l apar aki . saqme i saa, r omsaki Txi aq i seT mdgomar eobas exeba, r odesac f i qsi r ebul
ganwyobaze Seuf er ebel i (kr i t i kul i ) obi eqt ur i vi Tar eba ganuwyvet l i v an ganmeor ebi T
moqmedebs. i r kveva, r omaseT pi r obebSi mar Tl ac Sei Zl eba f i qsi r ebul i ganwyobi s l i kvi da-
ci i s Sesaxeb vi l apar akoT: bol osdabol os, obi eqt ur i vi Tar ebi s swor Sef asebas ganwyoba
xel s veRar uSl i s.
magr amni Snavs gana es, r omganwyobi s mar Tl a sabol oo l i kvi daci asTan gvaqvs saqme?
ni Snavs gana es, r omf i qsi r ebul i ganwyoba kr i t i kul i cdebi s Sewyvet i s Semdegac ar asodes
xel axl a ar wamoyof s Tavs? r asakvi r vel i a, ar a! saTanado cdebi s Sedegebi ami s ut yuar
sabuTs i Zl eva. vTqvaT, er T dRes cdi spi r s saganwyobo cdebi s sakmar i si r aodenoba mi veci T:
Sedegad mas f i qsi r ebul i ganwyoba uCndeba. Cven vwyvet T cdas da gar kveul i xni s Semdeg mas
mxol od kr i t i kul eqspozi ci ebs vaZl evT. mi uxedavad i mi sa, r omes saganwyobo cdebi s
ganumeor ebl ad xdeba da, mi uxedavad i mi sa, r omwi na cdebSi i gi kr i t i kul i eqspozi ci i s
swor i Sef asebi s mdgomar eobamde, maSasadame, f i qsi r ebul i ganwyobi s aRkveTamde i qna
mi yvani l i , cdi spi r i mai nc xel axl a i mave i l uzi as i Zl eva ueWvel i a, ganwyoba kvl av
ganagr Zobs moqmedebas; da sai nt er esoa, r omzogjer es sakmaod xangr Zl i vi dr oi s Semdegac ki
xdeba. sr ul i ad udaoa, f i qsi r ebul i ganwyoba aqt i vi aci i s mzaobas sakmaod di di
xni T i nar Cunebs.
magr amr ogor Ra unda gavi goT maSi n i s sakvi r vel i f aqt i , r omganwyoba ammzaobas mas
Semdegac xel uxl ebl ad i cavs, r ac i gi , kr i t i kul i cdebi s mr aval gzi si ganmeor ebi s gzi T,
Ti Tqos sabol ood i qna l i kvi di r ebul i ? r ogor c Cans, sabol oo l i kvi daci aze l apar aki aq
mar Tebul i ar unda i yos. et yoba, xSi r i zedi zed ganaxl ebi s gamo, kr i t i kul i vi Tar ebi s
Sesat yvi si ganwyoba (t ol obi s ganwyoba) i mdenad Zl i er i xdeba, r omampi r obebSi i gi
f i qsi r ebul ganwyobas Cr di l avs da mas gamovl eni s SesaZl ebl obas ar aZl evs; xol o Tvi Ton
subi eqt i s axal f i qsi r ebul ganwyobad jer ki dev ver i qceva, r aTa saganwyobo cdebSi
war moSobi l i Zvel i ganwyoba sabol ood gandevnos da mi si adgi l i Tvi Ton dai kavos.
48
ami t omac, sakmar i si a, subaeqt s kr i t i kul i eqspozi ci ebi maTi gamudmebul i ganmeor ebi s
si t uaci i s gar eSe mi eces, r om f i qsi r ebul ma ganwyobam kvl av i Ci nos Tavi , da t ol i
obi eqt ebi ar at ol ad ganacdevi nos.
r ogor c vxedavT, dr oi s zemoqmedebi s mi mar T ganwyoba sakmao st abi l obas amJ Ravnebs,
gaci l ebi T met s, vi dr e er Ti dai mave gamRi zi anebl i s ganmeor ebi Ti zemoqmedebi s mi mar T,
r ogor c es, magal i Tad, kr i t i kul i cdebi s ganmeor ebi Ti zemoqmedebi s SemTxvevaSi xdeba. es,
al baT, i mi T ai xsneba, r om dr oi s mi mdi nar eobaSi subi eqt ze moqmedeben nai r nai r i
gamRi zi anebl ebi , r omel Tac sr ul i ad ar af er i aqvT saer To mi s f i qsi r ebul ganwyobasTan,
maSi n r odesac kr i t i kul cdebSi swor ed i seTi gamRi zi anebl ebi moqmedeben, r omel ni c,
mar Tal i a, ar sebul i ganwyobi sTvi s adekvat ur i ar ar i an, magr ammai nc i mdenad axl o dganan
masTan, r ommaTi Sef aseba, Cveul ebr i v, amganwyobi s ni adagze xdeba. sakvi r vel i ar aa, r omam
pi r obebSi ganwyoba dr oi s mi mar T st abi l ur i a, magr am kr i t i kul i eqspozi ci ebi s
ganmeor ebi s mi mar T ar a.
amr i gad. Cven vxedavT, r omf i qsi r ebul i ganwyoba, r aki gaCndeba, sakmaod di di xni s
ganmavl obaSi i nar Cunebs aqt ual i zaci i s unar s; i gi , ase vTqvaT, qr oni kul mdgomar eobad,
er Tgvar di spozi ci ur mdgomar eobad i qceva. Cven vxedavT agr eTve, r omi gi aseTad r Ceba
mas Semdegac, r ac i gi kr i t i kul i cdebi s ganmeor ebi s zegavl eni T Ti Tqos sabol ood
l i kvi di r ebul i xdeba.
5) r ogor Cndeba f i qsi r ebul i ganwyoba? Cven Tavi danve gvqonda aRni Snul i , r omi gi
saganwyobo cdebi s, maSasadame, ganmeor ebi s Sedegad i Cens Tavs. ganmeor eba r ommar Tl a
Zi r i Tadi mni Svnel obi s moment s war moadgens amSemTxvevaSi , i s udaoa: eqsper i ment ul ad
cnobi l i a, r om r ac uf r o di di a saganwyobo cdebi s r i cxvi , ese i gi , r ac uf r o xSi r ad
awar moebi neb cdi spi r s saganwyobo obi eqt ebi s Sedar ebas, Cveul ebr i v, mi T uf r o mt ki ce
ganwyobas SeumuSaveb mas. es dakvi r veba i mdenad xSi r i a, r omTi Tqos sr ul i saf uZvel i
gveZl eva, ganwyobi s si mt ki ce pi r dapi r ganmeor ebi s f unqci ad gamovacxadoT. magr am
uf r o yur adRebi Ti dakvi r veba amt ki cebs, r omes debul eba mxol od gar kveul f ar gl ebSi
Sei Zl eba swor ad Cai Tval os. saqme i saa, r omSesaZl oa zogi er T SemTxvevaSi sr ul i ad ar
hqondes cdi spi r s saganwyobo obi eqt ebi s Sedar ebi snamdvi l i moTxovni l eba, da amaqt s
i gi mxol od zedapi r ul ad, mxol od meqani kur ad awar moebdes. r as mogvCems amSemTxvevaSi
saganwyobo cdebi s ganmeor eba? ueWvel i a, ar af er s. r aki ganwyobi s subi eqt ur i f aqt or i
sr ul i ad ar ar i s mocemul i , cxadi a, Cven ver vi t yvi T, r omTi Toeul i cal ke Sedar ebi s aqt i
saTanado ganwyobi s ni adagze xdebodes. maSasadame, saganwyobo cdebi s ganmeor eba mxol od
gar egnul ad war moadgens ganmeor ebas: Tvi Ton ganwyobi s ganmeor ebasTan aq saqme ar a gvaqvs da,
maSasadame, f i qsi r ebul i ganwyobi s Seqmni s Sesaxeb l apar aki amSemTxvevaSi sr ul i ad
zedmet i a. sai dan unda Sei qmnas i gi , r odesac Tvi Ton pi r vel adi ganwyoba, r omel i c
f i qsi r ebul ad unda gadai qces , jer ki dev ar sad Cans.
aqedan naTel i a, r om f i qsi r ebul i ganwyobi s Sesaqmnel ad Semdegi pi r obebi a
auci l ebel i : saganwyobo obi eqt ebi s Sedar ebi s namdvi l i moTxovni l eba, r ogor c
auci l ebel i pi r obapi r vel adi ganwyobi s aRmosacenebl ad daganmeor eba amSedar ebi s
aqt i sa, r ogor c er Ti dai mave ganwyobi s mr aval gzi si ganaxl ebi sa da ganmt ki cebi s pi r oba.
aqedan naTl ad Cans, r omganmeor eba mxol od i mi t omunda i yos f i qsi r ebul i ganwyobi s
admosacenebl ad auci l ebel i , r omi gi ganwyobi s ganmt ki cebas uwyobs xel s. war movi dgi noT
i seTi mdgomar eoba, r omsubi eqt s i mTavi Tve Zl i er i ganwyoba uCndeba. es, r a Tqma unda,
yovel Tvi s SesaZl ebel i a moxdes: saWi r oa oRond ganwyobi s f aqt or ebi _ subi eqt ur i da
obi eqt ur i _ or i ve gansakuTr ebul i Zal i T moqmedebdes. amSemTxvevaSi , udaoa, r om
ganmeor eba saWi r o aRar i qneba: Zl i er i ganwyoba ui mi sodac f i qsi r ebul ad gadai qceva.
amr i gad, f i qsi r ebul i ganwyoba mar t o ganmeor ebi s Sedegad r odi Cndeba. adami ans,
ueWvel i a, ar a er Ti da or i SemTxveva aqvs cxovr ebaSi , r ommasze esa Tu i s gar emoeba
gansakuTr ebi T Zl i er STabeWdi l ebas st ovebdes. aseT SemTxvevebSi mi si ganwyoba i mTavi Tve
f i qsi r deba, da Semdgomi mi si cxovr ebi s mi mdi nar eoba bevr i s mxr i v i mazea damoki debul i ,
Tu r ogor i a mi s amgvar ad f i qsi r ebul ganwyobaTa wr e.
ganwyobi s di f er enci ul i f si qol ogi i sTvi s
Cven vi ci T, r omgar emo pi r vel r i gSi adami ani s ganwyobaze axdens gavl enas; vi ci T, r om
mTel i mi si qceva da gancda amganwyobi s ni adagze Rebul obs Tavi s gar kveul saxes. magr am,
r ogor c davi naxeT, subi eqt s yovel Tvi s Sei Zl eba Tavi si war sul i dan esa Tu i s ganwyoba
hqondes, r omel sac SesaZl ebl oba aqvs gar emosTan ur Ti er Tobi s aqt Si Caer i os, axal i
Sesat yvi si ganwyobi s aRmoCenvbas daaswr os, daCr di l os i gi da es aqt i Tvi Ton war mar Tos.
49
ueWvel i a, ami sda mi xedvi T, r omadami ani s war sul s, mi si f i qsi r ebul i ganwyobi s wr es da
Zal as, sr ul i ad gansakuTr ebul i mni Svnel oba unda hqondes mi si qcevi s gasagebad.
meor i s mxr i v, gadamwyvet i mni Svnel oba unda hqondes i masac, Tu r ogor i a ama Tu i m
SemTxvevaSi ganwyobi s moqmedebi s, mi si , ase vTqvaT, meqani zmi s Tavi sebur eba. adami ani s
i ndi vi dual oba ar a mar t o mi si war sul i s vi Tar ebazva damoki debul i , ar a mar t o i maze, Tu
r ogor i a Si naar seul ad mi si f i qsi r ebul i ganwyoba, ar amed i mazec, Tu r ogor i a es
ukanasknel i f or mal ur ad.
1) aq pi r vel r i gSi sayur adRebo i qneboda gamogver kvi a, Tu r amdenad advi l ad umuSav-
deba subi eqt s f i qsi r ebul i ganwyoba, r amdenad agznebadi a i gi ammxr i v. ueWvel i a, ganwyo-
bi s agznebadoba er Ter Ti mni Svnel ovani f or mal ur i moment i i qneboda, r omel i c adami anTa
gansxvavebul obas bevr i s mxr i v Suqs mof enda.
saTanado cdebi dan i r kveva, r omganwyobi s agznebadoba mar Tl a sxvadasxvagvar i a. ar i an
adami anebi , r omel Tac or i ode saganwyobo eqspozi ci i s Sedegadac advi l ad uf i qsi r debaT
saTanado ganwyoba. magr amar i an i seTebi c, r omel Tac ami sTvi s 15-20 eqspozi ci ac ar hyof ni T.
2) r a emar Teba ganwyobas kr i t i kul i eqspozi ci i s xangr Zl i vi zegavl eni s Sedegad? i gi
uTuod qr eba da adgi l s uTmobs adekvat ur s ganwyobas, Tu es yovel Tvi s ase ar xdeba? cdebi
amt ki ceben, r omaq or ur Ti er Ti s mopi r dapi r e t i ps aqvs adgi l i . er Ti s mxr i v, Cven saqme
gvaqvs i seT SemTxvevasTan, r odesac er Txel SemuSavebul i ganwyoba i mdenad uZr avi da
i ner t ul i a, r omi gi sr ul i ad ar uTmobs adgi l s adekvat ur ganwyobas, r agi nd mr aval gzi sac
unda i moqmedon masze kr i t i kul i cdi s obi eqt ebma. amSemTxvevaSi subi eqt i Tavs ver aRwevs
i l uzi as, i gi ver axer xebs gzi s gakvl evas obi eqt ur i vi Tar ebi sken. aseT uZr avsa da ur yev
ganwyobas Sei Zl bast at i kur i vuwodoT _ ganwyobi s i mt i pi sgan gansasxvavebl ad, r omel i c
mocemul pi r obebSi adr e Tu gvi an ganze dgeba da adekvat ur ganwyobas uTmobs adgi l s. Tu
pi r vel i t i pi sTvi s i saa damaxasi aTebel i , r omi gi usasr ul o i l uzi i s msxver pl ad gvaqcevs,
meor e, r omel sac Sei Zl eba di nami kur i vuwodoT, aseT uZr aobas ar i Cens da,
bol osdabol os mai nc. adekvat ur i aRqmi s SesaZl ebl obas gvaZl evs.
3) st at i kur i i qneba ganwyoba Tu di nami kur i , sul er Ti a, SesaZl oa i gi met nakl ebi
pl ast i kur obi T xasi aTdebodes. r ogor c saTanado cdebi dan Cans, ar i s SemTxvevebi , r om
ganwyoba, cdebi s ganmeor ebi Ti zemoqmedebi s gamo, TandaTanobi T sust deba da, r amodeni me
f azi s ganvl i s Semdeg, sabol ood r omel same maTganze Cer deba(st at i kur i ganwyoba), anda
yvel a f azi s ganvl i s Semdeg sr ul i ad aRi kveTeba (di nami kur i ganwyoba). amor i ve SemTxve-
vaSi Cvenpl ast i kur ganwyobasTan gvaqvs saqme. magr amsxvagvar SemTxvevebsac aqvs adgi l i :
ganwyoba an gamudmebi T er T r omel same f azaze r Ceba gayi nul i , anda pi r vel ad mocemul i
f azi dan TandaTanobi T ki ar gadadi s danar Cenebze, ar amed er TbaSad, yovel i TandaTanobi Ti
dasust ebi s gar eSe, i spoba. aq or i ve SemTxvevaSi ganwyobi ssi t l anqesTangvaqvs saqme.
4) Cven zemoT aRvni SneT, r omganwyobasgener al i zaci a ani r adi aci a axasi aTebs. r ask-
vi r vel i a, SesaZl ebel i a sxvadasxva SemTxvevaSi es ukanasknel i met nakl ebi ganf eni l obi T
i yos war modgeni l i . es gar emoeba sr ul i ad ar ewi naadmdvgeba ganwyobi s mTl i anobi T bunebas:
ganwyoba yvel gan subi eqt i s, r ogor c mTel i s, mdgomar eobaa maSi nac, r odesac i gi f ar Todaa
masSi gavr cel ebul i , da maSi nac, r odesac i gi Ti Tqos mxol od zogi er T ar es exeba. saTanado
cdebi s Sedegad gamoi r kva, r omsaganwyobo cdebi s ni adagze aRmocenebul i ganwyoba SesaZ-
l oa Zal i an f ar Tod i yos gavr cel ebul i , magal i Tad, aqt i ur i Sexebi s sf er oSi Seqmni l i
ganwyoba mxedvel obi s ar eSi c i yos gavr cel ebul i . magr amSesaZl oa i si c, r omi gi i mor ganos
sazRvr ebs ar sci l debodes, r omel i c saganwyobo cdebSi i Rebda monawi l eobas; magal i Tad,
Tu saganwyobo cdebSi mar t o cal i Tval i an cal i xel i Rebul obda monawi l eobas, SesaZl oa,
ganwyobi s gavr cel ebul oba mar t o amcal i xel i T Tu cal i Tval i T gani sazRvr os.
5) ar i s SemTxvevebi , r omganwyoba samudamod Tavi si moqmedebi s er Tsadai mave t i ps i nar -
Cunebs: Tu, magal i Tad, i gi pl ast i kur i a da di nami kur i , i gi yovel Tvi s aseTi r Ceba, mi uxe-
davad i mi sa, dRes i qneba i gi saTanado saganwyobo cdebi s Sedegad mi Rebul i , Tu xval amSemT-
xvevaSi Cven konst ant ur i ganwyobi s Sesaxeb unda vi l apar akoT. magr amganwyoba yovel Tvi s
konst ant ur i r odi a. ar i s i seTi SemTxvevebi c, r omganwyobacval ebadi (var i abi l ur i )
xdeba: dRes r omi gi Tavi si moqmedebi s er T t i ps gvi Cvenebs, xval sul sxva sur aTs gvaZl evs.
6) ganwyobi s er Ter T ni Sans st abi l oba war moadgens magr ami gi yovel Tvi s er Tnai r i
r odi a. ar i s SemTxvevebi , r omganwyoba, anucvl el i s anSecvl i l i saxi T, di dxans sZl ebs
xol me (konst ant ur -st abi l ur i davar i abi l ur -st abi l ur i ), anda Sedar ebi T mal e
50
i spoba _ an er TbaSad (konst ant ur -l abi l ur i ), anda cvl i l ebebi s Semdeg (var i abi l ur -
l abi l ur i ).
7) Seni Snul i a, r omzogi er T SemTxvevaSi or i ode kr i t i kul i eqspozi ci ac an amukanask-
nel i s odnav gaxangr Zl i vebac sakmar i si a, r omsubi eqt ma mowodebul i obi eqt ebi s swor i
Sef aseba mogvces. magr amar i s i seTi SemTxvevebi c, r omamave ef eqt i s mi Reba mxol od sakmaod
xangr Zl i vi kr i t i kul i eqspozi ci i s, Tu kr i t i kul eqspozi ci aTa mr aval gzi si ganmeor ebi s
Semdeg xer xdeba. ueWvel i a, es i mi t omunda xdebodes, r omganwyobas yovel Tvi s er Ti dai gi ve
si mt ki ci s done ar unda axasi aTebdes, r om unda ar sebobdes uf r o mt ki ce da nakl eb
mt ki ce ganwyobi s SemTxvevebi .
ganwyoba paTol ogi ur SemTxvevebSi
1. ganwyobadapaTol ogi a
Tu ganwyoba mar Tl a egoden di d r ol s TamaSobs Cveni qcevi s Tu gancdi s mi mdi nar eobaSi ,
Tu mar Tl a i saa, r ompi r vel r i gSi i cvl eba si namdvi l esTan Cveni ur Ti er Tobi s Secvl asTan
er Tad da Cveni gancdi s Tu qcevi s Tavi sebur ebas gansazRvr avs, maSi n, cxadi a, r om
paTol ogi ur SemTxvevebSi ganwyobi s Seswavl as sr ul i ad gansakuTr ebul i mni Svnel oba
eni Weba. saqme i saa, r omaq, paTol ogi ur SemTxvevebSi , qcevi s mkveTr ad gamovl eni l i gadaxr i s
an gamr udebi s sxvadasxva f or mas vxvdebi T; da es gar emoeba pi r dapi r gvaf i qr ebi nebs, r om, Tu
Cveni debul eba ganwyobi s mni Svnel obi s Sesaxeb swor i a, maSi n aq, am paTol ogi ur
SemTxvevebSi , ganwyobi s moqmedebi s ueWvel ad amdenadve gansxvavebul f or mebTan unda
gvqondes saqme.
paTol ogi ur ma Tavi sebur ebebma gansakuTr ebi T mkveTr ad swor ed f i qsi r ebul i
ganwyobi s moqmedebaSi unda i Ci non Tavi . i mi t omr om, r ogor c cnobi l i a. avadmyof ur i
f si qi ki sTvi s gansakuTr ebi T sxvadasxvagvar i f i qsaci i s movl enebi a damaxasi aTebel i da
mar Tl ac, saTanado cdebi s Sedegad sabol ood gamor kveul ad Sei Zl eba Cai Tval os, r om
f i qsi r ebul i ganwyobi s moqmedeba paTol ogi ur SemTxvevebSi sazogadod sakmaod
Tavi sebur i a. da, gar da ami sa, i r kveva i si c, r omes moqmedeba sxvadasxva daavadebi s
SemTxvevaSi i mdenad speci f i kur i a, r omami s mi xedvi T amukanasknel Ta sakmaod Sor smwvdomi
di f er enci aci a xer xdeba.
pi r vel r i gSi unda aRi ni Snos Semdegi : zemoT. r odesac ganwyobi s pr ocesi s Sesaxeb
gvqonda saubar i , Cven davr wmundi T, r omi gi , Teor i ul ad mai nc, eqvs gansxvavebul saf exur s
an f azas Sei cavs. magr ampr aqt i kul ad, cal keul i nor mal ur i adami anebi s SemTxvevaSi , es
f azebi ar asdr os si sr ul i T ar gveZl eva: r ogor c wesi , i si ni mWi dr ovdebi an da, Cveul ebr i v,
ar sebi Tad sul sams Tu oTx f azaSi er Ti andebi an.
sul sxvaa paTol ogi ur i pi r ebi s SemTxvevaSi ; r asakvi r vel i a: eqvsi ve f azi s sr ul i
gamovl eni s f aqt Tan ar c aq gvaqvs saqme. magr amaq ar c maT i mgvar SemWi dr oebas aqvs adgi l i ,
r ogor sac nor mal ur i , janmr Tel i adami anebi s SemTxvevaSi vxvdebi T.
uf r o damaxasi aTebel i aq Semdegi gar emoeba aRmoCnda: ama Tu i mdaavadebi s SemTxvevaSi
wi n i wevs ganwyobi s moqmedebi s r omel i me er Ti an met i cal keul i f aza, xSi r ad i s, r omel i c
jansaRi adami ani s SemTxvevaSi i mdenad daCr di l ul i a, r om mi si ar seboba mxol od
Teor i ul ad Tu Sei Zl eba i gul i sxmo. sai nt er esoa, r omsxvadasxva daavadebi s dr os swor ed
sxvadasxva f aza wamoi wevs xol me pi r vel pl anze. r ogor c vxedavT, es gar emoeba i mmxr i vacaa
sai nt er eso, r omganwyobi s r egr esul i ganvi Tar ebi s i s f azebi , r oml i s ar sebobac janmr Tel i
adami ani s SemTxvevaSi mxol od Teor i ul ad unda i qnes mi Rebul i , aq, paTol ogi ur i qcevi s
SemTxvevaSi , xel saxeb f aqt ad i qceva.
meor e gar emoeba, r omel i c damaxasi aTebel i aRmoCnda, es i saa, r ompaTol ogi ur i
SemTxvevebi sTvi s ganwyobi s moqmedebi s swor ed i s saxeebi a speci f i kur i da, ase vTqvaT,
Cveul ebr i vi , r omel ni c nor mal ur i cdi spi r ebi s Semowmebi s dr os mxol od gamonakl i si s
saxi T Tu gvxvdebi an. sani muSod gavecnoT ganwyobi s moqmedebas r amodeni me gansakuTr ebi T
cnobi l daavadebaTa SemTxvevebSi , saxel dobr , epi l ef si i s, Si zof r eni i sa da i st er i i s
SemTxvevebSi .
2. ganwyoba Si zof r eni i s dr os
Si zof r eni i s SemTxvevebi s anal i zma Tavi danve naTel hyo, r omf i qsi r ebul i ganwyoba aq
sr ul i ad speci f i kur s, janmr Tel i sTvi s uCveul o f or mebs Rebul obs: 1) jer er Ti , i gi
gansakuTr ebi T advi l ad agznebadi aRmoCnda. sul or i ode saganwyobo cda sakmar i si a, r aTa
avadmyof s i seTi ve Camoyal i bebul i f i qsi r ebul i ganwyoba gauCndes, r ogor c 15-20
sagaawyobo eqspozi ci i s Semdeg vRebul obT xol me. 2) Si zof r eni i s ganwyobas ar aCveul ebr i v
mt ki cegener al i zaci a axasi aTebs. hapt ur ar eSi gamowveul i ganwyoba ukl ebl i v opt i kur
sf er ozec vr cel deba da aq i seTsave mkaf i o i l uzi ebs i wvevs , r ogor sac Tavi si aRmocenebi s
51
pi r vel ads ar eSi . 3) ki dev uf r o damaxasi aTebel i a, Sei Zl eba i Tqvas, speci f i kur i a, am
daavadebi sTvi s ganwyobi s si t l anqe da gansakuTr ebi T st at i kur oba: Si zof r eni ki Tavs
ver aRwevs er Txel Seqmni l ganwyobas. da sai nt er esoa, r omes st at i kur oba mi s ganwyobas ar a
mar t o Tavi si aRmocenebi s pi r vel ads ar eSi aqvs, ar amed sxvaganac, sadac ki i gi vr cel deba.
ami sda mi xedvi T, Si zof r eni ks r om, magal i Tad, or jer mi sce xel T Sesadar ebl ad or i
sxvadasxva mocul obi s bur Ti _ er Ti dai mave wesr i gi T _ es sakmar i si aRmoCndeba, r om
Cveul ebr i vs kr i t i kul cdebSi man er Txel ac ver SesZl os mi wodebul i bur Tebi s t ol obi s
dadast ur eba, r agi nd bevr jer ac unda gaasi njvi no mas xel Si es t ol i bur Tebi . amr i gad,
Si zof r eni ki usasr ul o i l uzi i s msxver pl ad i qceva. magr amgansakuTr ebi T sai nt er eso i saa,
r omes usasr ul o i l uzi a maSi nac Zal aSi r Ceba, r odesac Si zof r eni ks Tval i T aCveneb amave
bur Tebs: exl a i si ni ar a mar t o xel Si eCveneba mas ut ol od, ar amed Tval i Tac, mi uxedavad
i mi sa, r omTval i saganwyobo cdebSi ar avi Tar monawi l eobas ar Rebul obda. r ogor c Cans.
er Txel Seqmni l i f i qsi r ebul i ganwyoba mTl i anad moi cavs Si zof r eni ki s pi r ovnebas da ar
aZl evs mas SesaZl ebl obas. obi eqt ur i vi Tar ebi sken gza gai kvl i os.
amr i gad, Si zof r eni i s SemTxvevaSi daavadebul i s f i qsi r ebul i ganwyoba Tval saCi nod
gansxvavdeba nor mal ur i sgan: i gi t l anqi a, st at i kur i da f ar Tod i r adi r ebul i ,
mi uxedavad ami sa. i gi advi l ad agznebadi a da amave dr os uaRr esad konst ant ur i da
st abi l ur i . er Ti si t yvi T, Si zof r eni ki s ganwyoba ueWvel ad Tavi sebur i a: mi si st at i ku-
r oba, i r adi ul oba, konst ant oba da st abi l oba Sor s dgas nor mal ur i adami ani s ganwyobi s
moqmedebi s t i pi ur i mi mdi nar eobi sgan.
3. ganwyobaepi l ef si i sdr os
epi l ef si i s SemTxvevaSi ganwyobi s moqmedebi s ki dev uf r o gamokveTi l Tavi sebur ebasTan
gvaqvs saqme. epi l ept i ki s ganwyobac agznebadi a, t l anqi a da st at i kur i . ammxr i v Ti Tqos
ar avi Tar i gansxvaveba ar Cans massa da Si zof r eni ks Sor i s. magr amSemdgomi dakvi r veba
gvi Cvenebs, r omgansxvaveba mai nc di di a da amave dr os Zal i an damaxasi aTebel i c. saqme i saa.
r omepi l ept i ki s ganwyobi s i r adi aci auaRr esad Semof ar gl ul i aRmoCnda. i gi ar a Tu
er Ti sensor ul i ar i dan meor eze ver gadadi s, i gi Tvi T amer Ts sensor ul ar esac ver
f ar avs. ker Zod, epi l ept i ki s r omganmeor ebi T mi sce xel T Sesadar ebl ad or i sxvadasxva
mocul obi s bur Ti er Ti dai mave wesi T da Semdeg t ol i bur Tebi daanaxo da er TmaneTs
Seadar ebi no, i gi maT, Si zof r eni ki sgan gansxvavebi T. i mwamsve t ol ad Seaf asebs. r ogor c Cans,
aqt i ur i Sexebi s ar eSi Seqmni l i ganwyoba aqve r Ceba, i gi uf r o Sor s ar vr cel deba. ki dev
met i : SeuqmnaT mas exl a ganwyoba er T xel Si . xol o t ol i bur Tebi meor eSi mi vceT
Sesadar ebl ad. r a moxdeba? i l uzi a ar c exl a i Cens Tavs. daskvna naTel i a: epi l ept i ki s
ganwyoba l okal ur i a. aRsani Snavi a, r om i gi i seve mt ki ced konst ant ur i da
st abi l ur i aRmoCnda, r ogor c Si zof r eni ki s i r adi r ebul i ganwyoba.
r asakvi r vel i a, Cven Sevxvdebi T e. w. epi l ept i kTa Sor i s i si Tebsac, r omel Ta ganwyobac
sul aseTi ar aa; magr ames mxol od umni Svnel o umci r esobaa, da gadaxr a amSemTxvevaSi ar aa
sakmar i si , zemoaRni Snul i kanonzomi er ebi s f aqt i ur obaSi r omeWvi Sevi t anoT, mi T umet es,
r omamgadaxr as Tavi si saf uZvel i moepoveba, r asac aq ver Sevexebi T.
4. ganwyobai st er i i sSemTxvevebSi
Tavi sebur i aRmoCnda ganwyobi s moqmedeba i st er i i s SemTxvevaSi c. jer er Ti ,
Si zof r eni i sa da epi l ef si i sgan gansxvavebi T, i st er i a ganwyobi s moqmedebi s er Ts gar kveul
t i ps ar i Zl eva: a) er Txel r omor i ode saganwyobo eqspozi ci ac qmni s sakmaod gamokvvTi l
ganwyobas, meor exel saganwyobo eqspozi ci aTa di di r i cxvi c ver i Zl eva ef eqt s, da
i st er i ul i kr i t i kul cdebSi , Cveul ebr i v, adekvat ur Sef asebas aZl evs xol me t ol
obi eqt ebs, b) sxva pi r obebSi Cven Si zof r eni kul i ganwyobi s SemTxvevebsac vxvdebi T da
epi l ef si ur i sasac. magr ames ukanasknel i i se mkveTr ad l okal ur i mai nc ar aa, r ogor c
namdvi l i epi l ef si i s SemTxvevebSi : SesaZl oa, i st er i ul s er T sensor ul ar eSi Seqmni l i
ganwyoba meor eze ar uvr cel debodes, magr amTvi Ton i msensor ul ar eSi , r omel Si c
saganwyobo cdebi war moebda, i gi daubr kol ebl i v vr cel deba: cal xel Si Seqmni l i ganwyoba
meor e xel zec gadadi s.
er Ti si t yvi T, ar i Tqmi s: i st er i i sTvi s ganwyobi s moqmedebi s er Ti r omel i me
speci f i kur i t i pi i yo damaxasi aTebel i .
amas savsebi T eTanxmeba i s Sedegebi c, r omel sac cal ke pi r ebze konst ant obi sa da
st abi l obi s cdebi s Cat ar eba i Zl eva: i st er i ul i sTvi s swor ed ganwyobi svar i abi l oba da
l abi l oba aRmoCnda damaxasi aTebel i ; mi si ganwyoba advi l ad i cvl eba sxvadasxva dr os da
mal e sust deba da qr eba, Tu mas yovel dRi ur ad axal i saganwyobo eqspozi ci ebi ar amagr ebs.
52
5. janmr Tel obi sgaumjebesebadaganwyoba
CvenTvi s aq saWi r o ar aa sxva paTol ogi ur SemTxvevaTa ganxi l va. ueWvel i a, r omganwyoba
mar Tl a ar sebi Ti mni Svnel obi s f aqt s war moadgens. ami s udao sabuTs Si zof r eni i s,
epi l ef si i sa da i st er i i s SemTxvevebSi ganwyobi s moqmedebi s speci f i kur i gadaxr i s f aqt ebi
i Zl evi an.
magr amamave paTol ogi ur SemTxvevebSi ganwyobi s Tavi sebur ebi s kvl evi s dr os Cven
wavawydi T meor e f aqt sac, r omel i c ki dev uf r o demonst r aci ul ad amt ki cebs Cveni
debul ebi s si swor es. Tu pi r ovnebi s qcevi s Tavi sebur eba mi si ganwyobi s moqmedebi s
Sesat yvi s Tavi sebur ebas gul i sxmobs, maSi n udaoa, r omyvel gan, sadac paTol ogi ur i
pi r ovneba gajansaRebi s gzas daadgeba, sadac mi si qceva nor mal ur Tan daaxl oebas dai wyebs, i q
saTanado cvl i l eba ganwyobi s moqmedebi s sf er oSi c unda moxdes: i q ganwyobi s moqmedebi s
t i pi nor mal ur s unda dauaxl ovdes. paTol ogi ur i ganwyobi s eqsper i ment al ur i Seswavl i s
pr ocesSi swor ed amf aqt ma i Ci na Tavi : yvel gan, sadac avadmyof i gaumjobesebi s gzas
adgeboda, gansa kuTr ebi T i q, sadac mar Tl a gajansaRebi s Sesaxeb Sei Zl eboda l apar aki ,
magr amxSi r ad i qac, sadac i gi dr oebi T mai nc kar gad gr Znobda Tavs, mi si ganwyobi s t i pi
Tval saCi nod i cvl eboda da gar kvevi T i mas uaxl ovdeboda, r ac amsubi eqt i sTvi s, r ogor c
gar kveul i xasi aTi s pat r oni sTvi s, janmr Tel obi s dr os i yo an unda yof i l i yo
damaxasi aTebel i .
ar sebobs mTel i r i gi cdebi , r omel Ta Sedegebi c udaod xdi s am debul ebas.
sagul i sxmoa, r omes ar a mar t o er Ti r omel i me avadmyof obi s Sesaxeb i Tqmi s, magal i Tad, ar a
mar t o i st er i i s, an epi l ef si i s Sesaxeb, ar amed Si zof r eni i s Sesaxebac. eq. i . bJ al avas
cdebi s masal ebi dan, r omel i c man qaf ur i T war mat ebi T mkur nal obi s Semdeg Caat ar a
Si zof r eni kebze, naTl ad Cans, r omgankur nebi s Semdeg Si zof r eni ki c ganwyobi s nor mal ur
t i ps ubr undeba.
53
kar i meoTxe
emoci ur gancdaTa f si qol ogi a
emoci ur i gancdebi
1. cnobi er ebi s muSaobi s uki dur esi et apebi
ganwyobi s r ol i cocxal i ar sebi s qcevi s pr ocesSi Zal i an di di a. di di a i gi , ker Zod,
adami ani s qcevi s pr ocesSi c. magr ami s udi desi mi Rwevebi , r omel i c adami ans aqvs mopovebu-
l i , ganwyobi s uSual o gavl eni T mai nc ar ai xsneba; adami ani r omamuSual o gavl eni s amar a
dar Ceni l i yo, i gi pi r ut yvi s cxovr ebi s dones, al baT, ver asodes ver ascdeboda. adami ani s
speci f i kur i Tavi sebur eba da i mave dr os mi si udi desi monapovar i swor ed i saa, r ommas Zal a
Seswves, Tavi si qceva ganwyobi s uSual o bat onobas xel i dan gamogl i jos, r aTa i gi cnobi -
er ebi s aqt i obi T gaSual ebul ganwyobas daumor Ci l os: cnobi er eba adami ani s qcevi s
uspeci f i kur esi f aqt or i a.
magr amcnobi er eba ni vTi ar aa, r omer Txel da samudamod gamokveTi l i , mar ad ucvl vl i
saxi T i Cendes Tavs. i gi uf r o pr ocesi a, r omel i c yovel s ker Zo SemTxvevaSi ganvi Tar ebi s
r amodeni me saf exur s gai vl i s. mi si saTave, r asakvi r vel i a, si namdvi l i s pi r vel ad asaxvaSi ,
ese i gi , ganwyobaSi unda veZi oT. yovel i cnobi er eba mas eyr dnoba da mi sgan momdi nar eobs.
maSasadame, cnobi er ebi s ganvi Tar ebi s pi r vel i et api jer ki dev uSual od emi jneba ganwyobas,
uSual od ukavSi r deba subi eqt i s mTl i an mdgomar eobas. i gi ase Tu i se ganwyobi l i
subi eqt i s asaxvas uf r o war moadgens, vi dr e obi eqt ur i si namdvi l i s di f er enci r ebul
sur aTs. amukanasknel s cnobi er eba Tavi si ganvi Tar ebi s mxol od bol o saf exur ebze aRwevs:
mi si ukanasknel i mi zani obi eqt ur i si namdvi l i s mr aval f er ovnebi s cnobi er asaxvaSi
mdgomar eobs.
amr i gad, cnobi er ebi s or i uki dur esi et api , dasawyi si da sabol oo et api , aseTi a: TavSi
cnobi er eba subi eqt i s mTl i ani mdgomar eobi s asaxvas war moadgens. aq i gi subi eqt ur i ada
mTl i anobi Ti . bol o saf exur ze ki , pi r i qi T, i gi obi eqt ur i si namdvi l i s di f er enci r ebu-
l i mr aval af r ovnebi s asaxvas eswr af vi s: aq i gi obi eqt ur i a da ganawevr ebul i . cnobi -
er ebi s Cveul ebr i vi muSaoba amor s, ur Ti er Ti s sawi naaRmdego pol uss Sua mi mdi nar eobs.
bunebr i vad i badeba saki Txi : r a movl enebi s saxi T i Cenen Tavs cnobi er ebi s ganvi Tar ebi s
es et apebi ?
2. emoci ur i gancdi sSedar ebi Ti pr i mi t ul oba
pi r vel r i gSi sai nt er esoa gavar kvi oT: r a gvaqvs cnobi er ebaSi i seTi , r omCveni
subi eqt ur i mdgomar eobi s mTl i anobi Ti xasi aTi s asaxvas war moadgens? r a gancdebi gvaqvs
i seTi , r omCveni ganwyobebi s mi jnaze ar sebul ad da, maSasadame, cnobi er ebi s gamovl eni s
yvel aze uf r o pr i mi t ul f or mad Sei Zl ebodes vi gul i sxmoT?
avi RoT Cveni cnobi er ebi s sxvadasxva SesaZl o Si naar si . davi wyoT i mi T, r asac,
Cveul ebr i v, Semecnebi s pr ocesebs uwodeben. aRqma, war modgena, azr i _ yvel af er i es xom
uTuod r ai me obi eqt s gul i sxmobs, uTuod Cvens gar eT ar sebul i s, obi eqt ur i si namdvi l i s
Sesaxeb gvacnobebs r ai mes; eWvi ar aa, aRqmac, war modgenaca da azr i c obi eqt ur i si namdvi l i s
asaxvas i Zl eva, ami s asaxvas, r ac Cemgan damouki debl ad ar sebobs, da ar a subi eqt ur i sas.
ami t omaa, r ommaT Semecnebi T pr ocesebs uwodeben.
maTi Zi r i Tadi t endenci a obi eqt ur i si namdvi l i s ar a sazogadod r ogor me asaxvaSi ,
ar amed zust asaxvaSi mdgomar eobs, maTs, r amdenadac SesaZl oa. ganawevr ebul s,
di f er exci r ebul gancdaSi . di f uzi ur i aRqma da war modgena an azr i Tavi s mi zans ver aRwevs.
mTl i ani s i se asaxva, r ommi si nawi l obr i vi moment ebi bur usi T i yos mocul i , magal i Tad, xi s
i se aRqma, r omar xedavde mi s nawi l ebs, mi s Tvi sebebs _ f oTl ebi sa da maT f er s. ... er Ti
si t yvi T, r i same i se aRqma, war modgena an azr ovneba, r ommi si ni Snebi s Sesaxeb ar af er i i code,
ar avi Tar SemTxvevaSi ar Seef er eba Semecnebi Ti pr ocesebi s azr sa da dani Snul ebas.
amr i gad. Semecnebi Ti pr ocesebi sTvi s swor ed obi eqt ur oba da, r amdenadac
SesaZl ebel i a, amobi eqt ur obi s maqsi mal ur ad ganawevr ebul i asaxvaa damaxasi aTebel i :
Semecneba obi eqt ur i si namdvi l i s mr aval f er ovnebi s zust asaxvas eswr af vi s.
maSasadame, naTel i a, Semecnebi Ti pr ocesi cnobi er ebi s ganvi Tar ebi s bol o pol uss
uf r o Seef er eba, vi dr e mi s dasawyi s f azas: i gi swor ed i mi s sawi naaRmdego ni Snebs Sei cavs,
r ac ampi r vel i f azi sTvi saa damaxasi aTebel i .
avi RoT exl a e. w. emoci ur i gancdebi : si amovneba da usi amovneba, si yvar ul i da
si Zul vi l i , Si Si da r i sxva. ...r a ar i s amaTTvi s damaxasi aTebel i ? war moi dgi neT, r om
r omel i me maTgani s gancda gaqvT: magal i Tad, Si Ss gani cdi T, gi nda si amovnebas an si yvar ul s.
gana r omel i me amgancdaTagani obi eqt ur i si namdvi l i s r omel i me ni Sans an moment s
54
gadmogvcems, anda, sazogadod, r i same obi eqt ur ad ar sebul i s asaxvas war moadgens?
r asakvi r vel i a, ar a. mcenar i s mwvane f er s r omaRvi qvam, vgul i sxmob, r omamaRqmammcenar i s
f er i gami Tval i swi na: mcenar es es f er i aqvs, da es aRqmi s wyal obi T vi ci . si amovnebas an
si yvar ul s r omganvi cdi , maSi nac vt yobi l ob r asme obi eqt ur i si namdvi l i s Sesaxeb, Tu ar a?
r asakvi r vel i a, ar af er s. si yvar ul i an si amovneba Cemi mdgomar eobaa, da ar a r ai me
obi eqt i s ni Sani . asea yvel a sxva emoci ur i gancdebi s SemTxvevaSi c.
maSasadame, emoci ur i gancda mxol od subi eqt i s mdgomar eobas war moadgens.
amave dr os Znel i SesamCnevi ar aa, r ommagal i Tad, si yvar ul i . sr ul i ad ar Seadgens i seTs
Si naganad di f er enci r ebul s, ganawevr ebul gancdas, r ogor c, magal i Tad, xi s zust i aRqma.
r ogor c subi eqt i s mdgomar eoba, si yvar ul i mi s mTl i anmes axasi Tebs, da ar a r omel same mi s
nawi l s. amazr i T, i gi mTl i anobi Ti Si naar si s gancdaa.
amr i gad, Cven ar af er i gvi Sl i s xel s, cnobi er ebi s gamovl eni s pr i mi t ul f or mad, i m
f or mad, r omel i c ganwyobaTa samkvi dr os emi jneba, swor ed emoci ur i gancdebi CavTval oT:
subi eqt ur oba da gaunawevr ebel i mTl i anoba yvel aze met ad swor ed emoci ur
gancdebs axasi aTebs.
magr amTu es asea, maSi n ganvi Tar ebi s adr eul saf exur s yvel gan emoci ur i gancda unda
war moadgendes. ont ogenet ur ad r omes mar Tl ac asea, amas dRes ar avi n uar yof s: `Cven r om
neba mi gveca Cveni Tavi sTvi s, axal Sobi l i bavSvi s cnobi er ebi s upi r vel esi ni Snebi sTvi s
r ai me saxel wodeba gamogveZebna, Cven mxol od usaxo emoci ur gancdaze SevCer debodi T,
i mi t omr omganawevr ebul i gancdebi s bavSes jer jer obi T ar af er i aqvs: saWi r oa xangr Zl i vi
pr ocesi , r ompi r vel ad bur uss cal keul i aRqmebi , war modgenebi da sur vi l ebi , r ogor c
gamocal kevebul i gancdebi , gamovyvnen~-o, ambobs cnobi l i bavSvi s f si qol ogi v. St er ni .
i gi ve dast ur deba Cveni ganvi Tar ebul i cnobi er ebi s aqt i obi s cal ke SemTxvevebSi c. sanam
Cvens cnobi er ebaSi , obi eqt ur i vi Tar ebi s zemoqmedebi s Sedegad, r ai me dasr ul ebul i
ganawevr ebul i Si naar si , magal i Tad, r ai me aRqma an azr i Camoyal i bdebodes, manamde
er Tgvar i mTl i anobi Ti xasi aTi s usaxo gancda Cndeba xol me, r omel i c subi eqt i s
mdgomar eobas uf r o axasi aTebs, vi dr e obi eqt ur vi Tar ebas, da r ogor c Tavi sebur i
emoci ur i pr ocesi gani cdeba.
3. emoci a da gr Znoba _ vi wr o mni Svnel obi T
magr amSecToma i qneboda gvef i qr a, Ti Tqos yovel gvar i emoci ur i gancda cnobi er ebi s
ganvi Tar ebi s amdasawyi s saf exur s Seadgendes. ar a, ammxr i v emoci ur i pr ocesebi c
gansxvavdebi an ur Ti er Ti sgan; ar sebobs emoci ur i pr ocesebi , r omel ni c uf r o subi eqt ur i sa
da uf r o mTl i anobi Ti bunebi sani ar i an, da ar sebobs i seTebi c, r omel ni c Sedar ebi T uf r o
di f er enci r ebul sa da obi eqt i vi r ebul gancdebs war moadgenen.
Tval i r omgadavavl oT emoci ur gancdaTa er Tobl i obas, Cven or i s, ur Ti er Ti sgan
mkveTr ad gansxvavebul i jguf i s ar sebobas davadast ur ebT. er T jguf s i seTi emoci ebi
war moadgenen, r ogor i caa, magal i Tad, si yvar ul i , si Zul vi l i , Si Si , r i sxva, javr i , si xar ul i
da sxva. sul sxva t i pi s gancdaasi amovneba, r omel sac, magal i Tad, var di s suni mgvr i s, an
usi amovneba, r omel sac mwar e gemosgan vgr Znob.
pi r vel SemTxvevaSi Cven i seT sul i er mdgomar eobasTan gvaqvs saqme, r omel i c Ti Tqos
subi eqt i s mTel vi Tar ebas exeba da mi s mTl i an daxasi aTebas uf r o i Zl eva, vi dr e r omel i me
nawi l obr i vi gancdi sas. meor e SemTxvevaSi , pi r i qi T, uTuod r ai me nawi l obr i vi Si naar si s
gancda gvaqvs, magal i Tad, mwar e gemos an var di s suni s aRqma, da emoci ur i gancda am
ukanasknel Tan dakavSi r ebi T da mi s dasaxasi aTebl ad Cndeba. aq emoci ur gancdas uf r o
damoki debul i , uf r o speci al ur i , uf r o gansazRvr ul i xasi aTi aqvs, vi dr e pi r vel
SemTxvevaSi , ami t omCveul ebr i v met yvel ebaSi , i se r ogor c mecni er ebaSi c, Ti Toeul s am
jguf s Tavi si gansxvavebul i saxel wodeba aqvs. i m`sul i er mdgomar eobaT, r omel ni c Cvens
gancdas dr oebi T mai nc mTl i anad avseben da mTel s danar Cen sul i er cxovr ebas i mor Ci -
l eben~, emoci ebi ewodeba; xol o i msul i er moZr aobaT, r omel ni c `sxva sul i er pr oceseb-
sa da Si naar sebs ukavSi r debi an, r i s gamoc uf r o speci al ur i sa da Semof ar gl ul i xasi -
aTi s ar i an~, gr Znobaewodeba (St er ni ).
r ogor c vxedavT, emoci ebi da gr Znobebi i mi T gansxvavdebi an, ur Ti er Ti sgan, r om
pi r vel ni uf r o mTl i anobi Ti sa da subi eqt ur i xasi aTi s gancdebs war moadgenen, xol o
meor eni _ uf r o speci al ur i sa da Ti Tqos obi eqt ur i xasi aTi s gancdebs.
amr i gad, ar a mar t o mTel i f si qi ki s Si naar si i yof a or jguf ad, r omel Taganac er Ti
di f uzi ur i , mTl i anobi Ti xasi aTi s saa da subi eqt i s mdgomar eobas war moadgens (emoci ur i
gancdebi ), xol o meor e obi eqt ur i si namdvi l i s ganawevr ebul asaxvas gvawvdi s
55
(Semecnebi Ti pr ocesebi ), ar amed Tvi Ton emoci ur i pr ocesebi c or s aseTsave jguf ad
i yof a: er Ti subi eqt Tan uf r o dakavSi r ebul ad gani cdeba (emoci ebi ), meor e _ obi eqt ur i
si namdvi l i s ganawevr ebul i asaxvi s pr oduqt ebTan, Semecnebi s pr oduqt ebTan (gr Znobebi _
amsi t yvi s vi wr o mni Svnel obi T): Cveni di f er enci r ebul i aRqmebi , war modgenebi , azr ebi da
moqmedebebi _ eseni c moqmedoben subi eqt ze da masSi gar kveul emoci ur gancdebs i wveven,
r omel ni c gr Znobebi s saxi T xSi r ad ar a mar t o subi eqt i s mdgomar eobad, ar amed Ti Tqos
obi eqt i s Tvi sebadac gani cdebi an. magal i Tad, sasi amovno xma, admaSf oTebel i saqci el i . ...
mi uxedavad i mi sa, r omemoci ur i cxovr ebi s t i pi ur sa da damaxasi aTebel gancdas emoci a
uf r o war moadgens, vi dr e gr Znoba, XIX sauk. kl asi kur i f si qol ogi a mTel s Tavi s gul i syur s
mai nc amukanasknel s aqcevda da emoci ur i cxovr ebi s ar si s wvdomas aqedan mTel oda. es i mi T
ai xsneba, r omi gi emoci ur gancdebs ar sebi Tad i seve uyur ebda, r ogor c Semecnebi s
pr ocesebsac _ r ogor c Tavi sebur s r Tul f si qi kur Si naar sebs, r omel ni c el ement ar ul i
Si naar sebi s Seer Tebi s pr oduqt s war moadgenen da ami t om pi r vel r i gSi anal i zi s
Tval sazr i si T unda i qnen Seswavl i l ni . r ogor c Semecnebi Ti pr ocesebi s Seswavl i sas Tavi
da Tavi amocana Semecnebi Ti el ement ebi s aRmoCenasa da maTs si st emat ur dal agebaSi
mdgomar eobda, i se aqac _ emoci ur i gancdebi s Seswavl i sas _ Zi r i Tad pr obl emad emoci ur i
el ement ebi s dadgi nebi s saki Txi i Tvl eboda. magr amammi zni sTvi s emoci a, r asakvi r vel i a,
gansakuTr ebi T ar axel sayr el masal as war moadgens. samagi er od gr Znoba aseTi anal i zi s met
SesaZl ebl obas i Zl eva. ami t omi yo, r omkl asi kur s bur J uazi ul f si qol ogi aSi emoci ur i
gancdebi s f si qol ogi a ar sebi Tad Ti Tqmi s mxol od gr Znobebi s kvl evi T gani sazRvr eboda.
gr Znoba
1. gr Znobi sdamouki debl obi ssaki Txi
emoci ur i gancdebi Tval saCi nod gansxvavdebi an r ogor c Semecnebi Ti s, i se nebel obi Ti
gancdebi sgan. es udaoa. magr am es ar ni Snavs, r om gr Znoba usaTuod, r ogor c
damouki debel i f si qi kur i el ement i c unda ar sebobdes. SesaZl ebel i a, emoci ur i
gancdebi Segr Znebebi s Tavi sebur i kompl eqsebi sa da maTi Tavi sebur i mi mdi nar eobi s met s
ar af er s war moadgendnen, da, maSasadame, Tavi si Si naar si s el ement ur Semadgenl obaSi
ar af er s speci f i kur s ar Sei cavdnen. f si qol ogi ur i azr ovnebi sTvi s, r omel sac f si qi kur i
el ement ebi s pr obl ema er Ter T Zi r i Tad pr obl emad mi aCni a, saki Txi s ase dayeneba sr ul i ad
bunebr i vi a da samar Tl i ani . da mar Tl ac, XIX sauk. f si qol ogi aSi saki Txi emoci ur i
el ement i s damouki debl obi s Sesaxeb er Ter T Zi r i Tad saki Txs war moadgenda. bevr i
f si qol ogi gr ZnobaSi Segr Znebi s er Ter T mxar es Wvr et da: maTi azr i T, Segr Znebas
r omel obi sa dai nt ensi obi s gver di T mesame mxar ec aqvs _ gr Znobi Ti t oni . maSasadame,
gr Znoba, r ogor c cal ke damouki debel i el ement i , ar ar sebobs.
magr amamazr i s wi naaRmdeg aRni Snavdnen, r omgr Znobi Ti t oni s moTavseba Segr Znebi s
r omel obi sa da i nt ensi obi s gver di T ar af r i T ar Sei Zl eba gamar Tl des: Segr Znebas r om
i nt ensi oba an r omel oba aRukveToT, mi sgan aRar af er i dar Ceba _ i gi moi spobao. xol o r ac
Seexeba gr Znobi s t ons, Segr Zneba ui mi sodac Sei Zl eba ar sebobdeso. magal i Tad, t kbi l i s
Segr Znebas r omsi t kbo CamoaSor o an mi si si Zl i er e nul ze dai yvano, Segr Znebi dan aRar af er i
dar Ceba. xol o i s si amovneba r omar i gul i sxmo, r omel sac si t kbo i wvevs, ami T Tvi Ton
Segr Znebas sr ul i ad ar af er i daakl deba (ki ul pe).
Zal i an sai nt er esoa St umf i s Sexedul eba, r oml i s mi xedvi Tac, gr Znoba Segr ZnebaTa
Tavi sebur kl ass war moadgens: gar da Segr ZnebaTa cnobi l i kl asebi sa (mxedvel obi s, smeni s
da sxva) ki dev ar sebobs Segr Znebebi s cal ke jguf i , r omel Tac gr Znobi Ti Segr Znebebi
(gefuhlsemptindung) unda ewodoso, ambobs St umf i . ami s sabuTad i gi t ki vi l i s Segr Znebas
asaxel ebs, r omel i c usi amovnebi s gr Znobad gani cdeba, da sqesobr i vi t kbobi sas,
r omel i c, pi r i qi T, si amovnebad gani cdeba.
St umf i s es dakvi r veba sagul i sxmoa. udaoa, r ommar Tl ac gvaqvs Segr Znebebi , r omel ni c
Zal i an Znel i gamosar Cevi ar i an gr Znobebi sgan. da ami t omSegr Znebasa da gr Znobas Sor i s
uf skr ul i s gul i sxmoba Sei Zl eba mar Tebul i ar i yos. magr amSt umf i angar i Ss ar uwevs i m
gar emoebas, r omaseTi Segr Znebebi s gr Znobi Ti r omel oba mt ki ce ar ar i s. i si ni xan
si amovnebi s saxi T gani cdebi an, xan usi amovnebi s saxi T. es Tvi T t ki vi l i s Sesaxebac ki i Tqmi s
da gansakuTr ebi T sqesobr i vi t kbobi s Sesaxeb: e. w. mazoxi zmi s f aqt i ami s ut yuar sabuTs
war moadgens.
Tavi sebur i daskvnebi gamomdi nar eobs gr Znobi s damouki debl obi s Sesaxeb jemsi s
saxel ganTqmul i Teor i i dan. i s, r asac gr Znobad ganvi cdi T, namdvi l ad or ganul Segr ZnebaTa
gancdi s met s ar af er s war moadgenso, ambobs jemsi . magr am, r ogor c amas dawvr i l ebi T qvemoT
56
daei naxavT, ar c es Sexedul ebaa swor i .
gr Znobi s damouki debl obi s uar yof i s cdebi ar cer Ti damajer ebel i ar aRmoCnda. dRes
damt ki cebul ad i Tvl eba, r om Cveni emoci ur i gancda speci f i kur s, sxva f si qi kur
Si naar sebze dauyvanad, damouki debel gancdas war moadgens.
2. el ement ar ul i gr Znobebi s Zi r i Tadi r omel obebi
pi r vel i saki Txi , r omel i c bunebr i vad dgeba exl a Cvens wi naSe, esaa saki Txi i mi s Sesaxeb,
Tu r a unda Cai Tval os i mel ement ar ul emoci ur gancdad. r omel i c yovel konkr et ul s
emoci ur gancdaSi SegxvdebaT. r a da r anai r i el ement ar ul i emoci ur i gancda ar sebobs?
aRmoCnda, r om, pi r vel i Sexedvi T, aq gancdebi s uf r o Rar i b nai r saxeobasTan gvaqvs saqme,
vi dr e Segr Znebebi s SemTxvevaSi . f si qol ogTa umr avl esobi s azr i T, sul or i gansxvavebul i
emoci ur i el ement i ar sebobs _ si amovneba dausi amovneba _ da mTel i emoci ur i cxovr eba
amor i el ement i sa da sxvadasxva Semecnebi Ti pr ocesebi s kombi naci ebze unda i qnes
dayvani l i .
damaxasi aTebel i a, r omyvel aze uf r o gavr cel ebul Sexedul ebas XIX saukuneSi e.w.
si ngul ar i zmi war moadgenda, r oml i s mi xedvi Tac el ement ar ul i si amovnebi s gr Znoba
i se, r ogor c el ement ar ul i usi amovnebi sac, er Ti a. r omsxvadasxva r omel obi s si amovneba, an
qval i t at ur ad gansxvavebul i usi amovnebi s gr Znobebi , ar ar sebobs; si mf oni ur i musi ki s
mosmeni sas aRZr ul i si amovnebi s gr Znoba da gemr i el i saWmel i s mi Rebi sas gancdi l i
si amovneba ar sebi Tad er Ti dai gi vea: si amovneba si amovnebaa da usi amovneba usi amovnebao,
magr amTu ami s mi uxedavad, esTet i kur i si amovneba Cven mai nc sxvanai r i gveCveneba, vi dr e
gemosTan Tu sunTan dakavSi r ebul i si amovneba, es mxol od i mi T ai xsneba, r omamSemTxvevaSi
ar sebi Tad er Tsadai mave el ement ar ul gr ZnobasTan gansxvavebul i war modgenebi gvaqvs
dakavSi r ebul i o. gansxvaveba, maSasadame, Tvi Ton gr Znobas ki ar exeba, ar amed uf r o i m
Semecnebi Ts Si naar ss, r omel i c amgr ZnobasTanaa dakavSi r ebul i . aseTi a si ngul ar i zmi s
Sexedul eba. mi s upi r at esobas i s gar emoeba Seadgens, r omemoci ur gancdaTa uTval avi
nai r saxeoba sul or s gansxvavebul r omel obazea dayvani l i da, maSasadame, maqsi mal ur ad
gamar t i vebul i .
Tvi Ton es or i r omel obac ar sebi Tad or s damouki debel r omel obas r odi war moadgens,
ar amed mxol od ur Ti er Ti s uar yof as. ar sebobs si amovneba da mi si uar yof a _ ese i gi ,
usi amovneba. es ukanasknel i . maSasadame, si amovnebi s ubr al o aRkveTaa, met i ar af er i . i gi ve
Sei Zl eba i Tqvas usi amovnebi s Sesaxebac. Sopenhauer i , yovel SemTxvevaSi , amt ki cebda, r om
namdvi l ad mxol od er Ti gancda ar sebobs, saxel dobr , usi amovnebi s gancda, da r ome. w.
si amovneba mxol od i mas ni Snavs , r omammoment Si usi amovnebas ar ganvi cdi _ met s ar af er so.
amr i gad, sabol ood gamodi oda, r omgr Znobebi ur Ti er Ti sgan mxol od gr adual ur ad
gansxvavdebi an, r omr omel obi Ts gansxvavebul obas aq ar sebi Tad adgi l i ar a aqvs. unda
i Tqvas, r omes daskvna mSveni vr ad eTnaxmeboda i mmeqani st ur msof l mxedvel obas, r omel i c
maSi n (XIX sauk.) bunebi s mecni er ebaSi i yo gamef ebul i da f si qol ogi aSi sanat r el ni muSad
i Tvl eboda, da ami t omac f ar Tod i yo gavr cel ebul i .
magr am kl asi kur i f si qol ogi i s es daskvnebi gr ZnobaTa Sesaxeb Tval saCi nod
ewi naaRmdegeba yvel af er s, r asac amSemTxvevaSi yovel i met ad Tu nakl ebad obi eqt ur ad
war mar Tul i dakvi r veba gveubneba. saqme i saa, r omar avi Tar SemTxvevaSi ar Sei Zl eba i Tqvas,
r omusi amovneba mxol od si amovnebi s uar yof as war moadgens, r omi gi damouki debel s
ar af er s Sei cavs ar a! si amovneba da usi amovneba or i ve sr ul i ad gansxvavebul i r omel obi s
gancdebs war moadgenen, r omel Tac ar af er i saer To ar a aqvT ur Ti er Ti s uar yof asTan.
mxi ar ul eba, magal i Tad, si amovnebi s kat egor i as ekuTvni s, mwuxar eba _ usi amovnebi sas.
gana Sei Zl eba i Tqvas, r ommxi ar ul ebi s gancda mwuxar ebi s uar yof as ni Snavs, anda mwuxar ebi s
gancda mxi ar ul ebi sas! ueWvel i a, or i ve sr ul i ad damouki debel i xasi aTi s gancdebs
war moadgenen, da i si ni mar t o + an _ ni Sni T r odi gansxvavdebi an er TmaneTi sgan.
gar da ami sa, ar c i mi s Tqma Sei Zl eba, r omTvi Ton si amovnebi s gr ZnobaTa Sor i s, i se r o-
gor c usi amovnebi s gr ZnobaTa Sor i sac. mxol od gr adual ur i gansxvaveba ar sebobdes. vi nc
Tavi s gancdas Caukvi r deba, r odesac i gi si mf oni ur i musi ki T t kbeba da r odesac i gi gemr i el
saWmel s Seeqceva, i s ueWvel ad i Zul ebul i i qneba Tqvas. r om, mar Tal i a, or i ve SemTxvevaSi
si amovnebas gani cdi s, magr amamor gancdas Sor i s Zal i an di di r omel obi oi gansxvavebaa, r om
maT Sor i s. Sei Zl eba i Tqvas, ar af er i a saer To. yovel SemTxvevaSi Tvi Ton gancdebi s Si naar ss
r ommi vaqci oT yur adReba, maTSi ver af er s vnaxavT er Tnai r s. si amovnebi s yovel i cal ke
SemTxveva axal emoci ur r omel obas war moadgens, i se r ogor c usi amovnebi s yovel i er Teul i
SemTxvevac. ar sebobs uTval avi r omel obi T gansxvavebul i el ement ar ul i si amovneba, i se
r ogor c uTval avi r omel obi T gansxvavebul i el ement ar ul i usi amovneba. e. w. pl ur al i zmi ,
57
wi naaRmdeg si ngul ar i zmi sa, el ement ar ul gr ZnobaTa qval i t at ur i mr avl i anobi s azr s
i cavs.
gansakuTr ebi T ener gi ul i damcvel i pl ur al i szs vundt i s saxi T hyavda. magr amvundt i
Cveul ebr i vze uf r o Sor s mi di oda. i gi amt ki cebda, r om el ement ar ul gr ZnobaTa
mr aval saxi anoba ar avi Tar SemTxvevaSi si amovneba-usi amovnebi s kat egor i i T ar amoi wur eba,
r omgar da amhedoni st ur i (si amovneba-usi amovnebi s) kat egor i i sa, ar i s sxva kat egor i ac, _
r omar sebobs ki dev aRel veba dadamSvi deba, er Ti s mxr i v, daZabva daSveba, meor i s
mxr i v. sami ve es kat egor i a damouki debel i a ur Ti er Ti sgan. da maS maTi er TmaneTze dayvana
SeuZl ebel i a. gar da ami sa, Ti Toeul i maTgani mxol od saer To saxel wodebas war moadgens,
r omel i c qval i t at ur ad gansxvavebul gr ZnobaTa uTval av mr avl i anobas aer Ti anebs.
i se r ogor c f si qol ogi i s sxva pr obl emebi s SemTxvevaSi , vundt i s pozi ci a aqac or az-
r ovani a. er Ti s mxr i v, i gi t r adi ci ul i Sexedul ebi s gansazRvr ul obasa da mi si gadal axvi s
saWi r oebas gr Znobs, magr am, meor i s mxr i v, i gi mai nc ver axer xebs Zvel s pr i nci pul pozi ci ebs
gadascdes da f si qol ogi ur i azr ovneba axal l i andagze daayenos, ami t ommas mxol od
Seswor ebebi Seaqvs Zvel Si , Seswor ebebi , r omel ni c Zvel i si st emi s pr i nci pul saf uZvl ebs
cudad egueba, magr amar sebi Tad axal s mai nc ar af er s i Zl eva. vundt i kar gad xvdavs, r om
si amovneba-usi amovnebi s kat egor i a sr ul i ad ver amoswur avs gr ZnobaTa samyar os uTval av
mr aval f er ovnebas, r ogor c es t r adi ci ul f si qol ogi as swams. magr ami s dar wmunebul i a,
r omel ement ebi s r i cxvi mai nc gansazRvr ul i a, oRond maTi swor i mi gnebaa saWi r o, da f i q-
r obs, si amovneba-usi amoenebi s kat egor i as r omki dev or i axal i kat egor i a davumat oT, maSi n
yvel af er i r i gze i qnebao. vundt i el ement Ta f si qol ogi i s ni adagze ganagr Zobs dgomas, da
ami t ommTavar pr obl emas mi sTvi sac amel ement ebi s swor i r i cxvi s mi gneba Seadgens.
yovel SemTxvevaSi , Cveni gr Znobebi s mr aval f er ovnebi s f aqt i , wi naaRmdeg
si ngul ar i zmi s mt ki cebi sa, ueWvel f aqt ad unda Cai Tval os: Cveni gr Znobebi s samkvi dr o
i seve mr aval f er ovani a, r ogor c mr aval f er ovani a subi eqt i s r eaqci i s SesaZl ebl oba
sxvadasxva gamRi zi anebel Ta mr aval i SesaZl o zemoqmedebi s sapasuxod. magr am mai nc
gamosar kvevi r Ceba gr ZnobaTa r a da r a Zi r i Tadi mi mar Tul ebebi unda i qnes ur Ti er Ti sgan
gansxvavebul i . udaoa, vundt i aqac mar Tal i i yo, r odesac mar t o si amovneba-usi amovnebi s
mi mar Tul ebi T ar kmayof i l deboda, da damat ebi T axal i Semohqonda.
magr ames ar ni Snavs , r asakvi r vel i a, r ommi si daskvnebi mTl i anad swor i i yo.
i mi sTvi s, r ommar Tebul ad gadavwyvi t oT, Tu gr Znobi s r a da r a Zi r i Tadi mi mar Tul eba
aqvs adami ans, i m debul ebi dan unda gamoei det , r om yovel i gr Znoba subi eqt i s
mdgomar eobas war moadgens. magr ammdgomar eoba Tavi sTavad da umi zezod ki ar a, mxol od
si namdvi l esTan ur Ti er Tobi s pr ocesSi Cndeba da amur Ti er Tobi s mi xedvi T i cvl eba.
gr Znoba ami s cnobi er anar ekl s war moadgens. maSasadame, i gi maCvenebel i a, Tu r ogor
mi mdi nar eobs es ur Ti er Toba.
si namdvi l esTan adami ani s ur Ti er Tobi s mi mdi nar eoba Sei Zl eba mxol od or i Tval saz-
r i si T i qnes ganszvavebul i : an i mi s mi xedvi T, Tu r as aZl evs i gi subi eqt s _ mi zanSewoni l ebi s
Tval sazr i si T; anda i mi s mi xedvi T, Tu Tvi Ton pr ocesi amur Ti er Tobi sa r ogor i a _ di na-
mi ki s Tval sazr i si T. maSasadame, gr Znobas mxol od or i Zi r i Tadi mi mar Tul eba unda hqondes:
mi zanSewoni l ebi s Tval sazr i si T, si amovneba-usi amovnebi s mi mar Tul eba; xol o di nami -
ki s Tval sazr i si T _ agzneba-damSvi debi s mi mar Tul eba. amr i gad, nacvl ad vundt i s sami
Zi r i Tadi mi mar Tul ebasa, sul or i aseTi mi mar Tul eba unda ganvasxvavoT: si amovneba-
usi amovnebi sa daagzneba-damSvi debi s mi mar Tul eba (St er ni da sxva).
mxedvel obaSi unda vi qoni o.T, r om gr Znobi s es mi mar Tul ebebi ur Ti er Ts ar
gamor i cxaven. si amovneba-usi amovneba gr Znobi s Si naar seul mxar es axasi aTebs; xol o agzneba-
damSvi deba wmi nda f or mal ur i emoci ur i gancdebi a, da ami t om, SesaZl oa. maT yovel gvar
Si naar sSi i Ci non Tavi . agzneba Sei Zl eba si amovnebasTanac i yos dakavSi r ebul i da
usi amovnebasTanac, i se r ogor c damSvi debac.
esa Tu i s gr Znoba adami ans si namdvi l esTan ur Ti er Tobi s, ese i gi moqmedebi s pr ocesSi
uCndeba. r odesac moqmedeba mi mdi nar eobs _ r odesac i gi jer ki dev aqt ual ur i a _ amas
subi eqt i agznebul obi s saxi T gani cdi s. agznebul oba, St er ni s Tqmi T, gzi sgr Znobaa
(Weggefhle), ese i gi , gr Znoba, r omel i c moqmedebi s pr ocesTanaa dakavSi r ebul i da ar a mi s
SedegTan. moqmedebi s bol os, mi s Sedegs, Tan axl avs damSvi debi s gr Znoba (Sedegi s
gr Znoba, St er ni s mi xedvi T).
advi l i war mosadgeni a, r omr ogor c moqmedebi s pr ocesi , i se mi si bol oc, si amovnebi s
aRmZvr el i c i yos da usi amovnebi sac. maSasadame, moqmedebi s gr Znoba-agzneba SesaZl oa
or gvar i saxi T i Cendes Tavs _ an sasi amovno agznebul obi sa da an usi amovno agznebul obi s
58
saxi T. i gi ve i Tqmi s Sedegi s gr Znobi s Sesaxebac: damSvi debac Sei Zl eba or gvar i i yos an
sasi amovno da an usi amovno.
amr i gad, si amovneba da usi amovneba Cveni moqmedebi s ar a mar t o SedegebTan ar i s
dakavSi r ebul i . adami ani mxol od i mi s gamo r odi gani cdi s si amovnebas an usi amovnebas, r om
sagans an pr oduqt s euf l eba, r omel i c mi s moTxovni l ebas akmayof i l ebs. ar a! si amovneba da
usi amovneba Tvi Ton aqt i obi s pr ocesTanac ar i s dakavSi r ebul i . ami s Semdeg gasagebi xdeba,
r omTamaSi mxol od r ogor c pr ocesi i Zl eva si amovnebas, r omSemoqmedebi s pr ocesi
Tvi Ton war moadgens si amovnebi s wyar os, r om, dasasr ul , Cven mar t o i mi sTvi s ki ar es
vSr omobT, r omgar kveul i pr oduqt i SevqmnaT, r omel i c Cvens moTxovni l ebas akmayof i l ebs,
ar amed i mi sTvi sac, r omTvi Ton Sr omi s pr ocesSi , vpoul obT si amovnebas. es r omase ar
yof i l i yo. maSi n, _ TamaSsa da Semoqmedebas r omTavi davaneboT _ Sr oma Tavi s ganvi Tar ebul
f or mebSi _ war moebi Ti Sr oma _ sr ul i ad SeuZl ebel i i qneboda. mwar moebel i mxol od
ganvi Tar ebi s Zl i er dabal saf exur ze awar moebs mar t o i mas, r i si moTxovni l ebac Tvi Ton
aqvs pi r adad, Tor emsazogadod i gi bazr i sTvi s muSaobs. mi T umet es gaugebar i i qneboda i s
ar aCveul ebr i vi Sr omi s enTuzi azmi , r omel i c Cvens st axanovur moZr aobas axasi aTebs:
Sr omi s pr ocesi Tvi Ton war moaRgens si amovnebi s wyar os.
3. gr ZnobaTakl asi f i kaci a
si amovneba-usi amovneba da agzneba-damSvi deba gr Znobi s Zi r i Tadi r omel obebi a; magr am
eseni el ement ar ul i gr Znobebi a, r omel ni c yvel a emoci ur gancdaSi Sedi s. Tvi Ton
emoci ur i gancda yovel Tvi s r Tul i mTl i ani a. masSi , amel ement ebs gar da, sxvebi c moi poveba
_ gansakuTr ebi T ki sxvadasxvagvar i Semecnebi Ti Si naar si _ aRqma, war modgena, azr i ...
konkr et ul ad gr Znobi s aRmoceneba ase unda war movi dgi noT:
obi eqt ur si namdvi l esTan ur Ti er Tobi s ni adagze Cvens cnobi er ebaSi sxvadasxva gancda
Cndeba, r omel i c amobi eqt ur i si namdvi l i s asaxvas war moadgens; Cven vxedavT konkr et ul
sagnebs yvel a maTi gr Znobadi Tvi sebebi T _ maT f er s, si di des, f or mas; aRvi qvamT maT suns,
gemos; vamCnevT si mZi mes, t emper at ur as; da Ti Toeul i es Si naar si r aRac emoci ur
mdgomar eobas, r aRac gr Znobasac i wvevs CvenSi , r a Tqma unda, ar a uSual od wi naaRmdeg
uSual obi s Teor i i sa, magal i Tad, f er i _ si amovnebi sas, suni _ usi amovnebi sas. magr am
SesaZl oa mTel i sagni s aRqmamac gamoi wvi os r ai me gr Znoba, aseT SemTxvevebSi CemTvi s mTavar i
Tvi Ton sagani a, an mi si cal ke Tvi seba: me mas aRvi qvamda amaRqmasTan er Tad i s gr Znobac
meZl eva, r omel sac amsagni s an mi si cal ke Tvi sebi s aRqma i wvevs CemSi . ami t omac es sagani ar a
mar t o gar kveul i obi eqt ur i Tvi sebebi s _ f er i s, f or mi s, si di di s mat ar ebl ad meCveneba;
i gi ar a mar t o amTvi sebi T xasi aTdeba, ar amed i mi Tac, r ommas, magal i Tad, sasi amovno suni
aqvs, r omi gi saer Tod mosawoni a. r ogor c vxedavT, Cemi aRqmi s sagani ar a mar t o obi eqt ur
Tvi sebebs Sei cavs, ar amed i mTvi sebebsac, r omi gi CemSi si amovnebi s gr Znobas i wvevs.
maSasadame, gr Znoba amSemTxvevaSi subi eqt s ki ar axasi aTebs, ar amed gaci l ebi T uf r o
sagnebi s i mTvi sebas gvi Tval i swi nebs, r omel sac i gi subi eqt ze zemoqmedebi s SemTxvevaSi
i Cens: es sagani i seTi a, r omi gi adami anSi si amovnebas i wvevso, Ti Tqos ase gveubneba gr Znoba.
amr i gad, r odesac Cven obi eqt i gvai nt er esebs, mi s asaxvaSi ar a mar t o obi eqt ur i
Tvi sebebi Sedi s, ar amed subi eqt ur i c, ese i gi , i s Tvi sebac, r om mas CvenSi gar kveul i
gr Znobi s gamowveva SeuZl i a. aseT SemTxvevaSi emoci ur i gancda obi eqt ur i vi Tar ebi s
daxasi aTebad i qceva: i gi sakuTr i vgr Znobi s saxi T gvevl i neba.
gr ZnobaTa gamovl eni s SemTxvevebi mr aval i a da mr aval f er ovani . maT dasajguf ebl ad gan-
sakuTr ebi T i s obi eqt ur i gancdebi gamodgeba, r omel Ta ni adagzec i si ni Cndebi an da r omel -
Ta Si naar sSi c gani cdebi an. es obi eqt ur i gancdebi or gvar i a: 1. i s gancdebi , r omel ni c Cveni
gr Znobi s or ganoebi s f unqci obi s Sedegad Cndebi an _ gr Znobadi gancdebi , ese i gi , f er i s,
xmi s, suni s, gemos da sxva aseTebi s gancdebi , da 2) i s gancdebi , r omel ni c uf r o maRal i
kat egor i i s movl enebs war moadgenen: Cveni i deebi WeSmar i t ebi s, mSveni er ebi sa da si keTi s
Sesaxeb.
ami sda mi xedvi T gr Znobebi s or i di di jguf i unda gai r Ces:
1) gr Znobadi gr Znobebi , ese i gi , gr Znobebi , r omel sac f er i s, suni s da sxva aseTebi s
aRqmi s Sedegad vRebul obT da r omel ni c ami sda mi xedvi T amobi eqt ur Si naar sebTan
dakavSi r ebi T gani cdebi an.
2) umaRl esi gr Znobebi , ese i gi , i s gr Znobebi , r omel ni c r ai meazr i s, r ai me esTe-
t i kur i Ri r ebul ebi s (mxat vr ul i nawar moebi s, an bunebi s si mSveni er i s) an r ai meqcevi s
gancdi s Sedegad aRmoCendebi an. es gr Znobebi i nt el eqt ual ur i s, esTet i kur i sa da
mor al ur i gr Znobebi s saxel wodebi T ar i an cnobi l ni .
59
sakmar i si a, odnav Cavukvi r dvT _ i mwamsve SevamCni oT, r om, Cveul ebr i v, amgr Znobebi s
gancdi s SemTxvevaSi subi eqt i s mdgomar eoba sagangebo cvl i l ebas ar gani cdi s da
cnobi er ebi s wi na pl anze ar dgeba.
aq uf r o met ad obi eqt ur i vi Tar ebi s _ WeSmar i t ebi s, mSveni er ebi sa da zneobr i vi
qcevi s _ gancdasTan gvaqvs saqme. yovel SemTxvevaSi , aq obi eqt ur i vi Tar ebi s Tavi sebur eba
uf r o gvecema Tval Si , vi dr e subi eqt i s mdgomar eoba. gansakuTr ebi T naTl ad es esTet i kur
emoci ur gancdaSi Cans: esTet i kur i gr Znoba uf r o obi eqt s axasi aTebs. vi dr e subi eqt i s
mdgomar eobas, i gi mSveni er ebi s gancdas war moadgens da amgr Znobi s Si naar ss _
mSveni er ebas _ saganSi gul i sxmobs, r ogor c mi s Tvi sebas, da ar a subi eqt Si . r ogor c mi s
mdgomar eobas.
emoci a da mi si kl asi f i kaci i s cdebi
1. gr Znoba da emoci a
emoci ur i gancdebi s anu gr Znobebi s _ amsi t yvi s f ar To mni Svnel obi T _ meor e
gamovl eni s f or masemoci awar moadgens. Ceen ukve vi ci T, Tu r i T gansxvavdeba i gi sakuTr i v
gr Znobi sgan. maSi n, r odes ac es ukanasknel i , Cveul ebr i v, obi eqt ur i Si naar sebi s gancdebs
ukavSi r deba da maT Tvi sebad, an ukeT, maT emoci ur t onad i qceva, emoci a, pi r i qi T, wmi nda
subi eqt ur mdgomar eobad gani cdeba: sagnobr i vi , obi eqt ur i masSi meor e pl anzea
moTavsebul i _ i gi ar asdr os amobi eqt ur i s Tvi sebad ar gani cdeba.
Cveul ebr i vi gr Znobi s SemTxvevaSi sagni s, obi eqt ur i s. gancdaa cnobi er ebaSi pi r vel
pl anze wamoweul i ; xol o Cveni Si nagani mdgomar eoba, r omel i c amgancdasTan dakavSi r ebi T
Cndeba, i seTi ar aa, r omsagangebo yur adReba mi i qci os, cnobi er ebaSi damouki debel i adgi l i
dai Wi r os: i gi obi eqt ur i Si naar si s wi naSe Cr di l Si r Ceba. magr amvTqvaT, r omr ai me mi zezi s
gamo obi eqt i s gancda i seT gavl enas axdens subi eqt ze. r omes ukanasknel i Tavi si
Cveul ebr i vi wonaswor obi dan gamodi s da mkveTr ad gansxvavebul mdgomar eobaSi var deba.
ueWvel i a, amSemxTvevaSi mi s cnobi er ebaSi ar a mar t o obi eqt i s vi Tar eba ai saxeba, ar amed
subi eqt i s Si nagani mdgomar eobi s gancdac gaCndeba: i s, r ac gr Znobi s SemTxvevaSi obi eqt ur
Si naar ss ukavSi r deba, aq cnobi er ebi s cal ke Si naar sad i qceva _ cal ke gancdad, r omel i c,
obi eqt ur i vi Tar ebi s gancdi s gver di T, sr ul i ad damouki debel s, sr ul i ad Tavi sebur
r omel obas war moadgens. vTqvaT, t yeSi er TbaSad mxecs waawydi , r omel i c Rr i al i T Sensken
mor bi s. aq cnobi er ebaSi sr ul i ad gar kvevi T or i ur Ti er Ti sgan gansxvavebul i da ur Ti er -
Ti sgan gamoyof i l i Si naar si gaCndeba: er Ti s mxr i v, `saSi nel i mxeci s~aRqma da, meor i s mxr i v,
el da, Si Si , r omel Si c mxeci s Tvi sebebi ki ar a, Seni sakuTar i mdgomar eobaa gadmoce-
mul i . r asakvi r vel i a, Cven `mxeci s saSi nel ebi s~Sesaxebac vl apar akobT, r odesac obi eqt ur i
vi Tar ebi s aRwer as vawar moebT; magr amami T Cven odnavac ar vexebi T umTavr ess, saxel dobr ,
Tvi Ton subi eqt i s mdgomar eobas _ mi s el das, Si Ss. es ukanasknel i ar c er Ti mxr i T mxeci s
dasaxasi aTebl ad ar gamodgeba: i gi subi eqt i s mdgomar eobaa da mxol od subi eqt s exeba.
ueWvel i a, aseTi gancdebi mkveTr ad unda ganvasxvavoT gr Znobebi sgan: i si ni emoci i s saxel wo-
debi T ar i an cnobi l ni .
magr amadvi l i SesaZl ebel i a, r omr omel i me gr Znoba namdvi l emoci ad gadai zar dos.
avi RoT sr ul i ad Cveul ebr i vi gr Znoba da vi gul i sxmoT r ommi si i nt ensi oba TandaTanobi T
Zl i er deba! advi l i SesaZl ebel i a, ami nt ensi obi s zr di s pr ocesSi i seTi moment i dadges,
r omamgr Znobamar a mar t o obi eqt i s Tvi sebi s, ar amed subi eqt i s Secvl i l i mdgomar eobi s
gancdi s saxi T i Ci nos Tavi cnobi er ebaSi . amSemTxvevaSi Cven ukve emoci asTan gveqneba saqme.
es, r asakvi r vel i a, sr ul i ad ar ni Snavs , r omgr Znoba da emoci a i mi T gansxvavdebodnen
ur Ti er Ti sgan, r omemoci ur i gancdi s i nt ensi obi s sxvadasxva saf exur s war moadgendnen, r om
emoci a uf r o i nt ensi ur i gr Znoba i yos da met i ar af er i . ar a! sr ul i ad ar aa saval debul o,
r om emoci a uf r o i nt ensi ur i gancda i yos, vi dr e gr Znoba. SesaZl ebel i a aseTi
mdgomar eobac: gr Znoba Zl i er deba da Tavi si i nt ensi obi s i mdenad maRal dones aRwevs, r om
emoci ad i qceva, magr ames emoci a jer mxol od sust i emoci aa, da i se mkveTr ad, r ogor c
gr Znoba, jer ki dev ar gani cdeba: advi l i SesaZl ebel i a, r ai me obi eqt i i nt ensi ur
usi amovnebi s gr Znobas i wvevdes, magr ames gr Znoba mxol od odnav SesamCnevi Si Si s emoci aSi
gadadi odes.
i mi sTvi s. r omsabol ood naTel i gaxdes, Tu r as war moadgens emoci a, unda aRi ni Snos
i si c, r ommi si damoki debul eba i mobi eqt ur vi Tar ebasTan, r omel i c mas i wvevs, Tavi sebur i a.
mi uxedavad i mi sa, r omemoci a wmi nda subi eqt ur i mdgomar eobaa, r omel sac, maSasadame,
ar af er i aqvs obi eqt ur i vi Tar ebi s asaxvasTan saer To, i gi mai nc gul i sxmobs amukanasknel s.
Sei Zl eba i Tqvas, emoci a amobi eqt ur i vi Tar ebi s naTl ad asaxvas da r amdenadac SesaZl oa
cnobi er ebi s masze koncent r aci as uwyobs xel s. magal i Tad, Si Si s SemTxvevaSi cnobi er ebaSi
60
Si Si s gamomwvevi si t uaci i s Sesaxebi war modgenebi bat onoben.
amr i gad, emoci asubi eqt ur i mdgomar eobi s gancdaa, r omel i c amave dr osobi eqt u-
r i vi Tar ebi s, r ogor c Tavi si mi zezi s an sagni s, gancdasac gul i sxmobs. magal i Tad, me
meSi ni ar i same, gajavr ebul i var uTuod r ameze, mi yvar s an mZul s usaTuod vi nme da sxva.
2. emoci i sZi r i Tadi kl asebi
yovel i emoci a, r ogor c emoci ur i gancda, auci l ebl ad mar t i vi gr Znobebi s monawi l e-
obas gul i sxmobs: si amovneba-usi amovnebi sas da agzneba-damSvi debi sas. ami sda mi xedvi T,
emoci ebi oTx jguf ad Sei Zl eba ganawi l des: or i jguf i sasi amovno emoci ebi sa _ agznebi Ti da
damSvi debi Ti sasi amovno emoci ebi , da or i jguf i c usi amovno emoci ebi sa _ agznebi Ti da
damSvi debi Ti usi amovno emoci ebi .
magr ames dajguf eba Zal i an zogadi a da mi si Semdgomi di f er enci aci aa saWi r o.
axal i cdebi dan, r omel i c emoci ebi s dajguf ebi s saki Txs exeba, gansakuTr ebi T
sayur adReboa mak-daugol i s, v. St er ni sa da Snai der i s cdebi .
mak-daugol i emoci ebi s kl asi f i kaci i s saf uZvl ad i nst i nqt ebs i yenebs da emoci aTa i m-
den jguf s ganasxvavebs, r amdeni gansxvavebul i i nst i nqt i c ar sebobs. mak-daugol i s kl asi f i -
kaci a mi s pr i nci pul Sexedul ebas emyar eba, r oml i s mi xedvi T emoci as i nst i nqt ur i saf uZ-
vel i aqvs da i gi i nst i nqt ur i pr ocesi s af eqt ur i gamovl eni s met s ar af er s war moadgens. mak-
daugol i s mi xedvi T:
1. Tavdacvi s i nst i nqt s axl avs Tan _ Si Si s emoci a
2. agr esi obi s i nst i nqt s _ r i sxva
3. ukugdebi s i nst i nqt s _ zi zRi
4. mSobl i ur i nst i nqt s _ si naze
5. damoki debul obi s i nst i nqt s _ umweobi s emoci a
6. gamr avl ebi s i nst i nqt s _ seqsual ur i emoci a
7. cnobi smoyvar eobi s i nst i nqt s _ gakvi r vebi s emoci a
8. damor Ci l ebi s i nst i nqt s _ damoki debul ebi s, mor Ci l ebi s gr Znoba
9. Tavi si Tavi s ganmt ki cebi s i nst i nqt s _ si amaye
10. soci al ur i nst i nqt s _ mar t oobi s emoci a
11. nadi r obi s i nst i nqt s _ mada
12. sakuTr ebi s i nst i nqt s _ f l obi s emoci a
13. mSenebl obi s i nst i nqt s _ Semoqmedebi s emoci a
14. si ci l i s i nst i nqt s _ mxi ar ul eba
sakmar i si a Tval i gadavavl oT amkl asi f i kaci as, r aTa i mwamsve SevamCni oT, r omaq zogi
r ami nst i nqt ad ar i s dasaxel ebul i , r ac ar avi Tar SemTxvevaSi i nst i nqt s ar war moadgens, da
zogi r am _ emoci ad, r ac emoci ad ar Cai Tvl eba. es i mi T ai xsneba, r ommak-daugol i s
kl asi f i kaci as Tvi Ton amosaval i punqt i aqvs mcTar i . sr ul i ad Seuwynar ebel i a, adami ani s
emoci ur i cxovr eba, r omel i c egoden mWi dr odaa mi s soci al ur ganvi Tar ebasTan
dakavSi r ebul i , i nst i nqt ebze i qnes dayvani l i da, amr i gad, mi si ganvi Tar ebi s yovel i
SesaZl ebl oba sr ul i ad uar yof i l i i qnes. mak-daugol i s amSexedul ebi s mi xedvi T gamodi s,
Ti Tqos adami ani s emoci ebi , mi si i nst i nqt ebi s msgavsad, er Txel da samudamod i yvnen
mocemul i da maTi Secvl a SeuZl ebel i i yos.
v. St er ni s dajguf ebas nakl eb pr i nci pul i xasi aTi aqvs. i gi i mmosazr ebi dan gamodi s, r om
emoci a mTl i ani pi r ovnebi s mdgomar eobas war moadgens. ami t omi gi pi r ovnebi s cxovr ebi s
mTl i an mi mdi nar eobsTan dakavSi r ebi T unda i qnes Seswavl i l i . adami ani s cxovr ebi s
mi mdi nar eobi sTvi s ki gansakuTr ebul i mni Svnel obadr os aqvs: adami ani s cxovr ebaawmyoSi
mi mdi nar eobs, magr ami gi war sul sac Sei cavs da momaval sac. ami sda mi xedvi T, yvel a
gr Znobebi samjguf ad Sei Zl eba gai yos:
1) awmyos gr Znobebi , r omel sac Seadgenen, guneba, af eqt i , sakuTar i yovel dRi ur i
qcevi s war mar Tvel i gr Znobebi da gancdebi sgr Znobi s t oni .
2) momavl i sken mi mar Tul i gr Znobebi . aseTi amoTxovni l eba, r ogor c gr Znoba;
wi naswar i gr Znoba momavl i sa; mol odi ni , Si Si , i medi .
61
3) war sul i sken mi mar Tul i gr Znobebi . dadebi Ti : axl oobi s gr Znoba (si yvar ul i ,
er Tgul vba, pat r i ot i zmi ); uar yof i Ti : dar di , damoki debul ebi s gr Znoba.
dr oze uf r o xel sayr el i Tval sazr i si a obi eqt ur i vi Tar eba, r omel Tan
dakavSi r ebi Tac Cndeba esa Tu i s emoci a. ammxr i v sayur adReboa kur t S. nai der i s
kl asi f i kaci a. yovel i emoci a, samar Tl i anad aRni Snavs Snai der i , uTuod exeba r asme: i gi
r eaqci i s xasi aTi saa. es r aRac ki SesaZl ebel i a samgvar i i yos: mdgomar eoba,
sakuTar i Tavi , sxvavi nme. aqedan emoci ebi c samgvar i a:
A. mdgomar eobi semoci ebi :
a) sasi amovno: si xar ul i , si amovneba, mxi ar ul eba, bedni er eba, si mSvi de, dar wmunebu-
l eba, kmayof i l eba.
b) usi amovno: sevda dar di , Si Si , uxal i soba, naRvl i anoba, umweoba, samSobl os sevda,
sasowar kveTi l eba, wuxi l i , Zr wol a, wyena, r i sxva, br azi , Sur i , i Wvi , mowyena, si car i el e.
B. Tavi si Tavi s mi mar Ti emoci ebi .
a) sasi amovno: Zal a, si amaye, Tavmomwonoba, Tavi si Ri r sebi s dacva, ji ut oba. Tavi si
upi r at esobi s gr Znoba.
b) usi amovno: si r cxvi l i , br al i anobi s gr Znoba, si nanul i , dar cxvena, TavdaWer i l oba,
Tavdabl oba.
C. sxvi smi mar Ti gr Znoba:
a) sasi amovno: si yvar ul i , si mpaTi a, ndoma, Tanagr Znoba. pat i vi scema, i nt er esi ,
mowoneba, madl i er eba, keTi l ganwyobi l eba, Tayvani scema, aRf r Tovaneba.
b) usi amovno: si Zul vi l i , zi zdi , undobl oba, ar af r adCagdeba, mt r oba, daci nva,
ukmayof i l eba, aRSf oTeba.
gar da amgr Znobebi sa ar sebobs ki dev i seTi emoci ur i gancdebi c, r omel ni c si amovnebi s
el ement ebsac Sei cavs da usi amovnebi sasac, magal i Tad, dar di , uar i s gr Znoba...
saer Tod, emoci aTa damakmayof i l ebel i kl asi f i kaci a dRemde ar ar sebobs. es i mi T
ai xsneba, r omTvi Ton emoci i s buneba ar ar i s jer ki dev sakmar i sad Seswavl i l i . pr aqt i kul ad
Snai der i s kl asi f i kaci a uf r o gamosadegi a, vi dr e sxvebi .
emoci ur gancdaTa r omel obi Ti daxasi aTeba
1. subi eqt ur oba
er Ti , r i Tac emoci ur i gancda mkvvTr ad gansxvavdeba yvel a sxva gancdi sgan, es mi si
subi eqt ur i xasi aTi a, anu i s gar emoeba, r omi gi subi eqt i s mdgomar eobad gani cdeba:
si amovneba-usi amovneba da agzneba-damSvi deba am mxr i v sr ul i ad ar gansxvavdebi an
ur Ti er Ti sgan. magr ames ni Sani gansakuTr ebi T mkaf i od emoci as axasi aTebs: namdvi l s wmi nda
subi eqt ur mdgomar eobas, r ogor c vi ci T, mxol od emoci a war moadgens. r ac Seexeba gr Znobas,
r asakvi r vel i a, i gi subi eqt i s mdgomar eobaa, magr ammi s gancdaSi obi eqt ur i moment i c Zal i an
di d r ol s asr ul ebs: r ogor c vi ci T, gr Znoba i se gani cdeba, Ti Tqos obi eqt s cal ke Tvi seba
an mxar e hqondes, r omel i c gr ZnobaSi ai saxeba. mi uxedavad ami sa, Segr Znebasa da gr Znobas
Sor i s mai nc di di gansxvavebaa: maSi n, r odesac pi r vel i wmi nda obi eqt ur mocemul obad
gani cdeba, r omel Si c subi eqt i s sr ul i ad ar af er i Cans, magal i Tad, f er i an xma _ meor e, ese
i gi , gr Znoba yovel Tvi s subi eqt s gul i sxmobs. da Tu ki r amea masSi obi eqt ur i vi Tar ebi s _
yovel Tvi s subi eqt i sadmi mi mar Tebi s aspeqt i T, magal i Tad, sasi amovno xma.
amr i gad, subi eqt ur oba i s auci l ebel i ni Sani a, r omel i c saer Tod axasi aTebs emoci ur
pr ocesebs, r ogor c mar t i v gr Znobas, i se r Tul emoci asac.
2. pol ar ul i xasi aTi
emoci ur i gancdebi s Zi r i Tad r omel obaTa gansakuTr ebi T speci f i kur Tavi sebur ebas i s
gar emoeba Seadgens, r omTi Toeul i maTgani or s, pol ar ul ad sawi naaRmdego, mi mar Tul ebas
Sei cavs: si amovneba da usi amovneba, agzneba da damSvi deba _ or i ve pol ar ul ad
dapi r i spi r ebul i wevr ebi sgan Sedgeba. es i mi T ai xsneba, r omi s, r ac saf uZvl ad udevs
Ti Toeul s maTgans, Tvi Tonaa pol ar ul i bunebi s. adami ani s aqt i obas mi znad aqvs yovel Tvi s
r ai me moTxovni l ebi s dakmayof i l eba. magr am, samwuxar od, es aqt i oba yovel Tvi s war mat ebi T
ver sr ul deba: i gi an aRwevs Tavi s mi zans, an ver a. maSasadame, mas namdvi l i pol ar ul i
xasi aTi aqvs. ami t omsakvi r vel i ar aa, r omsubi eqt i s mdgomar eobac or gvar i a: r odesac
62
aqt i oba mi zans aRwevs, maSi n mi si moTxovni l eba kmayof i l deba, da es gar emoeba Tavi s
anar ekl s kmayof i l ebi s an si amovnebi s gr ZnobaSi poul obs; r odesac, pi r i qi T, aqt i oba
mar cxi T Tavdeba, moTxovni l eba daukmayof i l ebel i r Ceba da subi eqt i ukmayof i l ebas an
usi amovnebas gani cdi s.
amr i gad, si amovneba-usi amovnebi s pol ar ul i xasi aTi gasagebi xdeba. pr i nci pul ad i gi ve
unda i Tqvas agzneba-damSvi debi s Sesaxebac: amaTi pol ar ul i mi mar Tul ebac maTi
saf uZvl i dan gamomdi nar eobs. yovel i cocxal i or gani zmi sTvi s aqt i obaa damaxasi aTebel i .
magr ammTel i si cocxl i s Si naar ss mar t o aqt i oba r odi Seadgens. cocxal i ar seba ar a mar t o
xar javs Tavi s ener gi as, ese i gi aqt i obs, ar amed mas i seTi per i odebi c aqvs, r omi gi amener gi as
agr ovebs: pi r vel i , ese i gi , aqt i obi s per i odi , agznebul obi s saxi T i Cens Tavs cnobi er ebaSi ;
meor e _ mosvenebi s anu ener gi i s dagr ovebi s per i odi _ damSvi debi s saxi T.
3. pol usebi sasi met r i ul oba
magr ampol ar ul oba, r omel i c gr Znobas axasi aTebs, Tavi sebur i pol ar ul obaa. i gi ,
St er ni s Tqmi T, `asi met r i ul i a~. es i mas ni Snavs, r omgr Znobi s sawi naaRmdego pol usebi
mar t o ur Ti er Ti s uar yof as r odi war moadgenen: si amovnebasa da usi amovnebas Sor i s mar t o
i s gansxvaveba ki ar aa, r omer Ti meor es uar yof des, r ogor c f i qr obda, magal i Tad,
Sopenhauer i . ar a, es gr Znobebi r omel obi Tac gansxvavebul gancdebs war moadgenen da ami t om
ar c r aodenobi T Seesat yvi sebi an ur Ti er Ts. avi RoT si amovneba-usi amovnebi s mi mar Tul eba!
r asakvi r vel i a, i gi pol ar ul i a: si amovneba er Ti pol usi a, usi amovneba _ meor e. magr ami gi
si met r i ul i ar aa. i gi r omsi met r i ul i yof i l i yo, maSi n yovel si amovnebi s gr Znobas Tavi si
sawi naaRmdego usi amovnebi s gr Znoba unda hqonoda, da, pi r i qi T, usi amovnebi s gr Znobas
Tavi si sawi naaRmdego si amovneba.
magr am, cxadi a, i s ase ar ar i s. Cven gvaqvs mTel i r i gi gr Znobebi sa, r omel i c si amovneba-
usi amovnebi s an er T mi mar Tul ebas ekuTvni an, an meor es, magr amTavi si sawi naaRmdego
gr Znobebi maT sr ul i ad ar a aqvT. es gansakuTr ebi T xSi r i a emoci ebi s SemTxvevebSi . magr am
ar c mar t i vi gr Znobebi s SemTxvevebSi a es mai ncdamai nc i Svi aTi movl ena. magal i Tad, r omel i
usi amovneba war moadgens beThoveni s si mf oni i s mosmenasTan dakavSi r ebul i si amovnebi s
sawi naaRmdego pol uss? r asakvi r vel i a, aseTi usi amovnebi s gr Znoba ar ar sebobs.
aqedan gasagebi a, r omSesaZl ebel i a, gr ZnobaTa pol ar ul mi mar Tul ebaTa Sor i s ar c
r aodenobr i vi Sesat yvi soba ar sebobdes. es r ommar Tl ac asea, ami s saukeTeso sabuTs
pesi mi st ebi i Zl evi an, r omel ni c adami ani s si amovnebi sa da usi amovnebi s SemTxvevaTa
`bi ujet s~i kvl evdnen da i msamwuxar o daskvnamde mi di odnen, r omcxovr ebaSi adami ans
usi amovneba met i aqvs, vi dr e si amovnebao, r omsazogadod pi r vel i uf r o xSi r i a, vi dr e
meor eo.
r asakvi r vel i a, si amovneba-usi amovnebi s r aodenobr i vi Sef ar deba i m soci al ur -
ekonomi ur wyobi l ebazea damoki debul i , r omel Si c adami ans cxovr eba uxdeba; da
pesi mi st ebi mar Tal ni i yvnen, r amdenadac maTi `bi ujet i ~ kl asobr i vi sazogadoebi s
pi r obebSi si amovneba-usi amovnebi s adami anTa Sor i s ganawi l ebas exeboda. magr ami si ni
cdebodnen, r odesac Tavi s debul ebas sazogadod adami ani s cxovr ebi s dasaxasi aTebl ad
i yenebdnen, da mxedvel obaSi ar Rebul obdnen, r omsi amovneba-usi amovnebi s Sef ar deba
pi r vel r i gSi soci al ur i pi r obebi Taa gansazRvr ul i , da, maSasadame, ar aa auci l ebel i i gi
yovel Tvi s usi amovnebi s mxar eze xr i des saswor s: soci al i st ur sa da met adr e komuni st ur
sazogadoebaSi es Sef ar deba sr ul i ad sawi naaRmdego sur aTs i Zl eva.
mi uxedavad ami sa, pesi mi st ebi s `bi ujet i ~ sakmaod naTl ad amt ki cebs, r omar aa
auci l ebel i , si amovneba da usi amovneba er Ti dai mave r aodenobi T gveZl eodes, r om, ker Zod,
SesaZl oa gansazRvr ul pi r obebSi usi amovneba i mdenad sWar bobdes si amovnebas, r omam
pi r obebSi mar Tl a ar Ri r des cxovr eba da, maSasadame, ampi r obebi s mosaspobad samkvdr o-
sasi cocxl o br Zol a i yos saWi r o.
meor i s mxr i v, Tvi Ton bunebac si amovnebi sa da usi amovnebi sa i seTi a, r ommaTi
r aodenobr i vi Sef ar deba t ol obas ar gul i sxmobs. ukve ar i st ot el ma aRni Sna, r om
si amovnebasa da usi amovnebas gansxvavebul i bi ol ogi ur i Zi r i aqvs: si amovnebao _ ambobda
i gi _ cocxal i ar sebi s war mat ebi s ni Sani a, xol o usi amovneba, pi r i qi T, ami s sawi naaRmdego
movl enas aRni Snavso. ami s Semdeg si amovneba-usi amovnebi s bi ol ogi ur i Ri r ebul ebi s
aRni Svna Ti Tqmi s Cveul ebr i v movl enad gadai qca. spenser i ami deas aseT f or mul as aZl evs:
`usi amovnebi s gr Znobebi or gani zmi sTvi s mavnebel i pr ocesebi s kor el at s war moadgenen
si amovnebi s gr Znobebi ki sasar gebl o pr ocesebi s kor el at s~-o. es i mas ni Snavs, r om
si amovnebi s gancda mxol od maSi n aqvs subi eqt s, r odesac mi s or gani zmSi r ai me sasar gebl o
pr ocesi xdeba, da usi amovnebi s maSi n, r odesac sawi naaRmdego pr ocess aqvs adgi l i , ese i gi ,
r omyvel af er i sasar gebl o sasi amovnoa, xol o yvel af er i mavnebel i ar asasi amovnoa.
63
si amovneba-usi amovnebi s bi ol ogi ur i Teor i i s spenser i sebur i f or mul i s gazi ar eba
SeuZl ebel i a. saqme i saa, r omar sebobs mr aval i SemTxveva, r omel i c amf or mul i s azr s
ewi naaRmdegeba: wamal i , magal i Tad, ar asasi amovno dasal evi a, an qi r ur gi ul i oper aci a,
Cveul ebr i v, mt ki vnvul i a; magr am, mi uxedavad ami sa, or i ve sasar gebl oa. al kohol i ki di d
si amovnebas Rebul obs al kohol i sgan, an TuTuni s mwevel i _ ni kot i ni sgan; mi uxedavad ami sa,
ni kot i ni ca da al kohol i c sawaml avi a. maSasadame, cxadi a, saki Txi sxvagvar ad unda
gadawydes.
spenser i s f or mul i s SecToma SemdegSi a. i gi sasar gebl o-mavnebel sa da si amovneba-
usi amovnebas Sor i s pi r dapi r kavSi r s gul i sxmobs: Ti Tqos sasar gebl os an usar gebl os
uSual od SeeZl os gr Znobi s gamowveva; spenser i s f or mul a uSual obi s Teor i i dan
gamomdi nar eobs. namdvi l ad saqme ase unda war movi dgi noT: obi eqt ur i agent i _ sasar gebl o
i qneba i gi , Tu ar a _ subi eqt ze moqmedebs da ami s mi xedvi T, Tu r as war moadgens es
ukanasknel i monacemmoment Si , r a mi znebi da moTxovni l ebebi aqvs mas amJ amad, SesaZl oa, an
si amovnebi s gr Znobas i wvevdes, an usi amovnebi sas. saqme subi eqt i s aqt ual ur i
moTxovni l ebebi s r agvar obaSi a da ar a i maSi , Tu obi eqt ur ad r a Si naar si aqvs
gamRi zi anebel s. ami t omsakvi r vel i ar aa, r omzogjer adami ani sTvi s, r omel i c r ai me mZi me
gancdebi s gamo sast i kad i t anjeba da er Tgvar i Tavdavi wyebi s moTxovni l ebas gr Znobs,
al kohol i mi zanSewoni l i da sasi amovno gaxdes: i gi dr oebi T mai nc umsubuqebs mas t anjvas.
asea sxva SemTxvevebSi c: saer Tod or gani zmi s keTi l dReobi sTvi s obi eqt ur ad mavne
agent ma advi l ad Sei Zl eba si amovnebi s gr Znoba gamoi wvi os, Tu i gi subi eqt i s r omel i me
amJ amad mni Svnel ovani mi zni s ganxor ci el ebas uwyobs xel s, da usi amovnebi s gr Znoba, Tu
sawi naaRmdego vi Tar ebas aqvs adgi l i . adami anTa aqt ual ur mi znebsa da moTxovni l ebebs
yovel Tvi s i ndi vi duar i xasi aTi aqvs; ami t omgasagebi a, r omsi amovneba-usi amovnebi s
gr Znobebsa aseTi ve i ndi vi dual ur i xasi aTi aqvT. zogs er Ti moswons da zogs meor e (`de
gustibus non disputandum~).
magr amr a gamomdi nar eobs aqedan si amovneba-usi amovnebi s pol ar ul obi s asi met r i ul i
xasi aTi s Sesaxeb? mar Tl acda, Tu si amovneba da usi amovneba i mazea damoki debul i , Tu
r amdenaaa mi zanSewoni l i a amJ amad subi eqt i sTvi s i s, r ac masze moqmedobs, maSi n gasagebi a,
r omSeuZl ebel i a Cven si amovnebasac i se xSi r ad da i se mwvaved ganvi cdi deT, r ogor c
usi amovnebas. saqme i saa, r omcocxal i or gani zmi s ar seboba SeuZl ebel i i qneboda, r om
Cveul ebr i vi pi r obebi , r omel Si c i s cxovr obs, mi zanSewoni l i ar yof i l i yo: magal i Tad,
uhaer o si vr ceSi i gi ver i cxovr ebda. mi uxedavad ami sa, haer i s yovel i SesunTqva sagangebo
si amovnebi s gr Znobas ar i wvevs CvenSi : r omhaer i sasi amovnoa. es mxol od maSi n gani cdeba Cven
mi er , r odesac r ai me mi zezi s gamo mi T sar gebl oba gvi Znel deba: maSi n Cven mwvave
usi amovnebas vgr ZnobT xol me. asea sxva anal ogi ur SemTxvevebSi c: nor mal ur i t emper at ur a,
Cveul ebr i vi kveba _ ar c es i wvevs CvenSi sagangebo si amovnebi s gancdebs. magr amsakmar i si a
t emper at ur a i se Sei cval os, r ommavnebel i Sei qmnes or gani zmi sTvi s, an kveba dagvakl des,
r omi mwamsve Tavi i Ci non usi amovno gr Znobebma.
er Ti si t yvi T, bevr i r ammoqmedobs Cvenze i seTi . r ac uaRr esad sasar gebl oa CvenTvi s.
magr amsi amovnebi s gr Znobebs mai nc ar i wvevs, xol o Tu ki i seTi r amgaCnda, r ac Cvens mi znebs
ewi naaRmdegeba, r ac CvenTvi s mi zanSeuwonel i a. Cven amas uf r o xSi r ad usi amovnebi s
gr Znobi T vupasuxebT. mokl ed. Cven mavnebl i sa da mi zanSeuwonel i s mi mar T uf r o
mgr Znobi er ni var T, vi dr e sasar gebl osa da mi zanSewoni l i s mi mar T. si amovnebi sa da
usi amovnebi s gr Znobebi si gnal i s r ol s asr ul eben. es sasar gebl oa, es usar gebl oao, Ti Tqos
gvani Sneben. magr amsasar gebl os mxol od maSi n unda ni Sneba. r odesac i gi pi r vel ad i wyebs
Cvenze moqmedebas, mavnebel s ki _ yovel Tvi s. wi naaRmdeg SemTxvevaSi or gani zmi advi l ad
dai Rupeboda. ami t omgasagebi a, r omusi amovnebi s sagangebo gancdi s SemTxvevebi gaci l ebi T
uf r o xSi r i a. vi dr e si amovnebi s gancdi sa. maSasadame, r aodenobr i vi Tval sazr i si T
si amovneba-usi amovnebi s gancdaTa asi met r i ul oba yovel eWvs gar eSea.
aseve asi met r i ul i a agzneba-damSvi debi s ur Ti er T-wi naaRmdegobac. Cvens aqt i obasTan
dakavSi r ebul i agznebul obi s gancda i se Tval saCi nod ar gvevl i neba. r ogor c i s gr Znoba,
r omel i c Tan axl avs Sedegi s gancdas: war mat ebac da mar cxi c _ or i ve gaci l ebi T uf r o
mkveTr ad gani cdeba, vi dr e aqt i obi s pr ocesTan dakavSi r ebul i gr Znobebi .
4. emoci ur i mdgomar eobi ser Ti anoba
gr Znobi s er Ter Ts speci f i kur Tavi sebur ebas, r oml i Tac i gi Tval saCi nod gansxvavdeba,
magal i Tad, Segr Znebi sgan. i s gar emoeba Seadgens. r ommas i ndi vi dual ur ad damouki debel i
ar seboba ar SeuZl i a. maSi n r odesac Segr Znebi sTvi s es Cveul ebr i vi movl enaa. mar Tal i a,
Ser evi s f aqt i Segr ZnebaTa wr eSi c cnobi l i a: magal i Tad, f er ebi s Ser evi s an bger eTa
Ser wymi s f aqt i . magr am, mi uxedavad ami sa, Cven mSveni vr ad Segvi Zl i a er Tsadai mave dr os
64
mr aval f er ovan sagans vWvr et deT. an mr aval xmovan musi kas vusmendeT. gr ZnobaTa ar eSi ki es
SeuZl ebel i a: gr Zobebi er Ti meor i s gver di T ar gani cdebi an. i si ni ur Ti er Ts er Tvi an da
er Ts mTl i an emoci ur mdgomar eobas qmni an. vundt i amgar emoebas gansakuTr ebul i xazgasmi T
aRni Snavs: i gi amas emoci ur i mdgomar eobi s er Ti anobas uwodebs. es er Ti anoba, mi si
azr i T, i maSi mdgomar eobs, r om`yvel a gr Znobi s el ement ebi , r omel i c monacemmoment Si
moi poveba cnobi er ebaSi er Ts mTl i an gr Znobad er Ti andeba~.
5. ambi val ent oba
r ogor unda wamovi dgi noT es gaer Ti aneba? r a emar Teba nawi l obr i v gr Znobebs, r omel ni c
mTl i an gr ZnobaSi er Ti andebi an? SecToma i qneboda gvef i qr a, r omgr Znobebi er TmaneTi s
nei t r al i zaci as, gaZl i er ebasa an dasust ebas i wvevdnen. ar a! mi uxedavad i mi sa, r omi si ni
er Ts mTl i ans emoci ur mdgomar eobas qmni an, ammTl i anSi , met ad Tu nakl ebad Tval saCi nod,
Tavi s i ndi vi dual obasac i nar Cuneben.
gansakuTr ebi T mkaf i od es gr Znobi s ambi val ent obi s SemTxvevaSi dast ur deba.
gr Znobi s ambi val ent obas umet esad f si qoanal i zi s skol ammi aqci a yur adReba. i gi i maSi ,
mdgomar eobs, r omar i s SemTxvevebi , r omCven gadaWr i T er Ti gar kveul i gr Znoba gvaqvs _
magal i Tad, Tanagr Znoba, magr amamer T gr ZnobaSi si amovnebi s el ement i c gani cdeba da
usi amovnebi sac: si amovneba-usi amovneba er TmaneTi s nei t r al i zaci as r odi axdenen, ar amed
er Tdr oul ad da er TmaneTi s gver di T er Ti mTl i ani gr Znobi s saxi T gani cdebi an.
aseTi ambi val ent ur i gr Znobebi Cven bevr i gvaqvs, magal i Tad, nat vr a, er Tgul eba,
mor Ci l eba, si di adi s esTet i kur i gancda, komi kur i s gancda, i Wvi anoba da mr aval i sxva.
ambi val ent ur i gr Znobi s SemTxvevebi i mdenad xSi r i a, r omSesaZl ebel i a ambi val ent oba
gr Znobi s er Ter T Zi r i Tad Tavi sebur ebadac ki CavTval oT. saqme i saa, r om`adami ani s mi zanTa
si st emi s Si nagani mr aval mxr i obi s gamo, advi l i SesaZl ebel i a, er Ti r omel i me movl ena,
er Ti r omel i me mi zni s Tval sazr i si T, azr i ani i yos, xol o meor e mi zni s Tval sazr i si T _
sr ul i ad uazr o, da ami s gamo emoci ur i gancda si amovnebi s moment sac Sei cavdes da
usi amovnebasac~. es ki ar a, pi r i qi T, Cven i Zul ebul ni var T, gamonakl i sad swor ed i s
SemTxvevebi CavTval oT _ ganagr Zobs St er ni _ r odesac cnobi er ebaSi mar t o er Ti mi zani
i Zl eva anar ekl s da ar a r amodeni me er Tado.
emoci ur i gancdi s gr adual ur i daxasi aTeba
1. i nt ensi oba
i se r ogor c Segr Znebebs _ magal i Tad, r ai me xmas _ gr Znobebsac yovel Tvi s i nt esi obi s
r ai me xar i sxi aqvT: i seTi gr Znoba, r omel sac ar avi Tar i i nt ensi oba ar hqondes, ar ar sebobs.
e.w. gul gr i l oba an i ndi f er ent oba, r omel i c pi r vel i Sexedvi T swor ed aseT
nul eul i xar i sxi s gr Znobas unda Seadgendes. namdvi l ad sr ul i ad gar kveul s dadebi Ts,
Tavi sebur gancdas war moadgens, da ami t om, SesaZl ebel i a, mas Tvi Ton hqondes met nakl ebi
si Zl i er i s xar i sxi .
gr Znobi s i nt ensi oba gar kveul damoki debul ebaSi i myof eba Segr Znebi s i nt ensi obasTan,
r oml i s zegavl eni Tac i gi Cndeba. i se r ogor c Segr Znebas, gr Znobasac aqvs Tavi si zRur bl i .
gr Znobi s qveda zRur bl i Segr Znebi s i nt ensi obi s i s donea, r omel i c gr Znobi s gamosawvevadaa
sakmar i si . Semdgomi gaZl i er eba Segr Znebi sa, r asakvi r vel i a, gr Znobi s i nt ensi obasac
aZl i er ebs. magr amsagul i sxmoa, r omer Tmni Svnel ovani Sef ar deba Segr Znebasa da gr Znobas
Sor i s ar ar sebobs: Tu r a i nt ensi obi s gr Znobas gamoi wvevs Segr Znebi s i nt ensi obi s esa Tu i s
done, es ar a mar t o i ndi vi dual ur Tavi sebur ebazea damoki debul i , ar amed i msaer To
mdgomar eobazec, r omel Si c monacemmoment Si i myof eba subi eqt i , es ut yuar i sabuTi a. r om
Segr Znebasa da gr Znobas Sor i suSual o kavSi r i ar unda vi gul i sxmoT.
si amovnebi s da usi amovnebi s i nt ensi obi s zr da sxvadasxva ef eqt s i Zl eva. usi amovnebas,
Sei Zl eba i Tqvas, zeda zRur bl i ar a aqvs, ese i gi , i gi Ti Tqmi s daubol oebl ad i zr deba.
bi ol ogi ur ad es gasagebi a: usi amovnebas r omgar kveul i doni s mi Rwevi s Semdeg aRar
SesZl eboda zr da, mas si gnal i s mni Svnel oba daekar geboda da mi si gavl eni T subi eqt i
gaZl i er ebul i saSi Sr oebi s wi naaRmdeg zomebi s mi Rebas veRar moaxer xebda.
sul sxvagvar ef eqt s i Zl eva si amovnebi s i nt ensi obi s zr da. si amovnebas, Sei Zl eba i Tqvas,
ar a mar t o qveda zRur bl i aqvs, ar amed zeda zRur bl i c. oRond mi si zeda zRur bl i
Tval saCi nod gansxvavdeba Segr Znebi s zeda zRur bl i sgan. saqme i saa, r omSegr Znebi s
SemTxvevaSi zeda zRur bl i zRvar s war moadgens, r oml i s i qeTac gamRi zi anebl i s Semdgomi
gaZl i er eba ar avi Tar ef eqt s aRar i wvevs: Segr Znebi s i nt ensi oba aRar i zr deba. si amovnebi s
SemTxvevaSi sul ase ar aa. mar Tal i a, Segr Znebi s i nt ensi obi s zr di s pr ocesSi ,
bol osdabol os, dgeba i seTi moment i , r omsi amovnebi s gr Znobas i nt ensi oba aRar emat eba:
65
Cven maqsi mal ur si amovnebas vgr ZnobT. magr amsaqme ami T ar Tavdeba: Segr Znebi s Semdgomi
gaZl i er eba mal e gar kveul dones aRwevs _ namdvi l s kr i t i kul wer t i l s _ r oml i s Semdegac
si amovnebi s r omel obi Ti gar dat exa xdeba: Cndeba usi amovnebi s gr Znoba, r omel i c i zr deba
da mal e si amovnebi s gr Znobas sr ul i ad f ar ads.
sagul i sxmoa, r omgr Znobi s i nt ensi obaze Segr Znebi s ar a mar t o i nt ensi oba axdens
gavl enas, ar amed mi si ganmeor ebi Ti zemoqmedebac: r odesac Cvenze er Ti dai gi ve
STabeWdi l eba xSi r ad moqmedebs, Sedegi i saa, r omTandaTanobi T i gi i se i nt ensi ur gr Znobas
veRar i wvevs. r ogor sac dasawyi sSi i wvevda: gr Znoba TandaTanobi T Cl ungdeba. magr am
si amovnebi sa da usi amovnebi s Sef ar deba aqac Zvel i r Ceba, saxel dobr , si amovnebi s
gr Znobi er eba uf r o swr af ad qvei Tdeba, vi dr e usi amovnebi sa. gar da ami sa, maSi n r odesac
aseTi ganmeor ebi s ef eqt ad SesaZl oa si amovneba usi amovnebad gadai zar dos. es ukanasknel i
ar a Tu ar asdr os si amovnebad ar i qceva, ar amed ar c sabol ood i spoba. pi r i qi T, i mi sda
mi xedvi T, Tu r amdenad mavnebel i a gamRi zi anebel i . SesaZl oa, mi si ganmeor ebi Ti zegavl eni s
Sedegad, usi amovnebi s daqvei Teba ki ar a. mi si Tval saCi no gaZl i er eba mi vi RoT.
gr Znobi s i nt ensi obi s ganvi Tar ebas er Ti Tavi sebur eba aqvs ki dev, r omel sac
gansakuTr ebi T St er nma mi uTi Ta: gr Znobas or i mi mar Tul ebi T aqvs zRur bl i . r as
ni Snavs es? St er ns aseTi magal i Ti mohyavs: vTqvaT, sadme mi vdi var T da mTa unda gadavl axoT.
jer kar gi gzaa; Cven sr ul i ad Tavi suf l ad vmoZr aobT: ami t omSedar ebi T i ndi f er ent ul
mdgomar eobaSi vi myof ebi T: ar c si amovnebas ganvi cdi T sagangebod da ar c usi amovnebas.
yovel SemTxvevaSi , usi amovnebi s gr Znobi s jer jer obi T ar af er i gvaqvs. magr ammal e gza
TandaTanobi T r Tul deba, da r ac dr o gadi s, mi T uf r o cudi . mi T uf r o Znel i saval i xdeba.
ami si Sedegi i saa, r om er Tgvar i usi amovnebi s gr Znoba gvi Cndeba. jer sust i , Semdeg
TandaTanobi T sul uf r o da uf r o Zl i er i , i se r omSesaZl oa bol os i gi sasowar kveTi l ebi s
donemdec avi des: vai Tu veRar SevZl o ver c wi n wasvl a da veRar c ukan dabr uneba-Tqo.
magr amvCer debi : vf i qr ob, r a mi mar Tul ebi T uf r o mosal odnel i a ukeTesi gza, an r a zomebs
unda mi vmar To, r omsvl a gavi advi l o. mof i qr ebi s Semdeg, Sedar ebi T dawynar ebul i
ganvagr Zob gzas: sasowar kveTi l ebi s gr Znoba i Cr di l eba da mi s adgi l s gar kveul i , mt ki ce
gadawyvet i l eba i kavebs. ami s Sedegad usi amovnebi s gr Znobac nvl deba.
am magal i Ti dan naTl ad Cans, r om, r odesac daubr kol ebl i v vmoqmedobT
mi zanSewoni l ad, gr Znoba ar Cndeba: si gnal i saWi r o ar ar i s. r adganac moqmedeba Znel deba, es
gar emoeba si gnal i s saWi r oebas i wvevs da gr Znoba pi r vel ad exl a Cndeba: vRebul obT
gr Znobi s pi r vel zRur bl s, r omel sac Tan sdevs cnobi er ebi s amoqmedebi s gacxovel eba.
SemdegSi Cven moqmedebi s pr ogr esul i gaZnel ebi s SemTxvevaSi , cnobi er ebaSi swor ed es
gr Znoba i qceva mTavar Si naar sad (sasowar kveTi l eba). magr am r odesac cnobi er eba
mdgomar eobi s gaTval i swi nebas i wyebs da masSi Semecnebi s saTanado aqt ebi da Si naar sebi
Cndeba, gr Znoba sust deba da bol os sr ul i ad qr eba: mi Rweul i a meor e zRur bl i , r omel i c
si gnal s zedmet ad aqcevs. Semecnebi Ti aqt ebi s wyal obi T moqmedebi s er Tader Ti SesaZl o
gza monaxul i a da gr Znoba mi s asaxvas uTmobs adgi l s cnobi er ebaSi .
amr i gad, gr Znoba Tavi si ganvi Tar ebi s pr ocesSi or zRur bl s gai vl i s. pi r vel i zRur bl i
wi n uswr ebs cnobi er ebi s ganawevr ebul i , gamokveTi l i Si naar si s aRmocenebas; i gi gaur kve-
vel , di f uzi ur gr Znobas war moSobs, r omel i c TandaTanobi T Zl i er deba da cnobi er ebi s
gabat onebul Si naar sad i qceva, sanamar ai Zul ebs subi eqt s si t uaci i s gasaSuqebl ad da
amocani s gadasaWr el ad zomebi mi i Ros. r odesac es mdgomar eoba mi Rweul i a, gr Znoba
sust deba da meor e zRur bl s aRwevs, r oml i s i qeTac i s sr ul i ad aRar Cans, i gi qr eba.
gr Znobi s i nt ensi obi s sxvadasxva saki Txi s Sesaswavl ad xSi r ad eqsper i ment s i yeneben,
saxel dobr , gansakuTr ebi T e. w. STabeWdi l ebi s meTods. cdi spi r s sxvadasxva i nt ensi obi s
gamRi zi anebel s aZl even da Semdeg an a) mi si Tvi Tdakvi r vebi s monacemebs agr oveben gr Znobi s
mi mdi nar eobi s Sesaxeb, anda b) obi eqt ur monacemebs, saxel dobr , cdi spi r i s i munebur s
mi mi kur s, pant omi mi kur s da sxva sxeul ebr i v cvl i l ebebs, r omel i c STabeWdi l ebi s
i nt ensi obi s Secvl i s SemTxvevaSi i Cens xol me Tavs. gar da Segr Znebi sa da gr Znobi s
i nt ensi obi s ur Ti er Tobi s saki Txi sa, r omel sac Cven gavecani T, amave meTodi T gr Znobi s
zogi er T sxvas, uf r o r Tul saki Txsac i kvl even.
magr amsaer Tod ammeTodi s gamoyeneba Sedar ebi T uf r o el ement ar ul i gr Znobebi s
f ar gl ebi T ar i s SemozRudul i . f exner ma es meTodi `el ement ar ul i esTet i kur i
gr Znobebi s~ Sesaswavl ad Semoi Ro. cdi spi r ze STabeWdi l ebaTa r i gs amoqmedeben, r omel -Ta
Sor i sac mani s unda ai r Ci os, r omel i c yvel aze uf r o moswons. amgzi T f exner ma gamo-ar kvi a, r om
sxvadasxva par al el ogr ami danadami ans yvel a uf r o i s moswons, r oml i s gver de-bi s Sef ar debac e.w.
`oqr os nakveTs~Seesat yvi seba, ese i gi , Tu par al el ogr ami s ugr Zes gver ds b-i Ti aRvni SnavT da
66
mokl esa-Ti , maTi Sef ar deba (
a
/
b
) unda udr i des _
b
/
a+b
-s.
amave meTodi T, sxvaTa Sor i s, Seswavl i l i a mar t i vi f i gur ebi s si di di s esTet i kur i Ri r ebul ebac
da gamoi r kva, r ombavSvs, yovel SemTxvevaSi , pat ar adadi di uf r o moswons, vi dr e saSual o zomi s
f i gur a.
2. eqst ensi oba
yovel i gr Znoba er Tnai r ad f ar Tod r odi vr cel deba cnobi er ebaSi . ar i s gr Znobebi ,
r oml ebi c mTel cnobi er ebas euf l ebi an da yvel af er s Tavi s i er s aZl even. magr amar sebobs
i seTi gr Znobebi c. r oml ebi c cnobi er ebi s er Ti , sr ul i ad gar kveul i Si naar si T ar i an
gansazRvr ul i , mar t o mas exebi an da danar Cenebze ar avi Tar gavl enas ar axdenen. gr Znobi s
eqst ensi oba cnobi er ebaSi mi s met nakl eb gavr cel ebul obas, ganf eni l obas ewodeba. i gi
cnobi er ebi s i mSi naar si s r aodenobi T gai zomeba, r omel i c mi s gavl enas emor Ci l eba.
r omgr Znobi s i nt ensi oba da eqst ensi oba sxvadasxvaa. es i qedanac Cans, r omi si ni ar a Tu
ar emTxvevi an er TmaneTs, ar amed xSi r ad ukupr opor ci ul mi mar TebaSi c ki i myof ebi an
ur Ti er TTan. STabeWdi l eba i seTi a, Ti Tqos i nt ensi obi T gaZl i er eba gr Znobi s
gavr cel ebul obi s ar es f ar gl avdes da xel s uwyobdes mi s gar kveul koncent r aci as. ar i s
SemTxvevebi , r omr ame gewyi neba, sr ul i ad gar kveul i ker Zo movl ena usi amovnebi s gr Znobas
aRgi Zr avs da ami s Sedegad mTel i dRe cud gunebaze xar : r amgawyeni a, Sei Zl eba aRar c ki
gaxsovdes; mi uxedavad ami sa, yvel af er i Cr di l Si gveCveneba, Ti Tqmi s yvel af er i mxol od
Tavi s cudi mxar eebi T gecema Tval Si .
r ogor c vxedavT, er Ti ker Zo SemTxvevi s zegavl eni T gamowveul i gr Znoba Tavi si sababi s
f ar gl ebi T ar kmayof i l deba da Ti Tqos mTel i cnobi er ebi s ar eze vr cel deba. aseT
SemTxvevaSi `gunebi s~Sesaxeb vl apar akobT: guneba gr Znobi s eqst ensi obi s gansakuTr ebi T
Tval saCi no gamovl enas war moadgens.
magr amSecToma i qneboda gvef i qr a, r omeqst ensi ur i gr Znoba _ Tund i seTi eqst ensi ur i c,
r ogor i caa guneba _ cnobi er ebi s yovel Si naar ss er Tnai r ad advi l ad euf l ebodes,
yvel af er ze er Tnai r ad i ol ad vr cel debodes. ar a! ar i s gancdebi i mdenad gar kveul i da
Camoyal i bebul i Ri r ebul ebi s, i mdenad gamokveTi l i mni Svnel obi s, r om, mi uxedavad kar gi
Tu cudi gunebi sa, maTi emoci ur i t oni yovel Tvi s ucvl el i r Ceba. mZi me, ubedur i
SemTxveva, magal i Tad, ar asdr os si amovnebas ar i wvevs, r agi nd kar g gunebazec unda i yo.
pi r i qi T, SesaZl oa mi sma naxvamZi r i an-f esvi anad Segi cval os guneba. gr Znoba, Cveul ebr i v,
cnobi er ebi s i seT Si naar sebze gadadi s, r omel Tac, mai ncdamai nc, gamokveTi l i emoci ur i
Ri r ebul eba ar a aqvT, da ami t om, SesaZl oa, pi r obebi sda mi xedvi T, si amovnebasac aRZr avdnen
da usi amovnebasac.
3. si Rr me
gr Znobas mesame ni Sani c aqvs, e. w. `si Rr me~, r omel sac gansakuTr ebul i yur adReba
f si qoanal i zi s skol ammi aqci a (f r ei dma da sxv.). wi naaRmdeg eqst ensi obi sa, i gi i mas ki ar
exeba, Tu r aoden f ar Tod vr cel deba ama Tu i mgr Znobi s gavl ena cnobi er ebi s ar eSi , ar amed
i mas, Tu pi r ovnebi s r amdenad Rr mad mdebar e f enebs exeba. magal i Tad, kbi l i s t ki vi l i T
gamowveul i usi amovnebi s gr Znoba Sei Zl eba Zl i er mwvavec i yos, magr am, udaoa, r ommi si
si Rr me umni Svnel oa; i gi Ti Tqos Tvi Ton pi r ovnebas ki ar a, mi s nawi l ebs exebodes: gai vl i s
es t ki vi l i da pi r ovneba sr ul i ad i gi ve r Ceba, r ac i yo. magr amar sebobs i seTi t ki vi l i c,
r omi gi Tvi Ton pi r ovnebi s ar ss, pi r ovnebi s gul s swvdeba da masSi saf uZvl i an mRel var ebas
i wvevs. amSemTxvevaSi STabeWdi l eba i seTi a, Ti Tqos cvl i l eba pi r ovnebi s si Rr meSi
xdebodes da gr Znoba ami s gamoxat ul ebas war moadgendes.
aqedan cxadi a, gr Znobi s ar cer T mxar es _ ar c i nt ensi obasa da ar c eqst ensi obas _ i mdeni
mni Svnel oba ar a aqvs, r amdeni c aqvs si Rr mes. ami t omadamani s dasaxasi aTebl ad di di
mni Svnel oba aqvs i mi s gaTval i swi nebas, Tu si namdvi l i s r a sf er oebi uf r o Rr ma gr Znobebs
i wveven masSi .
4. gr Znobi s xani er oba
gr Znobi s er Ter T Tavi sebur ebas mi si dr oSi ganf eni l oba anu xani er oba war moadgens.
ueWvel ad ar sebobs gr Znobebi . r omel Ta ni Sandobl i vi Tavi sebur ebac maTs met s Tu nakl ebs
xani er obaSi mdgomar eobs. Cven gvaqvs i seTi gr Znobebi . r omel Ta aqt i obac moment i T
gai zomeba, da i seTebi c, r omel ni c sakmaod di dxans gr Zel debi an.
5. emoci ur gancdaTa gr adual ur i gansxvavebul obi s qval i t at ur i xasi aTi . mi uxedavad
i mi sa, r omi nt ensi obac, eqst ensi obac, xani er obac da si Rr mec gr Znobi s gr adual ur s,
maSasadame r aodenobr i v mxar es gamoxat aven, i si ni mai nc r omel obi Ti xasi aTi s movl enebs
war moadgenen.
67
Zl i er i da sust i si amovneba, eqst ensi ur i da vi wr od Semof ar gl ul i , an Rr ma da zer el e
usi amovneba mar t o i mi T r odi gansxvavdebi an ur Ti er Ti sgan r omer Ti uf r o Zl i er i a, uf r o
ganf eni l i a an uf r o Rr ma, vi dr e meor e, ar amed i mi Tac, r om i si ni r omel obi Tac
sxvadasxvanai r ad gani cdebi an: sust i da Zl i er i si xar ul i er Ti dai mave gr Znobi s mar t o
i nt ensi obi T gansxvavebul obas r odi war moadgens, ar amed amgr Znobi s sakmaod gansxvavebul
saxesxvaobasac.
Cveni gr Znobebi s gr adual ur i gamovl eni s sxvadasxva f or mas, r omSevxedoT, vnaxavT, r om
i si ni r omel obi Tac mar Tl a gansxvavebul gancdebs war moadgenen, mi uxedavad i mi sa, r om
ar sebi Tad gr Znobi s mxol od gr adual ur i ganvi Tar ebi s ni adagze Cndebi an. amf or mebs Sor i s
gansakuTr ebi T or i a cnobi l i : er Ti _ guneba da meor e _ af eqt i .
1) guneba
r ac Seexeba gunebas, mi s Sesaxeb Cven ukve zemod gvqonda l apar aki . maSi n Cven davi naxeT,
r omSesaZl oa r ai me gr Znobi s eqst ensi oba i seTi i yos, r ommTel i cnobi er ebi s Si naar sze
Tavi si gavl ena gaavr cel os, i gi mTl i anad Tavi si f er i T SeRebos. aseT SemTxvevaSi Cven
gunebi s Sesaxeb vl apar akobT.
r ogor c vxedavT, guneba gr Znobi s eqst ensi obi s gamovl eni s f or mas, anda ukeT: mi si
ganvi Tar ebi s uki dur es saf exur s war moadgens.
uf r o xSi r i a SemTxveva, r omguneba si amovnebi s an usi amovnebi s gr ZnobaTa ganf eni s
ni adagze Cndeba: `kar gi ~ da `cudi ~ cnobi l i at r i but ebi a, r oml i Tac, Cveul ebr i v,
xasi aTdeba i gi . magr amar Sei Zl eba i Tqvas, r omes er Tader Ti f or ma i yos gunebi sa: agzneba-
damSvi debi s gr Znobasac SeuZl i a met ad Tu nakl ebad i yos ganf eni l i subi eqt i s cnobi er ebi s
uf r o f ar To, Tu uf r o vi wr o ar eebze. maSasadame, SesaZl ebel i unda i yos i seTi
SemTxvevebi c, r odesac adami ani an agznebul s, an damSvi debul gunebazea, ese i gi , an
moqmedebi s, aqt i obi s br Zol i s xasi aTzea, anda uf r o pasi ur s, t kbobi s an Wvr et i s,
gunebazea. cnobi l i a, r omaseT SemTxvevebs mar Tl a aqvs adgi l i , da, maSasadame, unda
vi gul i sxmoT, r om guneba r ogor c si amovneba-usi amovnebi s, i se agzneba-damSvi debi s,
gr ZnobaTa eqst ensi obi s ni adagzec Cndeba.
ar Sei Zl eba i Tqvas, r omguneba mxol od i mi T gansxvavdeba r omel i me mt ki ced
l okal i zebul i gr Znobi sgan, magal i Tad, var di s suni s Segr ZnebasTan an sxva r omel same
aRqmasTan dakavSi r ebul i si amovnebi sgan, r omer Ti uf r o eqst ensi uoi a da meor e nakl eb
eqst ensi ur i a; ar a, maT Sor i s mt ki ce r omel obi Ti gansxvavebac ar sebobs. es naTl ad Cans
Tund Semdegi magal i Ti dan:
vTqvaT, r ai me sasi amovno gancda gaqvT: magal i Tad, sasi amovno ambavi mogi vi daT da es
gr Znoba f ar Tod vr cel deba Tqveni cnobi er ebi s ar eze, ase r omkar g gunebaze dgebi T. nuTu
Sei Zl eba i Tqvas, r omamambi s gagebasTan dakavSi r ebul i si amovneba, r odesac mas cal ke
gr ZnobT, da kar gi guneba, r omel zec Sei Zl eba amave gr ZnobamdagayenaT, r omel obi T
er Ti dai gi ve gr Znobaa? r asakvi r vel i a, ar a. ukve mar t o i mi s gamo, r omgunebi s SemTxvevaSi es
si amovnebi s gr Znoba sxva f si qi kur Si naar sebze vr cel deba, sakmao sabuTs i Zl eva i mi sas, r om
i gi r omel obi T gansxvavebul gancdad vcnoT.
magr am, udaoa, r omguneba gr Znobi s mar t o eqst ensi obi s gamovl eni s f or mas ar
war moadgens; xSi r i a SemTxveva, r omi gi `si Rr mi s~ganzomi l ebasac ekuTvni s. saqme i saa, r om
yovel gr Znobas er Tnai r i unar i r odi aqvs cnobi er ebi s sxva Si naar sebze gavr cel ebi sa: r ac
uf r o zer el ea gr Znoba, mi T uf r o vi wr odaa i gi Semof ar gl ul i ; i gi mxol od gar kveul
Si naar sTan dakavSi r ebi T gani cdeba. magr amr ac uf r o `Rr maa~. i gi , pi r ovnebi s r ac uf r o
cent r al ur f enebs exeba, r ac uf r o damaxasi aTebel i a mTel i pi r ovnebi sTvi s, mi T uf r o
advi l ad vr cel deba i mave pi r ovnebi s sxva gancdebzec, mi T uf r o met ganf eni l obas i Zens,
da, maSasadame, mi T uf r o advi l ad edeba saf uZvl ad gunebas. ami sda mi xedvi T, gunebas
gr Znobi s si Rr mesTanac aqvs kavSi r i .
2. af eqt i . gr Znobi s sul sxva gr adual ur i ganzomi l ebi s xazze Cndeba i s Tavi sebur i
emoci ur i gancda, r omel i c, Cveul ebr i v, af eqt i s saxel wodebi T aRi ni Sneba. Si Si , r i sxva,
si r cxvi l i ... af eqt i s Cveul ebr i v magal i Ts war moadgens. mi sTvi s pi r vel r i gSi
i nt ensi obaa damaxasi aTebel i . mar Tal i a, af eqt i s Tavi sebur eba mar t o amni Sni T ar
amoi wur eba, magr amdanar Ceni gr Znobebi sgan i gi gansakuTr ebi T mai nc i nt ensi obi T gai r Ceva.
af eqt i , Cveul ebr i v, er TbaSad i wyeba: r ai me Zl i er i STabeWdi l eba i nt ensi ur emoci ur
r eaqci as i wvevs, r omel i c Tavi si i nt ensi obi s gamo mTel cnobi er ebas i pyr obs da amasTan
er Tad gamokveTi l sxeul ebr i v cvl i l ebebsac gvaZl evs. dasawyi s moment Si cnobi er ebi s
aqt ual ur i Si naar si Ti Tqos sr ul i ad qr eba _ zogjer subi eqt s cnobi er eba ekar geba ki dec _
da er Tgvar i si car i el e Cndeba. amdasawyi s Sef er xebas mal e war modgenaTa gacxovel ebul i
68
mi mdi nar eoba mosdevs; oRond aRsani Snavi a, r omes war modgenebi af eqt i s Sesabami si
war modgenebi a: r ac mas ar exeba, cnobi er ebi dan sr ul i ad i devneba. ase r om, sanamaf eqt i
Zal aSi a, mTel i cnobi er ebi s Si naar si mi s gankar gul ebaSi i myof eba, mas ekuTvni s.
ammxr i v Ti Tqos massa da gunebas Sor i s gansxvaveba ar ar i s: i si c da esec cnobi er ebi s
mTel Si naar szea gavr cel ebul i . magr amgansxvaveba mai nc ar sebi Ti a. gunebi s SemTxvevaSi
gar kveul i gr Znoba cnobi er ebi s axal s, ucxo Si naar sebze vr cel deba.
af eqt i s SemTxvevaSi mdgomar eoba sul sxvagvar i a: aq gr Znoba ar a Tu sxva Si naar sebze ar
gadadi s, ar amed maT cnobi er ebaSi aRmoCenebi s SesaZl ebl obasac ar Tmevs: i gi sr ul i ad
r i cxavs cnobi er ebi dan yvel af er s, r asac masTan ar a aqvs kavSi r i . i gi sul sxva azr i T
euf l eba cnobi er ebas, vi dr e es gunebi s Sesaxeb i Tqmi s.
af eqt i sxva mxr i vac gansxvavdeba gunebi sagan. maSi n, r odesac es ukanasknel i Ti Tqmi s
wmi nda f or mal ur i gr Znobaa, ese i gi , Cveul ebr i v ar aa gar kveul Si naar sTan
dakavSi r ebul i da sakmaod di f uzi ur i a, af eqt s mkveTr i gar kveul oba axasi aTebs: i gi
yovel Tvi s er Ts r omel i me obi eqt ur vi Tar ebas gul i sxmobs; i gi ganuyr el adaa Tavi si
mi zezi s war modgenasTan dakavSi r ebul i da ami t omaa, r omaf eqt i s dr os sxva Si naar si s
aRmoceneba cnobi er ebaSi gamor i cxul i a. es gansxvaveba af eqt sa da gunebas Sor i s i mdenad
speci f i kur i a, r omzogi f si qol ogi gunebasuobi eqt o af eqt sac ki uwodebs.
af eqt i gr Znobi s ar a mar t o i nt ensi obi s gamovl eni s f or mas war moadgens: i gi amave dr os
xani vr obi s ganzomi l ebasac ekuTvni s. af eqt i xanmokl e gr Znobaa: i gi er TbaSad Cndeba da Se-
dar ebi T mal e qr eba, mi sTvi s `af eTqebaa~damaxasi aTebel i , maSi n r odesac guneba gaci l ebi T
uf r o xangr Zl i vi emoci ur i mdgomar eobaa. es gar emoeba, sxvaTa Sor i s i maSi c i Cens Tavs, r om
af eqt i Caqr obi s Semdegac ganagr Zobs Sesat yvi si gunebi s saxi T er Txans ar sebobas.
Tanaxmad Zvel i t r adi ci ul i kl asi f i kaci i sa, af eqt ebi or jguf ad Sei Zl eba gai yos:
a)sTeni kur i (si Zl i er i s) af eqt ebi da b) asTeni kur i (si sust i s) af eqt ebi .
r odesac er TbaSad wamoWr i l i i nt ensi ur i gr Znoba, gonebi s Suamavl obi s gar eSe,
pi r dapi r gacxovel ebul moZr aobebsa da mouf i qr ebel qcevas da i mave dr os war modgenaTa
swr af mi mdi nar eobas i wvevs, Cven sTeni kur af eqt Tan gvaqvs saqme. r ac Seexeba asTeni kur
af eqt s i gi , pi r i qi T, sr ul i ad sawi naaRmdego sur aTs i Zl eva: i gi moqmedebi sa da
war modgenaTa mi mdi nar eobi s er TbaS Sef er xebaSi i Cens Tavs da zogjer goni vr ul i
azr ovnebi s unar i s sr ul aRkveTaSi c. sTeni kur i sa da asTeni kur i af eqt ebi s es
gansxvavebul oba Tanmxl eb f i zi ol ogi ur pr ocesebSi c poul obs Tavi s gamoxat ul ebas:
sTeni kur i af eqt i s gancdi s dr os si sxl i s mi l ebi f ar Tovdeba, sunTqva da maji scema
Zl i er deba da kunTur i ener gi a i zr deba; xol o asTeni kur i s dr os sr ul i ad sawi naaRmdego
sur aTi Cndeba.
emoci ur i gancda da sxeul i
1. gr Znoba da gamomxat vel i moZr aoba
emoci ur i gancdebi s er Ter Ts gansakuTr ebi T damaxasi aTebel Tavi sebur ebas i s
gar emoebac Seadgens, r ommaTsavi T mWi dr o kavSi r i sxeul Tan Ti Tqmi s ar c er Ts sxva
f si qi kur gancdas ar a aqvs. es kavSi r i i mdenad i nt i mur i a, r omsakmar i si a r ai me met ad Tu
nakl ebad i nt ensi ur i emoci ur i gancda gaCndes, r omi mwamsve sxeul Si sakmaod Tval saCi no
cvl i l ebebma i Ci nos Tavi _ i mdenad Tval saCi nomda i mave dr os speci f i kur ma cvl i l ebebma,
r ommaTi mi xedvi T yel asTvi s naTel i xdeba, Tu r ogor i a maTTan dakavSi r ebul i emoci ur i
gancda. sani muSod davasaxel oT Tund Si Si s emoci a. i gi egoden Tavi sebur s sxeul ebr i v
cvl i l ebebTanaa dakavSi r ebul i , r omSeSi nebul i adami ani s cnoba ar avi s gauWi r deba.
magr amar Sei Zl eba i Tqvas, r omyovel s emoci ur gancdas Tanabr ad i nt ensi ur i sxeul eb-
r i vi cvl i l ebebi axasi aTebdnen. gr Znoba da emoci a ammxr i vac Tval saCi nod gansxvavdebi an
ur Ti er Ti sgan. maSi n r odesac gr Znoba nakl eb aSkar a sxeul ebr i v cvl i l ebebTanaa
dakavSi r ebul i emoci as yovel Tvi s Tan axl avs mkvvTr i sxeul ebr i vi cvl i l ebebi .
r ogor i a es cvl i l ebebi ? zogi maTgani i mdenad Tval saCi noa, r omSeui ar aRebel i
Tval i Tac advi l ad SeamCnevT; zogi a dasaWer ad ki sagangebod ammi zni sTvi s agebul i , met ad
Tu nakl ebad gr Znobi er i apar at i a saWi r o.
es cvl i l ebebi exeba: maji scemas, sunTqvas, si sxl i s ganawi l ebas sxeul Si _ r i s gamoc
sxeul i s sxvadasxva nawi l i s mocul oba i mat ebs an i kl ebs _ kunTebi s ener gi as, saxi s
gamomet yvel ebas (mi mi kas), mTel i sxeul i s pozas da J est ebs (pant omi mi kas). yvel a am
sxeul ebr i v cvl i l ebas f si qol ogi aSi , sr ul i ad samar Tl i anad, gamomxat vel
moZr aobebs uwodeben. i si ni Cveni emoci ur i gancdebi s obi eqt ur gansaxi er ebas
war moadgenen. Tvi Tdakvi r vebi s ni adagze agebul i f si qol ogi a maTSi emoci ur i gancdebi s
sxeul ebr i vsi mpt omebs sWvr et s.
69
r a damoki debul eba ar sebobs emoci ur gancdaTa da gamomxat vel moZr aobaTa Sor i s? aqvs
Tu ar a Ti Toeul r omel obi T gansxvavebul s el ement ar ul gr Znobas Tavi si speci f i kur i
sxeul ebr i vi gamoxat ul eba? es saki Txi er Ter Ti i msaki TxTagani a, r omel Tac kl asi kur i
f si qol ogi a gansakuTr ebul i gul i syur i T i kvl evda. magr amaRmoCnda, r omel ement ar ul
gr ZnobaTa da gamomxat vel moZr aobaTa Sor i s er Tmni Svnel ovani kavSi r i s daweseba sr ul i ad
SeuZl ebel i a. mar Tal i a, ama Tu i mmar t i vi gr Znobi s gancda adami ani s maji scemas scvl i s,
sunTqvaze gavl enas axdens, Ti Tqos sxeul i s sxvadasxva nawi l i s mocul obaSi er Tgvar
cvl i l ebebs i wvevs, magr amr a gr Znoba, saxel dobr , r a cvl i l ebebTanaa dakavSi r ebul i , ami si
gamor kveva SeuZl ebel i aRmoCnda; unda vi f i qr oT, mar t o i mi t omki ar a, r omt eqni kur adaa
es Znel i gansaxor ci el ebel i , ar amed i mi t omac, r omar sebi Tad SemcTar i unda i yos i s azr i ,
r oml i s mi xedvi Tac cal ke el ement ar ul i gr Znobebi unda ar sebobdnen, r omel Tac aseve
gamocal kevebul i gansakuTr ebul i sxeul ebr i vi si mpt omebi unda Seesat yvi sebodnen.
ami t omf i qr oben, r omes amocana mxol od daaxl ovebi T Sei Zl eba gadaWr i l ad
Cai Tval os:
1) si amovneba (f er i s an xmi s Segr ZnebebTan dakavSi r ebul i ) maji scemas anel ebs, xol o
usi amovnebada gemos Segr ZnebasTan dakavSi r ebul i si amovneba_ aCqar ebs.
2) si amovneba maji scemas amaRl ebs, usi amovneba adabl ebs.
3) sunTqva nel i a da Rr ma si amovnebi s dr os; swr af i a da zer el e _ usi amovnebi s dr os.
magr amaq Zal i an di di gavl ena aqvs i ndi vi dual obas.
4) xel i s mocul oba mat ul obs si amovnebi s dr os, i kl ebs usi amovnebi s dr os, t vi ni s ki ,
pi r i qi T.
5) kunTur i Zal a si amovnebi s dr osi mat ebs; usi amovnebi s dr os, pi r i qi T, qvei Tdeba.
2. emoci adagamomxat vel i moZr aoba
Tu gr Znobi s SemTxvevaSi gamomxat vel i moZr aobebs ar ar i an gamokveTi l ni , Zal i an
cxadad Canan i si ni emoci i s SemTxvevaSi . aq gansakuTr ebi T Tval saCi no cvl i l ebebi mi mi ka-
pant omi mi kaSi c xdeba, da i si c ar a mar t o i seTi cvl i l ebebi , r omel ni c mxol od sagangebo
apar at ebi s saSual ebi T Sei Zl eba aRmoaCi no. mi uxedavad ami sa, eqsper i ment ul pi r obebSi
emoci i s Seswavl a ver xer xdeba, i mi t omr omCvens nebaze emoci i s gamowveva da saTanadod
Secvl a Zal i an Znel i a. ami t omemoci i s gamomxat vel moZr aobaTa Sesaxeb Cveul ebr i vi
dakvi r vebi s masal a uf r o moi poveba, vi dr e eqsper i ment ul i masal a. da ammasal i dan naTl ad
Cans, r omgamomxat vel moZr aobebs uTuod ar sebi Ti mni Svnel oba unda hqondes emoci i sTvi s.
jer ki dev dar vi ni aRni Snavda, emoci i s bunebi s Sesaswavl ad gamomxat vel moZr aobaTa Ta-
vi sebur ebi s gaTval i swi nebas gadamwyvet i mni Svnel oba aqvso. es moZr aobebi , mi si azr i T, wi -
nandel i mi zanSewoni l i moZr aobebi s r udi ment ebs war moadgenen. magal i Tad, ganr i sxebul i
adami ani s muSt i , kbi l ebi s Rr Wena da sxva, i m dr oi s qcevi s naSTi unda i yos, r odesac
adami ani mar Tl a muSt i Ta da kbi l ebi T i br Zoda. maSasadame, dar vi ni s azr i T, emoci a
ganuyr el kavSi r Si unda i myof vbodes i nst i nqt Tan, r ogor c zemodac i yo aRni Snul i , amazr s
Tavi sebur f or mebSi gansakuTr ebi T mak-daugol i avi Tar ebs.
magr amemoci i sTvi s gamomxat vel moZr aobaTa di di mni Svnel obi s i deas ar a mar t o
dar vi ni da mak-daugol i i zi ar eben. ki dev uf r o met r ol s akuTvnebs maT jemsi , r oml i s
cnobi l i Teor i ac emoci i s bunebi s Sesaxeb mTl i anad gamomxat vel moZar obaTa r ol i s
ar sebi Tobi s i deas emyar eba.
3. jems-l anges Teor i a
jemsi ar aCveul ebr i v zedmi wevni Ti Tvi Tdakvi r ebi sa da amukanasknel i s monacemebi s i S-
vi aTad zust i aRwer i s unar i T i yo daji l dovebul i . Cveni emoci ur i gancdebi s dakvi r vebi sas
i gi er T mni Svnel ovan gar emoebas waawyda, sai danac man Tavi si dr oi s f si qol ogi ur i azr ovne-
bi saTvi s damaxasi aTebel i , magr amCveul ebr i vi , saukuneebi T ganmt ki cebul i , f si qol ogi ur i
Sexedul ebi sTvi s sr ul i ad gaugebar i da gasaocar i daskvnebi gamoi t ana.
jemsma yur adReba mi aqci a, r omr omel i me emoci i s aRwer a r omscado _ magal i Tad, Si Si s
emoci i s aRwer a _ da i s pr ocesebi , r omel Tac amemoci i s gancdi s dr os sxeul Si aqvT
adgi l i , sr ul i ad mxedvel obaSi ar mi i Ro _ gul i scema, f er mkr Tal oba, kunTebi s si st emi s
speci f i kur i cvl i l ebebi da sxva Tavi sebur i pr ocesebi , r omel ni c, Cveul ebr i v, Si Si s
gancdas axl avs xol me Tan, aRwer i dan gamor i cxo, dai naxav, r omaRsawer i xel Si aRar af er i
Segr Ceba. Si Si i mpr ocesebi s saxi Taa cnobi er ebaSi war modgeni l i r omel Tac SeSi nebul i
subi eqt i s or gani zmSi aqvT adgi l i : Tvi Ton Si Si sas, r ogor c gansxvavebul i , speci f i kur i
emoci ur i gancdi sas, cnobi er ebaSi ver af er s daadast ur eb. i s, r asac Cven Si Ss vuwodebT,
70
daaxl ovebi T ase Cndeba: subi eqt i r asme saSi Ss aRi qvams, magal i Tad, saSi S mxecs pi r i spi r
xvdeba. es aRqmar ef l qt or ul i gzi T i mwamsve i mcvl i l ebebs i wvevs or gani zmSi , r omel i c
Si Si s gamosaxul ebad ar i s cnobi l i _ kunTebi s daZabvas, gul i scemas, Tmi s abur Zgvl as... es
sxeul ebr i vi cvl i l ebebi Si nagaRi zi anebad i qceva da Si naSegr Znebebs i wvevs. magr ames
ukanasknel ni ur Ti er Ti sgan gamoyof i l Segr ZnebaTa saxi T ki ar a, er Tad, kompl eqsur ad
gani cdeba; da ai es gancdaa, r asac Si Si ewodeba. Si Si , maSasadame, Si naSegr ZnebaTa
kompl eqsi a, i m Si naSegr ZnebaTa, r omel ni c sxeul ebr i vi cvl i l ebebi dan momdi nar e
gaRi zi anebi s ni adagze ar i an aRmocenebul ni . es gaRi zi anebebi r omar yof i l i yvnen, maSi n ar c
Sesat yvi si Si naSegr Znebebi gaCndebodnen. da, maSasadame, ar c maTi kompl eqsi anu Si Si
war moi Soboda. maS, Si Si i mi t omgaCnda, r omsubi eqt s gul ma cema dauwyo, Tma aebur Zgl a,
gasaqcevad moemzada...
i s, r ac Si Si s Sesaxeb i Tqva, jemsi s mi xedvi T, yvel a danar Ceni emoci i s Sesaxebac Sei Zl eba
vi gul i sxmoT; da maSi n gasagebi gaxdeba, Tu r as ni Snavs, r odesac jemsi Tavi s Teor i as aseTs,
par adoqsal ur gamoTqmaSi gvawvdi s: `me i mi t omki ar vt i r i , r ommwuxar ebas ganvi cdi , ar amed
i mi t omganvi cdi mwuxar ebas, r omvt i r i ~.
amr i gad, emoci a, jemsi s azr i T, sxeul ebr i vi pr ocesebi s cnobi er ebaSi mocemul
anar ekl s war moadgens: i gi Si naSegr Znebebi s kompl eqsi a da met i ar af er i .
pr i nci pul ad aseve msjel obs l angec. i si c dar wmunebul i a, r omemoci ebi s saf uZvel s
wmi nda per i f er i ul i somat ur i pr ocesebi war moadgenen, r omemoci ebi ar sebi Tad am
pr ocesebi s f si qi kur anar ekl ad unda vi gul i sxmoT. oRond, mi si azr i T, gadamwyvet r ol s am
SemTxvevaSi si sxl Zar Rvebi s i ner vaci i s aSl i l oba asr ul ebs. si sxl i s mi l ebi s anomal ur i
gaf ar Toebi s, Tu Sevi wr oebi s gamo Cveni sxeul i s ama Tu i mor ganoSi si sxl i s r aodenoba
ar anor mal ur ad mat ul obs an kl ebul obs, da esaa, r ome. w. emoci ur i gancdebi s pi r vel ad
mi zezad unda Cai Tval oso. avi RoT sevda: `mospeT kunTebi s daRl i l oba da modunebul oba;
dae, si sxl ma War bad mor wyos kani da t vi ni , da Tqven naxavT, r omor ganoebSi si msubuqes
i gr ZnobT da sevdi sgan aRar af er i Segr CebaTo~, ambobs l ange.
amr i gad, r ogor c jemsi s, i se l anges Sexedul ebi T, emoci a wmi nda per i f er i ul i sxeul eb-
r i vi pr ocesebi s ni adagze ai geba, i gi ar sebi Tad Segr Znebebi s gansazRvr ul kompl eqss war mo-
adgens, da, maSasadame, ar avi Tar i saWi r oeba ar ar sebobs, Semecnebi Ti f si qi kur i pr ocesebi s
gver di T, maTgan pr i nci pul ad gansxvavebul i emoci ur i pr ocesebi s ar sebobac vi gul i sxmoT.
jemsi s Teor i i s sasar gebl od Semdeg mosazr ebebs asaxel eben:
1) Si naor ganoebi s ugr Znobl obi s, e.w. vi scer al ur i anesTezi i s, SemTxvevebSi adami -
ani emoci ur ad sr ul i ad i ndi f er ent ul i xdeba. gar da ami sa, Cveul ebr i vi gamocdi l ebi da-
nac cnobi l i a, r omemoci ur i gancdebi s sxeul ebr i v gamoxat ul ebaTa Sef er xeba Tvi Ton emo-
ci azec axdens gavl enas: Cveul ebr i v, asust ebs mas.
2) al kohol i an opi ums kar g gunebaze ayenebs kacs, br omi cudze. maSasadame, emoci ur i
gancda aq wmi nda sxeul ebr i vi pr ocesebi s ni adgze Cndeba.
3) vazomot or ul i si st emi s daavadebas, Cveul ebr i v, Tan axl avs emoci ur i gancdebi ,
r omel Tac sxva mi zezi ar af er i aqvT: nevr asTeni ki Si Ss gani cdi s, sr ul i ad Cveul ebr i v Si Ss,
mi uxedavad i mi sa, r omsaSi Si ar af er i aqvs.
magr amyvel a es mosazr eba Zal as kar gavs i masTan Sedar ebi T, r ac ukanasknel i wl ebi s
ganmavl obaSi eqsper i ment ul i kvl vi s Sedegad i qna mi Rebul i , gansakuTr ebi T cnobi l i
f i zi ol ogebi s _ Ser i ngt oni sa da kenoni s mi er .
Ser i ngt onma gadaukveTa ZaRl s zur gi s t vi ni ki sr i s ar eSi da ner vi vagusi , ase r om
Ti Tqmi s yovel gvar i Si naSegr Znebi s aRmocenebi s SesaZl ebl oba mouspo. maSasadame, amr i gad
oper i r ebul cxovel s _ Tu jemsi s Teor i a mar Tal i i yo _ ar avi Tar i emoci ur i mdgomar eoba
ar unda gaCenoda. mi uxedavad ami sa, aRmoCnda, r omSesaf er i s pi r obebSi cxovel i Cveul eb-
r i v emoci ur r eaqci as i Zl eoda. saSi S si t uaci aSi _ Si Si sas, da sasi amovnoSi _ si amovnebi sas.
amr i gad, Ser i ngt oni i mdaskvnamde mi vi da, r omemoci ur i gancda or ganul i Segr Znebebi s
gar eSe Cndeba, da maSasadame, vi scer al ur i pr ocesebi emoci i s ar ss ar avi Tar SemTxvevaSi ar
war moadgenen.
amave daskvnamde mi vi da kenoni c. man oper aci i s saSual ebi T kat as avt onomi ur i ner vul i
si st emi s mTel i i s nawi l i amoacal a, r omel i c Si Si s an gabr azebi s emoci i sTvi s damaxasi aTe-
bel s vi scer al ur r eaqci ebs i Zl eva, da ami T saTanado or ganul i Segr Znebebi s aRmocenebi s
SesaZl ebl oba gamor i cxa. amr i gad, oper i r ebul i cxovel i man Si Si s si t uaci aSi moaTavsa
(ZaRl i daanaxva). aRmoCnda, r omampi r obebSi oper i r ebul i kat a i sev gamokveTi l s Si Si s
r eaqci ebs i Zl eoda, r ogor sac oper aci amde: jemsi sa da l anges Teor i a aqac uar yof i l i i qna.
71
4. emoci i s f i zi ol ogi ur i saf uZvl ebi
i mave kenoni s cdebi dan gamoi r kva, r omemoci ur i gancdebi mar Tl ac ueWvel ad gar kveul
somat ur cvl i l ebebTan ar i an dakavSi r ebul ni , r ogor c amas gansakuTr ebi T jemsi mi uTi Teb-
da. oRond es cvl i l ebebi pi r vel r i gSi humor al ur i bunebi s aRmoCnda, saxel dobr ,
gamoi r kva, r omi si ni Si na sekr eci i s ji r kvl ebi s, ker Zod, Ti r kmvl szeda ji r kval i s
aqt i obasTan yof i l an dakavSi r ebul ni . kenoni Tavi s eqsper i ment ul cxovel s, kat as, abamda
da masSi i nt ensi ur emoci ur s mdgomar eobas _ gabr azebas i wvevda yvel a i mspeci f i kur i
sxeul ebr i vi ni Sni T, r omel i c ammdgomar eobi sTvi saa damaxasi aTebel i . saTanado gamokvl eva
yvel a aseT SemTxvevaSi amt ki cebda, r omcxovel s Saqr i s gaZl i er ebul i gamoyof a ewyeboda,
r ac Ti r kmel szeda ji r kval i s hor moni s _ adr enal i ni s _ hi per sekr eci aze mi uTi Tebda.
sagul i sxmoa, r omamave movl enas hqonda adgi l i maSi nac, r odesac gabr azebi s nacvl ad Si Si s
emoci a Cndeboda, saxel dobr , r odesac kat as ZaRl i s si axl oves aTavsebdnen.
amr i gad, i nt ensi ur i emoci ebi s _ Si Si sa da gabr azebi s _ SemTxvevebSi , or gani zmSi
adr enal i ni s gaZl i er ebul i sekr eci a dast ur deba.
r a damoki debul eba ar sebobs amhumor al ur f enomensa da i mvi scer al ur sa da
vazomot or ul pr ocesebs Sor i s, r omel i c jems l anges per i f er i ul i Teor i i s Tanaxmad,
emoci i s ar sebas Seadgens?mar anoni s cdebi gadaWr i Ts pasuxs i Zl eva amsaki Txze. mar anonma
adami ans adr enal i ni SeuSxapuna da ami s Sedegad yvel a i s vi scer al ur i movl ena mi i Ro,
r omel i c Cveul ebr i v emoci ur gancdebs _ Si Ss, gabr azebas _ axl avs xol me Tan. cdi spi r s
namdvi l i SeSi nebul i s, Tu gabr azebul i adami ani s gamomet yvel eba gauCnda _ gul i scema,
Tmi s abur Zgvl a, f er i s wasvl a, kankal i ...
maSasadame, Sei Zl eba i Tqvas, i mvi scer al ur s da vazomot or ul pr ocesebs, r omel i c Tan
axl avs emoci ur gancdebs, humor al ur i saf uZvel i aqvs. Ti Tqos i se gamodi s, r omaRni Snul i
emoci ur i r eaqci ebi s ar ss namdvi l ad Ti r kmel szeda ji r kval i s hor moni s, adr enal i ni s
sekr aci a unda war moadgendes, da, maSasadame, ar api r dapi r mai nc, jemsi s Teor i i s Zi r i Tadi
azr i swor i unda i yos.
magr ammar anoni s amave cdebi dan naTl ad Cans, r omes ase ar aa: adr enal i ni s sekr eci a da
mi s ni adagze aRmocenebul i vi scer al ur i pr ocesebi ar avi Tar SemTxvevaSi emoci i s ar sad ar
Cai Tvl eba. saqme i saa, r om, jer er Ti , mar anoni s cdi spi r ebi , r omel Tac adr enal i ni s
SeSxapunebi s Sedegad emoci ur i gancdebi s yvel a sxeul ebr i vi gamoxat ul eba hqondaT,
ar avi Tar emoci as ar gr Znobdnen. da meor e: es vi scer al ur i pi r obebi er Tnai r i aRmoCnda
r ogor c Si Si s, i se gabr azebi s SemTxvevaSi c, ese i gi , sr ul i ad gansxvavebul i emoci ur i
gancdebi s SemTxvevebSi .
cxadi a, emoci i s Zi r i Tadi saf uZvel i sxvagan unda veZi oT. damt ki cebul ad Sei Zl eba
Cai Tval os, r omi gi per i f er i ul i war moSobi s movl enas ar war moadgens. magr ames sr ul i ad
ar ni Snavs, r omper i f er i ul pr ocesebs _ vi scer al ur sa da vazomot or ul r eaqci ebs _
ar avi Tar i mni Svnel oba ar hqondesT emoci i sTvi s, r omi si ni ubr al o SemTxvevi Ts movl enas
war moadgendnen, r omel i c mxol od Tan axl avs Cvens gancdas, Tor emgavl enas masze ar avi Tar s
ar axdens. dRes udaod i Tvl eba, r omi si ni emoci i s Camoyal i bebi s pr ocesSi monawi l eobas
Rebul oben, r omi si ni aZl i er eben da gar kveul obas aZl even mas: vi scer al ur i da
vazomot or ul i r eaqci ebi emoci ur i pr ocesebi s `damat ebi T f aqt or s~war moadgeneno,
ambobs r ubi nSt ei ni . l emani s dakvi r vebi T, sxeul ebr i v si mpt omebs mokl ebul emoci as
namdvi l i s ki ar a, war modgeni l i gancdi s xasi aTi aqvs. St er i ngi s mi xedvi T, i s speci f i kur i
gul i s-SeRonebi s Segr Zneba, r omel i c Si Si s dr os aqvs xol me adami ans, Tvi Ton emoci i s
gancdaSi Sedi s mi s auci l ebel komponent ad.
amr i gad, veget at ur i ner vul i si st emi sa da endokr i nul i apar at i s monawi l eoba
emoci ur i gancdebi s genezi sSi , ueWvel i a. magr amudaoa i si c, r ommar t o es sakmar i si ar aa.
adami ani s emoci ur i gancdi s aRmoceneba cent r al ur i ner vul i si st emi s monawi l eobi s
gar eSe sr ul i ad war moudgenel i a. Tanamedr ove f i zi ol ogi aSi es azr i sul uf r o da uf r o
f exs i ki debs, da dRes damt ki cebul ad Sei Zl eba Cai Tval os, r omadami ani s emoci ur i gancda
mar Tl ac cent r al ur i war moSobi s f aqt s war moadgens, r omi gi Tavi s t vi nSi mi mdi nar e
pr ocesebs eyr dnoba. sadao uf r o i saa, Tu t vi ni s r omel i nawi l i unda i qnes nagul i sxmevi
emoci ur i gancdebi s cent r ad.
mkvl evar Ta umr avl esobi s azr i T, gansakuTr ebul r ol s amSemTxvevaSi mxedvel obi s
bor cvi unda asr ul ebdes. Zal i an demonst r aci ul i a ammxr i vhedi s Semdegi SemTxveva: er T
mi s avadmyof s sr ul i ad ar SeeZl o si mRer i s mosmena, r odesac i gi mar jvena mxr i dan i smoda;
samagi er od, sr ul i ad gul gr i l ad epyr oboda amave si mRer as, Tu i s mar cxena mxr i dan
moi smoda. paci ent s mxedvel obi s bor cvi s cal mxr i vi dazi aneba aRmoaCnda, da es unda
72
yof i l i yo mi zezi , r omi gi er Tsadai mave si mRer as emoci ur ad sxvadsxvanai r ad gani cdi da.
magr ami r kveva, r ommar t o mxedvel obi s bor cvi ar kmar a, r omemoci ur i gancdebi s
r egul aci i sTvi s Tavi s t vi ni s qer qi s monawi l eobac auci l ebel i a: emoci a qer qi sa da
mxedvel obi s bor cvi s ur Ti er Tmoqmedebi s pr oduqt s war moadgens. ami t omar i s r omqer qi sa
da mxedvel obi s bor cvi s kavSi r i s dazi aneba gansakuTr ebi T mkveTr gavl enas swor ed
emoci ur gancdebze axdens.
t emper ament i
1. t emper ament i scneba
Cveni emoci ur i gancdebi sul oTxi Zi r i Tadi mi mar Tul ebi T Sei Zl eba gansxvavdebodnen
ur Ti er Ti sgan. si amovnebi sa da usi amovnebi s, agznebi sa da damSvi debi s mi mar Tul ebi T. magr am
es ar ni Snavs, r omTi Toeul s cal ke i ndi vi dSi yvel a es mi mar Tul eba er Tnai r ad unda i yos
war modgeni l i . ar a! ammxr i v adami anTa Sor i s sakmaod Tval saCi no gansxvaveba ar sebobs.
ar seboben uf r o opt i mi st ur ad anevkol ur ad ganwyobi l i adami anebi , da ar seboben
i seTebi c, r omel ni c pi r i qi T, uf r o pesi mi st ur ad andi skol ur ad ar i an ganwyobi l ni .
pi r vel T si amovnebi s gr Znobebi uf r o advi l ad aReZvr i sT, vi dr e usi amovnebi sa, xol o
meor eT, pi r i qi T, usi amovnebi s gancdebi uf r o advi l ad uCndebaT, vi dr e si amovnebi s.
maSasadame, pi r vel SemTxvevaSi si amovnebi s di spozi ci i s Sesaxeb Sei Zl eba l apar aki , meor e
SemTxvevaSi _ usi amovnebi s di spozi ci i s Sesaxeb.
aseTi ve di spozi ci ur i gansxvaveba agznebul oba-damSvi debul obi s mi mar Tul ebi Tac
dast ur deba. zogi i ndi vi di gansakuTr ebi T agznebul i emoci ur i gancdebi sken ar i s
ganwyobi l i , zogi ki dev uf r o damSvi debul i , wynar i emoci ebi sken.
Tanamedr ove f si qol ogi aSi es emoci ur i di spozi ci ebi uf r o xSi r ad t emper ament i s
saxel wodebi T aRi ni Sneba Tumca i si c xdeba, r omzogjer t emper ament s gaci l ebi T uf r o
f ar To cnebad gul i sxmoben: masSi i ndi vi di s yvel a f si qi kur Tavi sebur ebi s di spozi ci as
sWvr et en.
di spozi ci ebi sxva SemTxvevebSi c gvaqvs. magal i Tad, azr ovnebi s di spozi ci ad
i nt el eqt i i gul i sxmeba; nebi smi er i qcevi s di spozi ci ad _ xasi aTi . magr amt emper ament i
mkveTr ad gansxvavdeba am di spozi ci ebi sgan. i gi gaci l ebi T uf r o mWi dr o kavSi r Si
i gul i sxmeba sxeul ebr i v pr ocesebTan, vi dr e i nt el eqt i an xasi aTi . es gar emoeba ki
gvaf i qr ebi nebs, r om t emper ament i s SemTxvevaSi pi r vel r i gSi mar Tl a emoci ur
di spozi ci asTan unda gvqondes saqme, i mi t omr om, r ogor c vi ci T, i se ganuyr el ad ar af er i
ar aa sxeul ebr i v pr ocesebTan dakavSi r ebul i , r ogor c swor ed emoci ur i gancdebi . al baT,
ami T ai xsneba i s, r omt emper ament i s daxasi aTebi sas emoci ur gancdebs i mSemTxvevaSi c di d
adgi l s mi akuTvneben, r odesac masSi mTel i pi r ovnebi s saf uZvel s sWvr et en da ar a mar t o
gr Znobi sas.
2. t emper ament i st i pol ogi a
t emper ament i s cneba mecni er ebaSi medi ci ni s mamamTavar ma, hi pokr at em, Semoi Ro (am
2000 wl i s wi naT), da i s kl asi f i kaci a, r omel i c man mogvca, dRemde ucvl el adaa dacul i .
mi si mi xedvi T, t emper ament i s oTx t i ps ganasxvaveben: sangvi ni kur s, f l egmat i kur s,
qol er i kul sadamel anqol i kur s.
sangvi ni kur i t emper ament i s adami ani uf r o sasi amovno gancdebi skenaa gadaxr i l i . i gi
udar del i a; kar gs uf r o el i s cxovr ebaSi , vi dr e cuds; gul keTi l i a, mxi ar ul i . advi l ad
ai nTeba, magr amadvi l adve qr eba.
f l egmat i kur i t emper ament i ami s sawi naaRmdego sur aTs war moadgens: i gi gul gr i l i a,
Ti Tqmi s apaTi ur i , af eqt ebi mi sTvi s ucxoa; magr ames ar ni Snavs, r omsazogadod ugr Znobel i
i yos.. ar a! mi sTvi s i saa damaxasi aTebel i , r omemoci a i Svi aTad da nel a uCndeba. af eTqeba man
ar i ci s. samagi er od, Tu ai nTo, di dxans ar qr eba.
qol er i kul i t emper ament i s adami ani aseTi a. emoci a advi l ad uCndeba, r i Tac i gi
sangvi ni ks mogvagonebs; magr am wi naaRmdeg am ukanasknel i sa, uf r o i nt ensi ur ad da
xangr Zl i vad emor Ci l eba mas. mbr Zanebl oba uyvar s, sxvi sadmi mor Ci l eba ar a, amayi a da xar bi .
advi l ad gamodi s moTmi nebi dan, r i sxdeba da met wi l ad yvel af er ze gajavr ebul i a.
mel anqol i kur i t emper ament i s adami ani yvel af er Si , r ac mas exeba, cuds xedavs. cud
gunebazea, si cocxl e mobezr ebul i aqvs.
r omgadavxedoT t emper ament i s amt i pebs, advi l ad davi naxavT, r omsangvi ni kur i da
f l egmat i kur i uf r o sasi amovno gr ZnobaTa di spozi ci ebs war moadgenen, xol o qol er i kul i
da mel anqol i kur i usi amovno gr Znobebi sas. samagi er od, agznebul oba-damSvi debul obi s
73
mxr i v, sangvi ni kur i da qol er i kul i , r ogor c met i agznebul obi s pat r onni , er Tad unda
moTavsdnen, da f l egmat i kur i da mel anqol i kur i , r ogor c uf r o damSvi debul ni , er Tad.
amr i gad, t emper ament i s t i pebi s kl asi f i kaci a i mi s mi xedvi T xdeba, Tu r ogor aa
si amovneba-usi amovnebi sa da agznebul oba-damSvi debul obi s di spozi ci ebi Ti Toeul Si
mocemul i .
f si qi at r Ta Sor i s gansakuTr ebi T gavr cel ebul i a kr eCmer i s t i pol ogi a. kr eCmer i
t emper ament s konst i t uci i s Zi r i Tad komponent ad sTvl i s. i gi (t emper ament i ) pi r ovnebi s
f si qi kur Tavi sebur ebebs gansazRvr avs da sxeul i s agebul ebasTan, ese i gi , f i zi kur
Tavi sebur ebebTan er Tad, konst i t uci as Seadgens. pi kni kur i sxeul i s agebul oba
ci kl oTi mi kur t emper ament Tanaa dakavSi r ebul i , xol o asTeni kur i , aTl et i kur i da maTi
nar evi _ Si zoTi mi kur t emper ament Tan. kr eCmer i , maSasadame, sul or t emper ament s
ganasxvavebs: ci kl oTi mi kur sa da Si zoTi mi kur s, magr amTi Toeul i maTgani r amdeni me
gansxvavebul qvesaxes Sei cavs: ci kl oTi mi kur i _ hi pomani akal ur s (mxi ar ul i , moZr avi
adami ani ), si nt onur s (pr aqt i kul i r eal i st i ) danel s (r bi l i , dune, ugunebo adami ani ).
amaTTvi s yvel asTvi s si nt onobi s (bl ei l er i s t er mi nol ogi i T) anu
eqst r aver t ul obi s (i ungi s t er mi nol ogi i T) Tavi sebur obaa damaxasi aTebel i .
Si zoTi mi kur i t emper ament i s xal xi sTvi s, pi r i qi T, i nt r aver t ul obaa Zi r i Tadi Tvi seba, da
ami s mi xedvi T, i gi c samqvet i ps Sei cavs _ uaRr esad gr Znobi er i dan dawyebul i da uaRr esad
ugr Znobel i T, ci vi egoi st i T gaTavebul i , saxel dobr : hi per esTet ur s (nazi , gr Znobi ar e,
ner vul i adami ani ), aut i st ur s (ener gi ul i , si st emat ur i , mSvi di , gancal kevebul i ,
ar i st okr at i ) daanesTet ur s (ci vi , sust i af eqt ebi s pat r oni , ugr Znobel i egoi st i ).
t emper ament i sa da sxeul i s adnagobi s anu f i zi kur i konst i t uci i s Sesat yvi sobas,
kr vCmer i s mi xedvi T, endokr i nul i f aqt or i udevs saf uZvl ad: ner vul si st emas i gi nakl eb
yur adRebas aqcevs.
samagi er od, pavl ovi sTvi s t emper ament i swor ed ner vul i si st emi s t i ps war moadgens.
mi si mi xedvi T, t emper ament i s t i pol ogi a ner vul i si st emi s t i pol ogi as emTxveva.
`t eper ament i o _ ambobs pavl ovi _ Ti Toeul i cal ke adami ani s yvel aze uf r o zogadi
daxasi aTebaa, mi si ner vul i si st emi s yvel aze uf r o Zi r i Tadi daxasi aTebaa~-o.
ner vul i si st ema ki , Tanaxmad pavl ovi s gamokvl evebi sa, sxvadasxvagvar i a, i mi s mi xedvi T,
Tu r ogor mi mdi nar eobs masSi Zi r i Tadi ner vul i pr ocesebi _ agzneba da Sekaveba.
aRmoCnda, r omes pr ocesebi ur Ti er Ti sgan met nakl ebi Zl i er ebi T, met nakl ebi ur Ti er T-
wonaswor obi Tada met nakl ebi Zvr adobi T gansxvavdebi an.
ar sebobs cxovel ebi (r ogor c cnobi l i a, pavl ovi Tavi s cdebs ZaRl ebze awar moebda),
r omel Ta ner vul i si st emac advi l ad i t ans ar aCveul ebr i vi si Zl i er i s gamRi zi anebel Ta
moqmedebas. magal i Tad, maT pi r obi Ti r ef l eqsi i seTi si Zl i er i s bger azec umuSavdebaT,
r ogor i c, sust i agznebi s mqone ZaRl ebSi , mTel i pi r obi T-r ef l eqt or ul i moqmedebi s
SeCer ebasa da zogjer ner vul i si st emi s qr oni kul daavadebas i wvevs. amSemTxvevaSi Cven
Zl i er i agznebi s ner vul si st emasTan gvaqvs saqme.
i gi ve xdeba Sekavebi s pr ocesebi s mi mar Tac. zogi er Ti cxovel i s ner vul si st emas
xangr Zl i vad SeuZl i a e. w. Si nagani Sekavebi s pr ocesi s at ana (5-10 mi nut amde), maSi n
r odesac sxvebSi aseTi xangr Zl i vi Sekavebi s pr ocesi s Seqmni s cdebs xSi r ad Tan sdves xol me
ner vul i si st emi s ser i ozul i daavadmyof eba. pi r vel SemTxvevaSi CvenZl i er i Sekavebi s
ner vul si st emasTan gvaqvs saqme, meor eSi _ sust Tan.
Zl i er i ner vul i si st emi s zogi er T SemTxvevaSi or i ve es pr ocesi wonaswor obi s
mdgomar eobaSi i myof eba ur Ti er Ti s mi mar T: agznebi s pr ocesi c Zl i er i a da Sekavebi sac;
zogi er TSi ki wonaswor oba dar Rveul i a _ Cveul ebr i v, Zl i er i agznebi s pr ocesi s
sasar gebl od, ese i gi , agznebi s pr ocesi Zl i er i a, xol o Sekavebi s pr ocesi sust i a.
Zl i er i ner vul i si st emi s SemTxvevebSi Cven er T ni Sans vxvdebi T ki dev: ner vul i
pr ocesebi s Zvr adobas. cxovel s r omgansazRvr ul i si maRl i s t onze SeumuSavo r ef l eqsi ,
meor e t onze i gi r eaqci as ar mogvcems. magr amTu mi i Reb saTanado zomebs, i gi mal e
gadai nacvl ebs amt onze da r ef l eqss exl a amaze Sei muSavebs. ner vul i si st ema am
SemTxvevaSi advi l ad gadadi s Sekavebi s pr ocesi dan agznebi s pr ocesze da, pi r i qi T. ami sda
mi xedvi T, Zl i er i ner vul i si st ema or gvar i a:Zvr adi da nakl eb Zvr adi , i ner t ul i .
r ac Seexeba sust ner vul si st emas, ese i gi , ner vul si st emas sust i agznebi sa da
Sekavebi s pr ocesebi T, aRmoCnda, r omaq ar c met nakl eb wonaswor obaze Sei Zl eba l apar aki da
ar c met -nakl eb Zvr adobaze.
74
yvel a ami s mi xedvi T, pavl ovi Semdeg oTx t i ps ganasxvavebs:
1) Zl i er i , gawonaswor ebul i , Zvr adi , cxovel i t i pi .
2) Zl i er i , uwonaswor o t i pi , agznebi s pr ocesi s upi r at esobi T. TavSeukavebel i ,
agznebul i t i pi .
3) Zl i er i , gawonaswor ebul i , i ner t ul i t i pi . mSvi di , mZi me t i pi .
4) sust i t i pi .
pavl ovi s mi xedvi T, es i gi ve t i pebi a, r omel i c jer ki dev hi pokr at es mi er i yo
Seni Snul i :
1) sangvi ni kur t emper ament s Zl i er i gawonaswor ebul i Zvr adi ner vul i si st ema udevs
saf uZvl ad,
2) qol er i kul t emper ament s _ Zl i er i uwonaswor o t i pi .
3) f l egmat i kur t emper ament s _ Zl i er i , gawonaswor ebul i , i ner t ul i ner vul i
si st ema.
4) mel anqol i kur t emper ament s - sust i ner vul i si st ema.
mi uxedavad i mi sa, r ompavl ovi s azr i T, ner vul i si st emi s Tandayol i l t i ps gadamwyvet i
mni Svnel oba aqvs, i s mai nc aRni Snavs r omgar da Tandayol i l i ner vul i si st emi s t i pi sa,
cocxal i ar sebi s qcevi sTvi s di di mni Svnel oba aqvs mTel mi s war sul sac.
amr i gad, t emper ament i s Zvel i t i pol ogi a Ti Tqos dResac Zal aSi r Ceba. amasTan er Tad,
damt ki cebul ad Sei Zl eba Cai Tval os, r omt emper ament i s f i zi ol ogi ur i saf uZvel i ar a
mar t o endokr i nul pr ocesebSi unda veZi oT, ar amed gansakuTr ebi T agr eTve ner vul
pr ocesebSi c.
75
kar i mexuTe
qcevi s f si qol ogi a
i mpul sur i qceva
1. cocxal i ar seba da vi t al ur i moTxovni l eba
cocxal i ar sebi sTvi s ar af er i i se speci f i kur i ar aa, r ogor c i s gar emoeba, r ommas
moTxovni l ebebi aqvs da r omamaT dasakmayof i l ebl ad Tvi Ton unda i zr unos. es i mas
ni Snavs, r ommi sTvi s aqt i obaa damaxasi aTebel i , ese i gi , gar esi namdvi l esTan gar kveul i
ur Ti er Tobi s damyar eba, r oml i s gar esSec, r asakvi r vel i a, ar cer Ti moTxovni l ebi s
dakmayof i l eba ar Sei Zl eba. udaoa, si cocxl i s mTel Si naar ss ar sebi Tad es aqt i oba
Seadgens, da mi s gar eSe si cocxl eze l apar aki uadgi l o i qneboda. aqedan naTel i a, r om
moTxovni l ebi s cnebas sr ul i ad gansakuTr ebul i adgi l i ekuTvni s yovel s mecni er ebaSi ,
r omel sac cocxal i ar sebi s gageba aqvs mi znad dasaxul i , ker Zod da gansakuTr ebi T
f si qol ogi aSi c.
moTxovni l eba aqt i obi s wyar oa: i q, sadac ar avi Tar i moTxovni l eba ar ar sebobs, i q
ar c aqt i obaze Sei Zl eba l apar aki .
amazr i T moTxovni l ebi s cneba Zl i er f ar To cnebaa. i gi yvel af er s exeba, r ac cocxal i
or gani zmi sTvi s saWi r oebas war moadgens, magr amr ac amJ amad mi s gankar gul vbaSi ar aa.
xol o r a Sei Zl eba i yos saWi r o cocxal i or gani zmi sTvi s, r i si uqonl oba Sei Zl eba man
danakl i sad gani cados, es or gani zmi s ganvi Tar ebi s donezea damoki debul i . moTxovni l eba
vi Tar deba da ar avi sTvi s ar aa sadao, r omadami ans, ganvi Tar ebi s dRevandel saf exur ze,
mr aval i i seTi moTxovni l eba aqvs, r i s msgavsi c ar a Tu cxovel s, ar amed kul t ur ul i
ganvi Tar ebi s pr i mi t ul saf exur ze mdgomadami ansac ar gaaCni a.
mi uxedavad ami sa, mai nc ar sebobs zogi er Ti moTxovni l eba, r oml i s gar eSec ar cer T
cocxal or gani zms, ganvi Tar ebi s r a saf exur zedac unda i dges i gi , ar seboba ar SeuZl i a. es i s
moTxovni l ebebi a, r omel ni c Tvi Ton si cocxl i s Zi oi Tad pr ocesebTan _ kvebasTan da
gamr avl ebasTan _ ar i an dakavSi r ebul ni da, maSasadame, Zi r i Tads vi t al ur s an wmi nda
bi ol ogi ur moTxovni l ebebs war moadgenen. kvebi s moTxovni l eba, zr di s moTxovni l eba,
gamr avl ebi s moTxovni l eba yovel cocxal or gani zms aqvs, r ogor c umar t i vess, i se
ur Tul essac. r asakvi r vel i a, es i mas ar ni Snavs, Ti Tqos es moTxovni l ebebi ganvi Tar ebi s
pr ocesSi ar i cvl ebodnen, Ti Tqos kvebi s moTxovni l eba ami obasa da adami ans er Ti dai gi ve
hqondes. ar a, Cven mxol od i mi s aRni Svna gvi nda, r omvi t al ur i moTxovni l eba yovel cocxal
or gani zms aqvs, ganvi Tar ebi s r agi nd maRal donezec ar unda i dges i gi . r omui mi sod
si cocxl e, sazogadod, SeuZl ebel i a. magr amr omes moTxovni l ebac vi Tar deba. r omi gi c
r Tul deba da mr aval f er ovndeba, r omdabal saf exur ze i gi sxvagvar i a da maRal ze sxvagvar i ,
ami s uar yof a dRes, r asakvi r vel i a, azr adac ar avi s mouva.
2. vi t al ur i moTxovni l ebadaqceva
r a ar i s vi t al ur i moTxovni l ebi sTvi s damaxasi aTebel i ? jer er Ti , sr ul i ad ar aa
auci l ebel i , r omi gi f si qi kur adac i yos mocemul i . sakmar i si a, Tu i gi obi eqt ur ad
ar sebobs, ese i gi , Tu or gani zms mar Tl a aqvs r ai me gar kveul i saWi r oeba dasakmayof i l ebel i .
mi uxedavad i mi sa, r om, SesaZl oa, subi eqt s mi s Sesaxeb ar avi Tar i war modgena ar hqondes, i gi
mai nc Seucdoml ad mi mar Tavs i msaSual ebebs, r omel ni c mi s dasakmayof i l ebl adaa saWi r o.
es daaxl oebi T i se xdeba, r ogor c sunTqvi s moTxovni l ebi s SemTxvevaSi . or gani zmi sr ul i ad
ar gr Znobs sagangebod, r ommas r aRaca akl i a, r omes r aRac haer i a da r ommi si mopoveba
swor ed sunTqvi s saSual ebi T Sei Zl eba. mi uxedavad ami sa, i s mai nc maqsi mal ur i
zedmi wevni l obi T sunTqavs, ami sTvi s mas ar c sakuTar i wi naswar i gamocdi l eba esaWi r oeba da
ar c vi si me daxmar eba.
asea ar sebi Tad yvel a Zi r i Tadi vi t al ur i moTxovni l ebi s SemTxvevaSi . axal Sobi l
bavSvs r ompi r Si ZuZu Caudo, Tu mi s or gani zms sakvebi esaWi r oeba, ese i gi , Tu mas Wami s
moTxovni l eba aqvs, i gi maSi nve wovas dai wyebs, mi uxedavad i mi sa, r omwova mi sTvi s ar avi s
uswavl ebi a. ar c xbos esaWi r oeba bal axi s Zovi s swavl eba da wi wi l as kenkvi sa. pi r vel i
i mTavi Tve swor ed i seT bal axs Zovs, r omel sac mi si gamokveba SeuZl i a, da wi wi l a Tavi danve
mar cval s kenkavs da ar a, magal i Tad, qvi Sas, mi uxedavad i mi sa, r ommas jer jer obi T ammxr i v
ar avi Tar i gamocdi l eba ar mi uRi a.
er Ti si t yvi T, cxovel i i mTavi Tve uswavl el ad Sesaf er sakvebs agnebs da mas
Sesaf er adve epyr oba. vi t al ur i moTxovni l eba Tvi Ton mi mar Tavs or gani zms Sesat yvi si
sagni sken: or gani zmi TandaTanobi T r odi swavl obs, Tu r as SeuZl i a mi si moTxovni l ebi s
dakmayof i l eba, ar amed gar kveul i moTxovni l ebi s qonebi s SemTxvevaSi uamr avi sagnebi dan,
r oml ebsac gar emo Sei cavs, or gani zmze mxol od i s axdens gavl enas, r asac ammoTxovni l ebi s
76
dakmayof i l eba SeuZl i a. ami s, Sedegi i saa, r omcocxal ar sebas Sesat yvi si moqmedebi s
ganwyoba uCndeba da, bol os, Tu amas xel s ar af er i uSl i s, Tvi Ton es moqmedebac. aseT
SemTxvevaSi , Cveul ebr i v, l apar akoben. cxovel s, wi wi l as Tu adami ans, dabadebi danve aqvs
Tandayol i l i zogi er Ti moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s unar i . i gi ar a mar t o swor ed i mas
mi mar Tavs, r asac mi si moTxovni l ebi s dakmayof i l eba SeuZl i a (wi wi l a _ mar cval s da ar a
qvi Sas), ar amed moqmedebasac i seTs i wyebs, r oml i Tac ammi zni s mi Rweva xer xdeba (kenkvas da
ar a sxva r omel same moZr aobas). aseTs Tandayol i l s, mi zanSewoni l qcevas, Cveul ebr i v,
i nst i qt s uwodeben da gul i sxmoben, r omi gi el ement ar ul Zi r i Tad moTxovni l ebebTan ar i s
dakavSi r ebul i .
3. momsaxur eba r ogor c qcevi s cal ke f or ma
magr amaseTi sur aTi mxol od maSi n i Sl eba Cvens Tval wi n, r odesac moTxovni l ebi s
dakmayof i l ebas wi n ar af er i eRobeba, r odesac gar emo uSual od i Zl eva i mas, r ac saWi r oa am
moTxovni l ebi sTvi s; magal i Tad, nor mal ur i sunTqvi s SemTxvevaSi haer i uxvadaa mocemul i
da or gani zms mi si SesunTqvi s met i ar af er i sWi r i a; anda wi wi l as wi n qvi Saze sakenki yr i a:
wi wi l a swor ed am ukanasknel i s kenkvas i wyebs. aseT SemTxvevebSi moTxovni l ebi s
dakmayof i l ebi s pr ocesi Tavi sTavad mi mdi nar eobs, cnobi er ebi s Car eva masSi saWi r o ar ar i s
da mTel i qceva mar Tl a i nst i nqt ur i a. magr amaseTi a moqmedebi s mxol od pi r vel adi saxe, i s
pr i mi t ul i aqt i voba, sadac saki Txi moTxovni l ebi s Tvi Tondakmayof i l ebi s pr ocess
exeba da ar ai msaSual ebaTamopovebas, r omel i c ami sTvi saa saWi r o. aqt i obi s es f or ma
moxmar ebi s saxel wodebi Taa cnobi l i da, Cven vxedavT, r omqcevi s es f or ma cnobi er ebi s
monawi l eobi s gar eSe, saxel dobr , i nst i nqt ur i aqt ebi s saxi T xor ci el deba.
magr am, vTqvaT, moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s saqmes dabr kol eba eRobeba wi n: vTqvaT,
sunTqva gaZnel da. r a moxdeba maSi n, ueWvel i a, subi eqt Si speci f i kur i gr Znoba gaCndeba,
Semawuxebel i gr Znoba, r ommas r aRac akl i a, da amasTan er Tad er Tgvar i daZabul obi s
mdgomar eobac, r omel i c mzadaa yovel wuTs aqt i obi s mdgomar eobaSi gadavi des. am
SemTxvevaSi Cven ukve moTxovni l ebi s cnobi er ebaSi gamovl eni s f aqt Tan, moTxovni l ebasTan,
r ogor c f si qi kur f enomenTan, gveqneba saqme. r ogor c vxedavT, jer jer obi T i gi mxol od
subi eqt i s mdgomar eobi s f ar gl ebi T ar i s gansazRvr ul i da obi eqt ur i masSi ar af er i Cans.
magr amcot a met i Sef er xeba da i gi subi eqt i s sagnobr i v cnobi er ebaSi c mogvcems anar ekl s:
danakl i si s Semawuxebel sa da daZabul gr Znobas Tan daer Tvi s i mobi eqt i s speci f i kur i
gancdac, r omel i c moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s saSual ebas war moadgens. magal i Tad,
Si mSi l i s SemTxvevaSi , r odesac mi si uSual o dakmayof i l ebi s SesaZl ebl oba aRkveTi l i a,
subi eqt i mas pi r vel r i gSi , r asakvi r vel i a, r ogor c sakuTar Semawuxebel mdgomar eobas
gani cdi s; magr am, gar da ami sa, obi eqt ur i si namdvi l i s gancdac Tavi sebur i xdeba: mSi er i
gar emoSi pi r vel r i gSi i mas amCnevs, r asac mi si moTxovni l ebi s dakmayof i l eba SeuZl i a.
maSasadame, moTxovni l eba subi eqt i s aRqmasac gansazRvr avs.
magr amsai nt er esoa, r omes aRqma sr ul i ad speci f i kur i a. subi eqt i ubr al od ki ar
xedavs i mas, r asac mi si moTxovni l ebi s dakmayof i l eba SeuZl i a, ubr al od ki ar amCnees mi s
ar sebobas, ar amed amasTan er Tad mi sdami gar kveul mi zi dul obasac gr Znobs, er Tgvar
zegavl enas gani cdi s, r omel i c aRqmi s sagni dan momdi nar eobs da mas gar kveul i
moqmedebi sken; i wvevs. moTxovni l ebi s aseTs f si qol ogi ur gavl enas pi r vel ad
gansakuTr ebi T kur t l evi nma mi aqci a yur adReba da mi s dasaxasi aTebl ad speci al ur i cneba
Semoi Ro (Aufforderungscharakter), r omel i c Cvens mecni er ebaSi dRes saer To yur adRebi T
sar gebl obs. l evi ns aq i s dakvi r veba aqvs mxedvel obaSi , r ommSi er s, magal i Tad, saWmel i
i zi davs da mwyur val s _ wyal i ; xol o, r odesac moTxovni l eba dakmayof i l ebul i a, maSi n,
SesaZl oa, er Ti ca da meor ec sr ul i ad SeumCnevel i , anda, yovel SemTxvevaSi , sr ul i ad
i ndi f er ent ul i aRmoCndes mi sTvi s. wi nandel i mi mzi dvel obi s Zal i s axl a maT aRar af er i
r CebaT da, maSasadame, veRar c samoqmedod i wveven subi eqt s.
amr i gad, i mSemTxvevaSi , r odesac moTxovni l ebi s dakmayof i l eba br kol deba, r odesac
moTxovni l eba uSual od saqmed veRar i qceva, maSi n i gi speci f i kur i Si naar si s saxi T subi -
eqt i s cnobi er ebaSi vl i ndeba. subi eqt i s mxr i v i gi er Tgvar i ukmar obi s Tu ukmayof i l ebi s
gr Znobi s saxi T gani cdeba, r omel i c agznebul obi sa da gar kveul i daZabul obi s moment ebsac
Sei cavs, xol o obi eqt ur i s mxr i v _ gar kveul i sagnobr i vi Si naar sebi s saxi T, r omel ni c
samoqmedod i wveven.
moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s gar Tul ebi s SemTxvevebs, r asakvi r vel i a, pi r ut yvTa
yovel dRi ur cxovr ebaSi c xSi r ad vxvdebi T. ager , magal i Tad, xi dan Ci t i Camof r i nda,
r aRacas kenkva dauwyo; ager mwer s moavl o Tval i da exl a mi sken gaeSur a. Ti Tqmi s mTel i mi si
cxovr ebi s Si naar ss sakvebi s aseTi Zebna da povna avsebs. asea sxva pi r ut yvi s SemoxvevebSi c:
Ror i sul mudamsaWml i s ZebnaSi a, gamudmebi T mi was Ci Cqni s da er Ti adgi l i dan meor eze ase
77
gadadi s. er Ti si t yvi T, i q, sadac moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s saSual eba uSual od ar aa
mocemul i , i q pi r ut yvi i Zul ebul i xdeba mi s saZi ebl ad adgi l i gadai nacvl os da i mi sda
mi xedvi T, Tu r as waawydeba Tavi sTvi s sasar gebl os, Sesaf er i sad moi qces.
pi r ut yvi s qcevi s es SemTxvevebi ar sebi Tad bver ad ar af r ad gansxvavdeba moxmar ebi s
qcevi s Semoxvevebi sgan. Tu amukanasknel i sTvi s moTxovni l ebi s saSual ebaTa i seTi uSual o
mocemul obaa damaxasi aTebel i , r omcocxal ar sebas, ase vTqvaT, mi si xel Si aRebi sa da pi r Si
Cadebi s met i ar af er i aqvs gasakeTebel i , exl a mdgomar eoba mxol od i m mxr i vaa
gar Tul ebul i , r ommoTxovni l ebi s saSual ebaTa xel Si Casagdebad zogi er Ti mar t i vi
damat ebi Ti aqt ebi a saWi r o _ ker Zod, gansakuTr ebi T adgi l gadanacvl eba; magal i Tad,
cxovel i wyur vi l i s dasakmayof i l ebl ad i Zul ebul i xdeba wyar oze wavi des, anda er T
adgi l ze r omsakvebi gamoel eva, meor e adgi l ze gadavi des, r omCauf i qr deT amSemTxvevebs,
davr wmundebi T, r omar sebi Tad aqac moxmar ebi s aqt ebTan gvaqvs saqme, oRond, Sedar ebi T,
gar Tul ebul Tan. mar Tl acda, wmi nda moxmar ebi s aqt s, magal i Tad, Wama an sma Seadgens,
magr amsaWml i s pi r Tan mi t ana da Semdeg ReWva gana qcevi s sxva aqt i a? r a Tqma unda, ar c er Ti
da ar c meor e, cal ke aRebul i _ magal i Tad, pi r Tan saWml i s mi t ana SeWmi s mi zni T ki ar a, r ai me
sxva mi zni T _ moxmar ebi s aqt s ar war moadgens. magr am, r odesac i si ni uSual od ukavSi r debi an
da uSual od emsaxur ebi an wmi nda moxmar ebi s aqt ebs, maSi n, r asakvi r vel i a, i si ni c moxmar ebi s
qcevad unda i qnen nagul i sxmevi .
magr am, Cveul ebr i v, ki dev uf r o gar Tul ebul mdgomar eobasTan gvaqvs xol me saqme.
xSi r i a SemTxveva, r omsaWmel i cxovel i s Tval wi naa; magr amuaxl oesi gzi T mi si xel Si
Cagdeba ar xer xdeba; maSi n cxovel i Semovl i l gzebs eZebs xol me da amgzi T zogjer sakmaod
r Tul amocanebsac swyvet s. asea, magal i Tad, ber i t aSvi l i s cdebi s mi xedvi T, xer xeml i anTa
sxvadasxva war momadgenl ebi s SemTxvevaSi da asea, gansakuTr ebi T kel er i s cdebi s mi xedvi T,
adami ani s msgavs mai munTa _ anTr opoi dTa SemTxvevaSi c.
avi RoT zogi er Ti magal i Ti . ZaRl i xedavs, r omxor ci s naWer i f anjr i dan gar eT gadaagdes.
f anjr i dan i gi gar ed gadaxt omas ver axer xebs; ami t ommeor e oTaxSi gar bi s, i qedan ukan
kar ebSi gadi s, Semdeg ezoSi da ezodan quCaSi gamodi s, sadac gadasr ol i l i xor ci egul eba.
r ogor c vxedavT, ZaRl i i Zul ebul i a sakmaod r Tul i aqt ebi awar moos, sanamxor cs
daeuf l ebodes da mi si moxmar ebi s aqt s, mi s Wamas, dai wyebdes. magr amSei Zl eba gaci l ebi T
uf r o r Tul SemTxvevebTanac gvqondes saqme, gansakuTr ebi T eqsper i ment ul pi r obebSi .
anTr opoi di gal i aSi a damwyvdeul i ; gar ed saWmel i a, r omel i c mai muns Zal i an uyvar s,
magr amxel i T i gi mas ver swvdeba; maSi n mai muni joxs daavl ebs xel s, r omel i c ganzr ax i qvea,
gal i aSi , mi s gver di T moTavsebul i , da mi si daxmar ebi T saWmel s gal i aSi SeaTr evs. anda
ki dev: maRl a Wer ze banani a mi magr ebul i . mai muni cdi l obs mi s xel Si Cagdebas, magr amver
axer xebs, r adganac i gi Zal i an maRl aa daki debul i . maSi n anTr opoi di i qve gver di T mdebar e
yuTs mi aTr ees da mas banani s qvemod aTavsebs; xt eba zed, magr ambanans mai nc ver swvdeba. mer e
i gi meor esa da Semdeg mesame yuTsac mi aTr evs, er TmaneTze adgams da Tavi s mi zans ase aRwevs.
r omdavaxasi aToT anTr opoi di s es qceva, pi r vel r i gSi unda aRvni SnoT, r omcxovel s aq
Tavi dan bol omde er Ti Zi r i Tadi mi zani amoqmedebs, mas Tavi si moTxovni l ebi s
dakmayof i l eba swadi a da amas i gi er Ti wuTi Tac ar i vi wyebs. es moTxovni l eba mar t o maSi n ki
ar i qceva aqt ual ur ad, r odesac mi si uSual o dakmayof i l ebi s pr ocesi , moxmar ebi s
pr ocesi , i wyeba, ar amed i s aqt ual ur i a maSi nac, r odesac cxovel i , magal i Tad, yuTs
mi aTr evs, mer e meor es da Semdeg ki dev mesames. mi uxedavad i mi sa, r ommai muni aq aqt ebi s mTel
r i gs mi mar Tavs, r omel Tac moxmar ebasTan sr ul i ad ar aqvT i seTi uSual o kavSi r i , r ogor i c,
zemod, gar Tul ebul i moxmar ebi s aqt ebi s SemTxvevaSi , i yo aRni Snul i , mai nc udaoa, r om
yvel a es aqt i Zi r i Tadi moTxovni l ebi s aqt ual ur i gavl eni s qveS i myof eba.
amr i gad, moxmar ebi s aqt s qcevi s sakmaod r Tul i pr ocesi uswr ebs wi n. i gi uSual od er Ti
gar kveul i moTxovni l ebi s wyar odan i kvebeba da Tavi dan bol omde mi si dak-
mayof i l ebi s mi zans emsaxur eba. es gansakuTr ebi T Tval saCi nod Cans Tunda i mur Ti er -
Tobi danac, r omel Si c i gi aRni Snul i moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s aqt Tan, moxmar ebi s
pr ocesTan, i myof eba: i gi SeumCnevl ad gadadi s masSi da masTan er Ts ganuyr el mTl i ans qmni s.
mi uxedavad ami sa, udaoa, r omaq aqt i obi s axal f or masTan, qcevi s axal saxeobasTan gvaqvs
saqme. Tu speci f i kur ad qcevi s amf or mi sTvi s i mmWi dr o kavSi r s CavTvl i T, r omel Si c i gi
moxmar ebi s aqt Tan i myof eba, i mgar emoebas, r omi gi uSual od amaqt i s momzadebi s mi zans
emsaxur eba, maSi n, al baT, yvel aze uf r o mi zanSewoni l i saxel wodeba mi sTvi smomsaxur eba
i qneboda.
4. i mpul sur i qceva da momsaxur eba
r ogor mi mdi nar eobs momsaxur ebi s SemTxvevaSi subi eqt i s aqt i oba? r a gansazRvr avs mas?
am saki Txi s gadasaWr el ad yvel aze uf r o xel sayr el i i sev adami ani s dakvi r vebaa:
78
momsaxur ebi s SemTxvevebs adami ani s qcevi s i nvent ar Si xom er Ter Ti upi r vel esi
adgi l Tagani ukavi a! Sei Zl eba i Tqvas, i gi Cveni yovel dRi ur i aqt i obi s Cveul ebr i v f or mas
war moadgens. mar Tl acda, r odesac r ai me konkr et ul i moTxovni l eba gvi Cndeba, mi s
dakmayof i l ebas yovel Tvi s daubr kol ebl ad xomver vaxer xebT. pi r i qi T, uf r o xSi r ad
r ai me dabr kol eba gveRobeba xol me wi n da Cvenc i Zul ebul ni vxdebi T, sanampi r dapi r
moxmar ebi s aqt s mi vyof deT xel s, sxva oper aci ebi s mTel i r i gi Sevasr ul oT, oper aci ebi sa,
r omel ni c mxol od mi sTvi s ar i an war moebul ni , r omaRni Snul i dabr kol eba Zl i on da ami T
moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s SesaZl ebl oba mogvcen.
r amdenadac yvel a es oper aci a gar kveul i konkr et ul i moTxovni l ebi s uSual o dak-
mayof i l ebi s mi zans emsaxur eba, Cven i s momsaxur ebi s cal ke SemTxvevad Segvi Zl i a CavTva-
l oT. es moment i _ r ai me konkr et ul i moTxovni l ebi s samsaxur i _ r ogor c zemoTac i yo aR-
ni Snul i , i s Zi r i Tadi ni Sani a, r oml i Tac momsaxur eba qcevi s sxva f or mebi sgan gansxvavdeba.
vTqvaT, adami ans r ai me moTxovni l eba gauCnda, magal i Tad, moSi vda, magr amsaWmel i xel T
ar a aqvs da ami t omsakmaod Sor i da ar asasi amovno gza unda ganvl os. r odi s i zams i gi amas?
ueWvel i a, mxol od i mSemTxvevaSi , r odesac moTxovni l eba i mdenad Zl i er i a, r omSor i gzi s
gavl i s usi amovnebas f ar avs. xol o Tu es ase ar ar i s, maSi n subi eqt i momsaxur ebi s aqt s, Sor i
gzi s gavl as, ar mi mar Tavs da i sev uWmel ad dar Cenas ar Cevs. er Ti si t yvi T, sr ul i ad SeuZl e-
bel i a momsaxur ebi s aqt i i se xdebodes, r ommas Zi r i Tadi moTxovni l ebi s i mpul si ar
gansazRvr avdes. i q, sadac mas sxva i pmul si udevs saf uZvl ad, i q i gi momsaxur ebi s aqt ad
veRar Cai Tvl eba.
Sei Zl eba moxdes, r ommomsaxur ebi s aqt i s zogi er Ti moment i Zal i an Znel i Sesasr ul e-
bel i c i yos, magr am, mi uxedavad ami sa, i gi mai nc sr ul debodes da kvl av momsaxur ebi s aqt ad
r Cebodes.
vnaxoT, r ogor mi mdi nar eobs, Cveul ebr i v, momsaxur ebi s aqt i ! gar egnul ad Cvens wi naSe
yovel Tvi s aseTi sur aTi i Sl eba: r ogor c ki r ai me i nt ensi ur i moTxovni l eba gaCndeba, subi -
eqt i i mi s dasakmayof i l ebl ad moqmedebas i wyebs, zogjer sakmaod r Tul sac; da es moqmedeba
manam gr Zel deba, sanam moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s SesaZl ebl oba ar i qneba
uzr unvel yof i l i . r ogor mi mdi nar eobs es moqmedeba?
avi RoT magal i Ti . vTqvaT, vel ur ma Si mSi l i i gr Zno. i gi sanadi r od gaemgzavr eba: ai Rebs
Tavi s sanadi r o i ar aRs, wava t yeSi gar kveul i mi mar Tul ebi T. i mi s mi xedvi T, Tu r a nadi r i
Sexvdeba da r a pi r obebSi , i gi an Causaf r deba mas, anda pi r dapi r gamoedevneba, an ki dev i sar s
esvr i s. Tu mokl a _ gaat yavebs da, oper aci ebi s mTel i r i gi s Sesr ul ebi s Semdeg, Tavi si
moTxovni l ebi s dakmayof i l ebas, Wamas, Seudgeba. vel ur i s nadi r obi s es mar t i vi sqema
f aqt i ur ad xSi r ad sakmaod r Tul i Si nar si T i vseba: i gi aqt i obi s Tanami mdevar i moment ebi s
jaWvs Sei cavs, r omel Si c Ti Toeul i r gol i Tavi s adgi l asaa moTavsebul i da
mi zanSewoni l ad moqmedebs.
r ogor xdeba yvel af er i es? gana vel ur s mTel i Tavi si qceva wi naswar aqvs mosazr ebul i ,
wi naswar gazomi l i da sagangebod Ser Ceul i ? r asakvi r vel i a, ar a. sakmar i si i yo mas Zl i er i
Si mSi l i egr Zno, r ommaSi nve gar kveul i qcevi sTvi s, nadi r obi sTvi s, mi emar Ta. amqcevi s
cal ke aqt ebi , Ti Tqos Tavi si T, subi eqt i s sagangebo Car evi s gar eSe, scvl i an ur Ti er Ts:
vel ur s ar sWi r i a yovel cal ke SemTxvevaSi Caf i qr des _ aba r ogor moi qces exl a, r as
mi mar Tos, r ommi zans ukeT mi aRwi os. Cveul ebr i v SemTxvevaSi yvel af er i aq, pr i nci pul ad,
savsebi T i seve mi mdi nar eobs, r ogor c i mSemTxvevaSi , r odesac, magal i Tad, mogvwyur deba, da
wyal i an i qve magi daze gvaqvs Wur Wel Si , an meor e oTaxSi a, anda i qve gvaqvs wyl i s onkani ,
sai danac wyl i s dal eva Sei Zl eba. r asakvi r vel i a, Cven ar asdr os sagangebod f i qr i ar
gvWi r deba, Tu r ogor unda movi qceT, r omwyur vi l i davi kmayof i l oT: Tvi Ton pi r obebi ,
si t uaci a, gvi kar naxebs, Tu r a unda vqnaT: Tu wyal i i qve Wur Wel Si gvaqvs magi daze, cal i
xel i Wi qi sken gaemar Teba, xol o meor e _ wyl i s Wur Wl i sken, Tu ar a da, maSi n i se movi qcevi T,
r ogor c gar emoeba moi Txovs.
er Ti si t yvi T, Cven i mi s Tqma gvi nda, r omr odesac qceva r ai me gar kveul i moTxovni l ebi s
aqt ual ur i i mpul si s zegavl eni T xdeba, mi si cal ke et apebi da moment ebi Ti Tqos Tavi si T,
Ti Tqos subi eqt i s cnobi er i war mar Tvi s gar eSe mi mdi nar eoben. maT uf r o i s si t uaci a
ganszadvr aes , r omel Si c subi eqt s Tavi si qcevi s gaSl a uxdeba.
r a udevs f aqt i ur ad amqcevas saf uZvl ad? r a war mar Tavs mas? Cven, r asakvi r vel i a, ver
vi t yvi T, r om am SemTxvevaSi mTel i qceva cal keul r ef l eqsur moZr aobaTa jaWvs
war moadgendes, r omel i c mTl i anad i mazea damoki debul i , Tu r a gar e STabeWdi l eba an
gaRi zi aneba moqmedobs subi eqt ze. ver vi t yvi T amas, jer er Ti , i mi t om, r omes qceva ar asdr os
savsebi T ucvl el i saxi T, savsebi T st er eot i pul ad ar meor deba, Tund pi r obebi sr ul i ad
er Tnai r i c i yos; da meor e: subi eqt i s, r ogor c mTel i s, r ol s, Cvens xanaSi , r ef l eqsebi s
79
SemTxvevaSi c veRar vuar vyof T. sr ul i ad udaoa, r omaq aqt i obi s i mdenad r Tul s f or masTan
gvaqvs saqme, r ommi si meqani st ur i axsni s cdi s Sesaxeb dRes ser i ozul ad f i qr i c ki aRar
Sei Zl eba.
CvenTvi s Teor i ul ad i mTavi Tve naTel i a, r omsi t uaci a, r ogor c gar e gamRi zi anebel Ta
mTl i ani kompl eqsi , uSual od ki ar moqmedebs cocxal i ar sebi s mot or ul apar at ze da am
gzi T masSi Sesat yvi s moZr aobebs i wvevs: ar a, si t uaci a pi r vel r i gSi Tvi Ton subi eqt ze
moqmedebs da, Tu sadme i wvevs r ai me ef eqt s, es mas mxol od subi eqt Si SeuZl i a moaxdi nos.
gar emo mxol od amsubi eqt Si gamowveul i ef eqt i s Sual obi T axdens qcevaze gavl enas.
r ogor aa r om, mi uxedavad i mi sa, r om, magal i Tad, vel ur i s nadi r obi s qcevaSi ar c mi si
cal keul i moment ebi da ar c mTl i anad Tvi Ton qcevaa gacnobi er ebul i , anda wi naswar
ganzr axul i , i gi mai nc mi zanSewoni l ad mi mdi nar eobs? gar kveul i moTxovni l ebi T agznebul
subi eqt ze aqt ual ur i si t uaci a moqmedebs, masSi gar kveul s mTl i an cvl i l ebas, gar kveul
ganwyobas i wvevs; da ai , mi si Semdgomi qceva amganwyobi s saf uZvel ze Sendeba. ami t omaa, r om
i gi gacnobi er ebi s gar eSec mi zanSewoni l i a.
amr i gad, CvenTvi s naTel i xdeba, Tu r aa i s speci f i kur i ni Sani , r omel i c moxmar ebi s
qcevi s mi mdi nar eobas axasi aTebs: r odesac subi eqt i , aqt ual ur i moTxovni l ebi s
dakmayof i l ebi s mi zni T, gar emos mi mar Tavs, mas gar kveul i si t uaci a uCndeba, r omel i c masSi
aseve gar kveul ganwyobas i wvevs da amukanasknel i s saSual ebi T mTel mi s Semdgomqcevas
gansazRvr avs. r adganac yvel a aseTi qcevi s SemTxvevebSi aqt ual ur i moTxovni l ebi s
dakmayof i l ebi s i mpul si moqmedebs xol me. Cven SegveZl o maTTvi s yvel asTvi si mpul sur i
gvewodebi na. maSi n gamovi doda, r omi mpul sur i qcevi sTvi s i saa damaxasi aTebel i , r om, jer
er Ti , i gi aqt ual ur i moTxovni l ebi s wyar odan momdi nar eobs, da meor e _ mas i s ganwyoba
gansazRvr avs, r omel sac aqt ual ur i si t uci a qmni s.
5. Sr oma da moTxovni l eba
moxmar eba da momsaxur eba pi r ut yvi s aqt i obi s i nvent ar Si c gvxvdeba. magr amar sebobs
aqt i obi s i seTi f or mac, r omel i c mxol od adami ani sTvi saa damaxasi aTebel i . aseTi a, pi r vel
r i gSi , Sr oma.
engel sma Tval saCi nod daamt ki ca, r omyvel a i s speci f i kur i Tavi sebur eba, r omel i c
adami ans, r ogor c adami ans axasi aTebs. Sr omi s wyar odan gamomdi nar eobs. da dRes CvenTvi s
naTel i a, r omnamdvi l i adami anur i cxovr ebi s azr i da mi zani Sr omaa, r omi gi wyevl a ki ar
ar i s adami ani sTvi s, r ogor c amas dasabami dan dRemde, ese i gi , sabWTTa kavSi r Si
soci al i st ur i weswyobi l ebi s damyar ebamde, yvel a gani cdi da, ar amed kur Txeva da l xena,
wyar o bedni er ebi sa, `saqme pat i vi sa, saqme saxel i sa, saqme mamacobi sa da gmi r obi sa~.
magr amr as vgul i sxmobT, r odesac Sr omi s Sesaxeb vl apar akobT? r asakvi r vel i a, Tu
Sr omad ener gi i s mi zanSewoni l i gamoyenebi s yovel pr ocess CavTvl i T, anda i seTs, r omel sac
Tval saCi no si Znel i s gadal axva uxdeba, maSi n moxmar ebaca da momsaxur ebac Sr omi s saxeebad
unda mi vi Cni oT, i mi t omr omer Ti ca da meor ec ueWvel ad mi zanSewoni l i aqt ebi sgan Sesdgeba
da er Ti ca da meor ec, SesaZl ebel i a, zogjer sakmaod di d ener gi asac moi Txovdes. r ogor c
Cans, Sr omi sTvi s ar c mi zanSewoni l ebaa speci f i kur i da ar c si Znel i s Sedar ebi T maRal i
done, r omel i c Tavs i Cens mi si Sesr ul ebi s pr ocesSi . Sr omi sTvi s f si qol ogi ur ad sul sxva
r amar i s damaxasi aTebel i .
momsaxur ebi s SemTxvevaSi i s, r ac keTdeba, i mmoTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s mi zans
emsaxur eba, r omel i c momsaxur ebi s aqt ebs i wvevs: momsaxur ebi s pr oduqt i aqt ual ur i
moTxovni l ebi sTvi saagankuTvni l i . magal i Tad: adami ans swyur i a. es, moTxovni l eba ai Zu-
l ebs mas, momsaxur ebi s saTanado aqt ebs mi mar Tos. magal i Tad, moi t anos, an dai sxas wyal i .
momsaxur ebi s pr oduqt i _ dasxmul i wyal i _ aqt ual ur i wyur vi l i s dakmayof i l ebi sTvi saa
gankuTvni l i : momsaxur eba mxol od i mkonkr et ul s, aqt ual ur moTxovni l ebas emsaxur eba,
r omel mac mas dasabami mi sca. mi s gar eSe da mi sgan damouki debl ad ar cer Ti momsaxur ebi s
aqt i ar ar sebobs. mi s gar eSe da mi sgan damouki debl ad ar c momsaxur ebi s pr oduqt i ar se-
bobs, i mi t omr omr aRa mni Svnel oba Sei Zl eboda hqonoda momsaxur ebi s pr oduqt s, Tu r om
vi gul i sxmebdi T, r omar ar sebobs i s, r i sTvi sac es pr oduqt i unda yof i l i yo gankuTvni l i .
sul sxva mdgomar eobasTan gvaqvs saqme Sr omi s SemTxvevaSi . gana Cven mxol od maSi n vake-
TebT r asme, r odesac es r aRac gvesaWi r oeba, da mxol od i mi soTvi s vakeTebT, r omar sebul i
mooxovni l eba davi kmayof i l oT! ar a, adami ani s cxovr ebaSi Cveul ebr i vi movl enaa, r omCven
maSi nac mi vmar TavT aqt i obas, r odesac i s, r asac es aqt i oba qmni s, sr ul i adac ar aa saWi r o
Cveni exl andel i moTxovni l ebi s dasakmayof i l ebl ad. muSa r ompur i s qar xanaSi muSaobs,
mxol od maSi n ki ar ki debs xel s muSaobas, r odesac pur i moSi vdeba, da mxol od mi sTvi s ki ar
muSaobs, r omi mdeni pur i gamoacxos, r amdeni c mi si exl andel i Si mSi l i s dasakmayof i l eb-
80
l adaa saWi r o. ase r ommoqceul i yo, maSi n momsaxur ebi s pr ocesTan gveqneboda saqme. ar a, i gi
i mi sTvi s muSaobs, r omgar kveul i pr oduqt i , pur i , daamzados, mi uxedavad i mi sa, r omes
ukanasknel i amJ amad mas sr ul i adac ar sWi r i a. Sr omi s aqt i obi sTvi s swor ed es gar emoebaa
gansakuTr ebi T damaxasi aTebel i : i gi mi sTvi s ki ar war moebs, r omi s pr oduqt i Seqmnas, r ome-
l i c aqt ual ur i moTxovni l ebi s dasakmayof i l ebl adaa saWi r o, i mmoTxovni l ebi s dasakmayo-
f i l ebl ad, r omel sac subi eqt i ai exl a, amJ amad gani cdi s, ar amed kvebi smoTxovni l ebi s
dasakmayof i l ebl ad sazogadod, i mmoTxovni l ebi s dasakmayof i l ebl ad, r omel i c
Sei Zl eba xval , an r odi sme gauCndes mas, an sxvas vi sme, sul er Ti a.
amr i gad, Tu momsaxur ebas mxol od aqt ual ur i moTxovni l ebi s dakmayof i l eba aqvs
mxedvel obaSi , Sr oma SesaZl o moTxovni l ebi sTvi saa ganzr axul i .
6. Sr oma da nebel oba
magr amsai dan i Zens maSi n adami ani i mi s gakeTebi s ener gi as, r i si moTxovni l ebac mas
amJ amad ar a aqvs ? r ogor aa Sr oma SesaZl ebel i ?
r a Tqma unda, r ef l eqsi s cneba aq sakmar i si ar aa. magr amar c i mpul sur i qcevi s f ar gl ebSi
Sei Zl eba Sr omi Ti aqt i obi s moTavseba. Cven sakmar i sad davr wmundi T, r omi gi ar c i wyeba
aqt ual ur i moTxovni l ebi s bi Zgi T da ar c Semdgomwar i mar Teba mi T. Cven davr wmundi T, r om
Sr oma aqt i obi s gansxvavebul saxes gul i sxmobs. i seT saxes, r omel sac aqt ual ur i
moTxovni l ebi s gar eSe moqmedebi sa da ammoTxovni l ebi sgan damouki debel i Ri r ebul ebi s
Seqmni s Zal a Seswves.
aqt i obi s aseT saxes, r ogor c Cven qvemoT davr wmundebi T, nebel oba war moadgens.
maSasadame, nebel obi s gar eSe Sr oma ver asdr os i mspeci f i kur i , dasr ul ebul i saxi T ver
Camoyal i bdeboda, r omel i c mas dRes, r ogor c adami ani s speci f i kur Tavi sebur ebas, aqvs da
meor i s mxr i v: ver c nebel oba mi aRwevda Tavi si ganvi Tar ebi s adami anur saf exur s, Sr omi Ts
aqt i obas r ommi si st i mul aci i sa da ganvi Tar ebi s speci f i kur i pi r obebi ar Seeqmna.
nebel oba
1. cnebi szogadi gansazRvr eba
r a ar i s nebel oba? davasaxel oT nebi smi er i moqmedebi s r amodeni me udao magal i Ti da
vnaxoT, r a ar i s aq i seTi , r omnebel obi s speci f i kur Tavi sebur ebad Cai Tval os.
1) ci v oTaxSi gZi navs. di l i T gai Rvi Ze da xedav, r omadgomi s dr oa. adgoma gezar eba,
magr amgvi andeba. bol os Zal as at an Tavs da dgebi . saWi r o i yo er Tgvar i nebel obi s aqt i , r om
bunebr i vi si zant e dageZl i a.
2) Zl i er gi nda TuTuni s moweva; magr amgadawyvet i l i gaqvs, Tavi daanebo mas: i kaveb Tavs
da ar swev.
3) vTqvaT, wi gns wer da er T adgi l as azr i unda gamoTqva, r omel i c Zi r i anad
ewi naaRmdegeba Sens wi nandel Sexedul ebas, r omel i c ar a er Txel dagi cavs sajar od. dgeba
saki Txi , gamoTqva es Seni axal i azr i Tu ar a. Tu gamoTqvi , ami T Sen sajar od scnob, r om
scdebodi , xol o Seni mowi naaRmdegeebi mar Tal ni i yvnen. Tu damal e es Seni axal i
Sexedul eba, maSi n Zi r i Tad pr i nci ps uRal at eb, r oml i s mi xedvi Tac mecni er ebaSi
WeSmar i t ebaa mTavar i da ar a yal bi Tavmoyvar eoba. bol osdabol os, saki Txs obi eqt ur i
WeSmar i t ebi s i nt er esi s Tanaxmad swyvet . ueWvel i a, ami sTvi s kvl av nebel obi s daxmar eba
dagWi r deba.
4) r odesac r ai me gaqvs gasakeTebel i , vTqvaT, r ai me Sr oma gaqvs dasawer i , wi naswar
er Tgvar gegmas i muSaveb: r a saki Txs unda Sevxo TavSi , r aze i l apar ako Semdeg da r ogor
mi uaxl ovde sabol oo saki Txs. r asakvi r vel i a, Ti Toeul i amsaki Txi s gadaWr a nebi smi er
aqt ebs moi Txovs da, bol osdabol os, gar kveul gegmaze SeCer debi . ami s Semdeg kvl av
sagangebo nebi syof i s aqt i a saWi r o, r omexl a ukve Sr omi s wer as, ese i gi , SemuSavebul i
gegmi s ganxor ci el ebas Seudge.
r a ar i s yvel a amSemTxvevi sTvi s damaxasi aTebel i ? jer er Ti _ es pi r vel r i gSi unda i qnes
aRni Snul i _ subi eqt i dami si qceva, mi si moqmedeba dapi r i spi r ebul i ar i an ur Ti er Ts.
subi eqt i moqmedebaSi ki ar ar i s mocemul i , ar amed moqmedebi s gar eSe. Sens Tavs cal ke
gani cdi , da Sens moqmedebas ki dev _ TuTuni s mowevas, zeze adgomas, obi eqt ur i WeSmar i t ebi s
samsaxur s, Sens gegmas _ sr ul i ad cal ke. Sen xomjer ki dev ar moqmedob! Sen xomjer mxol od
saki Txs ayeneb, Tu r ogor moi qce! yvel a amSemTxvevebSi Seni mec da Seni SesaZl o qcevac
Ti Tqos gar edan mocemul i r aRac ar i s, r i s Sesaxebac msjel ob da f i qr ob, Ti Tqos Sens wi naSe
r aRac obi eqt ur i ar sebobdes.
81
amr i gad, Cven vxedavT, r om nebel obi s yvel a SemTxvevi sTvi s me-sa da qcevi s
obi eqt i vaci aa damaxasi aTebvl i .
meor e moment i . r omel i c ar a nakl eb damaxasi aTebel i a nebel obi sTvi s, Tavs i Cens qcevi sa
dames gancdi s Tavi sebur ebaSi . Tvi Ton qceva jer ki dev ar ar i s mocemul i : i gi awmyos ki ar a,
momaval s ekuTvni s, i mTavi Tve ki ar xdeba, mer e unda moxdes; maSasadame, r ogor c awmyos ki
ar a, r ogor c momavl i s f enomeni gani cdeba. yvel a zemoaRni Snul SemTxvevaSi pr ocesi ase
mi mdi nar eobs: sanamgar kveul i qceva _ zeze adgoma, TuTuni s mouwevl oba, Seni azr ebi s
obi eqt ur i gadmocema _ moxdebodes, manammsjel ob, f i qr ob, moxdes i gi Tu ar a.
amr i gad, nebel obi sTvi s i saa damaxasi aTebel i , r omi gi i mqcevi s aqt s ki ar exeba,
r omel i c awmyoSi mi mdi nar eobs. ar amed i mas, r omel i c momaval Si unda moxdes: nebel oba wi n
i xedeba, i gi , v. St er ni s t er mi ni r omvi xmar oT, pr ospeqt ul i aqt i a.
r ac Seexeba mes gancdas, mas sr ul i ad gansakuTr ebul i adgi l i ukavi a nebel obi s
SemTxvevebSi : yvel a zemoaRni Snul magal i TSi me r ogor c er Tader Ti wyar o gani cdeba,
sai danac yovel i nebel obi Ti qceva momdi nar eobs, r ogor c er Tader Ti Zal a, r omel zec
savsebi T damoki debul i a, Tu r ogor i i qneba qceva, r a moxdeba: avdgebi , Tu ganvagr Zob wol as,
i sev movwev TuTuns, Tu davanebeb mas Tavs. er Ti si t yvi T, ase movi qcevi , Tu i se, es Cemzea
damoki debul i , ami si mi zezi me var . er Ti si t yvi T, nebel oba mes aqt i obad gani cdeba, an
nebel obaSi aqt i ur ad, moqmedad me gani cdeba.
r omSevadar oT exl a nebel obi s SemTxvevebi i mpul sur i qcevi s SemTxvevebs, i mwamsve
naTl ad davi naxavT, r omgansxvaveba maT Sor i s di di a. vTqvaT, wyur vi l i vi gr Zen. mi vdi var ,
vi Reb xel Si Wur Wwl s, vasxamwyal s da vsvam. yvel af er i es i se xdeba, r omsubi eqt i (me),
obi eqt i (Wur Wel i , wyal i ) daqceva (mi svl a, dasxma, sma) er Ts mTl i ans pr ocesSi ar i an
Car Tul ni da mi s gar eT da cal cal ke ar gani cdebi an: aq ar c mes obi eqt i vaci asTan gvaqvs saqme
da ar c qcevi s obi eqt i vaci asTan. gar da ami sa, qceva aq awmyoSi mi mdi nar eobs. i gi aqt ual ur i a,
i gi exl a xdeba da momaval ze aq sr ul i ad zedmet i a l apar aki . dasasr ul , qceva _ wyl i s
dasxma, dal eva _ i se gani cdeba, Ti Tqos i gi Tavi si T xdebodes; yovel SemTxvevaSi , subi eqt i
aq, Cveul ebr i v, sr ul i ad ar gr Znobs, r omamqcevi sTvi s mas sagangebo aqt i obi s gamomJ Ravneba
sWi r debodes:qcevi s wyar od moTxovni l eba uf r o gani cdeba, vi dr e mesaqt i oba.
amgar emoebasTan er Ti gansakuTr ebi T mni Svnel ovani moment i a dakavSi r ebul i , r omel i c
i mpul sur sa da nebel obi Ts qcevi s aqt ebs Zi r i Tadad ganasxvavebs ur Ti er Ti sgan. i mpul sur i
qcevi s SemTxvevaSi , r ogor c es-es i yo aRvni SneT, qcevi s Zi r i Tadi wyar o moTxovni l ebaa:
gaCndeba Tu ar a moTxovni l eba (wyur vi l i ), subi eqt i swor ed Sesaf er qcevas mi mar Tavs
(mi di s da svams wyal s): i mpul sur i qceva aqt ual ur i moTxovni l ebi s i mpul si T i wyeba da mi si
dakmayof i l ebi s aqt i T _ moxmar ebi s aqt i T _ sr ul deba. sul sxva mdgomar eobasTan gvaqvs
saqme nebel obi s SemTxvevaSi . nebel obi Ti qcevi s zemodmoyvani l magal i TebSi
damoki debul eba aqt ual ur moTxovni l ebasa da sabol oo qcevas Sor i s yvel gan sxvagvar i a,
vi dr e i mpul sur i qcevi s SemTxvevaSi . aq subi eqt s yvel gan r ai me aqt ual ur i moTxovni l eba
uCndeba; magr ammi si qceva ar asdr os ammoTxovni l ebi s i mpul ss ar emor Ci l eba _ i gi i mas ki ar
akeTebs, r ac unda, ar amed r aRac sxvas: pi r vel magal i TSi wol a unda, magr ami gi dgeba.
meor eSi _ mas TuTuni s moweva unda, magr ami gi ar swves mas.
er Ti si t yvi T, nebel obi s SemTxvevaSi aqt ual ur i moTxovni l ebi s i mpul si ki ar
ar i s moqmedebi s Tu qcevi s wyar o, ar amed sul sxva r am, r ac Sei Zl eba zogjer
ewi naaRmdegebodes ki dec mas.
amr i gad, nebel obi s er Ti gansakuTr ebi T speci f i kur i ni Sani ki dev i s ar i s, r omi gi
ar asdr os aqt ual ur i i mpul si s r eal i zaci as ar war moadgens da maSasadame, moqmedebi sTvi s
saWi r o ener gi as yovel Tvi s sxva wyar odan sesxul obs. nebel obi s i s ni Sani gansakuTr ebul i
yur adRebi s Ri r si a. Sei Zl eba i Tqvas, r omnebel obi s pr obl emi s Zi r i aq, amTavi sebur ebaSi ,
mar xi a, da nebel obi s f si qol ogi as gansakuTr ebi T i mi s gamor kveva eval eba Tu r omel i a i s
wyar o, sai danac nebel oba moqmedebi s ener gi as i Zens. ami t omami s Sesaxeb sagangebod qvemoT
gveqneba l apar aki . manamde ki saWi r oa er Ti mai nc i qnes aRni Snul i .
saqme i saa, r om xSi r i a i seTi SemTxveva, r om adami ani swor ed i seT qcevas mi mar Tavs
nebi smi er , r omel sac mi si aqt ual ur i moTxovni l ebi s i mpul si c eswr af i s. magal i Tad,
adami ans mowyur da. mi si aqt ual ur i moTxovni l ebi s i mpul si mas wyl i s dal evi sken i wvevs.
magr ami gi ar emor Ci l eba ami mpul ss: f i qr obs, Sei Zl eba Tu ar a ampi r obebSi wyl i s dal eva.
bol os gadaswyvet s: `es wyal i xommi ner al ur i wyal i a, da mi si dal eva mavnebel i ki ar a,
sasar gebl oao~, da i gi svams wyal s. r ogor c vxedavT, aq Ti Tqos uTuod nebi smi er qcevasTan
unda gvqondes saqme. magr am, meor i s mxr i v, subi eqt i xommai nc wyal s svams, ese i gi , Tavi s
82
aqt ual ur moTxovni l ebas i kmayof i l ebs! maSasadame, nebel obi sTvi s sr ul i adac ar yof i l a
auci l ebel i , r omi gi aqt ual ur i moTxovni l ebi s i mpul si s wi naaRmdeg war i mar Tebodes da
saWi r o ener gi i sTvi s uTuod sxva wyar os mi mar Tavdes. magr amuf r o Rr mad r omCavukvi r deT
saqmi s vi Tar ebas, davr wmundebi T, r omqcevi s war mar Tvel Zal ad ar c aq Sei Zl eba aqt ual ur i
moTxovni l eba Cai Tval os.
mar Tal i a, subi eqt s wyl i s dal eva unda. mi si aqt ual ur i moTxovni l eba esaa, da
er Tgvar i yoymani s Semdeg i gi svams ki dec wyal s, ese i gi , aqt ual ur moTxovni l ebas
i kmayof i l ebs. magr amnamdvi l ad wyl i s smi s aqt s mi s wyur vi l i ki ar i wvevs, r ogor c mxol od
wyur vi l i ; ar a, i gi mxol od mas Semdeg mi mar Tavs amaqt s _ svams wyal s _ r oca agondeba, r om
mi ner al ur i wyal i sasar gebl oa. r omes ar a, wyur vi l i wyur vi l ad dar Ceboda, da subi eqt i
wyal ze uar s i t yoda. ase r om, saqme i s ki ar aa, dal evs subi eqt i wyal s Tu ar a, r odesac mas
swyur i a, saqme i saa, Tu r i T ar i s es aqt i gamowveul i : aqt ual ur i moTxovni l ebi s i mpul si T,
Tu ar aaqt ual ur i T.
yvel a ami s mi xedvi T, Cven SesaZl ebl oba gveZl eva, nebel obi s aqt i s speci f i kur Tvi se-
bebze vi l apar koT, ese i gi , i seT ni Snebze, r oml i Tac i gi aqt i obi s danar Ceni saxeebi sgan gans-
xvavdeba. es ni Snebi Semdegi a: 1) nebel obi s SemTxvevaSi aqt ual ur i moTxovni l ebi s i mpul si
ar asdr os moqmedebas ar i wvevs. nebi smi er i qceva ar asdr os aqt ual ur i moTxovni l ebi s dak-
mayof i l ebi s i mpul ss ar eyr dnoba, 2) nebel obi s SemTxvevaSi aqt i obi s pr ocesSi Semaval i
moment ebi s, mes da qcevi s, obi eqt i vaci a xdeba: me Tavi s qcevas upi r i spi r deba, 3) nebi smi er i
qceva awmyoSi mi mdi nar e qceva ki ar aa, i gi momaval i qcevaa: nebel oba pr ospeqt ul i a, 4) es
momaval i qcevames mi er i Tval i swi neba wi naswar da mi si r eal i zaci a savsebi T mezea damoki -
debul i : nebel oba mTl i anad mes aqt i obad gani cdeba.
2. nebel obi ssxeul ebr i vi saf uZvl ebi
yovel i aqt i oba, yovel i qceva pi r vel r i gSi sxeul i sa da mi si or ganoebi s gansazRvr ul
moZr aobaTa saxi T gveZl eva. es gar emoeba i mdenad Tval saCi noa da kanonzomi er i , r om
zogi er Ti f si qol ogi ur i mi mar Tul eba _ gansakuTr ebi T bi hevi or i zmi _ qcevas Tavi dan
bol omde Cveni kunTur i apar at i s nawar moebad sTvl i s da mi s gasagebad amapar at i s
moqmedebi s Seswavl i T kmayof i l deba. r asakvi r vel i a, Cveni qceva mar t od mar t o kunTur
movl enas ar war moadgens; f si qi ki s di di r ol i sazogadod qcevaSi da, ker Zod, nebi smi er Si
sr ul i ad ueWvel i a. magr amaseve uWvel i a i si c, r ombevr s ar af er s aqvs f si qi kaSi i se mWi dr o
kavSi r i sxeul Tan, r ogor i c nebi smi er pr ocesebs. ami t omnebel obi s zogadi sxeul ebr i vi
saf uZvl ebi s ganxi l va sr ul i ad auci l ebel i a.
nebel obi s anat omi ur -f i zi ol ogi ur saf uZvel s, ur oml i sodac i gi ar cer T cocxal
ar sebas ar eqneboda, di di t vi ni war moadgens, r odesac Cven nebi smi er vmoqmedobT, qer qi s
gansazRvr ul cent r Si f i zi ol ogi ur i i mpul si i badeba, r omel i c qvemoT mdebar e
apar at ebi s, mogr Zo t vi ni sa da xer xeml i s t vi ni s gzi T mot or ul i ner vi sken mi i mar Teba da
mi si saSual ebi T kunTi s SekumSvas da saTanado or ganos moZr aobas i wvevs. es moZr aoba
nebi smi er i moZr aobaa; da i gi ar a mar t o i mi T gansxvavdeba r ef l eqsur i moZr aobi sgan, r om
qer qul i war moSobi saa, maSi n r odesac r ef l eqss uSual od subkor t i kal ur i war moSoba
aqvs, ar amed sxva mxr i vac: r ef l eqsi s SemTxvevaSi f i zi ol ogi ur i i mpul si ucvl el i ,
Tandayol i l i gzebi T vr cel deba da saer Tod st er eot i pul i xasi aTi s moZr aobebs i wvevs;
nebel obi s SemTxvevaSi aseT Tandayol i l gzebs ar avi Tar i mni Svnel oba ar a aqvT. nebi smi er i
moZr aobebi sul axal axal i saxi T mi mdi nar eoben da i mi s mi xedvi T i cvl ebi an, Tu r a mi zani
aqvs subi eqt s dasaxul i . ammoZr aobaTa momwesr i gebel cent r ad mar cxena hemi sf er os zona
i Tvl eba, da gasagebi a, r om, r odesac es ukanasknel i zi andeba, subi eqt s azr i ani ,
mi zanSewoni l i moqmedebi s unar i uqvei Tdeba. pi r vel ad hugo l i mpmani s mi er aRwer i l i
daavadeba, r omel sac manapr aqsi a uwoda, swor e d nebi smi er i qcevi s unar i s daSl aSi i Cens
Tavs: subi eqt s sr ul i ad ar SeuZl i a Tund ubr al o ganzr axul i aqt ebi s Sesr ul eba, maSi n
r odesac i mpul sur ad i gi sul advi l ad asr ul ebs amave aqt ebs; magal i Tad, i gi ver axer xebs
di l i s gaxsnas an Sekvr as, r odesac aval ebT mas ami s gakeTebas. magr am, r odesac mas Tvi Ton
sWi r i a Ri l i s gaxsna Tu Sekvr a, r odesac mas ami si aqt ual ur i moTxovni l ebaaqvs, maSi n
amaqt i s Sesr ul eba mi sTvi s ar avi Tar si Znel es ar war moadgens: apr aqsi a nebi smi er i qcevi s
daSl aa da r ogor c vnaxeT, i gi gar kveul i qer qul i zoni s dazi anebasTanaa dakavSi r ebul i .
nebel obi s aqt i s Sesr ul eba
1. nebel obi s per i odebi
nebel obi s SemTxvevebi s daxasi aTebi dan naTl ad Cans, r Tm nebel oba pr ocess
war moadgens, r omel sac sr ul i ad gar kveul i per i odebi aqvs. Tu r ogor i a es per i odebi , es
nebel obi s sul ubr al o magal i Ti danac naTl ad Cans.
83
vTqvaT, r omamsaRamos sai nt er eso koncer t i a da mi si mosmeni s di di sur vi l i maqvs.
magr amar i s mosazr eba, r omel i c xel s mi Sl i s, koncer t s daveswr o: r ai me saCqar o saqme maqvs
gasakeTebel i . vTqvaT, r ombol osdabol os, saxl Si dar Cena da muSaoba gadavwyvi t e da asec
movi qeci . udaoa, amSemxTvevaSi namdvi l s nebi smi er qcevasTan gvaqvs saqme: me koncer t ze
daswr eba mi nda da ami s nacvl ad Si n vr Cebi da vmuSaob. ueWvel i a, r om, sanamTvi Ton
nebi smi er i qceva dai wyebodes, manamde unda gadawydes, r om swor ed es qceva unda
Sesr ul des; magr am, sanamgadawyvet a moxdebodes, manamde subi eqt ma unda moi f i qr os, Tu r a
gadawyvi t os, r aRac mosazr ebebi unda gai Tval i swi nos, r omel i c mas gar kveul i
gadawyvet i l ebi s gamot anaSi daexmar eba. man unda moi f i qr os, r a sjobs mi sTvi s _ koncer t ze
wasvl a Tu Si n dar Cena da muSaobi s gagr Zel eba.
maSasadame, nebel obi s pr ocesi sam per i ods mai nc Sei cavs: 1) gadawyvet i l ebi s
mosamzadebel per i ods, r omel i c ar kvevs, Tu r a mosazr ebi T r a unda gadawydes, 2) Tvi Ton
gadawyvet i l ebi s per i ods da, bol os, 3) gadawyvet i l ebi s Sesr ul ebi a per i ods.
nebel obi s sr ul i f si qol ogi a val debul i a, sami ve es per i odi Sei swavl os. magr am,
ueWvel i a, r om sami ves er Tnai r i mni Svnel oba ar aqvs da nebel obi s speci f i kur i
Tavi sebur eba gansakuTr ebi T, al baT, er Ter Ts maTganSi unda vl i ndebodes. r omel i am
per i odTagani unda Cai Tval os speci f i kur ad nebel obi sTvi s?
sai nt er esoa, r omamsami per i odi dan mxol od er Ti s Sesaxeb, saxel dobr , Sesr ul ebi s
per i odi s Sesaxeb, Sei Zl eba i Tqvas, r omi gi aqt i obi s sxva saxeobaTa SemTxvevebSi c gvxvdeba:
Sesr ul ebi s per i odSi Tvi Ton moqmedeba, Tvi Ton qceva gveZl eva, da qcevasTan xomaqt i obi s
yvel a sxva SemTxvevaSi c gvaqvs saqme. samagi er od, danar Ceni or i per i odi , r omel i c
ar sebi Tad er Ti dai mave aqt i s, gadaawyvet i s aqt i s, moment ebs war moadgens, mxol od
nebel obi s SemTxvevaSi Sei Zl eba ar sebobdes. unda vi f i qr oT, r om, Tu sadme i Cens nebel obi s
speci f i kur i Tavi sebur eba Tavs, uTuod aq unda i Cendes. mi uxedavad ami sa, Cveni
Cveul ebr i vi , yovel dRi ur i , ar amecni er ul i dakvi r vebi s mi xedvi T, Ti Tqos nebel obi s ar si
swor ed Sesr ul ebi s moment Si unda i yos saZebar i . davi wyoT ami t omnebel obi s pr ocesi s
per i odTa Seswavl a mi si ukanasknel i per i odi T.
2. nebi smi er i qcevi s mi mdi nar eoba
gadawyvet i s aqt s Semdeb gadawyvet i l ebi s r eal i zaci a i wyeba: r ac gadawyda, unda
Sesr ul des, r omCavukvi r deT nebi smi er i qcevi s SemTxvevebs, yvel gan er Tsadai masve vnaxavT:
ar cer Ti maTgani ar cer Ts i seT moqmedebas an cal ke moZr aobas ar Sei cavs, r ommi si
Sesr ul eba Tavi sTavad r ai me speci f i kur si Znel es war moadgendes da nebel oba swor ed am
si Znel i s gadal axvaSi i Cendes Tavs. r asakvi r vel i a, ar i s i seTi SemTxvevebi c, r omadami ani
r ai me t eqni kur ad Znel ad Sesasr ul ebel i saqmi s gakeTebas gadawyvet s; magr ames sr ul i adac
ar ar i s, mai ncdamai nc, nebel obi sTvi s speci f i kur i . t eqni kur ad Znel ad Sesasr ul ebel
aqt ebs, SesaZl oa i mpul sur i qcevac Sei cavdes. maSasadame, usaf uZvl o i qneboda gveTqva,
r omnebi smi er i qcevi s speci f i kumi mi si Sesr ul ebi s si Znel eSi mdgomar eobs. es i mdenad
ueWvel i a, r om, pi r i qi T, sadac Sesasr ul ebel i moqmedebi s gadaul axav si Znel eebTan gvaqvs
saqme, i q ar c ki vl apar akobT nebel obi s Sesaxeb. Tu CvenTvi s r ame Zal i an Znel i Sesasr ul e-
bel i a anda sr ul i ad Seusr ul ebel i , maSi n Cven ki ar gvnebavs es, ar amed gvsur s an
gvwadi a (Wunsch, Xenanne) nebel oba mxol od i mas exeba, r i si Sesr ul ebac Cvens nebazea
damoki debul i . xol o r ac CvenTvi s xel mi uwvdomel i a, i s nebel obi s sagans ar asdr os ar
Seadgens. er Ti si t yvi T, nebi smi er i qcevi s anal i zi gvi Cvenebs, r omes qceva i seTi a, r om
yovel Tvi s SesaZl oa, i gi aqt ual ur i moTxovni l ebi s i mpul si Tac i qnes gamowveul i . Tvi Ton
qcevi s Si naar ss da agebul ebas ar af er Si ar et yoba, nebi smi er i a i gi Tu i mpul sur i . ami t om
sakvi r vel i ar aa, r omnamdvi l s nebi smi er qcevas yovel Tvi s Tan axl avs er Tgvar i gancda, r om
ami s gakeTebaSegvi Zl i a, r omami s Sesr ul eba Cvens xel Taa. es gancda Zal i an damaxasi aTe-
bel i a nebel obi s pr ocesi sTvi s, da masze Cven qvemoT SevCer debodi T.
maS, Segvi Zl i a davaskvnaT: nebi smi er i qcevi sTvi s ar avi Tar SemTxvevaSi ar aa Sesr ul ebi s
si Znel e damaxasi aTebel i : nebel oba r ai me r Tul i s, Znel ad gansaxor ci vl ebel i moZr aobebi s
kompl eqss r odi Sei cavs. ammxr i v i mpul sur sa da nebi smi er qcevas Sor i s ar avi Tar i
gansxvaveba ar ar sebobs.
r omavi RoT exl a Tvi Ton mi mdi nar eoba i mpul sur i sa da nebi smi er i qcevi sa, Cven vnaxavT,
r omr ai me pr i nci pul i mni Svnel obi s gansxvaveba maT Sor i s ar c aq dast ur deba. r ogor c
vi ci T, r a gi nd r Tul i c unda i yos i mpul sur i qceva, i gi Ti Tqos Tavi si T xdeba, Tavi si T
mi di s wi n. mas aqt ual ur i si t uaci a war mar Tavs, da ar sad subi eqt i s sagangebo Car eva saWi r o
ar xdeba. magr amswor ed ami t omSesaZl ebel i a, i mpul sur i qceva r ai me axl ad wamoWr i l i
moTxovni l ebi s i mpul si T Tavi dan aRebul gzas ascdes da sul axal i mi mar Tul eba mi i Ros.
r asakvi r vel i a, es yovel Tvi s ase ar xdeba. pi r i qi T, uf r o xSi r ad i mpul sur i qceva Tavi dan
84
bol omde er Ts daur Rvevel mTl i anobas war moadgens da er Ts mi zans emsaxur eba. es i mi t om
xdeba, r omaqt ual ur i moTxovni l ebi s i mpul si , r omel i c amqcevas daedo saf uZvl ad, uf r o
Zl i er i a, vi dr e gzaSi SemTxvevi T wamoWr i l i , axal i i mpul sebi . magr ami q, sadac es ase ar aa, i q
i mpul sur i qceva xSi r ad cvl i s Tavi s mi mar Tul ebas da er Ti dasr ul ebul i mTl i ani qcevi s
saxi T veRar gveZl eva.
sul sxvaa nebi smi er i qceva. mi sTvi s dasr ul ebul oba da mTl i anoba SemTxvevi Ti
gar emoeba ki ar ar i s; ar a, mi sTvi s es speci f i kur i Tavi sebur ebaa. i q, sadac qcevi s mTl i anoba
i r Rveva, sadac i gi ar Ceul i mi zni sken mi maval gzas scdeba da sxvagan mi i mar Teba, aq nebi smi er
qcevasTan aRar gvaqvs saqme. nebi smi er i qcevi sTvi s swor ed esaa damaxasi aTebel i : r agi nd
r Tul i c unda i yos i gi , nebi smi er i qceva Tavi dan bol omde mowesr i gebul i qcevaa. mi si
cal keul i nawi l ebi , cal ke moqmedebebi Zi r i Tad mi zans emsaxur ebi an da amdenad er Ts
mTl i an qcevas Seadgenen, r omel Si c Ti Toeul s gar kveul i adgi l i ukavi a.
nebel obi s es Tavi sebur eba gansakuTr ebi T mkaf i od gegmi ani qcevi s SemTxvevebSi
vl i ndeba. gegmi ani qceva er Ti mTl i ani , magr amr Tul i qcevaa. dasaxul i a Zi r i Tadi mi zani ,
gar kveul i a saSual ebebi , r oml i s daxmar ebi Tac es mi zani unda i qnes mi Rweul i ; da es
saSual ebebi , cal keul i moqmedebebi , er Ti meor es amzadeben, er Ti meor i s pi r obas
war moadgenen, er Ti meor es eqvemdebar ebi an, ur Ti er TTan er Tgvar hi er ar qi ul
damoki debul ebaSi i myof ebi an da, amr i gad, er Ts r Tul s st r uqt ur ul mTl i anad
er Ti andebi an, da ai , saki Txi swor ed esaa. r ogor ai geba es st r uqt ur a? r ogor aRwevs
nebel oba i mas, r omCveni qceva xSi r ad moqmedabaTa egoden r Tul i hi er ar qi ul i si st emi s
saxes Rebul obs? saWi r o xdeba, yovel i cal keul i nawi l obr i vi moqmedebi s, yovel i
cal keul i nabi ji s wi naswar gaTval i swi neba, mi si aqt i ur ad gamonaxva Tu ar a? saWi r o xdeba
qcevi s mi mdi nar eobaSi mudamCar eva da mi sTvi s mi zanSewoni l i mi mdi nar eobi s mi cema, Tu
nebi smi er i qcevi s mi zanSewoni l i mi mdi nar eoba subi eqt i s aseTi ganuwyvet vl i Car evi s
gar eSec xdeba?
nebel obi s f si qol ogi aSi er Ter Ts ur yevs, eqsper i ment ul ad dasabuTebul f aqt s
nebi smi er i qcevi s mowesr i gebul i mi zanSewoni l eba Seadgens. es i mas ni Snavs, r om,
r odesac adami ani r asme gadawyvet s, magal i Tad, saxl Si dar Cenas da muSaobas ki ar a, ar amed,
vTqvaT koncer t ze wasvl as, es gadawyvet i l eba sakmar i si a, r aTa man sagangebo mof i qr ebi s
gar eSec swor ed Sesaf er i s moqmedebaTa mTel r i gs mi mar Tos: adges, Sesaf er ad Cai cvas da
dai xur os, sakoncer t o dar bazi s mi mar Tul ebi T wavi des, gzaSi r omr ai me dabr kol eba
Sexvdes, i gi mai nc Tavi si mi zni s Sesaf er i sad ganagr Zobs moqmedebas. er Ti si t yvi T, r odesac
adami ani r asme gadawyvet s, Semdgomi mi si moqmedeba Zal daut anebl ad, Ti Tqos Tavi si T
swor ed amgadawyvet i l ebi s Sesaf er i sad mi mdi nar eobs; adami ans ar sWi r i a yovel i nabi ji
wi naswar moi f i qr os, yovel i Tavi si moqmedeba mi si mi zanSewoni l obi s mxr i v yovel Tvi s
sagangebod Seaf asos. ar a, mas swor ed mi zanSewoni l i qcevi s t endenci ebi uCndeba, swor ed
i mi s t endenci a, r ac saWi r oa.
l evi ni amf aqt s ase aRwer da: r odesac adami ani r asme gadawyvet s, magal i Tad, koncenr t -
ze wasvl as, maSi n yvel af er i , r ac amganzr axvi s si sr ul eSi moyvanas exeba _ saTanado t ansac-
mel i , gza, sxva SesaZl o saSual ebebi _ yvel af er i es subi eqt ze sagangebo zemoqmedebi s
Zal as i Zens, i gi i zi davs mas da Sesaf er i si moqmedebi sken i wvevs (`Aufforderderungscharakter~).
amr i gad, nebi smi er qcevas mowesr i gebul i mi zanSewoni l eba axasi aTebs. magr ames
mowesr i gebul oba sr ul i ad ar gul i sxmobs yovel nabi jze subi eqt i s saqmeSi aqt i ur Car evas,
saSual ebebi s cnobi er ad Zebnas da gamonaxvas. sakmar i si a, gadawyvet i l ebi s aqt i moxdes, r om
ami s Semdeg saqme Ti Tqos Tavi si T wavi des wi n. er Ti si t yvi T, nebi smi er i qcevi s, ese i gi ,
gadawyvet i l i s, ganzr axul i qcevi s mi mdi nar eoba i seTi vea, r ogor i c i mpul sur i qcevi s
mi mdi nar eoba: vi dr e qcevi s si sr ul eSi moyvani s gadawyvet i l eba Zal aSi r Ceba, i gi i seve
mi mdi nar eobs, r ogor c i mpul sur i qcevi s SemTxvevaSi .
magr ames, eqsper i ment ul adac dadast ur ebul i , f aqt i Ti Tqos Zi r i anad ewi naaRmdegeba
Cvens yovel dRi ur dakvi r vebas. mar Tl acda, vi n ar i ci s, r omsi Znel e gadawyvet aSi ki ar a,
r asac gadawyvet , mi s Sesr ul ebaSi a! vi n ar i ci s, r omTuTuni s weva mavnebel i a! r amdenjer
gadagvi wyvet i a mi si Tavi s danebeba, magr am am gadawyvet i l ebi s Sesr ul eba ver
mogvi xer xebi a! Ti Tqos mar Tl ac udaoa, r omsi Znel e swor ed Sesr ul ebaSi a, da gadawyvet a
sr ul i adac ar i Zl eva Sesr ul ebi s gar ant i as. magr amcot a ukeT r omCavukvi r deT saqmi s
vi Tar ebas, davr wmundebi T, r omes Cveni , yovel dRi ur dakvi r vebaze aRmocenebul i , azr i
mcdar i a. saqme i saa, r om, r odesac r asme gadavwyvet T, ki dec vasr ul ebT mas, sanames
gadawyvet i l eba Zal aSi r Ceba. magr amubedur eba i saa, r omxSi r ad gadawyvet i l eba i cvl eba;
mi s nacvl ad r i same zegavl eni T, r ai me axal i i mpul si i wyebs moqmedebas, an axal i
gadawyvet i l eba Cndeba. cxadi a, axl a ukve zedmet i a i mi s Sesr ul ebaze l apar aki , r ac wi naT
85
i yo gadawyvet i l i ; da gasagebi a, r omi s ki ar a, axal i gadawyvet i l eba sr ul deba.
amr i gad, sanamgadawyvet i l eba Zal aSi a, Sesr ul eba ar avi Tar sagangebo si Znel es ar
war moadgens: nebi smi er i qcevi s bol o per i odi , Sesr ul eba, mi uxedavad mi si st r uqt ur ul i
si r Tul i sa, hi er ar qi ul i si st emat ur obi sa, Ti Tqos avt omat ur ad mi mdi nar eobs.
3. det er mi naci i s t endenci i s da kvazi -moTxovni l ebi s Teor i ebi
davas i wvevs mxol od Semdegi : r i T unda ai xsnas es gar emoeba? r ogor axer xebs
gadawyvet i l eba, r ommi si Sesr ul ebi s per i odSi , Cveul ebr i v, i s i Cens Zal daut anebl ad
Tavs, r ac dasaxul i mi zni s mi Rwevas uwyobs xel s? Tanamedr ove eqsper ament ul
f si qol ogi aSi amsaki Txi s gadawyvet i s or i gansxvavebul i cdaa cnobi l i . pi r vel s ammi zni T
e. w. det er mi naci i s t endenci i s cneba Semoaqvs, meor es _ e.w. kvazi moTxovni l ebi s
cneba.
det er mi naci i s t endenci i s Teor i i s azr i aseTi a: r odesac subi eqt i Tavi si qcevi s mi zans
war moi dgens da mi s ganxor ci el ebas gadawyvet s, es mi zni s war modgena i se i wyebs sxva
f si qi kur Si naar sebze moqmedebas, r omi si ni mi sda Sesaf er i s mi mar Tul ebas Rebul oben. ase
xdeba, r omnebel obi s SemTxvevaSi qceva mowesr i gebul ad mi mdi nar eobs: mas mi zni s
war modgeni dan gamomdi nar e det er mi naci i s t endenci a war mar Tavs. maSasadame,
i gul i sxmeba, r ommi zni s war modgenas Tavi sTavad aqvs unar i , subi eqt i s qcevaze i se
i moqmedos, r omi gi Tavi sda Sesat yvi sad aamoqmedos, magr ami se, r omTvi Ton subi eqt s,
r ogor c mTel s, aq ar avi Tar i monawi l eobi s mi Reba ar sWi r odes.
r ogor c vxedavT, det er mi naci i s t endenci i s Teor i a t el eol ogi ur i caa er Tdr oul ad
da meqani st ur i c. t el eol ogi ur i a i gi i mi t om, r ommi zni s war modgeni dan gamomdi nar e
t endenci i s ar sebobas scnobs. maSasadame, ammoZRvr ebi s mi xedvi T. qcevi s uSual od
ganmsazRvr el Zal as mi zni s war modgena Seadgens. meqani st ur i es moZRvr eba i mi t om, r ommi si
mi xedvi T, mi zni s war modgena subi eqt i s f si qi kur Si naar sze da mi s qcevaze Tvi Ton moqmedobs
uSual od da, maSasadame, subi eqt i s aqt i obas zedmet ad xdi s.
l evi ni s mi xedvi T, r omel i c meor e Teor i i s war momadgenel i a, qceva Sedegi a i mener gi i s
gant vi r Tvi sa, r oml i s wyar osac Cveni moTxovni l ebebi war moadgenen. nebel obi s SemTxvevaSi
Cven i seT qcevasTan gvaqvs saqme, r omel i c bunebr i vi moTxovni l ebebi s ener gi i s auzs r odi
emyar eba uSual od, ar amed sr ul i ad gansxvavebul i moTxovni l ebebi s, e. w. `kvazi -moTxov-
ni l ebebi sas~ (vi Tomda moTxovni l ebebi sas~). r odesac adami ani r asme gadaswyvet s,
magal i Tad, wer i l i gaugzavnos nacnobs, es gadawyvet i l eba er Tgvar daZabul obas qmni s
masSi , r ac saTanado qcevi s saxi T gant vi r Tvas eswr af i s: mas wer i l i s mi wer i s moTxovni l eba
uCndeba. r adganac es moTxovni l eba bunebr i vi moTxovni l eba ar aa, magr amamave dr os bevr i s
mxr i v hgavs mas, l evi ni mas `kvazi -moTxovni l ebas~uwodebs.
maS ase: gadawyvet i l eba, anda ukeT, ganzr axva adami anSi gar kveul i moqmedebi s Sesr u-
l ebi s moTxovni l ebas, kvazi -moTxovni l ebas, qmni s. es axal i moTxovni l eba gar kveul sagnebsa
da movl enebs _ i msagnebsa da movl enebs, r omel Tac ammoTxovni l ebi s dakmayof i l ebasTan
aqvT kavSi r i _ Tavi sebur Zal as ani Webs, subi eqt i gar kveul i moqmedebi sken war mar Ton. maga-
l i Tad, magi da, qaRal di da sawer kal ami Ti Tqos mouwodeben subi eqt s, dajdes da wer i l i
daswer os; konver t i _ wer i l i Si g Casdos da dabeWdos; f ost i s yuTi _ wer i l i ji bi dan
amoi Ros da masSi Caagdos. r ogor c vxedavT, sakmar i si a subi eqt ma r ame, magal i Tad, wer i l i s
mi wer a gadawyvi t os da, maSasadame, er Tgvar i kvazi -moTxovni l eba gai Ci nos, r omSemdgomi
mi si qceva savsebi T mowesr i gebul ad da mi zanSewoni l ad war i mar Tos. aseTi Zal a aqvs,
l evi ni s mi xedvi T, kvazi -moTxovni l ebas. l evi ni s kvazi -moTxovni l ebi s Teor i a zust i
aRwer a uf r oa nebi smi er i qcevi s mi mdi nar eobi sa, vi dr e mi si namdvi l i axsna. mar Tl acda,
l evi ni mxol od adast ur ebs i mueWvel f aqt s, r omgadawyvet i l ebi s gamot ani s Semdeg
adami ani i se i wyebs moqmedebas, Ti Tqos amukanasknel s namdvi l i moTxovni l eba edos
saf uZvl ad. magr am, r adganac f aqt i ur ad aq namdvi l i moTxovni l ebi s Sesaxeb l apar aki ar
Sei Zl eba, avt or s kvazi -moTxovni l ebi s cneba Semoaqvs. ami s met s es cneba ar af er s
i Zl eva: i gi ver avi Tar SemTxvevaSi ver xdi s gasagebad qcevi s mi zanSewoni l xasi aTs. l evi ni s
mi xedvi T, gadawyvet i l eba er Tgvar daZabul obas qmni s, da amasaa r omavt or i kvazi -
moTxovni l ebas uwodebs. aqedan mxol od i mi s axsna Tu Sei Zl eba, Tu r at omaa, r om
gadawyvet i l ebi s gamot ani s Semdeg mi si Sesr ul ebi s t endenci a Cndeba. xol o r at omaa, r om
Sesr ul ebi s pr ocess mowesr i gebul i mi zanSewoni l eba axasi aTebs _ da i si c subi eqt i s
ganuwyvet el i cnobi er i kont r ol i s gar eSe _ ami s Sesaxeb mar t o moTxovni l ebi s cneba
ver af er s gvet yvi s.
4. ganwyoba r ogor c Sesr ul ebi s saf uZvel i
r odesac i mpul sur i qcevi s Sesaxeb gvqonda saubar i , Cven davr wmundi T, r ommi si
86
mi mdi nar eobi s xasi aTi sakmaod advi l i gasagebi gaxdeboda, Tu vi gul i sxmebdi T, r ommas,
i mpul sur qcevas, ganwyoba udevs saf uZvl ad. es debul eba Tavi sTavad swyvet s i m
saki Txebsac, r omel i c amJ amad dgas Cvens wi naSe, i mi t om r om, Tu nebi smi er i qcevac i se
mi mdi nar eobs, r ogor c i mpul sur i , r a gvi Sl i s xel s, aqac ganwyobi s Sesaxeb vi l apar akoT!
mar Tl acda, sanamsabol ood r i same gakeTebas gadavwyvet deT, manamde mi si Sesr ul eba
xSi r ad Zal i an Znel saqmed mi gvaCni a. magal i Tad, sanamr ai me Cveul ebi s, vTqvaT, TuTuni s
Tavi s danebebas gadavwyvet deT, manamde amCveul ebi s daTmoba, TuTuni s mouwevl oba,
ar aCveul ebr i v Znel i asat ani ar i s xol me CvenTvi s Tu TuTuni gamogvel i a da i Zul ebul i
Sevi qeni T, Tavi Sevi kavoT, amas Zal i an mt ki vnvul ad ganvi cdi T, Zal i an gvi Wi r s moTmena.
magr amsakmar i si a gadavwyvi t oT, mar Tl a avi RoT xel i amCveul ebaze, sazogadod aRar
movwi oT TuTuni , r aTa maSi nve SevamCni oT, r omes moTxovni l eba Ti Tqos er Tgvar ad
daqvei Tda, da mi si daukmayof i l ebl oba Ti Tqos i se aut anel i aRar aa, r ogor c wi naT i yo,
sanamTavi s danebebas gadavwyvet di T. i s gancda, r omami s Sesr ul eba CvenTvi s SeuZl ebel i
ar aa, r omami s Sesasr ul ebl ad Zal a Segvwevs. es Zal debi s (Knnen) gancda swor ed am
gar emoebasTan unda i yos dakavSi r ebul i .
r a moxda? sai dan modi s es cvl i l eba? pasuxi Sei Zl eba mxol od er Ti i yos:
gadawyvet i l ebi s Semdeg subi eqt i gadaxal i sda. i gi i s aRar ar i s, r ac i yo TuTuni s wevi s
mi mar T. exl a i gi i mmxr i v Sei cval a, r omTuTunma mi sTvi s mi mzi dvel obi s Zal a dakar ga, da
maSasadame, uTuTunoba mas nakl eb awuxebs. r odesac mas TuTuni s moTxovni l eba hqonda da
TuTuns amTval i T udgeboda, es ukanasknel i masSi er Tgvar ef eqt s i wvevda, r omel i c
TuTuni s mowevi sadmi ganwyobi s saxi T unda war movi dgi noT. aseTi ganwyobi s ni adagze,
r ogor c vi ci T, i mpul sur i qceva ai geba. magr amaxl a, Tavi s danebebi s gadawyvet i s
SemTxvevaSi , subi eqt i s moTxovni l eba, r oml i Tac i gi TuTuns udgeba, Secvl i l i a: mas unda
_ aRar mowi os TuTuni . maSasadame, ganwyobi s subi eqt ur i f aqt or i Sei cval a, da r odesac
axl a subi eqt i TuTuns xedavs, gasagebi a, r omes ukanasknel i masSi Sesat yvi s ganwyobas,
mouwevl obi s ganwyobas i wvevs. ami s Sedegi i saa, r omsubi eqt s Tavi s Sekaveba aRar uWi r s;
i gi gr Znobs, r ommas Tavi s Sekavebi s Zal a Seswves; da Semdgomi mi si qceva amganwyobi s
Sesat yvi sad mi mdi nar eobs: i gi mi zanSewoni l i c xdeba da _ r amdenadac mas mTel Tavi s
mi mdi nar eobaSi saf uZvl ad er Ti gar kveul i ganwyoba aqvs _ mowesr i gebul i c.
amr i gad, Cven vxedavT, r omgadawyvet i l ebi s Sesr ul ebi s pr ocess ganwyoba udevs
saf uZvl ad, da esaa, r ommi s Sedar ebi Ts gai ol ebas, Ti Tqos avt omat ur mi mdi nar eobasa da
mai nc mowesr i gebul mi zanSewoni l ebas xdi s gasagebad.
magr amganwyoba i mpul sur i qcevi s SemTxvevaSi c amave r ol s asr ul ebs. r aRa gansxvavebaa
maSi n i mpul sur sa da nebi smi er qcevas Sor i s? r ogor c Cans, es gansxvaveba nebi smi er i qcevi s
Sesr ul ebi s per i odSi ar unda veZi oT.
gadawyvet i l ebi s aqt i
1. nebel obi s gancdi s f enomenol ogi a
gadawyvet i s aqt s gansakuTr ebul i adgi l i ukavi a nebel obi Ts pr ocesSi . nebel obi s
eqsper i ment ul ma f si qol ogi am, r omel i c pi r vel r i gSi nebel obi s speci f i kur obi s
saki Txi T i yo dai nt er esebul i _ saki Txi T, war moadgens Tu ar a nebel oba speci f i kur s, sxva
f si qi kur Si naar sze dauyvanads gancdas _ i s Tavi sebur i nebel obi Ti pr ocesi , r omel sac i gi
eZebda, swor ed aq, gadawyvet i s aqt Si , aRmoaCi na. maSasadame, gadawyvet i s aqt i s Seswavl a
sr ul i ad gansakuTr ebul i nt er ess war moadgens.
ener gi ul i gadawyvet i l eba eqsper i ment ul f si qol ogi aSi `pi r vel adi nebel obi s
aqt i s~saxel wodebi Taa cnobi l i . r ogor c gamoi r kva, i gi Semdeg f si qol ogi ur sur aTs
war moadgens: 1) gadawyvet i s aqt i s dr os subi eqt i sakmaod gamokveTi l kunTur daZabul obas
gr Znobs sxeul i s ama Tu i mnawi l Si : mas gar kveul i daZabul obi s Segr Znebebi uCndeba
(axi amas nebel obi s Tval saCi noebi Ts moment s uwodebs); 2) gar da ami sa, mas naTel i
war modgena aqvs i mi s Sesaxeb, Tu r a undaqnas, r a undagaakeTos, da sagul i sxmoa, r omes
momaval i moqmedeba sr ul i ad gar kvevi T, r ogor c sakuTar i momaval i moqmedeba gani cdeba
(sagnobr i vi moment i ); 3) amave dr os subi eqt i yovel Tvi s adast ur ebs gadawyvet i s
moment Si er Ti speci f i kur i gancdi s aRmocenebas, r omel i c Sei Zl eba mxol od amnai r ad
gamoi Tqvas `memi nda~... `exl a menamdvi l ad mi nda~(aqt ual ur i moment i ). r ogor unda
gavi goT es gancda? i gi ar aa ubr al o dadast ur eba, ubr al o Semecneba Tu gageba, ubr al o
damowmeba i mi sa, r omsubi eqt s aqamde ar undodada ai exl a ukveunda. ar a! i gi namdvi l i
aqt i a, namdvi l i gancdaa: momaval i moqmedeba, r omel i c unda moxdes, unda
87
ganaxor ci el os `me~-m, r omel sac es `unda~. es `memi nda~i s aqt ual ur i f aqt or i a,
r omel i c war mar Tavs momaval moqmedebas: masSi gani cdeba, r omswor ed es unda moxdes da ar a
sxva r am, r omyovel i sxvagvar i SesaZl ebl oba gamor i cxul i a: i gi gancdi l i aqt i obaa da
mi si aRwer a, r ogor c ambobs mi Sot i , SeuZl ebel i a; 4) gar da ami sa, gadawyvet i s moment Si
subi eqt i er Tgvar Zal i sxmevasac gr Znobs, r omel i c, r ogor c gamoi r kva, mi T uf r o di di a,
r ac uf r o Zl i er i a nebel obi s koncent r aci a (mdgomar eobi Ti moment i ).
namdvi l i gadawyvet i s aqt i s dr os cnobi er ebaSi es oTxi f aqt or i Tu moment i i Cens Tavs
da oTxi ve er Tad i mspeci f i kur s mTl i an gancdas qmni s, r omel sac amaqt i s dr os aqvs xol me
adgi l i da r omel sac Ti Toeul i Cvengani i cnobs. ammoment ebi dan mxol od er Ts aqvs speci -
f i kur i nebel obi Ti mni Svnel oba: aqt ual ur moment s, gancdi l aqt i obas, `me mi nda~-s
gancdas. sadac ar aa es ukanasknel i , i q ar c nebel obaze Sei Zl eba l apar aki .
danar Cen moment ebs speci f i kur i nebel obi Ti mni Svnel oba sr ul i ad ar a aqvT. mar Tal i a,
Cveul ebr i v, i si ni Tan axl avan ener gi ul i nebel obi s aqt s, magr ames ar ni Snavs, r omami s gamo
nebel obi s ar sebi Ts moment ebad unda i qnen cnobi l ni . Cveul ebr i v, Cven dar wmunebul i var T,
Ti Tqos nebel obi sTvi s swor ed daZabul obi sa da Zal i sxmevi s moment ebi unda i yvnen.
damaxasi aTebel ni , magr ameqsper i ment ul i kvl evi s Sedegebi sr ul i ad ar amar Tl eben amCvens
r wmenas. pi r i qi T, aRmoCnda, r omar c daZabul obas aqvs nebel obi sTvi s ar sebi Ti mni Svnel oba
da ar c Zal i sxmevas. i ngl i sel i f si qol ogi i s, evel i ngi s, gal vanomet r ul i cdebi s Semdeg
obi eqt ur adac damt ki cebul ad unda Cai Tval os, r omnebel oba da Zal i sxmeva, mar Tal i a,
er Tad gvxvdeba, magr amar sebi Tad sul sxvadasxva movl enas war moadgenen. evel i ngma
aRmoaCi na, r omnebel obi s aqt i s SemTxvevaSi _ Tund Zl i er ener gi ul i saSi c _ gal vanomet r i
ver avi Tar Zal i sxmevas ver adast ur ebs; amave dr os i gi ve gal vanomet r i Zal i sxmevi s
Tval saCi no maCvenebl ebs i Zl eva, r a wams saqme nebel obi s ki ar a, Sesr ul ebi s pr ocess
exeba. es obi eqt ur i monacemi savsebi T amar Tl ebs zemod aRni Snul anal i zs, r oml i s
mi xedvi Tac, r ogor c davi naxeT, ar c Tval saCi noebi Ti moment i a ar sebi Ti nebel obi sTvi s da
ar c mdgomar eobi Ti moment i , ese i gi , ar c daZabul oba da ar c Zal i sxmeva. nebel oba
Tavi sTavad absol ut ur ad uZal i sxmevoa. magr am es ar uSl i s mas xel s, zogjer
ar aCveul ebr i v i nt ensi ur i Zal i sxmeva gamoi wvi os.
ami s Semdeg gasagebi xdeba i si c, r omdaZabul obi sa da Zal i sxmevi s sakmaod maRal
donesTan i mpul sur i qcevi s SemTxvevebSi c Sei Zl eba gvqondes saqme. kunTur i daZabul oba
da Zal i sxmeva pi r vel r i gSi moZr aobaTa Sesr ul ebasTanaa dakavSi r ebul i , r omel ni c qcevi s
mot or ul Si naar ss Seadgenen. ami t omi gi yvel gan Sei Zl eba Segvxvdes, sadac gansakuTr ebi T
mot or ul qcevas aqvs adgi l i . i mpul sur i qcevi s SemTxvevaSi c da nebi smi er Si c. gansxvaveba
aq mxol od i s i qneba, r ompi r vel SemTxvevaSi subi eqt i aqt ual ur i moTxovni l ebi s i mpul si s
zegavl eni T xdeba i Zul ebul i , Zal i sxmevas mi mar Tos, xol o meor e SemTxvevaSi _ nebel obi s
aqt i s zegavl eni T.
amr i gad, nebel obi s aqt i ase Sei Zl eba daxasi aTdes: r odesac adami ans gadasawyvet i aqvs
r ame, dgeba moment i , r oca i gi er TbaSad gr Znobs, r omai , exl a mas es ukve `namdvi l ad unda~:
Cndeba `Tvi Taqt i obi s~gancda, r omel Si c exl avea mocemul i i s, r ac mxol od momaval Si unda
moxdes da unda moxdes swor ed i s, r ac `me namdvi l ad mi nda~. nebel obi s aqt Si , maSasadame,
subi eqt i s momaval i qcevi sadmi damoki debul eba gani cdeba: i gi gancdi l i , me-dan
gamomdi nar e aqt i obaa, r omel Si c subi eqt i s pozi ci a i r kveva momaval i qcevi s mi mar T.
aRsani Snavi a gansakuTr ebi T, r omTvi Ton es aqt i , r ogor c aseTi , absol ut ur ad Tavi suf al i a
yovel gvar i Zal i sxmevi s moment i sgan. mi uxedavad ami sa, i gi swor ed me-s aqt ad gani cdeba,
aqt ad, r omel i c mar t o me-zea damoki debul i .
nebel obi s aqt i s aRwer i s si sr ul i sTvi s saWi r oa gavar kvi oT, Tu r ogor xdeba i gi da r a
gavl enas axdens subi eqt ze. eqsper i ment ul ad dadast ur ebul i a, r omsanamgadawyvet i s aqt i
moxdebodes, subi eqt i er Tgvar umweobas, yoymans, agznebul obas gani cdi s. gadawyvet i s aqt i
TandaTanobi T r odi mwi f deba da mzaddeba: i gi er TbaSad xdeba, Ti Tqos moul odnel ad da
moumzadebl ad. Sedegi i saa, r omwi nandel i umweobi sa da gaur kvevl obi s gr Znoba qr eba, da
mi s nacvl ad sabol ood gar kveul obi s, si myar i sa da damSvi debul obi s gancda Cndeba. r om
mar Tl a amgvar i a gadawyvet i s aqt i s gancda, es Tvi Ton saxel wodebi danac Cans: si t yva _
gadawyvet a _ i maze mi uTi Tebs, r omi s wi nar e mdgomar eobas swyvet s da sr ul i ad axal s
i wyebs, r omel sac Zvel i mdgomar eobi s aRar af er i aqvs Ser Ceni l i .
2. gadawyvet a ganwyobi s Secvl i s gancdaa
nebel obi s aqt i s aRwer i dan naTl ad Cans, Tu r as unda war moadgendes i gi ar sebi Tad. Tu
es aqt i i maSi mdgomar eobs, r omsubi eqt i er TbaSad gr Znobs, r ommas mar Tl a da sabol ood
88
unda gar kveul i aqt i s Cadena, r om es ukanasknel i mi si aqt i a, savsebi T mi si me-dan
gamomdi nar e, r omexl a mi s ganxor ci el ebas ar af er i gadaeRobeba wi n, cxadi a, nebel obi s aqt i
i seTs cvl i l ebaze mi uTi Tebs, r omel i c subi eqt s, r ogor c mTel s, exeba da mi s momaval
qcevas gansazRvr avs. mi si er TbaSad aRmoceneba, mi si mTl i an-pi r ovnul i xasi aTi , masSi
mocemul i gancda, r ommomaval i qceva gar kveul i a, r omi gi uTuod Sesr ul deba, da amave
dr os i s gar emoebac, r omamaqt s Zal i sxmeva ar axasi aTebs, naTl ad amt ki cebs, r omam
SemTxvevaSi subi eqt i s ganwyobi s Secvl asTan gvaqvs saqme. nebel obi s aqt Si subi eqt i s
ganwyobi s gadaxal i seba gveZl eva, da yvel a i s gancda, r omel sac subi eqt i s cnobi er ebaSi aqvs
adgi l i , ganwyobi s Secvl i s anar ekl s war moadgens.
amr i gad, nebel obi s aqt i , r omel i c f enomenol ogi ur ad aqt i obi s cnobi er ebaSi ,
gancdi l aqt i obaSi `me namdvi l ad mi nda~-s gancdaSi i Cens Tavs, subi eqt i s ganwyobi s
Secvl aze mi uTi Tebs: subi eqt s swor ed i mqcevi sganwyobauCndeba, r oml i s mi mar Tac i s `me
mi nda~-s gani cdi s da r oml i s r eal i zaci ac mi si Semdgomi moqmedebi s Si naar ss war moadgens.
maSasadame, exl a naTel i xdeba, Tu sai dan Cndeba i s ganwyoba, r omel i c nebi smi er i qcevi s
saf uZvl ad da war mar Tvel ad unda Cai Tval os. ueWvel i a, es i s ganwyobaa, r oml i s
aRmocenebi s f aqt i c gadawyvet i s aqt i s gancdebSi poul obs Tavi s anar ekl s da r oml i s
Seqmnac Cveni nebel obi s saqmed gani cdeba.
nebel obi s si mt ki ci s saki Txi
1. nebel obi s si mt ki ci s saf uZvel i
eqsper i ment ul i kvl evi s Sedegad dadast ur ebul ad i Tvl eba, r om, r agi nd mt ki cec unda
i yos gadawyvet i l ebi s aqt i , SesaZl oa, gansazRvr ul s pi r obebSi i gi ver ganxor ci el des. ar
ar i s sakmar i si , ut yuar i nebel obi s aqt i moxdes _ ese i gi , momaval i qcevi s ganwyoba Sei qmnes _
r aTa Tvi Ton qcevi s r eal i zaci a uzr unvel yof i l i i qnes. Zal i an xSi r i a SemTxvevebi , r om
adami ani r asme gadaswyvet s _ gadaswyvet s ser i ozul ad _ magal i Tad, xel i ai Ros r ai me
Cveul ebaze, vTqvaT, aRar moswi os TuTuni , magr amamgadawyvet i l ebas ver asr ul ebs.
Cveul ebr i v es i mi t omxdeba, r omgadawyvet i l ebi s Sesr ul ebas dabr kol ebaTa mTel i r i gi
eRobeba wi n, da maT gadasal axavad yvel as er Tnai r ad r odi Seswevs Zal a. ami t omaa, r om
nebi syof i s si mt ki ceze Tu si sust eze vl apar akobT xol me. r odesac, dabr kol ebaTa
mi uxedavad, gadawyvet i l eba mai nc si sr ul eSi modi s, Cven amas nebi syof i s si mt ki ci T vxsni T.
r odesac gadawyvet i l eba ver sr ul deba, maSi n nebi syof i s si sust i s Sesaxeb vl apar akobT.
r ogor unda gavi goT es?
r a dabr kol eba eRobeba wi n gadawyvet i l ebi s Sesr ul ebas?
Sesr ul ebi s pr ocesSi adami ani bevr s r asme xvdeba i seTs, r ac mas mi si gadawyvet i l ebi s
met ad Tu nakl ebad sawi naaRmdego moTxovni l ebebs uRvi Zebs. r asakvi r vel i a, SesaZl ebel i a,
amukanasknel Ta i mpul si zogjer i mdenad Zl i er i aRmoCndes, r omsubi eqt s wi nandel i
gadawyvet i l eba sr ul i ad daavi wyebi nos an Seacvl evi nos. amSemTxvevaSi , r a Tqma unda,
wi nandel i gadawyvet i l ebi s Sesr ul ebaze l apar aki ukve zedmet i i qneboda. aseTi
dabr kol eba yovel i nebi smi er i qcevi s dr os Sei Zl eba gaCndes, da saqme i saa, SesZl ebs Tu ar a
subi eqt i maTTvi s sakmar i si wi naaRmdegobi s gawevas. avi RoT i gi ve magal i Ti . vTqvaT saqme
TuTuni s Tavi s danebebas exeba. mas Semdeg, r ac subi eqt ma Ti Tqos sabol ood gadawyvi t a,
aRar moswi os TuTuni , SesaZl oa, vi nmemkar gi TuTuni mi awodos. TuTuni s danaxva mas
saer Tod i msasi amovno mdgomar eobas moagonebs, r omel i c mas wi nad kar gi TuTuni s mowevi s
SemTxvevaSi ar aer Tgzi s ganucdi a. Sei Zl eba moxdes, r omman ver gauZl os sur vi l s da
mi wodebul TuTunze uar i ar Tqvas. aseT SemTxvevebSi , r asakvi r vel i a, sr ul i uf l eba
gvaqvs, mi si nebi syof i s si sust i s Sesaxeb vi l apar akoT. magr amSei Zl eba asec moxdes: man uar i
Tqvas mi wodebul TuTunze, magr ammer e Ti Tqmi s mTel i dReebi s ganmavl obaSi Tavi dan ver
moi Sor os azr i Tu war modgena kar gi TuTuni s Sesaxeb; bol os, am akvi at ebul i
war modgeni dan momdi nar e i mpul ss ver gauZl os da xel axl a TuTuni s weva dai wyos. aseT
akvi at ebul war modgenas per sever aci ul war modgenas uwodeben, da eqsper i ment ul ad
damt ki cebul i a, r omar a mar t o Cveul ebr i v mogonebas (magal i Tad, sasi amovno mdgomar eobi s
mogonebas), ar amed per sever aci asac SeuZl i a, xel i SeuSal os gadawyvet i l ebi s Sesr ul ebas.
r ogor xdeba es? r a udevs saf uZvl ad gadawyvet i s Seusr ul ebl obas? Tu gadawyvet i s
aqt i i maze mi uTi Tebs, r omsubi eqt s mi zni s Sesat yvi si qcevi s ganwyoba SeumuSavda, maSi n,
sanames ganwyoba Zal aSi a, masze aRmocenebul i qceva Ti Tqmi s avt omat ur i si zust i Ta da
si i ol i T unda mi mdi nar eobdes. da es mar Tl ac ase xdeba, sanamsubi eqt s r ai me i mpul si T,
vTqvaT, kar gi TuTuni s danaxvi s gamo, mi si mowevi s Zl i er i t endenci a ar gauCndeba.
Cveul ebr i vi TuTuni r ommi ewodebi aT mi sTvi s, i s Sedar ebi T advi l ad i t yoda uar s. magr am
saqme i saa, r om mas gansakuTr ebi T kar gi TuTuni mi awodes da aman mi si Zvel i
89
moTxovni l ebi s gaRvi Zeba SesZl o. aq sr ul i ad mkaf i od Cans, r omgadawyvet i l ebi s mi Rebi s
dr os Seqmni l i ganwyoba _ aRar moswi os TuTuni _ i mdenad mt ki ce ar aRmoCnda, r omi gi kar gi
TuTuni s aRqmi s SemTxvevaSi c Zal aSi dar Ceni l i yo, da ai , i gi Tavi s sawi naaRmdego ganwyobas,
TuTuni s mowevi s ganwyobas, uTmobs adgi l s. Cven vxedavT, r omnebi syof i s si sust es am
SemTxvevaSi gadawyvet i l ebi s gamot ani s moment Si Seqmni l i ganwyobi s l abi l oba (advi l i
cval ebadoba) udevs saf uZvl ad.
magr am, r ogor c gamoi r kva, gadawyvet i l ebi s Sesr ul ebas sxvagvar i dabr kol ebac
eRobeba wi n. ueWvel i a, r omyovel i moqmedeba t eqni kur ad Tanabr ad advi l i Sesasr ul ebel i
ar aa: zogi uf r o advi l oper aci ebs Sei cavs da zogi Znel s. n. ax-i s cdebi s mi xedvi T, r odesac
ganzr axul i qceva t eqni kur ad advi l i Sesasr ul ebel i a, maSi n gadawyvet i l ebi s Sesr ul ebac
advi l i a, magr amt eqni kur ad Znel i oper aci ebi s SemTxvevaSi mdgomar eoba sxvanai r i a. aq
gadawyvet i l ebi s ganxor ci el ebas ar a mar t o i s aZnel ebs, r omTvi Ton gadawyvet i l ebi s
amocanaa Tavi danve Znel i . ar amed gansakuTr ebi T i s, r om Sesr ul ebi s pr ocesSi
aRmocenebul i si Znel eebi yovel wams gadawyvet i l ebi s aqt Si mi Rebul i ganwyobi s
sawi naaRmdegod moqmedeben. Sedegi xSi r ad i saa, r omoper aci ebi s si Znel e sul uf r o da
uf r o sagr Znobi xdeba da, bol os, subi eqt i Tavi si gadawyvet i l ebi s Sesr ul ebas Tavs
anebebs. aqac nebel obi s si sust e mJ Ravndeba. r ogor c vxedavT, saf uZvel i aqac ganwyobi s
Secvl aa.
gadawyvet i l ebi s Sesr ul ebas zogjer i s gar emoebac af er xebs, r omer Txel dawyebul i
saqme gansazRvr ul i dr oi s Semdegbezr deba xol me adami ans. ami si Sedegi i sev nebel obi s
aqt Si gamowveul i ganwyobi s aRkveTi sa da mi si sawi naaRmdego ganwyobi s aRmovenebi s saxi T
i Cens Tavs: adami ani wi nandel gadawyvet i l ebas scvl i s da mi s Sesr ul ebaze xel s i Rebs.
magr amgadawyvet i l ebi s Secvl a Sei Zl eba sxva gar emoebamac gamoi wvi os. a) advi l i
SesaZl ebel i a, r omSesr ul ebi s pr ocesSi zogi er Tma i seTma gar emoebammi i qci os subi eqt i s
yur adReba, r ac mas wi nad mxedvel obaSi ar mi uRi a. i m SemTxvevaSi , r odesac es axal i
gar emoeba mi uRebl ad qmni s wi nandel gadawyvet i l ebas, ganwyoba i r Rveva, da subi eqt s axal i
gadawyvet i l ebi s gamot ana, axal i ganwyobi s Seqmna uxdeba.
b) Sei Zl eba i si c moxdes, r omTvi Ton subi eqt i Sei cval os: mas axal i i nt er esebi da
axal i mi swr af ebebi gauCndes. maSi n, Tavi sTavad i gul i sxmeba, Zvel gadawyvet i l ebas,
r ogor c exl a mi sTvi s Seuf er ebel s, Zal a davkar geba da subi eqt i i Zul ebul i Sei qmneba,
axal s nebi syof i s aqt s mi mar Tos, axal i gadawyvet i l eba gamoi t anos.
magr amar c er Ts aseTs SemTxvevaSi nebi syof i s si sust eze l apar aki ar Sei Zl eba.
mar Tal i a, gadawyvet i l eba aqac i cvl eba, da Zvel i ganwyobi s nacvl ad axal i i qmneba, magr am
es i mi t omki ar xdeba, r omganwyobas gamZl eoba akl i a, r omi s Tvi Tonaa mer yevi da
cval ebadi , da ami t omaa, r omsubi eqt i i Zul ebul i xdeba, xel axal gadawyvet i s aqt s
mi mar Tos. ar a, ganwyoba, Sei Zl eba, Tvi Ton uaRr esad mt ki ce i yos, Sesr ul ebi s pr ocesi
sr ul i ad daubr kol ebl ad mi mdi nar eobdes, magr am, r adganac subi eqt i xedavs, r omes
gadawyvet i l eba amJ amad mi uRebel i a mi sTvi s, SesaZl oa, i gi sr ul i ad Segnebul ad Seecados,
Tavi dan moi Sor os Zvel i gadawyvet i l eba da nebi syof i s axal i aqt i s daxmar ebi T axal i ,
uf r o Sesaf er i si qcevi s ganwyoba gamoi wvi os. pi r i qi T, aq nebi syof i s si sust esTan ki ar a, mi ss
ueWvel si mt ki cesTan gvaqvs saqme.
ar i s SemTxveva, r oca adami ani xedavs, r ommi si gadawyvet i l eba Seuf er ebel i aRmoCnda,
r omami t ommi zanSewoni l i i qneboda, xel i aeRo mi s Sesr ul ebaze, magr ami gi amas ver
axer xebs: veRar cvl i s er Txel SemuSavebul ganwyobas. am SemTxvevaSi i gi Tavi si
gadawyvet i l ebi s monaa: i s ki ar f l obs amukanasknel s, ar amed, pi r i qi T, mas Zal a aRar
Seswevs, er Txel Seqmni l i ganwyoba nebi smi er Sescval os. r ogor c vxedavT, ji ut oba
nebi syof i s si sust i s maCvenebel i uf r oa, vi dr e nebi syof i s si mt ki ci sa.
amr i gad, Cven vxedavT, r omnebi syof i s si mt ki ce er Txel mi Rebul i gadawyvet i l ebi s
bol omde Senar Cunebi s unar Si mdgomar eobs. r odesac gadawyvet i s er Ti aqt i sakmar i si a,
r aTa ganzr axva bol omde Zal aSi dar Ces, r odesac yovel nabi jze xel axl a i mave
gadawyvet i l ebi s gamot ana ar gvWi r i a, maSi n, ueWvel i a, mt ki ce nebi syof asTan gvaqvs saqme.
sanami s ganwyoba, r omel i c gadawyvet i s moment Si Cndeba, aqt ual ur i a, manamde
gadawyvet i l ebi s Sesr ul ebi s pr ocesi c i ol ad mi mdi nar eobs. magr amTu es ganwyoba Sei r ya,
es gar emoeba i mwamsve Sesr ul ebi sgaZnel ebi s gancdaSi i Cens Tavs; da subi eqt i i Zul ebul i
xdeba, xel axl a gadawyvet i l ebi s aqt s mi mar Tos: Tu SesZl o kvl av Zvel i gadawyvet i l ebi s
gamot ana, ganwyoba Zal aSi dar Ceba da Sesr ul ebi s pr ocesi gagr Zel deba; Tu ar a da _
i Zul ebul i Sei qneba, dawyebul saqmeze xel i ai Ros. maSi n daxar jul i ener gi a unayof od
dakar gul i aRmoCndeba da saqme xel axl a Tavi dan unda i qnes dawyebul i .
aqedan naTel i xdeba, Tu r a di di mni Svnel oba aqvs gadawyvet i l ebi s gamZl eobas.
90
gadawyvet i s aqt i Tavi sTavad moment ur i a. magr ami mi sTvi s, r omi s, r ac gadwyvet i l i a,
Sesr ul des, auci l ebel i a gadawyvet i l eba Seur yevel i dar Ces, r aTa qceva bol omde
Tavi sda Sesaf er i sad war mar Tos. aseTs st abi l i zebul gadawyvet i l ebas ganzr axva
ewodeba. r ogor c davr wmundi T, mas nebel obi s aqt Si Seqmni l i ganwyoba udevs saf uZvl ad,
da r ac uf r o gamZl ea dr oi s mi mdi nar eobaSi es saf uZvel i , r ac uf r o Seur yevel i a i gi , mi T
uf r o mt ki ced gani cdeba ganzr axva da mi T uf r o mt ki cea nebi syof a.
magr amnebi syof i s si mt ki ce sxva mxr i vac i Cens Tavs: Sesr ul ebi s si Znel es subi eqt i ,
Cveul ebr i v, Tavi danve _ gadawyvet i s aqt i s moxdenamde _ i Tval i swi nebs xol me. r odesac es
si Znel e mci r ea, maSi n gadawyvet a Sedar ebi T advi l i a, da i gi nebel obi s nakl eb koncent -
r aci as, nakl eb daZabvas moi Txovs. xol o r odesac es si Znel e di di a, maSi n nebi syof i s
gaci l ebi T met i ener gi i s mobi l i zaci a xdeba saWi r o. da ai , nebel obi s i s Tvi seba, r omel i c
SesaZl ebl obas aZl evs subi eqt s _ mi uxvdavad i mi sa, r omwi naswar i ci s, r omsaqme Znel i
Sesasr ul ebel i a _ mai nc ener gi ul i gadawyvet i l eba gamoi t anos, mi s si mt ki ceze mi uTi Tebs.
r asakvi r vel i a, ase gagebul i nebel obi s si mt ki ce sr ul i ad ar emTxveva nebel obi s
si mt ki ci s i mcnebas, r omel i c er Txel mi Rebul i gadawyvet i l ebi s si myar es, mi ss dr oSi
gamZl eobas gul i sxmobs. ar i s SemTxvevebi , r omadami ani mosal odnel si Znel eTa gadal axvi s
azr s ar uSi ndeba da ener gi ul i gadawyvet i l eba gamoaqvs. magr amsakmar i si a ammosal odnel ma
si Znel eebma mar Tl a i Ci non Tavi , r ommas myi s gul i gauci vdes, da gadawyvet i l ebi s
Sesr ul ebi s xal i si Seunel des. amSemTxvevaSi , ueWvel i a, mi si nebi syof i s si sust eze
Segvi Zl i a vi l apar akoT. magr amaRsani Snavi a, r omgadawyvet i l ebi s advi l ad gamot ani s unar i
mas amSemTxvevaSi Tval saCi no daxmar ebas gauwevda, i gi xel axl a gadawyvet da i mi s
Sesr ul ebas, r azedac es-es i yo gul i gauci vda, da amr i gad, al baT, aseTi mr aval gzi s
ganmeor ebi Ti gadawyvet i s Sedegad, dawyebul saqmes mai nc bol omde mi i yvanda.
nebi syof i s si sust e gadawyvet i s unar i s saer To daqvei Tebi s saxi Tac i Cens Tavs.
cnobi l i a ar a er Ti SemTxveva, r omadami ani sul ubr al o gadawyvet i l ebi s gamot anasac ver
axer xebs: ho Tu ar a? ase moi qces, Tu i se? es ki Txva ki Txvad r Ceba da subi eqt i saqmi s dawyebas
ver axer xebs. r asakvi r vel i a, gamokveTi l i saxi T es mdgomar eoba sakmaod ser i ozul
daavadebad unda Cai Tval os: i gi abul i i s saxel wodebi Taa cnobi l i da nebi syof i s i mdenad
saf uZvl i an Sesust ebas gul i sxmobs, r omavadmyof s sul mar t i vi saqmi s gadawyvet ac ki aRar
SeuZl i a (magal i Tad, cnobi l i a er Ti SemTxveva, r odesac avadmyof s or i saaTi s f i qr i
dasWi r da, sanamt ani samosi s gaxdasa da dawol as gadaswyvet da).
magr amuf r o mar t i vi saxi T gadawyvet i s unar i s daqvei Tebi s SemTxvevebi nor mal ur
adami anTa Sor i sac gvxvdeba. aseTi adami ani s er Ter Ti saxesxvaobi s mxat vr ul sur aTs
Seqspi r i s haml et i war moadgens. Cveul ebr i v, aseTi mer yevi adami anebi advi l ad
emor Ci l ebi an sxvi s nebas. maSi n i si ni Sedar ebi T swr af ad swyvet en saki Txs, magr amxSi r ad
gancda i seTi aqvT, Ti Tqos es gadawyvet i l eba Tavi suf al i r odi i yos, maTi me-s si Rr mi dan
momdi nar e, ar amed r aRac Tavze moxveul i , i Zul ebi Ti , Tumca exl a mai nc maTi sakuTar i
sur vi l i s gamomxat vel i . nebel obi sTvi s, r ogor c zemod aRvni SneT, swor ed me-s aqt i vobi s
gancdaa damaxasi aTebel i , da aq swor ed esaa daqvei Tebul i : subi eqt i gadawyvet i s moment Si
ver gani cdi s Tvi Taqt i obas, i gi ver gr Znobs damouki debl obas. es kar gad eTanxmeba
yovel dRi ur dakvi r vebasaac, sai danac cnobi l i a, r omdamouki debel i moqmedebi s Zal a
mxol od Zl i er i nebi syof i s xal xs aqvs.
sai nt er esoa, r omnebi syof i s si sust i s aseT SemTxvevebSi subi eqt i gadawyvet i l ebi s
si sr ul eSi moyvani s sakmaod Tval saCi no unar s amJ Ravnebs: xSi r ad i gi , sagr Znob
dabr kol ebaTa mi uxedavad, mt ki ced dgas Tavi s gzaze da mi Rebul i gadawyvet i l ebi s
bol omde r eal i zaci aze zr unavs. es dakvi r veba er Txel ki dev Tval saCi nod amt ki cebs, r om,
jer er Ti , nebel obi s aqt i Sesr ul ebi s ki ar a, gadawyvet i s moment Si unda veZi oT, da, meor e,
Sesr ul ebi s pr ocesi s mi mdi nar eobas Tavi si saf uZvel i aqvs, r omel i c Tanabr ad war mat ebi T
moqmedebs maSi nac, r odesac i gi sakuTar i nebel obi s aqt i s Sedegad i Cens Tavs, da maSi nac,
r odesac i gi r ai me sxva gar emoebi s zegavl eni T Cndeba.
2. nebi syof i s si mt ki ci s eqsper i ment al ur i Seswavl i s cdebi .
pi r vel i namdvi l i eqsper i ment ul -f si qol ogi ur i cda ammi mar Tul ebi T nebel obi s pi r vel
eqsper i ment at or s n. ax-s ekuTvni s. i gi Tavi s cdi spi r s r amdeni me wyvi l s uazr o mar -cval s aZl evs
(magal i Tad, dus-l or , f ud-nef ) da manamde ameor ebi nebs, sanami se kar gad ar daaswavl i s, r om
daubr kol ebl i v zepi r ad ganmeor eba SesZl os. avt or i gul i sxmobs, r omampi r obebSi cdi spi r s
mar cval Ta wyvi l i s er Ti wevr i s danaxvi sas meor e wevr i s dasaxel ebi s sakmaod Zl i er i t endenci a (e. w.
asoci aci ur i t endenci a) gauCndeba. ami s Semdeg i gi i mave cdi spi r s wyvi l i s i mave wevr i s mi mar T sxva
daval ebebs aZl evs, r oml i s ni adagzec mas axal i t endenci a _ nebi smi er i t endenci a _ uCndeba,
r omel i c asoci aci ur s unda Seebr Zol os da, r amdenadac SesaZl ebel i a, gadal axos i gi . magal i Tad,
91
cdi spi r s mt ki ced axsovs , r ommar c-val s dus-s er Ter T wyvi l Si l or mosdevs, ase r om, sakmar i si a
mandus moi smi nos, r omi mwamsvel or -i s war moTqmi s Zl i er i i mpul si gauCndes, da ai exl a, mas aseT
amocanas aZl e-ven: r ogor c ki gi Cveneb r omel same uazr o mar cval s, Seni mwamsve ukuRma war moTqvi i gi
(maga-l i Tad, r ud-i r omgi Cveno, Sendur -i unda Tqva), r odesac exl a cdi spi r s dus mar cval s
aCveneben, i gi gadaswyvet s, sud-di Tqvas, amave dr os mas, mi sda unebur ad, Zl i er i i mpul si eqneba
l or -i s war moTqmi sac. amr i gad, Seqmni l i a eqsper i ment ul ad i seTi mdgomar eoba, r omsubi eqt i
nebi smi er i sa da unebur i t endenci ebi s konf l i qt s gani cdi s. r omel i maTgani gai mar jvebs, nebi smi er i
Tu unebur i t endenci a, es Ti Toeul i s maTgani s Zal azea damoki debul i . unebur i t endenci i s
si mt ki ce amSemTxvevaSi i mazea damoki debul i , Tu r amdenad mt ki ced dai maxsovr a cdi spi r ma, r om
wyvi l i s er Ts gar kveul wevr s swor ed es gar kveul i meor e wevr i axl avs Tan, r amdenad mt ki ce kavSi r i
daamyar a manwyvi l i s wevr ebs Sor i s. gamoi r kva, r omes kavSi r i mi T uf r o mt ki cea, r ac uf r o xSi r ad
gaumeor ebi a masal a cdi spi r s. mar cval Ta r i gi s ganmeor ebaTa i mr i cxvs, r oml i s odnav gadi debac
sakmar i si a, r omunebur ma t endenci amgai mar jvos nebi smi er ze, ax-i det er mi naci i s asoci aci ur
eqvi val ent s uwodebs. r odesac ganmeor ebaTa r i cxvi amaze mci r ea, maSi nnebi smi er i t endenci a (anu
det er mi naci i s t endenci a) i mar jvebs, da cdi spi r i Sebr unebul i uazr o mar cvl i s war moTqmas
axer xebs. Tu ar a da _ ami s nacvl ad, meor e adgi l as mdebar e mar cval i (l or ) wamocdeba. aqedannaTel i
xdeba, r omamgagebi T det er mi naci i s t endenci i s anu nebel obi s aqt s si mt ki ce uazr o mar cval Ta
ganmeor ebi s r i cxvi T unda gai zomebodes: r ac uf r o di di a asoci aci ur i eqvi val ent i , mi T uf r o
mt ki ce unda i yos det er mi naci i s t endenci a, ese i gi , ax-i s mi xedvi T, nebel obi s aqt i , i mi t omr om,
r ogor c vi ci T, det er mi naci i s t endenci a, amukanasknel i s ef eqt s war moadgens.
amr i gad, asoci aci ur i eqvi val ent i s cneba nebi s si mt ki ci s r i cxvobr i vi gazomvi s
SesaZl ebl obas gul i sxmobs. ueWvel i a, mi si mni Svnel oba Zal i an di di i qneboda, r omi gi mar Tl a
dasabuTebul i aRmoCeni l i yo. Semdgomma eqsper i ment ul ma gamokvl evebma gamoar kvi es, r omunebur i
t endenci a, r omel i c ax-i s cdebSi nebi smi er s ewi naaRmdegeba, mxol od gar kvel pi r obebSi Cndeba; r om
sakmar i si a odnav Sescval o es pi r obebi , r aTa amt endenci i s aRar af er i gaCndes da nebi smi er ma
t endenci amukonf l i qt od ganagr Zos moqmedeba. ase, magal i Tad, cdi spi r s r omSeuTanxmde, vTqvaT,
wi Tl ad dawer i l i mar cval i s danaxvi sas ukuRma wai ki Txos i gi da sxva f er i s mar cvl i s danaxvi sas
sxvagvar ad moi qces, i gi yovel Tvi s amdaval ebi s Tanaxmad moi qceva da ar c er Txel momdevno
mar cval i s dasaxel ebi s t endenci a ar gauCndeba (mak-ker Ti ). maSasadame, asoci aci ur i eqvi val ent i sa
da mi si saSual ebi T nebi syof i s si mt ki ci s gazomvi s Sesaxeb aq l apar aki sr ul i ad SeuZl ebel i a.
samagi er od, aqedanCans, r omsakmaod di di mni Svnel oba hqoni a yur adRebas: r odesac i gi amocani sken
ar i s mi pyr obi l i , maSi n sxva t endenci ebi nakl eb i Cenen Tavs da gadawyvet i l ebi s Sesr ul ebas nakl eb
uSl i an xel s. r ai me Cveul ebi s nebi smi er Secvl a, ami sda mi xedvi T, i mi t omar i s Znel i , r omi gi
Tavi skeni pyr obs adami ani s yur adRebas, r ac xel s uSl i s mas sakmar i si yur adRebi T moepyr as Tavi s
gadawyvet i l ebas. amr i gad, nebi syof i s si sust eyur adRebi smer yeobazec yof i l a damoki debul i .
3. nebel oba daper sever aci a
r ogor c zemodac aRvni SneT gakvr i T, ar i s SemTxvevebi , r omer Ti r omel i me war modgena,
xSi r ad Cvenda unebur ad, wamoi Wr eba xol me Cvens cnobi er ebaSi da Tavi dan aRar gvSor deba:
Cveni yur adReba xangr Zl i vad da mt ki ced ar i s mi sken mi pyr obi l i da sxva r ami sTvi s mas aRar
scal i a. aseT mdgomar eobas per sever aci aewodeba. i gi yur adRebi s mer yeobi s sr ul i ad
sawi naaRmdego movl enas war moadgens. maSasadame, Ti Tqos vi sac per sever aci i s met i unar i
aqvs, mas nebi syof ac uf r o mt ki ce unda hqondes. es mi T uf r oa mosal odnel i , r omnebel obi s
si mt ki ce, r ogor c zemod i yo naCvenebi , gadawyvet i l ebi s xangr Zl i vad da ucvl el ad dacvi s
unar Si c mJ Rvandeba, magr amLankes-s speci al ur i gamokvl evebi dan gamoi r kva, r omes
mol odi ni sr ul i ad ar aa dasabuTebul i , r omper sever aci as, r omel i c ner vul i si st emi s
Tandayol i l Tvi sebas war moadgens, absol ut ur ad ar af er i aqvs saer To nebel obi s
si mt ki cesTan. gamoi r kva, r omadami ani s nebel obas Zal a Seswevs, Tavi si moqmedeba bunebr i vi
mi dr eki l ebi s sawi naaRmdegod mi mar Tos, sakuTar i ner vul i si st emi s Tandayol i l s
per sever aci i s t endenci as wi naaRmdegoba gauwi os. maSasadame, cxadi xdeba, r omnebel oba
Cveni Tandayol i l i bi ol ogi ur i Tavi sebur eba ki ar ar i s, ar amed uf r o maRal i kat egor i i s
movl enaa, r omel sac Tvi Ton bi ol ogi ur i s, sakuTar i ner vul i si st emi sa da mi si
Tandayol i l i t endenci ebi s Secvl i sa da war mar Tvi s Zal a Seswevs. nebi syof i s si mt ki ce,
ami sda mi xedvi T, r asakvi r vel i a, ver avi Tar SemTxvevaSi Tandayol i l Tvi sebad ver
Cai Tvl eba: i gi pi r adi cxovr ebi s mi mdi nar eobaSi aqvs adami ans SeZeni l i da ami t ommt ki ce
nebi syof i s aRzr da pedagogi ki s er Ter Ti mni Senel ovani amocanaa.
4. ganwyoba da nebi syof i i ssi sust e
eqsper i ment ul ad dadast ur ebul i f aqt i ur i masal a da i s daskvnebi , r omel ni c aqedan
nebel obi s si sust i s Sesaxeb gamomdi nar eoben, sr ul i ad ar ewi naaRmdegebi an Cvens
debul ebas amave saki Txze. pi r i qi T, Sei Zl eba i Tqvaa, r omi si ni mar Tebul obi s sasar gebl od
uf r o l apar akoben, vi dr e sawi naaRmdegod.
92
mar Tl acda. Tu r om nebi syof i s si mt ki ce ner vul i si st emi s Tandayol i l s
Tavi sebur ebas ar war moadgens, Tu i gi uf r o pi r ovnebi s, r ogor c mTel i s, saqmea, maSi n,
ueWvel i a, r omaq gadamwyvet i mni Svnel oba swor ed ganwyobi s cnebas unda mi ekuTvnos. Cven
ukve Tavi s dr oze davr wmundi T, r omganwyoba ner vul i si st emi s Tu sxva bi ol ogi ur i
si st emi s Tandayol i l Tvi sebas r odi war moadgens, ar amed pi r ovnebi s mdgomar eobas,
r omel i c mi si moTxovni l ebi sa da Sesat yvi si gar emosi t uaci i s ur Ti er T-zemoqmedebi s
ni adagze aRmocendeba. ganwyobi s aseTi cneba gasagebad xdi s, r omnebi syof i s si mt ki ces
ar af er i aqvs saer To ner vul i si st emi s TanSobi l t endenci ebTan. meor i s mxr i v, gasagebi
xdeba i s gar emoebac, r omyur adRebi s mer yeobi s SemTxvevebSi nebel obi s si sust esTan gvaqvs
xol me saqme. Cven ukve vi ci T, r omganwyoba gar kveul i gancdebi s aqt ual i zaci i sTvi s mzaobas
ni Snavs. maSasadame, r odesac gar kveul i ganwyoba gvaqvs, Cvens cnobi er ebaSi mxol od
gar kveul gancdebs eTmoba adgi l i , Cven mxol od gar kveul movl enebs vaqcevT yur adRebas.
sakmar i si a Cveni yur adReba sxvagan gadai xar os, r omCven uf l eba mogveces vTqvaT, r omCveni
ganwyoba Sei cval a. Tu vi gul i sxmebT, r omnebel obas ganwyoba udevs saf uZvl ad, gasagebi
gaxdeba, Tu r at omaa, r omyur adRebi s mer yeoba nebi syof i s si sust eze mi uTi Tebs: i gi xom
ganwyobi s Sesust ebi s Sedegad Sei Zl eba gamovl i ndes.
amr i gad. eqsper i ment ul i kvl evi s Sedegad mi Rebul i f aqt ebi nebi syof i s si mt ki ci s
Sesaxeb i sev ganwyobi s sasar gebl od l apar akoben, r ogor c saf uZvl i s, r oml i s r agvar obazec
Cveni nebi syof i s i seTi f or mal ur i mxar ec ki a damoki debul i , r ogor i caa mi si si mt ki ce Tu
si sust e.
ganwyobi s cnebi s mni Svnel ovani upi r at esoba am SemTxvevaSi Tavs i Cens meor e
gar emoebaSi c. saqme i saa, r omnebi syof i s si sust e Tu si mt ki ce ar avi Tar SemTxvevaSi mi s
wmi nda f or mal ur mxar ed ar Sei Zl eba Cai Tval os. aseTi f or mal i st ur i Sexedul eba
ar sebi Tad ewi naaRmdegeba Cveni yovel dRi ur i dakvi r vebi s, i se r ogor c eqsper i ment ul i
kvl evi s ni adagze damadast ur ebel f aqt ebs. vi n ar i ci s, r ommt ki ce nebi syof i s adami ani
zogi er T SemTxvevaSi , i mi s mi xedvi T, Tu r a aqvs gadasawyvet i , sakmaod Tval saCi no si sust es
i Cens; maSi n r odesac meor e, r omel i c saer Tod sust i nebi syof i s pat r onad ar i s cnobi l i ,
swor ed amSemTxvevaSi gaci l ebi T uf r o ener gi ul i moqmedebi s unar s amJ Ravnebs! ueWvel i a,
Cveni gadawyvet i l eba bevr i s mxr i v i mSi naar szec ar i s damoki debul i , r omel sac i gi exeba.
nebel oba, r asakvi r vel i a, wmi nda f or mal ur Zal as ar war moadgens. pi r i qi T, Si naar ss mi sTvi s
sr ul i ad gansakuTr ebul i mni Svnel oba aqvs. magr amTu es asea, maSi n es gar emoeba kvl av
ganwyobi s, r ogor c nebel obi s saf uZvl i s, sasar gebl od l apar akobs, i mi t omr omganwyobi sT-
vi s, r ogor c vi ci T, Si naar seul s anu obi eqt ur f aqt or s gansakuTr ebi T f uZemdebel i
mni Senel oba aqvs: ganwyobi s saxi T swor ed obi eqt ur i vi Tar ebi s asaxvasTan gvaqvs saqme.
mot i vaci a - nebel obi s aqt i s wi na per i odi
1. amper i odi s Seswavl i s mni Svnel oba
jer jer obi T Cven mxol od i s vi ci T, r omnebi smi er qcevas ganwyoba udevs saf uZvl ad da
r omes ganwyoba gadawyvet i s moment Si i Cens Tavs. Cven vi ci T, r omamganwyobi s Seqmna
Tavi sebur i gancdi s saxi T gveZl eva, Tvi Taqt i obi s i mspeci f i kur i gancdi s saxi T, r omel i c
ar cer Ts sxva cnobi l gancdas ar hgavs da nebel obi s gancdad i Tvl eba. magr amCven i si c vi ci T,
r omi mpul sur i qcevac ganwyobi s saf uZvel ze mi mdi nar eobs da r omes ganwyoba aqt ual ur i
moTxovni l ebi s Sesat yvi si si t uaci i s zegavl eni T Cndeba.
samagi er od, Cven ar vi ci T jer jer obi T mTavar i : Cven ar vi ci T, Tu r a aCens ganwyobas
nebel obi s SemTxvevaSi , da, maSasadame, bol osdabol os, r i T gansxvavdeba nebi smi er i qceva
i mpul sur i sgan. mar Tal i a, Cven vi ci T: r omi mpul sur i qcevi s SemTxvevaSi gadawyvet i l ebi s
aqt i s gancdas, Tvi Taqt i obi s gancdas, adgi l i ar a aqvs. magr amr ogor xdeba, r omgadawyvet i s
aqt i , r ogor c Tvi Taqt i oba, gani cdeba? r ogor xdeba, r omnebel obi s SemTxvevaSi ganwyobi s
aRmocenebame-s aqt i obi s saxi T gvevl i neba? es Cven jer ki dev ar gvaqvs Seswavl i l i . i mi sTvi s,
r omamsaki Txebs pasuxi gavceT, unda gai r kves, Tu r a qmni s ganwyobas nebel obi s SemTxvevaSi .
nebi smi er i qceva gansakuTr ebi T Tval saCi nod i mi Tac gansxvavdeba i mpul sur i sgan, r om
mas gadawyvet i s aqt i s wi naper i odi aqvs, per i odi , r omel i c, ueWvel i a, i mi sTvi saa
gankuTvni l i , r omganwyobi s momwi f ebi s pi r obebi Sei qmnes, ganwyobi s aRmoceneba momzaddes.
udaoa, ammosamzadebel i per i odi s Seswavl as nebel obi s Zi r i Tadi saki Txebi s gadasawyvet ad
gansakuTr ebi T di di mni Svnel oba unda hqondes.
2. amper i ods azr i
r odesac subi eqt i aqt ual ur i moTxovni l ebi s zegavl eni T moqmedebs, r odesac mi si
qceva ammoTxovni l ebi s Zal as emor Ci l eba, maSi n i mpul sur qcevasTan gvaqvs saqme. magr amada-
mi ani yovel Tvi s r odi uTmobs ami mpul ss. Cven vi ci T, r ommas unar i aqvs Tavi si Tavi da gar e-
93
mo ur Ti er Ts daupi r i spi r os, Tavi si me-s moqmedebi s obi eqt i vaci a moaxdi nos. es gar emoeba
SesaZl ebl obas aZl ves mas aqt ual ur i i mpul si s i Zul ebas xel i dan gausxl t es da, maSasada-
me, Tavi si momaval i qcevi s saki Txi daayenos: exl a man Tvi Ton unda gadawyvi t os, Tu r ogor
moi qces, r aki aqt ual ur i moTxovni l ebi s i mpul ss aRar mi sdevs. saxel dobr , si t uaci a ase-
Ti a: subi eqt i gani cdi s, r ommi si qceva ami er i dan masze, mi s sakuTar pi r ovnebaze, mi s me-zea
damoki debul i . maSasadame, r a qceva sjobs amme-sTvi s, es wi naswar unda i qnes mof i qr ebul i .
SesaZl ebel i a, aqt ual ur i moTxovni l ebi s i mpul si aRmoCndes xel sayr el i , magr ami si c
SesaZl oa, r omi gi pi r ovnebi s sxva moTxovni l ebebs ewi naaRmdegebodes da ami t omme-sTvi s _
r oml i s ar seboba da, maSasadame, i nt er esebi c mar t o ammoment i T ar amoi wur eba _ saer Tod
Seuwynar ebel i i yos. f ar vanas cecxl i i zi davs; i gi ver uwevs i mi mpul ss wi naaRmdegobas da
i Rupeba. sabedni er od, sul sxvaa adami ani . i gi , sanamr ai me qcevas mi mar Tavdes, wi naswar
i Tval i swi nebs, Tu r amdenadaa mi saRebi sazogadod es qceva mi sTvi s: xomcxadi a, mi si
ar seboba mar t o ammoment i T ar gani sazRvr eba. i gi Tavi si qcevi s subi eqt ad Tavi s Tavs, Tavi s
me-s gani cdi s. ami t om, gasagebi a, r omsanamsabol ood gadawyvet des, Tu r ogor moi qces,
wi naswar unda gansajos, Tu r a qcevi s aqt i a mi si me-sTvi s uf r o Sesaf er i si .
aqedan naTel i a, r omnebel obi s SemTxvevaSi adami ani i mas ki ar akeTebs, r asac mi si
aqt ual ur i moTxovni l eba aZal ebs mas, r ac amJ amad unda mas, ar amed i mas, r ac mi si me-s
sazogado i nt er esebs Seef er eba da r ac amJ amad Sei Zl eba sr ul i adac ar undodes mas.
maSasadame, gadawyvet i s aqt s wi n uswr ebs per i odi , r omel Si c wi naswar i gaTval i swi neba,
wi naswar i moZebna war moebs qcevi s i msaxeobi sa, r omel i c subi eqt i s me-s saer To i nt er esebs
Seef er eba. es Zebni s pr ocesi gadawyvet i s aqt i T Tavdeba, ese i gi , qcevi s i seTi saxeobi s
monaxvi T, r omel i c subi eqt s Tavi si me-s Sesaf er i s aqt ad mi aCni a da r oml i sTvi sac mas
pasuxi smgebl obi s aReba SeuZl i a.
amr i gad, Cven vxedavT, r om, Tavi si Tavi sa da Tavi si qcevi s obi eqt i vaci i s unar i s gamo,
adami ani Tavi si aqt ual ur i moTxovni l ebebi s i mpul si T ki ar moqmedobs, ar amed sazogadod
Tavi si me-s moTxovni l ebaTa mi xedvi T. gadawyvet i s aqt i qcevi s i msaxeobi s monaxvas ni Snavs,
r omel i c mas Tavi si me-sTvi s mi aCni a Sesaf er i sad; xol o i s per i odi , r omel i c amaqt s
uswr ebs wi n, qcevi s amsaxeobi sZebni s per i odad unda Cai Tval os.
3. ar Cevani da mot i vi
r om vcadoT am mosamzadebel i per i odi s Si naar si s wi naswar i zogadi anal i zi ,
davr wmundebi T. r omi gi or i Zi r i Tadi f aqt or i s monawi l eobas mai nc gul i sxmobs. jer er Ti ,
nacvl ad uSual od moqmedebi s dawyebi sa, subi eqt i wi naswar mi zanSewoni l i qcevi s saxeobi s
Zebnas i wyebs: i gi f i qr obs, msjel obs, er Ti si t yvi T, azr ovnobs, r aTa qcevi s swor ed i s
saxeoba monaxos, r omel i c yvel aze uf r o mi zanSewoni l i a mi sTvi s. meor e _ mas Tval wi n aqvs
Tavi si me-s moTxovni l ebebi , da sabol oo gadawyvet i l ebas mxol od ammoTxovni l ebaTa
mi xedvi T Rebul obs: r agi nd mi zanSewonal adac unda moeCvenos mas esa Tu i s SesaZl o
gadawyvet i l eba, i gi mxol od mas Semdeg axer xebs amgadawyvet i l ebi s mi Rebas, r ac mas Tavi si
me-s moTxovni l ebebs SeuTanxmebs.
ganvi xi l oT uf r o dawvr i l vbi T or i ve es f aqt ooi .
A. nebel obi s SemTxvevaSi adami ans ar Cevani s moxdena uxdeba: r a sjobs? r ogor i qceva
uf r o mi zanSewoni l i a mi sTvi s? sr ul i ad udaoa, aseTi saki Txi mxol od moazr ovne ar sebi s
wi naSe Sei Zl eba dadges , moazr ovne ar sebi s wi naSe, r omel sac Zal a Seswevs, mi xvdes, Tu r aa
uf r o da r aa nakl eb mi zanSewoni l i . r odesac adami ani Tavs anebebs er T moqmedebas, r aTa
meor es _ uf r o mi zanSewoni l moqmedebas _ moki dos xel i , i gi , uwi nar es yovl i sa, azr ovnebas
i wyebs: r amdenad xel sayr el i , r amdenad azr i ani i qneboda ampi r obebSi i gi ase moqceul i yo
da ar a i se. mi zanSewoni l i qcevi s monaxva savsebi T i mazea damoki debul i , Tu r amdenad swor i a
azr ovneba.
amr i gad, gadawyvet i s aqt s wi n uswr ebs azr ovneba: subi eqt i msjel obs Ti Toeul i
SesaZl o aqt i s mi zanSewoni l obi s Sesaxeb da, bol os, er Ter Tze Cer deba. magal i Tad,
r odesac i ul i us kei sr i swi naSe saki Txi dadga Zal auf l ebi s Sei ar aRebul i Zal i T xel Si
Cagdebi s Sesaxeb, man i mwamsve r odi gasca gankar gul ebar ubi koni s gadal axvi sa dar omi s
wi naaRmdeg gal aSqr ebi sTvi s, ar amed wi naswar i s, sakmaod xangr Zl i vi mof i qr ebi s Semdeg i m
daskvnamde mi vi da, r omr espubl i ki s wi naaRmdeg gal aSqr eba swor ed ar sebul pi r obebSi
i qneboda gansakuTr ebi T mi zanSewoni l i da sai medo. mas Semdeg, r ac man gonebi s Tval i T
dai naxa, r ommi sTvi s mar Tl a axl aa xel sayr el i r espubl i ki s wi naaRmdeg gal aSqr eba, mi s
wi naSe saki Txi dadga, r ubi koni s gadal axva da r espubl i ki s jar ebi s wi naaRmdeg gal aSqr eba
94
axl ave gadaewyvi t a.
amr i gad, vi meor ebT, gadawyvet i s aqt s yovel Tvi s wi n uswr ebs mof i qr eba, yvel a
SesaZl ebl obaTa awondawona, er Ti si t yvi T, sakmaod r Tul i azr ovnebi Ti pr ocesi , r oml i s
Sedegadac subi eqt i er T r omel same qcevas gansakuTr ebi T mi zanSewoni l ad CaTvl i s.
magr ami Zl eva ki es ukanasknel i gar emoeba gar ant i as, r omsubi eqt i mar Tl a amqcevas
Sesr ul ebas gadaswyvet s? ar i s Tu ar a sakmar i si mi xvde, Tu r a sjobs, r omki dec moki do xel i
mi s Sesr ul ebas? ar i s Tu ar a i nt el eqt ual ur i pr ocesi s war mat ebi Ti dasr ul eba sakmar i si ,
r aTa Sesat yvi si nebel obi s aqt i c moxdes? es r omase yof i l i yo, maSi n nebel obasa da
azr ovnebas Sor i s ar avi Tar i gansxvaveba ar i qneboda: maSi n saki Txi s i nt el eqt ual ur ad
gadaWr i sa da vol i t i ur ad gadawyvet i s aqt i er TmaneTs unda damTxveodnen. magr amsul
mar t i vi dakvi r vebac sakmar i si a, r ommi xvdes kaci , r omes ase ar aa. war movi dgi noT, r om
i ul i os kei sar i sust i nebi syof i s adami ani i yo. es gar emoeba, SesaZl oa, mas xel s ar
SeuSl i da mi mxvdar i yo, r om Zal auf l ebi sTvi s br Zol i s dawyeba swor ed axl a i yo
mi zanSewoni l i . magr amgana i gi asevv advi l ad SesZl ebda gadaewyvi t a. Tavi si l egi onebi sTvi s
br Zaneba gaeca, r ubi koni gadael axaT da r espubl i ki s wi naaRmdeg gal aSqr ebul i yvnen!
r asakvi r vel i a, ar a. ami sTvi s mas ki dev dasWi r deboda r aRac, r ac azr ovnebas, r ogor c aseTs,
ar exeba. ami sTvi s mas damat ebi T nebel obi s aqt i s moxdena dasWi r deboda.
i badeba saki Txi , r as emyar eba Tvi T on gadawyvet i s aqt i ? ueWvel i a, er Ti r asac i gi
eyr dnoba, es i s i nt el eqt ual ur i pr ocesi a, r oml i s Sedegadac gar kveul i qcevi s
mi zanmewoni l ebaa dasabuTebul i . magr am, r ogor c davr wmundi T, es ki dev ar aa gadawyvet i s
aqt i sTvi s sakmar i si . mas jer ki dev Tavi si speci f i kur i saf uZvel i esaWi r oeba. f si qol ogi aSi
nebi smi er i moqmedebi s sabuTs Tu saf uZvel s mot i vs uwodeben. maSasadame, sanamadami ani
r asme gadaswyvet des, man saTanado mot i vebi s Zebna unda dai wyos: gadawyvet i s aqt s
mot i vaci i s pr ocesi uswr ebs wi n.
maSasadame, mTel i pr ocesi ase unda war aovi dgi noT: jer mi zanSewoni l i qcevi s dadgena
azr ovnebas saSual ebi T, Semdeg mot i vaci i s pr ocesi da, bol os, gadawyvet i s aqt i .
B. nebel obi s f si qol ogi aSi mot i vi s cnebas gansakuTr ebi T mni Senel ovani adgi l i
ekuTvni s. ami s mi uxedavad, namdvi l i f si qol ogi ur i Tval sazr i si T, i gi dResac ar ar i s
sakmar i sad Seswavl i l i . wi naT amcnebas uf r o mor al f i l osof i ur i Tval i T uyur ebdnen, da
es mdgomar eoba jer ki dev ar aa f si qol ogi aSi sabol ood l i kvi di r ebul i . ueWvel i a, sanames
ar momxdar a, manamnebel obi s namdvi l f si qol ogi aze Znel i i qneba l apar aki .
mar Tl acda, r ogor esmi T, Cveul ebr i v. mot i vi s cnebas zogi er Ti f si qol ogi , magal i Tad,
r i bo, mot i vs `nebel obi s mi zezs~uwodebs. amSemTxvevaSi saqme ase aqvT war modgeni l i : r o-
desac adami ans r ai me gadawyvet i l eba aqvs gamosat ani , mi s cnobi er ebaSi usaTuod unda ar se-
bobdnen gancdebi , r omel ni c mas swor ed gar kveul i gadawyvet i l ebi s gamot anas ai Zul ebeno,
da mot i vi swor ed es gancdebi ao. aq nagul i sxmevi a, r om mot i vi i seTsave mi mar TebaSi
i myof eba nebel obi s aqt Tan, r ogor Si c f i zi kur i mi zezi i myof eba f i zi kur SedegTan.
uf r o xSi r ad mot i vs `moqmedebi s sabuTad Tu saf uZvl ad~acxadeben. es Semdegs ni Snavs:
r odesac adami ani r asme gadawyvet s, es i mi t omki ar xdeba, r omr ai me ai Zul ebs mas swor ed es
gadawyvet i l eba gamoi t anos, ar amed i mi t om, r omsxvadasxva mosazr ebi T, swor ed es gadawyve-
t i l ebaa mi sTvi s xel sayr el i . yovel ar Cevans uTuod aqvs r ai me saf uZvel i , da nebel obi s
SemTxvevaSi aseT saf uZvel smot i vi war moadgens.
avi RoT ubr al o magal i Ti . vTqvaT, amsaRamos koncer t i a dani Snul i , r omel i c Zal i an
mai nt er esebs. meor i s mxr i v, Cemi samuSao gegmi s mi xedvi T, swor ed amsaRamos gar kveul i saqme
maqvs gasakeTebel i . CemSi or i ur Ti er Ti s sawi naaRmdego t endenci a Cndeba: koncer t ze
wasvl i sa da saxl Si dar Ceni s. vTqvaT, saxl Si dar Cena da muSaoba CemTvi s mai ncdamai nc
mi mzi dvel i ar aa: me koncer t ze wasvl a mi r Cevni a. wi naswar i mof i qr ebi s Semdeg i mdaskvnamde
mi vdi var , r omajobebda saxl Si davr Cvni l i yavi da Cemi samuSao Semesr ul ebi a. i mi sTvi s, r om
mar Tl a `saxl Si dar Cena~. gadamewyvi t a, me amqcevi s (saxl Si dar Ceni s) upi r at esobaTa
monaxva damWi r da: samuSaos Sesr ul ebas Sedegad i s mohyveba, r omgegma Tavi s dr oze meqneba
damTavr ebul i , r asac CemTvi s Zal i an di di mni Svnel oba aqvs; xol o Tu dRes ar vi muSaveb,
gegma CameSl eba, i mi t omr omxval ar avi Tar SemTxvevaSi amsaqmi sTvi s ar mecl eba. maSasadame,
Tu mi nda i s Sedegebi , r omel ni c gegmi s Sesr ul ebas mohyveba, me uar i unda vTqva koncer t ze
da Si n dar Cena var Ci o. vTqvaT, me Si n dar Cena vamjobi ne. r at ommoxda es? r at omgadavwyvi t e
i s ki ar a, r ac uf r o mi zi davda axl a, ar amed i s, r ac sr ul i ad ar i yo CemTvi s amJ amad
mi mzi dvel i ? i mi t omr omamukanasknel s met i Ri r ebul eba aRmoaCnda CemTvi s, vi dr e
pi r vel s: Si n dar Cenasa da muSaobas Sedegad i s mohyveba, r omgegmas Sevasr ul eb da yvel a i m
upi r at esobas mi vi Reb, r omel i c amasTanaa dakavSi r ebul i ; da CemTvi s amas di di mni Svnel oba
aqvs, met i , vi dr e i msi amovnebas, r omel sac koncer t ze mi vi Rebdi .
95
amr i gad, gar kveul qcevas _ Si n dar Cenasa da muSaobas _ gamar Tl eba moenaxa. i s, r ac mas
mohyveba Sedegad, uf r o di d Ri r ebul ebas war moadgens CemTvi s, vi dr e i s, r ac koncer t ze
wasvl as mohyveba Sedegad. Cemi gadawyvet i l ebi smot i vi swor ed esaa: i gi gacnobi er ebaa i m
Ri r ebul ebi s upi r at esobi sa, r omel i c ama Tu i mqcevas aqvs CemTvi s, da amazr i T i gi er T-
er Ti maTgani s gamar Tl ebaa. aseTi a ar sebi Tad mot i vi s cnebi s Tanamedr ove gageba.
aqedan gasagebi a, Tu r at omaa, r omgadawyvet i l ebas zogjer sakmaod xangr Zl i vi
mof i qr eba da yoymani uswr ebs xol me wi n. saqme i saa, r omadami ani r Tul i ar sebaa; mas mr aval i
moTxovni l eba aqvs, da esa Tu i s qceva, SesaZl ebel i a, bevr i mxr i v mi saRebi i yos mi sTvi s da
bevr i s mxr i v ar a. aseT pi r obebSi , r asakvi r vel i a, yoymani advi l i mosal odnel i a. ar sebobs
mot i vebi s er Ti r i gi . r omel i c mas amar Tl ebs da mot i vebi s meor e r i gi , r omel i c mi s
wi naaRmdeg ar i s mi mar Tul i . r omel maTgans unda mi eces upi r at esoba, es i mazea
damoki debul i , r omel s uf r o met i Zal a aRmoaCndeba da r omel i gai mar jeebs. ami s mi xedvi T,
amboben, gadawyvet i l ebi s aqt s xSi r ad mot i vTa br Zol a uswr ebs wi no, da ar Cevani s pr ocesi
ambr Zol i s saxi T aqvT war modgeni l i .
aseTi a gavr cel ebul i moZRvr eba mot i vi s Sesaxeb. ammoZRvr ebi s ar sebi Ti azr i aseTi a:
ar sebobs qceva; da mi saRebi i qneba es qceva Tu ar a, es i mazea damoki debul i , Tu r a mot i vebi
l apar akobs mi s sasar gebl od da r a _ mi s sawi naaRmdegod. mot i vsa da qcevas Sor i s er Tgvar i
zRvar i a gavl ebul i . qceva sxvaa da mot i vi sxva da ami t omaa, r om, SesaZl oa, er Tsadai mave
qcevas dadebi Ti mot i vebi c hqondes da uar yof i Ti c. magal i Tad, koncer t ze wasvl i s
sasar gebl od esTet i kur i si amovnebi s mot i vi l apar akobs, magr ami mave qcevas sawi naaRmdego
mot i vi c aqvs: koncer t ze wasvl a, sxva Tval sazr i si T, dr oi s gacdenad Sei Zl eba Cai Tval os.
4. f i zi kur i qcevi s cneba
mot i vi s cnebi s aseTi gageba mar Tebul i a eTi ki sa da kr i mi nal i st i ki s Tval sazr i si T.
magr ames sr ul i ad ar ni Snavs, r omami t ommar Tebul i unda i yos i gi f si qol ogi i sTvi sac.
mar Tl acda r a ai nt er esebs eTi kas an kr i mi nal i st i kas? pi r vel i sTvi s, i se r ogor c
meor i sTvi sac, Zi r i Tad saki Txs ama Tu i mmocemul i qcevi s Sef asebi s saki Txi war moadgens:
kar gi a i gi Tu cudi zneobr i vi Tval sazr i si T, an danaSaul i a i gi Tu ar a uf l ebr i vi
Tval sazr i si T, eTi kasa da kr i mi nal i st i kas es ai nt er esebs. maSasadame, or i ve SemTxvevaSi
auci l ebel i a, jer Tvi Ton qceva i yos mocemul i , r ogor c f aqt i , r oml i s aRwer ac yvel as
SeuZl i a. magal i Tad, koncer t ze wasvl a, Tu Si ndar Cena gar kveul i qcevaa, r omel i c
moZr aobaTa gar kveul kompl eqsebs Sei cavs da, r ogor c aseTi , obi eqt ur adaa mocemul i . am
SemTxvevaSi da amazr i T, Cvenf i zi kur i qcevi s Sesaxeb SegveZl o gvel apar akna. eTi kasa da
kr i mi nal i st i kas, r asakvi r vel i a, es f i zi kur i qceva aqvT Tval wi n, mi si si amvkar ge
ai nt er esebT. magal i Ti : vi nmemr ai me ni vTi i pova quCaze; ai Ro i gi da mi i Tvi sa. Cvens wi naSe
gar kveul i qcevaa: ni vTi smi Tvi seba, ese i gi , aRni Snul i subi eqt i r odi acxadebs, r omama
da amadgi l as esa da es Zvi r f asi ni vTi i pova, da mouwodebs pat r ons, movi des da wai Ros i gi ;
ar amed Tavi si napovni s Sesaxeb ar avi s ar af er s eubneba da i se epyr oba mas, r ogor c Tavi s
sakuTr ebas; Cvens wi naSe gar kveul i qcevaa, gar kveul i obi eqt ur i mocemul oba. amqcevi s
Sef asebi s saki Txi mxol od mas Semdeg Sei Zl eba dai svas, r ac i gi , r ogor c f aqt i , Cvens wi naSe
dadgeba: zneobr i vi Tval sazr i si T, es qceva cudi a; kr i mi nal i st i ki s Tval sazr i si T, i gi
danaSaul i a. er Ti si t yvi T aq er Ti dai gi ve qcevaa, da saki Txi mxol od mi s Sef asebas exeba.
aseT pi r obebSi , r asakvi r vel i a, mot i vi s cnebac Sesaf er i s Si naar ss Rebul obs. mot i vi i s
mosazr ebaa, r amac subi eqt s es aqt i Caadeni na, i s moTxovni l ebaa, r oml i s dasakmayof i l eb-
l adac es qceva mi zanSewoni l ad i qna cnobi l i . magr amr adganac SesaZl ebel i a, er Ti dai gi ve
f i zi kur i qceva sxvadasxvagvar moTxovni l ebas akmayof i l ebdes, zogs avsa da zogs kar gs,
eTi ki sa da kr i mi nal i st i ki sTvi s er Tsadai mave qcevas Sei Zl eba an er Ti mot i vi hqondes da an
meor e, an kar gi da an cudi . aqedan gasagebi a, r omr odesac adami ani s wi naSe saki Txi dgas,
moi qces ase Tu ar a, Sei Zl eba kacma i f i qr os, r omamsaki Txi s gadaWr a i mazea damoki debul i ,
Tu r omel i mot i vi gai mar jvebs.
5. mot i vi s cneba f si qol ogi aSi
f si qol ogi ur i Tval sazr i si ar Sei Zl eba aseTi i yos. maSasadame, mi sTvi s Tvi Ton mot i vi s
cnebac sxvagvar i unda i yos. mar Tl acda, r as war moadgens, f si qol ogi i s Tval sazr i si T,
qceva? mas, r a Tqma unda, qcevi s si av-kar gi s saki Txi ar ai nt er esebs. mi sTvi s qceva r ogor c
f i zi kur i mocemul oba, r ogor c gar kveul moZr aobaTa kompl eqsi , sr ul i adac qcevas ar
war moadgens. f si qol ogi ur ad es kompl eqsi mxol od i mSemTxvevaSi Cai Tvl eba qcevad,
r odesac i gi gar kveul i azr i s, mni Svnel obi s, Ri r ebul ebi s mat ar ebl ad
gani cdeba: qcevad mas es azr i , es Ri r ebul eba, es mni Svnel oba aqcevs. mi s gar eSe i gi
ubr al o f i zi kur i f aqt i i qneboda, r oml i s Seswavl ac f si qol ogi as, yovel SemTxvevaSi ,
96
yvel af er ze nakl eb eki Txeba.
magr amTu es asea, maSi n SesaZl ebel i unda i yos, er Ti dai gi ve f i zi kur i qceva f si qol o-
gi ur ad mr aval , sr ul i ad gansxvavebul , qcevas war moadgendes. magal i Tad, koncer t ze was-
vl a, r ogor c f i zi kur i qceva, koncer t ze wasvl aa damet i ar af er i : i gi er Ti gar kveul i
qcevaa, magr amf si qol ogi ur ad koncer t ze wasvl a, r ogor c koncer t ze wasvl a, ar avi Tar
qcevas ar war moadgens. qcevad i qceva i gi , r odesac mas f si qol ogi ur i Si naar si c emat eba:
koncent r ze wasvl a musi k-esTet i kur i si amovnebi s mi saRebad, es ukve gar kveul i qcevaa.
magr amkoncer t ze wasvl as Sei Zl eba sxva azr i c hqondes, i gi Sei Zl eba sxva moTxovni l ebasac
akmayof i l ebdes, magal i Tad, koncer t ze wasvl a nacnobTan Sexvedr i s mi zni T. amSemTxvevaSi
i gi f si qol ogi ur ad sr ul i ad sxva qceva i qneboda, r omel sac pi r vel Tan saer To sr ul i ad
ar af er i aqvs. i mave koncer t ze wasvl a gar Tobi s mi zni T, anda axal i musi kal ur i nawar moebi s
gasacnobad _ esec gansxvavebul i qcevaa f si qol ogi ur i s Tval sazr i si T. maSasadame,
er Ti dai gi ve qceva, r omel sac sxvadasxva azr i aqvs da sxvadasxva moTxovni l ebi s
dakmayof i l eba SeuZl i a, f si qol ogi ur ad f i qci ad unda Cai Tval os. f i zi kur i qceva da
f si qol ogi ur i qceva ar avi Tar SemTxvevaSi ur Ti er Ts ar emTxveva. f si qol ogi ur ad i mdeni
gansxvavebul i qceva ar sebobs, r amden gansxvavebul mi zansac emsaxur eba i gi .
6. mot i vi s f unqci a
es debul eba sr ul i ad udao debul ebad unda CavTval oT, sanam f si qol ogi i s
Tval sazr i sze ganvagr ZobT dgomas. f si qol ogi aSi qcevi s Sesaxeb mar t odmar t o amazr i T
Sei Zl eba vi l apar akoT. magr amTu es asea, maSi n mot i vi s cnebac sxvagvar ad unda i qnes
gagebul i , da mot i vaci i s azr i sxvagvar ad gaSuqebul i .
davubr undeT i sev Cvens magal i Ts. gadasawyvet i maqvs: wavi de amsaRamos koncer t ze, Tu
ar a? bevr i f i qr i s Semdeg, gadavwyvi t e: mar Tal i a, Zal i an mai nt er esebs dRevandel i musi ka,
magr ammuSaobaa saWi r o, da saxl Si unda davr Ce. vTqvaT, swor ed amdr os t el ef oni T
macnobes, r omdRes koncer t ze er Ter Ti Cemi nacnobi i qneba, r oml i s naxvac CemTvi s Zal i an
di d Ri r ebul ebas war moadgens. xel axl a vf i qr ob, wavi de Tu ar a koncent r ze, da axl a ukve
saki Txs amukanasknel i s sasar gebl od vwyvet . i badeba saki Txi : r at om? r a moxda? pasuxi
mar t i vi a: koncer t ze wasvl i s axal i mot i vi gaCnda _ nacnobTanSexvedr i s mot i vi _ da
man moupova gamar jveba i mqcevas, r omel i c wi na gadawyvet i l ebi s mi xedvi T Ti Tqos sabol ood
i yo uar yof i l i .
magr amr i T mi aRwi a axal ma mot i vma amef eqt s? r omCavukvi r deT yur adRebi T saqmi s
vi Tar ebas, Cven davr wmundebi T, r om mot i vma aq er Txel uar yof i l i qceva r odi
Semawynar ebi na da amr i gad Cemi wi nandel i gadawyvet i l eba Semacvl evi na; ar a! mot i vma aq
axal i qceva momanaxvi na, axal i qceva, r omel i c CemTvi s gansakuTr ebi T di di Ri r ebul ebi s
aRmoCnda _ yovel SemTxvevaSi met i s. vi dr e saxl Si dar Cena da muSaobi s gagr Zel eba.
mar Tl acda, wi na gadawyvet i l ebi s aqt i T me uar vyavi `esTet i kur i si amovnebi s mi zni T
koncer t ze wasvl a~; axl a ki , r odesac nacnobi s naxvi s mot i vi gami Cnda, Zvel i
gadawyvet i l eba ki ar Semi cvl i a. me mxol od f i zi kur ad i mave qcevi s Sesr ul eba
gadavwyvi t e, r omel i c wi nad uar vyavi (koncer t ze wasvl a), Tor emf si qol ogi ur ad
sr ul i ad axal i qcevi s Sesr ul eba vamjobi ne, saxel dobr , `koncer t zewasvl a nacnobTan
Sexvedr i s mi zni T~. xomcxadi a, r omes ukanasknel i sul sxva qcevaa, vi dr ekoncer t ze
wasvl aesTet i kur i si amovnebi smi Rebi smi zni T.
amr i gad, mot i vi amSemTxvevaSi i mr ol s asr ul ebs, r omi gi er T qcevas meor i T cvl i s _
nakl eb mi saRebs uf r o mi saRebi T _ da, amgvar ad, gar kveul i moqmedebi s SesaZl ebl obas qmni s.
aqedan gasagebi a, r om ar sebi Tad mot i vTa br Zol i s Sesaxeb l apar aki sr ul i ad
dausabuTebvl i a, ar avi Tar i mot i vTa br Zol a, er Ti dai mave qcevi s pro da contra mot i vTa
Sexl a-Semoxl a, an awon-dawona ar ar sebobs; ar ar sebobs i mi t om, r omTvi Ton qceva ar ar i s
er Ti , r omel sac sxvadasxva mot i vi Sei Zl eba hqondes. uf r o swor i i qneboda Tu vi t yodi T,
r omqcevai mdeni vea, r amdeni caamot i vi , r omel i c mas azr sa da mni Svnel obas aZl evs.
mot i vi s mni Svnel oba, ami sda mi xedvi T, gauzomvl i a: nebi smi er ad qceva ar sebi Tad mxo-
l od mot i vi s wyal obi T xdeba: i gi i seTnai r ad cvl i s qcevas, r omi gi subi eqt i sTvi s mi saRebi
xdeba.
7. mot i vi da maRal i moTxovni l ebebi
Cven zemoT aRvni SneT, r omgadawyvet i s aqt s wi n uswr ebs azr ovnebi s pr ocesi , r omel mac
unda gaar kvi os, Tu r a qcevaa subi eqt i sTvi s mi zanSewoni l i . i mi sTvi s, r omamas namdvi l i
gadawyvet i l eba mohyves, ki dev ar i s r aRac saWi r o: i s, r ac obi eqt ur ad mi zanSewoni l i a
mocemul pi r obebSi , jer ki dev mokl ebul i a mi mzi dvel obi s Zal as, jer ki dev ci vs,
97
i ndi f er ent ul debul ebas war moadgens, r oml i danac aqt i obi s i mpul si ar gamomdi nar eobs.
i mi sTvi s, r omes moxdes, da subi eqt ma swor ed mi si ganxor ci vl eba gadaswyvi t os, axal i
f aqt or i s Car evaa saWi r o. Cven zemodac aRvni SneT da axl ac vxedavT, r omamaxal f aqt or s
mot i vi war moadgens.
i badeba saki Txi . r as emyar eba mot i vi , r odesac qcevi s Sesat yvi s modi f i kaci as axer xebs?
es saki Txi Cven gvai Zul ebs, me-s moTxovni l ebaTa ganxi l vas mi vmar ToT. saqme i saa, r om
nebel obi s SemxTvevaSi moqmedebi s subi eqt ad me gani cdeba. magr amme, r ogor c davi naxeT,
moment i s f ar gl ebs sci l deba, da i gi i seTi moTxovni l ebebi s mat ar ebel i a, r omar c er Ti
ker Zo si t uaci i T an moment i T ar ar i s gansazRvr ul i . me-s, amazr i T, Ti Tqos `ganyenebul i ~
moTxovni l ebebi aqvs, r omel sac yovel s SesaZl o ker Zo moment Si aqvs Zal a. r a
moTxovni l ebebi a es moTxovni l ebebi s?
mar Tal i a, yovel i vi t al ur i moTxovni l eba sr ul i ad gar kveul s, konkr et ul
si t uaci asTanaa dakavSi r ebul i : i gi sr ul i ad gar kveul i moment i s moTxovni l ebaa.
magal i Tad, Si mSi l i mxol od yovel s ker Zo SemTxvevaSi Sei Zl eba gani cdebodes: zogadad
Si mSi l i ar ar sebobs. magr am, mi uxedavad ami sa, me-s ganyenebul moTxovni l ebaTa wr eSi i gi c
Sedi s. saqme i saa, r om, r odesac adami ans es gar kveul i moTxovni l eba gauCnda _ r odesac mas am
gar kveul si t uaci aSi moSi vdeba _ da i gi mi si dakmayof i l ebi s Sesaxeb dai wyebs zr unvas, i gi
i se r odi i qceva, Ti Tqos es moTxovni l eba mar t o ammoment i s f ar gl ebi T gani sazRvr ebodes _
yvel af er s ki ar sWams, r ac gaaCni a_ ar amed mxedvel obaSi Rebul obs, r omes moTxovni l eba
mas momaval Si c eqneba, da Tavi s dRevandel Si mSi l s ami s mi xedvi T i kmayof i l ebs.
amr i gad, i gi amTavi s vi t al ur mooxovni l vbas dRes i se epyr oba, r ogor c moTxovni l ebas,
r omel i c mi si me-s moTxovni l ebaa sazogadod da r omel mac ami t omSei Zl eba momaval Si c
i Ci nos Tavi . anda ki dev: i gi yvel af er s r odi sWams, r asac ammoTxovni l ebi s dakmayof i l eba
SeuZl i a _ magal i Tad, umxor cs, an gemr i el s, magr ammi si janmr Tel obi sTvi s mavnebel
saWmel s, ar amed i seTs, r asac vnebi s mot ana ar SeuZl i a mi sTvi s. amSemTxvevaSi gansakuTr ebi T
naTl ad Cans, r omadami ani , Tavi si vi t al ur i moTxovni l ebebi s dakmayof i l ebi s dr osac, ar a
moment i s i mpul si T, ar amed Tavi si me-s saer To moTxovni l ebebi T xel mZRvanel obs.
magr ami s, r ac Si mSi l i s Sesaxeb i Tqva, Sei Zl eba yvel a sxva vi t al ur i moTxovni l ebi s
Sesaxebac ganmeor des. kul t ur ul i adami ani sTvi s awmyoi sa da moment i s SoTxovni l ebad ar c
vi t al ur i moTxovni l eba Cai Tvl eba.
sul sxvaa, r asakvi r vel i a, pi r ut yvi , sxvaa vel ur i da agr eTve bavSvi c. i si ni uf r o
moment i s moTxovni l ebas i kmayof i l eben. sxva moTxovni l eba maTTvi s ar ar sebobs.
magr amadami ans sxva moTxovni l ebebi c aqvs, r omel Tac uSual od ar af er i aqvT saer To
vi t al ur moTxovni l ebebTan. es i s moTxovni l ebebi a, r omel ni c umaRl esi moTxovni l ebebi s
saxel wodebi T ar i an cnobi l ni , saxel dobr , Cveni i nt el eqt ual ur i , mor al ur i da
esTet i kur i moTxovni l ebebi . adami ans WeSmar i t ebi s i dea aqvs, i dea si keTi sa da i dea mSve-
ni er ebi sa, da yvel af er s, r asac i gi xedavs da r asac akeTebs, ami deaTa Tval i Tac sWvr et s. mas
Tavi s yovel dRi ur qcevaSi ar a mar t o i mmoTxovni l ebi s dakmayof i l eba swadi a, r omel sac es
qceva emsaxur eba uSual od, ar amed umaRl esi moTxovni l ebebi sac. amr i gad, mi si dabal i ,
vi t al ur i moTxovni l ebebi c mWi dr od ukavSi r debi an maRal s: Cveni Si mSi l i mar t o Si mSi l i ,
Si Svel i Si mSi l i , r odi Raa. mi si dakmayof i l ebi s pr ocesi umaRl es moTxovni l ebebsac unda
uwevdes angar i Ss. saWmel i uf r o gemr i el i gveCveneba, r odesac i gi Cvens esTet i kur
gemovnebasac eTanxmeba _ r odesac mas l amazad mor Tul suf r aze da l amazi Wur Wl i T
gvawodeben _ vi dr e esTet i kur ad ar a mi mzi dvel pi r obebSi . i gi ve i Tqmi s sxva vi t al ur
moTxovni l ebebzec: si yvar ul i , magal i Tad, ubr al o sqesobr i vi moTxovni l ebi dan maRal s
zneobr i v da esTet i kur gancdamde amaRl da, r ogor c amas samar Tl i anad aRni Snavsengel si .
amr i gad, adami ani sTvi s pi r dapi r damaxasi aTebel i Sei qna, r omi gi yovel s Tavi s moT-
xovni l ebas, r omel i c mas sr ul i ad gar kveul s moment Si da gar kveul s pi r obebSi uCndeba,
Tavi si me-s mudmi vs, maRal s, gar duval moTxovni l ebebs ukavSi r ebs da maTs dakmayof i -
l ebaze ami sda mi xedvi T zr unavs.
8. mot i vaci ada ganwyoba
es gar emoeba yovel i adami ani sTvi saa damaxasi aTebel i , magr amer Tnai r ad ar a. zogi
adami ani sTvi s umaRl es moTxovni l ebebs met i mni Svnel oba aqvT da met i Zal a, xol o
zogi sTvi s vi t al ur i moTxovni l ebaa cxovr ebi s ganmsazRvr el i da st i l i s mi mcemi .
zogi sTvi s esTet i kur i moTxovni l eba dauSr et el i ener gi i s wyar oa, zogi sTvi s ki dev _
mor al ur i da i nt el eqt ual ur i moTxovni l eba. er Ti si t yvi T, adami anTa Sor i s sakmaod
mr aval mxr i vi gansxvaveba ar sebobs i mi s mi xedvi T, Tu r a moTxovni l ebebi a uf r o
98
damaxasi aTebel i maTi me-sTvi s.
r asakvi r vel i a, aq gadamwyvet i mni Svnel oba Ti Toeul i s war sul s aqvs _ i msi t uaci as,
r omel Si c mi si cxovr eba mi mdi nar eobda da r omel Si c i gi aRi zar da, i mSTabeWdi l ebebsa da
gancdebs r omel Tac gansakuTr ebul i wona hqoni aT mi sTvi s. ueWvel i a, yovel i ve ami s gamo,
Ti Toeul s Tavi si gansxvavebul i f i qsi r ebul i ganwyobebi aqvs Seqmni l i , r omel i c ase Tu
i se, met ad Tu nakl ebad Tval saCi nod, yovel Tvi s i Cens xol me Tavs da Sesaf er pi r obebSi da
gansazRvr ul i mi mar Tul ebi T moqmedebi s mzaobas edeba saf uZvl ad. adami ani s pi r ovnebas,
sxvaTa Sor i s, gansakuTr ebi T es ganwyobebi qmni an: i si ni ar i an mi zezi , r omzogi sTvi s
moTxovni l ebaTa er Ti si st emaa ener gi i s mTavar i wyar o da zogi sTvi s meor e.
Tu amas mxedvel obaSi mi vi RebT, maSi n gasagebi gaxdeba, r omyvel af er s yvel asTvi s er Ti -
dai gi ve Ri r ebul eba r odi aqvs. Ti Toeul i sagani , Tu movl ena, i mi s mi xedvi T f asdeba, Tu r a
moTxovni l ebi s dakmayof i l eba SeuZl i a, da moTxovni l ebebi adami anT xomsxvadasxvagvar i
aqvT.
r odesac adami ani s wi naSe saki Txi dgeba, Tu r ogor moi qces, Semdegi gar emoeba i Cens
Tavs: i mSesaZl o moqmedebaTagan, r omel Tac mi si goneba scnobs mi zanSewoni l ad, mxol od
zogi i zi davs mas gar kveul i mxr i v, mxol od zogi er Ti s mi mar T gr Znobs i gi mzaobas, mxol od
zogi er Ts i wynar ebs, r ogor c Sesaf er i ss, r ogor c WeSmar i t ad mi zanSewoni l s. mot i vaci i s
azr i swor ed amaSi mdgomar eobs: i gi i seT moqmedebas eZebs da poul obs, r omel i c pi r ovnebi s
Zi r i Tads, cxovr ebaSi ganmt ki cebul ganwyobas Seef er eba. r odesac subi eqt i qcevi s aseTs
saxeobas mi agnebs, i gi gansakuTr ebul ad gani cdi s mas: i gi er Tgvar s mi zi dul obas gr Znobs
mi s mi mar T, i gi mi si Sesr ul ebi sTvi s mzaobas gani cdi s. es swor ed i s gancdaa, r omel i c
gadawyvet i s aqt i s dr os i Cens xol me Tavs da r omel i c i mspeci f i kur i gancdi s saxi T
gvevl i neba, r omel i c `me namdvi l ad mi nda~-s saxel wodebi T i yo zemoT daxasi aTebul i . es
gancda Tval saCi nod mi uTi Tebs, r om subi eqt s gar kveul i qcevi s ganwyoba Seeqmna:
gadawyvet i s aqt i moxda, da exl a saki Txi gadawyvet i l ebi s si sr ul eSi moyvanas exeba.
9. nebi smi er i da i mpul sur i qceva
mot i vi s r ol i i maSi mdgomar eobs, r om i gi ama Tu i m f i zi kur qcevas gar kveul
f si qol ogi ur qcevad aqcevs. amas i gi i mi T axer xebs, r ommas pi r ovnebi s Zi r i Tad
moTxovni l ebaTa si st emaSi r Tavs da subi eqt s mi si Sesr ul ebi s ganwyobas uCens. ase xdeba,
r omnebi smi er qcevas saf uZvl ad gar kveul i ganwyoba edeba. magr ami mpul sur qcevasac xom
ganwyoba udevs saf uZvl ad! maSi n r aRa gansxvavebaa massa da nebi smi er qcevas Sor i s?
ammxr i v mar Tl ac ar avi Tar i gansxvaveba ar ar i s qcevi s amor Zi r i Tad f or mas Sor i s:
or i ves ganwyoba udevs saf uZvl ad. es CvenTvi s udaoa. maS, gansxvaveba sxva mi mar Tul ebi T
unda veZi oT. saqme i saa, r omes ganwyoba er Ts SemTxvevaSi er Tnai r ad Cndeba da meor esi
meor enai r ad, da qcevi s amf or mebi s gansxvavebac swor ed aq unda vi gul oT. i mpul sur i
qcevi s SemTxvevaSi _ es Cven vi ci T _ ganwyobas aqt ual ur i si t uaci a qmni s. uf r o
konkr et ul ad: cocxal ar sebas gar kveul i , konkr et ul i moTxovni l eba uCndeba; i gi
gar kveul s, konkr et ul si t uaci aSi i myof eba, r omel Si c man es Tavi si konkr et ul i
moTxovni l eba unda daakmayof i l os. am aqt ual ur ad gancdi l i moTxovni l ebi sa da
aqt ual ur ad mocemul i si t uaci i s ur Ti er Tobi s ni adagze subi eqt s gar kveul i ganwyoba
uCndeba, r omel i c mi s qcevas saf uZvl ad edeba. ase Cndeba i mpul sur i qceva. bunebr i vi a, r om
subi eqt i s gancda aq i seTi a, r omi gi ar gr Znobs, r omqcevi s namdvi l subi eqt s mi si me
war moadgendes: i gi ar c me-s obi eqt i vaci as axdens da ar c qcevi sas, da ami t omi mpul sur i
qceva ar asdr osme-s Tvi Taqt i obi s gamovl enad ar gani cdeba.
sul sxva mdgomar eobasTan gvaqvs saqme nebi smi er i qcevi s SemTxvevebSi . r a i wvevs aq
ganwyobas? ar avi Tar SemTxvevaSi ar Sei Zl eba i Tqvas, r omamas aqt ual ur i si t uaci a Sveba.
r ogor c vi ci T, aqt ual ur si t uaci as, ese i gi , i mkonkr et ul si t uaci as, r omel Si c gar kveul
moment Si i myof eba subi eqt i , nebel obi s SemTxvevaSi gadamwyvet i mni Svnel oba ar a aqvs. saqme
i saa, r omsubi eqt i aq i mmoTxovni l ebi s dakmayof i l ebaze r odi zr unavs, r omel sac amJ amad
gani cdi s. nebel oba aqt ual ur i moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s mi zni T r odi
xel mZRvanel obs. ar a! r ogor c zemod i yo gar kveul i , i gi ase vTqvaT, `ganyenebul i ~
moTxovni l ebi s _ me-s moTxovni l ebi s _ dakmayof i l ebas eswr af i s; da gasagebi a, r om
aqt ual ur si t uaci as, r omel Si c ammoment Si i myof eba subi eqt i , mi sTvi s mni Svnel oba ar a
aqvs: i gi me-s moTxovni l ebaTa si t uaci a ki ar ar i s, i gi moment i s moTxovni l ebaTa si t uaci aa,
r omel Tanac nebel obas saqme ar a aqvs.
maS r a si t uaci aa, r omnebel obi s saf uZvl ad mdebar e ganwyobi s SeqmnaSi Rebul obs
monawi l eobas? movi yvanoT magal i Ti . r odesac gadasawyvet i maqvs, r ogor movi qce _
koncer t ze wavi de dRes, Tu Si n davr Ce samuSaod _ wi naswar or i ve si t uaci as war movi dgen:
99
konci r t ze yof ni sasac da Si n dar Ceni sa da muSaobi sasac: gavi azr eb yvel af er s, r ac
SesaZl oa Sedegad mohyves er Ts da meor es, da, bol os, i mi s mi xedvi T, Tu me-s r a
moTxovni l ebasTan gvaqvs saqme, an Si n dar Ceni s ganwyoba mi Cndeba da an koncer t ze wasvl i sa.
r a si t uaci i s zemoqmedebamSeqmna es ganwyoba? ueWvel i a, i msi t uaci i sam, r omel i c uSul od,
aqt ual ur ad ki ar mqonda mocemul i , ar amed Cemmi er i yo war modgeni l i dagaazr ebul i .
nebel obi s SemTxvevaSi i s qceva, r omel i c gadawyvet i l ebi s sagnad unda Sei qmnes, momaval Si
unda moxdes. maSasadame, ar c mi si si t uaci a Sei Zl eba awmyoSi i yos mTl i anad mocemul i : i gi
Sei Zl eba mxol od war mosaxul i da gaazr ebul i i yos. ami t om, sakvi r vel i ar aa, r omganwyobas,
r omel i c gadawyvet i l ebi s gamot ani s moment Si Cndeba da r omel i c nebi smi er i qcevi s
pr ocess edeba saf uZvl ad, war mosaxul i anazr i Ti si t uaci aqmni s.
r ogor c vxedavT, i mpul sur i da nebi smi er i qcevi s ganwyobaTa genezi si sxvadasxvagvar a-
daa pi r obadebul i : pi r vel s aqt ual ur i si t uaci a udevs saf uZvl ad, meor es _ war mosa-
xul i anazr i Ti si t uaci a.
10. nebel obi saqt i ur oba
r a mni Svnel oba aqvs amgansxvavebas? Zal i an sayur adRebo. nebel obi s SemTxvevaSi ganwyo-
bas mar Tl a subi eqt i qmni s; i gi mar Tl a mi si aqt i obi s Sedegs war moadgens. mar Tl acda,
war mosaxva, azr oeneba xomer Tgvar i Semoqmedebaa; i gi er Tgvar i f si qi kur i pr ocesi a,
r omel Si c si namdvi l e pasi ur ad r odi a anar ekl i , ar amed aqt i ur adaa asaxul i . nebel obi s
SemTxvevaSi subi eqt i amaqt i ur pr ocesebs _ war mosaxvasa da azr ovnebas _ mi mar Tavs, maTi
saSual ebi T Tavi si SesaZl o qcevi s si t uaci as qmni s, i deur si t uaci as agebs, r omel i c masSi
gar kveul ganwyobas i wvevs; da es ganwyobaa nebi smi er i qcevi s pr ocess r omsaf uZvl ad edeba.
amr i gad, nebel obi s SemTxvevebSi subi eqt i Tvi Ton qmni s ganwyobas: i gi aqt i ur i a udaod.
r asakvi r vel i a, i gi uSual od, pi r dapi r , r odi i wvevs ganwyobas: es mas ar SeuZl i a; amas i s
ar c cdi l obs. mi si aqt i oba i maSi a, r omwar mosaxul s, azr i Ts, er Ti si t yvi T, i deur
si t uaci as qmni s da ami T Sesat yvi si ganwyobi s gamowvevas axer xebs. sxvagvar i aqt i oba
sazogadod ar aa adami ani sTvi s damaxasi aTebel i : Cveni aqt i oba uSual o zemoqmedebaSi r odi
i Cens Tavs, ar amed gaSual ebul Si : adami ani sTvi s, saer Tod, swor ed i ar aRi T moqmedebaa
speci f i kur i .
ami t omgasagebi a, r omnebel obi s aqt Si subi eqt i Tvi Taqt i obas gr Znobs. es gancda
Zal i an Tavi sebur i saxi T gveZl eva. r ogor c vi ci T, mi si adekvat ur i daxasi aTeba ase
Sei Zl eboda: `axl a me namdvi l ad mi nda~. aq r amodeni me moment i a er Tdr oul ad mocemul i , da
amTavi sebur gancdas yvel a es moment ebi er Tad axasi aTeben: jer gancda, r om`me~-a aq
aqt i ur i , r om`me~-s unda. mer e meor e gancda, r ommasnamdvi l ad unda. es i maze mi uTi Tebs,
r omsubi eqt i sTvi s i seTi gancdacaa cnobi l i , r omel Si c mas mxol od unda da ar a namdvi l ad
unda. nebel obi s aqt Si ndomi s es namdvi l obaa xazgasmul i . dasasr ul , mesame moment i
aseTi a. subi eqt i gr Znobs, r omai , axl a mas ukve namdvi l ad unda. i gi Ti Tqos adast ur ebs,
r omai , exl a masSi mni Svnel ovani cvl i l eba moxda, r om`ai , exl a mas namdvi l ad unda~.
maSasadame, nebel obi s gancdaSi , r omel i c, r ogor c zemod aRvni SneT, er Ts mTl i an gancdas
war moadgens, mocemul i a, er Ti mxr i v, ut yuar i me-s aqt i obi s gancda, magr amamave dr os i seTi
aqt i obi s, r oml i s dawyebac me-ze ki ar ar i s damoki debul i , ar amed Ti Tqos ui mi sod xdeba:
me mxol od adast ur ebs Ti Tqos, r om`ai , exl a ukve mas namdvi l ad unda~, xol o aqamde an ar
undoda da an namdvi l ad ar undoda. gancda i seTi a, Ti Tqos aqamde saeWvo i yo, undoda mas
namdvi l ad Tu ar a; axl a ki cxadi a, r ommas mar Tl a namdvi l ad unda: Ti Tqos es cvl i l eba
masSi mi si monawi l eobi s gar eSe momxdar i yos. es speci f i kur i gancda ueWvel i aqt i obi sa da
i mave dr os ueWvel i damoki debul ebi sac Zal i an damaxasi aTebel i a nebel obi s aqt i sTvi s: i gi
yvel a mni Svnel ovans eqsper i ment ul gamokvl evebSi dadast ur da, r omel sac ki nebel obi s
aqt i s aRwer a hqonda mi znad dasaxul i (mi Sot i dapr i umi da sxv.).
r ogor Sei Zl eba amspeci f i kur i gancdi s axsna? sai dan momdi nar eobs i gi ? CvenTvi s am
saki Txi s pasuxi Znel i ar aa. saf i qr ebel i a, r omes gancda namdvi l anar ekl s war moadgens
i mi sas, r asac nebel obi s aqt i s dr os aqvs adgi l i subi eqt Si . amgancdi s mi xedvi T, subi eqt Si
i seTi r aRac unda xdebodes, r ac, er Ti s mxr i v, mi s aqt i obas amJ Ravnebs, xol o, meor i s mxr i v,
mi s pasi obas, mi s damoki debul ebas. i s, r ac nebel obi s ar si s Sesaxeb vi ci T, Sei Zl eba swor ed
aseTi gancdi s saf uZvl ad gamodges. mar Tl acda nebel obi s aqt i xomi maze mi uTi Tebs, r omai
ammoment Si subi eqt Si ganwyoba aRmocenda, r omel i c mi s Semdgomqcevas daedeba saf uZvl ad
da gar kveul i gzi T wai yvans mas. maSasadame, subi eqt s aqamde `ar undoda~. Ti Tqos da ai exl a
ukve `unda~da `unda namdvi l ad~, r adganac ganwyoba namdvi l ad mxol od axl a Sei qmna masSi .
amganwyobi s Seqmna mi si saqmea. amdenad i gi ueWvel ad aqt i ur i a, da bunebr i vi a, r omi gi am
100
aqt i obas gani cdi s ki dec. magr ami gi xompi r dapi r ver moqmedobs ganwyobaze, r omes
ukanasknel i nebi smi er Sescval os, gamoi wvi os an aRkveTos, ar amed i gi i deur i si t uaci i s
saSual ebi T moqmedebs masze. xol o r odi s gamoi wvevs es i deur i si t uaci a ganwyobas, es
sr ul i ad ar aa subi eqt i s sur vi l ze damoki debul i . mas mxol od dadast ur eba SeuZl i a,
moxda masSi mi s mi er Sual obi T gamowveul i cvl i l eba, Tu ar a.
r ogor c vxedavT, nebel obi s SemTxvevaSi adami anSi mar Tl a i seTi pr ocesi xdeba, r om
i gi aqt i ur aRac unda gani cdi des Tavs da pasi ur adac.
11. nebel obi s Tavi suf l ebi s pr obl ema
amasTan mWi dr od ar i s dakavSi r ebul i nebel obi s Tavi suf l ebi s pr obl ema _ uZvel esi
pr obl ema, r omel i c war sul Si uf r o xSi r ad met af i zi kur i msjel obi s sagans Seadgenda,
vi dr e mecni er ul i kvl eva-Zi ebi sas.
nebel obi s Tavi suf l ebi s saki Txi pi r vel r i gSi f si qol ogi ur i saki Txi a. mi uxedavad
ami sa, mi s Seswavl as mor al ur i f i l osof i a, r el i gi i s f i l osof i a da kr i mi nal i st i ka uf r o
awar moebda, vi dr e mecni er ul i f si qol ogi a. es i mi T ai xsneba, r omamsaki Txi s gadaWr as di di
pr aqt i kul i mni Svnel oba hqonda zneobr i vi s, sawr munoebr i vi sa da kr i mi nal i st ur i
Tval sazr i si T: Tu adami ani Tavi suf al i a, Tu mi si qceva savsebi T maszea damoki debul i , maSi n
zneobr i vad moi qceva i gi Tu ar a; Seasr ul ebs r el i gi ur nor mebs Tu ar a; daemor Ci l eba
i ur i di ul nor mebs Tu ar a; yvel af er i es mi si xel T i qneba, da ami T Cven SesaZl ebl oba
gveZl eva, masze saTanado zegavl ena movaxdi noT: davsajoT, r odesac cudad i qceva, da
davaji l dovoT, r odesac kar gad i qceva.
amsaki Txi s gadawyvet i s or i mopi r dapi r e cda ar i s cnobi l i _ er Ti dadebi Ti da meor e
uar yof i Ti .i ndet er mi ni zmi , r omel sac nebel oba Tavi suf al Zal ad mi aCnda, Zal ad, r ome-
l i c mi zezobr i obi s sayovel Taod gavr cel ebul kanons ar emor Ci l eba, dadet er mi ni zmi ,
r omel sac, pi r i qi T, nebel obi s damouki debl oba, Tavi suf l eba, mi zezobr i vi r kal i s gar eSe
moqmedebi s unar i ar swamda. nebel obi s empi r i ul i kvl evi s Sedegad Ti Tqos sabol ood da-
dast ur da, r omdet er mi ni zmi uf r o ukeT eTanxmeba f aqt ebsac da zogad mecni er ul pr i nci -
pebsac, r oml i s mi xedvi Tac SeuZl ebel i a umi zezod r ai me xdebodes. ker Zod, nebel obi s
aqt i s damoki debul eba mot i vze, i s f aqt i , r omgadawyvet i l eba yovel Tvi s mot i vi r ebul i
unda i yos, Ti Tqos sabol ood unda amt ki cebdes i ndet er mi ni zmi s usaf uZvl obas. mi uxeda-
vad ami sa, nebel obi s Tavi suf l ebaze l apar aki s aRkveTa sr ul i ad SeuZl ebel i a.
saqme i saa, r omf aqt ebi s r i gi mi s sasar gebl od l apar akobs. yovel SemTxvevaSi nebel o-
bi s mi mdi nar eoba i seTi a, r ommasSi ueWvel i Tvi Taqt i obi s, ueWvel i damouki debl obi s
gancdaa mocemul i . i q, sadac amas adgi l i ar a aqvs, i q nebel obi s Sesaxeb ar avi n l apar akobs: i q
i mpul sur qcevasTan gvaqvs saqme. es eqsper i ment ul ad dadast ur ebul i f aqt i a, magr ami gi
uami sodac sayovel Taodaa cnobi l i . sxva ar a i yos r a, Tvi Ton cneba nebel obi s
Tavi suf l ebi s Sesaxeb ar gaCndeboda, r ommas Cvens gancdaSi saf uZvel i ar hqonoda. saki Txi
Sei Zl eba mxol od i mas exebodes, SecTomaSi Sevyavar T amSemTxvevaSi Cvens cnobi er ebas,
i l uzi aa nebel obi s Tavi suf l eba Tu ar a. da i mSemTxvevaSi c, i s r omi l uzi a aRmoCndes,
f si qol ogi i s wi naSe mai nc i dgomeba nebel obi s Tavi suf l ebi s saki Txi . gamosakvl evi i qneba,
Tu r ogor Cndeba da r as emyar eba es i l uzi a.
r asakvi r vel i a, f aqt i a, r ommot i vaci i s gar eSe nebel obi s aqt i ar xdeba. maSasadame,
det er mi ni zmi mar Tal i a: nebel obi s aqt s mot i vi gansazRvr avs, magr amf aqt i a i si c, r om
er Ti dai gi ve mot i vi yovel Tvi s er Tsadai mave aqt s ar i wvevs. er Txel r omi gi er T Sedegs
i Zl eva, meor exel mi s mi mar T sr ul i ad uZl ur i r Ceba. mi zezobr i obi s cnebas aseTi f aqt ebi
sr ul i ad ar egueba: mi zezi gansazRvr ul pi r obebSi yovel Tvi s gansazRvr ul Sedegs i wvevs.
ami t omac SeuZl ebel i a, r omel i me gar kveul i mot i vi an mot i vTa jguf i kauzal ur ad
daukavSi r o gar kveul nebel obi s aqt s. maSasadame, det er mi ni zmi mai nc ar ar i s mar Tal i .
saqmi s namdvi l i vi Tar eba uf r o ase unda war movi dgi noT: cnobi er ebas Cven sr ul i adac
ar Sevyavar T SecTomaSi , r odesac nebel obi s aqt s, r ogor c Tavi suf al aqt s, gani cdi s.
r odesac adami ani nebel obas mi mar Tavs, i gi wi naswar aqt ual ur i si t uaci i s i mpul ss xel i dan
usxl t eba, mi si i Zul ebi sgan Tavi suf l deba: i gi ar aZl ves mas _ aqt ual ur si t uaci as, an
aqt ual ur `vel s~, r ogor c i t yodal evi ni _ SesaZl ebl obas, masSi Sesat yvi si moqmedebi s
ganwyoba gamoi wvi os. magr ames ukve er Tgvar i Tavi suf l ebaa _ Tavi suf l eba, ase vTqvaT,
negat ur i : Tavi suf l ebaumoqmedobi sa. magr amamave ni adagze moqmedebi s Tavi suf l ebac
ai geba. subi eqt i Tvi Ton qmni s Tavi s TavSi gansazRvr ul i moqmedebi s ganwyobas da,
maSasadame, Tvi Ton i wvevs damouki debl ad am moqmedebas. es ukve moqmedebi s
Tavi suf l ebaa. mas subi eqt i _ da mxol od subi eqt i _ gansazRvr avs, i mi t omr omi s ganwyoba,
r omel i c mas udevs saf uZvl ad, mTl i anad subi eqt i s mi er aa Seqmni l i : mi si obi eqt ur i
101
f aqt or i , si t uaci a, gar edan r odi a i Zul ebi T mocemul i : i gi , r ogor c war mosaxul i , r ogor c
azr i Ti si t uaci a, subi eqt i s aqt i obi s nayof i a. r ac Seexeba subi eqt ur f aqt or s, amaze
l apar aki c zedmet i a. i gi me-s moTxovni l ebaTa si st emi Taa gansazRvr ul i .
amr i gad, udaoa, r omi s ganwyoba, r omel i c nebel obi s aqt Si i saxeba da nebi smi er i
moqmedebi s pr ocess war mar Tavs, subi eqt i s damouki debel i aqt i obi s nayof i a. ammxr i v,
nebel obi s Tavi suf l ebi s gancda mTl i anad dasabuTebul i a.
magr am, meor i s mxr i v, es Tavi suf l eba sr ul i adac ar ni Snavs saf uZvel mokl ebul obas,
mi zezgar eSeobas: nebi smi er i qcevi s mi mdi nar eobas r ommTl i anad ganwyoba war mar Tavs, es
CvenTvi s udaoa. maSasadame, ammxr i v ar avi Tar i ndet er mi ni zmze l apar aki ar Sei Zl eba, xol o
r ac Seexeba, ker Zod, nebel obi s aqt s _ gadawyvet i s moment s, r omel Si c ganwyobi s aRmocvneba
xdeba _ r ac Seexeba Tvi Ton amganwyobas, ar c i s dgas yovel gvar i mi zezobr i obi s gar eSe. Cven
vi ci T, r ommasac, swor ed i se, r ogor c Cveul ebr i vs, i mpul sur i qcevi s saf uZvl ad mdebar e
ganwyobasac, si t uaci a gansazRvr avs. gansxvaveba mxol od i saa, r omer T SemTxvevaSi
aqt ual ur si t uaci asTan gvaqvs saqme, xol o meor eSi _ war mosaxul s, an azr i Ts si t uaci asTan.
magr amaq amgar emoebas xomsr ul i ad ar avi Tar i mni Svnel oba ar a aqvs: si t uaci as _
war mosaxul i i qneba i gi , Tu aqt ual ur i , sul er Ti a _ or i ve SemTxvevaSi Tanabr ad Seswevs
Zal a ganwyobi s aRmocenebi s mi zezi s r ol Si gamovi des: nebi smi er i qcevi s saf uZvl ad mdebar e
ganwyoba mTl i anad i seve det er mi ni r ebul i a azr i Ti si t uaci i T, r ogor c i mpul sur i qcevi s
saf uZvl ad mdebar e ganwyoba _ aqt ual ur i T.
amr i gad, nebel oba Tavi suf al i a, r amdenadac aqt ual ur i si t uaci i s gavl enas ar
emor Ci l eba, r amdenadac aqedan momdi nar e i Zul ebas ar gani cdi s. i gi Tavi suf al i a,
r amdenadac masze moqmedi si t uaci a war mosaxvi Ti a, maSasadame, subi eqt i s mi er aa
gacnobi er ebul i . magr ami gi det er mi ni r ebul i a, ar aa Tavi suf al i , r amdenadac, Tumca
war mosaxul i T, magr ammai nc si t uaci i Taa pi r obadebul i .
nebel obi s paTol ogi a
paTol ogi ur i SemTxvevebi s Seswavl as yovel Tvi s di di mni Svnel oba aqvs nor mal ur i
pr ocesebi s namdvi l i bunebi s gasagebad, da, r asakvi r vel i a, ammxr i v gamonakl i ss ar c
nebel obi s paTol ogi a Seadgens met i c Sei Zl eba i Tqvas. r adganac nebel obi s eqsper i ment ul i
f si qol ogi a gansakuTr ebi T di d dabr kol ebebs xvdeba _ i mi nt i mur i kavSi r i s gamo, r omel i c
pi r ovnebasa da mi s nebel obas Sor i s ar sebobs _ avadmyof ur SemTxvevebs, r ogor c Tvi Ton
bunebi s mi er dayenebul eqsper i ment ebs, gansakuTr ebi T di di mni Svnel oba swor ed
nebel obi s f si qol ogi aSi eni Weba. aq Cven SesaZl ebl oba gveZl eva, er Ti s mxr i v, SevamowmoT,
Tu r amdenad swor i a i s mosazr ebebi , r omel i c nebel obi s ar si s Sesaxeb kvl evi s sxva gzi T
i qna Cven mi er monaxul i , da, meor i s mxr i v, aq mowodebul i axal i masal i s ni adagze Cveni
sakvl evi sagni s, nebel obi s, zogi er Ti axal i mxar e davi naxoT: nebel obi s
f si qopaTol ogi a amowmebs da avsebs nebel obi s f si qol ogi as.
Tu amTval sazr i ss mi vi RebT mxedvel obaSi , maSi n naTel i gaxdeba, r omaq nebel obi s
paTol ogi i s sr ul i sur aTi ki ar a, mxol od Zi r i Tadi SemTxvevebi unda i qnes
gaTval i swi nebul i .
1. nebel obi s paTol ogi ur SemTxvevaTa er T jguf s moqmedebi s Tu cal ke moZr aobi s i s
SemTxvevebi Seadgenen, r omel TaTvi sac i Zul ebi Tobaa damaxasi aTebel i . xSi r ad, avadmyo-
f i gr Znobs, r ommoZr aobas, moqmedebas, r oml i s war modgenac mas, kacma ar i ci s sai dan
gauCnda, ar avi Tar i azr i ar a aqvs, r omzogjer i gi mavnebel i caa. mi uxedavad ami sa, i gi
i Zul ebul i a mai nc Seasr ul os i s da maSi n er Tgvar Semsubuqebas gr Znobs. Tu ar a da, i Zul eba
i se Zl i er i xdeba, r omavadmyof s Tavi s Sekavebi s Zal a sr ul i ad ekar geba. xazgasasmel i a, r om
avadmyof ma mSveni vr ad i ci s, Tu r as Cadi s, i ci s, r ommas i seTi moqmedebi s Cadena unda,
r omel sac ar avi Tar i azr i ar a aqvs, r omel i c uxer xul i a da uadgi l oa. zogjer Sei Zl eba
damRupvel i c i yos. ukanasknel SemTxvevaSi i gi mouxmobs axl obl ebs _ movi dnen da xel i
SeuSal on mas, an Caamwyvdi on oTaxSi , r om, magal i Tad, mkvl el oba ar Cai di nos da sxva. J anes
mi xedvi T, amSemTxvevebi sTvi s i s gar emoebaa speci f i kur i , r omsubi eqt i met ad Tu nakl ebad
xangr Zl i v wi naaRmdegobas uwevs i Zul ebas.
er Ti si t yvi T, avadmyof s r omel i me moqmedebi s an cal ke moZr aobi s Sesr ul ebi s
dauZl evel i t endenci a uCndeba, r omel sac i gi , r ogor c uazr os, uadgi l os, uzneos, zogjer
damRupvel s, er Txans wi naaRmdegobas uwevs; magr ambol os mai nc uTmobs, Tu r omami si
t eqni kur i SesaZl ebl oba ar aqvs war Tmeul i . avadmyof i yvel af er s amas Segnvbul ad
epyr oba. man ar i ci s oRond, sai dan gauCnda mas es uZl evel i da uazr o t endenci a.
paTol ogi ur SemTxvevaTa amjguf Si sxvadasxva si r Tul i s moZr aobebi da moqmedebebi
Sedi s, dawyebul i umar t i vesi T _ r ogor i caa e. w. f si qasTeni ki s gaumar Tl ebel i
102
moZr aobebi (`t i kebi ~), r omel Tac Sesaf er pi r obebSi Tavi si azr i eqnebodaT: magal i Tad,
beWebi s awev-daweva, Tavi s qneva, Ti Tqos Sesamowmebl ad, kar gad xur avs Tavze qudi Tu ar a _
da gaTavebul i sakmaod r Tul i moqmedebebi T: Tvi Tmkvl el oba, cecxl i s waki deba da sxva.
i mi sTvi s, r ompaTol ogi ur SemTxvevaTa amjguf i s Tavi sebur eba naTl ad dar Ces cnobi -
er ebaSi , gavecnoT er T sai nt er eso dakvi r vebas: ner vul daavadebaTa kl i ni kaSi modi s er Ti
qal i , r omel i c Semdegze Ci vi s: es r amodeni me wel i a, mas axi r ebul i , sr ul i ad gaugebar i
Cveul eba gauCnda: er TbaSad mas moundeba st vena, moundeba i seTi Zal i T, r omsr ul i ad ver
axer xebs wi naaRmdegoba gauwi os amsur vi l s, da i Zul ebul i xdeba dauTmos mas. st venas
xel ebi s moZr aoba mohyveba, Ti Tqos r ai mes Tavi dan i Sor ebdes, r ameze uar s ambobdes: bol os
damSvi ddeba da axal Set evamde sr ul i ad nor mal ur adami anad gr Znobs Tavs .
r a Sei Zl eba i Tqvas ammovl enaTa Sesaxeb? maTi bunebi s gasagebad gansakuTr ebi T maTs
speci f i kur Tavi sebur ebaze unda SevCer deT. avadmyof i saer Tod kar gadaa f si qi kur ad
Senaxul i ; mas gar kveul moZr aobaTa Sesr ul ebi s dauZl evel i mi swr af eba uCndeba; i gi
sr ul i Segnebi T epyr oba ammi swr af ebas; i ci s mi si uazr oba; magr amar i ci s, sai dan
momdi nar eobs i gi ; ar i ci s, r ad unda mas es moZr aoba.
Cven vi ci T, r ommoqmedebas, sazogadod, pi r dapi r ki ar i wvevs st i mul i , ar amed i m
ganwyobi s saSual ebi T, r omel sac i gi subi eqt Si qmni s. Cven vi ci T, r ommoqmedebas es ganwyoba
gansazRvr avs. amaSi Cven davr wmundi T maSi nac, r odesac i mpul sur i qcevi s Sesaxeb
vl apar akobdi T, da maSi nac, r odesac nebi smi er qcevas vswavl obdi T. unda vi f i qr oT, r om
aRni Snul s paTol ogi ur SemTxvevebSi c ganwyoba TamaSobs r ol s; r omi s udevs saf uZvl ad i m
moqmedebas, r oml i s i mpul ssac gr Znobs da ver umkl avdeba avadmyof i . Tu vi gul i sxmebT, r om
r aRac mi zezi s gamo odesdac subi eqt s gar kveul i moqmedebi s ganwyoba gauCnda, r omes
ganwyoba mas mt ki ced Ser Ca, r omamave dr os mas ar avi Tar i war modgena ar a aqvs ar c mi si
subi eqt ur i sa da ar c obi eqt ur i f aqt or i s Sesaxeb, maSi n gasagebi gaxdeba, Tu r at omgr Znobs
i gi gar kveul i moqmedebi s mt ki ce t endenci as, da r at omaa, r om ar i ci s, Tu sai dan
momdi nar eobs es t endenci a.
aseTi mdgomar eoba r omSesaZl ebel i a _ r omSesaZl oa, adami ani er Tgvar i moqmedebi s
mi mar T uZl evel t endenci as gr Znobdes, magr amsr ul i ad ar i codes, Tu r ad da r at omunda
mas am moqmedebi s Sesr ul eba. es Cven post hi pnot ur i STagonebi s f aqt i dan vi ci T. es
ukanasknel i i mdenad Tval saCi nod mogvagonebs Cvens paTol ogi ur SemTxvevebs, r ommaTi
sr ul i gai gi veba Sei Zl eba. Cven r omavi yvanoT er Ter Ti aseTi avadmyof i da mer e r omel same
janmr Tel subi eqt s hi pnot ur Zi l Si swor ed i mmoqmedebi s Sesr ul eba davaval oT gaRvi Zebi s
Semdeg, r oml i sadmi uZl evel t endenci i Tac Cveni avadmyof i a daavadebul i , vnaxavT, r omam
or subi eqt s Sor i s sr ul i ad ar af er i gansvaveba ar i qneba: er Ti ca da meor ec dauZl evel
t endenci as i gr Znoben er Ti sadai mave moqmedebi s Sesr ul ebi s mi mar T. gansxvaveba mxol od i s
i qneba, r omer Ts hi pnot ur Zi l Si STavagoneT ammoqmedebi s Sesr ul eba, xol o meor es, ar
vi ci T, sai dan gauCnda i gi . gana sr ul i sabuTi ar gvaqvs vi f i qr oT, r omamt endenci i s
saf uZvel i ar sebi Tad or i ves er Tnai r i unda hqondes, ese i gi , avadmyof i s paTol ogi ur i
t endenci ac ar sebi Tad i mave war moSobi s unda i yos, r ogor i sac janmr Tel i s STagonebul i
t endenci a! magr amCven vi ci T, r omSTagoneba hi pnot ur i Zi l i s dr os Sesat yvi s ganwyobas
qmni s, r omel i c gaRvi Zebi s Semdegac ganagr Zobs ar sebobas, da ai Zul ebs subi eqt s gar kveul i
moqmedeba Seasr ul os.
amr i gad, post hi pnot ur i STagonebi s saf uZvel s ganwyoba Seadgens. es eqsper i ment ul ad
damt ki cebul s udao debul ebas war moadgens. maSasadame, damt ki cebul ad Sei Zl eba Cai Tva-
l os i si c, r omavadmyof ur i , dauZl evel i t endenci i s gancdasac ganwyoba unda edos
saf uZvl ad.
r ogor Sei Zl eba mouspo subi eqt s post hi pnot ur i STagonebi dan gamomdi nar e
t endenci a? sul ubr al od, sakmar i si a daar wmunoT, r omes t endenci a mas hi pnot ur Zi l Si
STaagones, r aTa i gi i mwamsve Tavi dan moi Sor os. es f aqt i ueWvel ad i mazec mi gvi Ti Tebs, Tu
r ogor Sei Zl eba nebel obi s aRni Snul i daavadebi s gankur neba. ar i s f aqt ebi , r omel i c
gvar wmunebs, r omaqac savsebi T i mave xer xs aqvs Zal a, r asac post hi pnot ur i STagonebi s
gaf ant vi s SemTxvevaSi c. zemoaRni Sul i avadmyof i Tavi sTavad gani kur na, r ogor c ki
moxer xda hi pnot ur i Zi l i s dr os gamar Tul i saubr i a ni adagze i mmoTxovni l ebi sa da i m
si t uaci i s gamor kveva, r oml i s ni adagzec mi si avadmyof obi s saf uZvl ad mdebar e ganwyoba
i yo aRmocenebul i .
2. nebel obi s paTol ogi ur i si sust e abul i i s saxel wodebi Taa cnobi l i . abul i i s
SemTxvevebi mr aval i a f si qopaTol ogi ur l i t er at ur aSi aRwer i l i . er Ter Ti maTgani Cven
zemoTac gvqonda dasaxel ebul i (bene-s SemTxveva). aq movi yvanT er T Zal i an cnobi l
SemTxvevas, r omel i c Billod-i s mi er i yo pi r vel ad aRwer i l i . er Ts abul i i T daavadebul
103
not ar i uss xel Sekr ul eba hqonda dasadebi . dawer a t eqst i Tavi dan bol omde da axl a
xel i da unda moewer a. magr am, daxe, man es ver moaxer xa. aTjer da asjer scada Tavi si gvar i s
mower a. ver i qna da ver a: r ogor c ki kal ams qaRal ds mi uaxl ovebda, xel i uar s eubneboda
samsaxur ze, maSi n r odesac i mave xel i T haer Si daubr kol ebl i v asr ul ebda yvel a i m
moZr aobebs, r ac mi si saxel i sa da gvar i s mosawer ad i yo saWi r o. mxol od 45 wuTi s wval ebi s
Semdeg SesZl o xel i smower a da i si c Zl i er uxei r od.
abul i ur i nebi s si sust e damaxasi aTebel i a uf r o xSi r ad Tandayol i l i
nevr opaTi ebi sTvi s, hi st er i i sTvi s, f si qasTeni i sTvi s. mi si saxesxvaoba bevr nai r i a;
ar sebi Tad ki yvel gan er Tsadai mave movl enasTan gvaqvs saqme: avadmyof s ar aCveul ebr i v
daqvei Tebul i aqvs sul mar t i vi ganzr axul i aqt i obi s unar i c ki .
f si qopaTol ogi ur l i t er at ur aSi ammovl eni s axsni s sxvadasxva cdaa cnobi l i :
1) r i bo f i qr obs, r omdaavadebagr Znobi s daqvei Tebi T unda ai xsnas: r odesac ar af er i
gi zi davs, r odesac ar c si amovnebas ggvr i s r ame da ar c usi amovnebas; r odesac sr ul gul gr i -
l obas gani cdi yvel af r i s mi mar T, maSi n r aRa moqmedebi s unar ze, r aRa aqt i obaze Sei Zl eba
l apar aki , r aRa nebi smi er Zal i sxmevazeo! magr amzemoaRni Snul i Billod-i s not ar i usi s SemTx-
veva cudad eTanxmeba amTeor i as: not ar i usi sr ul i ad ar i yo apaTi ur ad ganwyobi l i i mi s
mi mar T, r ac unda gaekeTebi a. abul i i s SemTxvevebi i mdenad mci r e auci l ebl obi Taa
gul gr i l obi s anu apaTi i s mdgomar eobasTan dakavSi r ebul i , r omzogi er Ti avt or i s azr i T
(ver ni ke, kr af t ebi ng da sxva), abul i i s saf uZvl ad, pi r i qi T, Zl i er i emoci ur i agznebadoba
unda Cai Tval os.
2) sayur adReboa p. J anes Teor i a. mi si mi xedvi T, abul i i s SemTxvevebSi si namdvl i s
f unqci aa dazi anebul i : avadmyof i Ti Tqos ucxo qveyanaSi cxovr obdes _ mas ar SeuZl i a
gadawyvet i l ebi s gamot ana, yur adRebi s koncent r aci a, r ac auci l ebel i a, r odesac i seTs
r asme akeTeb, r asac r ai me r eal ur i mni Svnel oba aqvs. ami t omaa, r om avadmyof i
mni Svnel obasmokl ebul saqmes kar gad akeTebs, anda i seT saqmes, r oml i sTvi sac
pasuxi smgebl obas mas ki ar daaki sr ebT, ar amed Tvi Ton ai RebT Tqvens Tavze.
uf r o mar t i vi i qneboda Semdegi axsna. r a eZnel eba abul i ks? i gi ver moqmedobs; mi si
qceva i se daubr kol ebl i v ver mi mdi nar eobs, r ogor c es nor mal ur i adami ani sTvi s ar i s
Cveul ebr i vi . maSasadame, unda vi f i qr oT, mas saTanado moqmedebi s ganwyoba ar a aqvs,
vi nai dan, r ogor c vi ci T, moqmedebi s pr ocess swor ed ganwyoba war mar Tavs. uganwyobod
Sei Zl eba r ai me cal ke moZr aoba moxer xdes r ogor me, magr ammoqmedeba, r ogor c moZr aobaTa
azr i ani si st ema, SeuZl ebel i a. ami t omaa, r omhi st er i ul i si dambl i s dr os avadmyof s cal ke
moZr aobaTa Sesr ul eba kar gad SeuZl i a; maSasadame, kunTebi s si st ema sr ul i ad
dauzi anebel i aqvs; magr am, ami s mi uxedavad, ammoZr aobaTa azr i an moqmedebad gaer Ti anebi s
Zal a ar a aqvs: hi st er i ul s, magal i Tad. si ar ul i ar SeuZl i a. magr amTu vi ni cobaa mas
ganwyoba gauCnda, si dambl e sr ul i ad ugzo-ukvl od gauvl i s. Sei Zl eba moxdes, r omabul i ks
mxol od war mosaxul i si t uaci i s zegavl eni T ar uCndebodes ganwyoba, Tor emuSual o
si t uaci aSi i gi nor mal ur ad moqmedebdes. asea, magal i Tad, f si qasTeni i s SemTxvevaSi ,
r odesac avadmyof s mar t o yof ni s dr os kar gad SeuZl i a ama Tu i mmoqmedebi s Sesr ul eba,
magal i Tad, wer a, magr amsxvi si Tandaswr ebi T amas ver axer xebs.
amr i gad, abul i i s SemTxvevaTa Seswavl a kvl av i mazr i s sasar gebl od l apar akobs, r om
nebel obi s pr ocesSi gadamwyvet r ol s ganwyoba unda TamaSobdes. abul i ks r ommar Tl a
ganwyobi s sf er oSi aqvs speci f i kur i def eqt i , amas eqsper i ment ul i sabuTi c moepoveba.
saTanado cdebi s Sedegad gamoi r kva, r omf si qasTeni i s SemTxvevaSi er Txel SemuSavebul i
ganwyoba di dxans ver sZl ebs. i gi mal e i kar geba: f si qasTeni ki s ganwyoba l abi l ur i a.
3) ki dev uf r o sai nt er esoa ganwyobi s Teor i i s Tval sazr i si T e. w. apr aqsi i s
SemTxvevebi . gakvr i T apr aqsi i s Sesaxeb Cven ukve gvqonda l apar aki . axl a cot a uf r o
dawvr i l ebi T unda SevCer deT masze. hugo l i pmans Semdeg, r omel mac pi r vel ad aRwer a es
daavadeba, apr aqsi i s saxel wodebi T i mSemTxvevebs aRni Snaven. r odesac avadmyof s _
moZr aobi s apar at i s sr ul i si saRi s mi uxedavad _ sr ul i ad mar t i vi nebi smi er i moqmedebi s
Sesr ul ebac ar Zal uZs.
davasaxel oT zogi er Ti kl asi kur i SemTxveva:
1) jeksoni s er Ti avadmyof i ver agzi T ver axer xebda eni s gamoyof as. r odesac amas eqi mi
mosTxovda mas; magr amsr ul i ad daubr kol ebl i v i svel ebda eni T t uCebs, r odesac ami si
i mpul si gauCndeboda, 2) gol dSt ei ni s avadmyof i eqi mi s wi nadadebi T Tval i s daxuWvas ver
axer xebda, magr amr odesac dasaZi nebl ad dawveboda, es mi sTvi s ar avi Tar si Znel es ar
war moadgenda; 3) cnobi l i a SemTxvevebi , r omapr aqsi i T daavadebul i mSveni vr ad i xsni s da
i kr avs t ani samosi s Ri l ebs yovel di l a-saRamos, r odesac t anT i cvams an i xdi s. magr am
104
sakmar i si a wi nadadeba mi sceT, Ri l i gai xsnas an Sei kr as, r omammar t i vi oper aci i s Sesr ul eba
i mwamsve SeuZl ebel i gaxadoT mi sTvi s; 4) sai nt er esoa l i pmani s SemTxvevebi e. w.
i deat or ul i apr aqsi i sa: avadmyof s sr ul i ad ar Zal uZs r omel i me sakmaod r Tul i aqt i s
swor i Sesr ul eba. i gi kar gad asr ul ebs yvel a nawi l obr i v aqt ebs, r omel i c amr Tul aqt s
Seadgens, magr amer Ti er TmaneTSi ur evs, maTs wesi er Tanami mdevr obas ver i cavs, r aTa
mar Tl a er Ti r Tul i mTl i ani moqmedeba Seasr ul os. mas, l i pmani s Tqmi T, `moqmedebi s
f or mul a~aqvs dar Rveul i .
apr aqsi i s buneba ar aCveul ebr i v naTel i xdeba, r awams mas ganwyobi s Cveni Teor i i s
Tval i T SevxedavT. mar Tl acda, i mwamsve Tval Si gecemaT i s gar emoeba, r omavadmyof i er Ts
SemTxvevaSi mSveni vr ad asr ul ebs er Ts moqmedebas da meor eSi sr ul i ad uZl ur i xdeba i gi ve
moqmedeba gai meor os. r a Sei Zl eba i yos ami si mi zezi , Tu ar a i s, r omer T SemTxvevaSi mas
qvemdebar e moqmedebi s Sesat yvi si ganwyoba aqvs da meor eSi ar a. magr amr odi s, r a pi r obebSi
aqvs es ganwyoba da r a pi r obebSi ar a aqvs i gi ? r odesac aqt ual ur i moTxovni l eba gar kveul i
moqmedebi s Sesr ul ebas moi Txovs _ daZi nebi sTvi s Tval ebi s daxuWvaa saWi r o da t ani samosi s
gaxdi sTvi s dasawol ad Ri l ebi s gaxsna _ avadmyof s ar cer Ti aseTi moqmedeba ar eZnel eba.
maSasadame, aseT pi r obebSi mas saTanado qcevi s unar i mTl i anad dacul i aqvs.
magr amr odesac mas amave moqmedebi s aqt ual ur i moTxovni l eba ar a aqvs da r odesac man i s
moqmedeba unda Seasr ul os, r omel sac war mosaxul i si t uaci a moi Txovs, maSi n yvel af er i
i r Rveva, da avadmyof i Cveul i mar t i vi moqmedebi s Sesr ul ebasac ver axer xebs:
war mosaxul i , Tu gaazr ebul i si t uaci a uZl ur i a, mas Sesat yvi si ganwyoba gauCi nos. udaoa,
avadmyof s nebel oba aqvs dazi anebul i .
er Tad er Ti , r asac aq ganmar t eba esaWi r oeba, es i saa, Tu r at omvl apar akobT Cven
war mosaxul i s Tu gaazr ebul i si t uaci i s Sesaxeb, r odesac avadmyof s r ame gakeTebi s
wi nadadebas aZl even. udaoa, r omavadmyof s i mi s gakeTeba, r asac mas aval eben, amJ amad
sr ul i ad ar esaWi r oeba. maSasadame, mi s aqt ual ur moTxovni l ebaTa si t uaci aSi i seTi
ar af er i a, r omammoqmedebi s Sesr ul ebas moi Txovdes. mar Tl acda, avadmyof i s aqt ual ur i
si t uaci a aseTi a: i s eqi mi s oTaxSi a, mas si njaven, i kvl even mi s janmr Tel obas. di l i s gaxsnas Tu
eni s gamoyof as es si t uaci a sr ul i ad ar moi Txovs. maSasadame, man unda war moi saxos, unda
aqt ual ur i gaxados i seTi si t uaci a, r omel i c amaqt s moi Txovs, Tu unda, r omeqi mi s
daval eba Seasr ul os. unda vi f i qr oT, zogi er T SemTxvevaSi al baT mas ami s Zal a ar Seswevs,
zogi er TSi SesaZl oa, man saTanado si t uaci a war moi dgi nos, magr amamukanasknel ma masSi
saTanado ganwyobi s Seqmna ver SesZl os.
amr i gad, apr aqsi i s buneba sr ul i ad naTel i xdeba, Tu mas mar Tl a nebel obi s daavadebad
war movi dgenT. maSi n sakvi r vel i ar i qneba, r omaqt ual ur si t uaci aSi avadmyof i Sesat yvi si
moqmedebi s sr ul unar s i nar Cunebs: i mpul sur i qceva mas dauzi anebel i aqvs.
aqt i obi s sxva saxeebi
1. STagonebi s pr obl ema
gar da i mpul sur i sa da nebi smi er i qcevi sa aqt i obi s sxva f or mebi c ar sebobs. maTi
di f er enci aci a i mi s mi xedvi T Sei Zl eba moxdes, Tu r a i wvevs ganwyobas, r omel i c amaqt i obi s
mi mdi nar eobas edeba saf uZvl ad. i mpul sur i da nebi smi er i aqt i oba zemoT swor ed amni Sni T
ganvasxvaveT ur Ti er Ti sgan: er T SemTxvevaSi ganwyobas. aqt ual ur i moTxovni l ebi s si t uaci a
i wvevs, anda mokl ed _ aqt ual ur i si t uaci a, xol o meor eSi _ i deur i anu war mosaxvi Ti Tu
azr i Ti si t uaci a.
i badeba saki Txi . ar i s Tu ar a SemTxvevebi , r ommoqmedebi s ganwyobas sxva r amec qmni des?
aq pi r vel r i gSi e. w. STagonebaunda i qnes dasaxel ebul i . dRes mas ar sebobaSi eWvi
ar avi s Seaqvs. r as war moadgens i gi ? pi r vel ad es cneba Zal i an vi wr o azr i T i xmar eboda. r o-
gor c cnobi l i a, hi pnot ur i Zi l i s dr os SesaZl ebel i xdeba daZi nebul ma (dahi pnozebul ma,
medi umma) hi pnot i zor i s wi nadadeba br Zanebad gani cados, r omel sac i gi usaTuod asr ul ebs.
SesaZl ebel i xdeba i si c, r ombr Zaneba gaRvi Zebi s Semdeg i qnes Sesr ul ebul i , Tu
hi pnot i zor i s sur vi l i aseTi i qneba (`post hi pnot ur i STagoneba~). gamoi r kva, r omi gi ve
ef eqt i si f xi zl eSi c Sei Zl eba mi i Ro. aqac xdeba zogjer , r omadami ani meor i s br Zanebas
Tavi sdaunebur ad da Seucnobl ad emor Ci l eba da asr ul ebs xol me. ai , aseTs zemoqmedebas
er Ti adami ani sas meor ezeSTagonebas, uwodeben da ganasxvavebenhi pnot ur STagonebas,
post hi pnot ur STagonebasda si f xi zl eSi mi Rebul STagonebas.
r aki gamoi r kva, r omSTagoneba si f xi zl eSi c xer xdeba, bunebr i vad i smi s saki Txi , r a
pi r obebSi xdeba i gi . St er ni s mi xedvi T, pi r obaTa or i jguf i unda ganvasxvavoT: a)
pi r obebi , r omel i c auci l ebel i a STagonebi s mi saRebad da g) pi r obebi , r omel i c saWi r oa
i mi sTvi s, r omSTagonebi s gadacema Sei Zl ebodes.
105
a) i mi sTvi s r omsubi eqt ma STagoneba mi i Ros, sami pi r obaa saWi r o:
1) i gi STagonebadi unda i yos _ advi l ad damjer i , ukr i t i kod ganwyobi l i ,
ui ni ci at i vo subi eqt i , Cveul ebr i v, uf r o STagonebadi a, vi dr e sawi naaRmdego ni Snebi s
mqone adami ani . magr amSTagonebadi ar a mar t o aseTi adami ani a;
2) si t uaci a, r omel Si c i myof eba subi eqt i , i seTs zogad at mosf er os unda qmni des, r om
damouki debel i s, dakvi r vebul i msjel obi s war moebas xel s uSl i des (emoci ur i si t uaci a);
3) STagoneba i seT mxar es unda exebodes, r omel Si c nakl ebaa subi eqt i s damouki debl oba
mosal odnel i . mi sTvi s Sedar ebi T ucxo sf er os, ucxo saki Txebs da i seTebs, r ommi si
nebi syof i s Cveul ebr i v mi mar Tul ebas ar ewi naaRmdegebodes.
b) r ac Seexeba STagonebi s gadacemas, mi sTvi s mTavar pi r obas STagonebi s gadacemi s speci -
f i kur i Tvi seba, mSTagonebl oba anu sugest i vobaSeadgens. ueWvel i a, r omSTagoneba
yvel as r odi SeuZl i a, Tund mi si mi Rebi s pi r obebi yvel a maqsi mal ur ad i yos dacul i .
ami sTvi s pi r ovnebi s er Tgvar i speci f i kur i zogadi ni Sani a saWi r o _ sugest i voba. uamni Snod
ver c mWer met yvel eba moi t anda saTanado ef eqt s da ver c gar egnobi s zogi er Ti xel sayr el i
Tvi seba, r omel sac sugest i vi subi eqt i s xel Si , pi r i qi T, sr ul i ad gansakuTr ebul i
mni Svnel oba eqneboda.
sugest i voba ar a mar t o adami ans aqvs _ SesaZl ebel i a, i gi kol eqt i vi danac momdi nar e-
obdes. magal i Tad, e.w. pani ki s SemTxvevaSi yvel as moi cavs Si Si da yvel a Tavi sTvi s
angar i Smi uceml ad gar bi s; anda yvel a r omaRf r Tovanebul i t aSi T xvdeba an aci l ebs
r omel same msaxi obs, es i mi t omxdeba, r omkol eqt i vi , masa, STagonebi Ts gavl enas axdens
er Teul ebze.
aseTi ve STagonebi s magal i Ts war moadgens modac, Cacma-daxur vas exeba i gi , Tu sxvas
r asme, sul er Ti a. i gi kol eqt i vi dan momdi nar e sugest i vobi s nayof s Seadgens.
Sei Zl eba sugest i voba sagnebsac hqondes. ami s saukeTeso magal i Ts e.w. r ekl ama i Zl eva.
SesaZl ebel i aTvi TSTagonebac. r odesac r i same Zl i er i sur vi l i gaqvs, bol osda-
bol os, zogjer mi si ganxor ci el ebi s f aqt ur obaSi r wmundebi . aseTsave r ol s asr ul ebs
xSi r ad mol odi ni da Si Si c: pani ki s SemTxvevaSi Cven ar a mar t o kol eqt i vi dan momdi nar e
STagonebasTan gvaqvs saqme, ar amed Si Si s gancdi dan momdi nar e Tvi TSTagonebasTanac.
amr i gad, Cven vxedavT, r omgansazRvr ul pi r obebSi SesaZl ebel i xdeba, adami anma ar a
Tavi si aqt ual ur i moTxovni l ebi s, ar a Tavi si sakuTar i nebel obi s, ar amed sxvi si zegavl eni s
mi xedvi T i moqmedos, da amave dr os i seTi gancda hqondes, Ti Tqos Tavi si sakuTar i sur vi l i s
Tanaxmad, da ar a r ai me ucxo i mpul si T, moqmedebdes. aseT SemTxvevebSi STagonebasTan
gvaqvs saqme.
r ogor c vxedavT, STagonebul i qcevi saovi s i saa damaxasi aTebel i , r omsubi eqt i ver
gr Znobs, r ommi s qcevas sxvi si nebi syof a war mar Tavs. es gar emoeba gvaf i qr ebi nebs, r omsxvi si
nebel oba mar Tl ac ar war mar Tavs STagonebi s SemTxvevaSi STagonebul i s qcevas, r om
namdvi l ad i gi Tvi Ton mar Tavs mas, mi uxedavad i mi sa, r omobi eqt ur ad sxvi si br Zanebi s met s
ar af er s asr ul ebs. i mi s Cveneba r omr ogor me SesaZl ebel i yof i l i yo, r omes mar Tl a asea,
maSi n STagonebi s sai duml oeba CvenTvi s sr ul i ad naTel i gaxdeboda. vnaxoT, xomar ar i s es
mar Tl a r ogor me SesaZl ebel i .
vTqvaT, r omhi pnot i zor i subi eqt i s qcevaze r odi axdens uSual od gavl enas, masSi
ama Tu i mqcevi s aqt ebs r odi i wvevs uSual od, ar amed pi r vel r i gSi Tvi Ton subi eqt ze
axdens speci f i kur gavl enas. vTqvaT, r omi gi i se cvl i s mas, r omi gi Tavi si nebasur vi l i T
akeTebs i mas, r ac namdvi l ad STamagonebel s nebaes. maSi n r ogor i i qneba subi eqt i s gancda an
saqmi s namdvi l i vi Tar eba? swor ed i seTi , r ogor i c STagonebi s SemTxvevaSi a. subi eqt i
mar Tl ac i mas gaakeTebs, r ac mas, swor ed mas unda, da ar a sxvas vi sme, Tumca ami T i gi
obi eqt ur ad sxvi si br Zanebi s Sesr ul ebi s met s ar af er s akeTebs. maSasadame, saf i qr ebel i
xdeba, r omSTagonebi s SemTxvevebSi subi eqt i s moqmedebaze r odi xdeba uSual o zegavl ena,
ar amed mi s pi r ovnebaze, r omel i c i se i cvl eba, r ommas mi swr af eba, mzaoba. ganwyoba
uCndeba, gar kveul i qcevi s aqt ebi Seasr ul os; da r odesac i gi amaqt ebs asr ul ebs, i gi
sakuTar i ganwyobi s, da ar a sxvi si br Zanebi s, r eal i zaci as axdens. gasagebi a, r ommas gancdac
swor ed aseTi aqvs.
amr i gad, STagonebas ganwyobi s meqani zmi usda vdos saf uZvl ad: sxvanai r ad mi si
damakmayof i l vbel i axsna SeuZl ebel i i qneboda. sabedni er od, ar sebobs f aqt i ur i sabuTi c,
r omel i c ammosazr ebi s sasar gebl od l apar akobs. r ogor c zemoTac i yo aRni Snul i , Cven
eqsper i ment ul ad davamt ki ceT, r ome. w. post hi pnot ur i STagoneba hi pnot ur Zi l Si
106
Seqmni l i ganwyobi s r eal i zaci as war moadgens. magr am i s, r ac am SemTxvevaSi
post hi pnot ur i STagonebi s Sesaxeb i Tqmi s, r asakvi r vel i a, sr ul i uf l ebi T yovel gvar i sxva
STagonebi s Sesaxeb Sei Zl eba ganmeor des.
2. i Zul eba da mi si r ol i nebel obi s genezi sSi
ar i s i seTi moqmedebi s SemTxvevebi c, r odesac saqme ar c i mpul sur qcevasTan gvaqvs. ar c
nebi smi er Tan da ar c STagonebasTan. aqt i obi s yvel a amSemTxvevas subi eqt ur ad er Ti r am
mai nc aqvs saer To. subi eqt i s gancda sami ve SemTxvevaSi i seTi a, Ti Tqos i gi Tavi si sur vi l i s
mi xedvi T moqmedebdes, i mas akeTebdes, r ac mas da ar a sxvas vi sme, unda. magr amadami ani s
yovel gvar moqmedebas r odi axl avs aseTi gancda Tan. ar i s SemTxvevebi , r omCven i Zul ebas
ganvi cdi T: Cven vmoqmedobT, r asdac vakeTebT, magr amvgr ZnobT, r omamSemTxvevaSi sxvi s
nebas vasr ul ebT, r omsakuTar i sur vi l i T amas xel s ar movki debdi T. aq yvel a i s SemTxvevebi
i gul i sxmeba, r odesac gar edan momdi nar e moTxovni l ebas vasr ul ebT da vi ci T, r omes
gar edan momdi nar e moTxovni l ebaa. ami s magal i Tebs war moadgens:
1) komanda, r omel sac jar i skaci asr ul ebs.
2) kanoni anwesi , r omel sac saxel mwi f o an r omel i me or gani zaci i s avt or i t et i udevs
saf uZvl ad da r oml i s Sesr ul ebac saval debul oa.
3) br Zaneba, r omel i c, mi nda-ar mi nda, unda Sevasr ul o: br Zaneba uf r osi sa umcr osi -
sadmi , bat oni sa moni sadmi .
wi nandel sazogadoebr i v f or maci ebSi moqmedebi s amf or mas gansakuTr ebi T di di
mni Svnel oba hqonda. Sr oma maSi n umTaer esad ami s gamTel enas war moadgenda.
sxva SesaZl o SemTxvevebs r omTavi davaneboT, dasaxel ebul i magal i Tebi danac naTl ad
Cans, Tu r aSi mdgomar eobs aqt i obi s amsaxeobi s Tavi sebur eba. r ogor c ukve i yo naTqvami , aq
Zi r i Tadi i Zul ebi Tobaa: adami ani i Zul ebul i xdeba i s gaakeTos, r asac mas ukar naxeben.
i badeba saki Txi . r ogor xor ci el deba aq moqmedeba? r a war mar Tavs mas? ganwyobi s Sesaxeb
l apar aki Znel i a. saqme i saa, r omaq subi eqt i moqmedebas r ogor c Tavze moxvvul s, r ogor c
i Zul ebi Ts, gani cdi s da ar a r ogor c Tavi s sakuTar aqt i obas. magr am, meor i s mxr i v,
sazogadod SeuZl ebel i a, r ai me met ad Tu nakl ebad r Tul i moqmedebi s pr ocesi ganwyobi s
gar eSe mi mdi nar eobdes. saki Txi s gadaWr a SemdegSi unda veZi oT. subi eqt i , Tumca i Zul ebi T,
magr am, bol osdabol os. mai nc Tvi Ton Rebul obs Tavi s Tavze daval ebul saqmes, mai nc
i wynar ebs mas. maSasadame, amsaqmes mai nc i s asr ul ebs da amdenad i gi mai nc mi si saqmea.
maSasadame, ganwyobi s sr ul i uar yof i sTvi s sabuTi ar gvr Ceba.
es gar emoeba gasal bad xdi s, r om, bol osdabol os, amkat egor i i s moqmedeba nebi smi er i
qcevi s mosamzadebel saf exur s war moadgens, i mni adags, r omel zec, nawi l obr i v mai nc,
adami ani s nebel oba aRmocenda. saqme i saa, r omi Zul ebi Ti aqt i obi s SemTxvevaSi adami ani i mas
akeTebs, r i s mi mar Tac mas amJ amad sr ul i ad ar avi Tar i i mpul si ar a aqvs. Cven vi ci T, nebel o-
bi s er Ter T speci f i kur ni Sans swor ed i s gar emoebac Seadgens, r omsubi eqt i aq Tavi si
aqt ual ur i moTxovni l ebi s dasakmayof i l ebl ad r odi moqmedobs, i gi i mas ki ar akeTebs, r ac
unda, ar amed i mas, r ac amJ amad mi sTvi s aqt ual ur i ar aa, r ac exl a mas Sei Zl eba sr ul i adac ar
undodes. er Ti si t yvi T, nebel obi s er Ter Ti damaxasi aTebel i moment i i saa, r omadami ani aq
i mi t om ki ar akeTebs r ai mes, r om es mas amJ amad unda, ar amed sul sxva mi zezi s gamo.
maSasadame, i Zul ebi Ti aqt i oba ammxr i v er Tgvar s wi nasaf exur s war moadgens nebel obi sTvi s:
i gi aCvevs adami ans i mi s keTebas, r asac aqt ual ur sur vi l ebTan saer To ar af er i aqvs, i gi
saf uZvel s uyr i s ammxr i v adami ani s nebel obas. magr amdasr ul ebul i nebel obi s SemTxvevaSi
moqmedebas xomganwyoba udevs saf uZvl ad! aqedan Ti Tqos naTel i xdeba, r omamgvar i
ganwyobi s SesaZl ebl oba i Zul ebi Ti moqmedebi s pr ocesSi unda momzadebul i yo.
ami sda mi xedvi T, nebel obi s genezi ammi mar Tul ebi T Ti Tqos ase unda war movi dgi noT:
pi r vel ad i yo br Zaneba, i mi t om, r omTvi Ton br Zanebel s ar undoda i mi s gakeTeba, r i s
gakeTebasac sxvas aval ebda. xol o r ac ar undoda, ami s gakeTebi s Zal a mas ar Seswevda,
i mi t omr ommasnebel oba jer ki dev ar hqonda. mona i Zul ebul i i yo br Zaneba Seesr ul ebi a,
ese i gi , i seTi saqme gaekeTebi a, r oml i s mi mar T mas ar avi Tar i aqt ual ur i i nt er esi ar hqonda.
magr ami gi amas i Zul ebi T akeTebda. i Zul ebi dan gamomdi nar e i mpul si T. ami t ommi si
moqmedeba, bol osdabol os, uf r o i mpul sur i i yo, vi dr e nebi smi er i : nebel oba jer jer obi T
ar c mas hqonda. namdvi l i nebel oba mxol od mas Semdeg gaCnda, r ac adami ani mi eCvi a, br Zaneba
sxvi s mi mar T ki ar a, Tavi s Tavi s mi mar T gaeca. magr amTavi s mi mar T br Zaneba _ br Zaneba aRar
ar i s. i gi moTxovni l ebaa i mi s gakeTebi sa, r i si gakeTebi s moTxovni l ebac subi eqt s am
moment Si ar aqvs. i gi me-s moTxovni l ebaTa xel mZRvanel i r ol i s Segnebaa. maSasadame, i gi
namdvi l i nebel obi s aRmocenebi s maCvenebel i a.
107
aqt i obi s ont ogenet ur i ganvi Tar eba
r ogor i a bavSvi s aqt i obi s ganvi Tar ebi s gza, sanami gi dasr ul ebul i nebel obi s saf exur s
mi aRwevdes? amsaki Txi s dawvr i l ebi Ti Seswavl a cal ke f si qol ogi ur i di sci pl i ni s, bavSvi s
f si qol ogi i s amocanas Seadgens. aq, zogadi f si qol ogi i s kur sSi , sakmar i si i qneba, Tu
umTavr esad i mas Sevexebi T, r asac adami ani s aqt i obi s, gansakuTr ebi T ki nebel obi s, bunebi s
gasagebad aqvs mni Svnel oba.
di di xani a, r ac bavSvs, r ogor c sensomot or ul ar sebas, axasi aTeben. es i mas ni Snavs,
r omyovel i STabeWdi l eba masSi uSual o r eaqci i s Seukavebel i mpul ss i wvevs. gar edan
i qneba es STabeWdi l eba momdi nar e, Tu Si gni dan _ Tvi Ton or gani zmi dan, es sul er Ti a: i gi
i mwamsve r eaqci i T Tavdeba. maSasadame, bavSvi s r eaqci ebs i seve SemTxvevi Ti , i seve mouwesr i -
gebel i xasi aTi unda hqondesT, r ogor i c Si na da gar e STabeWdi l ebebs, r omel ni c amr eaqci as
i wveven. subi eqt i , r ogor c Si nagani agent i , cent r i , r omel i c wessa da r i gs Sei t anda am
uTavbol o qaosSi , zog STabeWdi l ebas r eaqci i T upasuxebda, zogs sr ul i ad upasuxod
dast ovebda, zogi er Ts moTxovni l ebas dai kmayof i l ebda, sxvebs meor e pl anze daayenebda,
aseTi subi eqt i axal dabadebul bavSvSi jer ki dev ar sad Cans. i mi sTvi s, r omaseTi subi eqt i
gaCndes, ganvi Tar des da dasr ul des, dr oa saWi r o, saxel dobr , mTel i bavSvobi s xana,
r omel i c ar sebi Tad mxol od i mmoment i dan Sei Zl eba sabol ood damTavr ebul ad Cai Tval os,
r ac mozar di adami ani gaTvi Tcnobi er ebul me-d gadai qceva, r omel sac Tavi si cxovr ebi s
namdvi l i nebel obi Ti r egul aci i s unar i aqvs SemuSavebul i .
bavSvi s ganvi Tar ebi s pr ocesi speci f i kur pi r obebSi mi mdi nar eobs: i gi mowesr i gebul
gar emoSi i zr deba. amgar emoebas mi si aqt i obi s ganvi Tar ebi s pr ocesSi gadamwyvet i mni Svne-
l oba aqvs: bavSvze moqmed STabeWdi l ebebs qaot i ur i xasi aTi ekar geba, vi nai dan maT kar ga
xni s ganmavl obaSi , sanambavSvi jer ki dev sust i a, mozr di l i awesr i gebs. i gi ve xdeba bavSvi s
moTxovni l ebebi s mi mar Tac: mozr di l s wesi da r i gi maTi dakmayof i l ebi s saqmeSi c Seaqvs.
yvel a ami s gamo, bavSvs TandaTanobi T mowesr i gebul i r eaqci ebi umuSavdeba, r omel Tac Tav-
dapi r vel ad e.w. pi r obi Ti r ef l eqsebi s saxe aqvT: bavSvi gar kveul STabeWdi l ebebze
gar kveul i r eaqci ebi s mocemas eCveva, xol o sxvebze r eaqci i s Sekavebi s unar i vi Tar deba.
el ement ar ul moTxovni l ebebs gar kveul dr osa da gar kveul i wesi T i kmayof i l ebs. er Ti
si t yvi T, mowesr i gebul i gar emos zegavl eni T bavSvs gar kveul i el ement ar ul i Cvevebi umu-
Savdeba, r omel Tac amsensomot or ul i s, amuaRr esad i mpul sur i ar sebi s qcevaSi er Tgvar i
wesi da r i gi SeaqvT.
gansakuTr ebi T di di mni Svnel oba aqvs bavSvi s qcevi s mowesr i gebi sTvi s si t yvi er zegav-
l enasac, r omel sac Tavi danve mi vmar TavT, r ogor c ki bavSvSi mi si gagebi s ni Snebs davi naxavT:
bavSvs war amar a vukr Zal avT i mi s gakeTebas, r ac ar Sei Zl eba; da vaswavl i T da vaqezebT i se
moi qces, r ogor c Cven mi gvaCni a wesi er ad. amr i gad, bavSvi s wi naSe akr Zal ul i sa da nebadar -
Tul i s mTel i si st ema i geba, r omel i c mi s qcevas TandaTanobi T i mpul si s bat onobi sgan aTa-
vi suf l ebs da mowesr i gebul mi mar Tul ebas aZl evs. ase Tu i se, 1-3 wl i s bavSvi i Zul ebul i
xdeba, Tavi si i mpul sebi s TandaTanobi Ts SezRudvasa da uf r osebi sgan naCvenebi gzi T moqme-
debas mi eCvi os. amper i odi s bavSvi s qcevi sTvi s gansakuTr ebi T speci f i kur i i s ar i s, r oS i gi
advi l ad emor Ci l eba di sci pl i nas, r omel i c mas gamudmebi T gar kveul i mi mar Tul ebi T
wvr Tni s.
magr amamave wl ebSi bavSvi s aqt i oba sxva mi mar Tul ebi Tac vi Tar deba. pi r vel i sa da
meor e wl i s ganmavl obaSi bavSvi gansakuTr ebi T Tavi si sxeul i s dauf l ebi T ar i s dai nt er e-
sebul i . mal e i gi f exsac swavl obs. es gar emoeba sul uf r o da uf r o aTavi suf l ebs mas
momvl el Tagan. Tvi Ton pr ocesi sxeul i s dauf l ebi s, gansakuTr ebi T ki f exi s swavl i sa,
sakmaod di ds daZabul obas, sakmaod Tval saCi no Zal i sxmevas moi Txovs da sai nt er esoa, r om
bavSvi sr ul i ad ar gaur bi s amas; pi r i qi T, et aneba ki dec mas, sanammi zans ar mi aRwevs da
si ar ul s ar i swavl i s. bavSvi s qcevas r omdaavakvi r deT, r odesac i s f exs swavl obs,
i Zul ebul i i qnebi T i f i qr oT, r omnamdvi l s nebi smi er qcevasTan gaqvT saqme _ i se di di a
bavSvi s daZabul oba da i se mi zanmi mar Tul i a mTel i mi si qceva. namdvi l ad, r asakvi r vel i a,
nebi smi er qcevaze l apar aki jer jer obi T sr ul i ad uadgi l oa: nebel obi s r ol s amSemTxvevaSi
i s i mpul si asr ul ebs, r omel i c TanSobi l i f unqci i s momwi f ebi s swr af vi dan
gamomdi nar eobs. si ar ul i s meqani zmi sakmar i sad momwi f ebul i a, da mi si amoqmedeba ami er i dan
pi r dapi r auci l ebel i xdeba. esaa, r ombavSvi egoden Tval saCi no Zal i sxmevi s wyar od i qceva
da yvel a sxva i mpul ss, r omel i c yovel Tvi s, SesaZl oa, gaCndes, egoden war mat ebi T
Cr di l avs. xSi r i a SemTxveva, r ombavSvi Zi r s ecema, Sei Zl eba i t ki nos ki dec r ame; mi uxedavad
ami sa, i s mai nc daJ i nebi T ganagr Zobs cdas, kvl av f exze dadges da gai ar os. es gar emoeba bavSvs
Zal i sxmevas, wi naaRmdegobi s gawevas aswavl i s. i gi ve xdeba mi s el ement ur TamaSSi c,
108
r omel Si c bavSvi Tavi s uZl i r es t endenci aTa amoqmedebi s moTxovni l ebas i kmayof i l ebs. am
t endenci ebi s i mpul sur i Zal a di di a, da bavSvi maTi daxmar ebi T sawi naaRmdego
t endenci ebTan da sxva dabr kol ebebTan br Zol as eCveva.
amr i gad, pi r vel i sami wl i s bavSvi s aqt i obi sTvi s gansakuTr ebi T or i ur Ti er Ti s
wi naaRmdeg mi mar Tul i t endenci aa damaxasi aTebel i : er Ti s mxr i v, i gi advi l ad, Ti Tqmi s
wi naaRmdegobi s gauwvel ad, emor Ci l eba i mr egul aci as, r omel i c di debs SeaqvT mi s
aqt i obaSi , yvel a i mRoni sZi ebebs, r omel sac Cvi l i bavSvobi s xani s di sci pl i na mi mar Tavs mi s
gasawvr Tnel ad. ammxr i v bavSvi sanTel i vi T moqni l i da pl ast i kur i a. meor i s mxr i v, masSi
TanSobi l i , bunebr i v t endenci ebi s Zl i er i i mpul si s xel mZRvanel obi T, dabr kol ebebTan
br Zol i s, Zal i sxmevi sa da wi naaRmdegobi s daZl evi s unar i vi Tar deba.
3-4 wl i sTvi s amukanasknel i s ganvi Tar ebi s pr ocesi i mdenad maRal dones aRwevs, r omi gi
1-3 wl i s bavSvi sTvi s speci f i kur s mor Ci l ebi sa da pl ast i kur obi s t endenci as veRar ur i g-
deba, amsxvr evs mas da bavSvi s qcevi s mTel st r uqt ur as Tavi sebur ad gar daqmni s. exl a es
t endenci a dgeba pi r vel r i gSi , da mor Ci l i da sanTel i vi T r bi l i bavSvi , uaRr esad Tvi Tne-
bur s, J i ni ansa da ji ut ar sebad i qceva. i gi Tavi si sur vi l ebi s udr ek i mpul sebs aaSkar avebs;
xSi r ad ar aCveul ebr i v wi naaRmdegobas gvi wevs da, Tavi si r omgai t anos, zogjer pi r dapi r
saocar s Zal i sxmevi s unar s amJ Ravnebs. er Txans Ti Tqmi s sr ul i ad SeuZl ebel i xdeba masTan
br Zol a, da mi si qcevi s mowesr i geba zogjer mxol od f i zi kur i i Zul ebi T xer xdeba.
ame.w. `pi r vel i J i ni anobi s xanaSi ~bavSvi wamdauwumuf r osebi s wi naaRmdegobas
xvdeba, maTi nebel obi s udr ekobas mt ki vneul ad gani cdi s, maTi moTxovni l ebi sa da wesebi s
uZl evel obas ecnoba da Zal i an mal e aqt i obi s ganvi Tar ebi s axal saf exur ze gadadi s. mas
obi eqt ur ad ar sebul i wesi s, obi eqt ur ad ar sebul i vi Tar ebi sa da mi si gar duval obi s an
uZl evel obi s cnobi er eba uvi Tar deba. i gi xel axl a mor Ci l i da moqni l i xdeba. gansxvaveba
pi r vel per i odTan Sedar ebi T i saa, r omi q bavSvi i Zul ebas subi eqt ur ad ver gr Znobda. axl a
ki i gi gr Znobs, r omobi eqt ur vi Tar ebas angar i Si unda gauwi os, wesebs ver Sescvl i s da unda
daemor Ci l os: exl a i gi i Zul ebas subi eqt ur adac gani cdi s.
ami si Sesaf er i xdeba mi si TamaSi s Si naar si c. bavSvi met i xal i si T monawi l eobs
kol eqt i ur TamaSSi , r omel Si c gar kveul i wesebi s dacvaa auci l ebel i . mas axl a amwesebi s
gagebi sa da maTi mor Ci l ebi s Zal a Seswevs da i gi xal i si T aaSkar avebs amZal as: mi si TamaSi c
Segnebul i , i Zul ebul i qcevi s unar s avi Tar ebs.
amr i gad, bavSvs 3-4 wl i s J i ni anobi sa danegat i vi zmi s (wi naaRmdegobi s gawevi s) aRa-
r af er i r Ceba; ami er i dan i gi wesi s gar duval obasa da auci l ebl obas gr Znobs; i gi mi s
i Zul ebi T Zal as cnobs da Tavi si nebi T emor Ci l eba. r asakvi r vel i a, ami T i gi aqt i obi s uf r o
maRal dones aRwevs. momaval i ganvi Tar ebi s Tval sazr i si T, gansakuTr ebi T sagul i sxmo da
mni Svnel ovani i saa, r omqcevi s amaxal pi r obebSi nebel obi s mt ki ce saf uZvl ebi mzaddeba,
da mi si gamovl eni s pi r vel i ni Snebi i Cenen Tavs.
Segnebul i i Zul ebi Ti qceva r omnebel obi s mosamzadebel saf exur s war moadgens, ami s
Sesaxeb Cven zemoT gvqonda l apar aki . asea Tu i se, wi na per i odi s mi mdi nar eobaSi momwi f e-
bul s Zl i er i mpul sebs bavSvi exl a gar edan momdi nar e wesebs umor Ci l ebs, r ogor c i seTebs,
r omel Ta Sesr ul ebi s auci l ebl obaSi exl a mas eWvi ar Seaqvs. exl a man i ci s da zogi jer amas
xmamaRl ac gamoTqvams, r omi s, r asac wesi aval ebs, sr ul i adac ar moswons mas, magr ammai nc un-
da Seasr ul os. amwesi s mi zanSewoni l ebi s saki Txs i gi sazogadod ar ayenebs, i mi t omr om
aseTi Tval sazr i si jer ki dev ucxoa mi sTvi s: mas, ese i gi , wess saf uZvl ad uf r osi s _ ded-
mami s, aRmzr del i s _ avt or i t et i uZevs. 4-7 wl i s asakSi , r omel sac qcevi s ganvi Tar ebi s es
saf exur i axasi aTebs, avt or i t et i s cnobi er ebagansakuTr ebul i ener gi i T vi Tar deba. am
per i odi s bol o wl i sTvi s bavSvs sakmaod mt ki ced aqvs momwi f ebul i i mi s Sesr ul ebi s unar i ,
r asac mas avt or i t et i aval ebs. es ukve nebel obi s el ement ebi s sakmaod momwi f ebas gul i sx-
mobs.
mesame per i odi swor ed i mi T xasi aTdeba, r ombavSvi , qcevi s i mf or mi s f ar gl ebSi ,
r omel sac swavl a war moadgens, Tavi si qcevi s damouki debel i war mar Tvi s unar s eCveva;
magr amar a i mmi znebi s mi mar Tul ebi T, r omel sac Tvi Ton i saxavs, ar amed i mmi znebi sa,
r omel zec avt or i t et i mi uTi Tebs. speci f i kur i amper i odi sTvi s i saa, r ommozar ds i m
mi znebi sa da i mwesebi s mi zanSewoni l ebi s saki Txi uCndeba, r omel sac uf r osebi s _ ojaxi sa da
skol i s _ avt or i t et i awodebs mas, oRond es saki Txi i maSi r odi mdgomar eobs, r ombavSvs
eWvi Sehqondes maTs mi zanSewoni l ebaSi da ami s Semowmeba undodes. i gi i mTavi Tve, r ogor c
ueWvel ad mi zanSewoni l s, i wynar ebs maT da azr adac ki ar modi s, r omSesaZl ebel i a, mi si
avt or i t et ebi scdebodnen. swavl a amasaki s bavSvi s mTavar i qcevi s f or maa, da i gi wesi sa da
r i gi s mni Svnel obas bavSvi s yovel dRi ur i gancdi s sagnad aqcevs. swavl i s pr ocesi xel s
uwyobs mowesr i gebul i , si st emat ur i qcevi s unar i s Semdgomganmt ki cebas.
109
magr amamave per i odSi aqt i obi s meor e moment i c ganagr Zobs ganvi Tar ebas, moment i ,
r omel i c Tavi si ganvi Tar ebi s gansazRvr ul saf exur ze auci l ebel konf l i qt Si modi s
pi r vel Tan, ese i gi , avt or i t et i s mi er dawesebul i wesebi s ukr i t i ko mor Ci l ebi s
t endenci asTan. jer er Ti , mozar di s f i zi kur i ganvi Tar eba mi si pi r ovnebi s bi ol ogi ur i
saf uZvl i s, mi si f i zi kur i or gani zmi s, gadaxal i sebas i wvevs. gansakuTr ebi T di di
mni Svnel oba aqvs endokr i nul si st emaSi war moebul cvl i l ebas, pi r vel r i gSi ji r kval Ta
aqt i obi s gadanacvl ebas. sasqeso ji r kvl ebi s aqt i vaci a Tavi s dads aCens mTel or gani zms. es
ukanasknel i axl a dasr ul ebul s, damTavr ebul i ndi vi dual obas war moadgens, r omel sac
ukve sakmar i sad aqvs damouki debel i cxovr ebi s Zal ebi momwi f ebul i : mozar ds er TbaSad
damouki debl obi s Zl i er i mi swr af eba uCndeba. amasTan er Tad swavl i s pr ocesSi
momwi f ebul i i nt el eqt i mas daxmar ebas uwves, kr i t i kul i Tval i T Sexedos da Seaf asos
yvel af er i i s, r asac mas amdenxans avt or i t et i awvdi da. Sedegi i saa, r ommozar di er Txel
ki dev Zi r i an-f esvi anad cvl i s Tavi s qcevas: yvel af er s, r i si c amden xans egoden sjer oda da
r asac sakmao xal i si T emor Ci l eboda, axl a uar yof i T uwyebs cqer as, da i gi kvl av Tvi Tneba,
kvl av J i ni an, kvl av nvgat i vi st ur ad ganwyobi l ar sebad i qceva, r omel sac Tavi si Tavi s
saukeTeso bat on-pat r onad Tavi si Tavi Ra mi aCni a.
amgvar ad, sqesobr i vi momwi f ebi s xanaSi xel meor ed i Cens Tavsnegat i vi zmi , J i ni anoba
da ji ut oba. mozar di suver enul i damouki debl obi sa da yvel af r i s dRemde ar sebul i s
ul mobel i uar yof i s Seudr ekel t endenci as gr Znobs.
J i ni anobi s es meor e xanac mal e Tavdeba da adami ani s qcevi s ganvi Tar ebi s axal s, exl a
ukve umaRl es saf exur s uTmobs adgi l s. mi si f ant azi a da mi si i nt el eqt i sakmaodaa
ganvi Tar ebul i , r aTa man Tavi si qcevi s r egul aci a Tvi Tonve i ki sr os. mi si gaZl i er ebul i
Tvi Tcnobi er eba. mi si gamudmebul i xazgasma sakuTar i me-si da amukanasknel i s i deal ebi sa
sakmar i sad amzadebs mas i mi sTvi s, r omami er i dan Tavi si qcevi s subi eqt ad swor ed es me
aqci os _ mi si myar i mi swr af ebebi Ta da i deal ebi T. amr i gad, mozar di adami ani ukve
sabol ood nebi smi er i aqt i obi s saf exur s aRwevs.
xasi aTi
1. xasi aTi scneba
Sei Zl eba, Tu ar a nebel obi s di spozi ci i s Sesaxeb vi l apar akoT, Tu nebel oba mxol od
cal keul i aqt ebi T amoi wur eba da mTl i anad akut ur pr ocess war moadgens?
Cven vi ci T, r omyovel i nebel obi s aqt i da nebel obi s pr ocesi ar sebi Ts kavSi r Si i myo-
f eba pi r ovnebasTan. jer er Ti , i gi r ai me cal keul f si qi kur Si naar s ki ar a. pi r ovnebi s ganw-
yobas war moadgens, da Semdeg i gi mTl i anad mot i vs eyr dnoba, xol o es ukanasknel i pi r ov-
nebi s moTxovni l ebaTa si st emi dan gamomdi nar eobs. pi r ovneba ki Tavi sebur st r uqt ur ul
mTl i anobas ni Snavs. maSasadame, nebel obi s akut ur i aqt ebi da pr ocesebi , r ogor c mTl i ani
pi r ovnebi s ar sebi T moTxovni l ebaTa da ganwyobaTa gamovl ena, pi r ovnebi s Tavi sebur ebaTa
daRi T unda i yos aRbeWdi l i . sxvanai r ad, Tvi Teul i s gansxvavebul i pi r ovnebi s SemTxvevaSi
nebel obi s met ad Tu nakl ebad gansxvavebul i mi mdi nar eobaa mosal odnel i . maSasadame,
nebel obi s aqt ual ur pr ocesebs wi n uswr ebs pi r ovnebi s mi dr eki l eba gar kveul i s,
sxvebi sgan gansxvavebul i saxi s nebi smi er i moqmedebi s mi mar T: Tvi Teul s pi r ovnebas Tavi si
nebel obi Ti di spozi ci a aqvs. aseTs di spozi ci asxasi aTi war moadgens.
f si qol ogTa udi desi umr avl esoba swor ed amazr i T xmar obs amsi t yvas: ebi nghausi ,
magal i Tad, xasi aTs pi r dapi r r ogor c `nebel obi s di spozi ci aTa er Tobl i obas~
gansazRvr avs. yovel dRi ur i met yvel ebac uTuod nebel obi Ts di spozi ci as gul i sxmobs,
r odesac `kar gi s~Tu `cudi s~xasi aTi s Sesaxeb l apar akobs: xasi aTi s si keTe i mas ki ar ni Snavs,
r omvi nme maRal i gonebi s pat r oni a da kar gad azr ovnebs, anda uf r o xSi r ad si amovnebi s an
usi amovnebi s gancdebi aqvs. ar a. xasi aTi s si keTe pi r ovnebi s i mTavi sebur ebas ni Snavs,
r omel i c mi s qcevaSi , mi s sxvebTan damoki debul ebaSi i Cens Tavs: r oca kar gi xasi aTi s
adami anze vl apar akobT, yvel as esmi s, r omaRni Snul i pi r i sgan mxol od kar gi a mosal odnel i ,
r omi gi , Cveul ebr i v, kar gad uf r o i qceva, vi dr e cudad.
amr i gad, Cveul ebr i v, xasi aTze r oml apar akoben, er Ti s mxr i v, moqmedebi s an nebel obi s
Sesaxeb, cnebas gul i sxmoben, xol o, meor i s mxr i v. i seT cnebas, r omel i c ar a mar t o subi eqt i s
war sul qcevas exeba, ar amed momaval sac gvi Tval i swi nebs. aqedan naTel i a. r omxasi aTi
nebel obi s di spozi ci ad i gul i sxmeba, r omi gi SesaZl ebl obas gvaZl evs wi naswar vi codeT,
Tu r ogor moi qceva gar kveul i subi eqt i gar kveul pi r obebSi .
mar Tal i a, es cneba yvel as amazr i T ar esmi s, magr am, ueWvel i a, r omnebel obi s
di spozi ci a ar sebobs da r ommi s aRsani Snavad yvel aze ukeT swor ed es cneba gamodgeba.
2. mTel i da nawi l obr i vi xasi aTSi
110
xasi aTi s cnebas r omdi di pr aqt i kul i mni Svnel oba aqvs, es yovel eWvs gar eSea. magr ammas
Teor i ul i Ri r ebul ebac ar a nakl eb di di aqvs. mi uxedavad ami sa, mecni er ebaSi xasi aTi s
pr obl emas jer ki dev ar ukavi a i s adgi l i , r omel i c mas ekuTvni s. yovel SemTxvevaSi , me-19
saukuni s kl asi kur f si qol ogi aSi xasi aTi s saki Txs Ti Tqmi s sr ul i ad uyur adRebod
st ovebdnen. mxol od aqa-i q Tu Sexvdebi T or i ode mecni er s (magal i Tad, banzeni ger mani aSi ,
mi l i i ngl i sSi ), da i si c of i ci al ur i f si qol ogi i s f ar gl ebs gar eT, r omxasi aTi s Seswavl i s
mni Svnel oba hqonodaT Segnebul i , Tor em, saer Tod, xasi aTi s pr obl ema me-19 sauk.
pr obl emaTa si i dan amoSl i l i i yo.
es gar emoeba i maze mi uTi Tebs, r omes cneba Tavi si ar sebobi T me-19 sauk. azr ovnebi s
Zi r i Tadi t endenci ebi sTvi s sr ul i ad ucxo unda yof i l i yo. r ogor c cnobi l i a, me-19 sauk.
mecni er ul i azr ovnebi s Zi r i Tad t endenci asanal i zi Seadgenda. mi si r wmeni T, si namdvi l i s
ama Tu i msf er os Tu movl eni s gasagebad, Zi r i Tadi mni Svnel oba mi si el ement ebi s monaxvasa
da amukanasknel Ta ar eSi gamef ebul i kanonzomi er ebi s dadgi nebas aqvs. i s, r ac nakl eb
emor Ci l eba anal i zs, i s, r ac uf r o mTl i ani xasi aTi saa da Tavi s r aobas ar a el ement ebSi ,
ar amed mTel Si amJ Ravnebs, aseTi r amme-19 sauk. saanal i zod ganwyobi l i azr ovnebi sTvi s
nakl eb mi mzi dvel i unda yof i l i yo. xasi aTi swor ed mTl i anobi Ti cnebaa. i gi cal keul i
ni Sni s Tavi sebur eba ki ar aa, an cal keul ni SanTa er Tobl i oba: i gi mTl i ani sr agvar obaa.
ami t omgasagebi a, r omi gi me-19 s. anal i zur i azr ovnebi sTvi s pr obl emas ar war moadgenda.
samagi er od, r odesac Cvens xanaSi mTl i anobi s r ol i da mni Svnel oba egoden mt ki ced i qna
Segnebul i , xasi aTi s pr obl ema er Ter T aqt ual ur pr obl emad i qca da mi s Sesaswavl ad cal ke
di sci pl i na, qar aqt er ol ogi a, Camoyal i bda, r omel i c sakmaod swr af i nabi ji T mi di s wi n.
mas, Cveul ebr i v, si mZi mi s cent r i mTl i anze gadaaqvs. magr amxasi aTi s pr obl emi s gadawyvet a,
r ogor c gansakuTr ebi T xazgasmi T St er ni aRni Snavs, adami anTa qcevi s gansxvavebul obi s
gageba mar t o mTl i ani s Tval sazr i si T ar Sei Zl eba. auci l ebel i a nawi l obr i vi , cal keul i
moment ebi s sagangebo Seswavl ac: xasi aTi ueWvel ad mTl i anobaa, magr amdanawevr ebul i
mTl i anoba. maSasadame, f si qol ogi amor i ve moment s unda mi aqci os yur adReba da er Ti
mTl i ani kvl eva-Zi ebi s sagnad aqci os.
unda i Tqvas, r omammxr i v jer ki dev cot aa gakeTebul i . uf r o xSi r ad mTl i anobi s mo-
ment s cal ke i xi l aven da mr avl i anobi s moment s cal ke. pi r vel s `i nt el i gi bel xasi aTs~
(kant i , Sopenhauer i ) an `Zi r i Tad xasi aTs~(pf ender ) uwodeben, xol o meor es _ `empi r i -
ul xasi aTs~. magr ammaTi gancal keveba umar Tebul oa. ar sebobs mxol od er Ti , mxol od
mTl i ani xasi aTi , r omel i c empi r i ul ad gvevl i neba da amgamovl i nebi s gar eSe cal ke ar sad
ar sebobs. Tu r aoden unayof oa xasi aTi s, r ogor c mTel i sa da mi si cal keul i mxar i s an
Tvi sebi s dapi r i spi r eba, er Ti T an meor i T dakmayof i l eba, es naTl ad Cans Semdegi
mosazr ebi dan, r omel zedac i gi ve St er ni mi uTi Tebs. vTqvaT, r omel i me maswavl ebel i X-i
sast i ki aTavi s mowaf eTa mi mar T: mi si xasi aTi s er T-er Ti Tvi sebasi sast i kea. i gi r omam
mxr i v sxva adami anebs Sevadar oT, uTuod ar a keTi l , ar amed bor ot adami anTa jguf s
mi vakuTvnebT. magr amTu amker Zo ni Sni s Tval sazr i ss Tavs davanebebT da pi r ovnebi s mTl i an
st r uqt ur as mi vaqcevT yur adRebas, maSi n, SesaZl oa, davi naxoT, r omsaer Tod X-Si
adami ani sadmi si yvar ul i sWar bobs, keTi l ganwyobi l eba mi s mi mar T, Tavi s mowaf eTa
mi mar Tac. maSi n mi si si sast i ke uf r o si keTi s maCvenebel i i qneba, vi dr e bor ot ebi s: i gi
sast i kad i mi t omepyr oba Tavi s mowaf eebs, r omf i qr obs, uami sod mt ki ce nebi syof i sa da
pasuxi smgebl obi s xal xs ver aRvzr di T. mi si si sast i ke aq si yvar ul i s maCvnebel i a mowaf eTa
mi mar T da ar a si Zul vi l i s an gul gr i l obi s, meor e aRmzr del i y, pi r i qi T, yvel af er s
apat i ebs mozar ds, yur adRebas ar aqcevs, kar gad moi qceva i gi Tu ar a, ar usayvedur ebs da ar
sji s mas: i s Ti Tqos keTi l i a. magr amsaer Tod i seTi adami ani a, r ommi sTvi s Tavi s mowaf eTa mo-
maval i sul er Ti a: r a daemar Teba maT cxovr ebaSi , r ogor c zr da dasr ul ebul T, es mas ar ai n-
t er esebs. i gi ueWvel ad nakl eb keTi l i , uf r o bor ot i adami ani a, vi dr e pi r vel i . amr i gad,
nawi l obr i vi Tvi seba mxol od mTl i ani s gaTval i swi nebi s ni adagze xdeba gasagebi (St er ni ).
meor i s mxr i v, Tvi Ton mTl i ani c bundovani a, sr ul i ad ar af r i s mTqmel i , Tu i gi ker Zoul
Tvi sebaTa gaTval i swi nebi s gar eSe i qna war modgeni l i : y maswavl ebl i s saer To xasi aTi s
st r uqt ur as, r omel mac CvenTvi s mi si si sast i ke gaxada gasagebi , ver asdr os ver
vswvdebodi T, r ommi si qcevi s, mi si adami anebTan damoki debul ebi s cal ke SemTxvevebi , mi si
xasi aTi s sxva ker Zo mxar eebi ar gagveTval i swi nebi na.
amr i gad, xasi aTi s cnebaSi mTel i da nawi l obr i vi di al eqt i kur ad ar i s ur Ti er TTan
dakavSi r ebul i da mi si Seswavl a mxol od amkavSi r i s ni adagze Sei Zl eba.
3. gar emo da xasi aTi
bunebr i vi saki Txi , r omel i c aq Cndeba. es Semdegi a: Tu xasi aTi war moadgens i mmTl i -
111
anobi Ts Tavi sebur ebas, r omel i c nebel obi s cal keul aqt ebSi mJ Ravndeba. Tu i gi nebel obi -
Ti di spozi ci aa. r omel i c cal keul aqt ebs wi n uswr ebs da gansazRvr avs, maSi n xomar unda
vi f i qr oT, r omxasi aTi adami ani s Tandayol i l i Tvi sebaa, r omel i c ar avi Tar gar e-gavl enas,
ar avi Tar aRmzr del obi Ts zemoqmedebas ar emor Ci l eba? er Ti si t yvi T i badeba saki Txi : r a
ur Ti er Toba ar sebobs gar emosa da xasi aTs Sor i s? Cven vi ci T, r omnebel obi s aqt i s war -
mat eba i mazea damoki debul i , SeZl ebs Tu ar a azr i Ti si t uaci a i mganwyobi s gamowvevas,
r omel i c nebi smi er i qcevi s saf uZvel s war moadgens; sxvanai r ad i gi ve azr i , asec SegveZl o
gamogveTqva: nebel obi s aqt i s war mat eba i mazea damoki debul i , aqvs Tu ar a pi r ovnebas am
si t uaci i s zegavl eni T amganwyobi s aqt ual i zaci i s unar i . ese i gi , aqvs Tu ar a mas es ganwyoba
di spozi ci ur ad. maSasadame, gamodi s, r omi s, r asac Cveul ebr i v, xasi aTs vuwodebT,
namdvi l ad pi r ovnebi s di spozi ci ur ganwyobas. gar kveul ganwyobaTa aqt ual i zaci i s unar s
war moadgens.
sakmar i si a es gar emoeba mi vi doT mxedvel obaSi , r omCvenTvi s naTel i Sei qnes, r om
xasi aTi , r ogor c ama Tu i mganwyobi s aqt ual i zaci i s unar i Tu di spozi ci a, i mazea
damoki debul i , Tu r a gar emo-si t uaci aSi momxdar a ampi r ovnebi s Camoyal i beba, da r a
gar emo-si t uaci a i moqmedebs yovel cal ke SemTxvevaSi masze. es, ueWvel i a, i mi t om, r omCven
zemoT davr wmundi T, r omganwyobi s aRmoceneba obi eqt ur i f aqt or i s, gar emo si t uaci i s,
zemoqmedebi s gar eSe sr ul i ad SeuZl ebel i a; Toeul i Cvengani s ganwyobaTa di spozi ci ebi ,
Cveni xasi aTi , gar emos zemoqmedebi s pi r obebSi yal i bdeba.
magr am, meor i s mxr i v, r ogor c vi ci T, ganwyobas mar t o gar emo ver asdr os ver Seqmni da,
r omsubi eqt s gar kveul i moTxovni l ebebi ar hqonoda: ganwyoba subi eqt ur f aqt or sac
gul i sxmobs. moTxovni l ebebs, r asakvi r vel i a, Tavi si bi ol ogi ur i , or ganul i saf uZvl ebi
aqvs. magr amadami ani s moTxovni l ebaTa mr aval saxi anoba mi si i st or i ul i ganvi Tar ebi s
pr ocesSi a Seqmni l i . adami ani s moTxovni l eba uf r o met ad mi s i st or i azea damoki debul i ,
vi dr e mi s or gani zmSi mi mdi nar e pr ocesebze: wyur vi l s, magal i Tad, r a Tqma unda, or gani zmi s
mdgomar eoba udevs saf uZvl ad, magr amadami ans r omswor ed l udi swyur i a da ar a ubr al o
wyal i , es savsebi T mi s kul t ur ul -i st or i ul i ganvi Tar ebi s Sedegs war moadgens. Tu r a
moTxovni l ebebi aqvs Ti Toeul s Cvengans, sabol oo angar i SSi i mazea damoki debul i , gar emos
r a pi r obebSi gvi xdeba da gvi xdeboda cxovr eba. moTxovni l ebebi , r omel Tac or gani zmSi
mi mdi nar e pr ocesebi war moSoben, Tavi s gar kveul saxes i mi sda mi xedvi T Rebul oben, Tu
gar emos r a pi r obebs xvdebi an: wyur vi l s, r omel i c i qi dan Cndeba, r omor gani zms si Txe
esaWi r oeba. l udi s wyur vi l ad mxol od i mqveynebSi SeeZl o gamxdar i yo, sadac xor bal i
modi oda, xol o Rvi ni s wyur vi l ad, _ sadac venaxi i zr deboda. magr amTu ami s Tqma vi t al ur i
moTxovni l ebi s Sesaxeb Sei Zl eba, maSi n r aRa unda vTqvaT e. w. maRal moTxovni l ebebze.
r omel ni c adami ani s nebi smi er i qcevi s pr ocesSi egoden mni Svnel ovan r ol s asr ul eben.
amr i gad, damt ki cebul ad Sei Zl eba Cai Tval os, r om xasi aTi r ogor c gar kveul
ganwyobaTa gamovl eni s di spozi ci a gar emos zemoqmedebi s pi r obebSi yal i bdeba.
magr amxasi aTi ar a mar t o pr oduqt s war moadgens gar emos zemoqmedebi sas. sai nt er eso
i saa, r omi gi Tvi Tonac moqmedobs gar emoze da mas gar kveul saxes aZl evs. gar emo adami ani s
zemoqmedebas gani cdi s da, maSasadame, mi si xasi aTi s daRs at ar ebs. mar Tl acda, Cveni
nebi smi er i qceva Cveni gar emosken ar i s mi mar Tul i , da es ukanasknel i ganuwyvet l i v Cveni
zemoqmedebi s obi eqt s war moadgens. Sedegi i saa, r omgar emo i cvl eba da Tavi si pi r vel adi
bunebr i vi saxi T aRar sad aRar gvxvdeba, r ogor c es, pi r vel ad gansakuTr ebul i xazgasmi T
mar qsma da enge l sma aRni Snes. magr amnebi smi er i qceva Cveni xasi aTi dan momdi nar eobs da
maSasadame, i s cvl i l ebebi , r omel i c am qcevas Seaqvs gar emoSi , Cveni xasi aTi s
Tavi sebur ebi Tac unda i yvnen aRbeWdi l ni .
amr i gad udaoa, r omgar emo ar a mar t o af or mebs, ayal i bebs Cvens xasi aTs, ar amed es
ukanasknel i c, Tavi s mxr i v, af or mebs da ayal i bebs gansazRvr ul f ar gl ebSi gar emos.
maSasadame, xasi aTi s aRzr da ar a mar t o SesaZl ebel i a, ar amed gansakuTr ebi T
mni Svnel ovan amocanasac war moadgens, i mi t omr omgar emos vi Tar eba, r omel Si c adami ans
cxovr eba mouxdeba da r oml i s zegavl eni Tac mi si xasi aTi s Camoyal i beba moxdeba, i mazedacaa
damoki debul i , Tu r ogor i i qneba masze zemoqmedi adami ani s xasi aTi .
4. xasi aTi s t i pebi
xasi aTi s t i pebi s Seswavl as gansakuTr ebi T di di mni Svnel oba aqvs. magr am r a
Tval sazr i si T unda vxel mZRvanel obdeT xasi aTi s t i pebi s dadgeni sas? xasi aTi sami
Tval sazr i si T Sei Zl eba ganvi xi l oT:
1) i mmoTxovni l ebaTa Tval sazr i si T, r omel Ta Sesat yvi si moqmedebi s mzaobac uf r oa
masSi mocemul i , ese i gi , i mmi znebi s Tval sazr i si T, r oml i s mi mar Tac uf r oa subi eqt i
ganwyobi l i .St er ni amast el ur (t el os-mi zani ) Tval sazr i ss uwodebs.
112
2) r amdvnad Seswves subi eqt s Zal a ammi znebi s swr af i da zust i ganxor ci el ebi sa? es
meor e Tval sazr i si a, r oml i s mi xedvi Tac Sei Zl eba xasi aTi s di f er enci aci a moxdes. St er ni
aq xasi aTi sdi nami kaze l apar akobs.
3) di di mni Svnel oba aqvs i mas, Tu r ogor i a xasi aTi , r ogor c mTel i , r a Tavi sebur eba aqvs
mas r ogor c mTel s. saki Txi aq xasi aTi sst r uqt ur i s Tval sazr i ss exeba.
ami sda mi xedvi T, gamosar kvevi i qneba xasi aTi s r a da r a gansxvavebul i t i pebi ar sebobs
Ti Toeul i amTval sazr i si T.
I. gansakuTr ebi T mni Svnel ovani a xasi aTi s gansxvavebul obi s dadgena i mi s mi xedvi T, Tu r a
mi znebi s Sesat yvi si qcevi sTvi s uf r o met s mzaobas i Cens i gi sazogadod. aq Cvens wi naSe
xasi aTi s r omel obi Ti gansxvavebul obi s saki Txi dgas. i gi si namdvi l i s i msf er oebi s
gar kvevas exeba, r oml i s samsaxur adac uf r o mzadaa subi eqt i aqt i obas mi mar Tos. aq Cvens
wi naSe saki Txi dgas i mi s Sesaxeb, Tu r a da r a xasi aTi s mosazr ebebs SeuZl i aT subi eqt i s
qcevi s mot i vad gadai qcnen.
gasagebi a, r omxasi aTi s amTval sazr i si T t i pol ogi i s dadgena xSi r ad yof i l a nacadi .
saWi r oa aq zogi er Ts aseTs gansakuTr ebi T cnobi l cdas gavecnoT.
pi r vel r i gSi unda dasaxel ebul i i qnes ger manel i f si qol ogi s Spr anger i s cda,
r omel i c man jer ki dev amoci ode wl i s wi naT wamoayena. es avt or i f i qr obs, r omadami ani s
t i pol ogi i s dadgi nebi sTvi s gadamwyvet i mni Svnel oba cxovr ebi s i m sf er oebi s, i m
Ri r ebul ebebi s gaTval i swi nebas aqvs, r omel i c gansakuTr ebi T i zi davs mas. Spr anger i
f i qr obs, r omeqvsi aseTi Zi r i Tadi Ri r ebul eba ar sebobs, da, ami sda mi xedvi T, adami anTa
eqvsi gansxvavebul i t i pi s dadast ur eba Sei Zl eba. es t i pebi a:
1) Teor i ul i (an Teor i i s) adami ani , ese i gi , i seTi adami ani , r omel sac yvel aze
umet esad Semecnebi s sf er o i t acebs; mi sTvi s i mumaRl es Ri r ebul ebas, r oml i s gancdac mas
SeuZl i a da r omel i c amoZr avebs da amoqmedebs mas, Semecneba war moadgens;
2) esTet i kur i adami ani , r oml i sTvi sac umaRl essa da aqt ual ur Ri r ebul ebas
mSveni er eba, xel ovneba war moadgens;
3) ekonomi ur i adami ani sTvi s pi r vel r i gSi ekonomi ur i Ri r ebul eba, ni vTi er i
kvTi l dReoba dgas. mi si moqmedebi s mot i vebi umTavr esad amsf er oSi poul oben Zal as;
4) pol i t i kur i adami ani sTvi s Zal auf l ebaa umaRl esi Ri r ebul eba. i gi Tavi s
moqmedebasa da mi swr af ebebSi amRi r ebul ebi dan gamodi s da yvel gan da yovel Tvi s
gansakuTr ebi T bat onobas eswr af vi s;
5) soci al ur i adami ani sTvi s bat onoba ki ar a, sxvebi s samsaxur i war moadgens i msf er os,
sadac i gi gansakuTr ebul i xal i si T moqmedobs. mas i mdenad mbr Zanebl oba ar ai nt er esebs,
r amdenadac sol i dar oba da TanamSr oml oba;
6) r el i gi ur i adami ani sTvi s umaRl es Ri r ebul ebas, r omel i c azr sa da mi mar Tul ebas
aZl evs mTel s mi s qcevas, mTl i anoba, samyar o, Rmer Ti Seadgens.
meor e cda, r omel sac unda SevexoT aq, v. St er ns ekuTvni s. mi si azr i T, mi zanTa yovel i
si st ema, r omel i c ki Sei Zl eba adami ans hqondes, i mZi r i Tad ur Ti er Tobaze ai geba, r omel i c
pi r ovnebasa da qveyanas Sor i s, me-sa da gar emos Sor i s, ar sebobs. aq mi zans or gvar i
mi mar Tul eba Sei Zl eba hqondes. er Ti s mxr i v, SesaZl oa, i gi me-s exebodes, meor i s mxr i v,
qveyanas, gar emos. i mi sda mi xedvi T, Tu mi zanTa si st emaSi r omel i ammi mar Tul ebaTagani
sWar bobs, St er ni aut ot el ur sadahet er ot el ur s mi zandasaxul obas ar Cevs; xol o am
ukanasknel Ta ur Ti er Tmi mar Tebi s r agvar obi dan xasi aTi s sami gansxvavebul i t i pi gamohyavs:
aut i st ur i , het er i st ul i dai nt r ocepci ul i xasi aTi .
1) aut i st ur i a i seTi xasi aTi , r omel Si c aut ot el ur i mi swr af eba sWar bobs. aut i st i s
nebel obi s mi zans ar sebi Tad yovel Tvi s Tvi Ton mi si Tavi Seadgens. i gi an
i ndi vi dual i st i a, ese i gi , Tavi s qcevaSi mudam Tavi si pi r ovnebi s Tavi sebur ebaTa
wi nwamowevasa da xazgasmas cdi l obs; ansubi eqt i vi st i , ese i gi , yvel af er s i mi s mi xedvi T
epyr oba, Tu r a mni Svnel oba aqvs amas mi si pi r ovnebi sTvi s; anegoi st i , ese i gi , yvel asa da
yvel af er s i se epyr oba, r ogor c mi si pi r adi mi znebi s gansaxor ci el ebel saSual ebas.
2). het er i st ul xasi aTTan i mSemTxvevaSi gvaqvs saqme, r odesac mi zandasaxul oba
sakuTar i pi r ovnebi s sazRvr ebs sci l deba da mi s gar eT mdebar e Ri r ebul ebaTa
ganxor ci el ebas eswr af vi s. het er i st i Sei Zl eba samgvar i i yos: an a) al t r ui st i , ese i gi ,
113
i seTi xasi aTi s pat r oni , r omel i c umTavr esad Tavi si moZmi s, cal keul i adami ani s
kvTi l dReobaSi sWvr vt s Tavi s mi zans. mi si xasi aTi s ni Sans sxva cal ke pi r Ta mi znebi s
gazi ar eba, ase vTqvaT, Tanagr Znoba anu si nt el i aSeadgens; b) hi per t el i st i , ese i gi ,
adami ani , r omel i c umTavr esad kol eqt i vi s (saxel mwi f o, samSobl o, kl asi , kacobr i oba da
sxva) samsaxur ad ar i s mi mar Tul i : i gi Tavi s Tavs r ai me jguf i s, pi r vel r i gSi kol eqt i vi s
wver ad da ar a cal ke i ndi vi dad gani cdi s da Tavi s moqmedebas mi s sakeTi l dReod war mar Tavs;
g) i deot el i st i _ es i seTi xasi aTi s adami ani a, r omel i c ar a cal keul i pi r i s, ar a
adami anTa kol eqt i vi s, ar amed ganyenebul i i deebi sa da i deal ebi s samsaxur Si sWvr vt s Tavi s
dani Snul ebas: mas samar Tl i anobi s, Tavi suf l ebi s, Zmobi s i deal ebi gansazRvr aven.
SesaZl ebel i a, i deot el i st i , r omel i c mzadaa magal i Tad, adami anTa Tavi suf l ebi sTvi s
Tavi dasdos, Ti Toeul i cal ke adami ani s mi mar T mkacr i da ul mobel i i yos; an
hi per t el i st i , r omel i c mzadaa samSobl os i nt er esebs Tavi Seswi r os, Ti Toeul i ker Zo
Tanamoqal aqi s mi mar T uaRr esad i ndef er ent ul ad i yos ganwyobi l i .
3) namdvi l s, dasr ul ebul xasi aTTan i mSemTxvevaSi gvaqvs saqme, r odesac ucxosi da
pi r adi mi zandasaxul obi s (aut ot el i i sa da het er ot el i i s) st r uqt ur ul i gaer Ti aneba
xdeba, r odesac subi eqt i pi r adsa da ucxo mi zandasaxul obas ur Ti er Ts ki ar upi r i spi r ebs,
ar amed er Ti meor i s Sevsebad, er Ti meor i s dasr ul ebad gani cdi s. aseT xasi aTs St er ni
i nt r ocepci ul s uwodebs. i nt r ocepci ul i xasi aTi sTvi s, magal i Tad, samSobl os,
kacobr i obi s, an sxva i deal ebi s samsaxur i sakuTar i i ndi vi dual obi s uar yof as ki ar ni Snavs,
ar amed uf r o mi s ganmt ki cebasa da gaSl as, i mi t omr omsakuTar i i ndi vi dual oba swor ed am
samsaxur Si poul obs Tavi s gansaxi er ebas.
r asakvi r vel i a, i nt r ocepci ul i xasi aTi i deal ur t i ps war moadgens, i mi t omr om
si namdvi l eSi jer ki dev ver Sevxvdebi T adami ans, r omel sac aut i st ur i sa da het er i st ul i s,
pi r adi sa da obi eqt ur i mi znebi s sr ul i gaer Ti aneba moexer xebi nos. Cveul ebr i v, aseTi
gaer Ti aneba mxol od gansazRvr ul s, sakmaod vi wr o ar eebs exeba; mxol od zogi er Ti
obi eqt ur i mi zani ar sebobs, r omel sac subi eqt i Tavi si pi r ovnebi s ganuyr el kuTvni l ebad
aqcevs, maSi n r odesac sxvebi jer ki dev Sor s dganan mi si pi r adi mi zandasaxul obi s
sazRvr ebi dan. aq, amvi wr o wr eSi , Cven mar Tl a mTl i anobasTan gvaqvs saqme. mi s f ar gl ebs i qeT
pi r adi da obi eqt ur i mi zandasaxul oba, Cveul ebr i v, konf l i qt Si i myof ebi an ur Ti er TTan.
II. xasi aTi s di f er enci aci a i mi s mi xedvi Tac Sei Zl eba, Tu r ogor war mar Tavs,
Cveul ebr i v, Tavi s ener gi as adami ani . nebel oba gar kveul mi znebs emsaxur eba. maSasadame,
ener gi a ammi znebi s gansaxor ci el ebl ad unda i qnes gamoyenebul i . nebel obi s pozi t ur i
di nami ka amaSi unda veZi oT. magr amamas Cveni i mpul sebi uSl i an xel s. i si ni ener gi as
daxar jvas Tavi si mi znebi sTvi s moi Txoven. aqedan nebel obi s negat ur i amocana i badeba:
mi sTvi s, r omdadebi Ti mi znebi ganxor ci el des, ener gi as dazogvaa saWi r o. es ki mxol od
i mpul sebi sSef er xebi s gzi Taa SesaZl ebel i . i mpul sebTan br Zol i s, maTi Sef er xebi s Zal a
zogjer nebel obi s ar sebad i Tvl eba. namdvi l ad ki i gi , St er ni s azr i T, nebel obi s pozi t ur i
muSaobi s SesaZl ebl obi s pi r obaa mxol od.
maSasadame, xasi aTi s t i pol ogi a di nami ki s mxr i v namdvi l ad mxol od nebel obi s
pozi t ur i muSaobi s Tval sazr i si T unda moxdes. St er ni aq, r aodenobr i vi Tval sazr i si T,
mt ki cesa da sust xasi aTs gaar Cevs, xol o, r omel obi Ti s Tval sazr i si T, moqmedebi s
dauf l ebul obas dadauuf l ebl obas.
III. xasi aTi mTl i anobas war moadgens. magr ami gi usaTuod cal keul moment ebsac Sei cavs.
i mi s mi xedvi T, Tu r ogor aa mTel Si es or i moment i mocemul i , Sei Zl eba xasi aTi s st r uqt u-
r ul i gansxvavebul obi s Sesaxeb vi l apar akoT. er Ti s mxr i v, SesaZl ebel i a, cal keul i , nawi -
l obr i vi moment ebi i se i yvnen gaer Ti anebul ni , r omnamdvi l s har moni ul mTl i anobas
qmni dnen _ ki ar ewi naaRmdegebodnen ur Ti er Ts, ar amed exmar ebodnen da amagr ebdnen. meor i s
mxr i v, SesaZl ebel i a, sr ul i ad sawi naaRmdego vi Tar ebasac hqondes adgi l i : SesaZl ebel i a,
ker Zoul i , nawi l obr i vi mudamkonf l i qt ur damoki debul ebaSi i myof ebodes meor esTan,
SesaZl ebel i a, har moni i s nacvl ad, mudambr Zol i sa da wi naaRmdegobi s ur Ti er Toba i yos
ker Zoul moment ebs Sor i s gamef ebul i . pi r vel SemTxvevaSi har moni ul xasi aTTan gvaqvs
saqme, meor eSi _ Si nagnad gaxl eCi l s, konf l i qt ur xasi aTTan.
har moni ul i xasi aTi sTvi s i saa speci f i kur i , r omi q i mpul sur mi swr af ebaTa da
nebel obi s mi zandasaxul obaTa Sor i s Ti Tqmi s ar avi Tar i wi naaRmdegoba ar gani cdeba: aq
umaRl esi i deal ebi c ki har moni ul ur Ti er TobaSi i myof ebi an bunebr i v mi dr eki l ebasTan.
ami t omSegnebul i mot i vaci a aq Zal i an mci r e r ol s asr ul ebs: r a saWi r oa mot i vebi s Zebna,
r odesac nebel obi s mi zandasaxul oba maSi nve mi si Sesr ul ebi s mi swr af ebas aRZr avs.
114
r ac Seexeba Si naganad gaxl eCi l s, konf l i qt ur xasi aTs, aq bunebr i vi i mpul sebi dan,
bunebr i vi mi dr eki l ebebi dan momdi nar e mi swr af eba mkveTr ad ewi naaRmdegeba i mmi znebs,
r omel sac nebel oba i saxavs. ami t om ukanasknel s mudam vi t al ur i mi swr af ebebi dan
momdi nar e i mpul sebi s Sef er xeba sWi r i a, r aTa SesaZl ebel i gaxdes ener gi i s gamoyeneba
dadebi Ti mi znebi sTvi s. mi dr eki l eba da val debul eba aq mkveTr ad ewi naaRmdegeba
ur Ti er Ts; maSasadame, mot i vTa br mol i s gancdasTan gansakuTr ebi T aq unda gvqondes saqme.
5. Spr anger i sa da St er ni s kr i t i ka
Spr anger i s t i pol ogi a, i se r ogor c St er ni sac, gansazRvr ul i soci al ur -ekonomi ur i
f or maci i s i deol ogi i s udao ni Snebs at ar ebs. odnav Tval i s gadavl ebac sakmar i si a, r aTa
or i ve kapi t al i st ur i sazogadoebi s si Rr meSi gamef ebul ur Ti er TobaTa zust sur aTad
vcnoT. mar Tl acda, or i ve SemTxvevaSi , sxvas r omTavi davaneboT, pi r ovneba da sazogadoeba
mkveTr ad eTi Seba ur Ti er Ts: i si ni sr ul i ad gansxvavebul mi swr af ebebs amJ Ravneben. asea
Spr anger i s t i pol ogi aSi , sadac, magal i Tad, ekonomi ur i a an pol i t i kur i adami ani
mkveTr ad gansxvavdebasoci al ur i sgan. magr amasea ar sebi Tad St er ni s Sedar ebi T uf r o
pr ogr esul s cdaSi c: sakmar i si a i s Zi r i Tadi gansxvavebul oba movi gonoT, r omel i c, St er ni s
mi xedvi T, aut ot el i asa da het er ot el i as Sor i s ar sebobs, r omes CvenTvi s sr ul i ad naTel i
gaxdes. mar Tal i a, St er ns i nt r ocepci ul i xasi aTi s cnebac Semoaqvs da aq subi eqt ur i sa
da obi eqt ur i s, i ndi vi dual ur i sa da soci al ur i mTl i anobi s Sesaxeb l apar akobs. magr ames
mTl i anoba mi sTvi s meor adi bunebi saa: i gi pi r vel adad damouki debel i mi zandasaxul obi s,
aut i st ur i sa da het er i st ul i s Ser i gebi s, Sedegs war moadgens.
maSasadame, Cven ar af er i gveTqmoda, r omavt or ebs xasi aTi s t i pol ogi i s aRni Snul i
cdebi sTvi s gar kveul i sazRvr ebi mi eCi naT: aReni SnaT, r ommaT t i pol ogi as mxol od
bur J uazi ul i sazogadoebi s f ar gl ebSi aqvT mni Svnel oba. magr ami si ni , r ogor c bur J uazi i s
i deol ogebi , Tavi s cdas absol ut ur mni Svnel obas mi awer en: maT mi er aRwer i l i xasi aTi s
t i pebi sazogadod adami ani s xasi aTi s mar adi ul s, ucvl el t i pebad mi aCni aT. es i maze
mi uTi Tebs, r ommaT Tvi Ton i s sazogadoebr i vi f or maci a mi aCni aT WeSmar i t ad adami anur ad,
absol ut ur ad da ucvl el ad, r oml i s ni adagzec maTi t i pol ogi i s cdaa aRmocenebul i .
i si ni Cqmal aven i mgar emoebas, r omes f or maci a mxol od saf exur i a, r omel sac sazogadoebr i v
ur Ti er TobaTa uf r o maRal i , komuni st ur i f or maci a Sescvl i s. i si ni i vi wyeben, r omaxal
f or maci as xasi aTi s axal i saxeebi mohyveba, r omel Tac i mdeni ve eqnebaT saer To Zvel Tan,
r amdeni c soci al i zmsa da komuni zms kapi t al i zmTan.
da mar Tl ac, es r omasea, es ukve f aqt i ur adac damt ki cebul ad unda Cai Tval os: sabWoTa
kavSi r Si , gamar jvebul i soci al i zmi s qveyanaSi , pi r adi sa da soci al ur i s wi naaRmdegobi s
pr i nci pul obaze ukve sr ul i ad SeuZl ebel i a l apar aki . sakmar i si a movi gonoT axal i
adami ani s t i pebi , st axanovel ebi , papa-ni nel ebi r om CvenTvi s Zvel i t i pol ogi ebi s
dr oebi Ti da pi r obi Ti mni Svnel oba sr ul i ad ueWvel i Sei qmnes. axal si namdvi l eSi ,
soci al i st ur i mSenebl obi s pi r obebSi , axal i xasi aTi yal i bdeba. f si qol ogi i s mTavar
amocanas swor ed i s Seadgens, r omamas Tval yur i adevnos, mi si kanonzomi er eba Sei swavl os,
r aTa axal i adami ani s Seqmni s pr ocesSi Caer i os da mi s war mat ebi Ts wi nsvl aSi Tavi si
wvl i l i c Sei t anos.
6. t i pol ogi i s sxva cdebi
Tanamedr ove f si qol ogi ur mwer l obaSi t i pol ogi i s sxva cdebi caa cnobi l i .
gansakuTr ebi T gavr ceebul i a i ungi s mi er SemoRebul i t i pol ogi a, r omel i c or Zi r i Tadad
gansxvavebul t i ps ar Cevs: i nt r over t ul sa daeqst r avr t ul s.i nt r over t ul ad i seTi
adami ani Cai Tvl eba, r oml i s Tval i c Si gni T ar i s mi mar Tul i , r omel sac pi r vel r i gSi da
gansakuTr ebi T Tavi si Tavi , Tavi si Si na samyar o ai nt er esebs: i gi subi eqt ur ad ar i s
ganwyobi l i . samagi er od, eqst r aver t ul i adami ani gar eT, obi eqt ur i sken mi i mar Teba; mi si
i nt er esi obi eqt ur sf er oSi t r i al ebs.
r ogor c vxedavT, i ungi s t i pol ogi a ar sebi Tad xasi aTi s t i pol ogi i s cdad ver
Cai Tvl eba. i gi adami ani s i nt er esebi s zogad mi mar Tul ebas, mi si f si qi kur i aqt i obi s
upi r at es sf er oebs, mi si f si qi ki s saer To st r uqt ur as uf r o exeba, vi dr e ker Zod mi si
nebel obi s di spozi ci ur r agvar obas.
daaxl oebi T i gi ve Sei Zl eba i Tqvas kr eCmer i s gansakuTr ebi T f ar Tod gavr cel ebul i
t i pol ogi i s Sesaxebac. i gi f i zi kur i konst i t uci i s gansxvavebul obi dan gamodi s da or s
Zi r i Tad t i ps, Si zoTi mi kur sa da ci kl oTi mi kur s, ganasxvavebs. magr ami s ni Snebi ,
r oml i Tac es t i pebi gansxvavdebi an ur Ti er Ti sgan, r ogor c vi ci T. uf r o t emper ament s
exebi an, vi dr e xasi aTs. t emper ament i s Sesaxeb ki Cven zemoT gvqonda l apar aki .
115
kar i meeqvse
aRqmi s f si qol ogi a
aRqmi s el emet ar ul i pi r obebi da kanonzomi er ebani
1. aRqmi sr aoba
aqt i oba or gvar i a: aqci a, ese i gi , subi eqt i s spont anur i (damouki debel i , Tavi suf al i )
zemoqmedeba obi eqt ur si namdvi l eze, da r eaqci a, ese i gi , obi eqt ur i si namdvi l i s
subi eqt ze moqmedebi s Sedegad aRmocenebul i aqt i oba. obi eqt ur i si namdvi l e, r ogor c
vxedavT, or i ve SemTxvevaSi unda ar sebobdes: ui mi sod ar avi Tar i aqt i oba ar i qneboda
SesaZl ebel i . magr amar ar i s sakmar i si i gi mar t o obi eqt ur ad ar sebobdes, auci l ebel i a, mas
r ai me gar kveul i saxi T subi eqt i c gani cdi des. obi eqt ur ad ar sebul i s aseT gancdas aRqmas
uwodeben. me aRvi qvamai amwi gns, ai amr veul s, es i mas ni Snavs, r omes sagnebi exl a CemTvi sac
ar seboben, r ommaT exl a mec vamCnev, ganvi cdi .
2. gaRi zi aneba
gr Znobadi aRqmi sTvi s or i r amaa auci l ebel i . er Ti : unda ar sebobdes obi eqt ur i r aRac,
r ac subi eqt ze moqmedobs, da meor e: unda ar sebobdes apar at i , r omel i c amzemoqmedebi s gan-
cdi s SesaZl ebl obas i Zl eva. pi r vel s, Cveul ebr i v, `gamRi zi anebel s~an `gaRi zi anebas~
uwodeben; meor es _ `gr Znobi s or ganos~.
gamRi zi anebl ad yvel a f er i Sei Zl eba Cai Tval os, r asac SeuZl i a Cvens gr Znobi s
or ganoebze i moqmedos. magr amf exner i s Semdeg gamRi zi anebl ad, Cveul ebr i v, mxol od
el ement ar ul f i zi kur pr ocess sTvl i an, r omel sac Cvenze zemoqmedi sagni s Tu
movl eni s anal i zi s Sedegad vRebul obT. magal i Tad, f exner i s mi xedvi T, gamRi zi anebl ad
akor di ki ar unda CaTvl i l i yo, ar amed i s cal keul i t oni , r omel sac amakor di s anal i zi
i Zl eva, anda, uf r o swor ad, i s el ement ar ul i f i zi kur i pr ocesi , r omel i c akor di s
Ti Toeul cal ke t ons Seesat yvi seba. Tanamedr ove f si qol ogi ur i azr ovneba, pi r i qi T,
swor ed akor ds sTvl i s gamRi zi anebl ad: i gi gaRi zi anebi s el ement ur -f i zi ol ogi ur
gansazRvr as aRar i zi ar ebs.
3. gr Znobi s or gano
gr Znobi s or gano, amsi t yvi s f ar To mni Svnel obi T, sami Zi r i Tadi nawi l i sgan Sesdgeba.
pi r vel i ar ecept or i : speci f i kur ad agebul i gar e apar at i , r omel i c gaRi zi anebi s mi saRe-
badaa mowyobi l i . meor e _ gamt ar ebel i ner vi , r omel i c gaRi zi anebas gr Znobi s or ganos
mesame nawi l i sken _ Tavi s t vi ni s Sesat yvi ss sensor ul s ar eebSi moTavsebul i cent r ebi sken
at ar ebs. gr Znobi s or ganoebi mkaf i od ar i an ur Ti er Ti sgan gamoyof i l ni . gansakuTr ebi T ki
oTxi gr Znobi s or gano _ mxedvel obi s, smeni s, suni sa da gemosi . Ti Toeul i maTgani sxeul i s
gar kveul adgi l asaa moTavsebul i , da Sesat yvi s gaRi zi anebas mar t odmar t o maTi
saSual ebi T vRebul obT: si naTl i s sxi vebSi mTel i or gani zmi a gaxveul i , magr am, r ogor c
gamRi zi anebel i , i gi mxol od Tval ze moqmedobs. asea xmac, suni c da, Sei Zl eba, gemoc.
gansakuTr ebul i adgi l i ukavi a. ammxr i v e. w. mexuTe gr Znobi s or ganos _ Cveni sxeul i s
zedapi r s, kans, anu r ogor c mas uwodeben, Sexebi s or ganos. r ogor c gamoi r kva, i gi
sr ul i adac ar ar i s mar t o er Ti gr Znobi s or gano. mas or ganoebi s mTel i r i gi aRmoaCnda:
cal ke wer t i l ebi , r omel ni c si Tbosa da si ci vi s gaRi zi anebas Rebul oben da t emper at ur i s
gr Znobi s SesaZl ebl obas i Zl evi an; wer t i l ebi , r omel ni c Sexebi s gaRi zi anebas aRi qvamen da,
dasasr ul , t ki vi l i s gamRi zi anebl i s mi mRebi cal ke adgi l ebi . amas unda davumat oT
gr Znobi er i ner vebi s dabol oebani kunTebsa da saxsr ebSi , r ogor c sr ul i ad
gansxvavebul i gr Znobi s _ ki nesTet ur i gr Znobi s _ or ganoebi da, dasasr ul , sxeul i s
wonaswor obi s gr Znobi s or ganoc, r omel i c Si na yur Si a moTavsebul i : naxevar wr i s msgavs
mi l ebsa da par kebSi . amaT Si gni T ner vul i dabol oebebi aqvT, r omel Tac mi l ebSi
endol i mf i sa da par kebSi ot ol i Tebi s moZr aoba aRi zi anebs.
`mexuTe~gr Znobi s or ganos ar a mar t o i mmxr i e ukavi a gansakuTr ebul i adgi l i , r omi gi
cal ke gansxvavebul gr Znobi s or ganoTa mTel r i gs Sei cavs, ar amed gansakuTr ebi T i mi Tac,
r omi gi i se mkaf i od ar ar i s mTel i or gani zmi dan gamoyof i l i , i se mkveTr ad ar ar i s
gamocal kevebul i , r ogor c es zemoaRni Snul i oTxi or ganosTvi s aRmoCnda damaxasi aTebel i .
r odesac r asme vxedavT an r ai me gvesmi s, yovel Tvi s vgr ZnobT, r omCveni sxeul i s swor ed esa
da es gar kveul i nawi l i _ Tval i , yur i _ gani cdi s gamRi zi anebl i s zemoqmedebas. xol o
r odesac saki Txi mexuTe gr Znobi s or ganos exeba, maSi n es yovel Tvi s ase ar xdeba. ar i s
SemTxvevebi , r omver i t yvi , sxeul i s r omel i nawi l i gr Znobs si Tbos an si ci ves; sxeul i s
r omel i nawi l i gani cdi s wnevas. magal i Tad, r odesac wyal Si xar , mi s t emper at ur asac da mi s
116
wnevasac mTel i sxeul i gani cdi s da ar a r omel i me mi si nawi l i , saxel dobr , t emper at ur i s
Tu Sexebi s cal keul i wer t i l ebi . ki dev uf r o mkaf i od Cans es Tavi sebur eba
ki nesTet ur i sa da gansakuTr ebi T wonaswor obi s gr Znobebi s SemTxvevaSi . mexuTe
gr Znobas ammxr i v mar Tl a gansakuTr ebul i adgi l i ukavi a. da mar Tl ac, saWi r o Sei qmna
sagangebo kvl eva-Zi eba, r aTa naTel i gamxdar i yo. r omaq gansxvavebul i gr Znobi s or ganoebi s
mTel r i gTan gvaqvs saqme, maSi n r odesac mxedvel obi sa da smeni s, suni sa da gemos or ganoebs
aRmoCena ar esaWi r oebodaT: maTi ar seboba i mTavi Tve Tval saCi no i yo adami ani sTvi s.
gr Znobi s or ganoebi s r ol i Zal i an di di a. i si ni a, r omCvens gar eT ar sebul i obi eqt ur i
samyar os gancdi sa da masTan Sesaf er i ur Ti er Tobi s damyar ebi s SesaZl ebl obas gvaZl even.
cocxal i or gani zmi s gar e-si namdvi l esTan Seguebi sTvi s, masze mi zanSewoni l i
zemoqmedebi sTvi s ueWvel ad di di mni Svnel oba aqvs i mas, Tu r amdenad axl o unda mi vi des
or gani zmi gaRi zi anebi s wyar osTan, gamRi zi anebel Tan, r aTa mi si moqmedeba gani cados. am
mxr i v gr Znobi s or ganoebi s mi mRebi apar at i s, r ecept or i s agebul ebas gadamwyvet i
mni Svnel oba aqvs. ar sebobs i seTi gr Znobi s or ganoebi , r omel ni c gamRi zi anebel Tan uSual o
kont aqt Si unda movi dnen, r ommi si zemoqmedeba i gr Znon; magr amar sebobs i seTi or ganoebi c,
r omel Tac gaRi zi anebi s mi Reba Sor i danac SeuZl i aT. pi r vel jguf s unda mi vakuTvnoT
Sexebi sa da gemos or ganoebi e.w. kont aqt ur i or ganoebi , xol o meor es _ Sor i T
moqmedi an di st ant ur i or ganoebi s jguf i _ mxedvel obi s, smeni sa da suni s or ganoebi .
i mi sTvi s, r omSexeba an gemo i gr Zno, gamRi zi anebel i pi r dapi r unda Seexos saTanado
or ganos: Sor i dan ver c Sexebas i gr Znob da ver c gemos. samagi er od, Tval i da yur i
Sor i danac gr Znobs gamRi zi anebl i s moqmedebas. saSual o adgi l i suni s gr Znobi s or ganos
ukavi a: r asakvi r vel i a, suns Sor i danac vgr ZnobT; magr amami sTvi s auci l ebel i a, r omsuni s
aRmZvr el obi eqt s pat ar a nawi l akebi moswydnen da cxvi r i s l or wovan gar sTan uSual o
kont aqt Si movi dnen; uami sod ver avi Tar suns ver vi gr Znobdi T. magr amCven gvaqvs i seTi
gr Znobi s or ganoebi c, r omel ni c di st ant ur sac Sei Zl eba mi ekuTvnos da kont aqt ur sac.
aseTi a t emper at ur i s or gano: si Tbos, magal i Tad, uSual o Sexebi Tac vgr ZnobT da
Sor i danac.
4. Segr Zneba
gamRi zi anebl i s zemoqmedebi s Sedegad gr Znobi s or ganoSi gar kveul i f i zi ol ogi ur i
pr ocesi , e. w. agzneba, Cndeba. i gi gamt ar ebel i ner vi s saSual ebi T Tavi s t vi ns aRwevs da
gansazRvr ul ar eebSi _ saTanado sensor ul cent r ebSi _ vr cel deba. i mf si qi kur pr ocess,
r omel i c ami s Sedegad war moi Svi s, Sei Zl ebaSegr Zneba ewodos.
me-19 sauk. f si qol ogi aSi Segr Znebas aRqmi s el ement ad sTvl i dnen; gul i sxmobdnen, r om
gar emos zegavl eni s Sedegad adami ans, Cveul ebr i v, aRqma uCndeba, er Tgvar i r Tul i movl ena,
r oml i s gasagebadac mi si anal i zi a auci l ebel i . aseTi anal i zi s sabol oo Sedegad
el ement ar ul pr ocesebs vRebul obT, r omel sac, aRqmi sgan gansasxvavebl ad, Segr Zneba
ewodeba gar emoSi mas el ement ar ul i pr ocesi Seesat yvi seba, el ement ar ul i f i zi kur -
qi mi kur i pr ocesi , r omel i c, Tavi s mxr i v, ner vul el ement ebze moqmedobs da aq
el ement ar ul s f i zi ol ogi ur pr ocess, agznebas, i wvevs.
amr i gad, me-19 s. f si qol ogi i s war modgena Segr Znebi s Sesaxeb aseTi i yo: el ement ar ul i
f i zi kur i pr ocesi (gaRi zi aneba) el ement ar ul f i zi ol ogi ur pr ocess(agznebas) i wvevs, r o-
mel sac el ement ar ul i f si qi kur i pr ocesi , Segr Zneba, sdevs Tan. aRqma aseTi el ement ar u-
l i pr ocesi sgan ai geba: i gi nawar moebi pr ocesi a. magal i Tad, `vaSl i s~aRqmao, ambobdnen, ase
Cndebao. f er i s Segr Znebas emat eba suni s Segr Zneba, gemos Segr Zneba da sxva. da yvel a es Segr -
Znebebi er Tad `vaSl i s~aRqmas gvaZl eveno.
Segr Znebi s aseT gagebas saf uZvl ad udevs wi naswar i r wmena, r omf si qi ka savsebi T i sea
agebul i , r ogor c f i zi kur i si namdvi l e. es ukanasknel i xomel ement ar ul i pr ocesebi sgan
Sesdgeba. maSasadame, r odesac i gi Cemze moqmedobs, ar sebi Tad Cemze el ement ar ul i
f i zi kur i pr ocesebi s, ese i gi , gamRi zi anebl ebi s mTel i r i gi moqmedobs er Tdr oul ad.
Tvi Teul i maTgani Sesat yvi s agznebasa da Sesat yvi s Segr Znebas i wvevs. maSasadame, maTi
saer To moqmedebi s Sedegi , aRqma, ar sebi Tad cal keul i Segr Znebebi s Tavyr i l obas unda
war moadgendeso.
aqedan Ti Tqos naTel i xdeba, r omaRqmi s Sesaswavl ad mi si Sesat yvi si gaRi zi anebi s
Seswavl ac sakmar i si unda yof i l i yo: Tu Cvenze r ai me gaRi zi anebi s moqmedeba aRmovaCi neT,
maSi n mi si Sesat yvi si Segr Znebi s ar sebobac unda vi gul i sxmoT, Tund aRqmaSi mi si kval i c
ar sad Candes. magal i Tad, Cven gvesmi s akor di . Zal i anac r omCaukvi r des kaci , mai nc ver
i t yvi s, r omakor dSi r amodeni me t oni gvesmi s er Tad. ar a, i gi sr ul i ad mar t i v gancdad
gvevl i neba. magr amf i zi kur i gamRi zi anebel i , r omel i c akor ds gvaZl evs, f aqt i ur ad r amo-
117
deni me t ons Sei cavs. maSasadame, zemoaRni Snul i Sexedul ebi s Tanaxmad, unda davaskvnaT,
r omTi Toeul s amf i zi kur t ons cal ke Segr Zneba unda axl des Tan, da akor di ar a mar t i v
gancdas, ar amed yvel a amSegr Znebebi s er Tobl i obas unda war moadgendes. r a vuyoT, r om
gancdaSi amSegr Znebebs ver vamCnevT! si namdvi l eSi maTi ar seboba ueWvel i ao, ambobdnen.
amr i gad, amSexedul ebi s Tanaxmad, SeumCnevel i Segr Znebebi c Sei Zl eba ar sebobd-
nen. f si qol ogi skel er i s damsaxur ebad unda Cai Tval os, r omman pi r vel ad mi aqci a Segr Zne-
baTa moZRvr ebi s amwi naswar s Seumowmebel Sexedul ebas. e. w. `konst ant obi shi poTezs~,
yur adReba da mi si umar oebul oba gvi Cvena. yvel asTvi s naTel i a, r omCveni aRqma ar avi Tar
SemTxvevaSi ar ai geba i seTi f si qi kur i el ement ebi sgan, r omel Taganac Ti Toeul i cal ke,
damouki debel s f si qi kur r eal obas. cal keul i , nawi l obr i vi gaRi zi anebi s ubr al o
anar ekl s war moadgendes: gaRi zi anebasa da f si qi kur pr ocesebs Sor i s aseTi swor xazobr i vi
Sesat yvi soba, aseTi par al el i zmi ar ar sebobs.
maSasadame, Segr Znebi s cnebi s Zvel i at omi st ur i gageba dRes mar Tebul ad ver
Cai Tvl eba. magr amSegr Znebi s cneba mai nc unda dar Ces f si qol ogi aSi . aRqmi s anal i zi mai nc
auci l ebel i a, da amanal i zi s Sedegad mi Rebul r omel obaTa Sor i s speci f i kur i gr Znobadi
f si qi kur i masal a gvxvdeba, r omel i c cal keul i gr Znobi s or ganoebi s monacems war moadgens.
da ai , amgr Znobadi f si qi kur i Si naar sebi s aRsani Snavad f si qol ogi aSi dResac Segr Zneba
i xmar eba.
mar Tal i a, Cveni gr Znobi s or ganoebi nor mal ur pi r obebSi ar asdr os cal cal ke,
ur Ti er Ti sgan gamoTi Sul ad ar moqmedoben. maSasadame, ar asdr os Tavi s Sesat yvi s
Segr Znebebs cal cal ke, er TmaneTi sgan damouki debl ad, ar i Zl evi an. magr am i mi s
gasaTval i swi nebl ad, Tu r ogor xdeba gar emos asaxva, mi si aRqma, Ti Toeul i cal keul i
or ganos speci f i kur i gr Znobadi monacemi s, cal keul i Segr Znebi s damouki debel i ,
gamocal kevebul i ganxi l va gansakuTr ebi T sasar gebl o i qneboda. gasagebi a. r omkl asi kur i
f si qol ogi i s kur sebSi Segr ZnebaTa f si qol ogi as gansakuTr ebi T di di adgi l i eTmoboda.
dRes mas zogjer sr ul i ad uyur adRebodac ki st oveben. ar cer Ti es gza mi zanSewoni l i ar aa:
Segr Znebi s f si qol ogi i s Zi r i Tad monapovar Ta mokl e ganxi l va auci l ebel i caa da
sakmar i si c.
5. Segr Znebi s moment ebi
sanamcal keul Segr ZnebaTa Sesaxeb vi l apar akebdeT, SevCer deT Segr Znebi s f si qol o-
gi i s zogad saki Txebze.
jer er Ti , r a mxar eebi an moment ebi aqvs Segr Znebebs, r i Tac maTi er TmaneTTan Sedar ebaa
SesaZl ebel i ?
r a Segr Znebac unda ai RoT, er Ti ueWvel i a: i gi uTuod r ai me gr Znobi s or ganosTanaa
dakavSi r ebul i da sr ul i ad Tavi sebur s, danar Cenebi sgan sr ul i ad gansxvavebul gancdas
i Zl eva: mxedvel obi s or ganos Segr Zneba _ f er i da si naTl e _ sul sxvaa da smeni s or ganos
Segr Zneba _ t oni an xmaur i _ ki dev sxva. Cveul ebr i vi , yovel dRi ur i dakvi r vebi s ni adagze
agebul i , ar amecni er ul i , gul ubr yvi l o f si qol ogi a, r omel i c ama Tu i msaxi T Ti Toeul s
CvenTagans aqvs, gul i sxmobs, r omsxvadasxva gr Znobi s or ganoTa Segr Znebebs Sor i s saer To
ar af er i a, r omf er s, magal i Tad, absol ut ur ad ar af er i aqvs saer To bger asTan. mecni er ul
f si qol ogi aSi dRes ukve dadgeni l i a, r omes Sexedul eba sul swor i ar aa: aRmoCnda r om
Segr Zneba mai nc er Ti a. ammxr i v jer ki devar i st ot el i i yo mar Tal i , r odesac i gi `saer To
gr Znobi s~ar sebobi s Sesaxeb l apar akobda. Segr Zneba er Ti a, oRond i gi sxvadasxva gr Znobi s
or ganosTan dakavSi r ebi T sxvadasxva saxi T gvevl i neba. ammxar es Segr Znebi sas, hel mhol cs
Semdeg, modal obas uwodeben. maSasadame, pi r vel i , r i Tac Segr Znebi s ur Ti er Ti sgan
gansxvaveba Sei Zl eba, esmodal obaa.
magr amTi Toeul i cal keul i modal obi s Segr Znebebi c ar ar i an sul er Tnai r ni . magal i -
Tad, wi Tel i f er i s Segr Zneba er Ti a da mwvane f er i s Segr Zneba meor e; anda ki dev: ml aSe er Ti
gancdaa da mwar e sul sxva. Segr ZnebaTa i nt r amodal ur (Si gni modal ur ) gansxvavebas
r omel obi Ts uwodeben.
sai nt er esoa, Sei Zl eba Tu ar a er Ti sadai mave modal obi sa da r omel obi s Segr Znebebi
ki dev gansxvavdebodnen r i Ti me ur Ti er Ti sgan. Cven vi ci T, r omSesaZl oa er Ti r omel i me
t oni r omel obi T i gi ve dar Ces, magr amsxva mxr i v Sei cval os. es cvl i l eba si Zl i er es,
i nt ensi obas exeba.
amr i gad, Segr Znebebi Sei Zl eba gansxvavdebodnen ur Ti er Ti sgan modal obi T,
r omel obi Ta dai nt ensi obi T. Ti Toeul s Segr Znebas sami ve es mxar e aqvs: mas uTuod aqvs
r ai me modal oba, gar kveul i r omel oba da er Tgvar i i nt ensi oba.
118
6. e.w. `speci f i kur i ener gi i skanoni ~
aq er Ti saki Txi i badeba bunebr i vad: Tu Segr Zneba er Ti a, maSi n r aRa r ol i aqvs gr Znobi s
or ganoebi s sxvadasxvaobas? Sei Zl eba i f i qr os kacma, r om yovel gvar i r omel obi Ti
gansxvaveba, r omel i c Segr ZnebaTa Sor i s ar sebobs, mTl i anad gr Znobi s or ganoTa
gansxvavebul obaze i yos damoki debul i . wi naT amsaki Txi s sapasuxod f i zi ol ogi s, i ohane
mi ul er i s Teor i as mi mar Tavdnen. amTeor i as gamosaval punqt s i s ueWvel i dakvi r veba
Seadgenda. r omyovel i cal ke modal obi s Segr Zneba sr ul i ad gar kveul s gr Znobi s
or ganosTan ar i s dakavSi r ebul i , r omar ar sebobs ar cer Ti SemTxveva, ar c nor mi sa da ar c
anomal i i s f ar gl ebSi , _ r omSegr Znebi s r omel i me modal oba r omel same sxva gr Znobi s
or ganoze gadanacvl ebul i yos. mokl ed: ar sad ar yof i l a ar cer Ti i seTi SemTxveva, r omkacs
Tval i T gaegonos da yur i T enaxos r ame. er Ti si t yvi T, yovel s gr Znobi s or ganos
mxol od Tavi si speci f i kur i Segr Znebi s mocema SeuZl i a.
r azea es damoki debul i ? Cveni gr Znobi s er Tsadai mave or ganoze r om sr ul i ad
gansxvavebul i gamRi zi anebl ebi vamoqmedoT, Sedegi yovel Tvi s er Ti i qneba: Cven yovel Tvi s
mxol od er Ti dai mave modal obi s Segr ZnebasTan gveqneba saqme: r i Tac unda gamoi wvi oT,
magal i Tad, mxedvel obi s or ganos gaRi zi aneba, Sedegi yovel Tvi s mxedvel oba i qneba.
maSasadame, Segr Znebi s modal oba sr ul i ad ar aa damoki debul i obi eqt ur gaRi zi anebaze.
r Ceba er Tader Ti SesaZl ebl oba: i s damoki debul i unda i yos gr Znobi s or ganoze.
STabeWdi l eba i seTi a, Ti Tqos mxedvel obi s ner vs Tavi si gansakuTr ebul i , Tavi si
speci f i kur i moqmedebi s unar i anu ener gi a hqondes, da r i Tac unda gavaRi zi anoT i gi , mas
mxol od amener gi i s gamovl ena SeeZl os, ese i gi , magal i Tad, mxedvel obi s ner vs mxol od
xedva SeeZl os. i gi ve unda i Tqvas yvel a danar Ceni gr Znobi s or ganos Sesaxebac.
r a gamodi s aqedan? gamodi s, r omme, magal i Tad, f er i s Segr Zneba r ommaqvs, ami T me i mas ki
ar vt yobi l ob, Tu obi eqt i r ogor i a, ar amed i mas, Tu Tvi Ton gr Znobi s or ganos r a
Tavi sebur eba aqvs, mi si moqmedebi s unar i r ogor i a. er Ti si t yvi T, Segr Zneba obi eqt ur i
si namdvi l i s asaxvas r odi war moadgens: i gi mxol od gr Znobi s or ganoTa moqmedebi s
speci f i kur obas amJ Ravnebs.
mi ul er i s amTeor i i s (`gr ZnobaTaor ganoebi sspeci f i kur i ener gi i s Teor i i s~)
mi xedvi T gamodi s, r omSegr Zneba sr ul i adac ar gvi Tval i swi nebs obi eqt ur i si namdvi l i s vi -
Tar ebas. obi eqt ur r eal obad i gi i mas gvi saxavs, r ac mxol od gr Znobi s or ganoTa agebul eba-
zea damoki debul i . maSasadame, Cveni gr Znobadi msof l i o mTl i anad i l uzi as war moadgens, da
Cveni aqt i oba ami l uzi ur msof l i oSi mi mdi nar eobs. r amdenad mr aval f er ovani a es sof l i o,
anda r a da r a ni Snebi aqvs mas, es savsebi T i mazea damoki debul i , Tu r a gr Znobi s or ganoebi s
pat r oni var T: Segr Znebi s yovel s r omel obi Ts gansxvavebas saf uZvl ad unda edos
Sesat yvi si gr Znobi s or ganos gansxvavebul oba.
sabol ood, maSasadame, yovel i r omel obi Ti gansxvavebul oba modal obi Ts
gansxvavebul obaze unda i qnes dayvani l i . Tval i T r omsxvadasxva f er s vxedavT, yur i T
sxvadasxva t ons vi smenT, anda Cveni sxeul i s zedapi r i T, kani T, Sexebasac vgr ZnobT,
si Tbosaca da si ci vesac, es, amTeor i i s mi xedvi T, i maze mi uTi Tebs, r omar sebi Tad ar c Tval i
war moadgens er T or ganos, ar c yur i da ar c sxva r omel i me or gano, r omel i c r omel obi T
gansxvavebul Segr Znebebs i Zl eva. Ti Toeul i maTgani , amukanasknel Ta Sesaf er i sad, cal ke
or ganoTa mTel jguf s unda Sei cavdes. mi ul er i s Teor i i s mi xedvi T, sakmar i si a r ai me
r omel obi T gansxvavebul i Segr Zneba aRmoaCi no, r omsr ul i uf l ebi T mi si Sesat yvi si
or ganos ar sebobac i gul i sxmo da mi si Zebna dai wyo. amTeor i i s gavl eni T ai xsneba, r omer T
dr os gr ZnobaTa or ganoebi s f si qo-f i zi ol ogi a cal keul i or ganoebi s Zi ebi T i yo
gat acebul i da aseTi or ganoebi s mTel i r i gi aRmoaCi na: Tval Si si naTl i s Segr Znebi sTvi s
cal ke or ganoebi (e. w. joxukebi ) da f er i sTvi s cal ke (e. w. sur ebi ); kanze si Tbo-si ci vi sa da
wnvvi s cal ke wer t i l ebi da ase Semdeg. ueWvel i a, es f aqt i am Teor i i s sasar gebl od
l apar akobs. magr ami gi mai nc ar amar Tl ebs mi s Zi r i Tad azr s, r oml i s mi xedvi Tac Segr Zneba
obi eqt ur i si namdvi l i s asaxvas ki ar a, gr ZnobaTa or ganoebi s or gani zaci i s Tavi sebur ebas
war moadgens.
r a ar i s mi ul er i s Teor i aSi mar Tal i ? i s dakvi r veba, r omel sac es Teor i a eyr dnoba,
ueWvel i f aqt i a, da mi si gver di s aqceva ar Sei Zl eba. udaoa, r omzr dadasr ul ebul i
adami ani s gr Znobi s or ganoebs mar Tl ac Tavi si speci f i kur i ener gi a aqvT: Tval s mxol od
xedva SeuZl i a da yur s smena. magr ames ar ni Snavs, r omgamRi zi anebl i s r omel obas Tvi Ton
ar avi Tar i mni Svnel oba ar hqondes. pi r i qi T, gr Znobi s or gano r omsr ul i ad i ndi f er ent ul i
yof i l i yo gamRi zi anebel Ta r omel obi Ts gansxvavebul obaTa mi mar T, maSi n sr ul i ad
gaugebar i i qneboda, Tu r at omaa, r omTi Toeul s gr Znobi s or ganos Tavi si speci f i kur i
aRnagoba da, maSasadame, Tavi si speci f i kur i ener gi a gauCnda. ueWvel i a, r omgr Znobi s
119
or ganoebi s Camoyal i beba xangr Zl i vi ganvi Tar ebi s pr ocesi s Sedegad moxda, r omi s
or gani zaci a, r omel i c Ti Toeul s gr Znobi s or ganos aqvs, mxol od am ganvi Tar ebi s
monapovar s war moadgens. es naTl ad Cans gr ZnobaTa or ganoebi s ganvi Tar ebi s i st or i i s mokl e
ganxi l vi danac.
ganvi Tar ebi s dasawyi sSi ar avi Tar i gansxvavebul i gr Znobi s or ganoebi ar ar sebobdnen:
er Tader T or ganos, pr ot opl azmi s mTel i masa, cocxal i ar sebi s mTel i or gani zmi
war moadgenda, da sai nt er esoa r omi gi er Tdr oul ad gr Znobi s or ganoc i yo da moZr aobi sac.
ese i gi , or gani zmi , r i Tac gani cdi da gaRi zi anebi s moqmedebas, mi Tve upasuxebda mas.
gr Znobi sa da moZr aobi s or ganoTa ur Ti er Ti ssgan gamoyof a da Semdeg mr avl i s,
ur Ti er Ti sgan gansxvavebul i gr Znobi s or ganoebi s Seqmna mxol od Semdgomi ganvi Tar ebi s
monapovar s waomoadgens.
ganvi Tar ebi s gza ase unda war movi dgi noT: mTel i sxeul i s pi r vel adi , di f uzi ur i
moZr aobi Ti da gr Znobi Ti anu sensomot or ul i f unqci a mTel sxeul s CamoSor da da mi s
gar kveul nawi l ebs daukavSi r da; sxeul s gamoeyvnen cal ke nawi l ebi , r omel Tac or i ve am
f unqci i s Sesr ul eba daeki sr a. amr i gad, mTel i sxeul i s saer To f unqci a mxol od mi si
gar kveul i nawi l ebi s f unqci ad gadai qca. ase gaCnda pi r vel i speci al ur i or gano, r omel i c
sensomot or ul f unqci as asr ul ebda. gansakuTr ebul i xazgasmi T unda aRi ni Snos, r om
cocxal i or gani zmi s pr i mi t ul i gr Znobel oba, maSasadame, uSual od moZr aobasTanaa
dakavSi r ebul i : Segr Zneba damouki debl ad ar ar sebobs, masoan er Tad or gani zmi s saTanado
moZr aobac Cndeba. amor i f unqci i s gancal keveba ganvi Tar ebi s uf r o maRal i saf exur ebi s
saqmes Seadgens.
ami s Semdeg ganvi Tar eba damouki debel i gr Znobi s or ganoebi s di f er enci aci i s gzi T
war i mar Ta: jer er Ti , kvebi s obi eqt ebi qi mi ur gavl enas axdenen or gani zmze. maT mi sagnebad,
gamosacnobad mTel i sxeul i s nacvl ad gamoeyvnen mi si cal ke nawi l ebi , r omel ni c
gansakuTr ebul i qi mi ur i gr Znobi er ebi T i yvnen aRWur vi l ni da ami t omamf unqci as uf r o
advi l ad da SeucToml ad asr ul ebdnen: ase gaCnda gemos or gano, r omel i c, r ac dr o
gadi oda, Tavi si f unqci i s sul uf r odauf r o Sesat yvi s agebul ebas Rebul obda. ase gaCnda
suni s or ganoc, r omel i c saWml i s qi mi ur gavl enas Sor i danac gani cdi da da ami T or gani zms
mi si ukeTesi moZebni s saSual ebas aml evda. amas daer To meqani kur i sa da mi kr omeqani kur i
gamRi zi anebl ebi s mi saRebad sagangebod ganwyobi l i apar at ebi s, Sexebi s or ganosi da
Tval i sa da yur i s Casaxva da Semdgomi ganvi Tar eba. Tu wi naT yvel a amgamRi zi anebel s
mTel i or gani zmi mi mRebl obda, exl a mdgomar eoba Sei cval a, da maTTvi s or gani zmi s i seTi
nawi l ebi gamoeyo, r omel i c amamocani s gadasaWr el ad gansakuTr ebi T xel sayr el ad i yo
agebul i .
amr i gad, naTel i xdeba, r omor gani zmSi i mi t omi qnen ganvi Tar ebi s pr ocesSi cal ke or ga-
noebi gamoyof i l ni , r omami T i gi ukeT Seegua gar emos; i mi t omgaCndnen sxvadasxva agebul e-
bi s or ganoebi , r omsxvadasxvagvar i gamRi zi anebl ebi ar sebobdnen, r omel Tac or gani zmi unda
Segueboda; i mi t omaqvs Ti Toeul s gr Znobi s or ganos Tavi si agebul ebi s Sesaf er i si speci f i -
kur i f unqci a, r omi gi speci f i kur i gamRi zi anebl i s zemoqmedebi s pi r obebSi ganvi Tar da.
Cven Segvi Zl i a davaskvnaT, r ommi ul er i s mi er aRni Snul i f aqt ebi gr ZnobaTa or ganoebi s
speci f i kur i moqmedebi s Sesaxeb maT damouki debl obas r odi amt ki cebs gamRi zi anebl i s
r omel obi s mi mar T, ar amed, pi r i qi T, maTs sr ul damoki debul obas: Cveni Segr Zneba,
maSasadame, i l uzi as ki ar gvaZl evs gar e si namdvi l i sas, ar amed mi s asaxvas war moadgens.
amr i gad, Cven Segvi Zl i a sabol ood SevCer deT aseT debul ebaze: Cveni aqt i oba
obi eqt ur si namdvi l esTan ur Ti er TobaSi mi mdi nar eobs; mi sTvi s, r omi gi war mat ebi T
sr ul debodes, obi eqt ur i si namdvi l i s swor i asaxvaa saWi r o, da subi eqt ur ad aseT asaxvas
Cveni gr Znobadi aRqma i Zl eva.
bunebr i vad dgeba saki Txi : r a wvl i l i Seaqvs obi eqt ur i si namdvi l i s asaxvaSi Ti Toeul s
cal ke aRebul s gr Znobi s or ganos?
magr am, sanam am saki Txi s ganxi l vaze gadavi dodeT, saWi r oa gavar kvi oT, r a
damoki debul eba ar sebobs Segr Znebasa da gaRi zi anebas Sor i s i nt ensi obi s mxr i v.
7. veber i sadaf exner i s kanoni
yovel Segr Znebas, gar da Tavi si r omel obi sa, usaTuod i nt ensi obi s anu si Zl i er i s r ai me
xar i sxi c aqvs. sai nt er esoa gavi goT, r a damoki debul eba ar sebobs Segr Znebi s i nt ensi obasa
da gaRi zi anebi s i nt ensi obas Sor i s. SesaZl oa, Segr Znebi s i nt ensi obas an sr ul i ad ar avi Tar i
kavSi r i ar hqondes gaRi zi anebi s i nt ensi obasTan, anda, pi r i qi T, amukanasknel i s anar ekl i s
met s ar af er s war moadgendes, anda bol os, r ai me gansazRvr ul s speci f i kur kanonzomi er ebi s
damoki debul ebaSi i myof ebodes masTan.
amsaki Txi s gadawyvet a ar c ubr al o dakvi r vebi s ni adagze Sei Zl eba da ar c r ai me
120
Teor i ul i mosazr ebi s ni adagze. aq mxol od eqsper i ment i SesZl ebs r i same sayur adRebos
Tqmas. ami t om, sakvi r vel i ar aa, r ompi r vel i nabi ji , r omel i c amsaki Txi s gadasaWr el ad i yo
mecni er ebaSi gadadgmul i , eqsper i ment ul i xasi aTi s i yo, da amave dr os es pi r vel i
f si qol ogi ur i saki Txi c i yo, r oml i s gadaWr ac eqsper i ment ul ad i yo nacadi .
eqper i ment ul i f si qol ogi i s i st or i a i mdr oi dan i wyeba, r odesac f i zi ol ogma veber ma
Segr Znebi sa da gaRi zi anebi s, ese i gi , f si qi kur i sa da f i zi kur i s i nt ensi obi s mxr i v
ur Ti er Tobi s saki Txi daayena. veber i s cdebi mas Semdeg f i zi kosma f exner ma ganagr Zo da
sabol oo saf uZvl ebi Cauyar a f si qol ogi i s i mnawi l s, r omel i c Semdgomf si qof i zi ki s
saxel wodebi T r amdeni me aTeul i wl i s ganmavl obaSi f si qol ogi i s yvel aze uf r o
sai nt er eso da yvel aze uf r o mni Svnel ovan dar gad i Tvl eboda.
r a gamoi r kva Segr Znebi sa da gaRi zi anebi s i nt ensi obi s mxr i e damoki debul ebi s Sesaxeb?
jer er Ti , sabol ood dadast ur da i s dakvi r veba, r oml i s mi xedvi Tac adami ani masze
moqmedi gaRi zi anebi s i nt ensi obi s yovel cvl i l ebas r odi gani cdi s, ar amed mxol od
Sedar ebi T mozr di l i i nt ensi obi s gaRi zi anebas gr Znobs; meor e: zust i kvl evi s Sedegad
monaxul i i qna i s kanoni , r omel i c gaRi zi anebi sa da Segr Znebi s ur Ti er Tobas udevs
saf uZvl ad.
amkanoni s gasagebad saWi r oa gansakuTr ebi T e. w. zRur bl i s cnebi s gaTval i swi neba,
r omel i c f si qof i zi kur i kvl evi s pr ocesSi i qna dadgeni l i .
gamoi r kva, r omsaWi r oa gaRi zi anebi s i nt ensi obamgansazRvr ul dones mi aRwi os, r ommi si
zemoqmedeba odnav mai nc i gr Zno. gaRi zi anebi s i nt ensi obi s i mdones, r omel i c aseTs odnav
SesamCnev Segr Znebas i Zl eva, `qveda zRur bl i ~ ewodeba. samagi er od, gaRi zi anebi s
i nt ensi obi s i seTi donec ar sebobs, r oml i s gadi debac Segr Znebi s i nt ensi obi s gaZl i er ebas
aRar i wvevs . amas `zedazRur bl i ~ewodeba. gaRi zi anebi s f aqt or i s zemoqmedebas Cven
mxol od amzRur bl ebs Sua vgr ZnobT. ami t ommaT `gar e zRur bl ebi s~saxel wodebi Tac
aRni Snaven.
sagul i sxmoa, r omsr ul i par al el oba Segr Znebi sa da gaRi zi anebi s i nt ensi obas Sor i s
ar c zRur bl ebs Sua moqceul i nt ensi obaTa ar eSi ar sebobs. magal i Tad, xel Si vi Reb wi gns.
r asakvi r vel i a, mi s si mZi mes vgr Znob. maSasadame, mi si si mZi mi s i nt ensi oba aq qveda zRur bl sa
da zeda zRur bl s Sua unda vi gul i sxmoT. wi gnSi r omexl a er Ti f ur cel i qaRal di CavdoT,
f i zi kur ad mi si si mZi me met i i qneba, gaRi zi anebi s i nt ensi obi s done ai wevs. magr amwi gni r om
xel Si avi RoT, ver asdr os ver SevamCnevT, r ommi si wona mar Tl a sxvaa. saWi r oa amwoni s moma-
t ebamgansazRvr ul dones mi aRwi os, r ommi si gansxvaveba odnav mai nc SevamCni oT. gaRi zi ane-
bi s i mdanamat s, r omel i c amodnav SesamCneei gansxvavebi s sagr Znobadaa saWi r o, `gansxva-
vebi s zRur bl s~ uwodeben. amaze met s `zezRur bl ur i ~gaRi zi aneba hqvi a, xol o nak-
l ebs `qvezRur bl ur i ~. ganszvavvbi s zRur bl i s done (maRal i done, dabal i done) gansxva-
vebi s gr Znobi er ebazea damoki debul i : uf r o maRal i gansxvavebi s gr Znobi er ebi s SemTxvevaSi
gansxvavebi s zRur bl i uf r o dabal i a, vi dr e uf r o dabal i gansxvavebi s gr Znobi er ebi s
SemTxvevaSi .
veber ma pi r vel ma mi aqci a yur adReba (1834), r omgansxvavebi s zRur bl i or gvar i a,
absol ut ur i da r el at ur i , da r ommaTs er TmaneTi sgan gar Cevas Zal i an di di
mni Svnel oba aqvs. absol ut ur i gansxvavebi s zRur bl i gaRi zi anebi s i mdanamat s ewodeba,
r omel i c gansxvavebi s zRur bl i s mi saRwevadaa saWi r o. magal i Tad, Tu i mi sTvi s, r om2000
gr ami ani si mZi mi s Secvl a odnav mai nc vi gr Zno, vTqvaT, 200 gr ami s damat ebaa saWi r o, maSi n
absol ut ur i gansxvavebi s zRur bl s es r i cxvi gamoxat avs. i mi sda mi xedvi T, r a si mZi mi s
Secvl i s SemCneva gvi nda (`Zi r i Tadi gaRi zi aneba~). absol ut ur i gansxvavebi s zRur bl i
sxvadasxvanai r i a. magal i Tad, Tu 2000-gr ami ani Zi r i Tadi gaRi zi anebi sTvi s 200 gr ami s
damat eba Sei qna saWi r o, 4000-si sTvi s 200 gr ami ukve cot a i qneba: mas met i unda davamat oT.
Tu amave si di des (Cvens magal i TSi _ 200 gr ams) mt ki ce f i zi kur i sazomi er Teul ebi T
(Cvens magal i TSi _ gr amebi T) ki ar gamovxat avT, ar amed i mr i cxvi T, r omel i c damat ebi Ts
gaRi zi anebasa da Zi r i Tad gaRi zi anebas Sor i s ar sebobs, maSi n r el at ur gansxvavebi s
zRur bl s mi vi RebT (Cvens magal i TSi _ 2000 gr . i yo Zi r i Tadi gaRi zi aneba da 200 gr ami
damat ebi Ti , mi mar Teba maT Sor i s 200/2000 = 1/10. maSasadame, r el at ur i zRur bl i 0,1
udr i s). r odesac veber ma sxvadasxva Zi r i Tadi gaRi zi anebi s SemTxvevaSi r el at ur i
gansxvavebi s zRur bl i gamoi angar i Sa, aRmoCnda, r omi gi konst ant si di des war moadgens.
si mZi mi s modal obi s ar eSi i gi 0,1-s udr i s. es i mas ni Snavs, r omsi mZi meebi s odnavi Secvl a r om
i gr Zno, maT woni s meaTedi unda daumat o.
veber i s cnobi l i Zi r i Tadi f si qof i zi kur i kanoni , r omel mac egoden di di r ol i i TamaSa
f si qol ogi i s i st or i aSi , swor ed amaSi mdgomar eobs. mi si f or mul a Zal i an mar t i vi a; i gi ase
121
gamoi xat eba: dr/r =const. (dr _ damat ebi Ti gaRi zi aneba, r _ Zi r i Tadi gaRi zi aneba).
mas Semdeg, r ac veber ma Tavi si kanoni s f or mul a gamoaqveyna, auar ebel i eqsper i ment ul i
gamokvl eva i qna Cat ar ebul i , r aTa r el at ur i gansxvavebi s zRur bl i s si di de Segr ZnebaTa
yvel a modal obi s ar eSi yof i l i yo dadast ur ebul i . f exner ma veber i s kanons zust i maTema-
t i kur i gamoxat ul eba mi sca: i mi sTvi s, r omSegr ZnebaTa i nt ensi oba ar i Tmet i kul i
pr ogr esi i T i zr debodes, gaRi zi anebaTa i nt ensi oba geomet r i ul i pr ogr esi -
i T unda gai zar dos. amdebul ebi s uf r o mokl e maTemat i kur i f or mul a aseTi i qneboda:
E=log R (E _ Segr Znebi s i nt ensi oba, R _gaRi zi anebi s i nt ensi oba).
Semdgomma i nt ensi ur ma kvl evaZi ebamdaadast ur a, r omveber -f exner i s kanons mxo-
l od daaxl oebi Ti mni Svnel oba aqvs: i gi mxol od gansazRvr ul f ar gl ebSi a swor i . amf ar g-
l ebSi sxvadasxva modal obi sTvi s gansxvavebi s zRur bl i s si di de Semdegi aRmoCnda:
si mZi me _ 10% (2000_6000 gr am. f ar gl ebSi ).
wneva _ 5% (saCvenebel Ti Ti s wver ze 50 _ 2000 gr . f ar gl ebSi ).
si naTl e _ 1-3% (1000 _ 2000 si naTl i s f ar gl ebSi ).
Tval zoma _ 2% (xazebi s, si br t yeebi s Sedar ebi sas).
t oni _ 12 %(saSual o si maRl i sa da saSual o si Zl i er i s t onebi s f ar gl ebSi ).
xmaur i _ 33%.
f exner i s SecTomas gansakuTr ebi T i s gar emoeba Seadgenda, r ommas Segr Znebi s i nt ensi -
obi s zust i gazomva SesaZl od mi aCnda da sazomer Teul ad amSemTxvevaSi e. w. odnav
SesamCnevi Segr Znebi s i nt ensi obas sTvl i da. eqsper i ment ul ma kvl evaZi ebammi si azr i
ar gaamar Tl a.
Segr ZnebaTa f si qol ogi a
1. Segr Znebi s pr obl ema Tanamedr ove f si qol ogi aSi
kl asi kur f si qol ogi aSi Segr Zneba Tavi sTavad war moadgenda damouki debel i nt er ess.
Tanaxmad Zi r i Tadi r wmeni sa, r oml i s mi xedvi Tac f si qi ki s Sesaswavl ad mi s el ement ar ul
gancdebs aqvT gadamwyvet i mni Svnel oba, Segr Zneba gansakuTr ebul i yur adRebi s sagnad
gadai qca. mTavar i amocana, jer er Ti , i maSi mdgomar eobda, r omr ac Sei Zl eba zust ad
dadgeni l i yo el ement ar ul i Segr Znebi s yvel a saxe, Semdeg _ gamonaxul i yo mi si Sesat yvi si
el ement ar ul i pr ocesebi r ogor c f i zi kur si namdvi l eSi , i se f i zi ol ogi ur ar eSi c da,
dasasr ul , dawesebul i yo Segr Znebi s, gaRi zi anebi sa da agznebi s ur Ti er T-mi mar Tebi s
Zi r i Tadi kanonzomi er ebani . hel mhol ci da vundt i or i udi desi mkvl evar i a, r omel Tac
Segr Znebi s f si qol ogi as, ukeT, Segr Znebi s f si qof i zi kasa da f i zi ol ogi as ar a mar t o
saf uZvel i Cauyar es, ar amed dasr ul ebul i saxec mi sces.
CvenTvi s gr Znobads aRqmas pi r vel r i gSi i mmxr i v aqvs mni Svnel oba, r omi gi Cveni
aqt i obi s er Ter Ts auci l ebel pi r obas war moadgens: i gi gar esi namdvi l i s asaxvas i Zl eva da,
maSasadame, Cveni qcevi s umni Svnel ovanes f aqt or s, uZi r i Tades r egul at or s Seadgens. am
SemTxvevaSi ukve Segr Zneba damouki debel i nt er ess kar gavs. CvenTvi s gadamwyvet i
mni Svnel oba i mas aqvs, Tu r a wvl i l i Seaqvs Segr Znebas aRqmaSi ; r a Seaqvs mas obi eqt ur i
si namdvi l i s asaxvi s pr ocesSi . maSasadame, Segr ZnebaTa f si qol ogi i s Zi r i Tadi pr obl ema
CvenTvi s i s ki ar i qneba, Tu r a damoki debul eba ar sebobs gaRi zi anebasa da Segr Znebas Sor i s
da r a kanonzomi er ebaTa dadast ur eba Sei Zl eba ammi mar Tul ebi T. ar a! CvenTvi s mTavar
i nt er ess Segr ZnebaTa mr aval f er ovnebi s zust i aRwer a, maTi gamovl eni s f or mebi sa da
saxeebi s sr ul i gaTval i swi neba Seadgens. xol o, r ac Seexeba axsni s saki Txs, i gi aRqmi s
pr obl emasTan dakavSi r ebi T unda dai svas.
amr i gad, Segr ZnebaTa f si qol ogi aSi Cvens xanaSi ueWvel ad Tval saCi no gar dat exa
moxdeba. dRes Segr ZnebaTa f si qof i zi ki sa da f i zi ol ogi i s pr obl emebi Cr di l Si dgeba da
maT adgi l s pi r vel r i gSi Segr ZnebaTa f enomenol ogi a i kavebs.
mxedvel oba
1. mxedvel obi s Segr ZnebaTa Zi r i Tadi r omel obani
mxedvel obi s Segr ZnebaTa r ol i adami ani s f si qi kur cxovr ebaSi gansakuTr ebi T di di a.
Sei Zl eba i Tqvas, r om adami ani Tavi s ur Ti er TobaSi si namdvi l esTan pi r vel r i gSi
mxedvel obi T xel mZRvanel obs. r a Segr Znebebs i Zl eva Cveni mxedvel oba? r as ar Cevs, r as
xedavs obi eqt ur samyar oSi Tval i ?
122
ueWvel i a, Zi r i Tadad mxol od or s r asme. si naTl esa da f er s. maS mxedvel oba or s
r omel obi T gansxvavebul Segr ZnebaTa jguf s Sei cavs : si naTl i s Segr Znebebsa da f er i s
Segr Znebebs. unda i Tqvas, r omar sebi Tad si naTl i s Segr Znebebi c f er ad gani cdeba:bnel i da
naTel i , gansakuTr ebi T ki maTi uki dur esi saf exur ebi _ Savi da TeTr i _ yovel Tvi s
f er ad i Tvl eboda. i gi ve i Tqmi s si naTl i s saSual o saf exur ebi s Sesaxebac: r uxi uf r o
f er i a, vi dr e si naTl e. ami t omSei Zl eba uf r o swor i aRwer a i qneboda Cveni gancdi sa, Tu r om
mxedvel obi s Segr Znebebs yvel as f er i s Segr Znebad CavTvl i di T. si naTl e. r omel sac udaod
ar Cevs Tval i , maSi n Segr Znebi s cal ke r omel obad ki aRar Cai Tvl eboda, ar amed f er i s
Segr Znebi s er Ter T moment ad, r oml i Tac Sei Zl eba er Ti f er i meor esgan gansxvavdebodes.
zogi f si qol ogi asec i qceva da mxedvel obi s f unqci ad mxol od f er ebi s Segr Znebas sTvl i s.
Tu amSexedul ebas Sevi wynar ebT, maSi n f er i s Segr ZnebaTa mr aval saxi anoba, uwi nar es
yovl i sa, or s di d jguf ad unda gavyoT: pi r vel i i qneba Wr el i f er ebi _ swor ed i si ni
speqt r Si r omgvxvdebi an _ f er adi f er ebi anu qr omat ul i f er ebi , xol o meor e _
uf er ul i f er ebi , aqr omat ul i anda ki devnei t r al ur i f er ebi (TeTr i , r uxi da Savi ).
2. nei t r al ur i f er ebi
f er ebi ur Ti er Ti sgan pi r vel r i gSi `f er i Ti t oni T~ gansxvavdebi an. nei t r al ur i
f er ebi s t onTa mr aval saxi anoba Sei Zl eba swor i xazi s saSual ebi T i qnes gamosaxul i .
uki dur esi wer t i l ebi TeTr sa da Savs aqvs dakavebul i , xol o maT Sua mdebar e wer t i l ebi _
TeTr i dan Savi sken _ r uxi f er i s sxvadasxva ni uansebs. nei t r al ur i f er ebi s si st emi sTvi s
gansakuTr ebi T or i gar emoebaa damaxasi aTebel i : jer er Ti _ yvel a es f er ebi r omi nt ensi obi s
mi xedvi T daval agoT, i mave r i gs mi vi RebT, r asac vRebul obT, r odesac maT r omel obi Ti
gansxvavebul obi s mi xedvi T val agebT. maqsi mal ur i i nt ensi obi s f er i i saa, r omel i c
maqsi mal ur ad kar gad moCans, ese i gi , r omel sac maqsi mal ur i si naTl e aqvs. nei t r al ur
f er ebSi aseTi f er i TeTr i a. r om davi wyoT TeTr i dan da nel -nel a Sevasust oT mi si
i nt ensi oba, mi vi RebT r uxi f er ebi s uwyvet r i gs, r oml i s wevr ebi c, nel i s TandaTanobi T,
kar gaven si naTl es da sul uf r odauf r o uaxl ovdebi an Savs. amr i gad, nei t r al ur i f er i s
i nt ensi obi s yvel a saf exur i er T xazze l agdeba. uki dur es pol usebs aqac TeTr i da Savi
war moadgens, xol o r uxi ampol usebs Suaa moTavsebul i swor ed i se, r ogor c amave f er ebi s
r omel obi s mi xedvi T ganl agebi s SemTxvevaSi .
nei t r al ur f er Ta si st emi s meor e Tavi sebur eba, r omel i c ar sebi Tad pi r vel i dan
gamomdi nar eobs, es i saa, r omaq i nt ensi obi s Ti Toeul i saf exur i mkveTr ad gamoxat ul s
r omel obi Ts Tavi sebur ebas war moadgens. yovel i r uxi ar a mar t o i nt ensi obi T gansxvavdeba
yovel i danar Ceni r uxi sgan, ar amed r omel obi Tac. i nt ensi obi sa da r omel obi s damTxveva aq
i mdenad sr ul i a, r omes gar emoeba sababs aZl evs kacs i f i qr os, r omf si qol ogi ur ad
Sei Zl eba ar c sxva SemTxvevaSi ar sebobdes Tval saCi no gansxvaveba i nt ensi obasa da
r omel obas Sor i s, anda, SesaZl oa, r ac i nt ensi obi Ts gansxvavebad mi gvaCni a, namdvi l ad
r omel obi Ti gansxvavebi s met s ar af er s war moadgendes.
3. speqt r al ur i f er ebi
qr omat ul i f er ebi s t onTa si st ema sul sxva sur aTs war moadgens. er Ti swor i xazi aq
yvel a r omel obaTa gadmosacemad ar aa sakmar i si : saWi r oa oTxi aseTi xazi mai nc.
ganvi xi l oT es f er ebi da vnaxoT, Tu r a saxi Taa maTi si st ema mocemul i !
amf er ebi s r i gi wi Tl i T i wyeba, r omel i c TandaTanobi T sust debayvi Tl i s xar jze.
r omel i c sul uf r o da uf r o mat ul obs, sanamer T wer t i l s ar mi aRwevs, sadac si yvi Tl i s
met i ar af er i a war modgeni l i . amr i gad, Tavdeba er Ti xazi . i gi Sei cavs wi Tel s, nar i njsa da
yvi Tel s. ami s Semdeg i wyeba yvi Tl i s xazi , r omel sac TandaTanobi T mwvane emat eba, r omel i c
sul uf r odauf r o mat ul obs, sanamesec wmi nda si mwvani s wer t i l s ar mi aRwevs. es i qneba
meor e xazi : yvi Tel i _ mwvane. Semdeg i wyeba mesame xazi l ur ji s mi mar Tul ebi T da, bol os,
meoTxe _ i i sf er i sken.
sagul i sxmoa, r om, mar Tal i a, es xazebi er Ti -meor i s gagr Zel ebas war moadgenen, magr am
ami s mi uxedavad, er T swor xazs mai nc ver qmni an. ar a! i si ni uf r o t exi l xazs gvaZl even.
r at om? i si ni r omer Ti swor i xazi s saxi T gagveer Ti anebi a, maSi n dasawyi si f er i , wi Tel i ,
mTel s amgaer Ti anebul xazze unda yof i l i yo ama Tu i msaxi T war modgeni l i . es mar Tl ac asea
wmi nda si yvi Tl i s wer t i l amde Tu zol amde. magr am aqedan dawyebul i si wi Tl i s
absol ut ur ad aRar af er i a dar Ceni l i da, maSasadame, Semdgomi f er ebi s CaTvl a wi Tl i s
xazi s pi r dapi r gagr Zel ebad umar Tebul o i qneboda. saqmi s vi Tar ebi s uf r o zust i
gamoxat ul eba i qneboda, Tu vi t yodi T, r omwmi nda si yvi Tl i s wer t i l Si Tu zol Si wi Tl i s
xazi s gar dat exa xdeba da axal i mi mar Tul eba i wyeba. es i qneboda maSi n yvi Tl i s
mi mar Tul eba, r omel sac si mwvani s zol Si i gi ve bedi ewveva; da aqedan ukve mwvani s xazi da
123
mi mar Tul eba i wyeba, r omel sac l ur ji s zol Si i gi ve emar Teba, r ac sxvebs, da axal i xazi
i wyeba, r omel Si c ukve xel axl a si wi Tl i s el ement ebi i Wr eba. es i mas ni Snavs, r om am
ukanasknel i xazi s mi mar Tul eba wi Tl i sken i xr eba da wmi nda si wi Tl i s zol i T sr ul deba.
amr i gad, amoTxi xazi dan er Ts daxSul f i gur as vRebul obT, r omel Si c speqt r al ur i
f er ebi s yvel a SesaZl o ni uansi a war modgeni l i .
Tu qr omat ul f er Ta t oni s mi xedei T ganl agebi s amwesr i gs vi qoni ebT mxedvel obaSi ,
maSi n maTi or i speci f i kur i Tavi sebur eba gansakuTr ebi T unda aRi ni Snos. er Ti i s, r om
qr omat ul i f er ebi s nai r saxeoba i seTi a. r omi s f er i , r omel i c yvel aze uf r o Sor s dgas
dasawyi si f er i dan (wi Tl i dan), Tavi si t oni T yvel aze uf r o axl o dgas masTan: speqt r Si
pi r vel i f er i wi Tel i a, xol o ukanasknel i _ i i sf er i . magr amar c er Ti sxva f er i i se axl o ar
dgas Tavi si t oni T wi Tel Tan, r ogor c swor ed i i sf er i . ami T ai xsneba i s gar emoeba, r om
f er Ta mr aval saxi anobi s gadmosacemad i Zul ebul i vxdebi T daxSul f i gur as mi vmar ToT.
meor e gar emoeba: es f i gur a oTxkuTxedi a, i mi t omr omqr omat ul f er ebSi oTx f er s _
wi Tel s, yvi Tel s, mwvanes da l ur js _ mar Tl a gansakuTr ebul i adgi l i ukavi a; yvel a
danar Ceni f er ebi maT i r gvl i v i yr i an Tavs, maT uaxl ovdebi an met ad Tu nakl ebad, xol o
Tvi Ton i si ni namdvi l wmi nda, mar t i v f er ebad gani cdebi an. nei t r al ur i f er ebi s r i gSi ,
her i ngi s dakvi r vebi T, aseTsave wmi nda f er ebs Savi da TeTr i war moadgens. ammi zezi s gamo am
oTx f er smTavar i f er ebi ewodeba, xol o danar Cenebsgar damaval i f er ebi .
magr amf er Ta nai r oba jer ki dev ar aa amdaxSul i f i gur i s saxi T mTl i anad amowur ul i .
saqme i saa, r omf er ebi mar t o i mi T ki ar gansxvavdebi an, r ac amdaxSul f i gur aSi poul obs
Tavi s gr af i kul gansaxi er ebas: mar t o t oni T. er Ti dai gi ve t oni s f er i yvel a er Tnai r i
r odi a: gansxvaveba Ti Toeul i f er i s t oni s f ar gl ebSi c dast ur deba. es gansxvaveba or gvar i
mai ncaa: er Ti dai gi ve f er i s t oni , SesaZl ebel i a, ama Tu i mkonkr et ul i f er i s SemTxvevaSi
an met ad i yos war modgeni l i , an nakl ebad. magal i Tad, wi Tel i Sei Zl eba bevr nai r i i yos:
uf r o wi Tel i da nakl eb wi Tel i . maqsi mal ur wi Tel s maZRar wi Tel s uwodeben. amr i gad,
er Ti dai mave f er i s t onebi ur Ti er Ti sgan si maZRr i T gansxvavdebi an.
gar da si maZRr i sa, f er i si naTl i Tac gansxvavdeba meor e f er i sgan. wi Tel i f er i
ganaTebi s sxvadasxva pi r obebSi sxvadasxvanai r ad gamoi yur eba: bnel i wi Tel i da naTel i , anu
di a wi Tel i er Tnai r i ar aa.
f er Ta Segr Znebi s damaxasi aTebel Tavi sebur ebas i s gar emoebac Seadgens, r om, r a f er i c
unda ai RoT, mi sgan nel i s, TandaTanobi Ti cval ebi s gzi T, r a f er i c gi ndaT, i mi si mi Reba
Segi Zl i aT: yovel i f er i dan yovel s sxva f er ze Sei Zl eba gadasvl a. es gar emoeba
gvaf i qr ebi nebs, r omf er Ta si st emi s gr af i kul gamoxat ul ebaSi f er ebi s gansxvavebul obi s
yvel a SesaZl o moment i unda i yos gaTval i swi nebul i _ ar a mar t o f er i s t oni , ar amed mi si
si maZRr eca da si naTl i s xar i sxi c.
aseT gamoxat ul ebas e.w. f er Ta oqt aedr i war moadgens. r ogor c vi ci T, si naTl i s
Segr ZnebaTa gr af i kul sur aTs swor i xazi i Zl eva f er Ta. oTxkuTxedi r omsi br t yeT
war movi dgi noT da i gi hor i zont al ur mdgomar eobaSi vi gul i sxmoT, si naTl i s Segr ZnebaTa
gamomxat vel i swor i xazi Sei Zl eba amsi br t yi s Rer Zad war movi saxoT, r omel i c mas cent r Si
xvr et s da er Ti naxevr i T er T mxar eze r Ceba, xol o meor i T _ meor e mxar eze. r omSevaer ToT
f er Ta oTxkuTxedi s wver ebi amswor i xazi s uki dur es wer t i l ebs _ TeTr i s wer t i l sa da
Savi s wer t i l s _ daxSul f i gur as mi vi RebT, oqt aedr s, r omel i c f er i s yovel gvar
gansxvavebul obas gadmogvcems: f er ebi s yvel a t oni amoqt aedr i s zedapi r ze, Ti Toeul i
cal ke waxnagze i qneba mocemul i . magr amamasTan er Tad i si ni Tavi si si naTl i s yvel a
saf ezur i T i qnebi an war modgeni l i _ uf r o naTel i f er ebi er T mxar eze, uf r o bnel i f er ebi
meor eze. r ac uf r o avi wevT zevi T, TeTr i s mi mar Tul ebi T, mi T uf r o naTel f er ebTan
gveqneba saqme. r ac uf r o davi wevT qvemod, Savi s mi mar Tul ebi T, mi T uf r o bnel i f er ebi
Segvxvdeba. magr amamave dr os f er Ta oqt aedr Si f er Ta gansxvavebul obi s mesame moment i c _
si maZRr ec _ i qneba war modgeni l i . r omgadavkveToT oqt aedr i swor ed f uZi s si br t yeSi ,
Si gni maqsi mal ur i si maZRr i s yvel a t oni s f er s davi naxavT. si maZRr i s yvel a SesaZl o
saf exur i war modgeni l i i qneba gani v ganakveTebSi r ogor c TeTr i s naxevar ze, i se Savi saze.
amr i gad, f er Ta oqt aedr i qr omat ul f er Ta yvel a Sesal o gansxvavebul obas uwevs
angar i Ss da mas adekvat ur gamoxat ul ebas aZl evs.
magr amar i s er Ti moment i ki dev, r omel i c Tval saCi nod ganasxvavebs f er ebs ur Ti er -
Ti sgan. es i s moment i a, r omel sac pi r vel ad mxol od me-20 saukuneSi mi aqci es yur adReba da
r omel sac mi sma mkvl evar mad. kac-ma f er Tagamovl eni s nai r oba~(Erscheinungsweise) uwoda.
es moment i sr ul i ad gansxvavebul i a i msami moment i sgan, r omel zec zemoT gvqonda saubar i :
f er Ta gamovl eni s nai r oba f er i s t oni s, si maZRr i sa da si naTl i s gver di T ver moTavsdeba. i gi
sul sxva si br t yeSi unda vi gul i sxmoT. saqme i saa, r omf er ebi ar asdr os cal ke, Tavi sTavad
124
ar gveZl eva: f er i yovel Tvi s r ai me sagni s f er s war moadgens, sagni sas, r omel sac uTuod
gar kveul i si br t yi Ti st r uqt ur a aqvs, da r ogor c ki CamoaSor eb mas amst r uqt ur as, i gi i s
aRar i qneba, r ac i yo namdvi l ad. f er i s t oni , si maZRr e da si naTl e mxol od `masal aa f er i s~
f si qi kur i gamovl eni s nai r obi sa. maSasadame, f er Ta f si qol ogi i s er Ter Ti Zi r i Tadi saki Txi
_ es ar i s saki Txi f er Ta gamovl eni s nai r obi s Sesaxeb _ saki Txi i mi s Sesaxeb, Tu, f er i s, an
sazogadod, mxedvel obi s r a da r a gamovl eni s SemTxvevebi ar sebobs.
kac-i or s Zi r i Tad SemTxvevas ganasxvavebs: er Ti , r odesac f er i cal keul saganTa f er i s
saxi T gveZl eva, da meor e, r odesac i gi ar cer Ti cal keul i sagni s kuTvni l ebas ar Seadgens,
r odesac i gi ganuwevr ebel i a da mTl i ani .
amukanasknel SemTxvevaSi kac-i `ganaTebas~gul i sxmobs. avi RoT sani muSod Cveni oTaxi s
ganaTeba. gana Sei Zl eba i Tqvas, r omi gi oTaxSi amJ amad ar sebul i sagnebi s f er Ta Sejamebi s
Sedegs war moadgens? r asakvi r vel i a, ar a. sagnebi s f er i s t oni da si naTl e sxvaa da ganaTeba
sul sxva. ganaTeba Ti Toeul cal ke sagni s Tvi seba r odi a: i gi mTel si vr ces avsebs da amdenad
cal keul sagnebzec vr cel deba. asea yvel a sxva SemTxvevaSi c. er Ti si t yvi T, ganaTeba Cveni
mxedvel obi s gamovl eni s er Ter Ti damouki debel i nai r saxeobaa.
sul sxvaa sakuTr i v f er ebi s gamovl eni s nai r oba. r ogor c zemodac aRvni SneT, f er i
yovel Tvi s r ai me cal keul i sagni s. yovel SemTxvevaSi , r i same f er ad gvevl i neba. kac-i
Semdegs gamovl eni s SemTxvevebs aRni Snavs: 1) si br t yi s f er i _ es i s SemTxvevaa, r odesac
f er i si br t yeSi gveZl eva, magal i Tad, ci s f er i ueWvel ad speci f i kur ad gani cdeba, sul
sxvanai r ad, vi dr e savsebi T i mave t oni s, si maZRr i sa da si naTl i s f er i , oRond, vTqvaT,
qaRal di s zedapi r ze, r ogor c mi si f er i . si br t yi s f er s vxedavT, magal i Tad, daxuWul i
Tval i T, r odesac Zl i er i si naTl e moqmedobs Tval ebze. si br t yi s f er i s gancda
eqsper i ment ul adac Sei Zl eba: avi RoT r omel i me gar kveul i f er i s, vTqvaT, wi Tel i f er i s
qaRal di s f ur cel i . avi RoT meor e, r uxi f ur cel i c. gavCxvl i t oT i gi qi nZi sTavi T da
naCxvl et i dan vWvr i t oT wi Tel f ur cvl s. mi si f er i sul sxvanai r ad gani cdeba, vi dr e maSi n,
r odesac pi r dapi r vxedavT qaRal di s f ur cel s. kac-i aq si br t yi s f er i s r eduqci i s
Sesaxeb l apar akobs; 2)zedapi r i sf er i sul sxvanai r ad gani cdeba: es i s f er i a, r omel i c
saganTa zedapi r zea moTavsebul i ; 3) sxvanai r ad gani cdeba `gamsWvi r val e si br t yi s
f er i ~, magal i Tad, f er adi mi ni s f er i ; 4) si vr ci sf er i _ f er adi si Txi s an or Tql i s f er i .
esaa yvel a i s gr Znobadi Si naar si , r omel sac Cveni Tval i i Zl eva.
smena
1. xmaur i
r a da r a r omel obi T gansxvavebul Segr Znebas i Zl eva Cveni smena? r as amCnevs Cveni yur i ?
r asakvi r vel i a, bger as. magr ambger a or gvar i a: xmaur i anu Cqami dat oni . maTi gansxvaveba
i mdenad Tval saCi nod gani cdeba, r omCveul ebr i v, t onsa da xmaur s ar avi n ur ves er TmaneTSi .
mi uxedavad ami sa, si t yvi er ad i mi s ganszaRvr a, Tu r aSi mdgomar eobs es gansxvaveba. Zal i an
Znel i a. t oni sa da xmaur i s aRwer a. r ogor c umar t i vesi f si qi kur i gancdebi s, i seve
SeuZl ebel i a. r ogor c wi Tel i s an sxva r omel i me f er i sa.
xmaur i bevr nai r i a. Sei Zl eba i Tqvas, r omTi Tqmi s mTel i samyar o r ai me xmaur Tan ar i s
dakavSi r ebul i . mar t o i s r ad Ri r s, r ommTel i Cveni met yvel ebi s er Tader Ts gr Znobads
masal as xmaur i war moadgens. t oni s gancda Seudar ebl ad uf r o i Svi aTi a, vi dr e xmaur i sa.
mi uxedavad ami sa, es ukanasknel i gaci l ebi T uf r o nakl ebaa Seswavl i l i , vi dr e pi r vel i .
Sei Zl eba i Tqvas, r omf i zi ol ogi ur i akust i ka, r omel i c kl asi kur i f si qol ogi i s er Ter Ts
cent r al ur nawi l s Seadgenda, uf r o t oni s f si qol ogi a i yo, vi dr e smeni sa sazogadod. es,
r asakvi r vel i a, mar t o i mi T ki ar ai xsneba, r omxmaur i i seTi zust i kvl evi s sagnad dRemde
ar avi s gauxdi a, r ogor c t oni . es i mi Tac ai xsneba, r om yovel i xmaur i uaRr esad
i ndi vi dual ur i Tvi sebi saa da masSi wesi sa da r i gi s danaxva Znel i a. Sei Zl eba es i yos i mi s
mi zezi , r omxmaur i sagangebo, amomwur avi kvl evi s sagnad dRemde ar avi s gauxdi a.
vundt s Semdeg xmaur i s sams gamovl eni s nai r saxeobas ganasxvaveben:
1) myi sTanadi anu moment al ur i xmaur i . r ogor i caa, magal i Tad, t kacuni , t yl aSuni da
sxv. amxmaur s i s axasi aTebs, r omi gi moment al ur i xasi aTi saa, er TbaSi a: el vasavi T Cndeba da
qr eba; 2) sul sxvagvar ad gani cdeba, magal i Tad, st vena, Sr i al i , xr i al i , gr i al i . eseni uf r o
xangr Zl i vi mi mdi nar eobi s ar i an: uTuod met ad Tu nakl ebad xangr Zl i vi dr oi s monakveTs
avseben. vundt i aseT xmaur s xani er s uwodebs, 3) gansakuTr ebi T sai nt er esoa t onal ur i an
mJ Rer i xmaur i . es i s Tavi sebur i xmaur obaa, r omel i c t onebi s er Tdr oul i , uwesr i go
mi wodebi s SemTxvevaSi gani cdeba. magal i Tad, r oi al i s kl avi at ur aze r ommozr di l i r ame
daeces, r asakvi r vel i a, Ti Toeul i kl avi Si Tavi s t ons mogvcems, magr amer Tad t oni s gancda
ki ar a, gar kveul i xmaur i s gancda gveqneba.
125
hel mhol ci xmaur i s t i pad swor ed amukanasknel f or mas Tvl i da. i gi f i qr obda: xmaur i
ar sebi Tad yovel Tvi s r Tul f enomens war moadgens. mi si anal i zi r ommovaxdi noT, sabol ood
sxvadasxva t oni s uwesr i go Tavyr i l obi s met s ver af er s mi vi RebTo. maSasadame, mi si azr i T,
yur i mxol od t oni s Segr Znebas i Zl eva: sxva el ement ar ul i gancdebi mas ar a aqvs
f si qol ogi ur ad, hel mhol ci s es azr i mi saRebi ar aa: xmaur i s gancda speci f i kur i a, t oni sas
i gi sr ul i ad ar hgavs. r odesac mr aval i t oni s er Tad J Rer as xmaur i s saxi T ganvi cdi T, es
ar avi Tar SemTxvevaSi ar ni Snavs i mas, r omxmaur i aq amt onebi s Sejamebas war moadgendes, r om
Ti Toeul i cal ke t oni cal ke gvesmodes. r omer Ts meor e t oni s gancda emat ebodes, amas
mesame t oni sa, da, mTl i anad, xmaur i s gancdas vRebul obdeT. ami s Tqma mxol od i m
SemTxvevaSi i qneboda SesaZl ebel i , Tu wi naswar aRvi ar ebdi T, r om yvel gan, sadac
gamRi zi anebl i s ar seboba dast ur deba, uTuod Sesat yvi si Segr Znebi s ar sebobac unda i qnes
nagul i sxmevi . r adganac aq, mJ Rer i xmaur i s SemTxvevaSi , Cvenze r Tul i gamRi zi anebel i
moqmedobs, r omel Si c Ti Toeul i cal ke t oni s Sesaf er i gamRi zi anebel i (cal ke kl avi Si )
Rebul obs monawi l eobas, i gul i sxmeba, r omTi Toeul s amgamRi zi anebel s Sesaf er i t oni s
Segr Zneba unda sdevdes Tan, da xmaur oba mxol od amSegr ZnebaTa nar evs unda war moadgendes.
magr amCven vi ci T, r om`konst ant obi s hi poTezi ~, r omel sac es wi naswar i azr i emyar eba,
f si qol ogi ur ad ueWvel ad mcdar i a. hel mhol ci s es Secdoma i qedan gamomdi nar eobs, r omi gi
Tavi s f si qol ogi ur azr ovnebaSi konst ant obi s hi poTezs eyr dnoboda.
2. t oni
t onTa f si qol ogi a gaci l ebi T uf r o wi naa wasul i , vi dr e xmaur i s f si qol ogi a.
hel mhol csadaSt umpf s Semdeg t oni i seve zust adaa Seswavl i l i , r ogor c f er i . magr ammaT,
f er i s ar i yos, t oni s f si qof i zi ka da f si qof i zi ol ogi a uf r o ai nt er esebdaT. ami t om
saWi r o Sei qna maT Semdeg damat ebi T t oni s f enomenol ogi aze gamaxvi l ebul i yo gul i syur i ,
r eveSi sa dakel er i s t oni s f si qol ogi ur gamokvl evaTa Semdeg t oni s f si qol ogi a ammxr i vac
Tval saCi nod gamdi dr da.
t oni t oni sgan pi r vel r i gSi si maRl i T gansxvavdeba. yvel ami ci s i s Tavi sebur i
gansxvaveba, r omel i c maRal sa da dabal xmas Sor i s ar sebobs, da swor ed es Tavi sebur ebaa,
r omt oni s si maRl ed i gul i sxmeba.
r asakvi r vel i a, si maRl i s mxr i v t oni nel i TandaTanobi T i cvl eba, ase r omt onTa
si maRl i s uwyvet i Tanmi mdevr obi s gr af i kul gamoxat ul ebad samar Tl i anad xazi i Tvl eba.
mi si Ti Toeul i wer t i l i gansxvavebul i si maRl i s t ons war moadgens. t onTa am
mr aval saxi anobaSi mxol od zogi er Ti i qcees Cvens gansakuTr ebul yur adRebas da i si ni Cvens
musi kaSi poul oben gamoyenebas. evr opul musi kaSi gansakuTr ebul i mni Senel oba Svi d t ons
aqvs, r omel i c i t al i ur xel ovnebaSi do, re, mi, fa, sol, la, si-s saxel wodebi T ar i an cnobi l i .
meor e, r ac yovel i t oni s gancdas axasi aTebs, es ar i s t embr i . r as ewodeba t embr i , es
advi l i gasaTval i swi nebel i a. ami sTvi s mar t i vi magal aTi a sakmar i si . vTqvaT, r omel same
gar kveul i si maRl i s t ons Wi anur ze vi RebT da i mave t ons f or t epi anoze. r agi nd
ar amusi kal ur i c unda i yos adami ani , i gi usaTuod gaar Cevs amt onebs er TmaneTi sgan: er Ti
sul sxvanai r ad i smi s, vi dr e meor e. es Tavi sebur ebaa, r omt oni s t embr s uwodeben. Cven r om
or i absol ut ur ad er Tnai r ad agebul i i nst r ument i war movi dgi noT, maSi n or i ve sr ul i ad
er Tnai r t ons mogvcemda da ami nst r ument ebi s xmas er TmaneTi sgan ver gavar Cevdi T: maT
er Tnai r i t embr i eqnebodaT. amr i gad, t embr i i nst r ument i s agebul ebazea damoki debul i .
mi uxedavad i mi sa, r omama Tu amt embr i s t oni sr ul i ad mar t i v gancdas i Zl eva, ese i gi ,
i gi , r ogor c mar t i vi , r ogor c er Ti mTl i ani t oni moi smi s, ami s mi uxedavad hel mhol cma
mai nc scada mi si anal i zi da i mdaskvnamde mi vi da, r omyovel i i nst r ument i , i se r ogor c
adami ani s xmac, mxol od r Tul t onebs i Zl eva (mxol od kamer Toni gvaZl evs Sedar ebi T
mar t i v t ons). yovel SemTxvevaSi , f i zi kal ur ad es ueWvel ad asea, r omavi RoT havr i s i s
t al Rebi , r omel i c ama Tu i mt oni s SemTxvevaSi gvaqvs, da davSal oT, mi vi RebT mar t i v
t al Rebs, r omel Ta Sor i s er Ti i seTi i qneba, r omel sac yvel a danar Cenze nakl ebi r xeva aqvs.
aseT t al Ras gar kveul i t oni Seesat yvi seba, e.w. Zi r i Tadi t oni , xol o danar Cenebs uf r o
maRal i t onebi , e. w. ober t onebi , i mi t omr omt oni s si maRl e haer i s r xevi s si swr af ezea
damoki debul i .
amr i gad, r odesac er Ti r omel i me i nst r ument i s t oni gvesmi s, Zi r i Tadi t oni s Sesat yvi -
si t al Rac moqmedobs da ober t oni s Sesat yvi si c. hel mhol ci , r ogor c vi ci T, konst ant obi s
hi poTezi s ni adagze i dga da, maSasadame, ase f i qr obda: Ti Toeul i t al Ra, r ogor c gar kve-
ul i gamRi zi anebel i , uTuod Tavi si Sesat yvi si t onebi s Segr Znebas unda i wvevdes, maSasada-
me, r odesac Cvenze r Tul i t al Ra moqmedobs, er Ti t oni s Segr Zneba ki ar a, t oni s Segr Z-
nebaTa mTel i jguf i unda gvqondes. Zi r i Tadi t oni sa da ober t onebi s. t oni s Tavi sebur i
126
J Rer a, mi si e. w. t embr i aqedan Cndeba: i gi Zi r i Tadi t oni sa da ober t onebi s er Tobl i obas
war moadgenso. r adganac i nst r ument s yovel Tvi s Tavi si gansxvavebul i agebul eba aqvs,
ami t ommas Zi r i Tadi t oni sa da ober t oni s Sesat yvi si t al Rebi sxvadasxvanai r i aqvs da,
cxadi a, mi s gansxvavebul t embr s es gar emoeba udevs saf uZvl ado, f i qr obdahvl mhol ci .
amr i gad, hel mhol ci s mi xedvi T, yovel i t oni r Tul i a, i gi t onebi s mTel r i gs Sei cavs da
ami t ommas yovel Tvi s r ai me t embr i aqvs.
cnobi l i a er Ti dakvi r veba, r omel sac r ezonansi ewodeba. oTaxSi r omr omel i me t oni
i smodes, vTqvaT, gar kveul i do da aqve amave t onze awyobi l i kamer t oni Semovi t anoT,
davi naxavT, r omes ukanasknel i mal e Tvi Tonac J Rer as dai wyebs. ammovl enas r ezonansi
ewodeba, xol o kamer t ons amSemTxvevaSi Sei Zl ebar ezonat or i vuwodoT.
hel mhol cma Tavi si Sexedul ebi s Sesamowmebl ad t embr i s bunebi s Sesaxeb es f aqt i
gamoi yena. vTqvaT, Cven vf i qr obT, r omt embr Si ober t onebi s saxi T aseTi da aseTi t onebi
unda monawi l eobdnen. r ogor davr wmundeT, r omes mar Tl a asea? mi vmar ToT Sesaf er
r ezonat or ebs! Semovi t anoT i si ni . sadac Cveni t oni J Rer s. Tu r ezonat or ebmac dai wyes
J Rer a, maSi n udaoa, r omt embr i mar Tl a amt onebi s er Tobl i oba yof i l a. hel mhol ci
swor ed ase amt ki cebda Tavi si Teor i i s si swor es t embr i s r Tul i Sedgeni l obi s Sesaxeb.
magr ames cda mai nc ar amt ki cebs, Ti Tqos t embr i f si qol ogi ur ad er Ts mar t i vs ki ar a,
r Tul gancdas war moadgendes. saqme i saa, r omr odesac gar kveul t ons vi smenT Tavi si
speci f i kur i t embr i T, Cven mxol od amt ons vi smenT, da i gi , r ogor c es t oni da ar a r ogor c
mr aval i sxva t oni , i smi s: sxva t onebi amSemTxvevaSi ar gvesmi s; maTi gancda, maTi Segr Zneba
ar a gvaqvs. maSasadame, r aRa uf l eba gvaqvs vamt ki coT, r omes Segr Zneba mai nc ar sebobs!
r odesac r ezonat or ebi s cdas vawyobT, maSi n mxol od er Ti mt ki cdeba, saxel dobr .
r ezonat or i cal keul i t oni s Segr Znebi s SesaZl ebl obas gvaZl evs; es cal keul i t oni s
Segr Zneba mxol od maSi n gvaqvs , r odesac r ezonat or ebi s daxmar ebas mi vmar TavT. maSasadame,
aqedan i s daskvna ki ar gamomdi nar eobs, r omel sac hel mhol ci gul i sxmobda, Ti Tqos es
Segr Zneba ur ezonat or odac ar sebobdes, ar amed mxol od i s, r omur ezonat or od i gi ar
ar sebobs, Tor emr aRa saWi r o i qneboda maSi n mi s mi saRebad r ezonat or ebi sTvi s mi gvemar Ta.
magr amesec ar i yos, St umf ma ukve di di xani a daamt ki ca, r ommar t i vi t onebi f si qi kur i
at omebi s jami s msgavsad ki ar qmni an t embr s, ar amed i si ni ur Ti er Ts `er wymi an~ da er Ts
ganuyof el s mTl i ans qmni an, zogjer i seTs absol ut ur mTl i ans, r omkaci ar ar sebobs
dedami wi s zur gze, r ommi si , r ogor c r Tul i t oni s, gancda SesZl os. St umpf i s es
monapovar i , r ogor c f aqt i , ar sebi Tad ewi naaRmdegeba hel mhol ci s debul ebas da saqmi s
namdvi l vi Tar ebas ukeT gamoxat avs. magr am St umpf i ar sebi Tad mai nc hel mhol ci s
pozi ci ebze ganagr Zobs dgomas, r amdenadac mai nc t onebi s `Ser wymi s~Sesaxeb l apar akobs.
saqme i saa, r omSer wyma mxol od mas SeuZl i a er TmaneTTan, r ac manamde l oRi kur ad mai nc,
Seur wymel ad ar sebobda. pi r vel i r eal oba, maSasadame, St umpf i s mi xedvi Tac, cal keul i
el ement ar ul i t oni s Segr Znebaa, xol o `Ser wyma~, ker Zod, t embr i s saxi T gancdi l i
mTl i anoba, meor adi movl enaa. Tanamedr ove f si qol ogi aSi konst ant obi s hi poTezi s es
naSTi c uar yof i l i a, da t embr i t oni s er Ter T pi r vel ad mxar ed ar i s mi Cneul i .
r ogor c zemod aRvni SneT, si maRl i s mi xedvi T t onebi s mr aval saxi anoba xazi s
saSual ebi T Sei Zl eba gamoi xat os; magr amar avi Tar SemTxvevaSi ar Sei Zl eba i Tqvas, r omaq
swor xazTan gvaqvs saqme. mar Tl acda, di di xani a Seni Snul i a, r ommeSvi de t ons, si-s, t oni
mosdevs, r omel i c Zal i an hgavs do-s, amas meor e t oni , r omel i c Ti Tqmi s sul re-savi T J Rer s,
mer e mi-s anal ogi ur i t oni da ase vi dr e si-mde. STabeWdi l eba i seTi a, Ti Tqos Svi di ve
Zi r i Tadi t oni xel axl a i mave Tanami mdevr obi T meor debodes, oRond uf r o maRal
f ar debSi . ase Cndeba e. w. meor e oqt ava, amas mesame oqt ava mosdevs da ase Semdeg,
ukanasknel oqt avamde (sul 7 oqt avas ar Ceven). cxadi a, r aki t oni t ons uwyvet ad mi sdevs,
xazi s gamoxat ul eba Zal aSi r Ceba. magr ami mi sTvi s, r omman t onTa aseT Tanami mdevr obas
adekvat ur i gamoxat ul eba mi sces, i gi spi r al i s saxi T unda i qnes war modgeni l i , r ogor c es
pi r vel ad dr obi Si s mi er i yo naCvenebi . spi r al i i mi t omar i s amSemTxvevaSi xel sayr el i ,
r omi gi or i ve moment s kar gad gamoxat avs, r omel i c t onTa mr aval saxi anobi sTvi saa
damaxasi aTebel i : t onebi s gansxvavebul obi s uwyvet zr dasac da maTi naTesaobi s per i odul
ganmeor ebasac.
hel mhol ci sa daSt umpf i s azr i T, oqt avebi s aseT naTesaobas i s gar emoeba unda edos
saf uZvl ad, r ommaT saer To ober t onebi unda hqondesT. r eveS-ma(1913) daamt ki ca, r omam
naTesaobas mar t i vi t onebi s SemTxvevaSi c aqvs adgi l i , sadac ober t onebze l apar aki ukve
SeuZl ebel i a, da, maSasadame, i gi sxva saf uZvel s unda eyr dnobodes. mi si azr i T, t onebi s
pi r vel ad Tvi sebas mar t o si maRl e r odi war moadgens. ar a, maT meor e aseTi ve pi r vel adi
127
Tvi sebac aqvs, saxel dobr , t oni s r omel oba. er Ti oqt avi s t onebi s meor e oqt avi s
t onebTan naTesaoba, r eveSi s azr i T, i mi T ai xsneba, r omes t onebi r omel obi s mxr i v savsebi T
i dent ur ni ar i an, magr amsi maRl i T mkaf i od gansxvavdebi an ur Ti er Ti sgan.
amr i gad, r eveSs Semdeg, t oni s si maRl i s gver di T mi s r omel obasac asaxel eben.
meor e axal i aRmoCena t onebi s f si qol ogi aSi kvl av f enomenol ogi ur i xasi aTi saa. v.
kel er i s eqsper i ment ebs Semdeg cnobi l i a, r omt ons ki dev aqvs er Ti , aqamde SeumCnevel i
Tvi seba, r omel sac kel er mavokal oba (xmovanoba) uwoda, da r omel i c i maSi mdgomar eobs,
r omt onebi ama Tu i mxmovanbger ebs hgvanan. zogi t oni , magal i Tad, u-savi T J Rer s, zogi o-
savi T, zogi a-savi T, e-savi T da zogi ki dev i -savi T. es Tanmi mdevr oba saer Tod t onebi s
si maRl i s r i gs emTxveva: dabal i t onebi uf r o u-s uaxl ovdebi an, xol o maRal i ,
bol osdabol os, i -s.
amaRmoCenas, sxvaTa Sor i s, i s mni Svnel obac aqvs, r omman sabol ood gadawyvi t a saki Txi ,
Tu r at omaa, r omCveni met yvel ebi s xmovan bger ebs t onal ur i xasi aTi aqvT, maSi n r odesac
TanxmovanTa Sesaxeb es ar i Tqmi s. wi nad amas i mi T xsni dnen, r omxmovan bger ebs t onal ur
xmaur ad acxadebdnen, ese i gi , mar t i vi t onebi s Senaer Tebad. kel er s Semdeg saki Txi sul
sxvanai r ad Sebr unda. t onebs Tvi Ton hqoni aT vokal ur i xasi aTi da ar a, pi r i qi T, vokal ebs
(ese i gi , xmovnebs) t onal ur i .
aRmoCnda, r omt onebi s xazze mxol od sr ul i ad gansazRvr ul adgi l ebs aqvT gamokveTi -
l i vokal oba. aseTi adgi l ebi ur Ti er Ti sgan oqt avebi s manZi l i T ar i an daSor ebul ni da,
maSasadame, Ti Toeul oqt avas Tavi si gansazRvr ul i vokal oba aqvs. gamodi s, r omoqt avebi
ar a mar t o si maRl i T, ar amed vokal obi Tac gansxvavdebi an ur Ti er Ti sgan.
kar ga xani a Seni Snul i a, r omsi maRl i s cval ebasTan er Tad t oni sxvamxr i vac i cvl eba: i gi
Ti Tqos Tavi s `si naTl esa~ da `masi vobas~ i cvl i s. es Tvi sebebi _ si naTl e da masi voba _
i mdenad mWi dr od ar i an t oni s si maRl esTan dakavSi r ebul i , r om wi naT maT ar a
damouki debel ni Snebad, ar amed si maRl i s ubr al o Tanmxl eb movl enebad sTvl i dnen. amJ amad
es Zvel i Sexedul eba mcdar ad unda i qnes mi Cneul i . saqme i saa, r omaRmoCnda, r omsi naTl e da
masi voba t oni s si maRl i s Secvl i s gar eSec i cvl eba. maSasadame, i si ni t oni s damouki debel i
Tvi sebebi a, r omel Tac t oni s f enomenol ogi aSi i seTi ve adgi l i ukavi a, r ogor c yvel a zemoT
aRni Snul ni Sans.
gemi da suni
1. suni sSegr Zneba
Sei Zl eba i Tqvas, r omyovel i suni i mdenad Tavi sebur i a, i mdenad i ndi vi dual ur i a, r om
suni s Segr ZnebaTa damakmayof i l ebel i kl asi f i kaci a Ti Tqmi s sr ul i ad SeuZl ebel i Sei qna.
wi naT l i ne-s dacvar demaker i s kl asi f i kaci a i yo gavr cel ebul i . magr ami gi ar c sakmar i sad
sr ul i a, ar c l ogi kur ad swor i da ar c f si qol ogi ur ad Sesat yvi si . ami t omdi di
yur adRebi s Ri r si aheni ngi s cda, r omel sac sunTa qaot ur nai r saxi anobaSi er Tgvar i wesi sa
da r i gi s Set ana unda.
speci al ur i kvl evi s Sedegad heni ngi i mazr s daadga, r omsunTa mr aval saxi anoba daxSul
si st emas war moadgens, r omel Si c Ti Toeul s cal ke suns Tavi si gar kveul i adgi l i ukavi a,
r omamadgi l i dan yvel a danar Cen adgi l ze Sei Zl eba gadasvl a, ese i gi , Ti Toeul i suni dan,
saTanado cvl i l ebebi s gzi T, yvel a SesaZl o suni s mi Reba Sei Zl eba.
heni ngi s mi xedvi T, eqvsi Zi r i Tadi suni s Segr Zneba ar sebobs da yvel a danar Ceni suni s
Segr Znebani maT i r gvl i v ar i an moTavsebul ni . es Segr Znebebi Semdegi a: sakmazi s suni , kupr i s,
damwvr i s, var di s suni , dampl i sa da xi l eul i s suni . Ti Toeul i maTgani r omsamwaxnagovani
pr i zmi s wver oebze movaTavsoT, heni ngi s mi xedvi T, sunTa si st emi s Sesat yvi s gr af i kul
gamoxat ul ebasTan gveqneba saqme. ar Sei Zl eba i Tqvas, r omheni ngi s sqema i seve damajer ebel i
i yos, r ogor c magal i Tad, f er i s an t oni s si st emaTa sqemebi . yovel SemTxvevaSi , i gi sr ul i
yur adRebi s Ri r si a. i gi mi gvi Ti Tebs, Tu r a mi mar Tul ebi T unda war moebdes suni s
Segr ZnebaTa kvl eva momaval Si .
2. gemos Segr Zneba
cot a uf r o gar kveul sur aTs war moadgens gemos Segr Zneba. gansxvaveba ammxr i v sunTan
Sedar ebi T ukve Cveul ebr i vi met yvel ebi danac naTl ad Cans. saqme i saa, r omenas ama Tu i m
suni s aRsani Snavad Ti Tqmi s ar cer Ti damouki debel i si t yva ar movpoveba da ami t omi gi
i Zul ebul i xdeba, ammi zni T yovel Tvi s i msagni s saxel wodebas mi mar Tos, r oml i s sunzecaa
l apar aki . es sakmaod kar gad Cans Tund heni ngi s Zi r i Tadi suni s saxel Taganac (yvavi l i s suni ,
dampl i s suni da sxva). es uTuod i mi T ai xsneba, r om suni s Segr Zneba i mdenad
i ndi vi dual ur i a, r omr omel i me maTgani s ganzogadeba uxer xul i i qneboda.
128
sul sxvaa gemos Segr Znebebi . enas sr ul i ad gar kveul i , damouki debel i si t yvebi aqvs am
Segr ZnebaTa aRsani Snavad. t kbi l i , mwar e, ml aSe, mJ ave. es cnebebi yovel enaSi moi po-
veba, da sai nt er esoa, r omyvel gan mxol od es cnebebi moi poveba. r ogor c Cans, Cveul ebr i v
met yvel ebas sxva gemos Segr Znebebi s ar seboba ver SeumCnevi a. Tanamedr ove mecni er ebamam
oTxi r omel obi sTvi s or i s damat eba scada _ al kal i ur i sadamet al ur i s. magr amf si qo-
l ogTa udi desi umr avl esoba i sev Cveul ebr i vi met yvel ebi s pozi ci aze ganagr Zobs dgomas;
dRes Zi r i Tad gemod jer ki dev es oTxi i Tvl eba: t kbi l i , mwar e, mJ ave, ml aSe.
ammxr i v gemos Segr Zneba, suni s Segr ZnebasTan Sedar ebi T, er Tgvar upi r at esobas Sei cavs;
gemoTa mr aval saxi anobaSi er Tgvar i gar kveul obaa Set ani l i . i ci , r a gemo r a jguf Si unda
moTavsdes; i ci , r omoTxi aseTi jguf i ar sebobs. magr amupi r at esoba mxol od ami T
amoi wur eba. amoTxi Zi r i Tadi r omel obi s codnas gemos Segr ZnebaTa qaosSi namdvi l i wesr i gi
mai nc ver Seaqvs, si st emi s xasi aTs mas mai nc ver aZl evs. saqme i saa. r omamZi r i Tad
r omel obebs Ti Tqmi s ar avi Tar i kavSi r i ar a aqvT ur Ti er TTan. er Ti gemo meor eze ar avi Tar
gavl enas ar axdens; er Ts meor i s mi mar T ar avi Tar i gar kveul i adgi l i ar ukavi a. ami t omar c
sqema ar sebobs. r omel i c damakmayof i l ebel s gr af i kul gamoxat ul ebas mi scemda gemos
Segr ZnebaTa er Tobl i obas.
gemosa da suni s Segr Znebebi qi mi kur gamRi zi anebel Ta zemoqmedebi s Sedegad Cndebi an.
i si ni uSual od ar i an kvebi s moTxovni l ebasTan dakavSi r ebul ni da dResac wmi nda vi t al ur i
f unqci ebi s doneze ganagr Zoben dgomas.
magr amsuni s Sesaxeb Sei Zl eba i Tqvas, r omi gi er Tgvar ad mai nc Tavi suf al i a am
kavSi r i sgan. jer er Ti , i gi Sedar ebi T di st ant ur i (Sor i Ti ) gr Znobaa. gaRi zi anebas Sor i dan
gr Znobs, da meor e _ ar a mar t o Wama-smas emsaxur eba, ar amed Tavi sTavadac Ri r ebul ebas
Sei cavs. ami t omaa, r omkul i nar i a, r omel i c gemos Segr ZnebaTa ni adagze agebul xel obas
war moadgens, egoden gansxvavebul i a par f i umer i i sgan, r omel sac suni s Segr Znebi s kul t ur a
aqvs mxedvel obaSi . amukanasknel s uf r o met ad aqvs abst r aqt ul i , ar a vi t al ur i xasi aTi ,
vi dr e pi r vel s, da ami t omuf r o axl o dgas xel ovnebasTan, vi dr e pi r vel i .
Sexebi s modal obani
1. Sexebi s Segr Zneba
yvel a danar Ceni modal obi s Segr Znebebs Cveul ebr i vi met yvel eba er T jguf Si
aer Ti anebs, magr am i mi t om ki ar a, r om i gi mas yvel as i cnobs da r ogor c er Ti jguf i s
cal keul wver vbs gani cdi s, ar amed i mi t om, r ommaT Sor i s i gi mxol od i seTebs i cnobs,
r omel ni c ase Tu i se mar Tl a er Ti or ganos (sxeul i s zedapi r i s, kani s) f unqci ad
gani cdebi an. amjguf s pi r vel r i gSi kani s Zi r i Tadi Segr Zneba _ Sexeba ekuTvni s. magr am
Sexeba f si qol ogi ur ad Zal i an gaur kvevel i cnebaa: i gi uf r o gar egan pr ocess an f aqt s
aRni Snavs, vi dr e i mgancdas, r omel i c amSemTxvevaSi Cndeba.f si qol ogi a or gvar aseT gancdas
adast ur ebs: ubr al o Sexebasa da wnevas. mar Tal i a, es ukanasknel i , Cveul ebr i v,
i nt ensi ur Sexebi s Sedegad Cndeba, magr ami gi i mdenad Tavi sebur gancdas war moadgens, r om
mi si CaTvl a Sexebi s Segr Znebi s mxol od i nt ensi obi s xar i sxad f si qol ogi ur ad
dausabuTebel i i qneboda.
gar da amor i el ement ar ul i gancdi sa, Sexebas sxva gancdebsac ukavSi r eben. si magr i sa
dasi r bi l i s gancdas, si maxvi l i sadasi bl agvi s gancdas, si mSr al i sa dasi not i vi s
gancdas. ueWvel i a, r omTi Toeul i amr omel obi s gancdaSi Sexebas gadamwyvet i r ol i
ekuTvni s. magr amsaeWvoa, r omamgancdebi s mocema mxol od Sexebi s or ganos, r ogor c aseTs,
SeeZl os. magal i Tad, si magr i sa da si r bi l i s, si maxvi l i sa da si bl agvi s gancda mar t o Sexebi T
SeuZl ebel i a: saWi r oa sxeul i s saTanado nawi l i s moZr aoba, r omes r omel obani i gr Zno.
ami t omyovel Tvi s SesaZl ebel i a i f i qr oT, r omamgancdaTa SeqmnaSi er Tgvar monawi l eobas
moZr aobi s Segr Znebebi c unda Rebul obdnen.
2. t emper at ur i s Segr Zneba
t emper at ur i s Segr Znebac SexebasTan ar i s dakavSi r ebul i . si Tbosa da si ci ves Sesaf er i
gamRi zi anebl i s kanze zemoqmedebi s Sedegad vgr ZnobT. r asakvi r vel i a, si Tbos gancda sul
sxvagvar i a, vi dr e si ci vi sa. ar avi Tar SemTxvevaSi ar Sei Zl eba i Tqvas, r omsi ci vi s gancda
Sesust ebul i si Tbos gancdaa da, pi r i qi T, si Tbos gancda, r agi nd sust i unda i yos i gi , mai nc
si Tbos gancdaa, r omel i c sr ul i adac ar hgavs si ci vi s gancdas. i gi ve i Tqmi s amukanasknel i s
i nt ensi obi s yvel a saf exur i s Sesaxebac.
er Ti si t yvi T, si Tbo da si ci ve sr ul i ad gansxvavebul i r omel obebi a. ami t omar
Sei Zl eba i Tqvas, Ti Tqos mar t o er Ti r omel obi s t emper at ur ul i Segr Znebebi ar sebobdes,
r omel sac mxol od i nt ensi obi s saf exur ebi aqvs gansxvavebul i , da r omsi Tbo da si ci ve
swor ed amsaf exur ebs war moadgendnen. eWvi Sei Zl eba mxol od or ma speci f i kur ma gancdam
129
gamoi wvi os: gr i l i sada ganel ebul i s gancdam. r a Segr Zneba gvaqvs gr i l i s gancdaSi _
si Tbosi Tu si ci vi sa? anda cxel i wyal i r omgaanel o, ese i gi , ci vi Seur i o da Si g xel i Cahyo,
si Tbos gancda geqneba Tu si ci vi s? Tu ar c er Ti sa da ar c meor i s, ar amed er Tgvar i saSual o
t emper at ur i s, maSi n Sei Zl eba i f i qr os kacma, r omt emper at ur i s Segr Znebas mar Tl a er Ti
r omel oba aqvs. magr amueWvel i a, r omganel ebul i wyal i mai nc Tbi l i a da gagr i l ebul i _
ci vi a. maTi ur Ti er TSi ar eva ar Sei Zl eba.
3. vi br aci i s Segr Zneba
ukanasknel xanebSi Sexebi s or ganosTan dakavSi r ebi T sr ul i ad Tavi sebur i gancdi s, e. w.
vi br aci i s gancdi s ar sebobasac adast ur eben. kac-ma pi r vel ma aRwer a es gancda, r ogor c
damouki debel i Segr Zneba, r ogor c gr Znobadi Si naar si , r omel i c ar cer Ts sxva cnobi l
modal obas ar ekuTvni s.
vi br aci i s gancdi s gaTval i swi neba Semdeg magal i Tebze Sei Zl eba. vTqvaT, Wi anur i s si ms
magr ad Camovkar i T Ti Ti , i gi r xevas dai wyebs, da amr xevas er Txans Tval i Tac vxedavT; magr am
r amodeni me xni s Semdeg i gi aRar Cans: si mi gaCer ebul i gvgoni a. samagi er od sakmar i si a axl a,
odnav SevexoT mas Ti Ti T, r aTa i mwamsve vi gr ZnoT, r omsi mi i sev i r xeva. ai , es r xevi s gancdaa,
r asac vi br aci i i s gancdas uwodeben (vibratio _ r xeva). Tavi sebur i r xevi s gancda gvaqvs
qar xanaSi , sadac Zl i er i manqanebi muSaoben, anda swr af ad mi maval mat ar ebel Si an avt oSi .
ukanasknel SemTxvevaSi vi br aci a Ti Tqos Tvi Ton sxeul Si i Wr eba da mas Si gni T gani cdi .
eqsper i ment ul ad amgancdi s gamowveva yvel aze ukeT kamer t oni s saSual ebi T Sei Zl eba.
kamer t oni s er Ter T wver s r omr ame daar t ya, i gi r xevas dai wyebs. mi adevi T kamer t oni
cdi spi r s Subl ze an cer i s SuaZval ze: mas Tavi sebur i vi br aci i s sr ul i ad cxadi gancda
gauCndeba.
vi br aci i s Segr Zneba gaci l ebi T uf r o gr Znobi vr i aRmoCnda, vi dr e Sexeba. amasTan er Tad
mas meor e upi r at esobac aRmoaCnda: vi br aci i s gr Znoba di st ant ur s anu Sor i Ts gr Znobas
war moadgens, maSi n r odesac Sexeba kont aqt ur i gr Znobi s namdvi l pr ot ot i pad unda
Cai Tval os. or i ve es upi r at esoba Sexebi Ti gr Znobi s wi naSe SesaZl ebl obas aZl evs
vi br aci i s gr Znobas, r odes ac es auci l ebel i xdeba, sxva di st ant ur i gr Znobebi s r ol i
Seasr ul os. cnobi l i yr umunji sa da br mi s el en kel er i s cxovr ebaSi vi br aci a sr ul i ad
gansakuTr ebul r ol s TamaSobs. mar Tal i a, i gi mxedvel obi s zogi er Ti f unqci i s
magi er obasac swevs, magal i Tad, r odesac br ma kedel s uaxl ovdeba, i gi gver ds uvl i s mas _ ar
ejaxeba, al baT i mi t om, r ommas vi br aci i s gr Znoba exmar eba: i gi Subl i T gr Znobs vi br aci i s
cvl i l ebas, r omel i c kedl i s si axl ovi s gamo unda Cndebodes, magr amSeudar ebl ad met
samsaxur s uwevs es gr Znoba yr umunjs smeni Ti STabeWdi l ebebi s sf er oSi . el enkel er i da
Svei car i el i mwer al i zut er mai st er i namdvi l esTet i kur t kbobas gr Znobdnen, r odesac
maT SesaZl ebl oba eZl eodaT, musi kal ur i nawar moebi s Sesr ul ebi s dr os war moqmni l i
vi br aci i s zemoqmedeba ganecadaT: vi br aci i s gr Znoba aq smeni s r ol s asr ul ebda.
4. ki nesTet ur i Segr Zneba
Cveni sxeul i sa da mi si cal keul i nawi l ebi s, ker Zod, ki dur ebi s moZr aobas speci f i kur i
Segr Zneba _ moZr aobi s Segr Zneba _ axl avs Tan. bast i ans Semdeg, Segr ZnebaTa amjguf s
ki nesTet ur s uwodeben.
amspeci f i kur i gancdebi s r ol i Zal i an di di a. amer i kel i f si qol ogebi s azr i T,
magal i Tad, adami ani s umni Svnel ovanesi gancdebi ki nesTet ur Segr ZnebaTa ni adagzea
agebul i . da mar Tl ac, mTel Cvens aqt i obas Tavi dan bol omde amSegr ZnebaTa akompani ment i
unda axl des Tan. mi uxedavad ami sa, ki nesTet ur i Segr Znebebi s Seswavl a jer ki dev pr i mi t ul
saf exur ze dgas. maT Sesaxeb bevr i ar af er i vi ci T.
ki nesTet ur Segr ZnebaTa Zi r i Tad r omel obi T gansxvavebul gancdebswi naaRmdegobi s,
Zal i sxmevi sa damoZr aobi s Segr Zneba war moadgens. es Segr Znebebi maSi n Cndeba, r odesac
saqme Cveni sxeul i s sakmaod masi vi nawi l ebi s moZr aobas exeba, magal i Tad, xel i sa da f exi s an
mTel i sxeul i s moZr aobas. magr amuf r o nakl eb masi vi moZr aobebi c ar sebobs: Cveni Tval i
ganuwyvet l i vi moZr aobi s pr ocesSi i myof eba. magr amammoZr aobas Cven ar c i se Tval saCi nod
vgr ZnobT. mi uxedavad ami sa, mi si gancdi s uar yof a Cven mai nc ar Segvi Zl i a. saqme i saa, r om
ki nesTet ur i Segr Znebebi sazogadod yovel Tvi s sxva gancdebTan ar i an dakavSi r ebul ni da
Tavi s f aqt i ur obas i mi T aaSkar aveben, r omamgancdebs Tavi s speci f i kur i er s aZl even.
uamgr Znobebod, magal i Tad,, Cveni moqmedebi s kont r ol sa da r egul aci as ver asdr os ver
SevZl ebdi T, Cveni aqt i obi s ener gi i sa da mi si st r uqt ur i s Sesaxeb ver af er s ver vi t yodi T.
5. wonaswor obi sSegr Zneba
ki dev uf r o usaxo, uf r o di f uzi ur i xasi aTi s unda i yos i s Segr Zneba, r omel i c Cveni
130
sxeul i s wonaswor obi s dar Rvevas gvagr Znobi nebs da mi si r egul aci i s SesaZl ebl obas
gvaZl evs. r asakvi r vel i a, SesaZl ebel i a da mosal odnel i , r om Cveni wonaswor obi s
r egul aci a, wmi nda f i zi ol ogi ur i gzi T xdebodes, r ommasSi cnobi er eba ar avi Tar
monawi l eobas ar Rebul obdes, r omi gi wmi nda r ef l eqsur i gzi T xor ci el debodes. magr am
i si c ueWvel i a, r omSegr Znebi s gar eSe r ef l eqsi c war moudgenel i a. Tu r omor gani zmma
gamRi zi anebl i s zemoqmedeba ar i gr Zno, i se sapasuxo moZr aobi s sababi mas ar avi Tar i ar
eqneba, r ef l eqsur i r kal i , r omel i c r ef l eqsi s anat omi ur -f i zi ol ogi ur saf uZvel s
war moadgens. ar a mar t o mot or ul s, ar amed sensor ul ner vsac Sei cavs. amr i gad, Cveni
sxeul i s wonaswor obi s r egul aci i s pr ocesi , r agi nd r ef l eqsur i xasi aTi sac unda i yos i gi ,
Segr Znebi s monawi l eobas mai nc auci l ebl ad gul i sxmobs.
samwuxar od, Cven ar a gvaqvs SesaZl ebl oba am Segr Znebi s Tavi sebur ebaTa
gamocal kevebul i gancdi sa da aRwer i sa. i gi i mdenad i nt i mur ad ar i s mTel i sxeul i s saer To
mdgomar eobi s gancdasTan ar a mar t o dakavSi r ebul i , ar amed Ser wymul i c, r ommi si aRwer a
ar aCveul ebr i v si Znel eebs xvdeba. Cven aq mxol od zogi er Ti anomal ur i mdgomar eoba Tu
dagvexmar eba. ker Zod, i s SemTxvevebi , r odesac Cveni wonaswor obi s mdgomar eobi s Sokur i
Ser yeva xdeba xol me, magal i Tad, zRvaSi Rel vi s dr os, anda er T adgi l as xangr Zl i vi
t r i al i s gamo. aseT SemTxvevebSi Cvens wonaswor obi s or ganoSi , Si gni Ts yur Si , l abi r i nTSi ,
ar aCveul ebr i v i nt ensi ur i gaRi zi anebi s gamo, gansakuTr ebi T Zl i er i pr ocesi unda
i saxebodes, r omel sac subi eqt ur i gancda gaZl i er ebul i saxi T unda axl des Tan. da
mar Tl ac, aseT SemTxvevebSi Cven sakmaod mkaf i o Segr Zneba gvaqvs, r omel i c mkveTr ad
gansxvavdeba yvel a sxva modal obi s Segr ZnebaTagan. aseT pi r obebSi gasagebi a, r omam
Segr Znebi s f enomenol ogi i s Sesaxeb jer jer obi T saTqmel i bevr i ar af er i gvaqvs: mi si
f i zi ol ogi a ukeT ar i s damuSavebul i , vi dr e mi si f si qol ogi a.
6. or ganul i Segr Zneba
Cveni or gani zmi s Zi r i Tad sasi cocxl o pr ocesebTan (si sxl i s mi moqcevasTan, sunTqvas-
Tan, saWml i s monel ebasTan da sxva) dakavSi r ebul gaRi zi anvbaTa zegavl eni T i mner vul el e-
ment ebSi , r omel i c ama Tu i msaxi T yvel a Sesat yvi s Si nagan or ganoebSi a war modgeni l i , gan-
sazRvr ul i f i zi ol ogi ur i pr ocesi Cndeba, r omel sac, ueWvel i a, Sesat yvi si Segr Znebebi ,
e.w. or ganul i Segr Znebebi , axl avan Tan. amSegr ZnebaTa saer To Tavi sebur ebas i s Sead-
gens, r om, Cveul ebr i v, maTac di f uzi ur i , usaxo mi mdi nar eoba aqvT, da uf r o mTel i or ga-
ni zmi s mdgomar eobad gani cdebi an, vi dr e r omel i me mi si ker Zo si st emi s mdgomar eobad. es
Segr Znebebi a, r omCvens saer To Tvi Tgr Znobas udevs saf uZvl ad, da maTi saSual ebi Taa,
r omCveni or gani zmi s sasi cocxl o pr ocesebi s mi mdi nar eoba Tavi s subi eqt ur anar ekl s
poul obs da saWi r o SemTxvevaSi Sesaf er i zomebi s mi Rebi s auci l ebl obas gvagr Znobi nebs.
Cveul ebr i v SemTxvevebSi , r odesac Cveni sasi cocxl o pr ocesebi s mi mdi nar eoba nor ma-
l ur i a, amSegr Znebebi s cal keul i gancda ar a gvaqvs: Cven mxol od Cveni or gani zmi s saer To
jansaRobas vgr ZnobT. `Cven kar gad var T~magr amr odesac ampr ocesebi s mi mdi nar eoba f er xde-
ba, r ai me mi zezi T Znel deba, r odesac, er Ti si t yvi T, or gani zms r ai me akl deba, r ac sasi -
cocxl o pr ocesebi s nor mal ur i mi mdi nar eobi sTvi saa saWi r o, maSi n Sesat yvi si or ganul i
Segr Znebebi mkaf i o gamoxat ul ebas poul oben. gvi Cndeba speci f i kur i Segr Znebebi , r omel -
ni c Cvens sxvadasxva vi t al ur i moTxovni l ebi s gancdaSi Zal i an mni Svnel ovan r ol s asr u-
l eben. Si mSi l i , wyur vi l i , sul i s xuTva da sxva aseTebi amSegr Znebebi s t i pi ur i gamovl eni s
nai r saxeobas war moadgenen.
or ganul i Segr Znebebi s sagul i sxmo ni Sans maTi subi eqt ur i xasi aTi Seadgens. maSi n
r odesac f er i da xma, suni da gemo, si Tbo da si ci ve yovel Tvi s obi eqt i s Tvi sebebad
gani cdeba, Si mSi l i da wyur vi l i , i se r ogor c sxva or ganul i Segr Znebebi c, uf r o subi eqt i s
vi Tar ebas gvi Tval i swi neben. es Segr Znebebi Zal i an axl o dganan Cveni cnobi er ebi s emoci ur
Si naar sTan, Tumca maTgan mai nc sakmar i sad gansxvavdebi an, r adganac, asea Tu i se, mai nc Cveni
sxeul i s, ese i gi , r aRac obi eqt ur i s, vi Tar ebi s gancdas i Zl evi an.
ami t omSei Zl eba t ki vi l i c i mave Segr ZnebaTa jguf Si movaqci oT: i gi or ganul Segr Zne-
bebsavi T subi eqt ur i xasi aTi saa da maTsavi T or gani zmi s mdgomar eobi s gancdas i Zl eva _ gan-
sakuTr ebi T Tu i gi Si na or ganoebTanaa dakavSi r ebul i . saer Tod ki unda i Tqvas, r omt ki vi -
l i s pr obl ema jer ki dev sadavo pr obl emas war moadgens r ogor c f si qol ogi aSi , i se nevr o-
l ogi aSi c: jer ki dev ar i Tvl eba sabol ood gadawyvet i l ad, Tu r as war moadgens i gi f si qo-
l ogi ur ad _ Segr Znebas Tu gr Znobas.
Segr ZnebaTa i nt er modal ur i er Ti anoba
1. saki Txi sdayeneba
adami ani s Segr ZnebaTa f enomenol ogi ur i ganxi l vi dan naTl ad Cans, Tu r aoden Sor smwv-
131
domi r omel obi Ti gansxvaveba ar sebobs Cvens Segr Znebebs Sor i s. gansakuTr ebi T ki sxvadasxva
modal obi s Segr Znebebs Sor i s: sul Tavi sebur i gancdaa f er i s gancda da Tavi sebur i a xmi s,
t emper at ur i s, suni s, gemos gancda. Sei Zl eba i f i qr os kacma, r ommaT Sor i s ar af er i a
saer To.
magr amgr ZnobaTa or ganoebi s ganvi Tar ebi s i st or i i s ganxi l vi dan Cven gvaxsovs, r om
yvel a es Zi r i Tadad gansxvavebul i modal oba er Ti dai mave wyar odan momdi nar eobs: sul
TavSi mxol od er Ti or gano da er Ti mTl i ani di f uzi ur i sensor ul i gancda ar sebobda.
yvel af er i amer Ti wyar odan war moi Sva da sxvadasxva mi mar Tul ebi T ganvi Tar da. nu Tu am
pi r vel adi mTl i anobi s aRar af er i dar Ca adami ans f si qi ki s sensor ul Si naar sSi ? nuTu Cveni
Segr Znebebi i se daSor dnen ur Ti er Ts, r ommaT Sor i s ar af er i a saer To?
2. met yvel ebi s mowmoba
Cveul vbr i vi met yvel ebi s amTval sazr i si T Seswavl a gagvi Tval i swi nebda, Tu r ogor
gani cdi da da gani cdi s kacobr i oba sxvadasxva modal obi s Segr Znebi Ti masal i s
ur Ti er Tdamoki debul ebas. ar i s uf skr ul i , Tanaxmad amgancdi sa, Cveni Segr Znebebi s
sxvadasxva modal obas Sor i s, Tu maT mai nc aqvT r ai me saer To? sakmar i si a or i ode magal i Ti s
dasaxel eba, r aTa naTel i Sei qnes, r omCveni met yvel ebi sTvi s amSemTxvevaSi ar avi Tar i
uf skr ul i s Sesaxeb ar Sei Zl eba l apar aki . i seTi gamoTqmebi , r ogor i caa `ci vi xma~, `t kbi l i
xma~an `Tbi l i f er ebi ~, `dabal i xma~da mr aval i sxva naTl ad amt ki cebs, r omt emper at ur i sa
da smeni s Tu mxedvel obi s Segr Znebebi , anda smeni sa da mxedvel obi s Segr Znebebi i mdenad ar
yof i l an ucxoni ur Ti er Ti sTvi s, r om Cven `ci vi ~ xmi s Tu `ci vi ~ f er i s Sesaxebac ki
vl apar akobT, Ti Tqos xmi sa da f er i s t emper at ur i s gancda gvqondes . ger manel f si qol ogs
kl age-s, r omel i c sagangebod i yo amsaki Txi T dai nt er esebul i , auar ebel i anal ogi ur i
gamoTqmebi aqvs dasaxel ebul i , sai danac yovel eWvs gar eSe Cans, r omCveul ebr i vi ,
ar amecni er ul i dakvi r vebi sTvi s Segr Znebi s sxvadasxva modal obaT Tval saCi no naTesaoba
aqvT er TmaneTTan.
3. si neTezi a
ki dev uf r o sar wmuno xdeba es naTesaoba, r odesac e. w. si nesTezi i s f aqt s
vi Tval i swi nebT. r odesac, magal i Tad, `t kbi l i xmi s~Sesaxeb vl apar akobT, Cveul ebr i v, i mi s
Tqma ki ar gvi nda, r omamxmi s mosmeni sas Cven mar Tl a si t kbos Segr Zneba gvqondes. ar a! am
SemTxvevaSi Cven mxol od i mas vgul i sxmobT, r omSTabeWdi l eba gvaqvs i seTi , Ti Tqos mar Tl a
t kbi l i s Segr Znebas ganvi cdi deT. magr amar sebobs zogi adami ani , r omel i c mar Tl a
gani cdi s saTanado xmi s mosmeni sas gemos, f er s, an r omel i me sxva modal obi s Segr Znebas:
mi sTvi s xmas Sei Zl eba f er i c hqondes, an gemo, an suni , anda r omel i me sxva modal obi s
sensor ul i mxar e. er Ti si t yvi T, mi ss er Ti s r omel i me modal obi s Segr Znebas meor e
modal obi s Segr Zneba axl avs Tan. ami t omaa, r omaseT SemTxvevebSi TanaSegr Znebi s
(si nesTezi i s) Sesaxeb l apar akoben.
uf r o xSi r ad gvxvdeba bger i sa da f er i s si nesTezi i s SemTxvevbi , e. w. f ot i zmebi .
vTqvaT, subi qt i r omel same musi kal ur nawar moebs i smens: mas ar a mar t o bger a esmi s, ar amed
mi s wi naSe f er ebi s, si naTl i s, f or mebi s mTel i kal ei doskopi i saxeba. i gi or gvar ad gani cdi s
musi kas: akust i kur adac da opt i kur adac. mi sTvi s xSi r ad Cveul ebr i vi met yvel ebi s
bger ebsac Tavi s speci f i kur i f er i aqvs.
sai nt er esoa, Tu r amdenad myar i a amTanaSegr ZnebaTa kavSi r i . gar kveul t ons, akor ds,
bger as, si t yvas yovel Tvi s er Ti dai gi ve f er i aqvs, Tu es ukanasknel i yovel ker Zo
SemTxvevaSi sxvadasxvaa? gamoi r kva, r omer Tsadai mave subi eqt i s SemTxvevaSi es kavSi r i
myar i a da ucvl el i . magr amTu sxvadasxva subi eqt ebi s f ot i zmebs Sevadar ebT ur Ti er Ts,
vnaxavT, r ommaT Sor i s saer To ar af er i a. er Tsadai mave t ons r omer Ti sTvi s es gar kveul i
f er i aqvs, meor i sTvi s i gi sul sxva f er i saa.
amr i gad, si nesTezi i s f enomeni sxvadasxva modal obi s Segr ZnebaTa ueWvel i naTesaobi s
f aqt s amt ki cebs.
4. eqsper ment ul i sabuTebi
magr ami nt er sensor ul i naTesaobi s f aqt s mxol od mas Semdeg mi eca namdvi l i mecni -
er ul i Ri r ebul eba, r ac Cven mi si eqsper i ment ul i dasabuTeba movaxer xeT(1922). pi r vel i ,
Cveni eqsper i ment ul i gamokvl eva, r omel mac ar a mar t o udavo, ar amed gasagebi c gaxada es
f aqt i , akust i kur i sa da opt i kur i s naTesaobi sa da mi si f si qol ogi ur i saf uZvl ebi s saki Txs
exeboda. aRmoCnda, r omcdi spi r ebi s di di umr avl esoba er Tsadai mave, sr ul i ad uazr o naxa-
t i s saxel ad bger ebi s er Tsadai mave kompl eqss i r Cevs, r ogor c gansakuTr ebi T Sesaf er i ss.
amave dr os gamoi r kva i si c, r omes i mi t omxdeba, r ombger aTa kompl eqssa da naxat s Sor i s
ar sebi Ti da ar a SemTxvevTi xasi aTi s kavSi r i gani cdeba.
132
gansakuTr ebi T aqt ual ur i Sei qmna es pr obl emahor nbost el i s gamokvl evi s gamoqveyne-
bi s Semdeg(1925). mi si Zi r i Tadi debul eba gr ZnobaTa er Ti anobi s Sesaxeb eqsper i ment ul ga-
mokvl evaTa mTel r i gs daedo saf uZvl ad. gansakuTr ebi T aRsani Snavi a sxadasxva gr Znobi s or -
ganos f unqci onal ur i ur Ti er Tzegavl eni s f aqt i , r omel sac eqsper i ment ul gamokvl evaTa
mTel i r i gi adast ur ebs. jer ki dev ur banCi Cs Seuni Snavs, r ogor c amowmebs jemsi , r ommi si
paci ent ebi kar gad ar Cevdnen gansazRvr ul manZi l ze f er ebi s sxvadasxva ni uanss, r odesac
kamer t oni s xma esmodaT, Tu ar a da sr ul i ad ver xedavdnen maT: anda bger a, r omel i c i mdenad
sust i i yo, r omsr ul i ad ar i smoda, ukve mosasmeni xdeboda, r awams Tval s sxvadasxva f er i s
si naTl es mi awodebdnen.
eqsper i ment ul gamokvl evaTa mTel i r i gi ar a mar t o am dakvi r vebi s si swor es
adast ur ebs, ar amed i nt er sensor ul i ur Ti er Tzegavl eni s axal -axal f aqt ebsac gvawodebs:
1) adami ani s mxedvel obi s si maxvi l e i zr deba, r odesac masze bger ac moqmedobs. i gi ve
xdeba Tu i mave dr os subi eqt ze gemos, Sexebi s an t ki vi l i s gamRi zi anebel i moqmedobs.
2) cdi spi r s r omxangr Zl i vad aWvr et i no f er adi l aqa da Semdeg Tval i nei t r al ur
ar eze gadaat ani o, i gi sawi naaRmdego f er i s l aqas dai naxavs. r ogor c vi ci T, amf enomens
`Tanami mdevar kval s~uwodeben. aRmoCnda, r omr odesac cdi spi r s, kval i s Wvr et i sas,
r ai me bger a esmi s _ i nt ensi obi s per i odul i cvl i T. maSi n opt i kur i kval i c par pal s i wyebs;
xol o r odesac bger a wydeba, kval i i mwamsve qr eba. r odesac mas 550 r xevi ani bger a esmi s,
maSi n, pi r i qi T, f er i uf r o naTel i , xol o kont ur ebi uf r o gamokveTi l i xdeba.
3) naTel oTaxSi bger a uf r o maRal i Cans, vi dr e bnel Si .
amr i gad, Cveni sensor ul i gancdebi s Tval saCi no modal ur i gansxvavebi s mi uxedavad,
mai nc ueWvel i a, r ommaT Sor i s gar kveul i naTesaoba ar sebobs, r omi si ni , mi uxedavad
Sor smwvdomi di f er enci aci i sa, bol osdabol os, mai nc er T mTl i ans war moadgenen,
er Tsadai mave saf uZvel ze aRmocendebi an.
ki dev uf r o sai nt er esoa, r omes mTl i anoba sensor ul i s f ar gl ebs sci l deba da
mot or i kazec vr cel deba. r i Tmi , magal i Tad, mxol od maSi n xdeba CvenTvi s gansakuTr ebi T
naTel i , r odesac mas mTel i Cveni sxeul i s, anda r omel same ki dur i s moZr aobas vayol ebT
xol me: sacekvao musi ka gar kveul moZr aobaTa Sesr ul ebi s i mpul ss i Zl eva. er Ter Ti
mkvl evar i s, r uc-i s r wmeni T, yovel i musi kal ur i nawar moebi sxeul i s gar kveul pozasTanaa
dakavSi r ebul i . ama Tu i mama Tu i mkompozi t or i s nawar moebi s adekvat ur i Sesr ul ebi sTvi s
ampozi s gamonaxva da dacvaa saWi r o. zi ver si s cnobi l i f onet i kur i gamokvl evebi amave
azr zea agebul i . saf i qr ebel i a, r ommoZr aobaTa Sesr ul ebi s war mat eba sxvadasxva gr Znobi s
or ganoebi s er Tdr oul moqmedebaze i yos damoki debul i . Si l er i s cdebi s Semdeg cnobi l i a,
r omes mar Tl ac asea: r odesac cdi spi r s wyl i s er Ti Wur Wl i dan meor eSi gadasxma unda
ewar moebi a, aRmoCnda, r ommas maRal i t onebi s mosmeni s SemTxvevaSi 16%-i T nakl ebad
eRvr eboda wyal i , vi dr e i mSemTxvevaSi , r odesac dabal i t onebi esmoda.
5. i nt er modal ur i er Ti anobi s saf uZvel i
yvel a es f aqt i i maze mi uTi Tebs, r omar a mar t o Segr Znebebs, ar amed moZr aobasac, er Ti
si t yvi T, yvel af er s, r aSi c subi eqt i s aqt i oba i Cens Tavs, bol osdabol os, er Ti mTl i ani
saf uZvi l i aqvs.
mar Tl acda, subi eqt i xomer Ti a, da ur Ti er Toba xomamer Ts subi eqt sa da si namdvi l i s
mr aval f er ovan movl enaTa Sor i s myar deba! r amdenadac amur Ti er Tobi s pr ocesSi si namdvi -
l i s mr aval saxi anoba i Rebs monawi l eobas, bunebr i vi a, r omganvi Tar ebi s Sedar ebi T maRal
saf exur ze mdgomi adami ani ammr aval saxi anobi s asaxvi s saf uZvl ebs Tavi si Segr Znebebi s
saxi T i Zl eva. magr amr amdenadac subi eqt i mai nc er T ganuyr el s mTl i ans war moadgens, SeuZ-
l ebel i a, si namdvi l i s mr aval f er ovani da mr aval mxr i vi zemoqmedebi s sapasuxod i gi aseTsa-
ve mTl i an ef eqt s ar i Zl eodes. sxvanai r ad, si namdvi l i s mr aval f er oenoba Segr ZnebaTa gans-
xvavebul obaSi poul obs Tavi s asaxvas, xol o subi eqt i s er Ti anoba i mer Ti an cvl i l ebaSi
mJ Ravndeba, r oml i Tac i gi mr aval f er ovani samyar os zemoqmedebas upasuxebs. ami t omyovel -
Tvi s SesaZl ebel i a, si namdvi l i s Zal i an gansxvavebul ma mxar eebmac ki r ai me mxr i v er Tnai r i
mTl i ani ef eqt i gamoi wvi on; da Cven vxedavT, r omes mar Tl ac asea. hor nbost el i f i qr obs:
Segr nebaTa i nt er modal ur i naTesaoba saer To sensor ul Si naar ss eyr dnoba, r omel i c yvel a
cal ke modal obi s Segr Znebi s SemTxvevaSi a war modgeni l i o. aseTi saer To sensor ul i Si naar -
si s aRi ar eba ar avi Tar saWi r oebas ar war moadgens. uf r o swor i i qneboda, Tu vi f i qr ebdi T,
r omsaqme i mmTl i ans pi r ovnul ef eqt Si a, r omi l sac i wvevs subi eqt Si . aseT ef eqt s Cven
ganwyobi s saxel wodebi T vi cnobT, da Cven vi ci T, r omi gi ar amar t o sensor ul ar es, ar amed
mot or ul sac exeba.
amr i gad, Segr ZnebaTa i nt er modal ur naTesaobas _ maSasadame, si nesTezi i s SemTxvevebsac
133
_ ganwyobi s er Ti anoba udevs saf uZvl ad.
konkr et ul ad saqmi s vi Tar eba ase unda war movi dgi noT: r odesac subi eqt s vTqvaT, r ai me
xma esmi s, es ukanasknel i masSi i seTsave mTl i ans pi r ovnul ef eqt s _ ganwyobas _ i wvevs,
r ogor sac, vTqvaT, t kbi l i gemos gancda. SeuZl ebel i amaSi ar af er i a, r adganac, gar da
gansxvavebul i f aqt or ebi sa _ xmi sa da gemosi _ aq or i ve SemTxvevaSi er Ti dai gi ve f aqt or i c.
saxel dobr , subi eqi t monawi l eobs. magr amTu xmi s gagonebi sas t kbi l i gemos ganwyoba gaCnda,
advi l i gasagebi a, r omsubi eqt s amganwyobi s ni adagze an t kbi l i gemos war modgena gauCndeba,
da maSi n i gi `t kbi l i xmi s~Sesaxeb i l apar akebs; anda. Tu ganwyoba gansakuTr ebi T cxovel i a,
SesaZl ebel i a man namdvi l ad i gr Znos pi r Si si t kbo. aseT SemTxvevaSi saqme namdvi l i
si nesTezi i s movl enasTan gveqneba.
es Sexedul eba gasagebad xdi s i nt er modal ur i ur Ti er Tgavl eni s i mf aqt bsac, r oml i s
Sesaxeb eqsper i ment ul i masal ac zemoT gvqonda dasaxel ebul i . mar Tl ac, r at omaa, r om,
magal i Tad, f er i Ti gamRi zi anebl i s zemoqmedeba ki ar aqvei Tebs, ar amed amaRl ebs
mxedvel obi s an sxva r omel i me modal obi s gr Znobel obas? Ti Tqos sr ul i ad sawi naaRmdego
gar emoebas unda hqonoda adgi l i ! gana meor e gamRi zi anebl i s zemoqmedeba axal ener gi as ar
moi Txovs Cvengan? gana er Ti saqmi s gakeTeba uf r o advi l i ar ar i s CvenTvi s, vi dr e or i sa? es
ueWvel ad asea. magr am, ami s mi uxedavad, i nt er modal ur i ur Ti er Tobi s f aqt i mai nc Zal aSi
r Ceba. Tu ganwyobi s Tval sazr i sze davdgebi T, maSi n gasagebi gaxdeba, Tu r at omaa, r omes ase
xdeba. r odesac Cvenze r ai me gamRi zi anebel i moqmedobs, vTqvaT, gar kveul i bger i Ti
gamRi zi anebel i , i gi CvenSi er Tgvar ganwyobas i wvevs. ami si bunebr i vi Sedegi i s i qneba, r om
yovel i meor e gamRi zi anebel i , r omel i c anal ogi ur i ganwyobi s mi mar Tul ebi T moqmedebs,
uf r o sagr Znobi Sei qneba, vi dr e uami sod, da nakl eb sagr Znobi _ r odesac i gi sr ul i ad
gansxvavebul i ganwyobi s mi mar Tul ebi T moqmedebs.
aRqma
1. aRqma
gar e-si namdvi l i s gancda mxol od Segr Znebi s gzi T xer xdeba: sxva gza cocxal ar sebas ar a
aqvs. mi uxedavad ami sa, si namdvi l e mai nc ar asdr os cal ke f er ebi s, cal ke t onebi s, Tu
r omel i me sxva cal keul i Segr Znebi s saxi T ar gani cdeba. gavi xedoT f anjar aSi ! r as
davi naxavT? ar avi n i t yvi s, r omi s amdensa da amdens mwvane f er s xedavs, amdensa da amdens
wi Tel s, amdens Cr di l sa da amdens si naTl es. ar a, i s `xeebi s~ Sesaxeb i l apar akebs,
`yvavi l ebi s~Sesaxeb, `bavSvi s~Sesaxeb, r omel sac, magal i Tad, `wi Tel i qudi ~xur avs, xel Si
`Savi bur Ti ~uWi r avs(ver t hai mer ). er Ti si t yvi T, si namdvi l eSi nai r nai r Segr ZnebaTa qaosi
r odi gveZl eva, ar amed yovel Tvi s mxol od gar kveul i Tvi sebi s mqonesagnebi , r omel ni c
Cvens gar eT ar sebul si vr ceSi i myof ebi an da i qedan aRi qmebi an.
aqedan cxadi a, r om, mar Tal i a, si namdvi l esTan Cven mxol od Segr Znebi s gzi T mi vdi var T,
magr amar asdr os ar xdeba, r omi gi Segr Znebi s saxi T gveZl eodes: si namdvi l es r odi
Sevi gr ZnebT, Cven mas aRvi qvamT _ i mi t omr omSegr Zneba, magal i Tad, f er i s Sei Zl eba,
si namdvi l eSi ki Cven f er s ki ar a, yovel Tvi s ama da amf er i ssagans vxedavT. sagni s gancdas
ki aRqmaewodeba da ar a Segr Zneba: Segr Zneba mxol od i saa, r ac Cvens gr Znobi s or ganos Seaqvs
aRqmaSi .
cocxal ar sebas sagnebTan aqvs saqme, Tavi s moTxovni l ebebs, maTi saSual ebi T
i kmayof i l ebs da ar a f er i s, suni s, gemos saSual ebi T Tavi sTavad. ami t omgasagebi a, r ommas
sagnebi s aRqmi s unar i SeumuSavda da ar a Segr ZnebaTa qaot ur i gancdi sa.
2. aRqmi s sagani da Si naar si
magr amar i s ki aRqmaSi r ai me, gar da Segr Znebi sa? vcadoT r omel i me aRqmi s anal i zi :
vTqvaT, ai amf anqar s aRvi qvam. jer er Ti , mi nda ar mi nda, pi r vel r i gSi r aRac sagani unda
vi gul i sxmo, r omel sac me aRvi qvam: aRqma usagnod SeuZl ebel i a. magr amamsagni s aRqmaze me
i mi t omvl apar akob, r ommi ss Si naar ss ganvi cdi , ese i gi , mi s f er s vxedav, mi s si mZi mes
vgr Znob, er Ti si t yvi T, Segr ZnebaTa mTel i r i gi maqvs. r ommki Txo: f anqar s r omaRi qvamr as
aZl evs es Sens cnobi er ebaso, me i Zul ebul i vi qnebi mxol od Segr Znebebi CamovTval o: aRqmi s
er Tader T Si naar ss Cveni Segr Znebebi Seadgenen.
amr i gad, aRqmaSi , er Ti s mxr i v, sagani unda gavar Ci oT, xol o, meor i s mxr i v _ Si naar si .
magr amr adganac sagani mxol od gar kveul i Si naar si s saxi T gveZl eva, saf i qr ebel i a, r om
maTi ur Ti er Ti sgan gansxvaveba saWi r o ar aa. avi RoT magal i Ti . vTqvaT, f anqar s aRvi qvam. am
aRqmi s Si naar si aseTi a: wi Tel i f er i da mTel i r i gi sxva Segr Znebebi sa. davabnel oT oTaxi da
SevxedoT i mave sagans, i mave f anqar s. ueWvel i a, me vi t yodi ,r omme xel axl a i mave sagans
aRvi qvam, r omCemi aRqmi s sagani i gi vea, r ac wi naT, ese i gi , maSi n, r odesac oTaxSi met i
134
si naTl e i yo. magr amaRqmi s Si naar si _ f er i _ i se aRar gani cdeba r ogor c wi naT: i gi cot a
uf r o mobnel od gamoi yur eba. gar da ami sa, Tu wi naT f anqar i , vTqvaT, ver t i kal ur
mdgomar eobaSi i yo da ami si Sesat yvi si Segr Znebebi mqonda, axl a i gi hor i zont al ur
mdgomar eobaSi a, da maS, Segr Znebebi c sxvagvar i maqvs. er Ti si t yvi T, Segr Znebebi sul i gi ve
ar ar i s, r ac maSi n i yo. ueWvel i a, Cemi aRqmi s Si naar si Sei cval a. mi uxedavad ami sa, me mai nc
vgul i sxmob, r omi mave f anqar s aRvi qvam. maSasadame, SesaZl ebel i yof i l a aRqmi s Si naar si
Sei cval os, magr ammi si sagani mai nc i gi ve dar Ces. aqedan cxadi a, aRqmi s sagni sa da aRqmi s
Si naar si s gar Ceva auci l ebel i a.
es gar emoeba i maze mi uTi Tebs, r omadami ani saTei s mni Svnel oba pi r vel r i gSi sagans aqvs
da ar a i msensor ul gancdebs, r omel i c mas amsaganTan ur Ti er Tobi s ni adagze uCndeba. da
mar Tl ac, sagni s Ri r ebul eba, mi si unar i r ai me moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi sa, sr ul i ad
ar i cvl eba i mi s gamo, si bnel eSi i qneba i gi moTavsebul i Tu si naTl eSi , Sor i dan Sexedav mas
Tu axl odan, Tbi l oTaxSi i qneba i gi Tu ci vSi . sagani ampi r obebSi i gi ve r Ceba, maSi n
r odesac Segr Znebebi , r omel sac mi sgan momdi nar e gaRi zi aneba i wvevs, sxvanai r i a.
3. sagni sa da Si naar si s ur Ti er Toba
i badeba saki Txi : mar Tl a ar avi Tar i kavSi r i ar ar sebobs aRqmi s sagansa da aRqmi s Si naar ss,
Sor i s? mar Tl a absol ut ur ad i ndi f er ent ul i ar i an i si ni ur Ti er Ti s mi mar T? mar Tl a
Sei Zl eba, r omaRqmi s Si naar si Zi r f esvi anad Sei cval os, magr amsagani i gi ve dar Ces? er Ti
si t yvi T, dgeba saki Txi aRqmi s Si naar si sa da sagni s ur Ti er Tobi s Sesaxeb.
am saki Txi s gadasawyvet ad Cven mi er aseTi cda i qna dayenebul i : cdi spi r s
Tval daxuWul s eZl eva xel T gamosacnobad r amdeni me sagani , r omel i c ganzr ax i sea
damaxi njebul i , r omadvi l ad ver avi n gamoi cnobs. cdi spi r i si njavs yovel nai r ad sagans:
cdi l obs, r ac Sei Zl eba met i Segr Znebebi mi i Ros, r omamsensor ul masal aze dayr dnobi T
sagni s cnoba scados. magr ami r kveva, r om, pi r i qi T, Tvi Ton Segr Znebebi s mi saRebad saWi r o
yof i l a r ai me sagni s gul i sxmoba: obi eqt i s gr Znobadi Tvi sebebi mxol od mas Semdeg
Rebul oben gar kveul saxes , r ac amobi eqt i s r aoba dast ur deba, magal i Tad, r odesac
cdi spi r i gul i sxmobs, r ommas, magal i Tad, r ezi ni s St ampi aqvs xel T, mi si zedapi r i s
Sexebi sas si r bi l es gr Znobs; magr amsakmar i si a, man es azr i Sescval os, r omi mwamsvemagr ad
moeCvenos i s, r ac es-es i yo, r bi l ad eCveneboda.
amr i gad, er Ter Ti f aqt i ur i daskvna, r omel i c amcdebi dan gamomdi nar eobs, aseTi a:
aRqmi s sagani gavl enas axdens aRqmi s Si naar sze; es ukanasknel i Tavi s gar kveul
saxes aRqmi s sagni s ni adagze Rebul obs:i gi sagni s Sesat yvi sad yal i bdeba.
magr am amave cdebi dan Cans, r om ar c sagani a sr ul i ad damouki debel i
Si naar si sgan. mar Tal i a, Si naar si s sabol oo gar kveul oba saganzea damoki debul i , magr am
i si c ueWvel i a, r omcdi spi r s ukve manamde aqvs cal keul i Segr Znebebi ama Tu i msaxi T, sanam
Tavi si aRqmi s sagans i gul i sxmebdes; da ai , swor ed amSegr ZnebaTa r agvar obaa, r ommas sagni s
gamocnobi s SesaZl ebl obas aZl evs. r odesac, vTqvaT, i gi i seT axal Segr Znebas Rebul obs,
r ogor i c sr ul i ad ar Seef er eba aqamde nagul i sxmev sagans, i gi i Zul ebul i xdeba. sxva
mni Svnel obi s Sesaxeb dai wyos f i qr i .
amr i gad, Si naar ssa da sagans Sor i s gansazRvr ul f ar gl ebSi udaod mni Svnel ovani
ur Ti er Tgavl ena ar sebobs: sagani Si naar ss aZl evs gar kveul obas da Si naar si , Tavi s mxr i v,
sagans, magr ames mxol od gansazRvr ul f ar gl ebSi xdeba.
amcdebi s Sedegebi dan er Ti r amgansakuTr ebi T xazgasmi T unda i qnes aRni Snul i : aRqmi s
sagans aRqmi s Si naar si s Secvl a SeuZl i a. sagni s pr i or i t et i amSemTxvevaSi yovel eWvs
gar eSea.
4. aRqmi skonst ant obi spr obl ema
es f aqt i ur i monacemebi gasagebad xdi s er T pr obl emas, r omel i c di di xani a
gacxovel ebul i di skusi i s sagans war moadgens. kar ga xani a cnobi l i a, r omsagani er Tsa da
i mave f er i s, si di di sa da f or mi sad gveCveneba, mi uxedavad i mi sa, r omf i zi kur i sa da
f i zi ol ogi ur i pi r obebi s Secvl i s gamo, sami ve es Tvi seba sagr Znobl ad unda Secvl i l i yo.
Cven mxedvel obaSi gvaqvs f er i s, si di di sa da f or mi skonst ant obi s pr obl ema.
f er i s konst ant obi s pr obl ema Semdeg dakvi r vebas exeba: car ci s nat exi gaTenebi sas
r amdeni mejer nakl eb si naTl es i Zl eva, vi dr e naxSi r i s nat exi SuadRi s si naTl eSi (avr i ngi ).
mi uxedavad ami sa, car ci TeTr ad gveCveneba da naxSi r i Savad. namdvi l ad ki , f i zi kur i
pi r obebi s mi xedvi T, pi r i qi T unda yof i l i yo. qaRal di s f ur cel i saRamo-J ams uf r o bnel ad
unda mogvCveneboda, vi dr e mel ni s l aqa dRi s Suagul mzesi , i mi t omr omf i zi kur ad meor e
uf r o met si naTl es gzavni s Tval Si , vi dr e pi r vel i . magr amr ogor c yvel ami ci s, es ase ar
135
xdeba. r at om? f i zi kur ad da per i f er i ul f i zi ol ogi ur ad ami si axsna sr ul i ad
SeuZl ebel i a. ar sebobs mxol od f si qol ogi ur i axsna.
anal ogi ur i asi di di s konst ant obi s pr obl emac. r odesac r asme vWvr et T, r ogor c
cnobi l i a, Cveni Tval i s badur aze Sesaf er i gamoxat ul eba Cndeba: uami sod xedva uTval od
xedva i qneboda. amgamoxat ul ebas gar kveul i si di de aqvs: r odesac sagans davSor debi T, am
gamoxat ul ebi s si di de dai kl ebs; r odesac mas davuaxl ovdebi T, si di de moi mat ebs. aqedan
udavo da ueWvel i daskvna aseTi i qneboda: sagani axl os uf r o di di unda gveCvenebodes,
vi dr e i gi ve sagani moSor ebi T. anda sxvaxai r ad, er Ti dai gi ve sagani war amar a unda i cvl i des
Tavi s si di des, i mi s mi xedvi T, uf r o axl oa i gi amJ amad Tval Tan, Tu uf r o Sor s.
si namdvi l eSi ar af er i ami s msgavsi ar xdeba. sagani gansazRvr ul f ar gl ebSi ucvl el ad
i nar Cunebs Tavi s si di des:sagni s si di de konst ant ur i a.
Tu r at omxdeba es ase, esec mxol od f si qol ogi ur ad Sei Zl eba ai xsnas.
r odesac suf r aze vzi var T, Tef Sebi ar a mar t o er Tnai r i si di di s, ar amed yvel a
er Tnai r i f or mi s moCans. maTi gamoxat ul eba ki badur aze obi eqt ur ad sxvadasxvanai r i a:
Cems pi r dapi r mdebar e Tef Sebi s gamoxat ul eba mr gval i a; mar jvni v da mar cxni v mdebar eTa ki
oval ur i _ da i si c yvel a cal ke SemTxvevaSi Tavi sebur i . r ogor c vxedavT, sagni s f or mac
konst ant ur i yof i l a.
Cven Segvi Zl i a f er i s, si di di sa da f or mi s f ar gl ebs gadavscdeT da sagni s yvel a
mni Svnel ovani Tvi sebi s konst ant obi s Sesaxeb vi l apar akoT. Sei Zl eba i Tqvas, r omsaganTa
yovel i mni Svnel ovani Tvi seba yovel Tvi s er Tnai r i gveCveneba, mi uxedavad i mi sa, r om
f i zi kal ur i da f i zi ol ogi ur i pi r obebi s mi xedvi T i gi Tval saCi nod unda Secvl i l i yo.
unda aRi ni Snos oRond, r omes konst ant oba ar avi Tar SemTxvevaSi absol ut ur i xasi aTi s
ar aa. r asakvi r vel i a, car ci s nat exi dRi s si naTl eze uf r o naTel i moCans, vi dr e saRamos
bi ndSi , da TeTr i qaRal di s f ur cel i el eqt r onaTur i s Suqze uf r o moyvi Tal o moCans,
vi dr e Cveul ebr i es dRi s si naTl eze: f er i sxvadasxva pi r obebSi ase Tu i se i cvl eba,
mi uxedavad i mi sa, r omsagani i gi vea. f er i s kost ant obi s kl asi kur i eqsper i ment i amas
Tval saCi nod amt ki cebs: oTaxi s bnel kuTxeSi qaRal di s TeTr i f ur cel i Tavsdeba;
f anjar asTan sr ul si naTl eSi . cdi spi r s f er ebi s t r i al a eZl eva TeTr i da Savi di skoTi .
cdi spi r s eval eba: t r i al aze i se Seur i os TeTr i da Savi er TmaneTs, r omswor ed i seTi f er i
mi i Ros, r ogor i c qaRal di s f ur cel s aqvs kuTxeSi . Sedegi yovel Tvi s aseTi a: di sko da
qaRal di ar asdr os savsebi T er Tnai r i f er i s ar gamodi s.
aqedan naTel i a, r omkonst ant obi s Sesaxeb aq mxol od gansazRvr ul f ar gl ebSi Sei Zl eba
l apar aki . ueWvel i a, r omCven ar a absol ut ur cvl i l ebebTan gvaqvs saqme, ar amed i seTTan,
r omuf l eba gveZl eva vTqvaT, r omsagni s Tvi seba ar sebi Tad i gi ve dar Ca.
r aa mi zezi amsai nt er eso movl eni s? r ogor unda ai xsnas sagni s Tvi sebaTa konst ant obi s
f enomeni ? mar t i vi eqsper i ment i , r omel i c kac-s ekuTvni s, Tval saCi nod amt ki cebs, r omZi -
r i Tad f aqt or ad aq sagani unda Cai Tval os. sakmar i si a r ogor me sagni s monawi l eoba movspoT,
r omf er i maSi nve Secvl i l i aRmoCndes. kac-i s mi xedvi T, r ogor c vi ci T, mxol od zedapi r i s
f er i Sei Zl eba sagni s f er ad Cai Tval os _ yovel SemTxvevaSi , e. w. si br t yi s f er i ar asdr os
sagni s f er ad ar gani cdeba. maSasadame, sagni s f er i r omsi br t yi s f er ad vaqci oT, i gi Tavi si
namdvi l i t oni T unda mogveCvenos. Cven vi ci T, r omes, kac-i s mi xedvi T, Znel i ar aa. avi RoT
TeTr i qaRal di Cr di l Si da i gi ve qaRal di si naTl eSi . damkvi r vebel s or i ve er T f er ad
moeCveneba. avi RoT mesame f ur cel i qaRal di , gavCxvl i t oT i gi qi nZi sTavi T da naCxvl et i dan
or i ve danar Ceni f ur cl i s f er i er TmaneTs Sevadar oT. or i ve es f er i axl a si br t yi s f er e-
bad i qnebi an gancdi l i (kac-i s e. w. `r eduqci a~), da sai nt er esoa, r omCr di l Si mdebar e
f ur cvl i gaci l ebi T uf r o bnel ad mogveCveneba, vi dr e si naTl eSi mdebar e. r ogor c xedavT,
udaoa, sagani f er i skonst ant obi sauci l ebel pi r obaswar moadgens.
Zvel i Teor i ebi s mi xedvi T, sagni s r ol i amSemTxvevaSi i maSi mdgomar eobs, r omi gi Sor s
i qneba Tu axl os, sul er Ti a, or i ve SemTxvevaSi subi eqt s moagonebs, Tu r ogor i a _ Tanaxmad
amukanasknel i s gamocdi l ebi sa _ mi si namdvi l i si di de. er Ti si t yvi T, Zvel i Teor i i s azr i
aseTi a: Cven xSi r ad axl os gvi naxavs esa Tu i s sagani da vi ci T mi si `namdvi l i si di de~,
r omel i c mas axl o manZi l ze aqvs. r odesac amsagans Sor i dan vxedavT, Cven gvagondeba mi si
namdvi l i si di de, da r adganac CvenTvi s sagans met i mni Svnel oba aqvs, vi dr e cal keul
Segr Znebebs, ami t omCvenda unebur ad amSegr Znebebs i mas vaTqmevi nebT, r ac Cvens codnas
Seef er eba sagni s namdvi l i si di di s Sesaxeb.
magr amar sebobs mTel i r i gi eqsper i ment ebi sa, r omel i c amt ki cebs, r omes Teor i a swor i
ar unda i yos. xomSeuZl ebel i a, magal i Tad, 11 Tvi s bavSvs sakmaod mt ki ce gamocdi l eba
hqondes saganTa namdvi l i si di di s Sesaxeb! maSasadame, si di di s konst ant oba mi sTvi s ucxo
unda i yos. mi uxedavad ami sa, 11 Tvi s bavSvma, r omel i c sagangebod mi aCvi es or i kol of i dan
136
udi desi aer Ci a, mai nc di di kol of i ai r Ci a, mi uxedavad i mi sa, r omi gi i se Sor s dasdes
mi sgan, pat ar a kol of Tan Sedar ebi T, r ommi si gamoxat ul eba badur aze or jer nakl ebi unda
yof i l i yo, vi dr e pat ar a kol of i sa (el . f r anki ). gar da ami sa, v. kel er i s cdebi danudaod
gamoi r kva, r om si di di s konst ant obas Si mpanzes aRqmaSi c aqvs adgi l i . dasasr ul ,
Seswavl i l i i yvnen amave Tval sazr i si T qaTmi s wi wi l ebi c. aRmoCnda, r om si di di s
konst ant oba sami Tvi s wi wi l asac ki hqoni a(gec).
Tu bavSvi sa da Si mpanzes gamocdi l ebi s Sesaxeb ki dev Sei Zl eboda Tqmul i yo r ame, sami
Tvi s wi wi l i s Sesaxeb, yovel SemTxvevaSi , veRar avi n i t yvi s _ si di di s aRqmi s konst ant oba mi s
gamocdi l ebas eyr dnobao.
SeuZl ebel i a pat ar a bavSvs, mai muns, wi wi l as, sagni s si di di s sensor ul i gancda, ese i gi ,
Segr Znebi Ti masal a, er Ti hqondes da mi si Sef aseba meor e. Cven vi ci T, r om r ac uf r o
pr i mi t ul i a cocxal i ar seba, mi T uf r o sensomot or ul i a i gi , ese i gi , mi T uf r o met r ol s
TamaSobs masSi Segr Zneba, mi T uf r o emor Ci l eba i gi swor ed amukanasknel s. magr amCven
vi ci T, r omTvi Ton sensor ul i masal a, r omel i c aRqmi s Si naar ss war moadgens, mi si sagni s
zegavl eni s qveS i myof eba, Cven vi ci T, r omi gi sagni s Sesat yvi sad i cvl eba, Tund es
cvl i l eba gamRi zi anebl i s moqmedebi s wi naaRmdegac i yos mi mar Tul i . maSasadame, unda
vi gul i sxmoT, r omsagni s zegavl eni T sensor ul i masal a amcdebSi c i seTi Sei Zl eboda
gaCeni l i yo, r ogor c sagni s namdvi l si di des Seef er eboda: bavSvs, mai munsa da wi wi l as maSi n
ar af r i s gadamuSaveba, ar af r i s Secvl a an sagangebo i nt er pr et aci a ar dasWi r debodaT.
5. aRqmi s kat egor i al obi s saki Txi
davubr undeT i sev aRqmi s magal i Ts. r odesac amf anqar s aRvi qvam, gar kveul i sagani _
f anqar i _ sr ul i ad gar kveul i s, konkr et i saxi T dgeba Cems wi naSe. Segr Znebi Ti masal a,
r omel i c amaRqmi s Si naar ss war moadgens, sagni s konkr et ul gancdas i Zl eva. Cems wi naSe
wi Tel i , mokl e f anqar i a, msubuqi da wvr i l i ... Cemi aRqmi s sagani amgar kveul i gancdi s saxi T
ar i s cnobi er ebaSi war modgeni l i . r omdavukvi r deT saqmi s vi Tar ebas, advi l ad SevamCnevT,
r omCemi aRqmi s sr ul i ad konkr et ul s, i ndi vi dual ur Si naar sSi zogadi a mocemul i : oTaxi
r om davabnel oT, i gi ve sagani gansxvavebul i sensor ul i Si naar si s saxi T war sdgeba
cnobi er ebaSi . aRqmi s sagani zogadi a, Si naar si konkr et ul i da i ndi vi dual ur i . aRqmaSi ,
maSasadame, i msensor ul masal aSi , r omel i c mi s Si naar ss qmni s, zogadi gani cdi ba.
r a damoki debul eba ar sebobs sagansa da Si naar ss Sor i s, ami s Sesaxeb Cven ukve
SeTanxmebul i var T: aRqmi s sensor ul i Si naar si s, dasr ul ebi s, Camoyal i bebi s pr ocesi
zogadzea damoki debul i . aqedan advi l i gasagebi xdeba, r omSeuZl ebel i a namdvi l i aRqma,
Tu r ommas zogadi akl i a.
cnobi l i a gel bi sa da gol dSt ai ni s er Ti avadmyof i , r omel i c f er i s saxel s ver c
aqt i ur ad xmar obda da ver c pasi ur ad, ese i gi , r odesac, magal i Tad wi Tel s xvdavda, ver
get yodaT, Tu r as xvdavda; anda mi s wi naSe mdebar e f er ebs Sor i s wi Tel i s amor Ceva oom
dageval ebi aT, ver c amas moaxer xebda: mas sr ul i ad ar esmoda r a ar i s wi Tel i , yvi Tel i an
sxva r omel i me f er i . sagangebo Semowmebi s Sedegad gamoi r kva, r ommxedvel oba subi eqt s
sr ul i ad jansaRi hqonda: f er ebi s ni uansebs i gi mSevni vr ad ar Cevda: Ri a wi Tel i mi sTvi s sxva
f er i i yo da bnel i wi Tel i sxva, muqi wi Tel i sul sxva i yo da baci ki dev sxva. er Ti si t yvi T,
`wi Tel f er s~i gi ver xedavda, samagi er od mSveni vr ad ar Cevda mci r e gansxvavebasac ki ,
r omel i c f er ebs Sor i s ar sebobda. maSasadame, subi eqt s Segr Znebi s f unqci a Ser Cvni l i
hqonda, samagi er od mas aRqma aRar SeeZl o f er ebi s _ f er i mi sTvi s ar sebi Tad aRar
war moadgenda gar kveul sagans, r oml i s aRqmasac i gi SesZl ebda: i gi yovel s cal ke
SemTxvevaSi sxvadasxva f er s xedavda. gel bi da gol dSt ai ni daaskvni an, r omi s, r ac
nor mal ur i aRqmi s yovel cal ke SemTxvevaSi gveZl eva, ubr al od gar kveul sagans ki ar
war moadgens, ar amed saganTa mTel i jguf i s, mTel i kat egor i i s ker Zo SemTxvevas. adami ani s
aRqma `kat egor i al ur i a~-o, amboben i si ni , da amavadmyof s swor ed kat egor i al oba hqonda
dazi anebul i o.
aRqmi s am Tavi sebur ebas Zal i an di di mni Svnel oba aqvs. i gi mi si ganvi Tar ebi s
dausr ul ebel SesaZl ebl obas qmni s. Segr Zneba, r ogor c aseTi , ar vi Tar deba. i gi uf r o
saTanado or ganoebi s avkar gi anobazea damoki debul i . magr amaRqmaSi xomsagani c gveZl eva, da
sagni s gul i sxmobas gr Znobi s or ganosTan ar af er i aqvs saer To. ar sebobs dausr ul ebel i
SesaZl ebl oba sul uf r o da uf r o zogadi sagni s gul i sxmobi sa. es adami ani s i nt el eqt i s
ganvi Tar ebi s donezea damoki debul i , da, maSasadame, i nt el eqt i s ganvi Tar ebasTan er Tad
aRqmi s ganvi Tar ebi s SesaZl ebl obac Cndeba.
6. geSt al t i scneba
davubr undvT aRqmi s Si naar ss! r ogor c vi ci T, sagani amSi naar si s saxi T gani cdeba. i gi
mxol od i mSegr ZnebebSi gveZl eva, r omel ni c mas, amSi naar ss, Seadgenen. magr amsagani
137
yovel Tvi s er Ti mTl i ani a. Segr Znebebi ki r omel Ta er Tobl i obi s saxi Tac gveZl eva i gi ,
mr aval i a da ur Ti er Ti sgan damouki debel i . i badeba saki Txi : r ogor xdeba, r omcal keul
Segr ZnebaTa es mr aval saxi anoba mTl i ani sagni s asaxvas axer xebs?
amsaki Txi s sapasuxTd Tanamedr ove f si qol ogi aSi geSt al t i s (f or mi s, aRnagobi s,
st r uqt ur i s) cnebaa SemoRebul i . nagul i sxmevi a, r om, mi uxedavad Segr ZnebaTa
mr aval saxi anobi sa, aRqmi s Si naar si mai nc mTl i anobas war moadgens _ mTl i anobas, r omel i c
Si gni T danawevr ebul i a, xol o gar eT, danar Cen mTl i anobaTagan, met ad Tu nakl ebad
mkaf i odaa gamoyof i l i . aseT mTl i anobas geSt al t i ewodeba. aRqmi s Si naar sSi mocemul
Segr ZnebaTa mr avl i anoba geSt al t s war moadgens. maSasadame, aRqma geSt al t ur i a. ami s
Semdeg sakvi r vel i ar aa, r omamgvar Si naar ss sagni s mTl i anobi s asaxva SeuZl i a.
magr am r ogor aa SesaZl ebel i , r om aRqmi s Si naar si , r omel i c mr aval i cal ke
Segr Znebi sagan Sesdgeba, aseT mTl i anobad gani cdeba? pasuxi Zl i er mar t i vi i qneboda, r om
SesaZl ebel i yof i l i yo gveTqva, r omes Si naar si ubr al od masSi Semaval i Segr Znebebi s
er Tad gancdas war moadgens, r omi gi ubr al od masSi Semaval i Segr Znebebi s jami a. magr amsaqme
i saa, r omaRqma r ogor c mTl i ani gani cdeba, da ammTl i anSi bevr i r amaa i seTi , r i si msgavsi c ki
ar af er i a nawi l ebSi . magal i Tad, wer t i l ebi s r i gi , ganl agebul i samkuTxedi s f or mi T,
r ogor c mTel i , namdvi l samkuTxedad gani cdeba; magr amgana Sei Zl eba i Tqvas, r omcal ke
wer t i l ebi , r omel Ta er Tobl i obasac es samkuTxedi war moadgens, r asme Sei caven i seTs, r ac
samkuTxeds mogvagonebs? r asakvi r vel i a, ar a.
er Ti si t yvi T, geSt al t i s buneba swor ed i saa, r omi gi , r ogor c mTel i , er Tgvar
Tavi sebur ebebs Sei cavs, r oml i sac mi s nawi l ebSi sr ul i ad ar af er i a mocemul i . da ai ,
saki Txi swor ed ami t omdgeba: sai dan Cndeba es mTl i anoba, Tu nawi l ebSi mi si sr ul i ad
ar af er i a?
vundt ma pi r vel ma i gr Zno amsaki Txi s si mwvave. man i gi ase gadasWr a: cnobi er eba ubr al od
r odi aer Tebs Segr Znebebs, r ogor c f si qi kur el ement ebs, er TmaneTTan, ar amed maTze
`Semoqmedebi T si nTezs~awar moebs; da ami t omaa, r omSeer Tebi s pr oduqt i r aRac axal s,
r aRac sxvas war moadgens, Sedar ebi T i masTan, r ac mi s nawi l ebSi a mocemul i -o.
mai nongma Tavi si e.w. `pr oduqci i sTeor i a~wamoayena: r odesac Segr Znebebi gvi Cndeba,
i nt el eqt i maTi Seer Tebi s moment Si qmni s i mas, r ac speci f i ur i a mTl i anobi sTvi so. vi t asek-
i s azr i T, amr ol s yur adReba asr ul ebs. i saa mTl i anobi s Tavi sebur ebaTa Semoqmedi o.
sul sxvanai r ad f i qr oben e. w. geSt al t -Teor i i s war momadgenl ni , (ver Thai mer i ,
kel er i , kof ka). maTi azr i T, mTl i anoba, geSt al t i , sr ul i adac ar ai geba nawi l ebi sgan. saqme
i se r odi unda war movi dgi noT, Ti Tqos jer sxvadasxva Segr Znebebi gvqondes, xol o maTi
gaer Ti aneba da gamTl i aneba Semdeg xdebodes aRqmaSi . ar a, geSt al t i i mTavi Tvea mocemul i .
i gi meor adi , nawar moebi movl ena ki ar ar i s _ i gi pi r vel adi gancdaa. maSasadame, r ogor
Cndeba i gi el ement ebi sgan, ami s ki Txvas ar Sei Zl eba. mi vmar ToT i sev zemoT dasaxel ebul
f i gur as! r as vxedavT i q? ar ar sebobs nor mal ur i adami ani , r omTqvas: aq amden da amden
wer t i l s vxedavo; i gi uTuod samkuTxeds daasaxel ebs. pi r vel i , r ac Tval Si ecema adami ans,
es i s mTel i a, r asac es f i gur a war moadgens:pi r vel r i gSi CvengeSt al t s ganvi cdi T.
amr i gad, geSt al t i s speci f i kur i Tavi sebur eba aseTi a: i gi pi r vel adi gancdaa
el i ment ebTan Sedar ebi T da ar a nawar moebi . el ement ebi s Sesaxeb mxol od mas Semdeg
Sei Zl eba l apar aki , r ac mTl i ani s gancda gaCndeba: el ement i mTel i s el ement i a. mTel i s
gar eSe i gi , r ogor c el ement i , ar ar sebobs. el ement i meor adi , nawar moebi gancdaa.
r a damoki debul eba ar sebobs geSt al t Si mTel sa da nawi l ebs Sor i s? r as aqvs
domi nant ur i r ol i aRqmaSi : geSt al t s Tu cal keul Segr Znebas, r omel i c masSi Sedi s?
mTel s Tu nawi l s? amsaki Txze gadaWr i Ts pasuxs f uqsi s Semdegi kl asi kur i cda i Zl eva:
avi RoT cxr a f er adi wr e! cent r al ur i wr e yvi Tel -mwvane f er i saa. Savad aRni Snul i wr eebi
yvi Tel i a, xol o danar Ceni l ur j-mwvanea. r omavi RoT axl a da cent r al ur i wr e r omel i me
er Tf er ovan wr eebSi Cavur ToT, magal i Tad, yvi Tl ebSi , maSi n i gi yvi Tel -mwvaned ki ar a,
yvi Tl ad gamoCndeba; xol o l ur j-mwvane wr eebi s jguf Si i gi mol ur jo-mwvane f er s mi i Rebs.
138
daskvna naTel i a: nawi l i s f er i damoki debul i a mTel ze, da ar a mTel i s f er i nawi l ze;
anda _ f er i i cvl eba i mi s mi xedvi T, Tu r a mTl i ani s nawi l ad gani cdeba. es debul eba
Sei Zl eba ganvazogadoT: geSt al t i s Tvi sebebi mi si nawi l ebi s Tvi sebebze ki ar ar i s
damoki debul i , ar amed pi r i qi T, nawi l i s Tvi sebebi mTel i s Tvi sebebzea damoki debul i .
amr i gad, nawi l i s damouki debl obi s azr i Semcdar i a: pr i or i t et i mTl i ans, geSt al t s
ekuTvni s.
gel St al t i s hegemoni a i mi s mi mar T, r ac masSi cal ke nawi l ad Sedi s, i mdenad di di a, r om
SesaZl ebel i a nawi l ebi sr ul i ad Sei cval os, magr ammTel i ami T ar dazi andes. avi RoT r ai me
mel odi i s aRqmi s SemTxveva! ar aCveul ebr i vi ar af er i a i maSi , r omer Ti dai gi ve mel odi a
banmac Seasr ul os da t enor mac. or i ve SemTxvevaSi t onebi s si maRl e sxvadasxvaa; maSasadame,
Segr Znebebi sr ul i ad gansxvavebul i a; magr amaRqma mai nc i gi ve r Ceba: mai nc i gi ve mel odi a
i smi s. Savi mel ni T dawer ama Tu i masos Tu si t yvas, Tu wi Tel i mel ni T, sul er Ti a, mi si
waki Txva or i ve SemTxvevaSi Tanabr ad advi l i a: f er i s Segr Znebebi sul sxvadasxvaa, magr am
asosi Tu si t yvi s mTl i ani saxe savsebi T i gi vea. amas geSt al t i s gadat anas an
t r anspozi ci as uwodeben.
ar i s SemTxveva, r omgamRi zi anebel Ta jguf s, r omel mac aRqmi s Si naar si unda mogvces,
er Ter Ti wevr i akl i a. sai nt er esoa, i qneba Tu ar a aRqmaSi , r ogor c mTel Si , r ai me danakl i si .
sakmar i si a kor eqt ur ul SecdomaTa f aqt i davasaxel oT, r ompasuxi naTel i gaxdes:
SesaZl ebel i a, aRqma, r ogor c mTel i , sr ul i ad unakl o i qnes. xSi r i a SemTxveva, r om
kor eqt ur ul Secdomas ver vamCnevT. si t yvas er Ti an or i aso akl i a, an er Ti asos nacvl ad
meor e aqvs. mi uxedavad ami sa, Cven mai nc swor ad vki Txul obT, da dar wmunebul i var T, r om
si t yva swor ad i yo dawer i l i .
es f aqt i di di xani a Seni Snul i a. wi naT ase ambobdnen. aRqmnas Si naar si mar t o
Segr Znebebi T r odi amoi wur eba, masSi war modgenebi c Sedi so, da r odesac mas r ai me
Segr Zneba akl i a, Sei Zl eba i gi war modgenamSeavsoso. kor eqt ur ul Secdomas r omver
vamCnevT, es i mi T ai xsneba, r om, r adganac es si t yva xSi r ad wagvi ki Txavs. exl a ki Txvi s
pr ocesSi saTanado adgi l as gamot ovebul i asos war modgena gvi Cndebao.
amTeor i i s mi xedvi T, ar c ki ar sebobs i seTi aRqma, r ommi si Si naar si mTl i anad
Segr Znebebi sagan Sesdgvbodes. war modgenebi met nakl ebad yovel i aRqmi s Si naar sSi
moi naxeba. Cven r om, magal i Tad, Saqar s vxedavT, namdvi l ad mxol od mi si f er i s Segr Zneba
gvaqvs. magr amamaRqmi s Si naar sSi gemos war modgenac Sedi s. Cveul ebr i v, aRqmi s Si naar sSi
mai nc yovel Tvi s Segr Zneba sWar bobs. r odesac xdeba, r omwar modgena met i a masSi , an met
r ol s asr ul ebs, vi dr e Segr Zneba, maSi n mcdar aRqmasTan e. w. i l uzi asTangvaqvs saqme.
magal i Tad, si bnel eSi t yeSi r ombuCqi mxecad mogvCvenos, es i l uzi a i qneba: r aRac
Segr Znebebi ueWvel ad gvaqvs (magal i Tad, buCqi s f or mas vxedavT); magr amamas war modgenebi
er Tvi s, da saer Tod mxeci s aRqma gamodi s. r odesac aRqmi s Si naar ss mxol od war modgenebi
Seadgenen, amSemTxvevaSi ukve hal uci naci asTan gvaqvs saqme. magal i Ti : haml et i mami s
aCr di l s xedavs. aseTi a Zvel i Teor i a.
magr ames Teor i a Znel i gasazi ar ebel i a. saqme i saa, r om, r odesac kor eqt ur ul i
Secdomi T dawer i l s swor ad ki Txul ob, gamot ovebul asos ki ar war moi dgen, ar amed
pi r dapi r xedav. ami t omac dRes uf r o sxvagvar i axsnaa gavr cel ebul i : mTel i ar a mar t o
scvl i s gansazRvr ul f ar gl ebSi Tavi s nawi l ebs, ar amed saTanado pi r obebSi ki dec qmni s mas.
geSt al t s sakuTar i Tavi s Sevsebi s t endenci a aqvs, da swor ed es t endenci aa, r omam
SemTxvevaSi moqmedobso.
139
saer Tod unda i Tqvas, r omgeSt al t i yovel Tvi s dasr ul ebi sken, yovel Tvi s gamokveTi -
l obi sken i swr af vi s. Sevsebi s t endenci a, r oml i s Sesaxebac zemod vl apar akobdi T, ammi sw-
r af ebi s ker Zo SemTxvevas war moadgens. magr amsaqme mar t o Sevsebi T ar amoi wur eba, uf r o sa-
i nt er esoa, r omgeSt al t i umjobesdeba, uf r o gamokveTi l saxes Rebul obs. magal i Tad,
Cven r omxel i T swor i xazi gavat ar oT, an kvadr at i davxazoT, obi eqt ur ad, geomet r i ul ad
ar c er Ti i qneba sul swor i da ar c meor e. magr amaRqmaSi Cveni xel i s Secdoma swor deba da na-
xazi ukeTesi gveCveneba. ammovl enas Zal i an di di mni Svnel oba aqvs masSi geSt al t i s Zi r i Ta-
di kanoni i Cens Tavs (`pr egnant obi skanoni ~), r oml i s wyal obi Tac yvel af er i uf r o sr u-
l i sa da swor i f or mi sad gveCveneba, vi dr e namdvi l adaa (e. w.or Toskopi ul oba).
7. geSt al t i sf aqt or ebi
aRqmi s Si naar si geSt al t ur i a: i gi i mTavi Tvea aseTi da ar a cal ke Segr ZnebaTa
gaer Ti anebi s aqt i s Sedegad. magr amxommai nc udaoa, r omama Tu i msagni s aRqmaSi bevr i r am
Sedi s i seTi , r ac Sei Zl eba Tvi Ton war moadgendes damouki debel i aRqmi s sagans, magal i Tad,
Tund ai es si t yva, exl a r omvki Txul obT. r ogor c si t yva, i gi cal ke geSt al t s war moadgens,
cal ke aRqmi s sagans. magr amudaoa, r omamave dr os cal ke asoebi s aRqmac Semi Zl i a: am
SemTxvevaSi Ti Toeul i maTgani c cal ke aRqmi s sagans war moadgens da Ti Toeul s Tavi si
geSt al t i aqvs. anda ai i s xe! r ogor c xe, i gi cal ke geSt al t i a, magr ames vaSl i , mar cxni v
qveda St os r omasxi a, exl a xomi s Seadgens Cemi aRqmi s sagans da r ogor c aseTi , aRqmi s
geSt al t ur Si naar sSi meZl eva. er Ti si t yvi T, sagnebi r ogor c mTl i ani geSt al t ebi , Tvi Ton
Sesdgebi an nawi l ebi sgan, r omel ni c Tavi s mxr i v war moadgenen cal ke geSt al t ebs.
aseT pi r obebSi bunebr i vad i smi s saki Txi : r ogor xdeba, r omes cal keul i nawi l ebi
mTl i an geSt al t ad er Ti andebi an? r a f aqt or ebi a, r omgeSt al t i zaci i s pr ocess udevs
saf uZvl ad?
es saki Txi i sev geSt al t Teor i i s war momadgenel T aqvT sagangebod Seswavl i l i , ker Zod,
amskol i s mTavar xel mZRvanel s, m. ver Thai mer s, r omel mac, mi si azr i T, geSt al t i s
f aqt or ebi s mTel i r i gi aRmoaCi na.
1) vTqvaT Cvens wi naSe ocdaer Ti wer t i l i a amsaxi T mocemul i .
r ogor aRvi qvamT amwer t i l ebs, Ti Toeul s maTgans cal cal ke, Tu i si ni mTl i an jguf ebad
nawi l debi an? sakmar i si a odnav Tval i s gadavl eba, r aTa i mwamsve davr wmundeT, r omCven sr u-
l i ad gar kveul jguf ebTan gvaqvs saqme, r oml ebSi c sam-sami wer t i l i er Ti andeba(mar cxni dan
mar jvni v da ar a pi r i qi T, abc-s Sesat yvi sad). es ueWvel i f aqt i a. r a udevs mas saf uZvl ad?
ver Thai mer i aq `si axl ovi sf aqt or ze~l apar akobs, da mar Tl ac, dajguf eba aq umci r esi
manZi l i s pr i nci pi s mi xedvi T xdeba. sagul i sxmoa, r omampr i nci ps ar a mar t o mxedvel obi sa
da si vr ci s sf er oSi aqvs Zal a. smeni Ti STabeWdi l ebebi c amf aqt or i s gavl enas gani cdi an:
axl omdebar e bger ebi er T jguf Si er Ti andebi an, da ase Cndebar i Tmi .
2. r omavi RoT aseTi SemTxveva (f i g. 3) da vi ki TxoT, r a gvecema, upi r vel es yovl i sa,
Tval Si , r odesac amf i gur as SevxedavT, pasuxi yovel Tvi s aseTi i qneba: ver t i kal ur i
svet ebi da ar a hor i zont al ur i . aq Cvens wi naSe cal ke svet ebi a, cal ke wr eebi sa da cal ke
wer t i l ebi sa. r a udevs aseT dajguf ebas saf uZvl ad? si axl ove ar af er SuaSi a, i mi t omr omam
mxr i v ar avi Tar gansxvavebas ar a aqvs el ement Ta Sor i s adgi l i , da, maSasadame, r ogor c
f aqt or i , i gi gamor i cxul i a. r Ceba msgavseba. msgavsi el ement ebi ver t i kal ur adaa
er Ti meor i s mi yol ebi T moTavsebul i . maS, aq meor e f aqt or Tan gvaqvs saqme, msgavsebi s
f aqt or Tan:msgavs el ement ebs er T geSt al t ad gaer Ti anebi s t endenci a aqvT.
140
3) vTqvaT, wer t i l Ta r i gSi , r omel i c si axl ovi s pr i nci pi s mi xedvi T sam-samad ar i s daj-
guf ebul i , yovel i kent i jguf i s mesame da l uwi jguf i s pi r vel i da meor e wver i st r i qons
zevi Taa moqceul i : maSi n si axl ovi s pr i nci pi T Sedgeni l i jguf ebi s nacvl ad Cven aseT
jguf ebs mi vi RebT: zeda wer t i l ebi s jguf ebs cal ke da qveda wer t i l ebi sas cal ke (f i g. 4).
ver Thai mer i ammesame f aqt or s `saer Tobedi s~f aqt or s uwodebs.
4) i mi s mi xedvi T, Tu r a uswr ebda wi n gansazRvr ul i st i mul ebi s konst el aci as, maTi
or gani zaci a sxvadasxvanai r i a: mol odi ni gavl enas axdens aRqmaze. amf aqt or s `ganwyobi s
pr i nci ps~an geSt al t i sdi spozi ci i s f aqt or s uwodeben.
5) mni Svnel ovan f aqt or s war moadgens `Si nagani kuTvni l ebi s~f aqt or i , anda `kar gi
geSt al t i s~f aqt or i . avi RoT Semdegi naxazebi (f i g. 5):
pi r vel SemTxvevaSi Cven or xazs vxedavT AC-s daB-s, meor eSi c AC-s daB-s. Tanaxmad
si axl ovi s kanoni sa ki ase ar unda yof i l i yo, i mi t omr omC-s wer t i l ebi B-sTan uf r o axl oa,
vi dr eA-sTan. A daC er TmaneTi s gagr Zel ebas war moadgenen, er TmaneTs ekuTvni an da ami t om
mTl i ans Seadgenen.
6) Semdeg modi s `daxSul obi s~f aqt or i : r odesac A,B,C,D xazebi danAB|CD Sei caven
daxSul sa da dasr ul ebul pr ocesebs, xol o AC|BD Ri asa da dausr ul ebel s, aRqmi sTvi s
upi r at esoba pi r vel s eZl eva.
7) mni Svnel oba aqvs agr eTve `mdebar eobi s~f aqt or sac (f i g. 6). mocemul i a mar cxni vac
(a) da mar jvni vac (b) or -or i eqvskuTxedi . gansxvaveba mxol od mdebar eobaSi a: mar cxni v am
f i bur ebs mi ni mal ur i Sexebi s ar e aqvT, mar jvni v ki , mTel i f uZe aqvT saer To. Sedegi i saa,
r ompi r vel SemTxvevaSi or i ves cal -cal ke vxedavT; meor eSi ki or i s nacvl ad mxol od er Ti
mTl i ani f i gur a moCans. mdebar eobas, maSasadame, geSt al t i s Seqmnac SeuZl i a da daSl ac.
8) er Tgvar r ol s asr ul ebs `gamocdi l ebi s~an `Cveul ebi s~f aqt or i c. adami ani i mas
xedavs pi r vel r i gSi , r asTanac uf r o xSi r ad hqoni a saqme. f i g. 7 el i ni st i sTvi s or i ber Z-
nul i aso i qneba _ si gma da gama, xol o l at i ni st i sTvi s _ l aTi nur i v. magr amgamocdi l ebi s
gavl enas mxol od i mSemTxvevaSi aqvs adgi l i , r odesac i gi geSt al t i s sxva f aqt or ebs ar
upi r i spi r deba: gamocdi l eba, r agi nd di di c i yos i gi , geSt al t s, r omel i c sxva f aqt or ebi s
zegavl eni Taa agebul i , ver gar daqmni s. magal i Tad, ci f r ebTan r omTanamedr ove adami ans
Zal i an xSi r ad aqvs saqme, es udaoa. mi uxedavad ami sa, wi namdebar e naxazSi (f i g. 8) ar avi s ar
141
ecema Tval Si 3-i s da 4-i s geSt al t i da ki dev uf r o nakl ebE daS-i sa.
amr i gad, aRqmi s Si naar si s gamTl i anebas f aqt or ebi s mTel i r i gi udevs saf uZvl ad. magr am
yvel a amf aqt or i s Sesaxeb unda i Tqvas, r om, r a geSt al t i c, r a mTl i anobac unda mogvces man,
geSt al t Teor i i s war momadgenel Ta dakvi r vebi T, Ti Toeul i es geSt al t i maqsi mal ur i
si sr ul i sadagamokveTi l obi skeni swr af i s. es geSt al t i zaci i s Zi r i Tadi kanoni a, r o-
mel sac Cven `geSt al t i s pr egnant obi s~kanoni s saxel wodebi T vi cnobT (ver Thai mer ).
8. f i gur adaf oni
si namdvi l eSi Cven ar asdr os ar gvaqvs cal keul i s, gar emocvi dan sr ul i ad amogl eji l i s,
ganxol oebul i sagni s aRqma: yovel i sagani Tavi s f onze aRi qmeba. namdvi l i aRqma or i ves
gul i sxmobs, f i gur asac, ese i gi , Tvi Tonsagans, da mi sf onsac. aRqma f i gur i sa Ra f oni s
mTl i anobaa. maSasadame, SeuZl ebel i a, vi f i qr oT, r omi si ni i ndi f er ent ul ni i yvnen
ur Ti er Ti s mi mar T, r omf i gur i sTvi s sul er Ti i yos, r ogor i i qneba f oni da, pi r i qi T. ar a!
f i gur a gavl enas axdens f onze da f oni f i gur aze.
avi RoT magal i Ti ! (f i g. 9): Cvens wi naSe vazaa, r omel i c Sav f onzea gamoyvani l i . f i gur a
gamokvvTi l i a, mi si geSt al t i sr ul i ad naTel i a; i gi Si nagnadac ganawevr ebul i a da f oni s-
ganac mkaf i o kont ur ebi Taa gamoyof i l i . sul sxva sur aTs i Zl eva f oni . i gi uf or moa, ganu-
sazRvr el i si vr cea, Ti Tqmi s yovel i ve gar kveul geSt al t s mokl ebul i ; i gi ar c Si nagnadaa
ganawevr ebul i da ar c gar emodanaa mkaf i od gamoyof i l i . i gi Tvi Tonaa gar emo.
vcadoT exl a, r ac f oni i yo Cvens sur aTze f i gur ad gadavaqci oT da r ac f i gur a i yo,
f onad. Cavukvi r deT Sav f ons! es xomadami ani s saxea, er Ti mar jvni v da meor e mar cxni v. i si ni
er TmaneTs uyur eben. sr ul i ad naTl ad Cans Subl i , cxvi r i , ni kapi , er Ti si t yvi T, wi nandel i
Savi f oni exl a ganawevr ebul mTl i anad i qca _ adami ani s saxed, Tavi si nawi l ebi T. amave dr os
i gi gar kveul i kont ur ebi T gamoeyo gar emocvas. samagi er od, wi nandel i `f i gur a~Sei cval a.
TeTr i vazi s exl a aRar af er i Cans. mi s nacvl ad usaxo si vr cea, r omel i c ar c Si nagnadaa
ganawevr ebul i da ar c gar emocvi danaa gamoyof i l i .
ammagal i Ti dan naTl ad Cans, Tu r a gavl enas axdens f oni da f i gur a er TmaneTze: f i gur a
geSt al t ad aRi qmeba, f oni ar a.
r odesac si namdvi l es aRvi qvamT, auci l ebel i a, sagnebs r ai me f onze aRvi qvamdeT.
r adganac f i gur a da f oni sxvadasxvanai r ad aRi qmeba, di di mni Svnel oba aqvs, Tu r as
aRvi qvamT f i gur ad da r as f onad. geSt al t Teor i i s mi mdevr ebi aRwer i T kmayof i l debi an da
amboben: f i gur ad gr Znobadi si namdvi l i s i mnawi l s aRvi qvamT, r omel sac gamTl i anebi s
xel sayr el i pi r obebi s gamo ukeTesi geSt al t i aqvs; xol o f onad i mas, r ac uf r o cud
geSt al t s war moadgenso. Cveul ebr i v, f i gur ad Sedar ebi T uf r o pat ar a da uf r o
142
ganawevr ebul i nawi l ebi i qceva, xol o f onad _ uf r o di di da nakl eb ganawevr ebul i .
9. geSt al t Teor i i s kr i t i ka
aRqmi s Si naar si r ommTl i ani xasi aTi saa, es di di xani a cnobi l i . i si c Seni Snul i i yo, Tu
r a f aqt or ebi s zegavl eni T xdeba mi si gamTl i aneba. kl asi kur i f si qol ogi i s Zi r i Tad
debul ebas Semdegi war moadgens: aRqma el ement ar ul i f si qi kur i pr ocesebi s, Segr Znebebi s,
kompl eqss war moadgens. maSasadame, amocana mi sTvi s i maSi mdgomar eobda, r omr ogor me es
el ement ebi dadast ur ebul i yo. Tu naCvenebi i qneboda, magal i Tad, r a da r a Segr Znebebi
Sedi s si vr ci s aRqmaSi , ami T si vr ci s aRqmi s f si qol ogi i s amocana ar sebi Tad gadaWr i l ad
Cai Tvl eboda.
geSt al t Teor i i s di di damsaxur eba i maSi a, r omman Tval saCi no nabi ji gadadga wi n
namdvi l i , cocxal i , konkr et ul i aRqmi s Seswavl i s Tval sazr i si T. mi sTvi s mTl i ani a
Zi r i Tadi . ami t omf si qol ogi i s amocana ammTl i ani s Seswavl aSi a. es ki i mas ni Snavs, r om, jer
er Ti , ammTl i ani s gamovl eni s f or mebi unda i qnes zust ad aRwer i l i , da mer e, r aki mTl i ani
damouki debel s, pi r vel ad r eal obas war moadgens, i s speci f i kur i kanonzomi er eba unda
i qnes Seswavl i l i , r omel i c mi sTvi saa damaxasi aTebel i .
ver Thai mer i s geSt al t i zaci i s f aqt or ebi da kanonebi amkanonzomi er ebi s dadgeni s
er Ter T sagul i sxmo cdas war moadgens. Ti Toeul i maTgani ueWvel ad swor dakvi r vebas emya-
r eba da aseTi dakvi r vebi s ganzogadebad unda Cai Tval os. magr amr amdenadac geSt al t Te-
or i a mar t o ami T kmayof i l deba, r amdenadac i gi f enomenTa aRwer i s f ar gl ebs ar sci l deba,
STabeWdi l eba i seTi a, Ti Tqos mTel si namdvi l es obi eqt ur adac es f enomenebi qmni dnen. maga-
l i Tad, r at omaa, r omCems wi n `r veul s~aRvi qvamT? i mi t omr omgar kveul i el ement ebi _ si ax-
l ovi s, msgavsebi s, daxSul obi s Tu sxva f aqt or ebi s zegavl eni T _ er TmaneTs daukavSi r dnen:
r veul i , r ogor c gar kveul i geSt al t i , r ogor c gar kveul i aRqmi s sagani , aseTi dakavSi r e-
bi s Sedegi a. r at omaa, r omgar eT, ai amgar kveul sagans vxedav? i mi t om, r omgr Znobadi si nam-
dvi l i s _ anda, r ogor c geSt al t Teor i i s war momadgenl ebi amboben, `gr Znobadi vel i s~_
gar kveul i nawi l ebi er Ts mTl i an geSt al t ad gaer Ti andnen. STabeWdi l eba i seTi a, Ti Tqos
obi eqt ur i si namdvi l i s r agvar oba savsebi T i maze i yos damoki debul i , Tu r a f enomenebs
aqvT cnobi er ebaSi adgi l i , Ti Tqos i gi amf enomenebi T amoi wur ebodes.
ueWvel i a, geSt al t Teor i i s es Sexedul eba mi uRebel i a. uSual o dakvi r vebi s
monacemebi s ganzogadeba ar kmar a: r ac xdeba, amas ueWvel ad r ai me obi eqt ur i saf uZvel i
moepoveba. aRqmi s f si qol ogi i s amocanas amobi eqt ur i saf uZvl i sa da mi si f si qol ogi ur i
mni Svnel obi s naTel yof a Seadgens.
sani muSod avi RoT geSt al t i zaci i s er Ter Ti `kanoni ~, vTqvaT, Semdegi : sensor ul vel Si
i mnawi l ebi s gaer Ti aneba xdeba, r omel i c axl oa ur Ti er TTan (`si axl ovi s f aqt or i ~). es
dakvi r veba ar c kl asi kur i f si qol ogi i sTvi s i yo ucxo. maSi n amas ase xsni dnen: i s, r ac
axl osaa, yovel Tvi s er Tad gani cdeba, da amxSi r i er Tad gancdi s gamo, bol osdabol os,
mt ki ced ukavSi r deba asoci aci ur ad er TmaneTs. aseT msjel obas Semdegi r wmena udevs
saf uZvl ad: gamRi zi anebel i pi r dapi r moqmedobs subi eqt ze da masSi uSual od Tavi s
Sesat yvi s f si qi kur r eaqci as, Segr Znebas, i wvevs: r ogor i caa gaRi zi aneba, i seTi vea
Segr Znebac. Tu gamRi zi anebl ebi er Tad gvxvdeba, Sesat yvi si Segr Znebebi c er Tad gaCndeba.
kl asi kur i f si qol ogi i s Zi r i Tadi f or mul a aseTi a: gaRi zi aneba _ f si qi kur i r eaqci a
(Segr Zneba). geSt al t Teor i a amdebul ebas ar i zi ar ebs. mi si Sexedul eba aseTi a: gaRi zi aneba
r omgaCndeba, i gi uSual od ki ar moqmedobs subi eqt ze, ar amed jer mi si or gani zaci a, mi si
geSt al t i zaci a xdeba, subi eqt i r eaqci as amor gani zaci i s pr oduqt ze i Zl eva. si axl ovi s
f aqt or i s mi mar T msjel oba amSemTxvevaSi aseTi i qneboda: sanamsensor ul i gamRi zi anebel i
subi eqt Si r ai me r eaqci as gamoi wvevdes, manamde mi si or gani zaci a, mi si gamTl i aneba xdeba da
Cveni aRqma amni adagze ai geba.
ar c er Ti es f or mul a swor i ar aa. i qac da aqac subi eqt i , r ogor c aseTi , r ogor c mTel i ,
davi wyebul i a. uf r o swor i aseTi f or mul a i qneboda:
gaRi zi anebaTa kompl eqsi
(obi eqt i )

mTl i ani pr ocesi
subi eqt Si

aRqma, r ogor c
mTl i anoba
exl a gasagebi xdeba, Tu r a udevs aRqmi s mTl i anobas saf uZvl ad, anda ukeT, gasagebi
xdeba geSt al t Teor i i s mi er dadast ur ebul i f aqt i geSt al t i s f si qi kur i pi r vel adobi sa.
geSt al t i ueWvel ad pi r vel adi a, r ogor c gancda. magr ammas subi eqt i s i s mTl i ani
cvl i l eba udevs saf uZvl ad, r omel sac masSi obi eqt ur i vi Tar ebi s zemoqmedeba i wvevs.
maSasadame, sensor ul i vel i s axl o mdebar e nawi l ebi i mi t omer Ti andebi an er T geSt al t ad,
r omobi eqt ur ad i si ni er Ts sagans ekuTvni an, r oml i s zemoqmedebi s Sedegadac subi eqt Si
143
er Tgvar i mTl i ani xasi aTi s ef eqt i Cndeba, r oml i s ni adagzec Semdeg mi si mTl i ani , mi si
geSt al t ur i aRqma ai geba.
aqedan exl a naTel i xdeba, Tu r a udevs Zi r i Tad saf uZvl ad i mas, r asac Semdeg aRqmi s
sagnad ganvi cdi T. es i s mTl i ani cvl i l ebaa, r omel sac obi eqt ur i vi Tar ebi s zemoqmedeba
i wvevs subi eqt Si . sxva SemTxvevebSi aseT cvl i l ebas Cven ganwyobas vuwodebT. yovel
SemTxvevaSi , aRqmi s meqani zmi amJ amad ase gvexat eba: r ai me moTxovni l ebi s zegavl eni T,
subi eqt i gar e si namdvi l esTan ur Ti er Tobas i wyebs; Sedegi subi eqt i s mTl i ani cvl i l ebaa,
r omel sac masSi obi eqt ur i vi Tar eba i wvevs. ase Cndeba ganwyoba, r omel i c subi eqt i s
gancdebi sa da moqmedebi s saf uZvel s war moadgens.
si vr ci s aRqma
1. nat i vi zmi da genet i zmi
pi r vel i uZi r i Tadesi Tvi seba aRqmi sa i s ar i s, r ommasSi Cems gar eT ar sebul i sagni s
gancda meZl eva. ami t omaa, r omamf si qi kur gancdas yvel a enaze aRqma (gar edan mi Reba)
ewodeba. gr Znobadi aRqmi s sagani uTuod si vr ceSi a sadme moTavsebul i da vr ceul i
Tvi sebebi s mTel r i gs at ar ebs. jer er Ti , mas gar kveul i adgi l i uWi r avs si vr ceSi , i gi
uTuod ganf eni l i a, ese i gi , uTuod r ai me gar kveul i si di de an gar kveul i f or ma aqvs. magr am
or i ve es Tvi seba Sei Zl eba er Ti s, or i sa, an sami ganzomi l ebi s i yos. ni vTi er sxeul ebs,
r omel ni c Cveni aRqmi s Cveul ebr i v sagans Seadgenen, sami ganzomi l eba aqvT: si gr Ze, si gane,
si maRl e, anda r ogor c amboben, maT sxeul ebr i oba axasi aTebs. yovel i sagani uTuod sadme,
Cemgan r omel i me gar kveul i mi mar Tul ebi T an gar kveul manZi l ze i myof eba. si vr ci Ts
Tvi sebebs r omsxvadasxva modal obi s sensor ul i r omel obani , f er i , xma, gemo, suni da sxva
davumat oT, ami s met s aRqmi s Si naar sSi ver af er s davadast ur ebT.
aqedan gasagebi xdeba i s di di mni Svnel oba, r omel i c aRqmi s f si qol ogi aSi si vr ci s sa-
ki Txebs aqvs. ki dev uf r o di dad eCvenvboda amsaki Txi s mni Svnel oba kl asi kur i f si qol ogi i s
war momadgenel T. saqme i saa, r omi si ni , r ogor c vi ci T, namdvi l masal ad, r omel i c aRqmi s
samyar os agebs, Segr Znebas Tvl i dnen. ker Zod, si vr cvc amave masal i T unda yof i l i yo agebu-
l i . magr amSegr Zneba xomCveni Si nagani , f si qi kur i , el ement ar ul i gancdaa. maSasadame, mTava-
r i saki Txi i mTavi Tve aseTi unda gaCeni l i yo. r anai r ad Cndeba Segr Znebebi sgan si vr ci s aRqma?
pasuxi mxol od or gvar , Sei Zl eboda yof i l i yo: an Segr Znebas Tvi Ton aqvs vr ceul oba,
anda Segr Znebas Tavi sTavad si vr ci s ar af er i aqvs da, maSasadame, es ukanasknel i Segr ZnebaTa
aseTi Tu i seTi Seer Tebi s Sedegad unda Cndebodes. pi r vel SemTxvevaSi si vr ce i mTavi Tve
mocemul i a, Tandayol i l i a, r ogor c, magal i Tad, Tval i da mi si Segr Znebebi s unar i a
Tandayol i l i . meor e SemTxvevaSi si vr ce Ti Toeul i s CvenTagani s pi r adi cxovr ebi s
mi mdi nar eobaSi a SeZeni l i . kl asi kur f si qol ogi aSi es or i mi mdi nar eoba i br Zoda _ e. w.
nat i vi zmi da empi r i zmi angenet i zmi _ da i mf si qol ogi ur i mof l mxedvel obi sTvi s,
r omel sac yvel af r i s masal ad Segr Zneba mi aCnda, si vr ci s f si qol ogi i s Zi r i Tad pr obl emas
swor ed es pr obl ema war moadgenda.
nat i vi zmi sa da genet i zmi s pr obl emi s gadaWr as xel i Seuwyo br maddabadebul Ta mxedve-
l obi s dakvi r vebamoper aci i s Semdeg. mar Tl acda, aq i Svi aTi SemTxveva gveZl eva SevamowmoT,
Tandayol i l i aqvs adami ans si vr ci s aRqmi s mzamzar eul i meqani zmi , Tu mi s SesaZenad gamoc-
di l ebaa saWi r o. cnobi l i a f r anc-i s mi er oper i r ebul i avadmyof i s dakvi r veba(1841 w.).
pi r vel ad r omman Tval i gaaxi l a er Tgvar s `si naTl i s ar es~xedavda, magr ammet s ar af er s.
r amodeni me kvi r amganvl o, da samganzomi l ebi ansa da br t yel sxeul ebs (magal i Tad, bi r Tvsa
da wr es) i gi jer ki dev ver ar Cevda er TmaneTi sgan. sxvas r omyvel af er s Tavi davaneboT, nat i -
vi zmi sa da genet i zmi s saki Txi s gadasaWr el ad es dakvi r vebac sakmar i si a: avadmyof i si naT-
l esTan er Tad ar esac xedavs, ese i gi , ganf eni l si naTl es. maSasadame, ganf eni l obaTan-
dayol i l i a. amaSi nat i vi zmi aRmoCnda mar Tal i . samagi er oo si Sor e-si axl ovesa da sxe-
ul ebr i obas avadmyof i r amdeni mi kvi r i s Semdegac ver ar Cevda. maSasadame, genet i zmi c
mar Tal i gamodga, r amdenadac si vr ci s r Tul i mxar eebi s dasauf l ebl ad sakmaod xangr Zl i vi
gamocdi l eba yof i l a saWi r o.
amr i gad, dRes es saki Txi ase i Tvl eba gadaWr i l ad: si vr ci s pi r vel adi , Zi r i Tadi
Tvi seba, ganf eni l oba, i mTavi Tve mocemul i a, i gi Segr Znebi s i seTsave mxar es war moadgens,
r ogor sac i nt ensi oba. magr amr ac Seexeba namdvi l si vr ces, yvel a mi si danar Ceni Tvi sebebi T,
yvel af er i es mxol od pi r adi gamocdi l ebi s ni adagze gvaqvs SeZeni l i ; da si vr ci s
f si qol ogi i s amocanas swor ed i mi s gamor kveva Seadgens, Tu r ogor axer xebs adami ani yvel a
amTvi sebebi s aRqmas.
2. si di di s aRqma
r ogor vwvdebi T sagni s si di des? amSemTxvevaSi gansakuTr ebul r ol s Cveni mxedvel oba
144
asr ul ebs. magr amar a mar t o mxedvel oba: si di di s aRqma Sexebi Tac Sei Zl eba. maSasadame,
si di de i nt er sensor ul i aRqmaa, i se r ogor c vr ceul oba sazogadod. magr amar a mar t o i m
azr i Taa i gi i nt er sensor ul i , r ommi si aRqma Sexebi Tac Sei Zl eba da mxedvel obi Tac, ar amed
gansakuTr ebi T i mazr i T, r omsi di di s aRqma mar t o er Ti gr Znobi s or ganos saSual ebi T
SeuZl ebel i a. Ti Tqos br ma mar t o Sexebi T unda ar kvevdes saganTa si di des! magr ammci r e-
odeni dakvi r vebac sakmr i si a, r omTval Si gveces, r a di d r ol s unda asr ul ebdes br mi s
si vr ci s aRqmi s SemTxvevaSi moZr aoba. saganTa si di di s Sef asebi sas mi si xel ebi ganuwyvet l i v
moZr aobs. sagni s si di des i gi ar sebi Tad pasi ur i Sexebi T ki ar aRi qvams ar amed uf r o aqt i -
ur i T _ maSasadame, moZr aobi s Tanxl ebi T.
amr i gad, si di di s aRqmaSi Sexebi s Segr ZnebebTan er Tad moZr aobi s Segr Znebebi c
mni Svnel ovan monawi l eobas debul oben.
i gi ve unda i Tqvas mxedvel obi s Sesaxebac: Cveni Tval i sul mudammoZr aobaSi a. cxadi a,
Sesat yvi si mot or ul i Segr Znebebi si vr ci s mxedvel obi Ts aRqmaSi c Rebul obs
monawi l eobas. mxedvel oba ganuyr el adaa dakavSi r ebul i Tval i s moZr aobasTan, da
ueWvel i a, r om es ukanasknel i yovel Tvi s i Rebs er Tgvar monawi l eobas si vr ci s
mxedvel obi Ts aRqmaSi . ami t omsaWi r oa vi codeT, Tu r a xasi aTi s moZr aobebs mi mar Tavs
Tval i , r odesac i gi sxvadasxva si di di sa da f or mi s, sxvadasxva manZi l ze mdebar e sagnebs
aRi qvams. gansakuTr ebi T di di mni Svnel oba aqvs i mmoZr aobebs, r omel ni c l i nzi s si sqi s
r egul aci as awar moeben da ami T sxvadasxva manZi l ze myof i obi eqt ebi s badur aze mkaf i od
gamoxat vi s SesaZl ebl obas i Zl evi an (`akomodaci a~). gar da ami sa, mni Svnel ovan f unqci as
asr ul ebs i s kunTi c, r omel i c Tval i s gugas af ar Toebs da avi wr ovebs, agr eTve eqvsi kunTi ,
r omel i c Tval i s kakl ebi s sxvadasxva mi mar Tul ebi T moZr aobas awesr i gebs. mni Svnel oba aqvs
i mgar emoebas, r omyvel a es moZr aoba i se SeTanxmebul ad xdeba or i ve Tval Si , Ti Tqos or s ki
ar a, er T or ganosTan gvqondes saqme. r odesac or i ve Tval i T er Ts r omel same sagans vWvr vt T,
Cveul ebr i v, or i ve Tval i s saf i qsaci o xazebi i se ewyoba, r omi si ni swor ed f i qsi r ebul
wer t i l Si xvdebi an ur Ti er Ts (`konver genci a~) da r ac uf r o Sor saa sagani , mi T uf r o
maxvi l s konver genci i s kuTxes vRebul obT. ase, r omsi Sor e-si axl ovi s aRqmaSi konver genci as
gadamwyvet i r ol i unda hqondes. sakmar i si a konver genci a dai r Rves, r omsagani gaor ebul i
davi naxoT. maSasadame, konver genci a i se, r ogor c akomodaci ac, maSi nac ganuwyvet l i v
aqt i obaSi unda vi gul i sxmoT, r odesac r ai me uZr avi wer t i l i s f i qsaci as vaxdenT da Tval i
uZr av mdgomar eobaSi unda vi qoni oT.
amr i gad, ki nesTet ur i Segr Zneba, r omel i c Tval i s sxvadasxva kunTebi s f unqci obasTanaa
dakavSi r ebul i , vr ceul obi eqt Ta xedvi s yvel a aqt Si Rebul obs monawi l eobas _ ker Zod,
saganTa si di di s aRqmaSi c. i q, sadac obi eqt i s si di di sTvi s Tval i s gadavl eba met s
ki nesTet ur ener gi as moi Txovs, i q sagani uf r o di dad gveCveneba, vi dr e sawi naaRmdego
SemTxvevaSi .
sagni s si di de damoki debul i a agr eTve manZi l ze. Semdegi cda amas naTl ad amt ki cebs:
movaTavsoT st er eoskopSi or -or i t ol i wr e, magr ami se, r omer Ti wi n i yos da meor e
ukan. r adganac st er eoskopSi ukana uf r o Sor s gamoCndeba, vi dr e wi na, Cven SesaZl ebl oba
mogvecema SevamowmoT: mar Tl a aqvs manZi l s obi eqt i s si di di s Sef asebaze r ai me gavl ena Tu
ar a. sakmar i si a Cavi xedoT st er eoskopSi da davi naxavT, r omwr e, r omel i c Sor saa, uf r o
di di moCans, vi dr e i s, r omel i c uf r o axl osaa.
es dakvi r veba er Ts sai nt er eso ki Txvaze i Zl eva pasuxs. r at omaa, r om mTvar e
hor i zont ze uf r o di di moCans, vi dr e zeni t ze. amki Txvaze, r oml i s Sesaxebac Tavi si
mosazr eba sxvaTa Sor i sar i st ot el sac ki aqvs gamoTqmul i , aseT pasuxs i Zl evi an: hor i zont i
uf r o Sor s gveCveneba, vi dr e zeni t i : es, ueWvel i a, al baT i mi t om, r omCvensa da hor i zont s
Sua sagnebs vxedavT, maSi n r odesac zeni t i s mi mar Tul ebi T car i el i si vr cea. car i el i
manZi l i ki , r ogor c wesi , uf r o mci r e gveCveneba, vi dr e savse. ami s damt ki ceba sul ubr al od
Sei Zl eba. davni SnoT wer t i l ebi T or i t ol i manZi l i da er T-er Ti maTgani wer t i l ebi T
SevavsoT; i mwamsve davi naxavT, r omes ukanasknel i uf r o gr Zel i moCans, vi dr e meor e. magr am
Tu hor i zont i uf r o Sor s gveCveneba, vi dr e zeni t i , maSi n Tanaxmad Cveni st er eoskopi ul i
dakvi r vebi sa, mTvar e i q uf r o di di unda gamoCndes, vi dr e zeni t ze.
gar da amor i f aqt or i sa, si di di s aRqmaze gavl enas axdens agr eTve obi eqt i s badur aze
gamoxat ul ebi s si di dec. Cven ukve gvqonda l apar aki , r omes gavl ena absol ut ur i xasi aTi s
ar aa: saganTa si di di s konst ant obi s f aqt i ueWvel i a, magr am mxol od gansazRvr ul
f ar gl ebSi : Zal i an Sor s nor mal ur i adami ani l i l i put i s odena gveCveneba.
3. mesame ganzomi l eba
yovi l Tvi s gansakuTr ebi T di d i nt er ess i wvevda sxeul ebr i obi s aRqmi s saki Txi .
r at omaa da r ogor aa, r omsagnebs, r omel Ta gamoxat ul ebac badur aze or ganzomi l ebi ani a,
145
Cven mai nc sami ganzomi l ebi s mqoned aRvi qvamT?
amsaki Tzze sakmaod damajer ebel pasuxs Semdegi mar t i vi cda i Zl eva:
gadavxat oT f ot ogr af i ul ad r omel i me sagani , vTqvaT, koSki , jer i se, r ogor c mas er Ti
r omel i me wer t i l i dan mar jvena Tval i xedavs, da mer e i se, r ogor c i mave adgi l i dan mas
mar cxena Tval i aRi qvams. mer e movaTavsoT es sur aTebi st er eoskopSi Sesat yvi s mxar eebze da
Cavi xedoT Si g: koSki s sur aTi sxeul ebr i vad mogveCveneba _ samganzomi l ebi anad. r am
gadaaqci a or or ganzomi l ebi ani naxat i sxeul ebr i vad? mxol od maTma Seer Tebam:
st er eoskops met i ar af er i uqni a; man mxol od gaaer Ti ana es sur aTebi . magr amsavsebi T
er Tnai r i sur aTebi r ommogveTavsebi a st er eoskopSi , sxeul ebr i vs ver af er s mi vi Rebdi T.
saWi r oa usaTuod i seTi sur aTebi , r omel ni c Ti Toeul i Tval i s badur aze aRbeWdi l
gamoxat ul ebas Seesat yvi seba.
maSasadame, cxadi a: sxeul ebr i oba or i ve Tval i s monawi l ebi s ef eqt s war moadgens. magr am
r a moment i qmni s amSemTxvevaSi amef eqt s? er Ti badur i s Ti Toeul wer t i l s meor e
badur aze Tavi si Sesat yvi si wer t i l i aqvs. amaT `i dent ur wer t i l ebs~uwodeben, da
maTi Tavi sebur eba i saa, r ommaTi er Tdr oul i gaRi zi aneba er Ts gamoxat ul ebas i Zl eva,
mi uxedavad i mi sa, r omf aqt i ur ad or gamoxat ul ebasTan gvaqvs saqme. r odesac Cven r omel i me
sxeul ebr i v sagans vWvr et T, mar cxena da mar jvena Tval ze ar a i dent ur i , e. w.
`di spar at ul i wer t i l ebi c~di zi andeba, da esaa mi zezi , r ommar cxena da mar jvena
badur aze aRbeWdi l i gamoxat ul eba er Tnai r i ar aa. Cveni Cveul ebr i vi xedvi s dr os or i ve es
di spar at ul i gamoxat ul eba er Tdeba da Sedegad sxeul ebr i obi s aRqmas vRebul obT. ase
Cndeba mesame ganzomi l ebi s aRqmi s SemTxvevebi .
magr amgar da ami sa, damxmar e f aqt or ebi s mTel i r i gi c ar sebobs, r omel i c mesame
ganzomi l ebi s, si Rr mi s, dasr ul ebul i aRqmi s SesaZl ebl obas gvaZl evs.
1) per speqt i vul i gadaxr a (magal i Tad, Cems wi n mdebar e wi gni s kuTxeebi sa da ki deebi s).
2) manZi l i zr dasTan er Tad obi eqt i s gamoxat ul ebi s dapat ar aveba Cvens badur aze.
3) haer i s per speqt i va, r omel i c Sor eul sagnebs nakl eb mkaf i od aCens, vi dr e axl o
mdebar eT.
4) Sor s mdebar e sagnebi s nawi l obr i v daf ar va axl o mdebar eTagan. amwmi nda opt i kur
f aqt or ebs ki nesTet ur i c emat eba.
a) si Rr meSi sxvadasxva si Sor i T mdebar e saganTa akomodaci as sxvadasxva ki nesTet ur i
Segr Znebebi axl avs Tan.
b) konver benci i s ki nesTet ur i Segr Znebebi .
magr ami s speci f i kur i gancda, r omel i c `si Rr mi s~, an `sxeul ebr i obi s~aRqmi s saxi T gveZ-
l eva, mar t o mxedvel obasa da Tval i s moZr aobaTa Segr Znebi s ni adagze ar ai geba. ueWvel i a,
r omamgancdaSi Tavi si wvl i l i sxva or ganoebsac SeaqvT, gansakuTr ebi T, Tu mas genet ur i
Tval sazr i si T ganvi xi l avT. pat ar a bavSvi sTvi s, magal i Tad, sr ul i ad gansakuTr ebul i
mni Svnel oba aqvs i mki nesTet ur gancdebs, r omel ni c t acebi s moZr aobasTan ar i an dakavSi r e-
bul ni : `axl o~-s da `Sor i ~s gancdas gansakuTr ebi T es ki nesTet ur i moment ebi unda aZl evd-
nen speci f i kur xasi aTs. Semdgoms asakobr i v saf exur ebze amas mTel i sxeul i s moZr aobasTan _
gansakuTr ebi T l okomoci asTan _ dakavSi r ebul i ki nesTet ur i Segr Znebebi emat eba: Sor i s
gancdaSi sakuTar i moZr aobi s cnobi er ebac Rebul obs monawi l eobas. er Ti si t yvi T, adami ani
`si Rr mes~ar a mar t o Tval i T `xedavs~da Tval i s moZr aobi T gani cdi s, ar amed mTel i Tavi si
pi r ovnebi T, r oml i s or ganoTaganac yovel s cal ke SemTxvevaSi i s or gano i wyebs moqmedebas,
r omel i c aRqmi s mi zans yvel aze uf r o mi zanSewoni l ad emsaxur eba (St er ni ).
geSt al t Teor i i s war momadgenel Ta eqsper i ment ebma si Rr mi s aRqmi s saki TxSi c Sei t anes
axal i Suqi . gamoi r kva, r omsi Rr mi s gancdas ar a mar t o zemoaRni Snul i f aqt or ebi
gansazRvr aven: nawi l ebi s axal gamTl i anebas, i mave nawi l ebi sgan axal i st r uqt ur i s Seqmnas,
gadast r uqt ur ebas, xSi r ad gadamwyvet i r ol i ekuTvni s si Rr mi s gancdi s aRmocenebi s
pr ocesSi c.
dr oi s aRqma
1. awymosgancda
aRqmi s sagani , Cveul ebr i v, ar a mar t o si vr ceSi mocemul ad gani cdeba, ar amed, ki dev
uf r o met ad, dr oSi c. aRqmi sTvi s yvel aze uf r o damaxasi aTebel i , yvel aze uf r o
speci f i kur i i saa, r omi gi Tavi s sagans amJ amad mocemul ad, amJ amad ar sebul ad, awymoSi
war modgeni l ad, er Ti si t yvi T, aqt ual ur sagnad gani cdi s. es awymos moment i s gancdaa,
r omaRqmas war modgeni sgan ganasxvavebs. r odesac gancdaSi mi si sagni s war sul i dr oi sadmi ,
namyosadmi , mi kuTvnebi s moment i a mocemul i , anda dr oi s moment i sr ul i ad
146
ugul ebel yof i l i a, maSi n Cven war modgenasTan gvaqvs saqme. aRqma da war modgena
gansakuTr ebi T ami T gansxvavdebi an ur Ti er Ti sagan: da sagul i sxmoa. r omes ni Sani Tvi Ton
gancdaSi a mocemul i : i gi ar a mxol od obi eqt ur ad ar sebobs. er Ti si t yvi T, aRqma awmyoSi
mocemul i sagni s gancdas war moadgens.
magr amr ogor ar i s `awmyoSi mocemul obi s~gancda SesaZl ebel i ? r ogor Sei Zl eba
awmyos gancda, r odesac maTemat i kur ad mas ar avi Tar i xangr Zl i oba ar a aqvs _ r odesac,
maSasadame, r ogor c dr oi s monakveTi , awmyo namdvi l ad ar ar sebobs? mar Tl acda, dr o xom
mar ad mi mdi nar ed gani cdeba: dr os SeCer eba ar Sei Zl eba. maSasadme, awmyo Sei Zl eba mxol od
r ogor c mar ad moZr aobaSi myof i sazRvar i war movi dgi noT war sul sa da momaval s Sor i s.
SeuZl ebel i a Tvi Ton mas r ai me xangr Zl i oba hqondes, i mi t omr omyovel i xangr Zl i oba an
ganvl i l s da an gasavl el dr os ni Snavs.
awmyos cneba, ami s mi xedvi T, l ogi kur ad Si nagan wi naaRmdegobas Sei cavs; mas r aRac
xangr Zl i oba unda hqondes, ese i gi , r amdeni me xans mai nc unda gr Zel debodes, magr amamave
dr os SeuZl ebel i a, mas mar Tl a r ai me xangr Zl i oba hqondes.
es r omasea, es udaoa. magr am, meor i s mxr i e, vi s Seuva eWvi , r omaRqma mar Tl a ar sebobs,
r ommaSasadame, awmyos gancda ueWvel ad gvaqvs ? r ogor c Cans, maTemat i kur i dr o da
f si qol ogi ur i dr o er Ti dai gi vi ar ar i s, Tvi Ton dr o obi eqt ur ad. r asakvi r vel i a, er Ti a,
magr amdr oi s anal i zi maTemat i kur i Tval sazr i si T da dr oi s gancda er TmaneTs ar emTxveva.
maTemat i kur awmyos xangr Zl i oba ar a aqvs. magr amf si qol ogi ur ad awmyo usaTuod ar sebobs;
Cven mas ueWvel ad ganvi cdi T da, mi uxedavad i mi sa, r omi s awmyoa, mas mai nc gar kveul i
xangr Zl i oba aqvs.
movi yvanoT magal i Ti ! me vki Txul ob ai amsi t yvas, da me vki Txul ob mTel wi gns. r a
gansxvavebaa dr oi s gancdi s mi xedvi T am or SemTxvevas Sor i s? es er Ti si t yva cal ke
asoebi sgan Sesdgeba, da mi si waki Txva gar kveul i dr oi s monakveTs moi Txovs _ mar Tal i a,
mci r es, magr ammai nc er Tgvar i xangr Zl i obi sas, vTqvaT, `1~-s. mTel i wi gni s waki Txvasac dr o
unda, r asakvi r vel i a, gaci l ebi T met i . pr i nci pul ad amor SemTxvevas Sor i s ar avi Tar i
gansxvaveba ar aa: gansxvaveba mxol od dr oi s i mxangr Zl i obi s met nakl ebobaSi a, r omel sac
Ti Toeul i maTgani moi Txovs. magr amr a di di gansxvavebaa maT Sor i s f si qol ogi ur ad! si t yva
yvel a Tavi si nawi l ebi T, cal ke asoebi T, r oml i sganac i gi Sesdgeba da r oml i s waki Txvac
r aRac dr oi s er Teul ebs, sekundi s nawi l ebs, moi Txovda, mTl i anad maqvs ammoment Si
cnobi er ebaSi : Ti Tqos yvel a asoebi er Tdr oul ad cocxl obdnen masSi ; Ti Tqos ukanasknel i
aso r omwavi ki Txe, pi r vel i jer ki dev aqt ual ur ad gani cdeboda cnobi er ebaSi ; Ti Tqos man
ver moaswr o awmyos CamoSor eboda da war sul s Seer Teboda.
er Ti si t yvi T, cal ke si t yvi s waki Txvi s SemTxvevaSi mi si , sxvadasxva dr os aRqmul i ,
el ement ebi er Ts mTl i anSi er Ti andebi an da ammTel Si si cocxl es ganagr Zoben: i si ni awmyoSi
mocemul ad gani cdebi an.
sul sxva mdgomar eobasTan gvaqvs saqme mTel i wi gni s waki Txvi s SemTxvevaSi . aq dr oi s
xangr Zl i oba, r omel i c wi gni s waki Txvas mounda, sr ul i ad gar kvevi T nawi l deba: me gar kvevi T
ganvi cdi , r omamwi gni s wi na nawi l ebs exl a ki ar vki Txul ob, ar amed war sul Si (an or i saaTi s
wi naT, an guSi n) vki Txul obdi . aq cal ke war sul i dr oi s gancdac maqvs da cal ke awmyoi sac _
ai , exl a r omamsi t yvas vki Txul ob.
amr i gad, awmyos gancda ueWvel i f aqt i a. f si qol ogi ur ad awmyo dr oi s i s monakveTi a,
r omel sac er Ti , met ad Tu nakl ebad r Tul i mTl i ani nawi l ebi s gancda avsebs. r ogor c es
nawi l ebi a er Tad mTl i anSi mocemul i , i sea maTi dr oc mTl i ani s moment anur i gancdi s dr oSi
mocemul i . ami t omaa, r omCvens gancdaSi awmyos xangr Zl i oba aqvs.
davasaxel oT magal i Ti ! es-es i yo kedl i s saaTma r ekva daasr ul a. me muSaobaSi vi yavi
gar Tul i da ar dami Tvl i a, Tu r amdeni dai r eka. magr ammt ki ce r wmena maqvs, r omme Semi Zl i a
aRvadgi no, r amdenjer dahkr a saaTma. mTel i es r ekvi s pr ocesi Tavi dan bol omde Ti Tqos jer
ki dev cocxal i a Cems cnobi er ebaSi , i mdenad cocxal i , r ommar Tl a Semi Zl i a mi si aRdgena.
r ekva sakmao xani a, r ac dasr ul da: i gi war sul s ekuTvni s mTl i anad. mi uxedavad ami sa, i gi jer
ki dev aqt ual ur adaa Cems gancdaSi mocemul i . i se aqt ual ur ad, Ti Tqos yur s exl a esmodes
r ekva.
2. umokl esi awmyo
f si qol ogi ur l i t er at ur aSi cnobi l i a cdebi , r omel ni c obi eqt ur i dr oi s i mmi ni -
mal ur i xangr Zl i obi s dadgenas i saxaven mi znad. r omel i c mi ni mal ur i xani er obi s(duree)
`f si qi kur i pr ezent obi sdr os~(St er ni ), anu umokl esi awmyos gancdi sTvi saa sakmar i si .
gansakuTr ebi T gr nZobi er i aRmoCnda ammxr i v yur i : eqsner i s mi xedvi T, or i el eqt r ul i
si gnal i cal ke i smi s, Tu maT 0,002 sekundi s i nt er val i aSor ebs er TmaneTs. mxedvel obi Ti
si gnal ebi s gasar Cevad cot a uf r o di di i nt er val i a saWi r o. saxel dobr , 0,044 sekundi .
147
mxedvel obaSi unda vi qoni oT, r om, r odesac sxvadasxva modal obi s gamRi zi anebl ebi
er Tdr oul ad moqmedoben Cvenze, i si ni Tanami mdevr ad gveCvenebi an. es i mi t om, r omzogi
or gano uf r o nel a muSaobs, zogi uf r o swr af ad. magal i Tad, opt i kur i Segr Zneba nel a
Cndeba da nel a qr eba.
3. maqsi mal ur i awmyo
gansakuTr ebi T kar gad ar i s Seswavl i l i saki Txi gamRi zi anebel Ta maqsi mal ur i
xangr Zl i obi s Sesaxeb, r omel i c jer ki dev awmyos saxi T Sei Zl eba gancdi l i qnes.
vundt i s Semdeg aseT meTods i yeneben: cdi spi r s i zot onur i met r onomi s saSual ebi T,
ese i gi , i seTi met r onomi s saSual ebi T, r omel i c Tanabar i i nt er val i T, magal i Tad,
1
/
2
sek.
(i zoqr onul ad) da Tanabar i i nt ensi obi T (i zot onur ad) muSaobs. bger i Ts gamRi zi anebl ebs
aZl even. jer , vTqvaT, met r onomi s er T cemas aZl even, mer e or s, sams, oTxs da ase Semdeg
manamde, sanamcdi spi r s met r onomi s cemaTa r i cxvi jer ki dev dauTvl el adac ecodi neba, ese
i gi , sanammi wodebul i gaRi zi anebani ki dev er T mTl i an aRqmad er Tdebi an _ er T aRqmad,
r omel i c awmyos ni Sni Taa aRbeWdi l i .
Tanaxmad ar sebul i gamokvl evebi sa, dResdReobi T Sei Zl eba i Tqvas, r omnamdvi l i awmyos
xani er oba, r omel i c, sxvaTa Sor i s, mr aval i f aqt or i s zegavl enas emor Ci l eba da ami t om
Zal i an cval ebadi a. r amodeni me sekunds ar aRemat eba. i gi damoki debul i a gaRi zi anebaTa
Tanami mdevr obi s si swr af eze. saukeTeso aRmoCnda i nt er val i 0.2 sek. 0,3-mde. Tu i nt er val i
4 sekunds udr i s, maSi n bger i Ti er Teul ebi s gaer Ti aneba aRar xdeba: sanammeor e xmas
gai gonebdi T, pi r vel i ukve i kar geba. xol o r odesac i nt er val i 0.18 sek. nakl ebi a, si nTezi
ar c maSi n xer xdeba: cemaTa ser i i s nacvl ad. r aRac xangr Zl i vi xr i al i i smi s. er Ter Ts
xel i sSemwyob f aqt or s r i Tmi c war moadgens. Tu r i Tmi xel sayr el i a, maSi n gaRi zi anebaTa
gaci l ebi T met i r i cxvi er Ti andeba awmyos ni Sni T aRbeWdi l aRqmaSi , vi dr e uami sod.
4. r i Tmi
dr oi s aRqmi sTvi s di di mni Svnel oba aqvs r i Tms. i gi pi r vel r i gSi akust i kur
Segr Znebebs exeba; magr am, r asakvi r vel i a, mar t o maT f ar gl ebSi ar r Ceba. i gi i mave dr os
moZr aobebzec vr cel deba. Cveul ebr i v, akust i kur Segr ZnebaTa r i Tmi Cvendaunebur ad
Sesat yvi si r i Tmul i moZr aobebi s t endenci as gvi Rvi Zebs. bger aTa r i Tmul Tanami mdevr obas
xel i s, f exi s da mTel i sxeul i s moZr aobas vayol ebT xol me Tan: sacekvao musi ka sacekvaod
gvi zi davs.
magr amr i Tmi mxedvel obi s Segr ZnebaTa ar eSi c gani cdeba: vTqvaT, r veul i s xazebs Sua
xuT-xuTi mi l i met r i a dat ovebul i : mi uxedavad i mi sa, r omes i nt er val i yvel gan zust adaa
dacul i , Cven mai nc Segvi Zl i a. xazebi Tanaswor i jguf ebi s saxi T, vTqvaT, wyvi l -wyvi l ad aR-
vi qvaT. amSemTxvevaSi i nt er val i jguf ebs Sor i s uf r o di di mogveCveneba, vi dr e jguf i s wev-
r Ta Sor i s. amr i gad, bger aTa r i gi s r i Tmul i Tanami mdevr obi s sr ul anal ogi as vRebul obT.
r i Tmi dr oi sa da si vr ci s or gani zaci as war moadgens: i gi er Tgvar ovan STabeWdi l ebebs
gar kveul er Teul ebSi aer Ti anebs da amave dr os amer Teul ebi s el ement ebi s mkveTr i aRqmi s
SesaZl ebl obasac gvaZl evs: r i Tmi i nt egr aci ac ar i s da di f er enci aci ac er Tsadai mave dr os.
5. xani er ebi s Sef aseba
awmyos gancdi s speci f i kur Tavi sebur ebas i s gar emoeba Seadgens, r omi gi uTuod
r i Ti mea savse: i gi yovel Tvi s Tanami mdevr obi s gancdas war moadgens. ami t omaa, r om
eqsper i ment ul ad awmyos gansacdel ad bger aTa Tanami mdevr obi Ti r i gi T sar gebl oben
xol me. uami sod dr oSi ganf eni l obi s anu xani er obi s gancda ar ar sebobs. magr amTu awmyo
Tanami mdevr obas Sei cavs, magr ami seT Tanami mdevr obas, r oml i s wi na wevr ebi c Semdgomi
wevr ebi s gver di T ganagr Zoben ar sebobas; Tu i gi wer t i l ad ki ar a, uf r o xazad gani cdeba,
maSi n gasagebi a, r omawmyoSi war sul i c gveZl eva, r omawmyos gancda war sul i s gancdasac
Sei cavs, r om, maSasadame, war sul s, r ogor c exl a mocemul s, r ogor c aqt ual ur s
ganvi cdi T. er Ti si t yvi T, gasagebi xdebawar sul i s aRqmi s f aqt i .
magr amTu xani er oba, ese i gi , awmyos dr o, yovel Tvi s savsea, maSi n obi eqt ur ad er Ti -
dai mave xangr Zl i obi s awmyos er Tnai r ad unda vaf asebdeT. dakvi r veba gvi Cvenebs, r omes ase
ar aa: r odesac r asme vel odebi T, dr o gr Zel deba; r odesac amave dr oi s ganmavl obaSi r asme
sai nt er esos vakeTebT, dr o gar bi s. obi eqt ur ad er Ti dai mave xangr Zl i obi s dr o sxvadasxva
xangr Zl i obi sad aRi qmeba. Sei Zl eba i f i qr os kacma, r omes i mi t omxdeba, r ompi r vel
SemTxvevaSi dr o car i el i a, meor eSi Si naar si Taa savse. magr amnamdvi l ad i gi or i ve SemTx-
vevaSi Sevsebul i a. gansxvaveba mxol od i saa, r oml odi ni s SemTxvevaSi mas er Tf er ovani Si na-
ar si aqvs, meor e SemTxvevaSi ki mr aval f er ovani . r odesac aseT gansxvavebasTan gvaqvs xol me
saqme, maSi n dr oi s xangr Zl i oba yovel Tvi s gansxvavebul ad gani cdeba. amazr i T dr oi s aRqmi s
f si qol ogi aSi savse dr oi s kanoni s Sesaxeb l apar akoben. r ogor c vxedavT, es gamoTqma
148
zust i ar aa: i gi uf r o Si naar si s mr aval f er ovnebasa da danawevr ebul obas gul i sxmobs.
magr amar sebobs meor e kanoni c: r odesac r asme sasi amovnos el odebi , dr o ar Tavdeba;
r odesac r asme usi amovnos, dr o Zl i er swr af ad gar bi s. r ogor c Cans, aq gadamwyvet r ol s
emoci ur i f aqt or i asr ul ebs. el zenhansi amas dr oi s Sef asebi s emoci ur i gansazRvr u-
l obi s kanons uwodebs.
eqsper i ment ul ad dadast ur ebul i a, r omdr oi s Tvi Ton obi eqt ur xangr Zl i obasac aqvs
mni Svnel oba, mi uxedavad i mi sa, Tu r a Si naar si T ar i s i gi savse: Cveul ebr i v, er Ti dai mave
gancdebi T avsebul i mci r e dr oi s monakveTi s gadaf aseba xdeba, xol o uf r o di di dr oi s mo-
nakveTi s Seuf asebl oba, ese i gi , pi r vel i uf r o xangr Zl i vi gveCveneba, vi dr e i s namdvi -
l adaa, xol o meor e uf r o xanmokl e. sai nt er esoa, r omgadaf asebaca da Seuf asebl obac bav-
Svebs uf r o di di aqvT, vi dr e zr dadasr ul ebul T (di debs gadaf aseba 133% aRmoaCndaT wuT-
Si , xol o mozar debs 7-19 wl amde _ 175%).
6. nat i vi zmi s saki Txi
f si qol ogi aSi dr oi s aRqmi s mi mar Tac i gi ve saki Txi i dga, r ac si vr ci s aRqmi s mi mar T: pi r -
vel adi a da uf r o mar t i v gancdebze dauyvanadi a, maSasadame, Tandayol i l i a, dr oi s gancda
(nat i vi zmi ), Tu i gi uf r o mar t i vi el ement ebi s kombi naci i s nawar moebi a (genet i zmi )?
ber gsoni dr os Tvi Ton f si qi ki s ar sad Tvl i s: ar ar sebobs f si qi kur i mdgomar eobani , ar i s
mxol od cvl i l ebebi : dr o f si qi kur f enomenTa gamovl eni s f or maao.
vundt i aqac genet i zmi s Tval sazr i ss i cavs. mi si azr i T, dr o akust i kur i sa da daZabvi s
Segr ZnebaTa da maTTan dakavSi r ebul i daZabul obi sa da Svebi s gr ZnobaTa ni adagze ai geba.
mi unst er ber gi s azr i T, dr oi s aRqmi s SemTxvevaSi gadamwyvet r ol s kunTur i Segr Zneba
asr ul ebs. l i psi ase f i qr obs: dr oi s aRqma war modgenaTa qval i t at ur cval ebas _ maT zr dasa
da Semci r ebas war moadgens. Segr ZZnebamSei Zl eba aseTi modi f i kaci a gani cados. i gi
sust deba, mer e cxovel war modgenad i qceva, mer e bundovandeba. es modi f i kaci aa, r om
dr oi Ti pr ocesi s ni muSs war moadgenso, ambobs l i psi . r evo dal l oni -s er Ter T avadmyof s
dr oi s gancdi s da or ganul i Segr Znebebi s unar i er Tdr oul ad aRmoaCnda dakar gul i .
maSasadame, dr oi s aRqmi sTvi s SesaZl ebel i a am Segr Znebebsac hqondeT er Tgvar i
mni Svnel oba.
dRes nat i vi zmi sa da genet i zmi s saki Txi dr oi s aRqmi s mi mar T i se mwvaved aRar dgas,
r ogor c me-19 sauk. f si qol ogi aSi i dga. r ogor c Cans, avt or Ta umr avl esoba amSemTxvevaSi c
i mave pozi ci aze dgas, r ogor c si vr ci s aRqmi s SemTxvevaSi : pi r vel adi pr i mi t ul i gancda
dr oi sa _ xani er oba _ i seve Tandayol i l i a, r ogor c si vr ci s aRqmi s SemTxvevaSi _
ganf eni l oba. magr amdasr ul ebul i dr oi s gancda, i se r ogor c si vr ci sac. ganvi Tar ebi s
mxol od sakmaod r Tul i pr ocesi s monapovr ad unda Cai Tval os.
7. sensor ul i Si naar si
r a modal obi s Segr ZnebasTan uf r o met i kavSi r i aqvs dr oi s gancdas?
r ogor c zemod aRvni SneT, zogi s azr i T, dr oi s gancda sr ul i ad gar kveul i modal obi s
Segr ZnebaTa masal i T ai geba. gansakuTr ebul i adgi l i aseT Segr ZnebaTa Sor i s smeni s
modal obas uWi r avs. magr amudaoa, r omdr oc i seve i nt er modal ur i war moSobi s gancdaa,
r ogor c si vr cec _ Sei Zl eba ki dev uf r o met adac, r adganac subi eqt s gaci l ebi T uf r o
i nt i mur i kavSi r i aqvs dr osTan, vi dr e si vr cesTan.
sxvadaszva sensor ul i masal i T agebul i dr oi s gancda ar ar sebobs. dr o er Ti a, da amer T
dr os Cven saWi r oebi sda mi xedvi T, yvel a i m saSual ebi T aRvi qvamT, r ac ki Cvens
gankar gul ebaSi moi poveba. r omdr o _ r a gr Znobi s or ganos saSual ebi Tac unda aRi qmebodes
i gi _ er Ti a, ami s damt ki ceba Semdegi mar t i vi cdi T Sei Zl eba.
cdi spi r s er Ti dai mave dr oi s xangr Zl i obi s Sef asebas sxvadasxva gr Znobi s or ganos
saSual ebi T aval eben: aZl even er Ti dai mave xangr Zl i obi s smeni s, mxedvel obi s, Sexebi s da
sxva gamRi zi anebel T. Sedegi aseTi a: yvel a gr Znobi s or gano Ti Tqmi s savsebi T er Tnai r
Sef asebas i Zl eva.
dakvi r veba
1. `Segr Znebi Ti aRqma~
aqamde Cven aRqmi s Sesaxeb i se vl apar akobdi T, Ti Tqos mi si mar t o er Tader Ti f or ma
ar sebobdes. namdvi l ad ki si namdvi l esTan r ecept or ul i damoki debul ebi s f or mebi
sxvadasxvanai r i a: zogi uf r o mar t i vi a, zogi uf r o r Tul i . Tu r omel s maTgans mi mar Tavs
cocxal i ar seba, es, er Ti s mxr i v, mi si ganvi Tar ebi s aqt ual ur donezea damoki debul i ,
xol o, meor i s mxr i v, qcevi s i mf or maze, r omel Si c mas amJ amad si namdvi l esTan aRqmi Ti
ur Ti er Tobi s damyar eba uxdeba. ase r omganvi Tar ebi s umaRl es saf exur ze mdgomi ar sebi s,
adami ani s, cxovr ebaSi c i qneba SemTxvevebi , r odesac i gi aRqmi s umar t i ves f or mebs mi mar Tavs
149
xol me, i mi t omr omsi namdvi l esTan damoki debul ebi s, ese i gi , pr aqt i ki s, f or ma Sei Zl eba
zogjer i seTi c i yos, r omi gi aRqmi s amumar t i vesi saxeebi Tac dakmayof i l des.
aRqmi s yvel aze uf r o mar t i v f or mad i s SemTxvevebi Segvi Zl i a CavTval oT, r odesac gar e
gaRi zi anebaTa zegavl ena ubr al o gamoZaxi l s poul obs Cvens f si qi kaSi , r odesac
gar egaRi zi anebi s mxol od ar seboba gani cdeba; xol o mi si r aoba, mi si r agvar oba sr ul i ad
ucxo r Ceba. aseT gancdebs gansakuTr ebi T i mSemTxvevebSi eqneboda adgi l i , r odesac gar e
si namdvi l i s r agvar oba r ol s ar TamaSobs CvenTei s, r odesac mi s mi mar T ar avi Tar i i nt er esi
ar a gvaqvs, r odesac Cveni zemoqmedeba si namdvi l ze sr ul i ad ar aa Cvenze damoki debul i _
r odesac mas Tvi Ton gamRi zi anebel i gansazRvr avs. si namdvi l esTan aseTi damoki debul ebi s
uki dur es f or mad Zi l i Sei Zl eba Cai Tval os. Zi l Si si namdvi l esTan yovel i pr aqt i kul i
kavSi r i Sewyvet i l i gvaqvs. Cenl masze zemoqmedebas sr ul i ad ar vapi r ebT. magr ames
gar emoeba Tvi Ton gamRi zi anebl ebs, r a Tqma unda, xel s ar uSl i s Cvenze zemoqmedeba
ganagr Zon. Cveul ebr i v, Cven ar vgr ZnobT amzemoqmedebas: i gi f i zi ol ogi ur i s sazRvr ebs ar
sci l deba. magr amar i s i seTi SemTxvevebi c, r odesac r ai me Zl i er i gamRi zi anebel i , vTqvaT,
Zl i er i xmaur i , gvaRvi Zebs. vTqvaT, oTaxSi r aRac gadmovar da da Zl i er i xmaur i s gamo
gameRvi Za. xdeba zogjer , r omsr ul i ad ar vi ci T, r amgagvaRvi Za, magr amyur Si Ti Tqos r aRac
i smi s: STabeWdi l eba i seTi a, Ti Tqos xmaur i s kval i ganagr Zobdes moqmedebas, da er TbaSad
Cven vxvdebi T, r omxmaur ma gagvaRvi Za.
aq er Tdr oul ad aRqmi s or i saf exur i s magal i Ti gvaqvs mocemul i : pi r vel i , umar t i vesi
f or ma i saa, r om`yur Si r asRac ganvi cdi T~, Ti Tqos `CvenSi xmaur obdes~, Ti Tqos es
`xmaur i ~Cveni mdgomar eoba i yos, da ar a r aRac, Cvens gar eT ar sebul i . esaa swor ed i s
umar t i vesi f or ma gar esi namdvi l i s gancdi sa, r oml i s gaTval i swi nebi s mi zni Tac es magal i Ti
dagvWi r da.
anal ogi ur i gancda Tavi s dr oze Segr Znebi s saxel wodebi T aRvwer e
*
, da Semdeg daaxl oebi T
aseTi ve gancdi s eqsper i ment al ur i anal i zi hai nc ver ner ma scada. Sei Zl ebaSt er ni c amave kat egor i i s
movl enas gul i sxmobdes, r odesac l apar akobs: `Segr Zneba amSemTxvevaSi pi r ovnebi s mTl i an
r ezonanss war moadgens gamRi azi anebel ze~-o. mTl i anr ezonansze l apar aki aqsavsebi T ar gamoxat avs
i mmovl enas, r omel i c me maqvs mxedvel obaSi : i gi mTl i ani mdgomar eobi s f onze aRmocenebul s sakmaod
mkaf i o gancdas war moadgens, r omel i c jer ki dev vi Tomsubi eqt i s mdgomar eobad gani cdeba.
anal ogi ur i gancda ar a mar t o axal gar Rvi Zebul s aqvs. sazogadod, r ogor c ki Sewydeba
pr aqt i kul i kavSi r i Cvensa da si namdvi l es Sor i s, yovel Tvi s aseTi gancdebi s aRmocenebi s
pi r obebTan gvaqvs saqme, magal i Tad, Zl i er i daRl i l obi s SemTxvevaSi , yur adRebi s
Tval saCi no daqvei Tebi s SemTxvevaSi .
unda vi gul i sxmoT, r omSeuZl ebel i ar aa, zogi er Ts SemTxvevaSi , aRqmi s es umar t i vesi
f or ma, es, ase vTqvaT, Segr Znebi Ti aRqma, gar esi namdvi l esTan pr aqt i kul i ur Ti er Tobi s
saWi r oebaTaTvi s sr ul i ad sakmar i si aRmoCndes. saxel dobr , i mSemTxvevaSi , r odesac gar e-
gamRi zi anebel i mxol od si gnal i s r ol s asr ul ebs, r omel sac esaTui s r eaqci a sdves Tan.
gansakuTr ebi T xSi r i unda i yos es SemTxvevebi moxmar ebi s pr aqt i kaSi , sadac kavSi r i
gamRi zi anebel sa da r eaqci as Sor i s xSi oad wmi nda r ef l eqt or ul i xasi aTi saa.
2. dakvi r veba
magr ami mSemTxvevebSi , r odesac moqmedeba gamRi zi anebl i s r agvar obazea damoki debul i ,
r odesac subi eqt ma wi naswar unda gai Tval i swi nos i gi , sanam r eaqci as moi cemodes,
Segr Znebi Ti aRqma sakmar i si aRar aa: aq auci l ebel i xdeba, aRqmi s Si naar si obi eqt ur ad
mocemul ad i qnes gancdi l i , auci l ebel i xdeba, aRqma sagni s gancdas i Zl eodes. es ukve
Semdegi f or maa aRqmi s gamovl eni sa, anda mi si ganvi Tar ebi s Semdgomi , uf r o maRal i saf exur i .
r odesac Cvens magal i TSi gaRvi Zebi s Semdeg xmaur s vcnobi l obT, mi si gancda er TbaSad
sxvanai r i xdeba: exl a i gi gar edan mocemul ad gani cdeba, i seT r adme, r asac obi eqt ur i
ar seboba aqvs, r ac i Zl eva gar kveul i sagni s ni Sans war moadgendes.
aRqmi s ganvi Tar ebi s amsaf exur i sTvi s or i ni Sani a damaxasi aTebel i . er Ti , r oml i Tac i s
ganvi Tar ebi s wi na saf exur s eTi Seba; da meor e, r omel i c mas ganvi Tar ebi s Semdgomi
saf exur i sgan ganasxvavebs. pi r vel i swor ed mi s sagnobr i obaSi , mi s obi eqt ur obaSi
mdgomar eobs; meor e mi s pasi ur obaSi _ saxel dobr , i mgar emoebaSi , r omi gi , i se r ogor c
Segr Znebi Ti aRqmi s SemTxvevaSi c, savsebi T gamRi zi anebl i s zemoqmedebazea damoki debul i :
i moqmedebs gamRi zi anebel i , gaCndeba aRqmac, da r ogor i c i qneba es zemoqmedeba, savsebi T
i seTi ve i qneba aRqmi s Si naar si c. yovel SemTxvevaSi , aRqmi s i mpul si uf r o gar edan
momdi nar eobs, vi dr e Si gni dan, Tvi Ton subi eqt i s ganzr axvebi dan.
*
i x. Cemi eqsper . f si qol ogi i s saf uZvl ebi , 1925
150
aRqmi s ganvi Tar ebi s Semdgomsaf exur Tan gvaqvs saqme, r odesac aRqma aqt i ur i xdeba,
r odesac mi si aRmocenebaca da Si naar si c subi eqt i s ganzr axvaze, mi s nebel obazea
damoki debul i ; er Ti si t yvi T, r odesac nebi smi er i aRqma Cndeba. aseTi aqt i ur i nebi smi er
aRqma ukve ubr al o aRqma aRar aa. i gi dakvi r vebi s saxel wodebi Taa cnobi l i .
namdvi l i dakvi r vebi s Sesaxeb gansakuTr ebi T aRqmi s ganvi Tar ebul i kat egor i al obi s
SemTxvevaSi Sei Zl eba l apar aki . r odesac aRqmi s sagani , r ogor c obi eqt ur i mocemul oba
gani cdeba, r omel sac, SesaZl ebel i a, bevr nai r i konkr et ul i gamovl i na hqondes, r odesac
i gul i sxmeba, r omar sebobs sagani , r omo.i s Si naar si c ar cer Ti aseTi cal keul i aRqmi s
SemTxvevi T ar amoi wur eba, maSi n, Sei Zl eba, mi si maqsi mal ur i gaTval i swi nebi s mi zni T.
axal axal i Tval sazr i si T mi si axal axal i aRqma i qnes nacadi . aseTsSegnebul s, meTodur s,
gar kveul Tval sazr i sTa mi xedvi T dagegmul aRqmas dakvi r veba ewodeba.
Tavi sTavad i gul i sxmeba, dakvi r veba mxol od i seT ar sebas SeuZl i a, r omel sac sakmaod
ganvi Tar ebul i nebel oba aqvs: dakvi r veba mxol od adami ans SeuZl i a. ami t omac nebe-
l oba dakvi r vebi s upi r vel es pi r obad i Tvl eba.
f r ebesi dakvi r vebi s gansxvavebul saxesxvaobaT asaxel ebs; pi r vel i SemTxveva es i saa,
r odesac obi eqt i st at i kur mdgomar eobaSi a mocemul i da xangr Zl i vi dakvi r vebi s SesaZl eb-
l obas i Zl eva. aseTi obi eqt i s dakvi r vebi s Sesaxebl i xt enber gi ambobs: me i mdenxans Semi Z-
l i a SevaCer o Tval i er Tsadai mave saganze, sanammasSi r ai me axal ni Sans ar aRmovaCeno.
maSasadame, mTavar i aq mi znobr i vi war modgenaa. i gi mt ki ce unda i yos da myar i , i mi t omr om
mTl i ani xasi aTi dakvi r vebas mxol od mi znobr i vi war modgeni s ni adagze eZl eva. dakvi r vebi s
meTodur oba Tval sazr i si sa da kat egor i ebi s si mr avl ezea damoki debul i . ami t omaa, r om
Ti Toeul i CvenTagani si namdvi l i s nacnob sf er oSi uf r o zust dakvi r vebas axer xebs, vi dr e
ucnobSi . speci al i st i s dakvi r veba gaci l ebi T uf r o mdi dar i a da zedmi wevni Ti , vi dr e ar a
speci al i st i sa. magr amyvel af er i es gansakuTr ebi T Cvens wi naSe mdgomi myar i obi eqt i s
dakvi r vebas exeba.
magr amar i s SemTxvevebi , r omzogjer swr af ad war maval movl enas unda davakvi r deT.
vTqvaT, Cven wi naswar vi ci T, r omes movl ena gaCndeba; magr ami si c vi ci T, r omi gi swr af ad
gaqr eba. aseTi dakvi r vebi s mTavar pi r obas Tval sazr i si s wi naswar momzadeba da yur adRebi s
swr af ad, saWi r o mi mar Tul ebi T, war mar Tva Seadgens.
sul sxva mdgomar eobaa, r odesac dakvi r veba sr ul i ad moul odnel movl enas Tu
SemTxvevas exeba. magal i Tad, mi wi sZvr a moxda, an SemTxvevi T r ai me kat ast r of as daeswar i
aseT SemTxvevebSi namdvi l i dakvi r vebi s auci l ebel pi r obas i s war moadgens, r om
dakvi r vebi s Tval sazr i si swr af ad Sei muSavo da nebi smi er Sescval o.
dakvi r vebi s Tavi sebur f or masTan gvaqvs saqme, magal i Tad, mogzaur obi s pi r obebSi ,
r odesac aRqmi s mr aval mxr i vobasa da si f xi zl es dakvi r vebi s zogadi ganwyoba gansazRvr avs.
aRqmi s ont ogenet ur i ganvi Tar eba
1. adr eul i bavSvoba
aRqmi s umar t i vesi f or ma, Segr Znebi Ti aRqma, gr ZnobaTa or ganoebi s momwi f ebi s donezea
damoki debul i . sadac esa Tu i s gr Znobi s or gano i mdenad momwi f ebul i a, r omSesat yvi si
f i zi ol ogi ur i pr ocesi s aRmocenebasa da mi mdi nar eobas uzr unvel yof s, i q sr ul i uf l eba
gvaqvs Segr Znebi s Sesaxebac vi l apar akoT. i s f aqt i , r omaxal Sobi l bavSvs r ef l eqsebi s
mTel i r i gi aqvs, amt ki cebs, r omgar egamRi zi anebel Ta moqmedebas mi sTvi s si gnal i s
mni Svnel oba aqvs, r om, maSasadame, mas amukanasknel i s, aRqma SeuZl i a.
r omamSemTxvevaSi mar Tl a mxol od aRqmi s el ement ar ul saxesTan, Segr Znebi Ts
aRqmasTan, gvaqvs saqme, es naTl ad Cans gansakuTr ebi T i mf aqt i dan, r ombavSvi s r eaqci ebi ama
Tu i mgamRi zi anebl i s zemoqmedebi s sapasuxod pi r vel TveebSi ar aspeci f i kur i a. ese i gi ,
gamRi zi anebl i s Tavi sebur ebas sr ul i ad ar avi Tar angar i Ss ar uwevs: gamRi zi anebel i jer
ki dev ar war moadgens bavSvi sTvi s obi eqt s, r omel sac Tavi si ni Snebi aqvs, r omel i c,
maSasadame, mas amni Snebi s Sesaf er i s qcevas aval ebs.
r ogor c ukanasknel i dr oi s gamokvl evebi dan i r kveva, gr ZnobaTa or ganoebi s momwi f eba
jer ki dev dedi s mucel Si i wyeba da Semdegi Tanami mdevr obi T sr ul deba: yvel aze adr e
Sexebi sa da moZr aobi s or ganoebi mwi f deba; amas suni sa da gemosi da, bol os, mxedvel obi sa
da smeni s or ganoebi mosdevs. sagul i sxmoa, r omdabadebi danve ar a mar t o gamt ar ebel i
ner vebi a momwi f ebul i (e.i . mi el i ni s gar si T daf ar ul i ), ar amed Tvi Ton Tavi s t vi ni s
gansazRvr ul i ar eebi c (1-13 da 14-28, f l eqsi gi s mi xedvi T). danar Ceni ar eebi dabadebi s
pi r vel save TveebSi aRweven momwi f ebi s i seT dones, r ommaTi f unqci obi s Sesaxeb Sei Zl eba
vi l apar akoT. ukanasknel xanebSi gamor kvvul ad i Tvl eba, r omukve sami Tvi s bavSvs SeuZl i a
cxr a Zi r i Tadi f er i s gar Ceva, wi nandel i Sexedul eba smeni s Camor Ceni l obi s Sesaxeb axal
151
gamokvl evaTa mi xedvi T ar mt ki cdeba. Sexebi s r omel obaTa gar Cevi s unar s xomZl i er adr e
amJ Ravnebs bavSvi .
er Ti si t yvi T, gr ZnobaTa or ganoebi s anat omi ur -f i zi ol ogi ur i ganvi Tar eba Tavi s
maqsi mal ur dones ukve pi r vel save wl ebSi aRwevs da er T xans amdoneze r Ceba. r amodeni me
wl i s Semdeg i gi r egr esul ganvi Tar ebas i wyebs (pet er si ): wi n svl i s magi er , ukan i xevs.
2. aRqmi s Semdgomi ganvi Tar eba
mi uxedavad ami sa, ar sebobs gamokvl evaTa mTel i r i gi , r omel i c amt ki cebs, r ombavSvi s
sensor ul i ganvi Tar eba ar a mar t o skol i s wi nar e asakSi , ar amed mas Semdegac ganagr Zobs
wi nsvl as. saskol o asaki s bavSvi ukeT xedavs f er ebs, ukeT ar Cevs si naTl es, t onebs, vi dr e
Tavi si ganvi Tar ebi s wi na saf exur ebze.
amr i gad, ase i r kveva. gr Znobi s or ganoebi s anat omi ur -f i zi ol ogi ur i ganvi Tar eba
di di xni s dasr ul ebul i a; i gi ar a Tu wi n aRar mi i wevs, ar amed, zogi er T SemTxvevaSi ,
r egr esi s gzasac ki adgeba. mi uxedavad ami sa, aRqmi s ganvi Tar eba mai nc Tval saCi nod mi di s wi n.
pet er sma ampar adoqsal ur i vi Tar ebi s axsna ase scada: skol i s wi nar esa da gansakuTr ebi T
saskol o asakSi , bavSvi i nt el eqt ual ur ad vi Tar deba, da swor ed es i nt el eqt ual ur i
ganvi Tar ebaa, r ommi si aRqmi s f unqci ebi s Semdgomwi nsvl as edeba saf uZvl ad. es azr i
ueWvel ad sayur adReboa, magr amsaki Txs i gi sabol ood jer ki dev ver sWr i s. gaci l ebi T uf r o
swor i da uf r o gasagebi i qneboda, Tu vi t yodi T, r omaRqma mar t o er Tader Ti f or mi T r odi
gvevl i neba, r ompi r i qi T, mas r amodeni me r omel obi T da si r Tul i T gansxvavebul i f or ma
aqvs, da aRqmi s ganvi Tar eba amf or maTa Tanami mdevr obi Ts gamovl enaSi mJ Ravndeba. gr ZnobaTa
or ganoebi s momwi f ebi s done aRqmi s uel ement ar essa da uaRr es f or mas gansazRvr avs, i mas,
r asac Segr Znebi Ti aRqma Sei Zl eba ewodos. gr ZnobaTa or ganoebi s momwi f ebi s maqsi mal ur i
done mxol od Segr Znebi Ti aRqmi s ganvi Tar ebi s umaRl es dones ni Snavs da ar a aRqmi s ganvi Ta-
r ebi sas sazogadod. aRqmi s sxva f or mebs sxva saf uZvl ebi aqvs, da maTi ganvi Tar ebi s pr ocesi ,
er Ti saf exur i dan meor eze gadasvl i s pr ocesi , mTel i bavSvobi s asaki s gaswvr i v gr Zel deba.
Segr Znebi Ts aRqmas, r omel i c mxol od cxovr ebi s dasawyi s per i odSi unda vi gul i sxmoT,
mal e aRqmi s axal i f or ma, r o gor c ganvi Tar ebi s axal i saf exur i , sdves Tan. Segr Znebi Ti
masal a TandaTanobi T sul uf r odauf r o obi eqt ur i mocemul obi s xasi aTs Rebul obs; magr am
i gi sagans ki ar war moadgens, r omel i c sxvagvar sensor ul Si naar sSi c Sei Zl eba mogveces.
ar amed, yovel s ker Zo SemTxvevaSi , sr ul i ad damouki debel sa da Tvi Tmyof f enomens: aq
subi eqt s aRqmaSi sagani ki ar eZl eva, ar amed mxol od Si naar si , r omel i c yovel Tvi s ar i s
r ai menai r ad gaf or mebul i : i gi f i gur as xedavs da ar a i mas, r asac es f i gur a war moadgens,
r asac i s ni Snavs daaxl oebi T or wl amde, r odesac bavSvi ukve namdvi l ad met yvel ebs,
bavSvi s aRqma, Cveul ebr i v, f i gur al ur i a.
aRqmi s ganvi Tar ebi s Semdgomsaf exur Tan gvaqvs saqme, r odesac bavSvi sTvi s f i gur aSi
ukve sagani a mocemul i : Segr Znebadi masal a exl a r ogor c sagni s Tvi seba aRi qmeba. magr am
damaxasi aTebel i aq i saa, r omsagans ammasal i T amoi wur eba: i gi i mdenad da i msaxi T ar sebobs
bavSvi s gancdi sTvi s, r amdenadac i gi yovel s mocemul moment Si gveZl eva: f i gur a exl a
sagnad gani cdeba.
saskol o asaki s pi r vel i wl ebi obi eqt ur i i nt er esi s mZl avr i ganvi Tar ebi T xasi aTdeba:
bavSvi mTel i Tavi si ar sebi T gar esi namdvi l i sken ar i s mi mar Tul i . gasagebi a, r omobi eqt ur
aRqmas, aq gansakuTr ebi T f ar To gasaqani eZl eva. ami t omar af er i ar aa sakvi r vel i i maSi , r om,
mi uxedavad gr Znobi s or ganoTa anat omi ur -f i zi ol ogi ur i momwi f ebi s pr ocesi s damTavr e-
bi sa, saskol o asaki s bavSvi s aRqmi s unar i wi nsvl i s Tval saCi no maCvenebl ebs i Zl eva.
magr amaRqma ar c saskol o asaki s pi r vel wl ebSi aRwevs Tavi si ganvi Tar ebi s umaRl es
saf exur s. ukve Zvel i gamokvl evebi danac naTl ad Cans, r ommi si ganvi Tar ebi s maqsi mal ur i
done mxol od saskol o asaki s meor e saf exur zea mi Rweul i . es asec unda yof i l i yo: saqme
i saa, r omamasakobr i v saf exur ze axal i gar emoeba i Cens Tavs, saxel dobr , nebel obi s
ganvi Tar ebi s f aqt i , r omel i c, Tavi s mxr i v, Tval saCi no gavl enas axdexs aRqmi s ganvi Tar ebaze.
Cndeba aRqmi s umaRl esi f or ma, nebi smi er i aRqma, dakvi r veba, r omel i c ukve wi na saf exur zec
i saxeba.
3. aRqmi sst r uqt ur ul i ganvi Tar eba
bavSvi s aRqmi s ganvi Tar ebi s amsur aTs kar gad Seef er eba i si c, r ac mi si st r uqt r i s
Sesaxeb ar i s cnobi l i .
r ac uf r o pat ar aa bavSvi , mi si aRqma mi T uf r o di f uzi ur i a, mi T uf r o mokl ebul i a i gi
geSt al t i s Zi r i Tad Tvi sebebs: Si nagan ganawver ebul obasa da gar egan gamokveTi l obas. am
debul ebi s kar g i l ust r aci as Semdegi cda war moadgens.
mi eci T bavSvs, r omel i c t acebi s per i odSi i myof eba, r ai me mi sTvi s gansakuTr ebi T sai n-
t er eso sagani da mer e waar Tvi T. maSi nve t i r i l s dai wyebs: moi Txovs sagni s ukanve dabr u-
152
nebas. dadevi T es sagani r ai me uf r o di di zedapi r i s mqone meor e saganze, vTqvaT, wi gnze, da
i se mi awodeT bavSvs. ar i s SemTxveva, r ombavSvi an t i r i l s ganagr Zobs da sr ul i ad ar Seexeba
mi wodebul sagans, anda xel s st acebs i msagans ki ar a, r omel i c mas ai nt er esebs, ar amed
meor es, r omel zec i gi a moTavsebul i (wi gns). Tu ar mi eci T, i gi i sev t i r i l s ganagr Zobs.
daskvna cxadi a: bavSvi sTvi s or i ve sagani er T mTel s war moadgens: i gi ver xedavs
Ti Toeul s cal ke. magr amTu i gi or s damouki debel sagans i se amTl i anebs, r omammTel Si maT
cal cal ke veRar amCnevs, maSi n r aRa unda i Tqvas Ti Toeul i cal ke sagni s sakuTar nawi l ebze!
unda vi f i qr oT, r om am SemTxvevaSi mi si aRqma ki dev uf r o di f uzi ur i , ki dev uf r o
gaunawevr ebel i i qneba. da mar Tl ac _ gansakuTr ebi T f ol kel t i s cdebi s Semdeg _
dadgeni l ad i Tvl eba, r om, r ac uf r o pat ar aa bavSvi , mi si aRqma mi T uf r o di f uzi ur i a.
magr amr as war moadgens es di f uzi ur i aRqma? saxel dobr , r ogor gani cdeba sagani amdi -
f uzi ur aRqmaSi ? er Ti moment i Cven ukve vi ci T: sagani ganawver ebul mTl i ans ar war moad-
gens: bavSvi mokl ebul i a SesaZl ebl obas ammTel Si mi si nawi l ebi c dai naxos.
magr amr ogor gani cdi s i gi ammTel s, amas sagangebo Seswavl a esaWi r oeba. f ol kel t ma am
mi zni sTvi s skol i s wi nar e asaki s bavSvi s naxat ebi Sei swavl a. gamoi r kva, r ombavSvi obi eqt s
ki ar xat avs i m mni Svnel obi T, r omel i c mas aqvs, ar amed i m subi eqt ur STabeWdi l ebas,
r omel sac i gi amsagni sgan Rebul obs, i memoci ur damoki debul ebas, r omel i c mas amsagni s
mi mar T aqvs SemuSavebul i . aqedan Sei Zl eba i f i qr os kacma, r ombavSvi sTvi s aRqmaSi obi eqt i
ki ar ar i s war modgeni l i , ar amed Tvi Ton subi eqt i s mdgomar eoba, r omel i c amobi eqt Tan
ur Ti er Tobi s ni adagze Cndeba. es Semdegi danac kar gad Cans: bavSvs eZl eva ci l i ndr i
gadasaxat avad. r ogor c i r kveva, i gi ci l i ndr i s obi eqt ur i Tvi sebebi s gaRmoCemi s nacvl ad,
i mSTabeWdbl ebi s gaRmocemas cdi l obs, r omel i c mas ci l i ndr i sagan mi uRi a, saxel dobr ,
si mr gval i s STabWedi l ebi sas.
kl apar edma bavSvi s aRqmi s ar sebi Tad amave Tavi sebur ebassi nkr et i zmi uwoda. bavSvma
ki Txva ar i ci s, magr amar i s SemTxvevebi , r omzogi er T si t yvebs i gi saer To moxazul obi T, Tu
moyvani l obi T cnobi l obs: asoebi s er Ti kompl eqsi , r ogor c mTel i , er T SemTxvevaSi
er Tnai r ad gamoi yur eba mi sTvi s da meor eSi _ meor enai r ad. Ti Toeul si t yvas i gi , r ogor c
r omel obi T Tavi sebur mTl i ans, aRi qvams, r oml i s nawi l ebsac ver xedavs. aseTi a, sazogadod,
mi si aRqma: danawevr ebul i geSt al t i s nacvl ad bavSvi di f er enci aci as mokl ebul , mTl i an
sqemebs aRi qvams.
r a daskvna Sei Zl eba gamovi t anoT skol i s wi nar e asaki s bavSvi s aRqmi s aseTi
daxasi aTebi dan aRqmi s ganvi Tar ebi s dasawyi si saf exur ebi s Sesaxeb? Tu aRqma skol i s wi nar e
asakSi i seTi a, r ommi si subi eqt ur i xasi aTi s Sesaxeb Sei Zl eba l apar aki , r a unda vTqvaT maSi n
adami ani s cxovr ebi s pi r vel i nabi jebi s Sesaxeb? unda vi f i qr oT, r omaRqmi s gamovl eni s
pi r vel i f or ma, SesaZl oa, swor ed i seTi i yos, r ogor i caa zogjer gamRi zi anebl i s gancda
pi r vel moment Si , r odesac, magal i Tad, mi si zemoqmedebi s gamo vi Rvi ZebT: aRqmi s gamovl eni s
pi r vel ad f or mad Segr Znebi T aRqma Sei Zl eba Cai Tval os. Semdeg saf exur ze aRqmi s
st r uqt ur a i seTi a, r omar avi Tar SemTxvevaSi ar Sei Zl eba i Tqvas, r ommi si Si naar si
mTl i anad subi eqt ur i a: Cven vxedavT, r ombavSvi Tavi s naxat ebSi mai nc r aRacas gadmogvcems,
maSasadame, mai nc obi eqt s gani cdi s. Cven vxedavT, r omni Snebi , r omel sac bavSvi xat avs, am
gar edan mocemul r aRacas aqvs: si mr gval e mas ekuTvni s da ar a Tvi Ton subi eqt s.
aRqmi s aseTi st r uqt ur a kar gad Seef er eba i mas, r ac amasakobr i vi saf exur i s aRqmi s
ganvi Tar ebi s Sesaxeb i yo zemoT aRni Snul i : bavSvi s aRqma ukve sagnobr i vi a; magr amaRqmul i
sagani i seTi ni Snebi T ki ar xasi aTdeba, r omel i c Tvi Ton sagans ekuTvni s, damouki debl ad
i mi sa, moqmedebs i gi vi nmeze Tu ar a, ar amed i seTi ni Snebi T, r omel i c subi eqt i s gar eSe
war moudgenel i a, sagani mTl i anad i mi T amoi wur eba, r ac mi si zemoqmedebi s SemTxvevaSi
gani cdeba. ami s gar eSe sagani , r ogor c damouki debel i obi eqt ur i ar si , bavSvi sTvi s jer
ki dev ar ar sebobs. Tavi sTavad i gul i sxmeba, aseTi aRqmi s SemTxvevaSi subi eqt i savsebi T
aqt ual ur si t uaci azea damoki debul i : sagani mxol od i s ar i s, r ac yovel mocemul
moment Si aRqmi s aqt ual ur Si naar sSi gveZl eva. ami t omTu r ai me r eaqci a unda moxdes
saganze, es r eaqci a Sei Zl eba mxol od i mi s Sesat yvi si i yos, r asac es sagani yovel mocemul
moment Si war moadgens. skol i s wi nar e asaki s bavSvi s qcevi s i mpul si ur oba, mi si uSual o
si t uaci aze sr ul i damoki debul eba mSveni er ad Seesat yvi seba mi si aRqmi s amTavi sebur ebas.
bavSvi s naxat ebi s Seswavl a saskol o asakSi naTl ad amt ki cebs, r ommi si aRqmi s
st r uqt ur a saf uZvl i anad i cvl eba. Cven vxedavT, r ombavSvi exl a obi eqt ur i sagnebi s
nacvl ad, sqemebs i Zl eva: amsqemebSi , r asakvi r vel i a, mxol od i saa mocemul i , r ac sagans
ekuTvni s, r ogor c mi si obi eqt ur i Tvi seba. sagni s sqemas i mSTabeWdi l ebi s gadmocemi T ver
daxat avT, r omel sac es sagani st ovebs TqvenSi . amSemTxvevaSi i gi sagni s sqema xomaRar
i qneboda! bavSvi s xat vi s es saf exur i , sqemat ur i xat va, naTl ad gvi Cvenebs, r ombavSvi s
153
aRqma Tval saCi nod uaxl ovdeba di di sas i mi T, r omi gi i mmxr i e mai nc ar i s geSt al t ur i , r om
mkaf i odaa gar emosgan gamoyof i l i . sqemaSi kont ur i gansakuTr ebi T di d r ol s TamaSobs.
r ac Seexeba geSt al t i s meor e mxar es, Si nagan ganawevr ebul obas, ammxr i v jer mxol od
pi r vel i nabi jebi a gadadgmul i , magr am, ueWvel i a, r omes pi r vel i nabi jebi mar Tl a
gabedul adaa gadadgmul i . sqema ase Tu i se mar t o kont ur s r odi Sei cavs; i gi sxva moment ebi s
gadmocemasac gul i sxmobs, r omel ni c mTl i ani s auci l ebel nawi l ebad gani cdebi an.
aRqmi s st r uqt ur a ukve savsebi T i seTi a, r ogor i c Cveni , r odesac bavSvi sqemi s sr ul
ukmar obas gr Znobs da ammi zezi T xat vas Tavs anebebs. r ogor c Cans, i s xedavs, r omsqemat ur i
naxat i si namdvi l i s Sesat yvi s sur aTs ver i Zl eva. namdvi l i sagani mi sTvi s exl a gaci l ebi T
uf r o danawevr ebul i a, gaci l ebi T uf r o met det al ebs Sei cavs, vi dr e es mi s sqemaSi a
gadmocemul i : mi si aRqma exl a ukve mTl i anad geSt al t ur i a, sqema amgeSt al t i s si mZl avr es
daaxl oebi Tac ver gadmogvcems. ami s Semdeg ar aa sakvi r vel i , r ombavSvma sqemat ur xat vas
Tavi daanebos, da r adganac ukeT saxat avad mas Zal a ar Seswevs, yovel gvar xat vaze xel i
ai Ros! Cven ukve vi ci T, r omskol i s wi nar e asaki sa da nawi l obr i v dabal i saskol o asaki s
bavSvi c di di gat acebi T xat avs: xat va amasakobr i v saf exur ze masi ur movl enas war moadgens.
magr am, r ogor c wesi , gansazRvr ul asakSi bavSvi sr ul i ad Tavs anebebs mas. xat vas mxol od
i seTi pi r ebi ganagr Zoben, r omel Tac mar Tl a SeuZl i a namdvi l i geSt al t i s gadmocema, da
ami t omar avi Tar i sabuTi ar a aqvT xel i ai Ron xat vaze.
gasagebi a, r omaRqmi s aseTi st r uqt ur a, mi si sr ul i obi eqt ur i da geSt al t ur i xasi aTi ,
xSi r ad ai Zul ebs bavSvs, r odesac es geSt al t i sr ul i ar aa, mi si si sr ul i sTvi s i zr unos.
Cndeba nebi smi er i aRqmi s _ aqt i ur i dakvi r vebi s _ SemTxvevebi , da Cven vi ci T, r omsaskol o
asakSi nebi smi er i aRqma Tavi si ganvi Tar ebi s maRal saf exur ebs aRwevs: bavSvi dakvi r vebas
i wyebs.
154
kar i meSvi de
mnemur i pr ocesebi s f si qol ogi a
mnemur i pr ocesi s umar t i vesi f or mebi
1. mneme
cnobi l i a, r omzogi er Ti mcenar i s, magal i Tad, mi mozi s an akaci i s zogi er Ti ji Si s f oT-
l ebi Rami T i xur eba da di l i T kvl av i Sl eba. es gaSl i sa da daxur vi s moZr aobebi zust i pe-
r i odul obi T cvl i an er TmaneTs _ yovel Tor met saaTSi er Txel i badeba saki Txi : Sei Zl eba
Tu ar a amr i Tmi s Secvl a? Sei Zl eba Tu ar a, magal i Tad, akaci a sxva r i Tms `mi aCvi o~. vTqvaT,
18 saaTs r omgaSl i l i i yos da 6-s daxur ul i , anda, pi r i qi T? movawyoT sagangebod i se, r om
akaci a ganmeor ebi T 18 saaTi s ganmavl obaSi si naTl eSi i yos da 6 saaTi s ganmavl obaSi si bne-
l eSi . ami T, bol osdabol os, i seT mdgomar eobas mi vaRwevT, r omakaci a er Txans dRe-Rami s
nor mal ur i cvl i l ebebi spi r obebSi c Tavi s axl ad SeZeni l r i Tms dai cavs: mxol od 6 saaTi
i qneba daxur ul i da Tvr amet i gaSl i l i (hf ef er i ).
r as amt ki cebs es f aqt i ? i mi s gamo r om akaci aze, ganmeor ebi T, Cveul ebr i vze uf r o
xangr Zl i vad amoqmedebdnen si naTl es, man Tavi si Cveul ebr i vi r i Tmi dakar ga da axal i Sei Zi -
na. es r omar yof i l i yo, r asakvi r vel i a, mas Tavi si bunebr i vi r i Tmi Ser Ceboda. ueWvel i a, am
SemTxvevaSi ukval od ar dakar gul a Cveni mcenar i sTvi swar sul i : mi si exl andel i r i Tmi am
war sul i s gavl eni s Sedegi a. magr amwar sul i s Senaxvas, awmyoze mi ss gavl enas, sazogadod,
`mexsi er eba~ewodeba, amsi t yvi s f ar To mni Svnel obi T. maSasadame, Cven Segvi Zl i a vTqvaT,
r ommcenar es `mexsi er eba~aqvs.
gamokvl evaTa mTel i r i gi s Sedegad cnobi l i a, r omr agi nd mar t i vi c unda i yos cocxal i
ar seba, akaci i s msgavsi ef eqt i yvel gan Segvi Zl i a mi vi RoT. cnobi l f i zi ol ogs eval d
her i ngs swor ed aseTi f aqt ebi hqonda mxedvel obaSi , r odesac man `mexsi er eba or gani zebul i
mat er i i s saer To f unqci ad~gamoacxada(1870). da mar Tl ac, ver naxavT cocxal ar sebas, r om
i s, r asac i gi amJ amad war moadgens, mi si war sul i s yovel gvar i gavl eni s gar eSe i dges. pi r i -
qi T, Sei Zl eba dabeji Tebi T i Tqvas, r ommi si awmyo Zi r i TadSi mi si war sul i s pr oduqt s Sead-
gens. yovel SemTxvevaSi , er Ti mai nc udaoa: r agi nd mar t i vi c unda i yos or gani zmi , saTanado
zemoqmedebi s saSual ebi T gansazRvr ul f ar gl ebSi mi si aseTi Tu i seTi Secvl a Sei Zl eba.
ami t omaa, r omcxovr ebi s pi r obebi s Secvl i s saSual ebi T cxovel Ta da mcenar eTa, wi naswar
ganzr axul i mi mar Tul ebi T, gar daqmnas vaxer xebT; ami t omaa r ommaT `kul t ur aze~Segvi Zl i a
vi l apar akoT.
magr amr a ni adagze xdeba amSemTxvevaSi war sul i s awmyoze gavl ena? r a mexsi er ebaze
Sei Zl eba aq l apar aki ? r asakvi r vel i a: Cven ver vi t yvi T, r omes gavl ena f si qi ki s ni adagze
xdebodes; Cven ver vi t yvi T, r om, magal i Tad, akaci as f si qi kur ad axsovdes, r omi gi 18 saaTi s
ganmavl obaSi gaSl i l i i yo da 6 saaTi s ganmavl obaSi daxur ul i . ueWvel i a, r omaq wmi nda
bi ol ogi ur -f i zi ol ogi ur pr ocesTan gvaqvs saqme. ueWvel i a, r omeqsper i ment ul i pi -
r obebi s zegavl eni T, mcenar eSi er Tgvar i f i zi ol ogi ur i xasi aTi s cvl i l eba moxda, r ome-
l i c mi si moZr aobebi s axal r i Tms daedo saf uZvl ad.
magr amTu es asea, maSi n cxadi a, r omaq Cven sakmaod Tavi sebur movl enasTan gvaqvs saqme,
r omel i c uTuod Tval saCi nod gansxvavdeba i mi sgan, r asac, Cveul ebr i v, mexsi er eba
ewodeba. ami t om am movl enas saxel wodebac gansxvavebul i Sef er i s. zemonma am
el ement ar ul i s, bi ol ogi ur -f i zi ol ogi ur i `mexsi er ebi s~ aRsani Snavad axal i t er mi ni ,
mneme (ber Znul ad, mexsi er eba), Semoi Ro
*
.
amr i gad, `mexsi er ebi s~ umar t i ves f or mad, r omel i c her i ngi s mi xedvi T, yovel i
or gani zebul i mat er i i s f unqci as war moadgens, mneme unda vi gul i sxmoT. mneme yovel i
cocxal i or gani zmi s Tvi sebaa. maSasadame, i gi ar c adami ani sTvi saa ucxo. war sul i s gavl enas
Cven yovel Tvi s f si qi kur ad r odi ganvi cdi T. Zal i an xSi r i a SemTxvevebi , r omi gi mxol od
anat omi ur -f i zi ol ogi ur i s f ar gl ebi T gani sazRvr eba. magal i Tad, var ji Si s zegavl eni T
kunTi i zr deba da f unqci onal ur ad vi Tar deba. f si qi kur i mexsi er ebi s Sesaxeb, am
SemTxvevaSi , r asakvi r vel i a, ar avi n i l apar akebs.
2. xani er oba
ganvi Tar ebi s Semdgomsaf exur ze war sul i s awmyoSi moqmedebas ukve f si qi kur i xasi aTi
i Zl eva: war sul i ar a mar t o bi ol ogi ur -f i zi ol ogi ur ar eSi , ar amed gancdaSi c ganagr Zobs
ar sebobas. maSasadame, axl a ukve namdvi l i mexsi er ebi s Sesaxeb Segvi Zl i a vi l apar akoT.
*
i mkval s, r omel sac war sul i st ovebs, zemoni , `engr ams~uwodebs, xol o kval i s ganaxl ebas
`ekf or i as~.
155
vnaxoT, r ogor i a mexsi er ebi s gamovl eni s yvel aze uf r o mar t i vi f or ma!
jer ki dev f exner ma mi aqci a yur adReba, r om zogi er Ti modal obi s, magal i Tad,
mxedvel obi s, ar eSi aRqma i mwamsve r odi qr eba, r ogor c ki Sesat yvi si gaRi zi anebi s
zemoqmedeba Sewydeba, ar amed er Tgvar i kval i s saxi T kvl av ganagr Zobs er Txans ar sebobas.
SevaCer oT uZr avad Tval i naTel i kvadr at i s er T gar kveul wer t i l ze 40-mde sekundi s
ganmavl obaSi gadavi t anoT Semdeg mxedvel oba sr ul i ad car i el s nei t r al ur ar eze, vTqvaT,
TeTr i qaRal di s f ur cel ze. Cven i qac kvadr at i s gamoxat ul ebas davi naxavT. f exner ma amas
Tanami mdevar i xat i uwoda (Nachbild). r ogor c vxedavT, mi si saxi T wi nandel i gancda axl ac
ganagr Zobs ar sebobas _ war sul i awmyoSi c moqmedobs. maSasadame, Sei Zl eba i f i qr os kacma,
r omTanmi mdevar i kval i s saxi T mexsi er ebi s gamovl eni s er Ter T saxeobasTan gvaqvs saqme.
magr amnamdvi l ad es ase ar aa.
saqme i saa, r omkval i s SemTxvevaSi Cven war sul Si naxul s ki ar aRvadgenT, ar amed kvl av
ganvagr ZobT mi s xedvas: i s f i zi ol ogi ur i pr ocesi , r omel i c gamRi zi anebl i s uSual o
zemoqmedebi s SemTxvevaSi Cndeba, er Txans mi si aRkveTi s Semdegac gr Zel deba _ maSasadame,
aqt ual ur aRqmas i Zl eva. es sr ul i ad naTl ad Cans Tund i mgar emoebi dan, r omTanami mdevar i
kval i , Cveul ebr i v, uar yof i Ti a, ese i gi , sawi naaRmdego f er i sad gveCveneba, magal i Tad,
wi Tel i kvadr at i mwvaned moCans. l ur ji _ yvi Tl ad. aqt i ur ma f i zi ol ogi ur ma pr ocesebma,
r ac wi Tel i f er i s aRqmas udevs saf uZvl ad, kval i s SemTxvevaSi mwvane f er i s mi mar Tul ebi T
gadai nacvl es.
zemod, r odesac dr oi s aRqmi s Sesaxeb gvqonda saubar i , Cven ukve aRvni SneT i s Tavi sebu-
r i gancda, r omel i c awmyos aRqmi s saxi T gveZl eva: awmyo xani er ad gani cdeba, mdi nar ebad, r o-
mel Si c war sul i , ukve ganvl i l i , amJ amad mocemul adac, awmyoSi c ar sebul adac aRi qmeba. ma-
Sasadame, war sul i r odi qr eba, r odi i spoba, ar amed awmyoSi gadadi s, masSi Sedi s, mi s el e-
ment ad i qceva. war sul i gancda r ommi si Sesat yvi si gaRi zi anebi s aRkveTasTan er Tad qr ebo-
des, i s r ommaSi nve kvdebodes, awmyoSi ar sebobas ar ganagr Zobdes, maSi n xani er obi s gancda
SeuZl ebel i i qneboda. maSi n Cven yovel Tvi s wer t i l i sebur moment ebs aRvi qvamdi T, r omel -
ni c el vi sebur i si swr af i T Sescvl i dnen ur Ti er Ts da ver asodes xani er awmyos ver mogvcem-
dnen.
r ogor c vxedaeT, awmyos gancdaSi mexsi er ebi s moqmedebi s f aqt Tan gvaqvs saqme: mexsi -
er eba r omar yof i l i yo, ese i gi , war sul i r omi mwamsve aRkveTi l i yo, maSi n awmyos xani -
er obi s Sesaxeb l apar aki SeuZl ebel i i qneboda. awmyos magal i Tebi Cven ukve zemoT gvqonda
dasaxel ebul i . Sei Zl eba maT xel axl a davubr undeT. ami sTvi s Sor s wasvl a ar dagvWi r deba,
i mi t omr omammi zni sTvi s yovel i cal ke aRqmi s SemTxveva gamodgeba. ai . magal i Tad, ager
SemTxvevi T Tof i gavar da. Cavukvi r deT Cvens bger i Ts aRqmas. mas Semdeg, r ac bger a obi eqt u-
r ad dasr ul da. Cven er Txans ambger i s mkaf i o, pl ast i kur i gancda gvaqvs, Ti Tqos i gi
xel axl a i smodes; r amdeni me xni s Semdeg sr ul i ad qr eba da mer me ukve mxol od war modgeni s
saxi T gani cdeba.
r asakvi r vel i a, es gancda sr ul i ad SeuZl ebel i i qneboda, Cven r omwar sul i s, ukve
gaTavebul i SemTxvevi s, awmyoSi gadmot ani s unar i ar gvqonoda.
amr i gad, amgvar gancdebSi mar Tl a mexsi er ebi s moqmedebi s f aqt Tan gvaqvs saqme. magr am
Cavukvi r deT Cvens gancdas: war sul i , ganvl i l i , aq war sul Si ki ar i gul i sxmeba, r ogor c
r aRac, r ac i yo da axl a aRar aa. ar a, i gi awmyoSi gani cdeba. maSasadame, war sul i s gancda,
r ogor c war sul i s, jer ki dev ar a gvaqvs, mexsi er eba jer ki dev ver CamoSor ebi a aRqmas, i gi jer
ki dev Zal i an pr i mi t ul i saxi s mexsi er ebad unda Cai Tval os. yovel SemTxvevaSi , i gi
Tanami mdevar i xat i ar aa, i gi masze maRl a dgas.
uSual o mexsi er eba
1. uSual o mexsi er eba
Zal i an axl o dgas mexsi er ebi s gamovl eni s amumar t i ves f or masTan mexsi er ebi s meor e
f or ma, r omel i c, gansakuTr ebi T moi mans Semdeg, uSual o mexsi er ebi s saxel wodebi Taa
cnobi l i .
or i ode magal i Ti sakmar i si a, r aTa naTel i Sei qnes, Tu r as gul i sxmoben, r odesac
uSual o mexsi er ebi s Sesaxeb l apar akoben. vTqvaT, vi nme mesaubr eba. r odesac i gi r omel i me
wi nadadebi s ukanasknel si t yvas ambobs, wi na si t yvebi mas ukve naTqvami aqvs. maSasadame, i si ni
war sul s ekuTvni an. mi uxedavad ami sa, es si t yvebi CvenTvi s sr ul i ad ar ar i an dakar gul i :
i si ni Cems cnobi er ebaSi jer ki dev ganagr Zoben ar sebobas, Ti Tqos jer ki dev moi smodnen. es
r omar yof i l i yo, maSi n enobr i vi ur Ti er Toba adami anTa Sor i s sr ul i ad SeuZl ebel i
i qneboda. magr am, r ogor c ki gaTavdeba wi nadadeba, r ogor c ki gavi gvbT azr s, r ogor c ki
dakar gavs, maSasadame, i gi pr aqt i kul ad CvenTvi s mni Svnel obas, Cven i gi ukve davi wyebul i
156
gvaqvs. uSual o mexsi er ebi sTvi s swor ed esaa damaxasi aTebel i . gamRi zi anebl i s zemoqmedeba
Sewyvet i l i a, magr amf si qi kur adi gi mai nc ganagr Zobs er Txans ar sebobas, sanamamas
CvenTvi s pr aqt i kul ad mni Svnel oba aqvs.
uSual o mexsi er ebas, sazogadod, di di mni Svnel oba aqvs adami ani sTvi s, magr amaqt i obi s
zogi er Ti f or mi sTvi s mas sr ul i ad gansakuTr ebul i r ol i eki sr eba. magal i Tad, r ogor Se-
i Zl eboda nayof i er ad emuSavna asoTamwyobs, r omyovel i aso, yovel i si t yva mas umal ve da-
vi wyeboda, sanammi s awyobas moaswr ebda! an r ogor SesZl ebda gadamwer i Tavi s saqmi s gake-
Tebas, r ommas Ti Toeul i si t yva waki TxvasTan er Tad davi wyeboda! r ogor SesZl ebda mowaf e
r i same swavl as, r ommas nakar naxevi dawer amde mai nc TavSi ar Ser Cenoda. r asakvi r vel i a,
ver c er Ti es saqme ver gakeTdeboda, adami ans r omyovel i STabeWdi l eba i mwamsve ugzouk-
vl od ekar gebodes.
magr amwar moi dgi neT, r omasoTamwyobs yvel af er i , r ac mas auwyvi a, xangr Zl i vad
amaxsovr deba, an gadamwer s memanqanes, r ac gadauwer i a, anda mowaf es, r ac mi sTvi s
ukar naxebi aT. r asakvi r vel i a, amas ar a Tu ar avi Tar i azr i ar eqneboda, ar amed es mavnebel i c
i qneboda: es zedmet ad dat vi r Tavda adami ani s cnobi er ebas. r odesac uSual o mexsi er ebaze
vl apar akobT, gansakuTr ebi T es moment i c unda vi qoni oT mxedvel obaSi : war sul i uSual o
mexsi er ebi s SemTxvevebSi c ganagr Zobs awmyoSi ar sebobas; magr amr ogor c ki i qceva es awmyo
war sul ad, masTan er Tad i si c kvdeba, r ac masSi Sedi oda war sul i dan.
2. uSual o mexsi er ebi s mocul obi s saki Txi
uSual o mexsi er ebi s Seswavl a dRemde umTavr esad eqaper i ment ul i gzi T war moebda, da
mi s Sesaxeb Tanamedr ove f si qol ogi aSi sakmao cnobebi moi poveba.
pi r vel i , r asac yur adReba unda mi eqces, es i saa, r omdasamaxsovr ebel i masal i s mocu-
l obas uSual o mexsi er ebi s SemTxvevaSi c di di mni Svnel oba aRmoaCnda. magal i Tad, eqvsi er -
Tmni Senel ovani ci f r i r omukar naxoT vi sme, i gi eqvsi ves Tavi suf l ad aRadgens; magr ameqvsi s
nacvl ad r omaTi ukar naxoT, naxavT, r omi gi ar a Tu aTi ves, ar amed eqvssac ver aRadgens. zogi
f si qol ogi s azr i T, es ase ai xsneba: zedmet i r omemat eba r i cxvebi s i mr aodenobas, r omel i c
uSual od amaxsovr deba adami ans, es ukuqcevi T moqmedobs masze da i masac avi wyebi nebs, r ac
uami sod uxda damaxsovr eboda (e. w. ukuqcevi Ti Sef er xeba). zogi ki dev sxvagvar axsnas
i Zl eva: St er ni s azr i T, amSemTxvevaSi , cal ke el ement ebi dan momdi nar e pr ocess ki ar aqvs
mni Svnel oba, ar amed i mener gi as, r omel i c mTel s dasamaxsovr ebel masal azea ganawi l ebul i .
r odesac es masal a di di a, Ti Toeul s cal ke wevr s ener gi i s nakl ebi r aodenoba xvdeba.
ami t omaa r ommTel i s aRdgena aq nakl ebi war mat ebi T xdeba, vi dr e i mSemTxvevaSi , r odesac es
mTel i nakl ebi mocul obi saa.
f i qr oben, r omuSual o mexsi er ebi s mocul obas di di di f er enci al ur -f si qol ogi ur i
mni Svnel oba aqvs. uSual o mexsi er ebi s mocul oba ewodeba adami ani s unar s, aRadgi nos uSu-
al od er Ti mi wodebi s Semdeg gansxvavebul i st i mul ebi s ser i a i mwesr i gi T, r a wesr i gi Tac
i yo i gi mi wodebul i (bl enkenSi p). samwuxar od, es cneba jer ki dev ver aa sakmar i sad
Seswavl i l i : jer ki dev ar aa sabol ood gamor kvvul i , speci f i kur unar ad Cai Tvl eba uSual o
mexsi er ebi s mocul oba Tu ar a. magr amsanames ar momxdar a, manamde, r asakvi r vel i a, amcnebi s
di f er enci al -f si qol ogi ur i mi znebi sTvi s gamoyeneba Zal i an Znel i i qneboda.
Zal i an sai nt er esoa, r ommexsi er ebi s mocul obi s f aqt or i i mwamsve kar gavs Tavi s
gavl enas, r a wams mi s wi naaRmdeg sxva f aqt or ebi i wyeben moqmedebas. amaT Sor i s pi r vel r i gSi
r i Tmi s f aqt or i unda aRi ni Snos. r omavi RoT da cdi spi r s r i Tmul ad mi vcvT i gi ve aTi
r i cxvi , r oml i s aRdgenac zemoT man ver moaxer xa, davi naxavT, r omamamocanas i gi advi l ad
gadawyvet s. Zal i an di di mni Svnel oba aqvs agr eTve dasamaxsovr ebel i masal i s azr sac.
r odesac masal a uazr oa, maSi n gaci l ebi T nakl ebi gamaxsovr deba, vi dr e maSi n, r odesac i gi
r ai me gar kveul azr s Sei cavs.
unda vi f i qr oT, r i Tmi ca da azr i c er Ti dai mave mi mar Tul ebi T axdenen gavl enas
mexsi er ebi s mocul obaze. i si ni cal ke er Teul ebs ur Ti er Ts ukavSi r eben, er T mTel Si
aer Ti aneben da ami T maT gamar t i vebas axer xeben.
ei det ur i xat i
1. ei det ur i xat i
f si qol ogi ur l i t er at ur aSi sxvagvar i f aqt i caa dadast ur ebul i , r omel i c agr eTve
mexsi er ebi s moqmedebi s gamovl enad Sei Zl eba Cai Tval os.
mi vceT cdi spi r s wi Tel i kvadr at i . vaWvr et i noT i gi Tavi suf l ad _ 8-9 sekundi s
ganmavl obaSi da ami s Semdeg Tval i car i el ar eze gadavat ani oT Cven vnaxavT, r omi gi aqac
ganagr Zobs kvadr at i s xedvas.
Sei Zl eba amSemTxvevaSi c Cveul ebr i vs Tanmi mdevar kval Tan gvqondes saqme?
157
magr am, jer er Ti , kval i s mi saRebad ni muSi s f i qsaci a da Sedar ebi T xangr Zl i vi Wvr et aa
saWi r o (40 sekundi ). aq ki cdi spi r i mxol od 8-9 sekundi s ganmavl obaSi , da i si c Tavi suf -
l ad, Wvr et s kvadr at s. magr amamas i mdeni mni Svnel oba ar a aqvs, r amdeni c i mas, r omkval i
sawi naaRmdego f er i saa; aq ki wi Tel i kvadr at i Tavi si Cveul ebr i vi f er i T Cans. gar da ami sa,
r ac uf r o axl oa cdi spi r Tan i s Si r ma, r omel zedac kval i s gamoxat ul ebi s pr oeqci a xdeba;
mi T uf r o mci r e mocul obi sad moCans es ukanasknel i , da r ac uf r o Sor saa, mi T uf r o di di
mocul obi s mqoned. kval i s mocul oba pi r dapi r pr opor ci ul i a manZi l i s mi mar T.
es f aqt i pi r vel ad emer t ma aRmoaCi na da i gi emer t i s kanoni s saxel wodebi Taa cnobi l i .
maS kval i emer t i s kanonsemor Ci l eba. r ac Seexeba Cvens SemTxvevas, aRmoCnda, r omaq kvad-
r at i s gamoxat ul ebi s mocul oba ar avi Tar SemTxvevaSi emer t i s kanons angar i Ss ar uwevs.
dasaar ul , kval i s pr oeqci a r omf er ad ekr anze movaxdi noT, davi naxavT, r ommi si f er i
ekr ani s f er s Seer eva da nar evi f er i sad gamoCndeba. Cveni cdi s SemTxvevaSi sul sxva mdgo-
mar eobas aqvs adgi l i . kvadr at i s gamoxat ul eba zevi dan ef ar eba Tavi si f er i Tur T ekr ani s
Sesaf er nawi l s.
aqedan naTel i xdeba, r omamSemTxvevaSi ar a Tanmi mdevar kval Tan, ar amed sr ul i ad gan-
sxvavebul movl enasTan gvaqvs saqme. pi r vel ad es movl ena venel ma of Tal mol ogma ur ban-
Ci Cma aRmoaCi na. Tanamedr ove f si qol ogi aSi i gi `ei det ur i xat i s~saxel wodebi Taa cno-
bi l i da, ueWvel i a, mi si saxi T mexsi er ebi s moqedebi s er Ter T mar t i v saxeobasTan gvaqvs saqme.
mar Tl acda, ei det ur i xat i _ Cvens magal i TSi wi Tel i kvadr at i s gamoxat ul eba
*
_
mxol od i mSemTxvevaSi i Cens Tavs, Tu r ommas namdvi l i aRqma uswr ebs wi n. r adganac
ei det ur i xat i , r ogor c davr wmundi T, Tanami mdevar kval ad ar Cai Tvl eba, Cven sr ul i
uf l eba gvaqvs i gi amaRqmi s xel axal gagr Zel ebad an mi s gagr Zel ebad ki ar a, mi s xat ad, mi s
anar ekl ad CaeTval oT. magr amaseT xat s Cven dasr ul ebul i mexsi er ebi s SemTxvevaSi c
vRebul obT. magal i Tad, me amwams sr ul i ad ver vxedav Cems megobar s X-s mi uxedavad ami sa,
mi si saxe Ti Tqos Cems Tval wi n dgas _ me mas amJ amad ver aRvi qvam, magr am mi si saxi s
war modgena Semi Zl i a: mexsi er ebi s xat i war modgeni s saxi T gveZl eva. bunebr i vad Cndeba
saki Txi : Tu swor i a, r omei det ur i xat i Tanami mdevar kval s ar war moadgens da, maSasadame,
aqt ual ur aRqmad ver Cai Tvl eba; Tu i gi uf r o xat i a, vi dr e aqt ual ur i aRqma, maSi n xomar
ar i s i gi Cveul ebr i vi war modgena?
war modgeni sTvi s damaxasi aTebel i i saa, r ommas yovel Tvi s mi si sagni s ar aamwyobi s,
ar aaqt ual obi s gancda axl avs Tan: r odesac X-i s saxes war movi dgen, me vi ci , r omme mas ar
aRvi qvam, r om me mas amJ amad ver vxedav, r om i gi Cems wi naSe ar dgas. ei det ur i xat i s
SemTxvevaSi sul sxva mdgomar eobasTan gvaqvs saqme. cdi spi r i i se xedavs mas, Ti Tqos i gi
mar Tl a mi s wi naSe i dges, Ti Tqos mar Tl a xedavdes mas; swor ed i se xedavs, r ogor c
Tanami mdevar kval s vxedavT xol me, ese i gi , namvi l ad xedavs. ammxr i v, ei det ur i xat i
namdvi l aRqmas hgavs.
maSasadame, war modgenasTan mas Ti Tqos ar af er i aqvs saer To. magr amf aqt i ur ad sagani
namdvi l ad r odi dgas mi s wi naSe, r ommi si danaxva mar Tl a Sei Zl ebodes. maSasadame, i gi
namdvi l ad r odi aRi qvams amsagans, ar amed mi s xat swar moi dgens.
anal ogi ur i mdgomar eoba e. w. hal uci naci i s SemTxvevaSi gvaqvs: Cven gvgoni a, r om
aCr di l s namdvi l ad vxedavT, maSi n r odesac si namdvi l eSi mxol od aCr di l Tan gvaqvs saqme.
mi uxedavad ami sa, ei det ur i xat i ar c hal uci naci ad Cai Tvl eba. hal uci naci i s dr os Cven
mar Tl a dar wmunebul i var T, Ti Tqos r asRac namdvi l ad aRvi qvamdeT. xol o ei det ur i xat i s
SemTxvevaSi yovel Tvi s vi ci T, r omsagani Cvens Tval wi n aRar aa, r ommas amJ amad f aqt i ur ad
ar aRvi qvamT.
amr i gad, ei det ur i xat i ar c namdvi l i aRqmaa da ar c namdvi l i war modgena. i gi i seTi
aRqmaa, r oml i s Sesaxebac i ci , r ommi si sagani Sen Tval wi n ar aa; magr ami gi i seTi war modgenaa,
r oml i s sagansac i se gani cdi , Ti Tqos i gi Sens Tval wi n i yos.
maSasadame, ei det ur xat Si Cven mas Semdegac ganvagr ZobT sagni s aRqmi sebur gancdas, r ac
Tvi Ton sagani Cvens wi n aRar ar i s, da mi si xel axal i aRqmi s SesaZl ebl obas mokl ebul i var T.
ei det ur xat Si war sul i s, ese i gi , wi nandel i aRqmi s monacemebi s Senaxva xdeba. ammxr i v i gi
mexsi er ebi s war modgenaTa f unqci as asr ul ebs.
magr am, r ogor c vi ci T, i gi mexsi er ebi s war modgeni sgan mai nc Sor s dgas. maSi n r odesac
war modgenaSi sagani r ogor c war modgeni l i gani cdeba, ei det ur xat Si sagani kvl av r ogor c
aRqmul i gani cdeba. maSasadame, ei det ur xat Si Cven jer ki dev mai nc ver es or debi T
*
sakmaod r Tul i sur aTi c Sei Zl eba gamovi yenoT.
158
sagr Znobl ad aRqmi s dones; jer ki dev ver vgr ZnobT, r omsi namdvi l e ar a-aRqmi sebur aRac
gani cdeba.
ei det ur i xat i mnemur i ganvi Tar ebi s Semdgomi saf exur i a, magr amjer ki dev mai nc dabal i
saf exur i . yovel SemTxvevaSi , i gi f si qi kur ar eSi mi mdi nar eobs da amdenad mai nc mexsi er ebi s
gamovl eni s f or mad unda Cai Tval os.
r omi gi jer ki dev axl os dgas aRqmasTan da, maSasadame, ganvi Tar ebi s jer ki dev dabal
saf exur s war moadgens, es i qi danac naTl ad Cans, r omei det ur i xat i wmi nda unebur
movl enaTa kat egor i as ekuTvni s. aRqmi s Sewyvet i s Semdeg i gi spont anur ad Cndeba, da mi si
Caqr oba, Cveul ebr i v, Cveni nebi syof i s zemoqmedebas nakl ebad emor Ci l eba. er T bavSvs
i mper i al i st ur i omi s dr os br Zol i s vel ze mama moukl es. bavSvs sul Tmobr Zavi mami s
ei det ur i xat i gauCnda. mama Ti Tqos mi s wi naSe si sxl i dan i cl eboda da saSi nel i t anjvi T
kvdeboda. r adganac bavSvi amsur aTi s Tavi Ran moSor ebas ver axer xebda, i gi ner vul ad
daavadmyof da. bol osdabol os, mxol od medi kament ur i saSual ebi T moxer xda ei det ur i
xat i s daCr di l va da bavSvi s gadar Cena. aRmoCnda, r omei det ur unar ze kal ci umi uar yof i T
gavl es axdens. al baT ami T ai xsneba, r omei det ur i xat i s gavr cel ebul oba geogr af i ul
pi r obebzea damoki debul i . zogi er Ts r ai onSi ar c er Ti ei det i kosi ar aRmoCnda,
gansakuTr ebi T i q, sadac sasmel wyal Si kal ci umi s Semadgenl oba Sedar ebi T di di i yo.
es SemTxveva naTl ad gvi Cvenebs, r omei det ur i xat i Tvi Ton Cndeba da Tvi Tonve qr eba,
r omi gi `i mpul sur ~movl enaTa kat egor i as ekuTvni s.
ami t omaa, r omei det ur i xat i s unar i yvel as r odi aqvs. vi sac es unar i aqvs, mi s aRqmas
ei det ur i xat i sdevs Tan, vi sac ar a, i gi ver avi Tar i saSual ebi T mi s gamowvevas ver
moaxer xebs: nebi syof a amSemTxvevaSi sr ul i ad uZl ur i a.
2. ei det ur i xat i st i pol ogi a
magr ames yvel a ei det i kosi s Sesaxeb er Tnai r ad ar i Tqmi s. amf enomeni s speci al ur i
mkvl evar ni ei det i kosTa Sor i s or gansxvavebul t i ps ar Ceven:t -t i ps (t et anoi dur t i ps)
dab-t i ps (bazedovoi dur s). pi r vel i s ei det ur i xat i Tanmi mdevar kval s uf r o hgavs: i gi
t l anqi a da uZr avi da, amave dr os gansakuTr ebi T i Zul ebi Ti xasi aTi s _ i gi sr ul i ad ar
emor Ci l eba nebi syof as. samagi er od, sul sxva sur aTs i Zl evab-t i pi . mi si ei det ur i xat i
uf r o moZr avi a da, r ac mTavar i a, i gi Sedar ebi T advi l ad emor Ci l eba nebi syof as:
ei det i koss Tavi s nebaze SeuZl i a mi si gamowveva da Tavi si gemovnebi sa da i nt er esebi s
mi xedvi T ama Tu i mmi mar Tul ebi T Secvl a. mi uxedavad i mi sa, r omb-t i pi s war momadgenel Ta
ei det ur i xat i Ti Tqos nebi smi er f enomenTa jguf s unda mi ekuTvnos, mai nc ar Sei Zl eba
i Tqvas, r omei det ur i f enomeni nebi smi er i war moSobi saa. r ogor c aRvni SneT, gaqvs Tu ar a es
unar i , es savsebi T ar anebi smi er f aqt or zea damoki debul i , da nebel oba, sazogadod, ar c mi s
ganvi Tar ebaze axdens gavl enas da ar c mi s dasust ebaze.
3. ei det i zmi r ogor c pr i mi t ul i f enomeni
Zal i an si mpt omat ur i a, r omei det ur i unar i , r ogor c wesi , bavSvobi s asakSi uf r o
xSi r ad gvxvdeba: zr dadasr ul ebul Ta Sor i s ei det i kosi i Svi aT gamonakl i ss war moadgens.
gar da ami sa, ei det i zmi vel ur sa da ukul t ur o t omebSi uf r o gavr cel ebul i a, vi dr e
Tanamedr ove kul t ur ul adami anTa Sor i s. zogi er Ti f si qol ogi s mi xedvi T, i s f enomeni
adami ani s f si qi ki s ganvi Tar ebi s i msaf exur s war moadgens, r omel zec aRqma da war modgena jer
ki dev di f uzi ur mTl i ans Seadgendnen _ r odesac cal cal ke ar c er Ti maTgani ar ar sebobda.
ei det ur i f enomeni Cveni mexsi er ebi s ganvi Tar ebi s i msaf exur s ekuTvni s, r odesac man aRqmi s
gver di T pi r vel ad ai dga f exi .
mi uxedavad i mi sa, r omei det i zmi ganvi Tar ebi s ganvl i l saf exur s ekuTvni s, Sei Zl eba
zogjer i gi Tanamedr ove kul t ur ul adami ansac hqondes. magal i Tad, cnobi l i a, r omgoeTe
ei det i kosi unda yof i l i yo. r asakvi r vel i a, Sei Zl eba ei det ur i unar i sr ul i ad
Cveul ebr i vsa da zogjer Cveul ebr i vze uf r o dabl a mdgomadami ansac hqondes. pi r vel
SemTxvevaSi i gi Sei Zl eba f ar Tod i qnes gamoyenebul i da amdenad mi s pat r ons di d
upi r at esobas aZl evdes, magal i Tad, mxat vr ul i ni Wi T daji l doebul s naxul i sa da
gagoni l i s ei det ur i si cxovel i T xel axal i gancda di d samsaxur s gauwevda. magr am
gonebr i vad Camor Ceni l i mas bevr Si ver af er Si gamoi yenebda. al baT, ami T ai xsneba, r om,
zogi er Ti mkvl evar i s azr i T, ei det i kas mWi dr o kavSi r i aqvs i nt el eqt i s donesTan (ci l i g),
xol o zogi er Ti s azr i T, ar avi Tar i (bont e).
4. ei det ur i xat i st empor al ur i Tavi sebur eba
ei det ur i xat i s, r ogor c mexsi er ebi s f enomeni s, dasaxasi aTebl ad er Ti saki Txi a ki dev
gamosar kvevi : r ogor gani cdeba ei det ur i xat i t empor al ur i mxr i v? xdeba Tu ar a mi si
war sul i sadmi mi kuTvneba, mi si war sul Si l okal i zaci a?
159
r ogor c zemoT i yo aRni Snul i , mar Tal i a, ei det ur i xat i aRqmi sebur ad gani cdeba;
magr amamave dr os subi eqt s sr ul i cnobi er ebac aqvs i mi si , r omi gi mxol od xat s xedavs da
ar a aqt ual ur sagans. maSasadame, ei det ur i xat i s SemTxvevaSi t empor al ur i gancda
speci f i kur i a: war sul i , r asakvi r vel i a, naTl adaa subi eqt i s cnobi er ebaSi war modgeni l i ,
r ogor c mat ar ebel i gar kveul i aqt ual ur i gancdi s, saxel dobr , ei det ur i xat i s sagni s
namdvi l i aRqmi s. magr ami s, r ac war sul i s gancdas war moadgens, i s awmyoSi c i mavenai r ad
gani cdeba, mi uxedavad i mi sa, r omi s war sul i a da ar a awmyo.
r ogor c vxedavT, ei det ur i xat i s SemTxvevaSi war sul i da awmyo jer ki dev ver ar i an
er TmaneTi sgan sakmaod mkveTr ad ganTvi sebul ni .
per sever aci a
1. per sever aci i sneba
mexsi er ebi s gamovl eni s er Ter Ts agr eTve mar t i esa da genet ur ad adr eul s, Tumca
Sedar ebi T mai nc wi nwasul f or mas e. w. per sever aci a Seadgens.
r as ewodeba per sever aci a? amaze pasuxs Semdegi magal i Ti i Zl eva: ar i s SemTxvevebi , r om
adami ans r ai me si t yva an r ai me mel odi a aekvi at eba xol me da sul TavSi ut r i al ebs.
Sei Zl eba i gi Zal i an ser i ozul muSaobasac awar moebdes; gat acebul i c i yos amsamuSaoTi ;
mi uxedavad ami sa, akvi at ebul si t yvas Tu mel odi as mai nc Tavi dan ver i Sor ebs. per sever aci a
swor ed aseT akvi at ebul gancdebs ewodeba.
vnaxoT, r as war moadgens es gancda. sr ul i ad cxadi a, i mi sTvi s, r omaseTi gancda
gagvi Cndes, i gi war sul Si , odesme mai nc, unda gvqonoda: akvi at ebul i si t yva sadme unda
gvqondes gagoni l i Tu amoki Txul i , xol o mel odi a mosmeni l i . maSasadame, per sever aci a
r omel i me gancdi s ganaxl ebas, aRdgenas gul i sxmobs: ganaxl deba r omel i me gancda, r omel i c
odesme gvqoni a, da er Ti xni s ganmavl obaSi Tavi dan ar gvSor deba.
Sei Zl eba es gancda es-esaa exl a gvqonda da vi n i ci s, r at omaRar gvSor deba Tavi dan;
magal i Tad, r omel i me si t yva vi xmar e, da vxedav _ ami s Semdeg war amar a mas vi meor eb _
Sei Zl eba zogjer Seuf er ebl adac. Sei Zl eba i si c, r omar c ki gvaxsovdes, Tu r odi s gvqonda
es gancda, da er TbaSad swor ed exl a i Ci nos man Tavi da agvekvi at os.
sagul i sxmo yvel a amSemTxvevaSi i saa, r omsr ul i ad ar Cans, Tu r amgamoi wvi a per sever i -
r ebul i gancda da r a azr i aqvs mas. mi si uazr oba, zogjer si t uaci i sadmi t l anqi Seuf e-
r ebl oba, naTl ad gani cdeba subi eqt i s mi er . magr ami gi uZl ur i a mi s wi naSe: pvr sever aci a
nebel obi s f aqt or s ar emor Ci l eba _ i gi spont anur ad Cndeba da spont anur adve qr eba. mi si
pr i mi t ul i xasi aTi gansakuTr ebi T aqedan Cans.
2. per sever aci a r ogor c war modgena
mar Tal i a, per sever aci ul i gancda odesRac aqt ual ur i gancdi s ganaxl ebas war moadgens:
ammxr i v i gi namdvi l war modgenad unda Cai Tval os. magr amgancdaSi es dr oi s moment i
sr ul i ad ar ar i s mocemul i : war sul Si gvqoni a, Tu ar a i gi , an r odi s gvqoni a,
per sever aci ul i war modgeni s gancdi sTvi s es sul er Ti a. amaze i gi ar af er s gveubneba. am
mxr i v per sever aci a ar c xani er obi s gancdaze dgas maRl a da mi T umet es ar c ei det ur xat ze.
i s, r ac maT wi naSe upi r at esobas aZl evs mas, es i saa, r omper sever aci ul i gancda
namdvi l i war modgenaa. es pi r vel i SemTxvevaa, r omwar sul i gancda war modgeni s saxi T
axl debodes: aqamde i gi awmyos aqt ual ur gancdaSi Sedi oda. ammxr i v per sever aci a,
r asakvi r vel i a, uf r o axl o dgas mexsi er ebi s maRal f or mebTan, vi dr e zemoT ganxi l ul i
f or mebi . magr ammxol od ammxr i v.
cnoba
1. cnobadamogoneba
mexsi er ebi s gamovl eni s Semdgomf or mas cnoba war moadgens. Sei Zl eba i Tqvas, r om
namdvi l i mexsi er ebi s Sesaxeb mxol od ami er i dan Segvi Zl i a vi l apar akoT. saqme i saa, r om
aqamde war sul i , r ogor c war sul i r odi gani cdeboda; i gi awmyos gancdi s aqt ual obas
i zi ar ebda da uf r o awmyos ni Sni T xasi aTdeboda. ase i yo xani er obi s gancdaSi , ei det ur
xat Si , per sever aci aSi . sul sxva mdgomar eobasTan gvaqvs saqme cnobi s SemTxvevaSi .
i se, r ogor c dasr ul ebul i , namdvi l i mexsi er ebi s aqt ebSi , i se aqac _ cnobi s
SemTxvevaSi c, Cven war sul i s, r ogor c war sul i s, naTel i gancda gveZl eva. me magondebaX-i s
saxe; es i mas ni Snavs, r omme amJ amad Cems cnobi er ebaSi aRmocenebul i war modgeni s sagans i m
sagnad vgul i sxmob, r omel i c odesme si namdvi l eSi r ogor c X-i s saxe ganmi cdi a. me vi cani X-i
_ es i mas ni Snavs, r om, me r omamJ amad kacs vxedav, mas i mkacad vgul i sxmob, r omel i c odesme
war sul Si Cemi aRqmi s sagani yof i l a.
gansxvaveba cnobi s aqt sa da mogonebi s aqt s Sor i s, r ogor c vxedavT, SemdegSi a: cnobi s
160
aqt i s SemTxvevaSi CvenaRqmasTan gvaqvs saqme, r oml i s sagni s Sesaxebac vgul i sxmobT, r om
i gi wi naTac yof i l a Cveni aRqmi s sagnad; xol o mogonebi s SemTxvevaSi aRqmaToan ki ar a,
war modgenasTan gvaqvs saqme, r oml i s sagni s Sesaxebac vgul i sxmobT, r om i gi wi naTac
yof i l a Cveni gancdi s sagnad. cnoba, maSasadame, mar Tl a axl o dgas namdvi l mexsi er ebasTan.
magr ami gi mi si uf r o mar t i vi f or maa da genet ur ad uf r o adr eul i saf exur i a.
2. cnoba r ogor c mexsi er ebi s damoki debul i f or ma
i mi sTvi s r omr ai me i cno, mi si aRqma auci l ebel i a: cnoba mxol od i mi si Sei Zl eba, r asac
xedav, an r asac aRi qvam. Tu ar af er s ar aRi qvam, r i si cnobi s Sesaxeb Sei Zl eboda
gvel apar akna! aqedan cxadi a, r omcnobi s aqt ebSi mexsi er ebi s moqmedebi s i mSemTxvevasTan
gvaqvs saqme, r omel i c damouki debl ad ki ar a, mxol od r ai me aRqmasTan dakavSi r ebi T Cndeba.
mexsi er ebi s ganvi Tar ebi s amsaf exur ze mexsi er eba er Txel ac ar i Cenda Tavs mi si i mpul si r om
aRqmas ar moeca. war moi dgi neT ganvi Tar ebi s amsaf exur ze adami ani bnel oTaxSi , sr ul
si CumeSi , er Ti si t yvi T, i seT pi r obebSi , r om, r amdenadac SesaZl ebel i a, nakl ebi
gamRi zi anebl ebi moqmedobdnen masze _ r amdenadac SesaZl ebel i a, aRqmi s mi Rebi s nakl ebi
SesaZl ebl oba hqondes mas. Tqven mi xedebi T, r omswor ed i mi s gamo, r ommas aRqmebi ar
uCndeba, maSasadame, sacnobi ar af er i aqvs, mi si mexsi er eba sr ul i ad mokl ebul i i qneba
moqmedebi s SesaZl ebl obas. magr ami mave pi r obebSi r omCveni Tavi war movi dgi noT, sacnobi
ar c Cven gveqneba r ame, magr ames gar emoeba xel s ar Segvi Sl i s _ Sei Zl eba dagvexmar os ki dec _
Cveni mexsi er eba i nt ensi ur ad amuSavdes da war sul i s mogonebaTa mTel i bade moqsovos.
amgvar ad, cnoba aRqmasTanaa dakavSi r ebul i , i gi aRqmi s gar eSe ar sebobs. maSasadame, i gi
mexsi er ebi sdamoki debul f or mad unda i qnes mi Cneul i .
3. ganmeor eba r ogor c f aqt or i cnobi s
cnobi s Cveul ebr i v pi r obas ganmeor eba war moadgens, i mi sTvi s r omr ai me vi cnoT, er -
Txel mai nc unda gvqondes manamde aRqmul i . magr amr i same er Txel obr i vi aRqma ki dev ar i Z-
l eva i mi s sawi ndar s, r ommeor ed aRqmi sas i gi uTuod i qneba nacnobi . eqsper i ment ul adac da
Cveul ebr i vi dakvi r vebi s ni adagzec ar a er Ti SemTxvevaa dadast ur ebul i , sai danac udaod
Cans, r om, SesaZl oa, er Txel da zogjer met jer ac aRqmul i sr ul i ad ucnobi mogveCvenos.
meor i s mxr i v, uTuod ar aer Ti SemTxveva hqoni a Ti Toeul s Cvengans, r ommas er Txel
aRqmul i c i mwamsve ucvni a. r ogor c Cans, ganmeor eba i seT ef eqt s i Zl eva, r omel i c, SesaZl oa,
ui mi sodac gaCeni l i yo maSasadame, saqme aq subi eqt i s mdgomar eobas unda exebodes, Tor em
aRqmi s sagani Tvi Ton ganmeor ebi Ti aRqmi s SemTxvevaSi c xomi gi ve r Ceba. amr i gad, cnobas
subi eqt i s er Tgvar i mdgomar eoba udevs saf uZvl ad, r omel i c uf r o xSi r ad ganmeor ebi Ti
aRqmi s zegavl eni T Cndeba, xol o zogjer er Txel obr i vi STabeWdi l ebi s zegavl eni Tac.
4. Cveul i danacnobi
asea Tu i se _ ganmeor ebi Ti aRqmi s, Tu r am sxva mi zezi s gamo _ subi eqt s mi s gar eT
ar sebul i sagnebi sa da movl enebi s mi mar T, an mTel i gar emos mi mar T, gar kveul i
damoki debul eba uCndeba: es gar emo mi si Cveul i gar emo xdeba; Ti Toeul i movl ena aq, an
Ti Toeul i cal ke sagani , i se i wvevs masSi Sesaf er r eaqci as, r omar avi Tar SemTxvevaSi ar
Sei Zl eba i Tqvas, r omes mxol od mas Semdeg xdeba, r ac subi eqt i wi naswar cnobi l obs mas, ese
i gi , gani cdi s r ogor c i seTs, r ac mas wi naTac unaxavs.
avi RoT Cveni yovel dRi ur i cxovr eba: r odesac Cems samuSao oTaxSi Sevdi var , skamze
vjdebi , wi gns vRebul ob, anda saWi r oebi sda mi xedvi T, kal mi st ar s vki deb xel s da vwer ; gana
Sei Zl eba i Tqvas, r omTi Toeul i amsagni s cnoba mWi r deba, mogoneba, r omai es i s ar i s, r ac
wi naT ammi zni T gamomi yenebi a, da es ki dev _ i mmi zni T? udaoa, r omaseTi cnobi er i muSaoba
sr ul i ad ar aa saWi r o: Ti Toeul sagans me mai nc mi sda Sesat yvi sad veqcevi ; oRond aRqma
Ti Toeul i maTgani s auci l ebel i a.
anal ogi ur mdgomar eobaSi a cxovel i c. davakvi r deT sani muSod ZaRl s, r omel i c CvenTan
cxovr ebas ar i s mi Cveul i . i gi Tavi s yovel dRi ur cxovr ebas Cveul gar emoSi at ar ebs.
yvel af er i Cveul ebr i vi gzi T mi mdi nar eobs. magr am, vTqvaT, er TbaSad ezoSi uCveul o mxeci
Semoi Wr a, an mi si xma moi sma, an r ai me umni Svnel o, magr amar aCveul ebr i vi moxda. i mwamsve
cxovel i s qceva Sei cvl eba: uf r o xSi r ad Cven mas Si Ss, umweobas, yovel SemTxvevaSi ,
sr ul i ad Tavi sebur qcevas SevamCnevT. sai nt er esoa, r ommas Semdeg, r ac es movl ena
Cveul eur i vi gaxdeba, cxovel i s mi sdami damoki debul eba sul sxvagvar i Sei qmneba _ i seTi ve,
r ogor i c sxva Cveul ebr i vi sagnebi s mi mar T.
ase gvemar Teba Cvenc: r odesac Cems magi daze sr ul i ad moul odnel ad r ai me ucnob sagans
wavawydebi , Cemi yur adReba masze Cer deba da Cems wi naSe Cemda unebur ad aseTi ki Txva Cndeba.
`r a ar i s es ?~maSasadame, amsagni s r aobi s, mi si cnobi s saki Txi Cndeba. sxva sagnebi s mi mar T
aseTi saki Txi Cems wi naSe ar i smi s: maT mi mar T i se vi qcevi , r ogor c maT Seef er eba.
161
aqedan naTl ad Cans, r omCveul sagnebs Tu movl enebs Cven r ogor c nacnob sagnebsa da
movl enebs vepyr obi T, magr ami se, r omCven ar gvWi r deba i mi s sagangebo gancda, r ommaTTan
wi naTac gvqoni a saqme. aseTi gancda mxol od i mobi eqt i s mi mar T xdeba auci l ebel i , r omel i c
Sedar ebi T axal i a, yovel SemTxvevaSi , amsi t uaci aSi uCveul oa.
maSasadame, r odesac sagani Tu movl ena Cveul i a, Cven xel axl a mi si cnoba ar
gvesaWi r oeba: Cven mas i mTavi Tve r ogor c nacnobs vepyr obi T. xol o r odesac i gi axal i a, maSi n
Tavi danve mi si cnobi s cnobi er i aqt i a auci l ebel i .
5. nacnobobi s r omel oba
r i T gansxvavdeba pi r vel i meor i sgan, nacnobi jer ki dev ucnobi sgan? pi r vel ad amsa-
ki Txi s gadaWr ahef di ngma scada. man aRni Sna, r omCvens gancdaSi nacnob sagnebsa da movl enebs
Tavi sebur i ni Sani aqvT, r oml i Tac i si ni mkveTr ad gansxvavdebi an ucnobTagan. es ni Sani Za-
l i an speci f i kur i a: mas `nacnobobi s r omel oba~Sei Zl eba ewodos. er Ti si t yvi T, Sevxe-
davT Tu ar a sagans, ar a mar t o mi s gr Znobad Tvi sebebs, mi s f er s, mi s f or mas ganvi cdi T, ar a-
med mi snacnobobas Tu ucnobobasac.
ami sda mi xedvi T ase gamodi s: r odesac Cveul sagnebTan gvaqvs saqme, maT aRqmasTan er Tad
maTi nacnobobac aRi qmeba. gar da aRqmi sa, sxva r amcnobi er i gancda aq saWi r o aRar aa. magr am
sakmar i si a r ai me ar aCveul i sagani Segvxvdes, r omaq aRqma sakmar i si aRar aRmoCndes da mi si
sagangebo cnoba Sei qnes saWi r o.
magr ammaSi n r asRa emyar eba es cnoba? r ogor xdeba, r omzogjer sagani ucnobi gveCveneba,
ese i gi , ucnobobi s r omel obi T aRbeWdi l i aRi qmeba, magr ambol os i gi mai nc nacnobi
aRmoCndeba? r as emyar eba aq cnobi s f aqt i , Tu ar nacnobobi s r omel obas, r omel i c amsagni s
aRqmaSi a mocemul i ? hef di ngi s mi xedvi T, sxvagvar i pasuxi SeuZl ebel i a. magr ami s pasuxi
sr ul i ad ar aa damakmayof i l vbvl i : nacnobobi s r omel oba r omqonoda amsagans, i gi Tavi danve
nacnobad mogveCveveboda. magr amTu es r omel oba mxol od mas Semdeg gauCnda, r ac Cven i gi
vi cani T, maSi n nacnobobi s r omel oba cnobi s aqt i s saf uZvl ad aRar gamodgeba. maSi n gamova,
r omi s ki ar gansazRvr avs cnobas, ar amed, pi r i qi T, cnoba gansazRvr avs mas.
6. nacnobobi s gr Znoba
vundt i cdi l obda, cnobi s saf uZvel i ar a obi eqt i s Tvi sebaSi , ar amed Tvi Ton subi eqt Si
gadaet ana. mi si r wmeni T, cnobas i s speci f i kur i emoci ur i mdgomar eoba gansazRvr avs,
r omel i c nacnobi sagni s aRqmas axl avs Tan. maSasadame, Tvi Ton sagans ki ar a, subi eqt s
axasi aTebs. amemoci ur mdgomar eobas man `nacnobobi s gr Znoba~uwoda.
magr ammovl enaTa aRwer i s zedapi r s ver c vundt i s msjel oba sci l deba: i gi mxol od i mas
adast ur ebs, r omyvel a i mSemTxvevaSi , r odesac adami ani r asme cnobi l obs, mas er Tgvar i
emoci ur i gancdac uCndeba. magr amsai dan Cndeba es nacnobobi s gr Znoba? r at omaa, r omzogjer
er Txel aRqmul sac SeuZl i a amgr Znobi s. gamowveva da zogjer mr aval gzi s ganmeor ebi T
aRqmul sac ar Seswevs ami s Zal a? vundt i s Sexedul ebi s upi r at esoba i maSi a, r omi gi am
movl eni s kvl eva-Zi ebi sas Cvens yur adRebas subi eqt i sken mi mar Tavs.
7. cnoba da ganwyoba
amave mi mar Tul ebi T cdi l obs amsaki Txi s gadaWr as v. beci c, oRond i gi cnobi l i
t r adi ci ul i f si qol ogi ur i cnebebi T ar kmayof i l deba da Sedar ebi T axal i cnebi s
gamoyenebas cdi l obs. mi si Zi r i Tadi azr i aseTi a: r odesac r asme aRvi qvamT, gar da
Segr Znebebi sa, Tu r ai me Tval saCi no gr Znobebi sa, er Tgvar i , amaRqmi sTvi s speci f i kur i ,
sxeul ebr i vi ganwyobac gvi Cndeba. r odesac amave sagans meor ed aRvi qvamT, i gi CvenSi i mave
ganwyobas i wvevs, ami t omaa, r omes sagani exl a nacnobad gveCveneba.
magr amr odesac beci ganwyobi s anal i zs i Zl eva, gamodi s, r omf si qol ogi ur ad i gi mTl i -
anad sxeul i s mdgomar eobasTan dakavSi r ebul s sensor ul sa da emoci ur gancdebze
dai yvaneba. magr ammaSi n Znel i gasagebi a _ r at omaa, r omcnobi s saf uZvl ad swor ed es sen-
sor ul i da emoci ur i gancdebi , gamodi an, da ar a Seudar ebl ad uf r o naTel i , uf r r Tval -
saCi no sesnor ul i da emoci ur i gancdebi , r omel ni c Tvi Tonac sagni s aRqmi s Si naar ss war mo-
adgenen. gar da ami sa, i si ni xommxol od subi eqt s exebi an, maSi n r odesac eseni obi eqt s axasi -
aTeben; da r adganac saki Txi ar asubi eqt i s mdgomar eobi s cnobas, ar amed swor ed obi -
eqt i s cnobas exeba, amukanasknel i s saf uZvl oba amaT uf r o unda SesZl ebodaT, vi dr e i maT.
magr amTu ganwyobi s i mcnebas avi RebT, r oml i s Sesaxebac zemoT gvqonda sagangebod
l apar aki , maSi n, ueWvel i a, r omi gi cnobi s pr ocesSi mar Tl a Tval saCi no r ol s unda
asr ul ebdes. Tanaxmad amcnebi s Zi r i Tadi azr i sa, r odesac subi eqt i obi eqt ur si namdvi l es
upi r i spi r deba, masSi , r ogor c mTel Si , amukanasknel i s Sesat yvi si modi f i kaci a Cndeba. mi si
aRqma da mi si qceva ammTl i an pi r ovnul ef eqt ze ai geba. aRqmas, maSasadame, yovel Tvi s aseTi
Tu i seTi mTl i an-pi r ovnul i mdgomar eoba udevs saf uZvl ad _ mdgomar eoba, r omel sac
162
ganwyobi s saxel wodebi T vi cnobT. r odesac me xel meor ed i gi ve sagani maqvs aRqmul i da CemSi
i gi ve ganwyoba Cndeba, maSi n gasagebi a, r omamsagni s aRqma sxvagvar ad gani cdeba, vi dr e
r omel me sxva aRqma.
aq, r asakvi r vel i a, ganwyobi s, r ogor c mTl i an-pi r ovnul i mdgomar eobi s mi mar T, saki Txi
ver dai smi s, Tu r at omaa, r omi mas, r ac mas SeuZl i a, aRqmi s sensor ul i Si naar si ver axer xebs.
es saki Txi i mi t omver dai smi s, r omganwyoba Tvi Ton subi eqt i s r agvar obaa, r ogor c mTel i s,
maSi n r odesac aRqmi s sensor ul i Si naar si mxol od cnobi er ebi s nawi l obr i vi Si naar si a.
magr amTu cnobi s aqt s ganwyobi s i gi veoba udevs saf uZvl ad, maSi n gasagebi a, Tu sai danaa,
r omnacnobi obi eqt i s aRqma `nacnobobi s r omel obi Taa~aRbeWdi l i da `nacnobobi s gr Znobas~
i wvevs subi eqt Si . or i ve es gancda i mganwyobi s ni adagze ai geba, r omel i c qvemdebar e aRqmas
udevs saf uZvl ad.
magr amsr ul i ad ar aa auci l ebel i , r omnacnobi obi eqt i s aRqmas yovel Tvi s axl des Tan
es gancdebi . SesaZl ebel i a, cnoba mar t o ganwyobas emyar ebodes i se, r omcnobi er ebaSi mas
ar avi Tar i war momadgenl oba ar hqondes. es, al baT, i seT SemTxvevebSi i qneba sakmar i si ,
r odesac subi eqt s xangr Zl i vad, ucvl el ad er Tsadai mave sagnebTan aqvs saqme. aq
cnobi er ebi s monawi l eoba zedmet i a. aq mar t o ganwyobi s xel mZRvanel obac sakmar i si a, r a
saxi Tac mas aqt ual ur i si t uaci a qmni s.
maSasadame, gasagebi xdeba amTval sazr i si T i s gar emoeba, r omCveul gar emoSi Cven
cnobi er i cnoba, r ogor c zemoT vambobdi T, ar gvWi r deba: Cven uami sodac adekvat ur ad
vi qcevi T aseT si t uaci aSi . magr amsakmar i si a r ai me uCveul o gaCndes, r omi mwamsve
cnobi er ebi s Car eva Sei qnes auci l ebel i .
8. cnobi s i l uzi ebi
f si qol ogi ur l i t er at ur aSi aRwer i l i a SemTxvevebi , r omzogjer adami ans cal ke
sagnebi Tu movl enebi , anda mTel i si t uaci ac nacnobad eCveneba, mi uxedavad i mi sa, r omi gi
yvel af er s amas pi r vel ad xedavs Tavi s si cocxl eSi . es SemTxvevebi sxvadasxva
saxel wodebi Taa cnobi l i : mas zogjer fausse roconnaissance-s (`mcTar cnobas~) uwodeben,
zogjer illusion de dj vu (`ukve naxul i s i l uzi a~). Tu r as war moadgens es i l uzi a, ami s
sai l ust r aci od Semdegi aRwer a gamodgeba:
`ukve eqvsi wel i a, r ac me obi eqt ur ad sr ul i ad axal i c ki zogjer nacnobad meCveneba. es
movl ena Cems pr aqt i kaSi umTavr esad adami anebsa da gansazRvr ul si t uaci ebs, uf r o
i Svi aTad, l andSaf t ur STabeWdi l ebebs exeba. magal i Tad, vxvdebi r omel i me ucnob qal aqSi
adami ans, r omel i c manamde, r asakvi r vel i a, ar asdr os ar mi naxavs: er TbaSad Si Si ami t ans da
TavSi azr i dami wyebs t r i al s: amkacs xomvi cnob-meTqi . net av sad Semxvedr i a i gi ! es gr Znoba
ase 1,5-10 mi nut s gr Zel deba. Semdeg i gi sr ul i ad qr eba. Fausse roconnaissance-i me agznebul
mdgomar eobaSi r odi maqvs. ar a, amdr os me sr ul i ad damSvi debul mdgomar eobaSi vi myof ebi .
pi r vel ad 16 wl i s vi yavi , r odesac es i l uzi a ganvi cade. maSi n me mowaf e vi yavi da er Txel
amxanagebTan er Tad saskol o dResaswaul i s mowyobi s Sesaxeb vmsjel obdi T. me Zal i an kar gad
magondeba, r omr aRac azr i gamovTqvi da er TbaSad davdumdi , unda davdumebul i yavi ,
i mi t omr omSi Sma ami t ana, da TavSi usi amovno azr i mi t r i al ebda: yvel af er i es xomswor ed
ase i yo er Txel , es xomsi t yva-si t yvi T ase vTqvi maSi nac~(St er ni ).
`er Txel mamaCems vesaubr ebodi ... uceb Zal i an cxadi da mt ki ce STabeWdi l eba gami Cnda,
r omyvel af er i es odesRac ukve gancdi l i unda mqonoda. es gr Znoba ki dev uf r o ganmt ki cda
saubr i s Semdgommi mdi nar eobaSi . Ti Tqos wi naswar vi codi mamaCemi s ki Txvebi ca da Cemi pasu-
xi c. me nacnobi meCveneboda mi si poza, mi si Tavi s moZr aoba, xel ebi s TamaSi , Ti Tqos odesRac
Cemi xmi s i nt onaci ac mosmeni l i mqonda... me meCveneboda Ti Tqos es mogoneba Zal i an Sor eul
war sul s ekuTvnoda, r omel sac ar avi Tar i kavSi r i ar hqonda Cems cxovr ebas-
Tan...~(del akr ua).
di kensi ase aRwer s amave gancdas: `ar i s moment ebi adami ani s si cocxl eSi , r odesac Cven
gvwams, r omyvel af er i , r asac vambobT, r asac vakeTebT, er Txel odesdac, Zal i an Sor eul
war sul Si , Ti Tqos ukve gveTqvas, ukve gagvekeTebi os; moment ebi _ r odesac Cven gvagondeba,
Ti Tqos Cven i r gvl i v i gi ve sagnebi gver t ya, i gi ve pi r ebi , i gi ve SemTxvevebi , moment ebi ,
r odesac Cven mSveni er ad vi ci T Tavi danve, r as gvvt yvi an SemdegSi , Ti Tqos yvel af er i es
TqmasTan er Tad gvagondebodes~.
cnobi l i a r adi kal ur ad sawi naaRmdego dakvi r vebac. subi eqt i sr ul i ad nacnob
si t uaci aSi i myof eba. er TbaSad mas gr Znoba euf l eba, Ti Tqos yvel af er s amas pi r vel ad
xedavdes Tavi s cxovr ebaSi , da yvel af er i ucxod da ucnobad eCveneba. ami l uzi as illusion du
jamais vu-s uwodeben, ese i gi , `ar asdr os ar naxul i s~i l uzi as.
Sei Zl eba or i ve f enomeni zogjer sr ul i ad nor mal ur adami ansac aRmoCnes _ uf r o
xSi r ad daRi l obi s dr os. ami t omuTuod paTol ogi ur ad ver cer Ts maTgans ver CavTvl i T.
163
magr amar i s SemTxvevebi , r omi si ni Cveul ebr i v movl enad da mexsi er ebi s muSaobi s
gabat onebul f or mebad i qcevi an. maSi n, r asakvi r vel i a, namdvi l paTol ogi asTan gvaqvs saqme.
mi uxedavad i mi sa, r omami l uzi ebi s mr aval i SemTxvevaa aRwer i l i , maTi sabol oo axsna
dRemde ver moxer xda. sxvadasxva avt or i sxvadasxvanai r ad xsni s ammovl enas, da amnai r nai r
cdebi dan zogi er Ts ker Zo SemTxvevas udgeba kar gad da zogi meor es. saer To,
damakmayof i l ebel i Teor i a, r omel i c yvel a SemTxvevas gasagebad gaxdi da, dRemde ar
ar sebobs. unda vi f i qr oT, r omammovl enas i gi ve saf uZvel i aqvs, r ac cnobi s nor mal ur
SemTxvevebs: nacnobobi s gr Znoba da r omel oba, r omel sac dj vu-s SemTxvevebSi aqvs adgi l i ,
subi eqt i s mTl i ani mdgomar eobi s, mi si ganwyobi s Tavi sebur ebaSi unda veZi oT, r omel i c
yvel a ker Zo SemTxvevaSi sagangebo mi zezi Taa gamowveul i .
war modgenaTa asoci aci a
1. war modgena
mexsi er ebi s moqmedebi s Semdgomf or mas i mSemTxvevebSi vxvdebi T, r odesac war sul i gan-
cdi s aRdgena an r epr oduqci a aRqmi s gar eSec xdeba, r odesac war sul Si ar sebul i aRqmi s
f aqt i mxol od aqt ual ur i aRqmi s speci f i kur gancdaSi _ nacnobobi s r omel obi T mi s aRbeWd-
vaSi _ ki ar i Cens Tavs, ar amed subi eqt i s cnobi er ebaSi pi r dapi r damouki debel i xat i s
saxi T axl deba. adami ans naxul i s ar amar t o cnobi s unar i aqvs, ar amed mas mi si mogonebac
SeuZl i a. avi RoT ubr al o magal i Ti . gar edan l apar aki s xma i smi s. vakvi r debi vi n l apar akobs
da vcnobi l ob xmas: es Cemi mezobl i s xmaa. amr i gad, xma me vi cani , magr amCemi mexsi er eba ami T
ar kmayof i l deba: naTl ad magondeba Cemi mezobl i s saxe, magondeba, r omguSi n mas qal aqSi
Sevxvdi , magondeba, r ommi sma avt omki naRambavSvs gadauar a; naTl ad magondeba bavSvi s
SeSi nebul i saxe. er Ti si t yvi T, guSi ndel i da uf r o Sor eul i war sul i s aRqmi s sagnebi
xel axl a gani cdeba Cems mi er , mi uxedavad i mi sa, r omCems mezobel s exl a Tval i T ver vxedav;
r asakvi r vel i a, ver c i mas, r ac guSi n Cems Tval wi n moxda _ yvel af er i es xel axl a Cndeba Cems
cnobi er ebaSi , Ti Tqos yvel af er i xel axl a Cemi aRqmi s sagnad gamxdar i yos. maSasadame, me i mi s
naTel i , konkr et ul i gancdac SemZl ebi a, r ac Cems Tval wi n ar aa, r ac sxva adgi l asa da sxva
dr os momxdar a. oRond amgancdas gansakuTr ebi T i s axasi aTebs, r omyovel Tvi s vgul i sxmob,
r omTvi Ton saganTan ki ar a, mxol od mi s xat Tan maqvs saqme. aseT gancdas, r ogor c zemodac
aRvni SneT, war modgena ewodeba.
amgvar ad, adami ani s mexsi er ebi s moqmedeba i mmxr i vac i Cens Tavs, r ommas, war modgenaTa
saxi T, i mi s r epr oduqci a SeuZl i a, r ac odesme war sul Si yof i l a Cveni aRqmi s sagani .
2. war modgena da aRqma
ueWvel i a, r omamSemTxvevaSi mexsi er ebi s mar Tl a maRal f or masTan gvaqvs saqme.
Sei Zl eba i Tqvas, r ommexsi er ebi s i s f or mebi , r oml i s Sesaxebac aqamde gvqonda saubar i ,
mxol od mnemes ubr al o gamovl enas war moadgenen. i si ni yvel ani ase Tu i se pi r ut yvi s
kuTvni l ebadac Sei Zl eboda war mogvedgi na. magr amsul sxvaa war modgenaTa r epr oduqci i s
unar i . i gi ar aCveul ebr i v mni Svnel ovan monapovar s Seadgens cocxal i ar sebi sTvi s: i s mas
Semdgomi ganvi Tar ebi s axal SesaZl ebl obas aZl evs, axal SesaZl ebl obas, r omel sac i gi
mar t o aRqmi s ni adagze ver asdr os ver mi i i Rebda.
r asakvi r vel i a, war modgena axal s ar af er s i Zl eva aRqmasTan Sedar ebi T. sagani aRqmasa
da war modgenaSi er Ti a. met i c Sei Zl eba i Tqvas: i gi gaci l ebi T uf r o zust ad da naTl adaa
mocemul i pi r vel Si , vi dr e meor eSi . ammxr i v war modgena met s ki ar a, i masac ver i Zl eva,
r asac aRqma. aRqma er Tader Ti wyar oa, sai danac yovel i sagni s war modgena i kvebeba.
war modgeni s upi r at esoba sxva r ameSi unda veZi oT. aRqma aqt ual ur i gancdaa: masSi mxol od
i s gveZl eva, r ac mocemul moment Si , mocemul adgi l ze aqt ual ur ad moqmedobs Cvenze.
aRqma, Sei Zl eba i Tqvas, `uSual o~pasuxi a, r omel sac f si qi ka gamRi zi anebl i s zemoqmedebaze
i Zl eva. maSasadame, aRqmaSi Cven mxol od i s gveZl eva, r ac amJ amad moqmedobs Cvenze, da esec
manamgveZl eva, sanames moqmedeba gr Zel deba.
sul sxvaa war modgena. i gi i mas ki ar gvaZl ves, r ac aqt ual ur ad moqmedobs Cvenze, ar amed
i mas, r asac odesme umoqmedebi a: i gi i mas i Zl eva, r ac odesme aRqmi s saxi T gvqonebi a moce-
mul i .
maSasadame, war modgenaSi Cveni cnobi er eba sr ul i ad aRar aa aqt ual ur gaRi zi anebaze
damoki debul i _ monacemkonkr et ul si t uaci aze, r omel i c amJ amad moqmedobs Cvenze. war -
modgenaSi Cven i mi s gancdac Segvi Zl i a, r asac ar avi Tar i kavSi r i ar a aqvs aqt ual ur si t uaci -
asTan. maSasadame, i gi gaci l ebi T met s i Zl eva, vi dr e yovel i cal keul i aRqmi s SemTxveva: i gi
aqt ual ur i dr oi sa da si vr ci s t yveobi dan gvaTavi suf l ebs da i mi s xel axal i gancdi s
SesaZl ebl obas gvaZl ves, r ac sxva dr os da sxva adgi l as yof i l a Cveni gancdi s sagnad.
164
es ueWvel ad di di upi r at esobaa: uami sod Cveni cnobi er ebi s Si naar si mxol od
aqt ual ur i T, mxol od i mi T i qneboda gansazRvr ul i , r ac awmyos Si naar ss war moadgens.
Sei Zl eba zogi r amamSi naar si dan war sul i s aspeqt i Tac i qneboda aRbeWdi l i , magr ami s
mxol od nacnobad mogveCveneboda _ maSasadame, ar sebul i s, aqt ual ur i s Si naar si s f ar gl ebs
ver c aq gavcdebodi T. samagi er od, war modgena SesaZl ebl obas gvaZl ves amkonkr et ul
si t uaci aSi vi myof ebodeT, ai aq, amoTaxSi vi sxdeT, Cvens wi n wi gnebi el agos, gar ed wvi mdes,
da, mi uxedavad ami sa, i seT saki Txebze vf i qr obdeT, r asac aqt ual ur si t uaci asTan ar af er i
ar aqvs saer To. war modgena Seudar ebl ad af ar Toebs Cveni cnobi er ebi s hor i zont s _
r ogor c dr oi s, i se si vr ci s mi mar Tul ebi T.
gar da ami sa, war modgenas meor e upi r at esobac aqvs aRqmi s wi naSe. r adganac masSi aRqmi s
yvel a ker Zo SemTxvevi s ganaxl wbaa SesaZl ebel i _ mi uxedavad dr oi sa da si vr ci sa,
r omel Si c i gi xdeba _ war modgeni s sagni s gancdas i s konkr et ul oba, i s dr oi Ti da si vr ci Ti
gansazRvr ul oba akl i a, r ac aRqmi s auci l ebel el ement s Seadgens. Cven zemoT gvqonda
aRni Snul i , r omaRqmi s sagani aRqmi s Si naar ss emTxveva. war modgenaze es ar i Tqmi s: aq sagani
uf r o zogad Si naar sSi gveZl eva: aqi gi uf r o i gul i sxmeba, vi dr egveZl eva. ami t om
war modgena yovel Tvi s uf r o zogadi a, vi dr e aRqma: i gi cal keul Tan konkr et ul Tan,
i ndi vi dual ur Tan uf r o Sor s dgas, vi dr e es ukanasknel i . magr ami gi mxol od pi r vel i
saf exur i a namdvi l i zogadobi sken: i gi mxol od mosamzadebel i saf exur i a, sai danac cocxal
ar sebaszogadi s azr ovnebi s donemde SeuZl i a amaRl des. aqedan naTel i a, Tu r a di di mni Sv-
nel oba aqvs mexsi er ebi s i mf or mi s zust Seswavl as. r omel i c war modgenaTa mi mdi nar eobas
gansazRvr avs.
3. asoci aci a
mexsi er ebi s amf or mi s sul ubr al o SemTxvevas Semdegi magal i Ti war moadgens: me
nacnobi s f ot ogr af i ul sur aTs vxedav da i mwamsve es nacnobi magondeba. anda nacnobi s xma
mesmi s da i mwamsve mi si saxe war momi dgeba. r ogor c vxedavT, amSemTxvevaSi war modgena Tvi Ton
ki ar Cndeba sr ul i ad damouki debl ad, ar amed mas aRqma uswr ebs wi n (sur aTi s naxva, xmi s
gagoneba), da war modgena, Ti Tqos, mxol od amukanasknel Tan dakavSi r ebi T i Cens Tavs.
r ogor c vxedavT, nacnobi s war modgena er T SemTxvevaSi sur aTi s aRqmamgamoi wvi a, xol o
meor eSi xmi sam.
magr amwar modgenas ar a mar t o aRqma i wvevs: SesaZl ebel i a i gi war modgenamac
gamoi wvi os. magal i Tad, SesaZl oa, nacnobi s saxe mi si xmi s gagonebamwar momadgeni os, magr am
ar anakl eb SesaZl ebel i a amwar modgenamnacnobi s bi na momagonos, bi namki dev i s saxl i ,
r omel Si c es bi naa moTavsebul i , da saxl ma _ meor e nacnobi , r omel i c amave saxl Si cxovr obs.
er Ti si t yvi T, war modgeni s gamowveva ar a mar t o aRqmas, ar amed war modgenasac SeuZl i a.
magr amgana aRqma an war modgena yvel af er s er Tnai r ad momagonebs? r asakvi r vel i a, ar a.
unda vi gul i sxmoT, r ommxol od i maRqmas, Tu war modgenas SeuZl i a meor e war modgeni s
gamowveva, r omel Tanac mas r ai me kavSi r i aqvs. ai amkavSi r sgancdaTaSor i s, r omel i c
i maSi i Cens Tavs, r omer Ts meor i s gamowveva SeuZl i a, asoci aci a ewodeba.
4. asoci aci i s kanonebi
asoci aci i s cneba di di xani a SemoRebul i a f si qol ogi aSi . mas jer ki dev pl at oni da
gansakuTr ebi T ar i st ot el i i cnobda(4 sauk. Cvens wel TaRr i cxvamdi s). magr amsr ul i ad
gansakuTr ebul i r ol i amcnebamaxal xanaSi i TamaSa, gansakuTr ebi T i ngl i si s f si qol ogi aSi ,
da Semdeg, amukanasknel i s gavl eni T, kont i nent ur qveynebSi c. Tavi si uki Rur esi gamoyeneba
asoci aci i s cnebame. w. asoci aci ni st ur f si qol ogi aSi pova, r oml i s damaar sebl adac
cnobi l i i ngl i sel i f i l osof osi hi umi da Semdegher t l i , jems mi l i , jonst uar t i mi l i da
a. beni unda Cai Tval on. i mi sTvi s, r omasoci aci i s cnebas Sesaf er i si adgi l i mi eCi nos
f si qol ogi aSi , asoci oni st ur i f si qol ogi i s Zi r i Tadi Sexedul ebebi s gacnobaa saWi r o.
hi umi ambobda, r omadami ani s f si qi kai deebi sgan(war modgenebi sgan) Sesdgeba, r omel -
ni c aRqmebi s pi r s war moadgenen da er TmaneTTan gansazRvr ul i kanonebi s, asoci aci i s kanone-
bi s, mi xedvi T ar i an dakavSi r ebul ni . es kanonebi i mave r ol s asr ul eben f si qi kur samyar oSi ,
r asac msof l i o mi zi dul obi s kanoni asr ul ebs meqani kur movl enaTa samkvi dr oSi o (her t -
l i ). r ogor i a es kanonebi ukve Zvel i Tganve cnobi l i i yo asoci aci i s oTxi Zi r i Tadi kanoni :
1) Cemi nacnobi s xma mi s saxes momagonebs; `ani ~`bani s~war modgenas i wvevs, el vi s war mod-
gena gr uxuns momagonebs. sakmar i si a gadavxvdoT ammagal i Tebs, r aTa i mwamsve Sevni SnoT, r om
aq aRni Snul i wyvi l -wyvi l i war modgenebi i seTi a, r ommaTi sagani ar a er Txel aRmi qvams er T-
dr oul ad, anda uSual od er Ti meor i s Semdeg. an-s bani mosdevs; Cveul ebr i v, el vas _ gr u-
xuni ; adami ani s xma r omgesmi s, Cveul ebr i v, mi s saxesac xedav. aseT SemTxvevebSi maT Sor i s
165
Ti Tqos kavSi r i myar deba, r omel i c i maSi i Cens Tavs, r omer Ti s r epr oduqci a meor es i wvevs
(`mezobl obi sasoci aci a dr oSi ~).
2) r odesac `saxl s~vambobT _ `kar i ~gvagondeba, `mTvar e~`var skvl avi s~war modgenas i w-
vevs, nacnobi s bi na i mquCas mogvagonebs, sadac i gi cxovr obs. asoci aci ur kavSi r s aqac mezob-
l oba qmni s, magr ammezobl obasi vr ceSi ; saxl i da kar i , mTvar e da var skvl avi , nacnobi s bi na
da quCa _ si vr ceSi maxl obl ad ar i an moTavsebul ni (`mezobl obi s asoci aci asi vr ce-
Si ~).
3) Tu war modgenaTa sagnebs Sor i s msgavsebaar sebobs, i si ni asoci aci ur ad ukavSi r de-
bi an ur Ti er Ts, anda uf r o swor ad: msgavsi war modgenebi ur Ti er Ti s r epr oduqci as axdenen.
magal i Tad: al eqsandr e makedonel i napol eons momagonebs: or i ve di di sar dal i i yo. Svi l i
mamas momagonebs, r adgan, Cveul ebr i v, maT Sor i s Tval saCi no msgavsebaa (`msgavsebi s asoci -
aci a~).
4) dasasr ul , er Ti war modgena meor i s r epr oduqci as i mSemTxvevaSi c i wvevs, r odesac
maTi sagnebi ur Ti er Ti s kont r ast s war moadgenen: dRe da Rame, Savi da TeTr i , maRal i da
dabal i , ca da dedami wa (`kont r ast i sasoci aci a~).
r omCavukvi r deT asoci aci i s amoTxi ve SemTxvevas, maSi nve SevamCnevT, r omaq or s
gansxvavebul kat vgor i asTan gvaqvs saqme. pi r vel s or SemTxvevaSi asoci aci ur i kavSi r i
war modgenaTa Tanmi mdevr obi s ni adagze myar deba. aq war modgenebi s r agvar obas maT Si naar ss
sr ul i ad ar avi Tar i mni Svnel oba ar aqvT: r ac er Tad xdeba _ dr oSi Tu si vr ceSi , r ac unda
i yos sul er Ti a, bol osdabol os, asoci aci ur ad ukavSi r deba er TmaneTs. aseTi a pi r vel i
or i kanoni s azr i .
samagi er od, meor e or i sTvi s war modgenaTa Tanmi mdevr obas absol ut ur ad ar avi Tar i
mni Svnel oba ar a aqvs: aq gadamwyvet r ol s maTi Si naar si asr ul ebs: msgavsi a es Si naar si , Tu
gansxvavebul i , saki Txs mxol od es gar emoeba swyvet s.
Semdegi moment i , r oml i Tac asoci aci i s kanonebi s pi r vel i da meor e wyvi l i gansxvavde-
bi an ur Ti er Ti sgan, es i saa, r ompi r vel i wyvi l i i msaki Txs exeba, Tu r a udevs saf uZvl ad
war modgenaTa Sor i s asoci aci ur i kavSi r i s damyar ebas: war modgenaTa Sor i s Tavi sTavad
ar avi Tar i kavSi r i ar ar sebobs; es kavSi r i mxol od mas Semdeg i bmeba, r ac i si ni dr oSi an
si vr ceSi mezobl ad xvdebi an ur Ti er Ts. maSasadame, kavSi r s war modgenaTa Sor i s amSemTxve-
vaSi mxol od maTi war sul i , maTi `i st or i a~. qmni s, anda sxvanai r ad, i s, Tu r a war modge-
nebi s ur Ti er Ti s mezobl ad gancdi s SemTxveva hqoni a subi eqt s Tavi si gamocdi l ebi s mi m-
di nar eobaSi : kavSi r s subi eqt i s gamocdi l eba qmni s. gamocdi l eba r omsxvagvar i yof i l i yo,
ese i gi , sxva war modgenebi Sexvedr odnen ur Ti er Ts, maSi n asoci aci ur i kavSi r i c amsxva war -
modgenebs Sor i s damyar deboda.
samagi er od, msgavsebi sa da kont r ast i s asoci aci a sr ul i ad ar exeba i mas, Tu r a qmni s aso-
ci aci ur kavSi r s war modgenaTa Sor i s. aq i s ki ar i gul i sxmeba, r omar seboben war modgenebi ,
r omel ni c i mTavi Tee r odi ar i an ur Ti er TTan dakavSi r ebul ni , ar amed mxol od Semdeg
ukavSi r debi an r ai me mi zezi s gamo er TmaneTs. ar a! Tu war modgenebi i seTi a, r ommaT Sor i s
msgavseba ar sebobs, kavSi r s damyar eba ar unda: er Ti s r epr oduqci a meor es gamoi wvevs. maSa-
sadame, asoci aci i s es or i ukanasknel i kanoni uf r o r epr oduqci i s pr ocess exeba, vi dr e
Tvi Ton asoci aci i s Seqmni s pr ocess. amkavSi r s sr ul i ad ar af er i aqvs saer To i masTan, Tu vi s
r ogor da r a war modgenebi ganucdi a: aq ar c subi eqt i s gamocdi l eba TamaSobs r ai me r ol s da
ar c Tvi Ton war modgenebi s war sul i , maTi bedi an `i st or i a~. aq mni Svnel oba mxol od
Si naar ss aqvs.
amr i gad, asoci aci aTa or i ar sebi Tad gansxvavebul i jguf i ar sebobs. mi uxedavad ami sa,
asoci aci ni st ur i f si qol ogi i s war momadgenel Ta azr i T, asoci aci i s yvel a oTxi kanoni
ar sebi Tad mar t o er Tze unda i qnes dayvani l i : asoci aci i s kanoni mar t o er Ti ar sebobs,
saxel dobr , dr oSi mezobl obi s kanoni o, ambobsjemsmi l i .
5. asoci aci i s kanonTa r eduqci a
r ogor asabuTeben asoci aci oni st ebi amTavi s debul ebas? r ac Seexeba mezobl ebi s
asoci aci i s or f or mas, advi l i gasagebi a, r omaq ar sebi Tad mar Tl ac mar t o er T f or maze
Sei Zl eba l apar aki . saqme i saa, r omi s, r ac si vr ceSi aRi qmeba mezobl ad, dr oSi c mezobl ad
gvaqvs mocemul i . maSasadame, si vr ceSi mezobl obi s asoci aci i s yvel a SemTxveva dr oSi
mezobl obi s asoci aci ad unda Cai Tval os.
r ac Seexeba meor e jguf i s asoci aci i s f or mebs, msgavsebi sa da kont r ast i s asoci aci as,
ar c eseni war moadgenen damouki debel s, Tavi sTavads, asoci aci ur pr ocesebs. jer er Ti , kon-
166
t r ast i s asoci aci i s SemTxvevebi r omganvi xi l oT, advi l ad davr wmundebi T, r omzogi maTga-
ni dr oSi mezobl obi s asoci aci ad unda Cai Tval os (magal i Tad, dRe da Rame: eseni i mi t omki
ar ar i an ur Ti er TTan dakavSi r ebul ni , r omTavi si Si naar si s mxr i v kont r ast ul ur Ti er To-
baSi i myof ebi an, ar amed i mi t om, r omdRe da Rame dr oSi a er Ti meor esTan dakavSi r ebul i :
dRes Rame mosdevs da Rames dRe) da zogi ki dev msgavsebi s asoci aci i s SemTxvevad _ i mi t om
r omkont r ast i i mave dr os msgavsebac ar i s: kont r ast ul damoki debul ebaSi ur Ti er TTan
mxol od i seTi or i movl ena Sei Zl eba i yos, r omel ni c er Tsadai mave kat egor i as ekuTvni an.
magal i Tad, Savi da TeTr i _ or i ve f er i a; maSasadame, ammxr i v maT Sor i s msgavseba ar sebobs.
amr i gad, asoci aci i s mxol od or i f or ma r Ceba: dr oSi mezobl obi sa da msgavsebi s asoci -
aci a.
r ogor c aRvni SneT, asoci aci oni zms mgsavsebi s asoci aci a dr oSi mezobl obi s asoci aci i s
SemTxvevad mi aCni a. mar Tl acda, r as ni Snavs msgavseba? r odesac or i obi eqt i s msgavsebaze
vl apar akobT, Cven vgul i sxmobT, r omzogi ni Sani maT er Tnai r i aqvT da zogi gansxvavebul i .
magal i Tad, obi eqt sA-s a, b, c, d, e, f, ni Snebi aqvs, xol o obi eqt s B-s a, b, c, k, l ni Snebi . r ad-
ganac obi eqt i A xSi r ad aRgvi qvams, ni Snebi a, b, c, d, e, f er Tdr oul i s ganmeor ebi Ti aRqmi s
gamo, Tanaxmad dr oSi mezobl obi s asoci aci i s kanoni sa, asoci aci ur ad unda i yvnen ur Ti -
er TTan dakavSi r ebul ni . es i mas ni Snavs, r omsakmar i si a, magal i Tad, a, b, c, d ni Sani war mo-
vi dgi noT an aRvi qvaT, r omamas, Tanaxmad dr oSi mezobl obi s asoci aci i s kanoni sa, e, f ni Snebi s
war modgenac mohyves Tan. vTqvaT, exl a B obi eqt s vxedavT, magr amTval Si mi si i s ni Snebi
gvxvdeba, r omel ni c mas A-sTan aqvs saer To, saxel dobr , a, b, c, d ni Snebi . Tanaxmad dr oSi
mezobl obi s asoci aci i s kanoni sa, Cems cnobi er ebaSi masTan asoci aci ur ad dakavSi r ebul i e, f
ni Snebi s war modgena da mTl i anad, maSasadame, a, b, c, d, e, f ni SanTa kompl eqsi s war modgena
unda gaCndes. a, b, c, d, e, f ni Snebi ki obi eqt s A war moadgenen. maSasadame, B obi eqt i s
danaxvi sas A obi eqt i unda mogvagondes. r at ommoxda es? r a asoci aci i s Zal i T? r ogor c
vxedavT, mxol od dr oSi mezobl obi s asoci aci i s Zal i T.
ami t omaa r omamboben:. asoci aci a war modgenaTa Sor i s, bol osdabol os, ar sebi Tad mxo-
l od dr oSi mezobl obi s gamo myar debao. esaa i s er Tader Ti kanoni , r omel i c, jems mi l i s
azr i T, mTel s f si qi kur cxovr ebas war mar Tavs.
6. r ei nt egr aci i s kanoni
dr oSi mezobl obi s asoci aci i s pr i nci pi i maSi mdgomar eobs, r omdr oSi er Tad Sexvedr a
cal keul war modgenebs er TmaneTs ukavSi r ebs. maSasadame, amkavSi r i s si mt ki ce i maze unda
i yos damoki debul i , Tu r amdenad xSi r ad xdeba es Sexvedr a: asoci aci i s namdvi l saf uZvel s
ganmeor eba war moadgens. SevamowmoT, r amdenadaa es debul eba swor i .
mi vceT cdi spi r s gamRi zi anebl ad r ai me si t yva, magal i Tad, `kar ada~, da davaval oT,
i mwamsve i msi t yvi T gvi pasuxos, r omel i c yvel aze uf r o adr e mouva TavSi , yvel aze uf r o
adr e moagondeba. Sei Zl eba dar wmunebul i vi yoT, r omzogi cdi spi r i pi r vel r i gSi `wi gns~
daasaxel ebs. kar ada da wi gni mt ki ce asoci aci ur kavSi r Si i myof ebi an ur Ti er TTan. r at om?
i mi t omr omasoci aci oni zmi s Tanaxmad, kar ada da wi gni gansakuTr ebi T xSi r ad gvxvdeba
er Tad.
magr amgana Sei Zl eba i Tqvas, r omkar ada da wi gni uf r o xSi r ad gvi naxavs er Tad, vi dr e,
vTqvaT, kar ada da kedel i ? kar ada, ueWvel i a, uwi gnodac gvi naxavs; magr ami se, r omkedel Tan
ar i dges, yovel Se.mTxvevaSi gaci l ebi T uf r o i Svi aTad. mi uxedavad ami sa, kar adi s war mod-
gena Ti Tqos wi gni s war modgenasTan uf r o mt ki ced aRmoCnda Cvens magal i TSi dakavSi r ebul i
vi dr e kedl i s war modgenasTan.
ueWvel i a, saqme dr oSi er Tad Sexvedr i s si xSi r eSi ar aa, r ogor c asoci aci oni zmi s
pr i nci pi gul i sxmobs, ar amed r aRac sxvaSi . r omSevadar oT `wi gni ~da `kedel i ~ur Ti er Ts
kar adi s mi mar T, Cven i mwamsve mi vaqcevT yur adRebas, r omwi gns gaci l ebi T met i kavSi r i aqvs
kar adasTan, vi dr e kedel s. wi gni da kar ada SemTxvevi T ki ar ar i an ur Ti er TTan
dakavSi r ebul i _ mar t o i mi s gamo ki ar a, r omwi gni da kar ada xSi r ad mi naxavs er Tad, ar amed
maTi kavSi r i ar sebi Ti a: wi gni da kar ada er Ti mTl i ani aRqmi s, wi gnebi s kar adi s aRqmi s
cal keul moment ebs war moadgens, maSi n r odesac kedl i s Sesaxeb amas ver vi t yvi T: kar ada da
kedel i i Svi aTad war moadgens Cvens gancdaSi er T mTel s. maS, ase gamodi s: kar adi s
war modgenas i mi t omki ar gamouwvevi a Cveni cdi spi r i s cnobi er ebaSi wi gni s war modgena, r om
mas wi gni da kar ada uf r o xSi r ad unaxavs er Tad, vi dr e kedel i da kar ada, ar amed i mi t om, r om
wi gni da kar ada er Ti dai mave mTel i s nawi l ebs war moadgenen da, maSasadame, i mTavi Tve ar i an
ur Ti er TTan dakavSi r ebul ni , xol o kedl i sa da kar adi s Sesaxeb ami s Tqma ar Sei Zl eba.
ami s mi xedvi T, Cven ase Segvi Zl i a vTqvaT: er Ti war modgena i mSemTxvevaSi ki ar i wvevs
meor i s r epr oduqci as, Tu i si ni xSi r ad yof i l an er Tdr oul ad gancdi l ni , ar amed mxol od
i mSemTxvevaSi , Tu i si ni er Ti mTl i ani s nawi l ebs war moadgenen da ar sebi Tad ar i an
167
ur Ti er TTan dakavSi r ebul ni .
maSasadame, asoci aci oni zmi s Zi r i Tadi debul ebaa mcTar i , debul eba i mi s Sesaxeb, r om
Cvens f si qi kaSi i mTavi Tve sr ul i ad damouki debel i , cal keul i el ement ar ul i gancdebi a
mocemul i , f si qi kur i at omebi , r omel Tac ar sebi Tad ar avi Tar i kavSi r i ar a aqvT
er TmaneTTan, da r ommaTi ur Ti er TTan dakavSi r eba da mTl i ani gancdebi s aRmoceneba
mxol od Semdeg xdeba. r ogor c davi naxeT, namdvi l ad Ti Tqos sul sxva mdgomar eobasTan
gvaqvs saqme: asoci aci i s f aqt i , pi r i qi T, i mas gul i sxmobs, r omwi naswar mTl i ani a mocemul i ,
da asoci aci a ammTl i ani s nawi l ebs Sor i s ar sebobs.
ami sda mi xedvi T, asoci aci i s pr ocesebSi pi r vel ad mTl i ani s ageba ki ar xdeba, ar amed aq
mi si daSl a, mi si di soci aci a war moebs, da ammTel i s xel axal i ageba xdeba: asoci aci i s kano-
nebi r ei nt egr aci i s kanonebi a, hami l t oni s Tqma r omvi xmar oT, da ar a ur Ti er Ti sTvi s
ucxo el ement ebi s asoci aci i s, r ogor c asoci aci oni zms egona.
asoci aci ur i pr ocesi s namdvi l i buneba, maSasadame, ase unda i qnes gagebul i : r odesac
r ai me war modgena Cndeba, i gi i mwar modgenebi s r epr oduqci as i wvevs, r oml ebTanac i gi er T
mTl i ans Seadgenda. asoci aci i s kanonebi ar sebi Tad gamTl i anebi s, geSt al t i zaci i s
kanonebad Sei Zl eba Cai Tval os, da ami t omaa, r omver Thai mer i s mi er xazgasmul i kanonebi ,
r omel Ta Sesazebac zemoT i yo saubar i , egoden axl o dganan masTan.
amr i gad, asoci aci i s cneba mar Tebul i da sasar gebl o cnebaa, magr ammxol od r ogor c
`r ei nt egr aci i s~da `geSt al t i zaci i s~cneba.
7. asoci aci adaganwyoba
magr amar c `i nt er gr aci i s da `geSt al t i zaci i s~cnebebi xdi an ampr ocess gasagebs, sanam
maT Sesat yvi si Si naar si ar mi scemi aT. saqme i saa, r omor i ve cneba, i se r ogor c dRemde
i xmar eboda, asoci aci oni zmi s er Ts uZi r i Tades debul ebas wi naswar Seumowmebl ad
i zi ar ebs. i si ni i mTavi Tve gul i sxmoben, r omgancdebi , war modgenebi uSual od axdenen
er TmaneTze gavl enas, uSual od SeuZl i aT er TmaneTi s gamowveva: i si ni uSual obi s pr i nci pi s
ni adagze dganan.
mar Tl acda, or i ve SemTxvevaSi , r ogor c r ei nt egr aci i s, i se geSt al t i zaci i s
SemTxvevaSi , mTel i s aRdgena nawi l ebi s ur Ti er Tobi s ni adagze xdeba, da amur Ti er Tobi s
f aqt or i Tvi Ton nawi l ebi s Tvi sebaTa Sor i s i Zebneba: msgavseba, si axl ove dr osa da si vr ceSi
da sxva aseTi . magr amyvel af er i es gana mxol od nawi l ebi s daxasi aTebas ar Seadgens? Cven
ukve Tavi s dr oze gvqonda uSual obi s pr i nci pi s Sesaxeb l apar aki da mi s umar Tebul obaSi
jer ki dev maSi n davr wmundi T. CvenTvi s udavoa: gancdebi , r ogor i c unda i yvnen i si ni ,
uSual od ki ar moqmedoben ur Ti er Tze, ar amed mxol od pi r ovnebi s Sual obi T, r oml i s
gancdebsac i si ni war moadgenen. maSasadame, ker Zod asoci aci i s SemTxvevaSi c r ei nt egr aci i sa
da geSt al t i zaci i s saf uZvl ebi pi r ovnebaSi unda veZi oT, r ogor c mTel Si , da ar a mi s
nawi l obr i v moment ebSi an Si naar sebSi .
Cven ukve vi ci T, Tu r a war moadgens aseT saf uZvel s. r odesac geSt al t i s pr obl emi s
Sesaxeb gvqonda l apar aki , maSi n davi naxeT, r omaseT saf uZvel s subi eqt i s ganwyoba i Zl eva.
asoci aci i s SemTxvevaSi saqmi s vi Tar eba ase unda war movi dgi noT: r odesac subi eqt ze esa Tu
i s war modgena moqmedobs, i gi masSi Sesaf er ganwyobas i wvevs. r a war modgenebi gauCndeba mas
ami s Semdeg, es i mazea damoki debul i , Tu r a mTl i ani s ganwyoba aqvs mas. yvel a cal keul
f aqt or s _ e. w. asoci aci i s kanons _ msgavsebas Tu mezobl obas, mxol od i mdenad aqvs
f aqt or i s Ri r ebul eba, r amdenadac mas gar kveul i ganwyoba udevs saf uZvl ad.
ami s sabuTs gansakuTr ebi T or i mni Svnel ovani sf er o i Zl eva, sadac asoci aci i s
moqmedeba met ad xel sayr el pi r obebs xvdeba da sadac ami t omasoci aci i s cnebi s gamoyeneba
ar a er Tgzi s yof i l a nacadi . er Ti asi zmr i s sf er o da meor e e. w. `emoci ur i kompl eqsebi s~.
Cven gansakuTr ebi T amukanasknel ze gvi nda SevCer deT: si zmar s ar sebi Tad i gi ve meqani zmi
udevs saf uZvl ad, r ac `kompl eqsi s~SemTxvevaSi war modgenaTa mi mdi nar eobi s pr ocess.
ar i s SemTxveva, r omadami anze r ai me gancda gansakuTr ebi T Zl i er STabeWdi l ebas
st ovebs, magal i Tad, r ai me Zl i er i sur vi l i ebadeba, r omel i c zneobr i vi Tval sazr i si T
mi sTvi s sr ul i ad mi uRebel i a, Sei Zl eba aRmaSf oTebel i c i yos. i gi amgancdi s davi wyebas
cdi l obs, mi s cnobi er ebi dan `gaZevebas~, r ogor c sr ul i ad Seuwyner ebvl i gancdi sas. amas
ki dec axer xebs da ami er i dan subi eqt s mi si aRar af er i axsovs, mi s Sesaxeb cnobi er ebaSi
kval i c ar avi Tar i Cans. magr amgana es ni Snavs, r omamgancdi s mas mar Tl a sr ul i ad aRar af er i
dar Ca? r asakvi r vel i a, ar a. saqme i saa, r omyovel i gancda da mi T umet es gansakuTr ebi T
Zl i er i , pi r ovnul ad mni Svnel ovani , ar a mar t o cnobi er ebi s konkr et ul i Si naar si s saxi T
ar sebobs subi eqt Si , ar amed amave dr os gar kveul i ganwyobi s saxi Tac. maSasadame, r odesac
es gancda cnobi er ebi dan i devneba, r odesac i gi , r ogor c cnobi er ebi s gar kveul i Si naar si ,
168
i spoba, davi wyebas eZl eva, es ar ni Snavs, r omsubi eqt Si mi si aRar af er i r Ceba: ganwyoba xom
sul sxvaa, vi dr e Tvi Ton gancda, r ogor c cnobi er ebi s f enomeni . maSasadame, gancda r om
gaqr es, es ar ni Snavs, r omamasTan er Tad i s ganwyobac unda moi spos, r omel i c mas axl da Tan.
amr i gad, e. w. `gaZevebi s~SemTxvevebSi subi eqt Si gancda, mxol od r ogor c cnobi er ebi s
Si naar si , eZl eva davi wyebas. samagi er od, ganwyoba r Ceba da ai , es ganwyobaa, ar sebi Tad, r ac
f si qoanal i zi s skol aSi `kompl eqsi s~ saxel wodebi Taa cnobi l i , da r ac subi eqt i s
asoci aci ebi s mi mdi nar eobaze gadamwyvet gavl enas axdens. yvel aze ukeT es Zi l Si
xor ci el deba, si zmr i s saxi T; da mar Tl ac, si zmr i s war modgenaTa mi mdi nar eobi s anal i zi ,
f si qoanal i zi s skol i s gamocdi l ebi s mi xedvi T, gansakuTr ebi T sai medo masal as i Zl eva
subi eqt i s `kompl eqsebi s~, ese i gi , mi si ganwyobebi s naTel sayof ad: si zmr i s Si naar si
subi eqt i s ganwyobi s sakmaod naTel asaxvas i Zl eva.
ki dev uf r o demonst r aci ul Sedegebs gvawodebs amave saki Txi sTvi s e. w. asoci aci ur i
eqsper i ment i , r omel sac an `kompl eqsi s~gamosaaSkar avebl ad xmar oben (i ungi , f r ei di ) anda
ganzr ax daf ar ul i emoci ur i azr i s Tu ganzr axvi s gamosavl i nebl ad (ver Thai mer i , St er ni ,
l i pmani l ur i a).
asoci aci ur i eqsper i ment i or gvar i a: an wyvi l ur i eqsper i ment i (i ungi ) an jaWvul i
(f r ei di ). pi r vel SemTxvevaSi subi eqt s sagangebod Ser Ceul cal ke si t yvebs aZl even, da man
Ti Toeul ze pi r vel ad TavSi mosul i si t yva unda daasaxel os. amr i gad mi Rebul i masal a,
Cveul ebr i v, mi si f ar ul i ganwyobi s anar ekl s war moadgens. `gamRi zi anebel si t yvebSi ~(ese
i gi , i msi t yvebSi , r omel zec pasuxi , ese i gi , `sar eaqci o si t yva~unda mogvces cdi spi r ma)
ganzr ax aqa-i q i seTi si t yvebi ur evi a, r omel sac nagul i sxmev ganwyobasTan aqvs kavSi r i da am
azr i T `sapr ovokaci o gamRi zi anebl ad~, Sei Zl eba Cai Tval os. cdi spi r i , Cveul ebr i v, nagu-
l i sxmevi ganwyobi s ar sebobi s SemTxvevaSi , amsi t yvebze i seT sar eaqci o si t yvebs i Zl eva,
r ommi si ganwyobi s Tu f ar ul i azr i s r agvar obaSi xSi r ad ar avi Tar i eWvi aRar gvr Ceba.
jaWvul i eqsper i ment i s SemTxvevaSi cdi spi r s jer or i ode gamRi zi anebel i si t yva eZl eva.
ami s Semdeg i gi , r amdenadac SesaZl ebel i a, Tavi si war modgenebi s Tavi suf al msvl el obas un-
da mi endos. Tavs i Cens Tanami mdevar war modgenaTa jaWvi , r omel i c cdi spi r i s f ar ul i ganwyo-
bi s saf uZvel ze ai geba da ami t ommi si gamovl eni s xel sayr el masal as war moadgens. eqsper i -
ment at or i mxol od i Svi aTad da moxer xebul ad er eva asoci aci ur i jaWvi s mi mdi nar eobaSi i m
mi zni T, r omxel i ki ar SeuSal os, ar amed xel i Seuwyos f ar ul i ganwyobi s gamovl eni s
pr ocess.
8. asoci aci ur i mexsi er eba r ogor c mexsi er ebi s dabal i f or ma
gansakuTr ebi T xazgasasmel i a asoci aci ur cdebSi er Ti moment i , saxel dobr , i s, r om
ut yuar i asoci aci ur i pr ocesi s gamovl eni s auci l ebel pi r obas aq subi eqt i s maqsi mal ur i
pasi ur oba war moadgens, maqsi mal ur i gamoTi Sul oba mi si nebel obi sa da mi si azr ovnebi s
war modgenaTa spont anur i mi mdi nar eobi dan. wi naaRmdeg SemTxvevaSi , asoci aci ur i pr ocesi s
nacvl ad, aqt i ur ad det er mi ni r ebul pr ocess mi vi Rebdi T. es gar emoeba i mi t omaa
gansakuTr ebi T xazgasasmel i , r omnamdvi l i asoci aci ur i pr ocesi ar sebi Tad spont anur i
pr ocesi a, adami ani s aqt i obi s gar eSe mdgomi pr ocesi , da mexsi er ebi s ganvi Tar ebi s er Ter T
saf exur s da mi s gamovl eni s er Ter T f or mebTan.
i gi amsaxi T war moadgens. asoci aci ur i mexsi er ebi s SemTxvevaSi Cven spont anur mexsi er e-
basTan gvaqvs saqme, spont anur mnemur pr ocesTan, r omel sac nebi smi er mexsi er ebasTan ar af e-
r i aqvs saer To. ammxr i v i gi , r asakvi r vel i a, mexsi er ebi s gamovl eni s wi naT aRwer i l pr i mi -
t i ul f or mebTan uf r o axl o dgas, vi dr e speci f i kur i adami anur i mexsi er ebi s f or mebTan.
es spont anoba asoci aci ur mexsi er ebas or i ve Zi r i Tad moment Si Tanabr ad axasi aTebs _
r ogor c damaxsovr ebi s anu f i qsaci i s anr et enci i s moment Si , i se gaxsenebi s anu r ep-
r oduqci i s moment Si c.
subi eqt i yovel Tvi s mr aval f er ovan STabeWdi l ebaTa gavl eni s qveS i myof eba. es
STabeWdi l ebebi xSi r ad modi an da mi di an i se, r omCvens nebayof l obas angar i Ss ar uweven.
magr am, Cveul ebr i v, ugzoukvl od mai nc ar i kar gebi an: Tvi Ton i si ni cnobi er i gancdebi s
saxi T di dxans ar r Cebi an f si qi kaSi . samagi er od Tvi Ton subi eqt i r Ceba yvel a i mmTl i an
pi r ovnul cvl i l ebebi T, r omel Tac es STabeWdi l ebebi i wveven masSi . da ai , amcvl i l ebebi s
ni adagze, r odesac saTanado pi r obebi Cndeba, r odesac, magal i Tad, er Ter Ti Sesat yvi si
STabeWdi l eba kvl av moqmedobs subi eqt ze, es ukanasknel i amTavi si cvl i l ebi s Sesaf er i s
r eaqci ebs i Zl eva: mi s cnobi er ebaSi kvl av i s gancdebi axl deba, r omel ni c amcvl i l ebebs
Seesat yvi sebi an. ase xdeba i m war modgenaTa r epr oduqci a, r omel i c spont anur
STabeWdi l ebaTa zemoqmedebi s pr oduqt ad es axeba subi eqt s. r ogor c vxedavT, maTi
r epr oduqci ac subi eqt i s aqt i ur i , ganzr axul i Car evi s gar eSe xdeba.
r omasoci aci ur i mexsi er eba mkveTr ad unda ganvasxvaoT nebi smi er i mexsi er ebi sgan, ami s
169
sasar gebl od i s gar emoebac l apar akobs, r omasoci aci ur i war modgeni s r epr oduqci a yovel -
Tvi s mxol od r ai me meor e gancdi s, aRqmi s an war modgeni s, zemoqmedebi s Sedegad xdeba: i mi s-
Tvi s, r omasoci aci ur i war modgena gaCndes, gamRi zi anebel i war modgena Tu aRqmaa auci l e-
bel i . es gar emoeba sakmaod kar gad axasi aTebs asoci aci ur mexsi er ebas, r ogor c mexsi er ebi s
moqmedebi s jer ki dev dabal s, damoki debul f or mas. ammxr i v i gi sakmaod axl o dgas
cnobasTan.
amukanasknel i s mi mdi nar eoba, r ogor c vi ci T, aseTi a: aRi qvamX-s. aRqma nacnobobi s
r omel obi Taa aRbeWdi l i . meX-s vcnobi l ob: i s me mi naxavs. magr amTu amas r ai me war modgenac
daemat eba, magal i Tad, X-i me ama da amadgi l as mi naxavs (adgi l i s xat i ) an mas aseTi da aseTi
qudi exur a(qudi s xat i ), maSi n ukve asoci aci ur mexsi er ebasTan maqvs saqme: X-i s aRqmamwar -
modgenebi s r epr oduqci a gamoi wvi a. gansxvaveba cnobasa da asoci aci ur mexsi er ebas Sor i s, am
Tval sazr i si T, mxol od i saa, r omcnobi s SemTxvevaSi war sul i Tvi Ton aRqmaSi cocxl deba,
i gi aRqmi s f ar gl ebs ar Sor deba; xol o asoci aci ur i mexsi er ebi s SemTxvevaSi war sul i
aRqmi s r omel same Tvi sebaSi r odi meZl eva, ar amed mi si xat i Cndeba; i gi xel axl a meZl eva,
oRond war modgenaSi . Cven qvemoT davr wmundebi T, r omganvi Tar ebi s uf r o maRal saf exur ze,
mexsi er ebi s war modgenaTa r epr oduqci i sTvi s, gamRi zi anebel i yovel Tvi s r odi a
auci l ebel i . ar sebobs ar a mar t o nebi smi er i damaxsovr eba, ar amed nebi smi er i gaxsenebac.
9. r epr oduqci i ssi zust i ssaki Txi
er Ti saki Txi ki dev unda i qnes ganxi l ul i : r a emar Teba spont anur ad damaxsovr ebul
masal as dr oi s mi mdi nar eobaSi ? i mave saxi T xdeba mi si r epr oduqci a, r a saxi Tac i yo i gi
damaxsovr ebi s per i odSi , Tu masSi r ai me cvl i l ebi s dadast ur eba Sei Zl eba?
eqsper i ment al ur i kvl evi s Sedegad gamoi r kva, r omr epr oduci r ebul i war modgeni s
sagani , Cveul ebr i v, sakmaod Secvl i l i a, ese i gi , r omi gi sul i seTi r odi a, r ogor i c
damaxsovr ebi s moment Si i yo. magr amr ogor , r a mi mar Tul ebi T i cvl eba i gi ? amsaki Txze
gansakuTr ebi T mni Svnel ovani Sedegebi vul f i s eqsper i ment ul gamokvl evaSi i qna
mi Rebul i . cdi spi r s r amodeni me ubr al o f i gur i s naxazi eZl eva, r omel i c gansazRvr ul i
dr oi s Semdeg, r amdenadac axsovs, unda zust ad daxazos. dedani sa da r epr oduqci i s
Sedar eba naTl ad gvi Cvenebs, ar i s Tu ar a r ai me cvl i l eba, da Tu ar i s, r ogor i a i gi .
vul f i s cdebi s mi xedvi T, gamoi r kva, r omdamaxsovr ebul i f i gur a sr ul i ad gar kveul i
mi mar Tul ebi T i cvl eba: i gi ukeTesi geSt al t i sken i swr af vi s. ese i gi , geSt al t Teor i i s
war momadgenel Ta mTavar i pr i nci pi s, pr egnant obi s pr i nci pi s, mi xedvi T yal i bdeba.
vul f ma sakmaod di di masal i s ni adagze aseTi daskvna mi i Ro: r epr oduqci i s moment i sTvi s
geSt al t i sr ul i ad gar kveul i mi mar Tul ebi T i cvl eba _ zogi mi si nawi l i i Cr di l eba da
zogi , pi r i qi T, uf r o gamokveTi l i xdeba, i mi sda mi xedvi T, Tu r aa saWi r o uf r o mkveTr i
geSt al t i s mi saRebad.
Teor i ul i Tval sazr i si T Zal i an sai nt er esoa amer i kel i f si qol ogi i s kar mi kel i s
cdebi . man vul f i s cdebi Semdegnai r ad Sescval a: sanam cdi spi r ebs er Tsadai mave
sar epr oduqci o f i gur as mi awodebda, man er T jguf s si t yvebi s er Ti si a wauki Txa da meor es
meor e. mesame jguf i s, sakont r ol o jguf i s, cdi spi r ebs pi r dapi r eZl eodaT f i gur ebi _
si t yvebi s gar eSe. Sedegi aseTi aRmoCnda: r odesac cdi spi r ebs gansazRvr ul i dr oi s Semdeg
naCvenebi f i gur vbi s r epr oduqci a moeTxovaT, gamoi r kva, r om, jer er Ti , r epr oduci r ebul i
f i gur a sakmaod gansxvavdeboda or i gi nal i sgan, da meor e _ r ac umTavr esi a amSemTxvevaSi _
i gi Ti Tqmi s yovel Tvi s (75%) wi naswar waki Txul i si t yvi s mni Svnel obi s mi xedvi T i yo
Secvl i l i . magal i Tad, cdi spi r s eZl eva si t yva `saTval e~da Semdeg or i wr e, r omel i c
swor i xazi T ar i s er TmaneTTan Seer Tebul i . meor e SemTxvevaSi c i gi ve f i gur aa, magr am
wi naswar `saTval i s~nacvl ad meor e si t yva _ `f i zkul t ur ul i xel sawyo~_ eZl eva. r odesac
gansazRvr ul i dr oi s Semdeg amf i gur i s r epr oduqci a xdeba, i gi pi r vel SemTxvevaSi
saTval es hgavs da meor eSi _ savar ji So abr ebs.
es Sedegi sakmaod kar gad amt ki cebs, r omf i gur i s aRqmas r aRac pr ocesi uswr ebs wi n,
r omel i c wi naswar mi wodebul i si t yvi s waki Txvi s Sedegad Cndeba, da r om es pr ocesi
gadamwyvet gavl enas axdens r epr oduqci i s r agvar obaze. magr amwi na pr ocesi , r omel i c
Tavi sda Sesat yvi sad scvl i s momdevnos, ganwyobi s saxel wodebi Taa cnobi l i .
amr i gad, r epr oduqci i s SemTxvevaSi savsebi T i gi ve movl ena meor deba, r ac ar a er Txel
yof i l a aRqmi s pr ocesSi dadast ur ebul i . r odesac subi eqt s wi naswar r ai me gar kveul i gan-
wyoba aqvs, masze moqmedi aqt ual ur i STabeWdi l eba, Tu r omi gi t l anqad ar gansxvavdeba sa-
ganwyobosgan, amukanasknel i s saxi T aRi qmeba: Cndeba ganwyobi s i l uzi a. ar sebi Tad i gi ve
mdgomar eoba aRmoCnda vul f i sa dakar mi kel i s cdebi s mi xedvi T r epr oduqci i s SemTxveva-
Si c. Tu r omsubi eqt s wi naswar gar kveul i ganwyoba aqvs Seqmni l i , maSi n mi wodebul i STa-
beWdi l ebi s r epr oduqci as, Tu r omes STabeWdi l eba t l anqad ar gansxvavdeba saganwyo-
170
bosgan, amukanasknel i s Sesat yvi si saxe eZl eva. Cndeba i gi ve ganwyobi s i l uzi a, oRond exl a
r epr oduqci i s ar eSi .
aqt i ur i mexsi er ebi s f or mebi
1. nebi smi er i mexsi er eba
Tval i r omgadavavl oT mexsi er ebi s yvel a i mf or mas, r omel i c aqamde gvaqvs ganxi l ul i ,
Cvens yur adRebas gansakuTr ebi T er Ti gar emoeba mi i qcevs: yvel a amSemTxvevaSi mexsi er ebi s
pasi ur f or mebTan gvaqvs saqme. damaxsovr eba STabeWdi l ebi s zemoqmedebi s Sedegad xdeba, da
subi eqt i s nebi syof a ar c r epr oduqci i s moment Si asr ul ebs r ai me r ol s. Tavi r omdava-
neboT xani er obi sa da ei det ur i xat i s gancdas _ pi r vel s i mi t om, r omi q mexsi er ebi s mxol od
obi eqt ur f aqt Tan gvaqvs saqme, Tor emsubi eqt ur ad masSi mexsi er ebi s ar af er i a mocemul i ;
xol o meor es i mi t om, r omi gi at i pur i f or maa mexsi er ebi s _ Tavi r omdavaneboT maT da
cnobi sa da asoci aci ur i mexsi er ebi s f aqt ebze SevCer deT, davi naxavT, r ommaT maSi nac i n-
t ensi ur ad SeuZl i aT i Ci non Tavi , r odesac subi eqt i ami sTvi s ar avi Tar zomebs ar Rebu-
l obs. ami t ommexsi er ebi s amf or mebi s dadast ur eba ganvi Tar ebi s dabal saf exur zec Sei Z-
l eba. yovel SemTxvevaSi , ver c er Ti maTgani mexsi er ebi s speci f i kur adami anur f or mad ver
Cai Tvl eba.
adami ani sTvi s nebel obaa damaxasi aTebel i da, ueWvel i a, r ogor c aRqmi s SemTxvevaSi , i se
aqac _ mexsi er ebi s SemTxvevaSi c, speci f i kur s adami anur f or mebs nebel obi s monawi l eoba
unda qmni des. da mar Tl ac, r omgadavxedoT adami ani s mexsi er ebi s sxvadasxva SemTxvevas, Cven
yvel gan er T damaxasi aTebel gar emoebas davadast ur ebT: adami ani Tvi Ton er eva
damaxsovr ebi sa da gaxsenebi s pr ocesSi _ mi sTvi s sul er Ti ar aa Tu r a daamaxsovr deba da r a
moagondeba mas ar amed mas Tavi si gar kveul i mi znebi aqvs, maSasadame, gar kveul i masal a aqvs
dasamaxsovr ebel i da gar kveul i masal a gasaxsenebel i ; da gasagebi a, r omi gi zomebs
Rebul obs ammi zni s mi saRwevad vnaxoT, r ogor mi mdi nar eobs adami ani s aqt i ur i mexsi er ebi s
muSaoba.
swavl a da mogoneba
1. ebi nghausi s meTodi
mexsi er ebi s eqsper i ment ul i kvl eva pi r vel ad ger manel ma f si qol ogmaebi nghausma dai w-
yo(1885). mi si gavl ena i mdenad di di aRmoCnda, r ommexsi er ebi s eqsper i ment ul i f si qol ogi a
ar sebi Tad dRemdeebi nghausi s pozi ci ebze ganagr Zobs dgomas. magr amsakmar i si a Tval i gada-
vavl oT mi s dRevandel mdgomar eobas, r aTa i mwamsve davr wmundeT, r omaq ar sebi Tad saqme
mxol od mexsi er ebi s er Ter T f or masTan gvaqvs da ar a sazogadod mexsi er ebasTan. i mi sTvi s
r omgavar kvi oT, Tu, saxel dobr , mexsi er ebi s r omel f or masTan gvaqvs aq saqme, unda gavecnoT
mokl ed ebi nghausi s eqsper i ment ul meTodi kas.
Zi r i Tadi mni Svnel oba ammeTodi kaSi dasamaxsovr ebel i masal i s Ser Cevas aqvs. ebi ngha-
usi sxvadasxva mosazr ebi T uazr o masal aze Cer deba. jer er Ti , uazr o masal i s mi mar T
cdi spi r ebi er Tnai r ad i ndi f er ent ul damoki debul ebaSi i myof ebi an. saqme i saa, r om
adami ans Tavi s cxovr ebaSi mxol od azr i an masal asTan uxdeba saqmi s daWer a, da, r amdenadac
Ti Toeul Cvengans Tavi si war sul i aqvs, Tavi si gansxvavebul i gamocdi l eba, SeuZl ebel i a
i seTi azr i ani masal i s gamonaxva, r omi gi yvel asTvi s er Tnai r ad ucnobi da ami t om
yvel asTvi s er Tnai r ad Znel i dasamaxsovr ebvl i i yos. uazr o masal i s mi mar T ki Cven,
Cveul ebr i v, ar avi Tar i gamocdi l eba ar a gvaqvs. ami t om, unda vi f i qr oT, Znel i ar i qneba
i seTi uazr o masal i s Sedgena, r omyvel a cdi spi r i sTvi s er Tnai r ad advi l i an er Tnai r ad
Znel i dasamaxsovr ebel i i yos. gar da ami sa, i seTi masal i s damzadeba r amdeni c gi nda, i mdeni
Sei Zl eba, da, r asakvi r vel i a, eqsper i ment i sTvi s amasac aqvs mni Svnel oba. dasasr ul ,
r adganac uazr o masal asTan gvaqvs saqme, ar af er i ar Segvi Sl i s xel s, ammasal i s Ti Toeul
el ement s mar Tl a namdvi l i er Teul i s saxe mi vceT, ese i gi , Cveni uazr o masal i s
el ement ebi i se davamzadoT, r omi si ni er Tnai r ad Znel i dasamaxsovr ebel i i yvnen.
ammosazr ebaTa gamo, ebi nghausma swor ed uazr o masal a scno mexsi er ebi s Seswavl i sTvi s
saukeTeso eqsper i ment ul masal ad. ebi nghausi aseT masal as gar kveul i pr i nci pi s mi xedvi T
agebda: Ti Toeul i uazr o si t yva sami bger i sgan Sesdgeba _ SuaSi xmovani da gver debze
Tanxmovnebi ; maSasadame, er Tmar cvl ovan si t yvas war moadgens. i gi ar c er T namdvi l si t yvas
ar unda hgavdes, magal i Tad,, mar cval i `qal ~qar Tvel i cdi spi r i sTvi s ar var ga: i gi qar Tul
si t yvas (qal i ) mogvagonebs. aseTi er Tmar cvl ovani uazr o `si t yvebi s~momzadeba mar Tl a
bevr i s Sei Zl eba, da, r ac gansakuTr ebi T sagul i sxmoa, Ti Toeul i maTgani mar Tl a er Teul ad
Sei Zl eba Cai Tval os.
ebi nghausi s meTodi s mi xedvi T, cdi spi r ebs ammasal i s damaxsovr eba eval ebaT. masal i s
171
mi wodeba, r asakvi r vel i a, saTanadodaa mowesr i gebul i . i gi meqani kur ad xdeba, sagangebo
apar at i s, e.w. mnemomet r i s saSual ebi T, r omel i c speci al ur ad ammi zni sTvi s ar i s
agebul i . cdi spi r i ki Txul obs uazr o mar cval Ta r i gs, sanammas zepi r ad ar dai swavl i s.
mexsi er ebi s kvl evi s meTodi kaebi nghausi s aRmoCeni l i gzi T ganvi Tar da da dRes Semdegi
mTavar i meTodebi a cnobi l i .
1) daswavl i s meTodi : uazr o mar cval Ta r i gs manami meor ebs cdi spi r i , sanamver
SesZl ebs SeucToml ad mi s ganmeor ebas. vTqvaT, er Ts r ai me gar kveul i masal i s dasaswavl ad,
ganmeor eba dasWi r da, da meor es _ 9. meor ed es r i cxvebi i Tvl eba Ti Toeul i maTgani s
mexsi er ebi s (daswavl i s) koef i ci ent ad.
2) ekonomi i s an momar agebi s meTodi : vTqvaT, cdi spi r s uazr o mar cvl ebi s gar kveul i
r i gi s dasaswavl ad 11 ganmeor eba dasWi r da. vTqvaT, ganvl o dr omda subi eqt s es masal a sr u-
l i ad daavi wyda. vaZl evT kvl av i mave masal as dasamaxsoer ebl ad. exl a cdi spi r s ammasal i s
xel axl a dasaswavl ad 11-ze gaci l ebi T nakl ebi ganmeor eba dasWi r deba (vTqvaT 5), mi uxe-
davad i mi sa, r om, mas r omki Txo, sr ul i ad ar af er i axsovs ammasal i s. maSasadame, gamodi s, r om
f aqt i ur ad mas mTl i anad ar avi Tar SemTxvevaSi ar davi wyebi a es masal a, Tor emsai dan mo-
axer xebda exl a 11-i s nacvl ad 5 ganmeor ebi T daeswavl a i gi . amSemTxvevaSi mi si momar agebi s
koef i ci ent i 11 _ 5 = 6 udr i s. sxvaTa Sor i s, ammeTodi T i r kveva, r omabsol ut ur i davi wyeba
ar ar sebobs. Tu ki r amer Txel mai nc gvi swavl i a, SemdegSi mi si xel axal i swavl a uf r o
advi l i a, vi dr e pi r vel ad i yo.
3) cnobi s meTodi : cdi spi r s eZl vva uazr o mar cval Ta r i gi wi naswar i gaf r Txi l ebi T, r om
mer e mas i gi ve mar cvl ebi mi ecema axl ebs Sor i s gamosacnobad.
4) damaxsovr ebul i wver ebi s meTodi : cdi spi r s eZl eva dasamaxsovr ebl ad uazr o
mar cval Ta r i gi er Txel (an Sei Zl eba met jer ac), da eqspozi ci i s Semdeg man unda CamoTval os
i gi . dasamaxsovr ebvl mar cval Ta r aodenoba mi si mexsi er ebi s si swor i s koef i ci ent s i Zl eva.
5) swor i pasuxebi s meTodi : (pi r vel ad Semoi Ro i ost ma, SemReg daamuSavami ul er ma da
pi l ceker ma): cdi spi r s wi nadadeba eZl eva, i ambur ad an t r oqeul ad i ki Txos wyvi l -wyvi l ad
uazr o mar cvl ebi s r i gi . Semdeg eqsper i ment at or i asaxel ebs r omel i me wyvi l i s pi r vel
wevr s, da cdi spi r ma meor e unda daasaxel os. damaxsovr ebi s koef i ci ent i udr i s mi mar Tebas
swor pasuxTa r i cxesa da mi wodebul wyvi l Ta r i cxvs Sor i s.
r ogor c vxedavT, yvel a es meTodi gar kveul amocanas aZl evs cdi spi r s: man unda
dai maxsovr os gar kveul i masal a. maSasadame, cdi spi r i amukanasknel i s damaxsovr ebi s
mi zans i saxavs. mi si mexsi er ebi s Semdgomi muSaobi s mTel i mi mdi nar eoba mi zandasaxul
pr ocess war moadgens. aqedan cxadi a, ammeTodebi T mxol od nebi smi er i damaxsovr ebi s
SemTxvevebi i kvl eva da ar a mexsi er ebi s pr ocesi sazogadod.
ami s demonst r aci ul sabuTsr adosl avl evi Ci s mi er aRwer i l i SemTxveva i Zl eva, r oml i s
Sesaxebac gakvr i T Cven zemodac gvqonda l apar aki . man er Ter T ucxoel s cdi spi r s, r omel mac
ger manul i kar gad ar i coda, r va uazr o mar cvl i mi sca dasaswavl ad. ucxoel ma dai wyo
mi wodebul i masal i s ki Txva. ukve 46-jer wai ki Txa da mai nc ar avi Tar ni Sans ar i Zl eoda, r om
ganmeor eba saWi r o aRar i yo, r omman ukve zepi r ad i coda es masal a (mas swor ed aseTi
i nst r uqci a hqonda mi cemul i ger manul enaze: r oca zepi r ad dai swavl i da, eTqva, r omcda
Seewyvi t aT). r aki cdi spi r i ar avi Tar ni Sans ar i Zl eoda, eqsper i ment at or ma Tvi Ton
Sewyvi t a cda da ki Txa cdi spi r s _ Tu r ame dagamaxsovr dao. aRmoCnda, r omcdi spi r s ver
gaego i nst r uqci a da damaxsovr ebi s ganzr axvi s gar eSe ki Txul obda uazr o mar cvl ebi s r i gs.
r odesac gai go, r ommasal a mas zepi r ad unda daeswavl a, moi Txova _ xel axl a momeci T i gi ve
amocanao _ da ukve 6 ganmeor ebi s Semdeg yvel af er i zepi r ad i coda.
r as amt ki cebs es dakvi r veba? mxol od er Ts, saxel dobr i mas, r omuazr o mar cvl ebi s
meTodi T, Cveul ebr i v, nebi smi er i mexsi er ebi s kvl eva war moebs. ami t omyvel a i s Sedegi ,
r omel i c aseTi kvl evi s ni adagze i qna mi Rebul i , ar sebi Tad mexsi er ebi s amf or mas exeba da
i si c er Ter Ts mi s saxeobas.
2. swavl ada mogoneba r ogor c nebi smi er i mexsi er ebi s f or mebi
r asakvi r vel i a, adami ans nebel obi s gamoyeneba yovel Tvi s SeuZl i a, r ogor c ki mi s wi naSe
wi naswar dadgeba saki Txi mexsi er ebi s r ai me mi mar Tul ebi T amoqmedebi s Sesaxeb. Cven ukve
zemoT vnaxeT, r omar sebobs er Ti t i pi ei det i kosebi sa, r omel i c, ase Tu i se mai nc, Tval s-
aCi no xat i s nebi smi er i gamoyenebi s unar i T xasi aTdeba. ueWvel i a, r omaseTi ve nebi smi er i
gamoyeneba uSual o mexsi er ebasac Sei Zl eba hqondes. mar Tl acda, xSi r i a SemTxveva, r omada-
mi ani sagangebo zomebs mi mar Tavs Tavi si uSual o mexsi er ebi s gamaxvi l ebi s mi zni T: i gi yur ad-
Rebi s gansakuTr ebul koncent r aci as axer xebs saWi r o mi mar Tul ebi T, i gi yvel a xel i sSemS-
172
l el i pi r obi s Tavi dan aci l ebas cdi l obs, mi wodebul i masal i s or gani zaci as (vTqvaT,
r i Tmi zaci as) mi mar Tavs da gansakuTr ebi T mi s gaazr ebasac eswr af vi s. yvel af er i es ukve
nebel obi Ti pr ocesi a, da uSual o mexsi er ebi s muSaobas aq Ti Tqos nebi smi er i mi mdi nar eoba
eZl eva. r asakvi r vel i a, adami ani cnobi s mi zni Tac mi mar Tavs sagangebo zomebs. xSi r i a SemTxve-
va, r om, magal i Tad, vi si me gacnobi sas, sagangebo yur adRebi s mi qcevas vcdi l obT ampi r i s zo-
gi er Ts damaxasi aTebel Tavi sebur ebaze i mmi zni T, r omamgar emoebamSemdegSi mi si cnoba gag-
vi advi l os, anda, r odesac vi nme. nacnobad gveCveneba, aqt i ur ad vcdi l obT movi gonoT, sad
da r a pi r obebSi gavi cani T i gi ; xSi r ad ampi r obebi s aRdgeni T vi wyebT: `vi n unda i yos?X-i sas
xomar Sevxvedr i var mas? anda Sei Zl eba, koncer t ze, maSi n me r amodeni me axal i pi r i gamacv-
nes~. ase vmsjel obT, Cveul ebr i v, anal ogi ur SemTxvevebSi asoci aci ebs r omxSi r ad nebi smi -
er ac vamyar ebT, r aTa r ai mes damaxsovr eba, anda mogoneba gavi advi l oT, es xomyvel asTvi s
cnobi l i a.
er Ti si t yvi T, adami ani saWi r oebi s SemTxvevaSi nebel obi s gamoyenebas ase Tu i se
mexsi er ebi s yvel a f or mi s mi mar T axer xebs. magr ames ar ni Snavs, r omami s gamo mexsi er ebi s es
f or mebi yvel a i mTavi Tve nebi smi er i mexsi er ebi s saxeebad unda CavTval oT. saqme i saa, r om,
r ogor c davr wmundi T, mexsi er ebi s aRni Snul i f or mebi Zi r i TadSi nebel obi s monawi l eobi s
gar eSe muSaoben, r omami t ommaTi dadast ur eba f i l ogenezur i sa da ont ogenezur i
ganvi Tar ebi s i msaf exur ebzec Sei Zl eba, sadac nebel obi s Sesaxeb l apar aki jer ki dev
naadr evad unda Cai Tval os.
samagi er od, ar sebobs mexsi er ebi s gamovl eni s i seTi f or mebi c, r omel ni c mxol od ganvi -
Tar ebi s umaRl es saf exur ze dgebi an wi na r i gSi da Tavi s mi mdi nar eobaSi nebel obi s wamyvan
monawi l eobas gul i sxmoben. aseTad gansakuTr ebi T or i unda Cai Tval os: swavl a da
mogoneba.
er TmaneTi sgan es f or mebi i mi T gansxvavdebi an, r omswavl i s SemTxvevaSi saki Txi
war sul i s mxol od r epr oduqci as exeba. r ac Seexeba Tvi Ton amwar sul i s i st or i as, r odi s
da sad i yo i gi gancdi l i , amas amSemTxvevaSi ar avi Tar i mni Svnel oba ar a aqvs.
magal i Ti : r odesac Cven, vTqvaT, ucxo enas vswavl obT da, bol os, amenaze l apar aks
vi wyebT, sr ul i ad ar aa saWi r o, r omyovel i si t yvi s Sesaxeb gvaxsovdes, Tu r odi s da sad
vi swavl eT i gi pi r vel ad. sul sxvaa mogoneba. aq saqme mar t o r epr oduqci aSi ki ar aa, ar amed
gansakuTr ebi T i maSi c, r omr epr oduqci r ebul i swor ad i yos dr oSi moTavsebul i . mogoneba
t empor al i zaci asac gul i sxmobs. magal i Tad, me magondeba Cemi pi r vel i maswavl ebel i : es
i mas ni Snavs, r omCems cnobi er ebaSi ar a mar t o mi si xat i Cndeba, ar amed amave dr os i s
gancdac, r om i gi war sul Si Cemi maswavl ebel i i yo. mokl ed: codna da mogoneba
ur Ti er Ti sgant empor al i zaci i s moment i T gansxvavdeba
*
.
r omel s amf or maTagan ekuTvni s mexsi er ebi s gamovl eni s i s SemTxvevebi , r omel Ta
Seswavl ac uazr o mar cvl ebi s meTodi T war moebs? r aki cdi spi r i s amocana amSemTxvevaSi
mxol od i maSi a, r omgansazRvr ul i masal a zepi r ad dai swavl os, cxadi a, t empor al i zaci i s
saki Txi aq sr ul i ad moxsni l i a. ami t oma, r omsaki Txs t empor al i zaci i s Sesaxeb uazr o
mar cvl ebi s meTods ar cer Ti var i ant i ar ayenebs.
amr i gad, ebi nghausi s meTodi mexsi er ebi s i mf or mas exeba, r omel i c swavl as udevs
saf uZvl ad. ami t omyvel a i s daskvna, r omel i c mexsi er ebi s i nt ensi ur i kvl evi s Sedegad i qna
dRemde mi Rebul i , ar sebi Tad Ti Tqmi s mxol od mexsi er ebi s amf or mas exeba; da unda i Tqvas,
r omSei Zl eba, dRemde ar cer Ti r Tul i f si qol ogi ur i pr obl ema ar i yos eqsper i ment ul ad
i seTi war mat ebi T Seswavl i l i , r ogor c nebi smi er i mexsi er ebi s es f or ma.
swavl a
1. swavl i s cneba
swavl a, r asakvi r vel i a, mar t o mexsi er ebi s pr obl emas ar war moadgens: i gi gaci l ebi T
uf r o r Tul i pr obl emaa. i gi adami ani s er Ter Ti damouki debel i qcevi s f or maa, da r ogor c
aseTs, Tavi si speci f i kur i f si qol ogi ur i Si naar si aqvs. cxadi a, r ommi si r omel i me cal ke
f si qi kur f unqci asTan gai gi veba ar Sei Zl eba: masSi f unqci aTa r i gi Rebul obs monawi l eobas
magr ammaT Sor i s zogi gansakuTr ebi T mWi dr od ar i s qcevi s amf or masTan dakavSi r ebul i ,
zogi ki dev Sedar ebi T nakl eb. unda i Tqvas, r ommexsi er eba amSemTxvevaSi sr ul i ad
gansakuTr ebul r ol s TamaSobs: i gi i s Zi r i Tadi f unqci aa, r omel i c swavl i s uZi r i Tades
pi r obas Seadgens: ui mi sod swavl a Tavi si umar t i vesi saxi Tac ki SeuZl ebel i i qneboda.
mexsi er ebi s muSaoba swavl i s pr ocesSi Tavi si gansxvavebul i f or mi s, daswavl i s, saxi T
*
t er mi ni `t empor al i zaci a~v. St er ns ekuTvni s. i gi l okal i zaci i s (si vr ceSi moTavseba) anal o-
gi ur ad ar i s Sedgeni l i .
173
yal i bdeba. ebi nghausi s meTodi ar sebi Tad, r ogor c zemoTac aRvni SneT, mexsi er ebi s swor ed
amf or mas i kvl evs. qvemoT Cven zogi er T Zi r i Tad kanonzomi er ebas gavecnobi T, r omel i c,
Tanaxmad Tanamedr ove kvl evi s Sedegebi sa, daswavl i s pr ocess axasi aTebs.
daswavl i s si swr af i s f aqt or ebi
1. nebel oba
Tavi sTavad i gul i sxmeba, gansakuTr ebul gavl enas damaxsovr ebi s si swr af ezenebel oba
unda axdendes. Tvi Ton daswavl a, r ogor c vi ci T, ar sebi Tad nebi smi er i pr ocesi a da, cxadi a,
nebel obi s si sust e xel s unda uSl i des daswavl i s pr ocesi s msvl el obas.
amer i kel i da i ngl i sel i f si qol ogebi s gamokvl evebSi eqsper i ment ul ad dadgeni l i a,
r om`SemTxvevi Ti mexsi er eba~, sadac wi naswar ganzr axvaze l apar aki zedmet i a, gaci l ebi T
uf r o sust i a, vi dr e mexsi er ebi s i s f or mebi , sadac damaxsovr ebi s ganzr axva Rebul obs
monawi l eobas _ mi uxedavad i mi sa, r omsxva mxr i v pi r obebi or i ve SemTxvevaSi Sei Zl eba
savsebi T er Tnai r i i yos. gar da ami sa, cnobi l i a, r ombavSvi i se swr af ad ver i maxsovr ebs,
r ogor c di di , Tumca gaci l ebi T uf r o xangr Zl i vad. es f aqt i uTuod nebel obi s
ganuvi Tar ebl obi T unda ai xsnas.
r i T aRwevs nebel oba amSedegs? jer er Ti , daswavl a er Tsadai mave masal aze xangr Zl i v
SeCer ebas gul i sxmobs: mi wodebul i eqsper i ment ul i masal i s damaxsovr eba er Ti waki Txvi T
ar xer xdeba _ saWi r o xdeba mi si mr aval gzi si ganmeor eba. sai dan Sei Zl eba amganmeor ebi s
i mpul si gamomdi nar eobdes? Tvi Ton masal a uSual od, r asakvi r vel i a, ami s i mpul ss ar
i Zl eva, i mi t omr omsubi eqt s Tvi Ton ganmeor ebi s moTxovni l eba ki ar aqvs. ar amed i mi si , r ac
amganmeor ebi s saSual ebi T i qneba mi Rweul i : i mpul si Sei Zl eba mxol od daswavl i s
ganzr axvi dan gamomdi nar eobdes.
maSasadame, nebel oba er Tader Ti wyar oa, r omel i c subi eqt s Tavi sTavad sr ul i ad
ar asai nt er eso saqmi s Sesr ul ebi s, saxel dobr , er Ti dai mave masal i s mr aval gzi si
ganmeor ebi s Zal as aZl evdes.
gansakuTr ebi T sagul i sxmoa, r omganmeor eba Tavi sTavad, r ogor c es pi r vel r i gSi
l evi ni s skol i s gamokvl evebSi a eqsper i ment ul ad dadast ur ebul i , moWar bebi s uZl i er es
f aqt or s war moadgens, da, cxadi a, mi si gadal axva mxol od nebel obi s Zal as SeuZl i a.
gar da ami sa, gar kveul i masal i s daswavl a gansakuTr ebi T war mat ebi T da saswr af od mxo-
l od i mSemTxvevaSi Sei Zl eba, Tu r omadami ans Zal a Seswevs, maqsi mal ur i ener gi a maSi n ga-
moi wvi os, r odesac amas saWi r od CaTvl i s, amSemTxvevaSi _ r odesac, mas gar kveul i masal i s
daswavl i s amocana gauCndeba. Cveul ebr i v, swavl i s pr ocesi i sea mowyobi l i , r omi gi gar kve-
ul dr oi s gar kveul i mi mar Tul ebi T muSaobas gul i sxmobs, da r amdenadac nebel oba ami s
SesaZl ebl obas uzr unvel yof s, cxadi a, i gi swavl i s Zi r i Tadi mni Svnel obi s f aqt or s
war moadgens.
2. i nt er esi
meor e f aqt or i , r omel sac yovel Tvi s asaxel eben amSemTxvevaSi , es, udaod, i nt er esi a.
r omi nt er esi sazogadod swavl i s er Ter Ts Zi r i Tad f aqt or s war moadgens, es ar avi Tar eWvs
ar i wvevs. met i Sei Zl eba i Tqvas: swavl as swor ed i s gar emoeba. aqcevs f si qol ogi ur ad
sr ul i ad damouki debel s qcevi s f or mad, r ommasSi nebel obi s gver di T i nt er esi c
f uZemdebel r ol s asr ul ebs. swavl a ar a mar t o mi zni s mni Svnel obi s SegnebaSi poul obs
ener gi i s wyar os, ar amed i mave dr os Si nagan mi swr af ebaSi , Si nagan mi dr eki l ebaSi , i nt er esSi ,
r oml i s gar eSec yovel i ve swavl a i Zul ebi Ti Sr omi s saxes mi i debda.
i nt er esi , ker Zod, daswavl i s pr ocesSi c Rebul obs monawi l eobas, magr amnebel obi s
magi er obas i s, r asakvi r vel i a, mTl i anad ver gaswevs _ nebel obi s f aqt or s i s zedmet ad ver
gadaaqcevs. i gi mxol od mi s gver di T Sei Zl eba aseT f aqt or ad i qnes cnobi l i . es gasagebi caa,
i mi t omr omyovel i swavl a uTuod met ad Tu nakl ebad si st emat ur i bunebi saa, maSi n
r odesac i nt er esi , r ogor c subi eqt ur i mi dr eki l eba, uf r o SemTxvevi Ti xasi aTi s movl enaa.
ami t omSeuZl ebel i a, r omi gi swavl i s yvel a moment s daemTxves. uf r o saf i qr ebel i a r om
swavl i s mi zni s gansaxor ci el ebl ad subi eqt s zogi r ami seTi s gakeTebac dasWi r deba, r ac
Sei Zl eba aqt ual ur i i nt er esi s f ar gl ebSi ar a Tu ar Sedi odes, ar amed ewi naaRmdegebodes
ki dec mas. mi uxedavad ami sa, i gi mai nc mni Svnel oeani f aqt or i a swavl i sa.
r i T aRwevs i gi amas? ueWvel i a, mxol od er Ti T: i gi aadvi l ebs nebel obi s gamoyenebas da,
maSasadame, nebi smi er i , mexsi er ebi s amoqmedebasac. saqme i saa, r ombavSvs, magal i Tad,
Sei Zl eba Zal i an uWi r des xangr Zl i vad maTemat i kur amocanebze SeCer eba: ami sTvi s mas
nebi syof a ar yof ni des. magr amsakmar i si a i gi dai nt er esdes amamocanebi T, r omukve
Sedar ebi T advi l ad SesZl os Tavi si ener gi i s ammi mar Tul ebi T mobi l i zaci a: amSemTxvevaSi
mas nakl ebi wi naaRmdegobi s daZl eva uxdeba, vi dr e i mSemTxvevaSi , r odesac saqme Tavi sTavad
174
sr ul i ad ar i zi davs mas.
uazr o mar cvl ebi s meTodi T kvl evi s Sedegad, sxvaTa Sor i s, i si c gamoi r kva, r om
i nt er esi , r ogor c daswavl i s f aqt or i , zogi er T SemTxvevaSi aqac ki i Cens Tavs. jer er Ti ,
Tavi sTavad sr ul i ad ar asai nt er eso masal i s, uazr o mar cvl ebi s, zepi r ad swavl i s xal i ss
Seji br ebi s i nt er esi i wvevs, r omel i c or i mi mar Tul ebi T Sei Zl eba moqmedebdes.
Seji br eba sxva cdi spi r ebTan _ Ti Toeul s cdi spi r s Zal as mat ebs sur vi l i sxvebs ar
Camor Ces, sxvebze uar esi ar gamodges da, Tu SesaZl ebel i a, ajobos ki dec maT. meor i s mxr i v,
Tavi i Ci na i seTma SemTxvevebmac, r odesac cdi spi r i , ase vTqvaT, Tvi Ton Tavi s Tavs eji br eba
da, r ac dr o gadi s, sul uf r odauf r o met i s damaxsovr ebas cdi l obs. dasasr ul , adgi l i aqvs
i seT SemTxvevebsac, r odesac cdi spi r s Tvi Ton uazr o masal i s dazepi r ebi s pr ocesi , Tvi Ton
swavl i s pr ocesi ai nt er esebs. yvel a amSeTxvevaSi swavl a sagr Znobl ad advi l deba: i gi
uf r o swr af ad da uf r o nayof i er ad mi mdi nar eobs. r ogor c vxedavT, Tvi Ton dasaswavl
masal as amSemTxvevaSi ar avi Tar i mni Svnel oba ar a aqvs. aq wmi ndaf or mal ur i i nt er esi s
gamovl enasTan gvaqvs saqme.
magr amf or mal ur i nt er ess, r ogor c wmi nda f or mal ur s, mai ncdamai nc di di Ri r ebul eba
ar aRmoaCnda. Seji br eba sxvebTan, Seji br eba Tavi s TavTan, Sor s ver mi di s, sanammas mxol od
wmi nda spor t ul i xasi aTi aqvs, sanami gi mxol od sakuTar i Zal i s, sakuTar i SeZl ebi s
gamovl eni s mi znebs emsaxur eba, sanami gi mar Tl a wmi nda f or mal ur i nt er ess war moadgens.
gaci l ebi T uf r o ef eqt ur i a da, gar da ami sa, gaci l ebi T uf r o zr di s nebel obas, r odesac
Seji br ebi s i nt r ess ar a mar t o wmi nda i ndi vi dual ur i Zal ebi s gamovl eni s ganzr axva,
ar amed uf r o f ar To, uf r o zogadi mi znebi asazr doebs. ami T ai xsneba i s ar aCveul ebr i vi
maCvenebl ebi , r omel sac Cvens si namdvi l eSi socSeji br i s Sedegebi i Zl eva.
mni Svnel oba aqvs gansakuTr ebi T Si naar seul i nt er ess. i gi ar aCveul ebr i v
aadvi l ebs si st emat ur i swavl i s pr ocess, Tu r omes ukanasknel i swor ed i mSi naar ss exeba,
r oml i s mi mar Tac subi eqt s sagangebo i nt er esi aqvs, magal i Tad, cnobi l i a, r a advi l ad
amaxsovr deba maTemat i koss maTemat i kur i masal a an bot ani koss _ bot ani kur i . St er ni
di r i J or i s magal i Ts aRni Snavs, r omel sac mTel i koncer t i s par t i t ur a zepi r ad axsovs.
aseT SemTxvevaSi ar sebi Tad dasamaxsovr ebel i masal i s zepi r ad daswavl a r odi xdeba,
ar amed mi si Si nagani gadamuSaveba da sakuTar i pi r ovnebi s kuTvni l ebad qceva.
r asakvi r vel i a, Si naar seul i i nt er esi s pedagogi ur i mni Svnel oba udaoa: i gi namdvi l i
swavl i s, namdvi l i ganaTl ebi s er Ter Ts umni Svnel ovanes f aqt or s war moadgens.
r ogor c Cans, i nt er esi s dadebi Ts moqmedebas damaxsovr ebi s pr ocesze xel s unda
uwyobdes i s gar emoebac, r omi nt er esi sasi amovno emoci ebTanaa dakavSi r ebul i . sai nt er eso
saqmi s keTeba, r ogor c yvel ami ci s, sasi amovnoa. f r anki s eqsper i ment ul i gamokvl evi s
mi xedvi T, sasi amovno suni dadebi Ts gavl enas axdens damaxsovr ebi s pr ocesze, usi amovno ki _
Semaf er xebel s. r ogor c pi er oni aRni Snavs , es f aqt i kar gad eTanxmeba cnobi l dakvi r vebebs,
r oml i s mi xedvi Tac i nt ensi ur i usi amovnebi s emoci ebi ar a mar t o axal i s damaxsovr ebas
uSl i an xel s, ar amed e.w. `r et r oaqt ul amnezi asac~ki i wveven, ese i gi , i mi s davi wyebas,
r ac manamde kar gad gvaxsovda.
3. f i zi ol ogi ur i f aqt or i
damaxsovr ebi s er Ter T f aqt or ad wmi ndaf i zi ol ogi ur i xasi aTi s di spozi ci ebi c
i Tvl eba. Seni Snul i a, r omdamaxsovr eba di l i s zogi er T saaTebSi uf r o nayof i er ad mi mdi na-
r eobs, vi dr e sxva dr os. ami si mi zezi i s unda i yos, r omdRe-Rami s mi mdi nar eobaSi f i zi ol o-
gi ur i di spozi ci ebi sxvadasxva dr os sxvadasxva mdgomar eobaSi i myof ebi an (pi er on).
magr amamas met ad i ndi vi dual ur i xasi aTi aqvs: zogi sTvi s dRi s er Ti gar kveul i dr o
war moadgens opt i mal ur dr os da zogi sTvi s sul sxva dr o. ami t omer Ti gar kveul i saaTi s
dani Svna, r ogor c sazogadod yvel asTvi s opt i mal ur i s, ver xer xdeba. yovel SemTxvevaSi ,
mexsi er ebi s nebi smi er i gamoyenebi sTvi s amgar emoebas i s mni Svnel oba mai nc aqvs, r om
Ti Toeul s cal ke pi r s i se SeuZl i a moawesr i gos Tavi si dr o, r ommexsi er ebi s samuSao
swor ed i msaaTi sTvi s dani Snos, r odesac mi si f i zi ol ogi ur i di spozi ci ebi ami sTvi s
xel sayr el pi r obebs qmni an.
4. sensor ul i f aqt or i
sakmaod di di mni Svnel oba aqvs damaxsovr ebi sTvi s i masac, Tu r a sensor ul i masal aa da-
samaxsovr ebel s, maSasadame, r a modal obi s sensor ul i apar at ebi Rebul oben monawi l eobas
muSaobaSi .
dakvi r vebi dan cnobi l i a, r omzogs opt i kur i masal i s damaxsovr eba uadvi l deba, zogs
akust i kur i sa da zogs ki dev uf r o mot or ul i s. es i qi danac Cans, Tu r ogor swavl obs
Tvi Toeul i Cvengani mi wodebul masal as zepi r ad. zogi Cumad ki Txvas amjobi nebs (opt i kur i
175
t i pi ), zogs ur Cevni a, Tu sxva vi nme uki Txavs mas (akust i kur i t i pi ), zogi ki xmamaRl a
ki Txul obs da amave dr os dasamaxsovr ebel masal as r ai me moZr aobebi T (magal i Tad, Cawer i s
moZr aobebi T) ganamt ki cebs mexsi er ebaSi (mot or ul i t i pi ). r asakvi r vel i a, wmi nda saxi T es
t i pebi Zl i er i Svi aTad gvxvdeba, da i si c Ti Tqmi s mxol od Semoqmed xel ovanTa Sor i s _
saxel dobr , wmi nda opt i kur i t i pi s mxat var i , akust i kur i s _ memusi ke da mot or ul i s _
mocekvave. Cveul ebr i v adami anTa Sor i s ki , r ogor c wesi , Ser eul i t i pi s xal xi uf r o
gvxvdeba. oRond i mSemTxvevaSi , r odesac er Ter Ti gr Znobi s or ganos monawi l eoba sWar bobs,
Cven mai nc uf l eba gveZl eva Sesat yvi si t i pi s Sesaxeb vi l apar akoT. magal i Tad,, Tu adami ans
Sedar ebi T ukeT vi zual ur i STabeWdi l ebebi amaxsovr deba da ami t omi gi swor ed ammasal as
aZl evs upi r at esobas, sr ul i uf l eba gvaqvs, i gi mxedvel obi Ts t i ps mi vakuTvnoT.
sensor ul masal as i mmxr i vac aRmoaCnda mni Svnel oba, r om, magal i Tad, si t yvi er i masal i s
dasamaxsovr ebl ad mar t o opt i kur ad an mar t o akust i kur ad mi wodebas am masal i s
er Tdr oul ad opt i kur -akust i kur i mi wodeba sjobs. r ac Seexeba Ti Toeul s amaTgans cal ke,
akust i kur i mi wodebi s f or ma uf r o xel sayr el i aRmoCnda, vi dr e mar t o opt i kur i s, Tund i m
SemTxvevaSi c, r odesac sxva mxr i v opt i kur i t i pi s subi eqt Tan gvaqvs saqme (mi unst er ber gi ,
hol mani ). es f aqt i , sxvaTa Sor i s, i mazec mi uTi Tebs, r omSesaZl ebel i a adami ani r ai me
gansazRvr ul i masal i s mi mar T er T t i ps ekuTvnodes, xol o sxva masal i s mi mar T sul sxva
t i ps: Sei Zl eba i gi geomet r i ul f i gur ebs opt i kur ad i maxsovr ebdes ukeT, magr amsi t yvebs
akust i kur ad. masal as, r ogor c vxedavT, Zal i an di di mni Svnel oba aqvs.
5. i nt el eqt ual ur i f aqt or i
nebi smi er i mexsi er ebi s er T-er Ts umni Svnel ovanes f aqt or s, r asakvi r vel i a,
i nt el eqt i c war moadgens. jer mar t o i s gar emoeba, r omnamdvi l i nebi smi er i qceva
i nt el eqt i s ar sebi Ti monawi l eobi s gar eSe SeuZl ebel i a, sakmar i si a, r aTa es debul eba
udaod CavTval oT.
magr ami nt el eqt i ami s gar eSec Tval saCi no gavl enas axdens damaxsovr ebi s mi mdi nar e-
obaze. r as gvaZl evs swavl a? r as vi ZenT mi si zegavl eni T? r a Tqma unda, codnas. magr am
codna, r omel sac swavl i s pr ocesSi vi ZenT, yovel Tvi s er Tnai r i ar aa. zogjer saqme
Cvevebi T gani sazRvr eba, magr amZal i an xSi r ad saki Txi namdvi l i codni s SeZenasa da
damaxsovr ebasac exeba xol me. r asakvi r vel i a, namdvi l i codni s Sesaxeb mxol od i m
SemTxvevebSi Segvi Zl i a vi l apar akoT, r odesac ar a mar t o gvesmi s ama Tu i mdebul ebi s azr i ,
ar amed savsebi T vf l obT da saWi r oebi sda mi xedvi T vi yenebT ki dec mas. codna ar a mar t o
gagebas gul i sxmobs, ar amed mt ki ce damaxsovr ebasac da mi s ni adagze Tavi suf al
r epr oduqci as. gagebi sTvi s r omi nt el eqt s mni Svnel oba aqvs, amaze l apar aki c zedmet i a.
magr ammni Svnel oba aqvs mas _ swor ed ammi zezi T _ damaxsovr ebi sTvi sac. saqme i saa, r om
adami ani , Cveul ebr i v, uazr o masal as advi l ad ver i maxsovr ebs. maSasadame, maSi nac, r odesac
mi s wi naSe Cveul ebr i vi damaxsovr ebi s amocana dgas, i gi dasamaxsovr ebel i masal i s azr s eZebs
da amukanasknel s, ese i gi , azr s, ukeT i maxsovr ebs, vi dr e i mf si qi kur Si naar ss, r omel i c am
azr s gul i sxmobs. ami s Sesaxeb Cven ukve zemoT gvqonda l apar aki , r odesac mexsi er ebi s
pasi ur i f or mebi s Sesaxeb vl apar akobdi T. advi l ad gasagebi a, r omaqt i ur i damaxsovr ebi s
SemTxvevaSi adami ani sagangebod cdi l obs i mazr i s daWer as, r omel i c dasamaxsovr ebel
masal as aqvs da, r a Tqma unda, i gi mi T uf r o advi l ad axer xebs amas, r ac uf r o maRal
saf exur ze dgas mi si i nt el eqt i . saqme i saa, r omzogi er T SemTxvevaSi azr i i se mkaf i od ar
Cans, r omi mwamsve Tval Si gveces, da maSi n mi s dasanaxavad azr ovnebi s sakmaod i nt ensi ur i
amoqmedeba xdeba saWi r o.
i nt el eqt i s monawi l eobi s mni Svnel oba aqt i ur i damaxsovr ebi s pr ocesSi zogjer uazr o
masal i s damaxsovr ebi s SemTxvevebi danac naTl ad Cans. mexsi er ebi s kvl evi s meTodi kaSi
cnobi l i a, r omcdi spi r s zogjer uazr o mar cvl ebi s r i gi ki ar a, cal ke si t yvebi s, cal ke
f i gur ebi s Tu sur aTebi s, zogjer cal ke wi nadadebebi s ser i a eZl eva, r oml i s wevr ebs
Sor i sac ar avi Tar i azr i Ti kavSi r i ar ar sebobs. amSemTxvevaSi cdi spi r i amgvar i kavSi r i s
dadgenas Tvi Ton cdi l obs, xel ovnur ad da, r odesac amas axer xebs, damaxsovr ebi s saqme
uf r o advi l ad mi di s wi n. es gar emoeba naTl ad mi uTi Tebs, r om azr i ani masal i s
damaxsovr ebi s SemTxvevaSi azr i s wvdomas, r a Tqma unda, pi r vel xar i sxovani mni Svnel obi s
unda hqondes.
gar da ami sa, i nt el eqt i s r ol i mexsi er ebi sTvi s gansakuTr ebi T i mmxr i vac di di a, r om
cdi spi r i xSi r ad sxvadasxva xer xs mi mar Tavs, r aTa mi si daxmar ebi T qvemdebar e masal i s
damaxsovr eba gai advi l os. aseTi xer xebi s gamonaxva ki zogjer Tval saCi no i nt el eqt ual ur
ganvi Tar ebas gul i sxmobs; yovel SemTxvevaSi , maTi moZebna da Sef aseba i nt el eqt i s saqmea.
sxvaTa Sor i s, er Ter Ti mi zezi bavSvi s mexsi er ebi s si sust i sa i si caa, r ommas aseTi xer xebi s
gamonaxvi s da maTi mi zanSewoni l i gamoyenebi s unar i jer ki dev ar a aqvs ganvi Tar ebul i .
176
dasavl eTi s `kanonebi ~
1. damaxsovr ebul i er Teul i s r i gSi adgi l mdebar eobi s kanoni
jer ki dev ebi nghausma mi aqci a yur adReba, r omdamaxsovr ebi s si swr af eze Tval saCi no
gavl enas axdens adgi l i , r omel i c ama Tu i mel ement s ukavi a dasamaxsovr ebel i masal i s
ser i aSi . r ogor c wesi , dadast ur da, r omupi r at esoba ser i i s pi r vel sa daukanasknel
adgi l ebs ekuTvni s. es debul eba, r omel mac pi r vel ad ebi nghausi s meTodi s gamoyenebi s
SemTxvevebSi i Ci na Tavi , Semowmebul i qna sxva meTodebi Tac da uazr o mar cvl ebi sa da
ci f r ebi s mi mar T mTl i anad Zal aSi dar Ca (r obi nzoni dabr auni ).
pi er oni s mi xedvi T, si t yvebi s damaxsovr ebi s SemTxvevaSi c i gi ve kanoni moqmedobs. magr am
aq cot aoden gadaxr asac aqvs adgi l i . Znel i a i seTi azr i ani si t yvebi moi naxos, r omar avi Tar i
af eqt ur i mni Svnel oba ar hqondes. es gar emoeba ki , r ogor c es sagangebod smi t i s speci al ur
gamokvl evaSi a dadast ur ebul i , ueWvel gavl enas axdens damaxsovr ebi s nayof i er ebaze:
af eqt ur i Si naar si s si t yvebi xan Semaf er xebel gavl enas axdenen damaxsovr ebi s nayof i er e-
baze da xan xel i sSemwyob gavl enas. smi t i s mi xedvi T, magal i Tad, aRmoCnda, r omi msi t yvaTa
wr eSi , r omel i c yvel aze ukeT amaxsovr debaT cdi spi r ebs, gansakuTr ebul i adgi l i seqsu-
al ur i mni Svnel obi s si t yvebs ukavi aT (si yvar ul i , kocna da sxva). pi er oni s dakvi r ve-
bi T, amaxal i f aqt or i s gavl eni T, adgi l mdebar eobi s kanoni zogjer i r Rveva: Tu gansakuTr e-
bi T af eqt ur i Si naar si saa si t yva, i gi ser i i s SuaSi c r omi yos moTavsebul i , mai nc ukeT amax-
sovr deba adami ans, vi dr e pi r vel s Tu ukanasknel r i gSi mi wodebul i i ndi f er ent ul i si t y-
va. mi uxedavad ami sa, pi er oni s Sedegebi , saer Tod mai nc, amkanoni s sasar gebl od l apar ako-
ben. ai , mi si Sedegebi :
si t yvi s adgi l i ser i aSi I II III IV V VI VII VII IX XIV XV
swor i r epr oduqci i s %% 79 73 65,3 56,8 47 47 43,6 35,9 41,8 65,3 65,3
magr amar i s i seTi SemTxvevebi c, r omes kanoni Ti Tqos sr ul i ad ar r Ceba Zal aSi . maga-
l i Tad, dr oba-s gamokvl evi s mi xedvi T, r omel i c Tavi s cdi spi r ebs sur aTebs aZl evda
dasamaxsovr ebl ad, pi r vel ad mi wodebul sur aTze gaci l ebi T ukeTes maCvenebl ebs mesame da
meoTxe sur aTi i Zl eva. r ogor c Cans, Si naar ss ueWvel i mni Svnel oba aqvs da
adgi l mdebar eobi s f aqt or s mi si sr ul i daCr di l va, r a Tqma unda, ar SeuZl i a. ami t omes
kanoni Zal aSi r Ceba yvel a i mSemTxvevaSi , r odesac dasamaxsovr ebel i masal i s el ement ebi
mxol od adgi l mdebar eobi T gansxvavdebi an er TmaneTi sgan, xol o sxva mxr i v Tanaswor
pi r obebSi i myof ebi an. maSasadame, advi l i gasagebi a, r omamkanonma swor ed uazr o mar cval Ta
meTodi s gamoyenebi s SemTxvevaSi i Ci na Tavi .
2. f ukoskanoni
masal i s mocul obas, r asakvi r vel i a, gavl ena aqvs damaxsovr ebi s si advi l vze. cnobi l i a,
r omr ac uf r o di di a dasamaxsovr ebel i masal i s mocul oba, mi T uf r o Znel i a mi si damaxsov-
r eba. magr ames mi mar Teba pi r dapi r pr opor ci ul i ar aa: eqvswevr i ani r i gi uazr o mar cvl e-
bi sa er Ti waki Txvi Tac amaxsovr deba adami ans, xol o 12 wver i ani r i gi sTvi s 10-12 ganmeor ebaa
saWi r o da ar a mxol od or i . 24 wevr i ani r i gi ki , 24 ganmeor ebi a nacvl ad 44-s moi Txovs.
r ogor i cvl eba damaxsovr ebi s si swr af e masal i s mocul obi s zr dasTan er Tad? am
konkr et ul saki Txze f ukomgar kveul i pasuxi mi i Ro. i gi Tavi s cdi spi r ebs (r i cxvi T Svi d
kacs) si t yvebi s sxvadasxva mocul obi s ser i as aZl evda da Ti Toeul s maTgans manam
ameor ebi nebda amser i as, sanamzepi r ad ar daaswavl i da. Ti Toeul i cal ke ser i i sTvi s man
saSual od Semdegi dr oi s maCvenebl ebi mi i Ro:
ser i ebi _ 8 si t . 10 si t . 12 si t . 15 si t .
dr o(sekundebSi ) 109,0 156,5 217,7 372,5
aqedanf ukomdaaskvna. r ommasal i s mocul obasa da dr os mor -s. r omel i c ammasal i s da-
samaxsovr ebl adaa auci l ebel i . sr ul i ad gar kveul i kanonzomi er i damoki debul eba ar se-
bobs. f ukomami s aRsani Snavad aseTi f or mul a wamoayvna:t =kl
2
(t _ damaxsovr ebi s dr o, l _ masa-
l i s mocul oba, k _ konst ant a). ese i gi , ama Tu i mmocul obi s masal i s dasamaxsovr eb-
l ad saWi r o dr o masal i s r aodenobi skvadr at i spr opor ci ul ad i zr deba.
Zal i an sai nt er esoa, r omf ukosgan sr ul i ad damouki debl ad i gi ve kanonzomi er eba
meor e mkvl evar mac, saxel dobr , l i onma, aRmoaCi na (1914); oRond amukanasknel i s Sedegebi s
mi xedvi T. amkanons mar t o uazr o mar cvl ebi sa d r i cxvebi s damaxsovr ebi s SemTxvevaSi aqvs
Zal a. r ac Seexeba azr i an masal as. l eqssa da pr ozas, mi s dasamaxsovr ebl ad saWi r o dr o
masal i s mocul obi s pr opor ci ul ad i zr deba.
177
pi er oni amkanoni s ganxi l vas Semdeg daskvnamde mi di s:f ukos kanoni mxol od daaxl oebi T
gamosaxavs saqmi s namdvi l vi Tar ebas. mi si azr i T, uf r o swor i i qneboda, Tu vi t yodi T, r om
damaxsovr ebi sTvi s saWi r o dr o f unqci onal ur mi mar TebaSi i myof eba masal i s r aodenobi s
kvadr at Tan ki ar a, mi s gansazRvr ul xar i sxTan, r omel i c myar odenobas ar war moadgens da
dasamaxsovr ebel i masal i s gadi debasTan er Tad i zr deba.
r ac Seexeba dr os, r omel i c Ti Toeul s el ement ze modi s, dadast ur da Semdegi :
ar sebobs mocul obi s gansazRvr ul i si di de, r oml i s damaxsovr ebac yvel a sxva mocul obi s
masal aze uf r o swr af ad xdeba, e. w. opt i mumi . cxadi a, masSi Semaval i el ement ebi s
daxsomebaze nakl ebi dr o mi di s, vi dr e ar aopt i mal ur i mocul obi s el ement ebi saze.
pi er oni s mi xedvi T, 20-ci f r i an ser i aSi Ti To ci f r ze 0,180 ganmeor eba modi s, 50-anSi _
0,100 da 75-anSi _ 0,125. r ogor c vxedavT, opt i mumi aq 50-i ansa da 75-ci f r i an ser i as Sua
mdebar eobs. f ukos mi xedvi T, aq aseTi debul ebi s wamoyeneba Sei Zl eboda: er Ti dai mave
r aodenobi s masal i s dasamaxsovr ebl ad saWi r o dr o i mser i i s mocul obi s pr o-
por ci ul ad i zr deba, r omel Si c i gi r ogor c nawi l i Sedi s. pi er oni samar Tl i anad
aRni Snavs, r omf ukos amkanons daaxl oebi Ti mni Svnel oba aqvs da i si c damaxsovr ebi s
gansazRvr ul pi r obebSi da dasamaxsovr ebel i masal i s mocul obi s gansazRvr ul f ar gl ebSi .
3. geSt al t i zaci i skanoni
r odesac cdi spi r s sakmaod di di mocul obi s masal a eZl eva, i gi mi s gamar t i vebasa da am
gzi T mi si damaxsovr ebi s gaadvi l ebas cdi l obs. mTavar i xer xi , r omel sac, i gi mi mar Tavs,
i maSi mdgomar eobs, r omi gi ser i i s cal ke el ement ebs aer Tebs da amr i gad uf r o r Tul
er Teul ebs e. w. `kompl eqsebs~(g. mi ul er i ) Rebul obs. amxer xi s gamoyenebi s Sedegad ser i a
er Teul ebi s nakl eb r aodenobad i Sl eba da ami t omuf r o advi l i dasamaxsovr ebel i xdeba.
saqme i saa, r om, magal i Tad, r va cal ke asosi , an cal ke ci f r i s damaxsovr eba daaxl oebi T i mave
si Znel es war moadgens, r asac r va cal ke si t yvi s damaxsovr eba. es i mas amt ki cebs, r om
damaxsovr ebi sTvi s, gansazRvr ul f ar gl ebSi , er Teul ebi s r aodenobas aqvs mni Svnel oba, da
ar a i mas, Tu r amdeni el ement i sgan Sedgeba Ti Toeul i amaTgani , r odesac dasamaxsovr ebel i
masal a azr i ani a, aseTi er Teul ebi s Sedgena si Znel es ar war moadgens. gaci l ebi T uf r o Zne-
l i a es, r oca uazr o masal asTan, magal i Tad, uazr o mar cvl ebTan, gvaqvs saqme. mi uxedavad
ami sa, aRmoCnda, r ommexsi er eba aqac i mave gzas mi sdevs: mezobel i el ement ebi , magal i Tad,
r i Tmul er Teul ebad ukavSi r debi an ur Ti er Ts da mTel ser i as uf r o mar t i vi Semadgenl o-
bi sad aqceven.
mi ul er i sa daSumani s cdebSi sagangebo zomebi i yo mi Rebul i , r omcdi spi r ebs masal i s
r i Tmi zaci a ver moexer xebi aT. Sedegi aseTi aRmoCnda: zogi er Ti sTvi s masal i s damaxsovr eba
sr ul i ad SeuZl ebel i Sei qna.
sazogadod, damt ki cebul ad Sei Zl eba Cai Tval os, r ommasal i s dasamaxsovr ebl ad mi s
ganawevr ebul obasa da nawi l ebi sgamokveTi l obas, ese i gi , mi sgeSt al t i zaci as aqvs
mni Svnel oba. amer i kel i f si qol ogi s ogdeni s mi er dadast ur ebul i f aqt i , r omyovel i mo-
cemul i masal i s dasamaxsovr ebl ad mi si waki Txvi sopt i mal ur i si swr af e ar sebobs, un-
da vi f i qr oT, i mi T ai xsneba, r ommasal i s geSt al t i zaci i s pr ocesi gar kveul i xangr Zl i obi s
dr os moi Txovs, da, maSasadame, Zal i an swr af i an Zal i an nel i mi wodeba xel s uSl i s mas.
4. swavl i s t empi
amasTan mWi dr od ar i s dakavSi r ebul i saki Txi swavl i s t empi s Sesaxeb: r a wess mi mar Tavs
subi eqt i maqsi mal ur i damaxsovr ebi s mi zni T _ swr af ki Txvas, Tu nel s? ebi nghausi Tavi si
cdebi s Sedegad i mdaskvnamde mi vi da, r om, magal i Tad, l eqsebi s zepi r ad daswavl i sas swr af
t emps ukeTesi Sedegi moaqvs, vi dr e Sedar ebi T uf r o nel s.
magr amudaoa, r omswavl i s t empi s saki Txi Tvi Ton pi r ovnebi s bunebr i vi t empi s saki TxTan
ar i s dakavSi r ebul i : ar i s xal xi , r omel i c, Cveul ebr i v, swr af i t empi T muSaobs, da ar i an
i seTebi c, r omel Tac uf r o nel a ur Cevni aT muSaoba. cxadi a, amaTTvi s swavl i s er Tnai r i
t empi s r Ceva dausabuTebel i i qneboda: swavl i s t empi c Ti Toeul i s bunebr i v t empzea
damoki debul i .
5. ganmeor ebi s adgi l mdebar eobi s kanoni
r odesac dasamaxsovr ebel i masal i s mocul oba gansazRvr ul si di des aRemat eba, mi s
dasaswavl ad ganmeor eba xdeba saWi r o.
zemoT Cven aRvni SneT, r omTi Toeul i cal ke ganmeor ebi s mnemur i Ri r ebul eba i mazea
damoki debul i , Tu r a mocul obi s masal asTan gvaqvs saqme: eqvswevr i ani uazr o mar cvl ebi s
ser i i s damaxsovr eba er Ti waki Txvi T xdeba, magr am12 wver i ans or i waki Txvi s nacvl ad 10-12
ganmeor eba unda. bunebr i vad i badeba saki Txi : er Ti dai gi ve mnemur i Ri r ebul eba aqvs Ti To-
eul s cal ke wevr s ganmeor ebaTa r i gSi , Tu ar a? anda sxvanai r ad: Tu magal i Tad, 12 wevr i ani
178
ser i i s dasamaxsovr ebl ad 12 ganmeor ebaa auci l ebel i , Ti Toeul i amaTgani masal i s er Tsada-
i mave r aodenobas (amSemTxvevaSi _ 12:12 _ 1) gvamaxsovr ebi ebs, Tu ar a? eqsper i ment ul i
pasuxi amsaki Txze uar yof i Ti aRmoCnda.
Ti Toeul i cal ke ganmeor ebi s mnemur i Ri r ebul eba i mazea damoki debul i , Tu r a adgi l i
ukavi a mas ganmeor ebaTa r i gSi . esRi r ebul eba mi T uf r o mci r ea, r ac uf r o daSor e-
bul i a i gi Tavi dan. maSasadame, yvel azemet i mnemur i mni Svnel obapi r vel waki Txvas
aqvs da yvel azenakl ebi ukanasknel s. magal i Tad, met xuTmet e ganmeor eba uf r o di ds da-
mat ebi Ts ef eqt s i Zl eva, vi dr e Semdegi , vTqvaT, meoce. maSasadame, Tu er Ti waki Txvi T
daswavl i l i masal i s, magal i Tad, meaTedi dagamaxsovr da. es ki dev ar gaZl evs sabuTs i f i qr o,
r ommTel i masal i s dasaswavl ad aTi ganmeor eba geyof a. aqedan naTel i a, r omr ac uf r o met s
i meor eb dasamaxsovr ebel masal as, mi T uf r o nakl ebsa da nakl ebs mat eb ukve
damaxsovr ebul i s r aodenobas.
es gar emoeba bunebr i vad ayenebs saki Txs e. w. `hi per f i qsaci i s~an War bi daswavl i s
Sesaxeb.
6. `hi per f i qsaci i s~kanoni
Tanaxmad ganmeor ebi s adgi l mdebar eobi s kanoni sa, ukanasknel i ganmeor eba yvel aze
nakl ebs damat ebi Ts ef eqt s i Zl eva. ki dev r om ganvagr ZoT ganmeor ebaTa war moeba,
Ti Toeul ma maTganma sul uf r odauf r o nakl ebi damat ebi Ti Sedegi unda mogvces. magr am
sai nt er esoa vi codeT: aqvs Tu ar a r ai me mnemur i Ri r ebul eba zedmet ganmeor ebas, ese i gi ,
aqvs Tu ar a r ai me azr i mas Semdegac masal i s ganmeor ebas, r ac i gi ukve kar gadaa daswavl i l i ?
es saki Txi gansakuTr ebi T amer i kvl f si qol ogebs aqvs Seswavl i l i . mi si pr aqt i kul i
mni Svnel obi s gamo, saWi r oa cot a mai nc SevCer deT masze.
saer To daskvna, r omel i c hi per f i qsaci i s Sesaxebi cdebi dan gamomdi nar eobs, aseTi a:
War bi ganmeor ebi s dadebi Ti mnemur i Ri r ebul eba gansazRvr ul f ar gl ebSi (gansakuTr ebi T
pi r vel i zedmet i ganmeor ebebi s f ar gl ebSi ) udaoa: i gi damaxsovr ebi s ganmt ki cebaSi
i Cens Tavs. es i mas ni Snavs, r om, r odesac, magal i Tad, zepi r ad daswavl i l l eqss ki dev
vki Txul obT, ki dev vswavl obT, es uazr o dr os kar gvad ar Cai Tvl eba. es l eqsi uf r o
xangr Zl i vad gvamaxsovr deba, vi dr e i mSemTxvevaSi , r oca amxer xs ar mi vmar TavT.
7. i ost i skanoni
ganmeor ebaTa adgi l mdebar eobi s kanons mxol od i mSemTxvevaSi aqva Zal a, Tu r om
Tanami mdevar ganmeor ebaTa uwyvet i r i gi gvaqvs mocemul i . Tu r omi gi er Txans wydeba, r aTa
Semdeg kvl av ganaxl des, maSi n cot a gansxvavebul mdgomar eobasTan gvaqvs saqme. mar Tl acda,
amSemTxvevaSi Sei Zl eba i f i qr os kacma, r omganmeor ebaTa er Ti ser i i s nacvl ad, r amdeni me
ser i a gvaqvs. da, maSasadame, Ti Toeul i ganmeor ebi s adgi l mdebar eoba da amasTan er Tad mi si
mnemur i Ri r ebul ebac Sesat yvi sad unda Secvl i l i yo. r asakvi r vel i a, amSemTxvevaSi
ganmeor ebaTa Sor i s Car Tul i i nt er val ebi s xangr Zl i obas unda hqondes gadamwyvet i
mni Svnel oba: r odesac i nt er val i mci r ea, maSi n ser i i s Sewyvet aze nakl eb Sei Zl eba
l apar aki , vi dr e maSi n, r odesac es i nt er val i uf r o xangr Zl i vi a. asea Tu i se, yovel
SemTxvevaSi , gamosar kvevi a, aqvs Tu ar a ganmeor ebaTa Sor i s Car Tul i i nt er val ebi s
xangr Zl i obas r ai me mnemur i Ri r ebul eba.
amsaki Txze cnobi l i i ost i s kanoni (1897) i Zl eva pasuxs: vi zual ur i masal i s
(mar cvl ebi s, si t yvebi s, ci f r ebi s) zepi r ad dasamaxsovr ebl ad i mSemTxvevaSi uf r o
nakl ebi ganmeor ebaa saWi r o, r oca ganmeor ebaTa Sor i s Car Tul i i nt er val i
uf r o xangr Zl i vi a, vi dr e i mSemTxvevaSi , r oca es ukanasknel i xanmokl ea.
es i mas ni Snavs r om, vTqvaT, Tu r om l eqsi s dasamaxsovr ebl ad ocjer mi si zedi zed
waki Txvaa saWi r o, gaci l ebi T nakl ebjer mogvi xdeba mi si waki Txva, Tu r om, magal i Tad, oTxi
dRi s ganmavl obaSi vi swavl i T: dReSi maSi n xuT-xuTi ganmeor eba ki ar a, gaci l ebi T nakl ebi
i qneba saWi r o. pi er onma Semdegi r i cxvebi mi i Ro:
20 ci f r i s dasamaxsovr ebl ad sakmar i si aRmoCnda:. r odesac i nt er val i s xangr Zl i oba i yo
1
1
/
2
mi n. _ 11 ganmeor eba; 2 mi n. _ 7,5 ganm.: 5 mi n. _ 6 ganm.; 10 mi n. _ 5 ganm.; 20 mi n. _ 24 saaTamde _
4,5 ganm.
ki dev uf r o mkaf i odaa gamoxat ul i i ost i s kanoni , r odesac saqme mot or ul i Cvevebi s
SeTvi sebi s saki Txs exeba (snodi ).
magr amgana Sei Zl eba i Tqvas, r omamkanons absol ut ur i Zal a aqvs? gana Sei Zl eba i Tqvas,
r om, r ac uf r o gavaxangr Zl i vebT i nt er val s, sul uf r odauf r o ukeTes Sedegs mi vi RebT?
r asakvi r vel i a, ami si Tqma swor i ar i qneboda. Tavi sTavad cxadi a, Zl i er xangr Zl i vi i nt er -
val i damaxsovr ebi s ki ar a, davi wyebi s f aqt or s war moadgens: dRes r omor jer wavi ki TxoT
179
l eqsi da Semdeg mTel i wl i s ganmavl obaSi mas aRar SevexoT, ueWvel i a, bol osdabol os, mi si
aRar af er i gvexsomeba.
maSasadame, unda vi f i qr oT, i ost i s kanons gansazRvr ul f ar gl ebSi unda hqondes Zal a:
unda ar sebobdes r aRac xangr Zl i obi s i nt er val i , r omel i c gansakuTr ebi T xel sayr el pi r o-
bas unda war moadgendes damaxsovr ebi s pr ocesi saTvi s _ unda ar sebobdes opt i mal ur i i n-
t er val i , r omel i c uf r o xanmokl e i nt er val sac sjobs da uf r o xangr Zl i vsac. ar sebul i ga-
mokvl evebi s mi xedvi T, aseTi i nt er val i , r ogor c zemomoyvani l i ci f r ebi dan Cans, 10 wuTsa
da 24 saaTs Sua unda mdebar eobdes.
magr amTu es asea, maSi ni ost i s kanoni s sabol oo f or mul a aseTi i qneboda: yovel i ma-
sal i s dasamaxsovr ebl ad saWi r o ganmeor ebaTa mi ni mal ur i r aodenoba damoki -
debul i a amganmeor ebaTa Sor i s Car Tul i i nt er val ebi s opt i mal ur xangr Z-
l i obaze.
8. mTl i anad swavl i skanoni
sakuTar i gamocdi l ebi T vi ci T, r om, Cveul ebr i v, r odesac, vTqvaT, l eqsi gvaqvs zepi r ad
dasaswavl i , uf r o xSi r ad mas nawi l -nawi l vswavl obT xol me. jer er T st r of s davi swavl i T,
mer e _ meor es da ase bol omde. Tumca i si c unda i Tqvas, r omyvel a yovel Tvi s ase ar i qceva:
zogi mTl i anad swavl obs l eqss, gaunawi l ebl ad, i badeba saki Txi . r omel i wesi uf r o
ekonomi ur i a, mTl i anobi Ti , Tu nawi l -nawi l obr i vi ?
mi uxedavad i mi sa, r omsxvadasxva avt or i sxvadasxvanai r ad sWr i s amsaki Txs, maTi Sedege-
bi s ganxi l vi dan naTl ad Cans, r omswavl i s nor mal ur pi r obebSi saSual o mocul obi s t eqs-
t i s Tu uazr o mar cvl ebi s ser i i s swavl a _ Tu mci r e gamonakl i ss mxedvel obaSi ar mi vi RebT
_ mTl i ani (gl obal ur i ) meTodi T uf r o xel sayr el i a, vi dr e nawi l obr i vi T (f r agment u-
l i T).
r i di yvel aze ekonomi ur ad i mmeTods sTvl i s, r omel sac i gi `pr ogr esul s~uwodebs
da r omel i c f r agment ul i sa da gl obal ur i wesi s er Tgvar i Ser i gebi s cdas war moadgens:
cdi spi r i nawi l -nawi l swavl obs masal as, magr amaseTi wesi T: jer l eqsi s er T st r of s
dai swavl i s, mer e meor es, mer e or i ves er Tad da Semdeg mesames da sami ves er Tad, meoTxesa da
oTxi ves er Tad da ase Semdeg, sanaml eqsi ar ecodi neba zepi r ad, Tu swor i a, r omnawi l -nawi l
swavl i s wesi s nakl i i saa, r ommas cal ke daswavl i l i nawi l ebi s gadaer Ti anebl ad axal i ,
sagangebo ener gi a sWi r i a, maSi n, r ogor c es jer ki dev pekSt ei nma naTel yo (1921), r i di s
pr ogr esul i meTodi gansakuTr ebul i yur adRebi s Ri r si a.
moi mani c exeba amave saki Txs. i gi aseT r Cevas i Zl eva: axal i masal i s swavl a mTl i ani wesi T
unda i qnes dawyebul i , r aTa mTl i ani s saer To st r uqt ur a da azr i Tavi danve sakmaod
gaTval i swi nebul i i qnes. i s adgi l ebi , r oml ebi c gansakuTr ebi T cudad gvamaxsovr deba,
cal cal ke unda i qnes daswavl i l i , da Semdeg, xel axl a r amdeni mejer mTl i ani waki Txvi s
gzi T. mTel Si TavTavi s adgi l as gancdi l i . amgzi T Tavi dan i qneba aci l ebul i or i ve wesi s
nakl i , da gaer Ti anebul i i qneba yvel a i s upi r at esoba, r omel i c Ti Toeul s maTgans aqvs.
davi wyeba
1. davi wyebi s or i cneba
davi wyeba ueWvel i f aqt i a. r ac odesme gvi swavl i a, yvel af er i r odi r Ceba Cvens
mexsi er ebaSi : r amdeni l eqsi gvcodni a zepi r ad! r amdeni gr amat i kul i an maTemat i kur i
f or mul a! da aqedan di di umr avl esoba dRes davi wyebul i gvaqvs. gana yvel af er i , r ac
swavl i s dasr ul ebi sas, gamocdi sTvi s r omvemzadebodi T, vi codi T, dResac ukl ebl i v
gvaxsovs? r asakvi r vel i a, ar a. da es SemTxvevi Ti movl ena r odi a. es sr ul i ad kanonzomi er i
movl enaa, r omel i c mar t o me ki ar a, yvel as exeba. r odesac skol aSi , r asme vaswavl i T,
Tavi danve vi ci T, r ommomaval Si bevr i r amdavi wyebul i i qneba da davi wyebul i unda i qnes.
ar sebobs zogi er Ti saswavl o sagani c ki , r omel sac mTel i wl obi T aswavl i an da r omel sac
mxol od r ogor c mosamzadebel saf exur s aqvs r omel i me sxva sagni s mi mar T mni Svnel oba.
r ogor c ki Seasr ul ebs i gi Tavi s r ol s, ese i gi , ammeor e sagni sTvi s momzadebas
uzr unvel yof s, mas yovel i azr i ekar geba, da bver i r am, r ac mi s Si naar sSi Sedi oda,
davi wyebul i unda i qnes r ogor c sr ul i ad zedmet i da usar gebl o. Sei Zl eba i Tqvas. r om
udi desi nawi l i i mi sa, r asac skol aSi gvaswavl i dnen _ gakvi Ti l ebi s Si naar si , r omel sac
yovel dRi ur ad vswavl obdi T da meor e dRi sTvi s kar gad vi codi T _ Sei Zl eba i Tqvas, r om, Tu
yvel af er i ar a, ami s udi desi nawi l i mai nc davi wyebul i gvaqvs.
r a unda davaskvnaT aqedan? nu Tu yvel af er i es unayof o dr oi sa da ener gi i s xar jva i yo?
nu Tu axal gazr dobi s saukeTeso wl ebi s amodeni ener gi a t yui l ubr al od gai f l anga!
r asakvi r vel i a, aseoi daskvna dausabuTebel i i qneboda. me r omskol aSi ar meswavl a
yvel af er i i s, r asac vswavl obdi da r ac exl a davi wyebul i maqvs. gana Sei Zl eba Tqvas kacma,
180
r omsavsebi T i seTi ve vi qnebodi , r ogor c dResa var ? gana yvel af er i es er Tgvar
monawi l eobas ar Rebul obda Cemi ganvi Tar ebi s, Cemi Camoyal i bebi s pr ocesSi . Cems, ase
vTqvaT, `i st or i aSi ~?
yovel i adami ani Tavi si war sul i s pr oduqt s war moadgens, da amdenad war sul i kvl av
ganagr Zobs masSi ar sebobas, sanamTvi Ton es adami ani ar sebobs. maSasadame, cxadi a, davi wyeba
war sul i s awmyoSi moqmedebi s anu mexsi er ebi s yvel a monapovar i s sr ul aRkveTas r odi
ni Snavs. davi wyeba mxol od i mi s aRkveTas war moadgens, r ac, codni s Tu sxva f si qi kur i
Si naar si s saxi T, cnobi er ebaSi gvqonda dacul i : davi wyeba mxol od cnobi er ebas exeba.
magr am, ueWvel i a, bevr i r ammexsi er ebas cnobi er ebi s gar eSec aqvs gakeTebul i , da davi wyeba
Sei Zl eba amas yovel Tvi s ar exebodes.
yovel SemTxvevaSi , zemod aRni Snul i f aqt ebi mi gvi Ti Teben, r omdavi wyeba or i
sr ul i ad gansxvavebul i azr i T mai nc unda i qnes gagebul i : gaqr oba i mi sa. r ac war sul i
STabeWdi l ebebi dan cnobi er ebaSi i yo Semonaxul i , da mospoba i mi sa, r ac war sul i dan
pi r ovnebaSi cnobi er ebi s gar eSe i yo dacul i .
r odesac zemod davi wyebi s Sesaxeb vl apar akobdi T, Cven amcnebi s pi r vel i mni Svnel oba
gvqonda saxeSi , da sazogadodac, davi wyebi s cneba. Cveul ebr i v, mxol od ammni Svnel obi T
i xmar eba.
namdvi l ad mas meor e mni Svnel obac Sei Zl eba hqondes. bavSvobaSi r oml eqsebi
mi swavl i a, Sei Zl eba aRar c er Ti aRar maxsovdes. zepi r ad Tqma aRar c er Ti s aRar SemeZl os _
maSasadame, sr ul i ad davi wyebul i mqondes, amsi t yvi s Cveul ebr i vi mni Svnel obi T. magr am
Cven vi ci T, r omdamaxsovr ebi s pr ocesi ase mi mdi nar eobs: dasamaxsovr ebel i STabeWdi l eba
Cvenze, r ogor c pi r ovnebaze, moqmedobs da Sesat yvi si ganwyobi s saxi T Cveni pi r ovnebi s
gar kveul modi f i kaci as qmni s. maSasadame, amSTabeWdi l ebi s ar a mar t o gancda gvaqvs, r ogor c
cnobi er ebi s gar kveul i f enomeni , ar amed mi si Sesat yvi si ganwyobac, r ogor c subi eqt i s
mdgomar eoba. gancda ganwyobi s gar eSe ar Cndeba, i mi t omr omgancda yovel Tvi s Tavi s
subi eqt s gul i sxmobs. magr amsamagi er od ganwyoba di spozi ci aa, da i gi yovel Tvi s Sei Zl eba
ar sebobdes, ese i gi , yovel Tvi s SesaZl ebel i a. r omsubi eqt ma Tavi si aqt i oba amganwyobi s
mi mar Tul ebi T gaSal os. ami s ut yuar sabuTs Semdegi eqsper i ment ul i monacemi war moadgens.
hi pnot ur Zi l Si Seqmni l i ganwyoba gaRvi Zebi s Semdegac moqmedobs, Tumca subi eqt s sr ul i
post hi pnot ur i amnezi a aqvs, ese i gi , cnobi er ad ar af er i ar axsovs i mSTabeWdi l ebebi s
Sesaxeb, r omel Ta zegavl eni Tac mas qvemdebar e ganwyoba Seeqmna.
maSasadame, SesaZl ebel i a bavSvobaSi naswavl i l eqsi sr ul i ad aRar maxsovdes
cnobi er ebaSi mi si aRar af er i i yos dar Ceni l i , magr ami s ganwyoba, r omel i c aml eqsi s
zegavl eni T mqonda Seqmni l i , r ogor c di spozi ci a ama Tu i msaxi T dacul i i yos, ese i gi , sanam
i mave pi r ovnebas war movadgen, ar unda i yos gamor i cxul i SesaZl ebl oba amganwyobi s
aqt ual i zaci a movaxdi no, mi si mi mar Tul ebi T vi moqmedo. war movi dgi noT, r ompi r ovneba
ar sebi Tad Sei cval a, sr ul i ad Sei cval a, r ogor c amas zogi er T paTol ogi ur SemTxvevaSi
aqvs adgi l i . maSi n, r asakvi r vel i a, Zvel i pi r ovnebi sa da, maSasadame, mi si ganwyobebi s Sesaxeb
l apar aki sr ul i ad zedmet i i qneboda. maSi n Cven kvl av davi wyebasTan gveqneboda saqme,
magr amexl a ukve amsi t yvi s meor e mni Svnel obi T: davi wyebasTan ar a mar t o, r ogor c
cnobi er ebi s gar kveul i Si naar si s aRkveTasTan, ar amed davi wyebasTan, r ogor c wi nandel i
ganwyobi s sr ul s gaqr obasTan.
magr amar i s pi r ovnebi s ar a ar sebi Ti Secvl i s SemTxvevebi c; magal i Tad, adami ani
bavSvobi s xanaSi da sr ul i mowi f ul obi s per i odSi Ti Tqmi s sul sxvadasxvaa: amdenad aq
bavSvobaSi SeZeni l ganwyobaTa gaqr obi s Sesaxeb Ti Tqos udaod Sei Zl eboda l apar aki . magr am
sakmar i si a adami ani an moxucebul obi s, an sxva r ai me mi zezi s gamo, bavSvobi s per i odi s
pi r ovnebas dauaxl ovdes, r ommas xel axl a Zvel i ganwyobebi daubr undes da amukanasknel Ta
ni adagze Zvel i mogonebebi c ki ganuaxl des. r ogor c cnobi l i a, bavSvobi s dr oi s gancdebi ,
r omel i c vaJ kacs sr ul i ad davi wyebul i aqvs, moxucebul obi s per i odSi mas xel axl a
agondeba.
Tu davi wyebi s ammeor e mni Svnel obasac vi qoni ebT mxedvel obaSi , maSi n veRar vi t yvi T,
r omskol aSi t yui l ubr al od gagvi Tar ebi a dr o, r omt yui l ubr al od gvi xar javs ener gi a.
bavSvobaSi naswavl i masal i s r epr oduqci a r omaRar Semi Zl i a, es sr ul i adac ar ni Snavs, r om
mi si aRar af er i maqvs Ser Ceni l i : Cemi me, Cemi pi r ovneba yvel a i mganwyobebi T, r omel Ta
ni adagzec sazogadod Semi Zl i a aqt i oba xomdacul i a, xomganagr Zobs ar sebobas! da swavl as
ar sebi Tad, da ker Zod yovel s mi s cal keul aqt s, vTqvaT, ama Tu i ml eqsi s dazepi r ebas,
swor ed pi r ovnebi s ganvi Tar eba, swor ed mi si gar kveul i st r uqt ur i s Seqmna aqvs da hqonda
mxedvel obaSi . Cven i mi t om ki ar gvaswavl i dnen l eqss, r om es l eqsi samudamod
dagvexsomebi a, ar amed i mi t om, r omaml eqsi s swavl as aRmzr del obi Ti mni Svnel oba hqonda _
mas CvenSi gar kveul i ganwyobi s Seqmni sTvi s unda Seewyo xel i , r omel i c Cveni pi r ovnebi s
181
er Ter T el ement ad unda gadaqceul i yo. Tu r oml eqsi s swavl amammi zans mi aRwi a, mi ss
zepi r ad codnas exl a ukve azr i aRar aqvs, da i gi davi wyebul i unda i qnes.
amr i gad, davi wyeba or nai r i a: davi wyeba codni s, r ogor c cnobi er i Si naar si sa, da `davi w-
yeba~i mganwyobebi sa, r omel i c war sul i s STabeWdi l ebaTa zegavl eni T yal i bdeba pi r ovne-
baSi . f si qol ogi ur l i t er at ur aSi jer jer obi T Cven mxol od davi wyebi s pi r vel i cnebi s Se-
saxeb mogvepoeba cnobebi : i gi dRemde i nt ensi ur i eqsper i ment ul i kvl evi s sagans Seadgens.
2. davi wyebi s f enomenol ogi a
davi wyebi s pr obl ema er T-er Ti Zi r i Tadi pr obl ema i yo, r oml i s kvl evac mexsi er ebi s
eqsper i ment ul i f si qol ogi i s uaRr es amocanaTa wr eSi Sedi oda. i gi jer ki dev ebi nghausma
daayena da, unda i Tqvas, ar sebi TSi sabol ood gadaWr a ki dec. yovel SemTxvevaSi , Tanamedr o-
ve eqsper i ment ul i f si qol ogi a amsaki TxSi ar sebi Tad jer ki devebi nghausi s pozi ci aze dgas
da mTel i mi si muSaoba amukanasknel i s Sees ebi sa da dazust ebi s met s ar af er s war moadgens.
davi wyebi s Zi r Tadi kanoni , Tu Zi r i Tadi wesi , ukve ebi nghausma aRmoaCi na. i gi dRemde
Zal aSi r Ceba. magr amsanammi s gaTval i swi nebaze gadavi dodeT, saWi r oa gavecnoT, Tu r as
war moadgens davi wyeba f enomenol ogi ur ad. amsaki Txs wi naT nakl eb yur adRebas aqcevdnen.
ami t omar Sei Zl eba i Tqvas, r omi gi sakmar i sad i yo Seswavl i l i .
Cveul ebr i v, r odesac davi wyebi s Sesaxeb l apar akoben, er Ti s mxr i v, naswavl i s Si naar -
si sa da, meor i s mxr i v, mi s wevr ebs Sor i s ar sebul i kavSi r ebi s dasust ebas gul i sxmoben.
St er ni samar Tl i anad aRni Snavs, r omdavi wyebi s cnebi s Si naar ss mar t o es or i moment i
ar amoswur avs. i gi Tavi s mxr i v ammovl eni s Sedar ebi T r Tul aRwer as i Zl eva. davi wyeba,
St er ni s mi xedvi T, sxvadasxva si mpt omSi i Cens Tavs. pi r vel i si mpt omi i saa, r omnaswavl i
masal i s cal keul i wevr ebi mkr Tal debi an, bundovandebi an, gar kveul obas kar gaven(`naTe-
l obi s dakar gva~); xdeba st at i kur i mexsi er ebi s (pi er oni s t er mi nal ogi i T), ese i gi ,
cal keul i el ement ebi s, cal ke xat ebi s mexsi er ebi s daqvei Teba. meor e si mpt omi aseTi a: kav-
Si r ebi cal keul wevr ebs Sor i s sust deba, wydeba da bol os qr eba, ase r ommTl i ani s
er Ti anoba i r Rveva (`si mt ki ci s dakar gva~). pi er oni s mi xedvi T, aqdi nami ur i mexsi er ebi s
aRkveTaze Sei Zl eboda l apar aki . mesame si mpt omi , r omel Si c davi wyeba i Cens Tavs, i maSi
mdgomar eobs, r omswavl i s pi r vel adi aqt i s Sedegad Seqmni l i di spozi ci a sust deba, da
davi wyebul i s xel axl a adsadgenad, r ac dr o gadi s sul uf r odauf r o met i dr o da ener gi a
xdeba saWi r o (`var ji Si s dakar gva~). meoTxe si mpt omi , r omel i c davi wyebi s pr ocess axl avs
Tan, es i saa, r omnaswavl i s mosagonebl ad sul uf r o met i da met i Zal i sxmeva, nebel obi s
met i daZabva xdeba auci l ebel i (`si t ki ci s dakar gva~). dasasr ul , St er ni s Tqmi T, davi wyeba
i maSi c i Cens Tavs, r omnaswavl i s f ar ul i gavl ena, r omel i c ganaTl ebasa da cxovr ebi s
gamocdi l ebaSi poul obs Tavi s gamoxat ul ebas, TandaTanobi T sust deba da sul uf r o da
uf r o i Svi aTad i Cens xol me Tavs.
St er ni s aRwer a davi wyebi s f enomeni sa sakmaod sr ul i a, oRond ukanasknel i `si mpt omi ~
davi wyebi s meor e cnebas uf r o exeba, vi dr e pi r vel s, da ami t ommas davi wyebi s f enomeno-
l ogi ur anal i zSi adgi l i ar unda hqondes.
3. davi wyebi sZi r i Tadi kanoni dadavi wyebi smr ude
ebi nghausi , sxvaTa Sor i s, er Ts sai nt er eso SemTxvevas mogvi Txr obs: mas, r ogor c
axal gazr da mkvl evar s, bai r oni s r amodeni me st r of i s zepi r ad daswavl a mouxda. 22 wl i s
Semdeg, r odesac man xel axl a moki da amst r of ebi s zepi r ad swavl as xel i , aRmoCnda, r om
amaTgan sr ul i ad aRar af er i axsovda: mas ar a Tu zepi r ad ganmeor eba aRar SeeZl o maTi ,
ar amed nacnobadac ki aRar eCveneboda. magr amami s mi uxedavad, maTi xel axl a daswavl a
sagr Znobl ad (7%-i T) uf r o advi l i aRmoCnda. mi sTvi s, vi dr e t ol i si Znel i s axal i
st r of ebi s daswavl a. ebi nghausi daaskvni s: maS, es sat r of ebi mTl i anad r odi davi wyebi a mas
_ r aRac kval i ki dev yof i l a dar Ceni l i mi s cnobi er ebaSi .
magr am, gar da amdakvi r vebi sa, ebi nghauss gansakuTr ebul i eqsper i ment ul i masal ac aqvs
dagr ovi l i , r omel i c amdakvi r vebi s si swor esa da mi s zogad bunebas adast ur ebs. i gi Tavi s
cdi spi r ebs Cveul ebr i vs mexsi er ebi s saeqsper i ment o masal as, uazr o mar cvl ebs, awvdi da
dasamaxsovr ebl ad. mas Semdeg, r ac cdi spi r s sr ul i ad avi wydeboda naswavl i , i gi xel axl a
aZl evda maT. sxvadasxva dr os, gar kveul i i nt er val s dacvi T, i mave masal i s dasaswavl ad.
unda gar kveul i yo, hqonda Tu ar a naswavl s r ai me kval i davi wyebi s Semdegac dat ovebul i ;
da Tu hqonda, r amden xans SeeZl o amkval s gaZl eba.
Tu, magal i Tad, uazr o mar cvl ebi s gar kveul i r i gi s pi r vel ad dasaswavl ad 30 ganme-
or eba i yo saWi r o, i mave masal i s xel meor ed dasaswavl ad Semdegi ci f r ebi i qna mi Rebul i :
182
dr oi s
i nt er val i
20 wuTi s
Semdeg
1 saaTi s
Semdeg
9 saaTi s
Semdeg
24 saaTi s
Semdeg
6 dRi s
Semdeg
1 Tvi s
Semdeg
saWi r o
ganmeor ebaTa
r i cxvi
12(40%) 17(57%) 19(53%) 20(67%) 23(73%) 24(80%)
r ogor c vxedavT, wi nandel i swavl i s f aqt s ueWvel i gavl ena aqvs xel axl a swavl i s pr o-
cesze. meor i s mxr i v, r ac dr o gadi s, es gavl ena mi T uf r o mci r deba. maSasadame, davi wyeba
pr ogr esul ad i zr deba. magr am, r ac gansakuTr ebi T sayur adRebo aRmoCenas war moadgens, i se-
Ti mdgomar eoba ar asdr os ar dgeba, r omsr ul i davi wyebi s Sesaxeb Sei Zl ebodes l apar aki :
uazr o mar cvl ebi s r i gi er Ti Tvi s Semdegac ki mxol od 80%-i T aRmoCnda davi wyebul i .
ami sda mi xedvi T, ebi nghausi s mi er aRmoCeni l i Zi r i Tadi kanoni s f or mul a aseTi i qneboda:
r ac uf r o di di dr o gadi s r ai me gar kveul i masal i s daswavl i s moment i dan,
mi T uf r o Sor s mi di s mi si davi wyebi s pr ocesi , magr amabsol ut ur i davi wyebi s
dones ver asdr os ver aRwevs. mokl ed: davi wyebagansazRvr ul f ar gl ebSi dr o-
i s f unqci as war moadgens.
magr amr ogor i a davi wyebi s pr ocesi s msvl el oba, ami s gamoxat ul ebasebi nghausi s davi w-
yebi s mr ude eZl eva. eqsper i ment ul i Sedegebi s mi xedvi T, davi wyebi s pr ocesi mudamucvl e-
l i t empi T r odi mi mdi nar eobs: TavSi mi si svl a gansakuTr ebi T swr af i a, Semdeg Sedar ebi T
nel i da, bol os, dgeba i seTi moment i c, r omdavi wyeba mxol od Zl i er nel i s nabi ji T Tu mi -
i wevs wi n. ampr ocesi s Tval saCi no gamoxat ul ebasebi nghausi s davi wyebi s mr ude i Zl eva.
f uko davi wyebi s kanoni s aseT f or mul as ayenebs: gaxseneba ukupr opor ci ul i a
ganvl i l i dr oi s mi mar T. pi er oni amt ki cebs, empi r i ul i masal a sr ul i ad ar eTanxmeba am
f or mul aso. mi si azr i T, uf r o axl o vi dgomebodi T WeSmar i t ebasTan, Tu vi t yodi T, r om
mexsi er ebaganvl i l i dr oi s kvadr at i s mi mar Taa ukupr opor ci ul i . magr ammxedve-
l obaSi unda vi qoni oT, r omes f or mul ac gansazRvr ul f ar gl ebSi a swor i da mxol od mi ax-
l oebi Ti Ri r ebul ebi saa.
4. davi wyebi s sxva f aqt or ebi
r asakvi r vel i a, davi wyeba dr oi s zegavl eni T xdeba; magr amSecdoma i qneboda gvef i qr a,
r omTvi Ton dr os, r ogor c aseTs, Tavi sTavad hqondes amSemTxvevaSi mni Svnel oba. ar a, i gi
Tavi s Si naar si T axdens gavl enas, i mi T, r ac mi si mi mdi nar eobi s pr ocesSi xdeba. maSasadame,
davi wyebi s f aqt or ebi amSi naar sSi unda veZi oT, mi s r omel obi Ts Tavi sebur ebaSi , i se
r ogor c i mpi r obebSi c, r oml ebSi c mas amTavi sebur ebaTa gamovl i neba uxdebaT. ueWvel i a,
r omaseTsave f aqt or s subi eqt i s i ndi vi dual obac unda war moadgendes:
1) pi r vel r i gSi unda aRi ni Snosaal i s kanoni . i gi SemdegSi mdgomar eobs: r odesac masal a
gansazRvr ul i vadi sTvi s mzaddeba, magal i Tad, gamocdi s Cabar ebi s mi zni T, maSi n i gi uf r o
mal e gvavi wydeba, vi dr e i mSemTxvevaSi , r odesac es uf r o xangr Zl i vi vadi sTvi s xdeba. maSa-
sadame, SesaZl ebel i a, er Ti da i gi ve masal a er Tsa da i mave adami ans er T SemTxvevaSi uf r o
xangr Zl i vad Ser Ces mexsi er ebaSi da meor eSi _ mal e daavi wydes, i mi sda mi xedvi T, Tu r a
ganzr axvi T dai wyo man ammasal i s swavl a, xangr Zl i vi damaxsovr ebi s mi zni T, Tu mxol od gar k-
veul i dr oi sTvi s. Tavi sTavad i gul i sxmeba, aal i s amdakvi r vebas Zal i an di di Teor i ul i da
pr aqt i kul i mni Svnel oba aqvs: i gi naTl ad amt ki cebs, Tu r aoden di di kavSi r i aqvs
mexsi er ebas pi r ovnebasTan, r ogor c mTel Tan, mi s i nt er esebTan, mi s moTxovni l ebebTan. ami -
t omi gi gasagebad xdi s cnobi l dakvi r vebas, r oml i s mi xedvi Tac speci al ur ad gamocdi sTvi s
daswavl i l i masal a, Cveul ebr i v, Ti Tqmi s gamocdi s Cabar ebasTan er Tad eZl eva davi wyebas.
r asakvi r vel i a, saTanado pr aqt i kul i daskvna aqedan Tavi sTavad gamomdi nar eobs.
2) ueWvel i a, er Tgvar i kavSi r i aqvs amasTan meor e f aqt or s: `swr af ad daswavl i l i
swr af adve gvavi wydebao, amboben. da mar Tl ac, r ogor c moi mani sa da eber t i s cdebi dan
Cans, es debul eba eqsper i ment ul adac mar Tl deba, yovel SemTxvevaSi , uazr o masal i s
mi mar T mai nc. r ac Seexeba azr i an masal as, aq, al baT, sxvac f aqt or ebi s Car Tvi s gamo,
mdgomar eoba sxvagvar i a.
r azea damoki debul i swr af i swavl i s es ef eqt i ? zogi er T SemTxvevaSi , al baT, i maze, r om
swr af i damaxsovr eba adami ans, Cveul ebr i v, gar kveul i dr oi sTvi s esaWi r oeba. es er Ti . da
meor e _ gadamwyvet i mni Svnel oba swor ed amas unda hqondes _ swr af i swavl i s pr ocesi
saSual ebas ar aZl evs SeTvi sebul masal as, dasr ul des momwi f des, pi r ovnebaze sr ul ad
i moqmedos da masSi saTanado ganwyoba gamoi wvi os. `r odesac opt i mal ur i i nt er val i
damaxsovr ebi s Tanmi mdevar aqt ebs Sor i s di di a, maSi n damaxsovr ebac uf r o mt ki ce ar i s
183
xol me~-o, ambobsbal ar di (1913).
3) uf r o konkr et ul i , uf r o Tval saCi no masal a gaci l ebi T xangr Zl i vad r Ceba
mexsi er ebaSi , vi dr e nakl eb Tval saCi no da ganyenebul i . magal i Tad, ci f r ebi s, uazr o
mar cvl ebi s, cal ke asoebi s ser i ebi , r omel Tac egoden xSi r ad xmar oben mexsi er ebi s kvl evi s
pr aqt i kaSi , gaci l ebi T uf r o adr e avi wydeba adami ans, vi dr e, magal i Tad, naxat ebi s ser i ebi .
magr am, r ogor c Cans, saqme mar t o Tval saCi novbaSi ar unda i yos: saqme i saa, r omr odesac
dasamaxsovr ebel i masal a l ogi kur adaa Si naganad Sekr ul i _ Tund mi si el ement ebi
ganyenebul i xasi aTi sac i yos _ i gi mai nc gaci l ebi T uf r o xangr Zl i vad r Ceba mexsi er ebaSi ,
vi dr e Tval saCi no naxat ebi s ubr al o Tanmi mdevr obi Ti r i gi .
4) si t yvebi uf r o di di xni T amaxsovr deba adami ans, vi dr e uazr o mar cvl ebi , f r aza uf -
r o xangr Zl i vad, vi dr e cal ke si t yvebi .
5) mot or ul CvevaTa damaxsovr ebi s si mt ki ce gansakuTr ebi T Tval saCi noa da gansakuT-
r ebi T sayur adRebo. magal i Tad, 48 dRi s var ji Si s Sedegad er Tma pi r ma gavar ji Sebi s i seT
dones mi aRwi a, r ommanqanaze 1100 si t yvas wer da saaTSi . 2 wl i s ganmavl obaSi i gi sr ul i ad
aRar var ji Sobda; mi uxedavad ami sa, 10 dRi s var ji Si c sakmar i si aRmoCnda, r ommas Tavi si
Zvel i Cveva mTel i si sr ul i T xel axl a aRedgi na(svi f t i ). r ogor c vxedavT, damaxsovr ebi s
si mt ki ce aq pi r dapi r gasaocar i a.
6) mni Svnel oba aqvs damaxsovr ebi s si mt ki ci sTvi s i masac, Tu r a wesi T i yo masal a daswav-
l i l i _ gl obal ur i s Tu f r agment ul i wesi T. aRmoCnda, r ompi r vel i damaxsovr ebi s si mt ki -
ci s mxr i vac sjobni s meor es, yovel SemTxvevaSi , Tu saqme uazr o masal as exeba (m. mai er ).
5. davi wyebi sdadebi Ti Ri r ebul eba
davi wyeba yovel Tvi s Cveni si sust i s, Cveni usr ul obi s gamovl enad gani cdeba. zogi er T
SemTxvevaSi es gancda mt ki vneul i c ki a. gvi nda movi gonoT _ Zal i an vcdi l obT movi gonoT, da
zogjer `mWadi s saxel i c gvavi wydeba~. ar i s SemTxvevebi , r omar a mar t o mt ki ce codna _ Cveva
gvi sxl t eba xel i dan, ar amed zogjer Zal i an mni Svnel ovani daval eba an dapi r ebac
gvavi wydeba xol me. es gar emoeba xel s gvi Sl i s cxovr ebaSi : r i gi amocanebi sa i se swr af ad da
i se zust ad ver wydeba, r ogor c usaTuod gadawydeboda, r omdavi wyebas adgi l i ar hqonoda.
er Ti si t yvi T, davi wyeba, obi eqt ur adac da subi eqt ur adac, er Tgvar nakl s war moadgens.
mi uxedavad ami sa, ar Sei Zl eba i Tqvas, r omes nakl i adami ani s f i l ogent ur i ganvi Tar ebi s
pr ocesSi TandaTanobi T Sesust ebi s gzas adges. pi r i qi T, ar sebobs sabuTebi , r omel i c
gvaf i qr ebi nebs, r omkul t ur ul i ganvi Tar ebi s dabal saf exur ze mexsi er eba zogjer
gansakuTr ebul i si maxvi l i T unda xasi aTdebodes: i s, r i si uSual o damaxsovr ebac vel ur s
SeuZl i a, kul t ur ul i adami ani sTvi s xSi r ad sr ul i ad mi uRwevel i a. maSasadame, davi wyeba
r aRac dadebi Ts r ol sac unda asr ul ebdes. wi naaRmdeg SemTxvevaSi , mi si bedi
f i l ogenet ur i ganvi Tar ebi s mi mdi nar eobaSi sr ul i ad gaugebar i i qneboda.
gar da ami sa, ar sebobs sakmaod f ar Tod gavr cel ebul i azr i f si qol ogi aSi , r oml i s
mi xedvi Tac yvel a Cvens met ad Tu nakl ebad mni Svnel ovan f si qi kur pr ocess r aRac azr i unda
hqondes, da f si qol ogi i s er T-er T umni Svnel ovanes amocanas amazr i s gageba Seadgens (e. w.
`gagebi Ti f si qol ogi a~Spr anger i s, i asper si sa da sxv).
maSasadame, sakvi r vel i ar aa, r om, ker Zod, davi wyebi s azr i s, mi si dadebi Ti mni Svne-
l obi s Sesaxebac dgas saki Txi . f si qoanal i zi s mamamTavar i , f r ei di , gansakuTr ebul i gul i s-
yur i T epyr oba amsaki Txs. mi si azr i T, davi wyeba Zal i an di ds dadebi Ts r ol s asr ul ebs
adami ani s cxovr ebaSi . r odesac adami ans ar unda gul Si r i same gakeTeba, i gi i vi wyebs mas: vi n-
mes daavi wyda dani Snul i paemani s dr o _ es i mas ni Snavs, r omgul Si mas aRar unda aRni Snul
pi r Tan kavSi r i s gagr Zel eba. vi nmes daavi wyda, r omguSi n saRamos kr ebaze unda wasul i yo: es
i mi t ommoxda, r omgul Si mas amkr ebaze daswr eba ar undoda.
r asakvi r vel i a, i gul i sxmeba, r omdavi wyebi s meqani zms aq namdvi l i sur vi l i udevs
saf uZvl ad _ sur vi l i , r oml i s Sesaxebac Tvi Ton subi eqt s ar avi Tar i war modgena ar a aqvs da
r omel i c, maSasadame, ar acnobi er adaa masSi war modgeni l i . Cveni namdvi l i mi swr af ebebi ,
Cveni namdvi l i sur vi l ebi , r omel Ta ar sebobi s Sesaxeb Cven ar c ki vi ci T r ame, cdi l oben
gandevnon cnobi er ebi dan yvel af er i , r ac ki ewi naaRmdegeba maT, da davi wyebac swor ed am
ar acnobi er ad mi mdi nar e pr ocesi s gamovl eni s er Ter Ti f or maao. maSasadame, davi wyebas,
f r ei di s azr i T, sr ul i ad gar kveul i dadebi Ti Ri r ebul eba aqvs.
St er ni gadaWr i T amt ki cebs, r omdavi wyebas pi r ovnebi sTvi s ar a mar t o uar yof i Ti mni S-
vnel oba aqvs: ker Zod, codni s dakar gvas, r ac i codi , i mi s davi wyebas. Sei Zl eba zogjer namd-
vi l i gant vi r Tvi s mni Svnel oba hqondeso. cxovr ebi s sxvadasxva epoqa da si t uaci a yovel T-
vi s Sesaf er i codni s mar ags moi Txovs, da gasagebi a, r omCvenma mar ad gansazRvr ul ma ener gi am
184
zogi r amCveni codni s saganZur i dan, r asac amJ amad gamoyeneba ar a aqvs, sr ul i ad uyur ad-
Rebod dat ovoso. ase Cndeba davi wyeba, da vi sac ami s unar i ar a aqvs, mas, r ogor c, magal i Tad,
zogi er Ts `pol i hi st or s~_ yvel af r i s mcodnes _ ar amnemur i saqmi anobi sTvi s, gansakuTr e-
bi T Semoqmedebi Ti muSaobi sTvi s, Zal a aRar Seswevso. mokl ed, St er ni s mi xedvi T, adami ans
ener gi i s gansazRvr ul i mar agi aqvs; da esaa mi zezi , r omi gi , r ac ar sWi r i a, i vi wyebs, da ami T,
r ac saWi r oa, i mi s mopovebi s SesaZl ebl obas i Zens.
mogoneba
1. mogoneba
r a ar i s mogoneba da r i T gansxvavdeba i gi mexsi er ebi s sxva f or mebi sgan? ami s Sesaxeb
zogadad Cven ukve zemoT gvqonda l apar aki . saWi r oa exl a uf r o axl o gavecnoT amcnebas.
avi RoT mogonebi s r ai me ker Zo SemTxveva: er Txel qal aqs gar eT manqani T mi vdi odi .
er TbaSad meor e manqanamCami qr ol a. r amodeni me wuTi s Semdeg vxedav _ manqana xr amSi gadaCe-
xi l i yo da dal ewi l i yo. pi r vel i , r ac aq gani cdeba, es i s obi eqt ur i vi Tar ebaa, r omel i c Ce-
mi mogonebi s Si naar ss war moadgens (obi eqt ur i i ndeqsi ). meor e moment i , es i saa, r omCems
gancdaSi es f aqt i exl a ki ar xdeba, ar amed maswar sul Si , saxel dobr , Sar San, hqonda adgi -
l i (dr oi s i ndeqsi ). mesame, r asac gansakuTr ebi T unda mi eqces yur adReba, es i saa, r omes
obi eqt ur i vi Tar eba Tavi sTavad, r ogor c mxol od obi eqt ur i mocemul oba ki ar gani cdeba,
ar amed r ogor c Cemi maSi ndel i aRqmi s Si naar si . mogoneba ubr al od obi eqt ur vi Tar ebas ki
ar gvi Tval i swi nebs, r omel sac war sul Si hqoni a adgi l i , ar amed i mas, Tu me r a ganmi cdi a
war sul Si : mogonebi s gancdaSi xazi i mas ki ar esmi s, Tu r a momxdar a odesme, ar amed i mas, Tu
me r i si mowme vyof i l var , me r a aRmi qvams. mogonebaSi qveyni s ambavi ki ar a, uf r o Cemi ambavi a
moTxr obi l i . ami t ommogonebaSi cent r al ur i adgi l i subi eqt s ukavi a. Cemi me mxol od
mogonebaSi meZl eva, da mogonebaTa gar eSe mi si gancda, r ogor c si car i el i s gancda, uSi na-
ar so gancdaa (me-s i ndeqsi ). amTval sazr i si T, mogoneba mar Tl ac subi eqt i s gancdi l i s-
t or i as war moadgens. ami t ommasi st or i ul mexsi er ebasac uwodeben.
mogoneba speci f i kur i adami anur i Tvi sebaa: pi r ut yvs mogoneba ar a aqvs; maSasadame, mas
ar c Tavi si i st or i a da ar c Tavi si mes gancda aqvs. saqme i saa, r ommogoneba gancdi s
obi eqt i vaci as gul i sxmobs. subi eqt i ar a mar t o gani cdi s r asme, vTqvaT aRi qvams r asme,
ar amed Tvi Ton aRqmi s f aqt s aqcevs yur adRebas, aRqmi s f aqt i mi sTvi s obi eqt ur movl enad
i qceva, obi eqt ur i movl ena ki subi eqt ur aqt Tan er Tad r odi i spoba, i gi ar sebobas
ganagr Zobs, magr amr ogor c ukve momxdar i aqt i . maSasadame, i gi r ogor c war sul i awmyoSi
ganagr Zobs ar sebobas. ase Cndeba war sul i s gancda da masTan er Tad sakuTar i mes gancdac,
r omel i c Tavi s Si naar ss amwar sul Si poul obs.
2. mogonebi s daTar i Rebi s saf uZvel i
r ogor c vi ci T, mogonebi sTvi s gansakuTr ebi T i saa damaxasi aTebel i , r omsubi eqt i Tavi s
war modgenebs, r ogor c war sul Si yof i l aRqmebs, gani cdi s: Ti Toeul s Tavi s mogonebi s
war modgenas amwar sul Si , aTavsebs, mi st empor al i zaci as axdens.
magr am, r ogor c aRi ni Sna, mogonebaSi obi eqt ur i vi Tar ebac auci l ebel el ement ad
Sedi s: mogoneba uTuod r ai me obi eqt ur Si naar ss exeba. magr amamSi naar ss, r ogor c
obi eqt ur s, obi eqt ur dr oSi ukavi a Tavi si gar kveul i adgi l i . maSasadame, Tavi si mogonebi s
daTar i Rebi s pr ocesSi , Tavi s war modgenebi s t empor al i zaci i sas, subi eqt i i Zul ebul i
xdeba, obi eqt ur i dr oi s Tar i Ri c mi i Ros mxedvel obaSi da Tavi si gancdi s adgi l i war sul Si
maTi saSual ebi T gaxados yvel asTvi s gasagebi .
obi eqt ur i dr oi s Tar i Rebs ki i st or i ul i movl enebi qmni an; obi eqt ur i dr oi s Si naar ss
adami anTa saer To i st or i ul i war sul i Seadgens. amr i gad, subi eqt i s sakuTar i war sul i ,
r omel i c mi si mogonebi s saxi T gveZl eva, sazogadoebi s i st or i ul i war sul i s mi mdi nar eobas
er Tvi s da mi si Tar i Rebi s mi xedvi T xdeba gasagebi . zemoT aRwer i l i kat ast r of a msof l i o
omi s dawyebi s wel Si moxda. ami s Semdeg Cemi mogonebi s t empor al i zaci a sr ul i ad gar kveul
saxes Rebul obs: i gi i seT f aqt s ukavSi r deba, r oml i s gancdac Ti Toeul i Cvengani s
war sul i s saer To mni Svnel ovan gancdas war moadgens (bl ondel ).
3. mogonebi s awmyoze damoki debul eba r ogor c mi si f aqt or i
mogoneba war sul i gancdebi s awmyoSi ganaxl ebas war moadgens. mogoneba yovel Tvi s
awmyoSi xdeba. mi si Si naar si a war sul i , ganvl i l i , ukve momxdar i f aqt i , Tor emTvi Ton
mogonebi s aqt i wmi nda aqt ual ur i pr ocesi a. mogoneba, Cveul ebr i v, Tavi sTavad da Tavi sTvi s
r odi Cndeba _ i gi Cveni aqt ual ur i i nt er esi s saWi r oebaTa dasakmayof i l ebl ad aqt ual -
deba. maSasadame, i gi ar a mxol od war sul ze, ar amed awmyozedac unda i yos damoki debul i :
185
r aRac gavl enas masze Cveni aqt ual ur i moTxovni l ebebi c unda axdendnen, r aki i gi am
moTxovni l ebebi s dakmayof i l ebi s mi zni Taa aRmocenebul i .
magr amTu es asea, maSi n Cveni mogoneba mxol od ucvl el pi r s r odi unda war moadgendes
Cveni war sul i s gancdebi sas, maT sar ki sebur asaxvas, maT ubr al o ganmeor ebas, ar amed i gi
r asme Tavi sebur sac unda Sei cavdes, r ac awmyos i nt er esebi sTvi saa saWi r o. da mar Tl ac, mo-
gonebi s zust i Seswavl a udaod amt ki cebs, r omi gi ar avi Tar SemTxvevaSi war sul i s ucvl el
asaxvas ar war moadgens. i gi uf r o r ekonst r uqci aa war sul i sa, vi dr e mi si ucvl el i pi r i .
subi eqt i aqt ual ur i moTxovni l ebebi s Tval i T udgeba war sul s, da mi si aRdgena ammoT-
xovni l ebebi s mi xedvi T xdeba. Tavi sTavad i gul i sxmeba, ampi r obebSi war sul i ar asdr os
Tavi si ucvl el i saxi T ar gvevl i neba: mogonebaSi i gi yovel Tvi s met ad Tu nakl ebad
saxeSecvl i l i a. mogoneba, maSasadame, yovel Tvi s i l uzi ur i a: i gi war sul i s zust sur aTad
mogvaCvenebs i mas, r asac zogjer Sei Zl eba mxol od Sor eul i msgavseba hqondes masTan.
mogoneba, r ogor c vi ci T, sami auci l ebel i moment i s _ obi eqt ur i vi Tar ebi s, subi eqt i sa
da dr oi s _ gamTl i anebul er Tobl i obas war moadgens. maSasadame, mi si bunebi sa da moqmede-
bi s gasaSuqebl ad sami ve ammoment i s gaTval i swi nebaa saWi r o.
yvel aze ukeT mogoneba mi si subi eqt ur i Si naar si s mi xedvi Taa Seswavl i l i : Tanamedr ove
eqsper i ment ul f si qol ogi aSi mTel i ganyof i l eba ar sebobs, r omel i c kar ga xani a `CvenebaTa
f si qol ogi i s~saxel wodebi Taa cnobi l i .
Ti Tqmi s sr ul i ad Seuswavl el i a mogonebi s or i danar Ceni moment i . Cven mokl ed jer ama-
ze SevCer debi T, r aTa Semdeg uf r o met i dr o CvenebaTa f si qol ogi i s ganxi l vas movandomoT.
4. obi eqt ur i da subi eqt ur i war sul i
obi eqt ur ad Ti Toeul i Cvengani s war sul i dr o xazi sebur mdi nar ebas war moadgens,
r oml i s Ti Toeul i moment i s si Sor e awmyodan mi si qr onol ogi ur i Tar i Ri T gani sazRvr eba:
r ac uf r o adr e momxdar a r ai me, mi T uf r o Sor eul war sul s ekuTvni s i gi . magr ames mxol od
obi eqt ur ad ar i s ase. subi eqt ur ad, ese i gi , mogonebaSi _ r ogor c amas gansakuTr ebi T
St er nma mi aqci a yur adReba _ mdgomar eoba sxvanai r i a. war sul i s obi eqt ur i qr onol ogi ur i
r i gi da mi si subi eqt ur i gancda, anu mokl ed, obi eqt ur i da subi eqt ur i war sul i , yvel a
Tavi si wer t i l ebi T r odi emTxveva er TmaneTs. ar a, SesaZl ebel i a qr onol ogi ur ad di di xnas
momxdar i f aqt i mTel i Tavi si pl ast i kur obi T i dges Cvens Tval wi n da r ogor c axl o
war sul i s f aqt i gani cdebodes; maSi n r odesac obi eqt ur ad sul axl o war sul i s r omel i me
SemTxveva r ogor c Sor eul i war sul i s f aqt i gvagondebodes, r omel sac sr ul i ad ar af er i
aqvs saer To awmyosTan. magal i Tad, skol i s dasr ul ebi s SemdegX pr of esi ul saqmi anobaSi
Caeba. r amdeni me wl i s Semdeg i gi kvl av swavl as daubr unda. ueWvel i a, exl a mi si mowaf eobi s
per i odi uf r o axl o i qneba mi s gancdaSi awmyosTan, vi dr e pr of esi ul i muSaobi s
obi eqt ur ad axl o war sul i s gancdebi . moxucebul obi s xanaSi bavSvobi s gancdebi uf r o
gvagondeba, vi dr e axl o war sul i sa. yvel af er i es asec unda i yos: Tu mogonebas awmyos
i nt er esebi da ganwyobebi gansazRvr avs, maSi n gasagebi a, r ommoxucsac, r omel i c Tavi si
i nt er esebi T bavSvs uaxl ovdeba, da moswavl esac i s agondeba, r ac uf r o axl os dgas mi s
aqt ual ur i nt er esebTan.
5. awmyos gancdi s gavl ena war sul ze
awmyos i nt er esebi sa da moTxovni l ebebi s gavl eni T, mogonebaTa subi eqt ur i moment i c
gani cdi s er Tgvar modi f i kaci as. vTqvaT, X-maY-i s mi mar T Tavi si damoki debul eba Secvl a:
i gi exl aY-s, r omel sac wi naT ebr Zoda, gansakuTr ebul i si mpaTi i T epyr oba. ueWvel i a, mi si
mogonebebi amcvl i l ebi s zegavl eni T sxva mi mar Tul ebasa da xasi aTs mi i Reben. i s f aqt ebi Y-
i s war sul i dan, r omel Ta mi mar Tac mas wi naT mkveTr ad gamoxat ul i uar yof i Ti damoki -
debul eba hqonda, axl a mas sxvanai r ad moeCveneba: moagondeba maTSi bevr i r ami seTi , r asac
wi naT uyur adRebod st ovebda, da r ac exl a si mpaTi ur ad aqcevs i mas, vi nc wi naT mi sTvi s
ant i paTi ur i i yo (St er ni ).
r odesac awmyo uSanaar so da uazr o xdeba, maSi n adami ani war sul i sken Svr eba pi r s da
mi sdami gansakuTr ebul mi dr eki l ebas gr Znobs. war sul i s umni Svnel o gancdebi exl a xSi r ad
mi s Tval Si azr i Ta da mni Svnel obi T i vseba da mogonebaSi ami s Sesat yvi s modi f i kaci as
gani cdi s. moxucs Zvel i yvel af er i ukeTesad eCveneba, vi dr e axal i _ mi sTvi s cxovr eba
gaumjobesebi s ki ar a, gauar esebi s gzas adgi a.
St er ni mi uTi Tebs, r omawmyo maSi nac axdens Tavi sebur gavl enas war sul i s gancdebze,
r odesac i gi , pi r i qi T, Si naar si T aRsavsea da bedni er ebi s wyar od gani cdeba. r odesac
uki dur es gaWi r vebasa da si Rar i beSi aRzr di l i pi r i r adi kal ur ad sawi naaRmdego
mdgomar eobaSi var deba, i gi zogjer xal i si T i gonebs xol me Tavi s war sul s da Tavi si
wi nandel i cxovr ebi s umwar es wuTebs al baT i mi t om, r ombedni er i awmyos gancda ubedur
war sul Tan dapi r i spi r ebi s gamo ki dev uf r o i nt ensi ur i xdeba.
186
Cvenebi s f si qol ogi a
mogonebas obi eqt ur i moment i c aqvs: i gi r ai me obi eqt ur vi Tar ebas exeba; masSi
war modgeni s saxi T cocxl deba, r asac namdvi l ad hqonda adgi l i . gasagebi a ami t om, r ommas
si swor e moeTxoveba: obi eqt ur i vi Tar eba obi eqt ur i si swor i T unda i qnes gadmocemul i .
memuar ebi ar a mar t o avt or i s pi r ovnebi s gasacnobadaa sai nt er eso. i si ni i st or i ul doku-
ment ebsac war moadgenen, da maTSi moTxr obi l i ambebi SeTxzul i ki ar a, namdvi l i unda i yos.
sul sxva saki Txi a, Tu r amdenad Sei Zl eba mogonebami i mi s si swor i T aRdgena, r asac namd-
vi l ad hqonda adgi l i . goeTe mar Tal i i yo, r odesac ambobda _ yovel i mogoneba namdvi l i sa
da SeTxzul i s Ser wymas war moadgenso (Wahrheit und Dichtung) Tanamedr ove f si qol ogi aSi es
debul eba eqsper i ment ul adacaa damt ki cebul i . mogoneba, r omel i c ar sebi Tad war sul i s
swor i aRdgeni s ganzr axvas emsaxur eba, zust ad ver asdr os amTavi s mi zans ver aRwevs: obi eq-
t ur i si namdvi l e ase Tu i se yovel Tvi s damaxi njebul i a masSi . e. w. `Cvenebi s f si qol ogi a~
mi znad i saxavs mogonebi sa da si namdvi l i s SeTanxmebul obi s da SeuTanxmebl obi s pr obl e-
mebi speci al ur i kvl evi s sagnad aqci os.
1. kvl evi s meTodebi
Cvenebi s eqsper i ment ul i Seswavl a Cveul ebr i v, or nai r ad war moebs: er Ti s mxr i v,
cnobi l i a e. w. `sur aTi scda~, r omel i c i maSi mdgomar eobs, r omcdi spi r s gansazRvr ul i
xni T sur aTs aCveneben da _ ama Tu i mdr os i nt er val i s ganvl i s Semdeg _ mi s aRwer as aval eben;
meor i s, mxr i v, `SemTxvevi scda~ an `si namdvi l i scda~, r omel sac i s upi r at esoba aqvs,
r ommogonebi s sagnad cocxal i si namdvi l i s r ai me namdvi l i SemTxvevaa aRebul i : cdi spi r s
r ai me speci al ur ad mowyobi l i SemTxvevi s aRwer as aval eben. cdi spi r i s Cveneba or gvar i
wesi T gr ovdeba: moxsenebi s gzi T _ cdi spi r i gadabmi T da damouki debl ad mogvi Txr obs
yvel af er s. r ac axsovs, daki Txvi s gzi T _ mas wi naswar damuSavebul i cal ke ki Txvebi eZl eva
saTanado f or mi T (STamagonebel i ki Txvebi s gver di s aqcevi T).
2. Cvenebi sf si qol ogi i s pr aqt i kul i mni Svnel oba
Cvenebi s f si qol ogi i s kvl evi s Sedegebs gansakuTr ebi T di di pr aqt i kul i Ri r ebul eba
aqvT. saqme i saa, r omar sebobs cxovr ebi s mTel i dar gebi , r omel TaTvi sac ama Tu i mmomxdar i
f aqt i s swor aRdgenas sr ul i ad gansakuTr ebul i mni Svnel oba eni Weba; magal i Tad, sasamar T-
l os pr aqt i kaSi mowmi s Cvenebas xSi r ad gadamwyvet i mni Svnel oba aqvs.
sazogadod, sadac saqme war sul i s aRdgenas exeba, i q Tvi Tmxi l vel i sa da Tanadamxdur i s
mowmobaze uf r o sai medo sabuTi ar ar sebobs. ami t omCvenebi s f si qol ogi as zog SemTxvevaSi
mecni er ul i kvl eva-Zi ebi sTvi sac aqvs mni Svnel oba. magal i Tad, war sul i pi r vel r i gSi i s-
t or i as ai nt er esebs. mi sTvi s Tanamedr oveTa da Tvi Tmxi l vel Ta mowmobebs gansakuTr ebi T
di di Ri r ebul eba aqvs. magr amr amdenad sandoa mowmi s Cveneba, r omel i c mTel i saqmi s
vi Tar ebi s aRwer as gul wr f el ad cdi l obs, an memat i ani s `mar Tal i Tqmul ebani ~, r omel ni c
si namdvi l i s mxol od da sar ki sebur i asaxvi s mi zni T ar i an Cawer i l ni ? r a damoki debul eba
ar sebobs mogonebasa da si namdvi l es Sor i s da r ogor unda Sevaf asoT da Sevagr ovoT
mogonebebi . yvel af r i s ami s gar kveva Cvenebi s f si qol ogi i s amocanas war moadgens.
gasagebi a, r omkr i mi nal i st i ka da i st or i ul i kr i t i ka gansakuTr ebi T di d i nt er ess i Ce-
nen Cvenebi s f si qol ogi i s mi mar T. pi r vel i gamokvl evvbi amdar gSi v. St er nsa (1902) dam.
ver Thai mer s ekuTvni s. St er ni sul ukanasknel xanamde i yo Cvenebi s f si qol ogi i s
pr obl emat i ki T dai nt er esebul i da amdar gi s gansakuTr ebi T Tval saCi no avt or i t et ad
unda Cai Tval os. mi s ukanasknel wi gnSi Cvenebi s f si qol ogi i s Sedegebi s mokl e ganxi l vaa
mocemul i . CvenTvi s sakmar i si i qneba, Tu i mdaskvnebs gavecnobi T, r oml ebzec, St er ni s
mi xedvi T, Tanamedr ove Cvenebi s f si qol ogi aa SeCer ebul i .
3. Cvenebi sf si qol ogi i s mTavar i Sedegebi
mr aval r i cxovan gamokvl evaTa Zi r i Tadi Sedegi , r omel i c kvl evi s Zal i an gansxvavebul
pi r obebSi i qna mi Rebul i , da ami t omSeuZl ebel i a r ai me eWvs i wvevdes, aseTi a: `100%-i T
swor i mogoneba ar ar sebobs~, ese i gi , ar aRmoCnda ar c er Ti i seTi SemTxveva, r omwar sul i
sr ul i si zust i T, sr ul i ad Seucdoml ad yof i l i yos mogonebaSi aRdgeni l i : mogonebas met i
Tu nakl ebi odenobi T yovel Tvi s SecdomaSi Sevyavar T. es debul eba Zal aSi r Ceba maSi nac,
r odesac cdi spi r s dakvi r vebi s, damaxsovr ebi sa da Semdeg gaxsenebi s maqsi mal ur ad
xel sayr el pi r obebSi vayenebT.
St er nma sagangebod moawyo aseTi cda. man Tavi s cdi spi r ebs _ ganaTl ebul mozr di l ebs _
mar t i vi , ar aaf eqt ur i Si naar si s sur aTebi mi sca xel T: r amdeni c gi ndaT, i mdeni aTval i er eT
es sur aTebi da, r odesac kar gad dai maxsovr ebT maT Si naar ss, mi ambeT mxol od i s, r i s Sesa-
xebac mt ki ced xar T dar wmunebul i , r omsr ul i ad Seucdoml ad gaxsovTo. Sedegi pi r dapi r
187
gasaocar i aRmoCnda: cdi spi r ebi s Cvenebebi dan saSual od 5% mai nc Semcdar i gamodga, da r ac
mTavar i a, ar Sei Zl eba i Tqvas, r omes Secdomebi sur aTi s Si naar si s ar a ar sebi Ts moment ebs
exeboda.
daskvna aqedan naTel i a: ar ar sebobs mowme, Tanadamxdur i da Tvi Tmxi l vel i , r ommi si
Cveneba 100%-i T ndobi s Ri r si i yos. maSasadame, saWi r oa sagangebod i qnes Seswavl i l i , Tu
sai dan momdi nar eobs Cvenebi s auci l ebel i Secdomebi .
4. Secdomi s f aqt or ebi
St er ni pi r vel adgi l as pi r vel adi gancdi s _ aRqmi sa da yur adRebi s _ f aqt or s aRni S-
navs. mas mxedvel obaSi aqvs i s SemTxvevebi , r odesac subi eqt s Tvi Ton aRqmi s dr os aqvs Sec-
doma, anda yur adRebas ar aqcevs zogi er Ts r asme, r asac Sei Zl eba sakmaod di di mni Svnel oba
aRmoaCndes. aseT SemTxvevebSi , r asakvi r vel i a, sr ul i ad SeuZl ebel i a, Cveneba saqmi s obi eq-
t ur vi Tar ebas swor ad gadmogvcemdes. magr ames xommexsi er ebi s br al i ar aa! subi eqt s r om
swor ad aReqva da yur adReba mi eqci a i mi sTvi s, r ac yur adRebi s gar eSe dar Ca, gana dabeji Te-
bi T Sei Zl eba i Tqvas, r omi gi mai nc mcdar Cvenebas moi cemoda? r asakvi r vel i a, ar a. CvenTvi s
mogonebi s mcdar obi s f aqt or ebi a sai nt er eso da ar a Cvenebi s mcdar obi sa sazogadod.
a) ammxr i v ki gansakuTr ebi T sagul sxmo f aqt or s dr oi s f aqt or i war moadgens. r ac
uf r o di di dr oa ganvl i l i aRqmi s moment sa da mogonebi s moment s Sor i s, mi T uf r o met i
Secdomaa mosal odnvl i . ami si mi zezi ar a mar t o i saa, r omdavi wyebi s pr ocesi Zl i er deba,
ar amed i si c, r omSemcdar i Cvenebebi s r i cxvi i zr deba: saqme i saa, r omzogjer dagvi anebul i
gamoki Txvi s dr os met s Cvenebebs i Zl evi an, vi dr e uf r o adr e Cat ar ebul i gamoki Txvi s dr os.
ase r omSTabeWdi l eba i seTi a, Ti Tqos amxni s ganmavl obaSi mexsi er ebas er Tgvar i gaumjobe-
seba ganecados. namdvi l ad ki swor ed sawi naRmdegos aqvs adgi l i . St er ni s zemoaRni Snul
cdebSi , maqsi mal ur ad xel sayr el i pi r obebi s gavl eni s Sesaxeb, aRmoCnda, r omr amodeni me
kvi r i s Semdeg cdi spi r ebi , mar Tal i a, Cvenebebi s cot a uf r o met r i cxvs i Zl eodnen, magr am
samagi er od Secdomebi er Ti or ad met i hqondaT (nacvl ad 5%-i sa 10%).
b) Cvenebi s si swor eze Tval saCi no gavl ena aqvs i mas, Tu r ogor i Zl eva subi eqt i Cvenebas.
St er ni s mi xedvi T, Tavi suf al i Txr obi s SemTxvevaSi SecdomaTa r i cxei 6%aRmoCnda, xol o
gamoki Txvi s wesma es r i cxvi 33%-mde aswi a. es gar emoeba i mi T ai xsneba, r omgamoki Txvi s dr os
STagonebi s f aqt or s eZl eva gasaqani , r ac Tavi suf al i Txr obi s Sesaxeb ver i Tqmi s. aq
subi eqt i mxol od i mi s Sesaxeb i Zl eva Cvenebas, r ac Sedar ebi T ukeT axsovs. gamoki Txi s dr os
ki i gi i Zul ebul i xdeba i mazec i l apar akos, r ac SesaZl ebel i a sr ul i adac ar axsovdes. r a
Tqma unda, mas uf l eba aqvs ganacxados, r omes mas ar axsovs. magr amZal i an xSi r ad
STamagonebel gavl enas ukve ki Txvi s dasma axdens, da i Svi aTi a SemTxveva, r omcdi spi r i am
gavl enas ar emor Ci l ebodes. da ai , aq Tvi Ton ki Txvi s Si naar ssa da mcdar f or mas sr ul i ad
gansakuTr ebul i mni Svnel oba eni Weba.
Cvenebi s eqsper i ment ebi s er Ter Ts umni Svnel ovanes monapovr ad St er ni e.w.
STamagonebel i ki Txvebi sr oml i s gaSuqebas sTvl i s. aRmoCnda, r omTu ki Txva saTanadod
ar aa f or mul i r ebul i da Sesaf er i si t oni T gamoTqmul i , i gi xel s ki ar uwyobs, ar amed xel s
uSl i s swor mogonebas: `gana ar gaxsovT, r ommas xel Si joxi ekava?~. ase dasmul ki Txvaze
mxol od i Svi aT SemTxvevaSi i Zl evi an uar yof i Ts pasuxs. St er ni s cdebSi aseTi ki Txvebi s
STagonebi s koef i ci ent i 25% aRmoCnda, ese i gi , yovel s oTxs STamagonebel ki Txvaze er Ti
Semcdar i pasuxi modi oda.
STamagonebel i ki Txvi s aseTi gavl ena gasagebi a. r ogor c vi ci T, STagoneba saTanado
ganwyobi s SeqmnaSi mdgomar eobs. magr amTu subi eqt s ganwyoba gauCnda _ kacs joxi unda
hqonoda xel Si o _ maSi n mas swor ed joxi ani kaci s sur aTi war moudgeba, da zogjer i s i mdenad
dar wmunebul i i qneba Tavi si Cvenebi s si swor eSi , r omSei Zl eba joxi s zust i aRwer ac mogceT,
mi uxedavad i mi sa, r omsi namdvi l eSi ar avi Tar joxs adgi l i ar hqoni a. aseT SemTxvevebSi
SesaZl ebel i a, zogjer STamagonebel ma ki Txvammcdar i ganwyobi s i seTi st abi l i zaci a
moaxdi nos, r omsubi eqt ma, amave saki Txze Tavi suf al i Txr obi s gzi T, Semdgomi Cvenebi s
mocemi sasac amganwyobi s ni adagze ganagr Zos dgoma da, maSasadame, saqmi s vi Tar ebi s sr ul i ad
yal bi sur aTi daxat os i mr wmeni T, r omi gi sr ul WeSmar i t ebas ambobs.
Tu r aodeni gamZl eoba aqvs aseT SemTxvevebSi STagonebas, es gansakuTr ebi T kar gad
STagonebul i obi eqt i s Sesaxebi damat ebi Ti ki Txvebi s pasuxebi dan Cans.
St er ni s cdebSi er Ti 12 wl i s gogona STamagonebel ki Txvaze: `kar ada ar i yo sur aTze?~
(namdvi l ad ar avi Tar i kar ada ar yof i l a), dadebi Ts pasuxs i Zl eva. eqsper i ment at or i ganagr Zobs
ki Txvas amkar adi s Sesaxeb: `sad i dga i gi ?~_ `mar jvena kuTxeSi ~
`r a f er i s i yo i gi ?~_ `yavi s f er i s~
`er Tkar i ani i yo, Tu or kar i ani ?~
`moCanda Si gni T r ame Tu ar a?~_ `di aR t ani sami si ~.
188
`r a i dga kar adaze?~_ `yvavi l ebi s vaza~.
St er ni Seni Snavs, r ombavSvs sr ul i ad ar avi Tar i ganzr axva ar hqoni a, si cr ue el apar akna. magr am
i gi i mdenad f ant azi a-mdi dar i da STagonebadi i yo, r ommi si yovel i axal i war modgena maSi nve
si namdvi l i s aqcent i T aRi beWdebodao.
g) gansakuTr ebi T advi l ad Cndeba STagoneba, r odesac ki Txva dr os exeba. mogonebi sTvi s
t empor al i zaci a auci l ebel i a. magr amwar sul i Zal i an xSi r ad cudadaa dr oi s Tval sazr i -
si T ganawevr ebul i i ~: guSi n da guSi nwi n, Sar San da Sar Sanwi n pat ar a bavSvi sTvi s zogjer
er Ti dai gi vea. ar sebobs mr aval i adami ani , r oml i sTvi sac war sul i di f uzur s, cudad gana-
wevr ebul s t empor al ur ganf eni l obas war moadgens, da gasagebi a, r omaseT adami ans war -
sul i s SemTxvevebi s swor i daTar i Reba Zl i er uWi r s. Tavi sTavad i gul i sxmeba, r omamSemTx-
vevaSi STamagonebel i ki Txvebi s gavl enas f ar To gasaqani eZl eva.
d) Cveul ebr i oba ueWvel i f aqt or i aRmoCnda, r omel i c Tval saCi no gavl enas axdens
mogonebaze. sai nt er esoa, r omes gavl ena or i gansxvavebul i mi mar Tul ebi T moqmedobs.
vTqvaT, subi eqt s Cveneba aqvs mi sacemi r ai me Cveul ebr i vi , yovel dRi ur i f aqt i s Sesaxeb,
r omel i c amSemTxvevaSi , gamonakl i si s saxi T, sxvagvar ad moxda. Cveul ebr i v, r odesac vi nme
gvxvdeba, sal ams gvaZl evs xol me. magr am, vTqvaT, moxda i se. r omnacnobi Segvxvda da sal ami
ar mogvca. r odesac mowmes ami s Sesaxeb eki Txebi an, i gi Cveul ebr i v dar wmunebul i l apar a-
kobs, r omnacnobi jer mogvesal ma da Semdeg dai wyo saubar i . aseTi Secdomebi xSi r i a. mi zezi
al baT i saa, r omCveul ebr i vsa da yovel dRi ur s sazogadod nakl eb yur adRebas vaqcevT, i mi -
t omr ommaT ar sebobas i sedac vgul i sxmobT; da r odesac saki Txi maTs mogonebas exeba, gasa-
gebi a, r ommexsi er eba aRqmaSi dat ovebul xar vezebs Cveul ebr i vi s mi mar Tul ebi T avsebs (i x.
zemod vul f i s cdebi ).
magr amTu SemTxveva an f aqt i t l anqad ewi naaRmdegeba Cveul ebr i vs, maSi n es gar emoeba
Cvens sagangebo yur adRebas i qcevs, maSasadame, aseTi SemTxvevebi gansakuTr ebi T kar gad unda
dagvmaxsovr eboda. namdvi l ad ki mexsi er ebi sTvi s ar c es mdgomar eobaa xel sayr el i . saqme
i saa, r omar aCveul ebr i vs, i Svi aTs mexsi er ebaSi ki dev uf r o esmeba xazi , da r odesac
saki Txi mi s mogonebas exeba, i gi mar Tl a gadaWar bebi T ar aCveul ebr i vi s, mar Tl a i Svi aTi s
saxi T war mogvi dgeba. ki dev uf r o moqmedobs es f aqt or i , Tu ar aCveul ebr i vi f aqt i
emoci ur i xasi aTi sac ar i s: gancdi l i xi f aTi mogonebaSi gazvi adebul i xdeba; Tu vi nmemr ai me
si keTe gvi qna, dr oTa msvl el obaSi es qceva Cvens Tval Si i deal ur saxes Rebul obs.
e) Cvenebi s si swor eze gavl enas axdens agr eTve Si naar si s i nt el eqt ual ur i , esTet ur i
da met yvel ebi Ti gaf or mebi s t endenci ebi . saqme i saa, r omsaTanado gadamuSavebi s gar eSe
ar af er i gvamaxsovr deba. Tu r ai me unda dagvamaxsovr des, i gi , uwi nar es yovl i sa, an i mTavi T-
ve ar unda ewi naaRmdegebodes Cvens l ogi kas, anda SemdegSi Tavi sTavad i mgvar ad gadamu-
Savdes, r omgasagebi Sei qnes. er Ti si t yvi T, auci l ebel i xdeba mexsi er ebi s masal i s l ogi f i -
kaci a. amgar emoebas, Tvi Ton subi eqt i sTvi s SeumCnevl ad, zogjer sakmaod mni Svnel ovani
cvl i l ebebi Seaqvs mexsi er ebi s masal aSi .
St er ni er T magal i Ts asaxel ebs: cdi spi r ebs sur aTi mi ecaT aRsawer ad, r omel zec bi ni dan bi naze
gadasvl i s er Ti moment i i yo gadmocemul i : sabar go manqana, sxvadasxva saojaxo ni vTebi T dat vi r Tul i ;
zed i dga car i el i di vani c, r omel zec qal i i jda. r amodeni me xni s Semdeg er Ti cdi spi r i Tavi s
CvenebaSi , sxvaTa Sor i s, qal sac asaxel ebs: i s yuTze i jdao, ambobs, r ogor c Cans, qal i s xat i mas kar gad
Car Ceni a mexsi er ebaSi , magr am, mas i s aRar axsovs, Tu r aze i jda i gi . r ameze ki usaTuod unda mjdar i yo,
da, cdi spi r s yuTi s war modgena gauCnda.
ar anakl eb gavl enas axdens esTet ur i da gansakuTr ebi T si t yvi er i gamosaxvi s
t endenci ebi . r odesac vi nme r i same Sesaxeb i Zl eva Cvenebas, i gi Tavi sdaunebur ad al amazebs
mas, da amas er Tgvar i cvl i l eba Seaqvs si namdvi l i s sur aTSi . gansakuTr ebi T saxi f aToa,
r odesac subi eqt i ganmeor ebi T i Zl eva i mave Cvenebas: ganmeor ebi sas mas Tavi si si t yvebi
uf r o agondeba, vi dr e i s, r i s Sesaxebac l apar akobda. Sei Zl eba moxdes, r ommesamed da
meoTxed daki Txvi sas man Tavi si si t yvebi ukve Secvl i l i mni Svnel obi T gai meor os. _
si t yvi er i f or ma zogi er T SemTxvevaSi i gi ve dat ovos, magr amSi naar si sul sxva i gul i sxmos.
v) gansakuTr ebi T mr aval r i cxovani cdebi i yo dayenebul i Cvenebi sbi ol ogi ur i f aq-
t or ebi s cxadsayof ad. aRmoCnda, r omTval saCi no r ol s xnovanobaasr ul ebs. Cven zemod
aRvni SneT, Tu r aoden advi l ad emor Ci l vba bavSvi STagonebas. St er ni s masal i s mi xedvi T, 7
wl i s asakSi STagonebi Ti ki Txvebi s STagonebi s koef i ci ent i 50%-s udr i s, Semdeg asakSi 20%-
s. magr amgansakuTr ebi T sagul i sxmoa, r omsqesobr i vi momwi f ebi s xanaSi STagonebadoba xe-
l axl a Tval saCi nod i zr deba. aqedan, St er ni s Tqmi T, gar kveul i pr aqt i kul i daskvna gamom-
di nar eobs: amasakSi mozar di s mowmed dasaxel eba da gamoyeneba Zal i an saxi f aTod unda Cai T-
val os. yovel SemTxvevaSi , f si qol ogi s konsul t aci i s gar eSe aseTi mowmi s daki Txva sakmaod
saxi f aToa.
189
r ac Seexeba sqesobr i v gansxvavebul obas, r ogor c Cans, amas mni Svnel oba ar unda hqondes.
eqsper i ment ul i Sedegebi gadaWr i T ar c er Ti sqesi s sasar gebl od ar l apar akobs. yovel
SemTxvevaSi , ar ar sebobs ar avi Tar i sabuTi vi f i qr oT, r omsqesi speci f i kur f aqt or s
war moadgendes, r omel i c Cvenebi s si swor eze axdens gavl enas.
z) kl apar edma er Ts mni Svnel ovan f aqt or s mi aqci a yur adReba: Sei Zl eba Cvenebi s
si swor eze Tvi Ton obi eqt i axdendes gavl enas, da, maSasadame, SesaZl ebel i a am
Tval sazr i si T obi eqt i s met nakl ebi xel sayr el obi s Sesaxebac dasvas saki Txi : SesaZl ebel i a
zogi r amuf r o advi l ad avi wydebodes adami ans da zogi r amuf r o Znel ad. yovel
SemTxvevaSi , er Ti r ammai nc cxadi a: ar i s obi eqt i , r omadami ani mas nakl eb yur adRebas aqcevs
da ar i s obi eqt i , r ommet yur adRebas i wvevs. kl apar edi s gamokvl evi T, f anjar a, magal i Tad,
r omel sac yovel dRe xedaven, mxol od SemTxvevaTa 15%-Si i wvevs swor Cvenebas.
mexsi er ebi s Teor i ebi
1. or i Teor i ul i saki Txi
mexsi er ebi s cal ke movl enebi s Tavi sebur ebaTa gasagebad da maTs er Ts mTl i an cnebaSi
gasaer Ti anebl ad, mexsi er ebi s f si qol ogi aSi yovel Tvi s gr Znobdnen auci l ebl obas, empi r i -
ul i kvl evi s gver di T ganmazogadebel i Teor i ul i muSaobac ewar moebi naT.
mexsi er ebi s f aqt i ur i masal a gansakuTr ebi T or saki Txs ayenebs, r omel sac mexsi er ebi s
cnebi sTvi s Zi r i Tadi Teor i ul i mni Svnel oba aqvs da r oml i s pasuxi c Sei Zl eba mxol od
hi poTet ur i xasi aTi s i yos. er Ti saki Txi mexsi er ebi s f aqt ebi s er T r i gs exeba, r omel i c i ma-
ze mi uTi Tebs, r omyovel i STabeWdi l eba aRqmi s moment i dan r epr oduqci i s moment amde r a-
Racnai r ad i se i naxeba, r ommTel i amdr oi s ganmavl obaSi mi si sr ul i ad ar af er i Cans. mas f a-
r ul i ar sebobi s xana, anu e. w. l at ent ur i xana aqvs. da ai , saki Txi swor ed amas exeba: r o-
gor , r a saxi T ganagr Zobs STabeWdi l eba amf ar ul i per i odi s ganmavl obaSi ar sebobas? r om
i gi ueWvel ad ganagr Zobs ar sebobas, es sadaod ar i Tvl eba, i mi t omr omuami sod r epr o-
duqci i s moment Si mi si gaCena sr ul i ad gaugebar i i qneboda.
meor e saki Txi i se zogadi xasi aTi s ar ar i s, r ogor c pi r vel i . i gi Sedar ebi T ganvi Tar e-
bul i , f si qi kur i mexsi er ebi s f or mebs exeba. mas Semdegi ueWvel i gar emoeba aqvs mxedvel o-
baSi : r odesac mnemur i war modgeni s r epr oduqci a xdeba, r odesac r asme vcnobi l obT, r asme
vi xsenebT an vi gonebT, Si nagani r wmena gvaqvs, r omCven ar vcdebi T, r omCveni mogoneba swo-
r ed i mas exeba, r asac unda Sexeboda. Tavi si ganvi Tar ebi s umaRl es saf exur ze es Si nagani
r wmena gaSl i l i msjel obi s saxi T i Cens Tavs: i s, r ac exl a mogonebi s sagans Seadgens, swor ed
i saa, r ac wi naT mqonda aRqmul i . mokl ed, r odesac r asme vi xsenebT, Cveul ebr i v, ki dec gan-
vi cdi T amas: ese i gi , mexsi er ebi s obi eqt ur i moqmedebi s SemTxvevaSi Cven mi si muSaobi s, r o-
gor c swor ed mexsi er ebi s muSaobi s gancdac gvaqvs: mexsi er ebasmexsi er ebad ganvi cdi T.
bunebr i vad i badeba saki Txi : r a udevs amas saf uZvl ad? r ogor xdeba, r omr epr oduci r e-
bul i war modgeni s sagans, ese i gi , r ac exl a gamaxsenda, Cemi war sul i aRqmi s saganTan vai gi -
veeb? r ogor xer xdeba es i dent i f i kaci a? r a udevs saf uZvl ad amSi nagan r wmenas, r omel sac
ami dent i f i kaci i s gancdi s SemTxvevaSi aqvs adgi l i ?
yovel i met ad Tu nakl ebad damakmayof i l ebel i mexsi er ebi s Teor i a or i ve amsaki Txs un-
da uwevdes angar i Ss, magr ami se, r ompasuxi or i ve saki Txi sTvi s er Ti dai mave pr i nci pi dan ga-
momdi nar eobdes.
2. kval i s Teor i a
ar sebul i Teor i ebi dan uZvel esi da yvel aze uf r o gavr cel ebul i Teor i a ar sebi Tad
kval i sTeor i aa. mi si Zi r i Tadi debul eba aseTi a: STabeWdi l eba _ oRond `kval i s~saxi T,
r omel sac i gi t ovebs _ mTel i l at ent ur i per i odi s ganmavl obaSi ganagr Zobs ar sebobas:
r epr oduqci i s moment Si amaqamde daf ar ul i `kval i s~gamovl eni s met i ar af er i xdeba.
es `kval i ~sxvadasxva mkvl evar s sxvadasxvanai r ad aqvs war modgeni l i . zogi sTvi s i gi
gakaf ul gzebs war moadgens, zogi sTvi s agznebul obi s awevas gansazRvr ul i mi mar Tul ebi T,
zogi sTvi s f i zi ko-qi mi kur cvl i l ebas, zogi sTvi s ki dev ar acnobi er war modgenas (her bar t i ,
f r ei di ). magr ampr i nci pul i mni Svnel oba azr Ta amsxvadasxvaobas ar a aqvs. Zi r i TadSi aq
sr ul i SeTanxmebul obaa: gamRi zi anebel i moqmedebs Cndeba aRqma; Semdeg i gi qr eba, magr am
mai nc r Ceba kval i s saxi T, f ar ul ad; saTanado pi r obebSi i gi xel axl a Tval saCi no xdeba, da
maSi n gaxsenebi s Tu mogonebi s Sesaxeb vl apar akobT.
mi uxedavad i mi sa, r omes Teor i a, pi r vel i Sexedvi T, Zl i er damar wmunebel i Cans, mi si
mi Reba sr ul i ad SeuZl ebel i a. i gi saf uZvl i anad ewi naaRmdegeba yvel a i mSedegs, r omel i c
Tanamedr ove eqsper i ment ul i f si qol ogi i s mt ki ce monapovar s Seadgens. Cven zemod sakmaod
davr wmundi T, r omr epr oduqt ul i war modgena, mogoneba, ar avi Tar SemTxvevaSi pi r vel adi
pr ocesi s, aRqmi s, ucvl el anar ekl s an pi r s ar war moadgens. pi r vel adi pr ocesi s,
190
pr oduqt i s ucvl el i Senaxvi s Sesaxeb l apar aki sr ul i ad SeuZl ebel i a maSasadame, kval i s
Teor i a amsaxi T mi uRebel i a.
geSt al t Teor i i s war momadgenel Ta cda kval i s Teor i i s gadaxal i sebi sa da amsaxi T mi si
gadar Ceni sa, saqmes mai nc ver Svel i s. kel er i dakof ka `kval Ta~di nami ki s, maTi avt onomi ur i
cval ebi s Sesaxeb l apar akoben, Tanaxmad gansazRvr ul mTl i an di nami kur kanonzomi er ebaTa,
Tanaxmad geSt al t i zaci i s i mave kanonzomi er ebaTa, r omel ni c aRqmaSi i Cenen Tavs. magr am,
mi uxedavad kof kas cdi sa, r omel sac me-s cnobi er ebac ki kval Ta gansazRvr ul kompl eqsebze
dahyavs da, maSasadame, mas kval Ta ur Ti er T zemoqmedebi s pr ocesi s monawi l ed xdi s, kval Ta
Teor i a amaxal i r edaqci i Tac wmi nda meqani st ur koncef ci ad r Ceba.
uSual obi s Teor i a, r omel i c aqt i ur i pi r ovnebi s cnebas _ mes cnebas _ ar sebi Tad sr u-
l i ad zedmet ad xdi s, kval i s ganaxl ebul Teor i aSi Tavi s mkaf i o gamoxat ul ebas i Zl eva: kva-
l i kval ze moqmedobs, da ase mi mdi nar eobs yvel a i s umni Svnel ovanesi f si qi kur i pr ocesebi ,
r omel ni c war modgenaTa ur Ti er Tobi s bazaze ai gebi an. subi eqt i , me, ar sebi Tad sr ul i ad
ganze r Ceba. mar Tal i a, i saa, r omi xsenebs, i saa, r ommoqmedobs magr ami s mai nc mxol od
sar bi el i a, mxol od ar ea, sadac es gaxsenebi sa da es moqmedebi s pr ocesebi mi mdi nar eobs _
Tavi sTavad, ui mi sod. sr ul i ad avt onomi ur ad.
cxadi a, aseTi koncef ci a damakmayof i l ebel i ar aa: mexsi er ebi s f aqt ebi s ganvi Tar eba,
r omel i c zemodaa mocemul i , mkveTr ad ewi naaRmdegeba aseT koncef ci as. avt onomi ur i s,
spont anur i mnemur i pr ocesebi s Sesaxeb adami ani s SemTxvevaSi Cven mxol od pi r obi Tad
Segvi Zl i a vi l apar akoT: adami ani sTvi s mexsi er ebi s maRal i f or mebi a speci f i kur i , da aq
gadamwyvet i r ol i swor ed aqt i ur i pi r ovnebi s nebel obas aqvs.
3. mi ul er i s Teor i a
r ogor xdeba, r ommogonebi s sagans i madve vTvl i T, r ac er Txel ukve yof i l a Cveni
gancdi s sagnad? r a udevs saf uZvl ad amr wmenas? `kval i s~cneba amsaki Txze Tavi sTavad
ar avi Tar pasuxs ar i Zl eva, da amTeor i i s momxr eebi i Zul ebul ni xdebi an amsaki Txi sTvi s
speci al ur i Teor i ebi Sei muSaon.
g. e. mi ul er i amsaki Txi s gadaWr as eqsper i ment ul ad cdi l obs. i gi f i qr obs, r ommogone-
bi s gansazRvr ul i `kr i t er i umebi ~ar sebobs, r omel ni c saf uZvl ad edebi an Cvens r wmenas,
r omCveni mexsi er eba ar cTeba. es kr i t er i umebi Semdegi aRmoCnda: 1) r odesac mogonebi s
aqt i s dr os er Ti dai gi ve war modgeni s met i TavSi sxva ar af er i modi s, es saf uZvl ad edeba
Cvens r wmenas, r ommogoneba swor i a. 2) meor e kr i t er i umi a war modgeni s r epr oduqci i s
si swr af e: ukonkur ent od, swr af ad gagondeba _ maS i saa, r ac unda yof i l i yo. 3) mesame
kr i t er i umi war modgeni s si cxovel ea da mkaf i oba. 4) di d r ol s TamaSobs agr eTve
war modgeni s savseoba: gagondeba masTan dakavSi r ebul i moment ebi c.
mi ul er s Zal i an sayur adRebo eqsper i ment ul i masal a aqvs dagr ovi l i , r omel i c amt ki -
cebs, r omwar modgeni s amTvi sebebs mar Tl a aqvT mni Svnel oba Cveni mogonebi s konsol i da-
ci i s pr ocesSi . ami t ommaTi uyur adRebod dat oveba ar Sei Zl eba. magr amar sebobs i seTi
gamokvl evebi c, r omel i c yovel Tvi s anal ogi ur Sedegebs ar i Zl eva: ar i s SemTxvevebi , r om
r epr oduci r ebul war modgenas aRni Snul i Tvi sebebi ar aqvs, magr ammogonebi s si swor eSi
Cven mai nc sr ul i ad dar wmunebul ni var T. gar da ami sa, ar sebobs sabuTebi , r omel i c
gvaf i qr ebi nebs, r omwar modgeni s i seTi Tvi sebebi , r ogor i c, mi ul er i s Teor i i s mi xedvi T,
mogonebi s kr i t er i umad i Tvl eba, meor adi war moSobi s unda i yvnen da ar a pi r vel adi s, ese
i gi , mogonebi s si swor eSi dar wmunebul obas wi n r odi unda uswr ebdnen, ar amed Tan unda
axl dnen. yovel SemTxvevaSi , cnobi l i a dakvi r vebebi , r oml i s mi xedvi Tac war modgeni s
zogi er Ti i seTi Tvi seba, r ogor i c aq mogonebi s kr i t er i umad ar i s cnobi l i , magal i Tad,
si cxovel e da mkaf i oba, mxol od mas Semdeg Cndeba, r ac war modgeni s buneba gamor kveul i a.
gansakuTr ebi T saeWvo moment i mi ul er i s amTeor i aSi i saa, r ommi sTvi s yvel af er s
war modgenaTa meqani ka swyvet s: war modgenebi mi di an da modi an, i si ni aseTi Tu i seTi
Tvi sebebi s mat ar ebl ebi ar i an, da yvel af er i amTvi sebebzea damoki debul i . subi eqt i ar sad
Cans _ Tavi s dar wmunebul obaSi , Tu daur wmunebl obaSi Tvi Ton ar avi Tar monawi l eobas ar
Rebul obs: yvel af er i war modgenaTa avt onomi ur msvl el obazea damoki debul i .
4. asoci aci i s Teor i a
mi ul er i s Teor i a ar sebi Tad asoci aci i s Teor i i s gamoyenebi s Tavi sebur s ker Zo SemTxve-
vas war moadgens. sazogadod, es Teor i a yovel Tvi s di d r ol s TamaSobda, da CvenTvi s sakma-
r i si i qneba, Tu mi si ganxi l vi T davkmayof i l debi T.
Tanaxmad asoci aci i s Teor i i sa, esa Tu i s war modgena i mni Sni T i cnoba mogonebi s war -
modgenad, r omi gi r ai me cnobi l war modgenas aRvi Zebs. magal i Tad, l emani Tavi s cdi spi r ebs
sxvadasxva suni s cnobas aval ebda. aRmoCnda, r omswor i cnobi s SemTxvevaSi , r ogor c wesi ,
suni s war modgena an mi si saxel i s war modgenas i wvevda cnobi er ebaSi an r ai me sxva war mod-
191
genas. da cnobas es edo Ti Tqos saf uZvl ad. daskvna aseTi i yo: ama Tu i mwar modgenas mxol od
i mSemTxvevaSi vcnobT mogonebi s war modgenad, mxol od i mSemTxvevaSi gvaqvs gr Znoba, r om
Cveni mogoneba swor i a, Tu r omi gi r ai me sxva war modgenebs i wvevs asoci aci ur ad.
amTeor i i s wi naaRmdeg aseTi mosazr ebaa cnobi l i : vTqvaT, r ommogonebi s war modgenam
mar Tl a r ai me nacnobi war modgena, magal i Tad, saxel i s war modgena gamoi wvi a. sai dan SeuZl i a
saxel i s war modgenas gagvi Tval i swi nos, r omr epr oduci r ebul i war modgena nacnobi a, sanam
Tvi Ton i s ar gvi cvni a, r ogor c gar kveul i Si naar si s saxel i s war modgena? masac xomcnoba
unda? xomunda gvqondes Si nagani r wmena aqac, r omes si t yva, exl a r ommomagonda, swor ed
ami s saxel i a da ar a bger aTa ubr al o gr ova!
gar da ami sa, r ogor c kl i ni kur i dakvi r vebebi dan, i se eqsper i ment ul i gamokvl evebi da-
nac cnobi l i a. r om, SesaZl oa, adami ans r epr oduqci a dacul i hqondes. mas r epr oduci r ebu-
l i war modgenebi uCndebodes, magr ami gi sr ul i ad ar gani cdi des, r omamSemTxvevaSi r epr o-
duqci asTan aqvs saqme: mas es war modgena mogonebad ki ar a, sr ul i ad axal war modgenad mi aCn-
des. kl apar edi s dakvi r vebi T, er Ts avadmyof qal s, r omel i c ukve 15 wel i i wva saavadmyo-
f oSi , mi si r wmeni T, sr ul i ad ar af er i axsovda war sul i dan. namdvi l ad ki mas war modgenebi
uCndeboda, r omel ni c Zvel i gancdebi s ueWvel r epr oduqci as i Zl eodnen, Tumca Tvi Ton
avadmyof s sr ul i ad axal war modgenebad eCvenebodnen.
5. ganwyobi s Teor i a
mexsi er ebi s pr obl emi s gadawyvet a meqani st ur pozi ci ebze SeuZl ebel i a. uSual obi s
dogmas aqac unda davaneboT Tavi da pr obl emi s gadawyvet i s cdi sas gansakuTr ebul i
yur adReba pi r ovnebi s r ol i s gamor kvevas mi vaqci oT. samwuxar od unda i Tqvas, r omkvl eva am
mi mar Tul ebi T Sor s ar aa wasul i , da Cven dRes-dReobi T mxol od hi poTezebi s amar a var T,
r omel Ta ni adagzec kvl evi s gaSl a jer ki dev momavl i s saqmea.
r a udevs saf uZvl ad mexsi er ebas, amaze Cven zemodac gvqonda l apar aki . Cvenc vi ci T, r om
aRqmi s SemTxvevaSi pi r ovnebas gar kveul i ganwyoba uCndeba, da aRqma amukanasknel i s ni adag-
ze ai geba. ganwyoba Tvi Ton cnobi er ebi s r ai me Si naar si s saxi T ar gveZl eva, i gi subi eqt i s,
r ogor c mTl i ani ar sebi s, modusi a; i gi subi eqt i s gar kveul obaa ama Tu _ konkr et ul SemTx-
vevaSi . ami t omSesaZl ebel i a, cnobi er ebi s Si naar si , r omel i c gar kveul i ganwyobi s ni adagze
aRmoCenda, moi spos, gaqr es, magr amganwyobammai nc ganagr Zos ar seboba. maSasadame, SesaZl oa,
aRqma cnobi er ebaSi aRar i yos, ese i gi , Cven gar kveul sagans aRar vxedavdeT, magr ammi si Se-
sat yvi si ganwyoba mai nc Segvr Ces. es i mas ni Snavs, r omwar sul i gancdebi `kval i s~Tu ar ac-
nobi er i war modgenebi s saxi T ki ar ganagr Zoben mexsi er ebi s l at ent ur per i odSi ar sebobas,
ar amed ganwyobi s saxi T.
magr amgana es ar sebi Tad i gi ve ar ar i s? gana aq i gi ve kval i s anu i ner ci i s Teor i a
Zal aSi ar r Ceba? gana aq i mi s met i a r ame naTqvami , r omTi Tqos mexsi er ebi s e. w. `kval i ~
ganwyobi s saxi T unda i qnes war modgeni l i ?
r odesac Cven vambobT, r oml at ent ur per i odSi ganwyoba ganagr Zobs ar sebobas, unda
gvaxsovdes, r omaq ganwyobi s ar sebobi s Sesaxebaa l apar aki . mi si ar seboba ki sul sxvagvar i a,
vi dr e kval i s ar seboba. ganwyoba subi eqt i s r agvar obaa, mi si ar sebobi s modusi a. maSasadame,
r odesac ganwyobi s ar sebobi s Sesaxeb vl apar akobT, es mxol od i mas Sei Zl eba ni Snavdes, r om
subi eqt i s gar kveul i modusi ganagr Zobs ar sebobas, r omTvi Ton subi eqt i , r ogor c gar kve-
ul i subi eqt i , r ogor c gar kveul i mi mar Tul ebi T ganwyobi l i subi eqt i ganagr Zobs ar sebo-
bas. r asakvi r vel i a, mexsi er ebi s l at ent ur per i odSi es ganwyoba aqt ual ur i saxi T ar aa
war modgeni l i . aseTad i gi mxol od r epr oduqci i s moment Si i qceva. magr amami s mi uxedavad,
mi si mat ar ebel i subi eqt i xomnamdvi l ad ar sebobs, ese i gi , subi eqt i , r omel i c savsebi T
i seTi ve subi eqt i ki aRar aa, r ogor i c manamde i yo, sanamaqt ual ur i STabeWdi l ebi s zegav-
l eni T qvemdebar e ganwyoba gauCndeboda, ar amed swor ed amganwyobi s mi xedvi T Secvl i l i
subi eqt i a. aseTi subi eqt i s ar seboba i mas ni Snavs, r omganwyoba ki ar gamqr al a, ar amed manam
ganagr Zobs mi si saxi T ar sebobas, sanames subi eqt i , r ogor c amgvar ad Secvl i l i subi eqt i
ganagr Zobs si cocxl es. CaayeneT exl a es subi eqt i mi si ganwyobi s Sesaf er i s pi r obebSi . gana
SesaZl ebel i i qneba, man i seve i moqmedos, r ogor c sxvam, vi sac aseTi ganwyoba ar asdr os ar
hqoni a, anda Tvi Ton i s i moqmedebda, sanamamganwyobi s mi mar Tul ebi T Sei cvl eboda! r asak-
vi r vel i a, ar a. ampi r obebSi i gi , r ogor c Sesaf er i ganwyobi s mqone subi eqt i , i moqmedebs, ese
i gi , ampi r obebSi mi si ganwyobi s aqt ual i zaci a moxdeba. maSasadame, Cven sr ul i uf l eba
gvaqvs, ganwyobi s Senaxvi s. mi si ar sebobi s gagr Zel ebi s Sesaxeb vi l apar akoT maSi nac, r odesac
es ganwyoba aqt ual ur i ar aa. magr ames Senaxva, es ar sebobi s gagr Zel eba sr ul i ad cal ke ganc-
daTa `kval i s~ar sebobi s gagr Zel ebas ar hgavs. i gi Tvi Ton subi eqt i s, r ogor c gar kveul i
mi mar Tul ebi T Secvl i l i s, r ogor c gar kveul i di spozi ci ur i SesaZl ebl obi s pat r oni s,
ar sebobi s gagr Zel ebas war moadgens.
192
Tavi sTavad i gul i sxmeba, aq war sul i gancdi s an mi si kval i s ucvl el i saxi T l at ent ur
per i odSi Senaxvi sa da mi si amave saxi T ganaxl ebi s Sesaxeb l apar aki sr ul i ad SeuZl ebel i a.
aq r epr oduqci i s moment Si r omel i me ker Zo gancdi s `kval i ~ki ar i Rvi Zebs, r omucvl vl i
saxi T mogvevl i nos, ar amed gar kveul i mi mar Tul ebi T ganwyobi l i subi eqt i i Zl eva r eaqci as
_ maSasadame, subi eqt i , r omel i c awmyoSi cxovr obs da awmyos gadamwyvet i zegavl eni s qveS
i myof eba, subi eqt i , r omel sac war sul i ganwyoba r ogor c awmyos ganwyobaTa amgvar oba aqvs
dacul i , da ar a r ogor c uZr avi , cal ke obi eqt i aqvs Semonaxul i . mokl ed, Zvel i ganwyoba
awmyos ganwyobaTa r agvar obaSi ganagr Zobs ar sebobas. ami t omgasagebi a, r ommi s ar sebobas
cal keul i `kval i s~, gi nda `ar acnobi er i war modgeni s~ar sebobasTan ar af er i aqvs saer To.
6. dar wmunebul obi s saf uZvel i
Znel i ar aa ami s Semdeg, mexsi er ebi s Teor i i s meor e Zi r i Tad saki Txzec gavceT pasuxi ; da
es gar emoeba axal i da ueWvel ad mni Svnel ovani sabuTi a, r omel i c Cveni hi poTezi s sasar geb-
l od l apar akobs. mexsi er ebi s or i ve Teor i a or i ve Zi r i Tad saki Txs er Ti dai mave pr i nci pi s
ni adagze unda swyvet des.
mar Tl acda, sai danaa, r ommexsi er ebi s SemTxvevaSi r epr oduci r ebul war modgenas vcno-
bi l obT? sai danaa, r omaseT SemTxvevebSi Si nagnad dar wmunebul ni var T, r omes swor ed i saa,
r ac wi nadac gvqonda gancdi l i ? r a udevs saf uZvl ad amdar wmunebul obas? Cven r omwar su-
l i gancda Tval wi n gvqonoda da r epr oduci r ebul i war modgeni s masTan dapi r i spi r eba da
Sedar eba SegvZl eboda, maSi n advi l ad davi naxavdi T, war moadgens Tu ar a Cemi r epr oduci r e-
bul i war modgena i masve, r asac war sul i gancda exeboda _ war moadgens i s mar Tl a mogonebas
Tu ar a. i mSemTxvevaSi , r odesac Cemi war modgena amZvel gancdas daemTxveoda, maSi n, ueWve-
l i a, maTi Sesat yvi sobi s gancda gami Cndeboda _ sr ul i dar wmunebul oba i maSi , r ommar Tl a
mogonebi s f aqt Tan maqvs saqme. sawi naaRmdego SemTxvevaSi , r asakvi r vel i a, r epr oduci r e-
bul i war modgena, kl apar edi s paci ent i s msgavsad, sr ul i ad axal gancdad da ar a r epr o-
duqci ad momeCveneboda. magr am, r ogor c vi ci T, war sul i s gancda da mi si mexsi er ebaSi
r epr oduqci a Ti Tqmi s ar asdr os ar emTxveva er TmaneTs: zogjer sakmar i si msgavsebac ki ar
ar i s maT Sor i s, da zogjer i si c ki xdeba, r omabsol ut ur ad axal i war modgena war sul i s
r epr oduqci ad gani cdeba, r ogor c amas par amnezi i s (`dj vu~) SemTxvevaSi aqvs adgi l i .
maSasadame, war sul i s gancda r omTavi si ucvl el i saxi T mar Tl a mqonoda xel T da r epr o-
duqci ul i war modgena mi sTvi s Semedar ebi a, al baT, mogonebi s gancda i Svi aTad meqneboda,
xol o par amnezi i s movl enebi _ ar asodes. r ogor c Cans, mogonebi s gancdi sTvi s sakmaod axi -
r ebul i pi r oba yof i l a saWi r o: i mi sTvi s, r ommexsi er ebaSi aRmocenebul i war modgena r ep-
r oduqci ad scno, i mi sTvi s, r ommnemur i dar wmunebul oba gagi Cndes, saWi r o yof i l a war su-
l i gancda i se gvqondes wi naswar mocemul i , r omi gi mai ncdamai nc di dad ar gavdes Tavi s Tavs,
xol o zogjer sul sxva sur aTs war moadgendes, ese i gi , saWi r o yof i l a war sul i gancda i se
i yos mocemul i , r omi s war sul i gancda ar i yos. aseTs par adoqsal ur pi r obas gul i sxmobs
mogonebi s gancdi s f aqt i . gana SesaZl ebel i a aseTi moTxovni l ebi s ganxor ci el eba?
sabedni er od, es SeuZl ebel i ar aa. ganwyobi s Cveni cneba ar aCveul ebr i v zust ad
akmayof i l ebs ammoTxovni l ebas. mar Tl acda, r odesac subi eqt i r epr oduqci as axdens,
r odesac mas r ai me agondeba, r ogor c vi ci T, war sul i mar Tl a ukve manamdgas mi s wi naSe, sanam
mogonebi s f aqt i moxdebodes _ magr ami mgancdi s an mi si kval i s saxi T ki ar a, r omel i c mas
si namdvi l eSi hqonda, ar amed Sesat yvi si ganwyobi s saxi T: Zvel i gancda r ogor c gancda ki
ar a, r ogor c ganwyoba ganagr Zobs ar sebobas; da gadamwyvet i mni Svnel oba swor ed amas aqvs.
r epr oduqci ul i war modgena war sul Si gancdi s war modgenas Tu aRqmas ki ar upi r i spi r deba,
ar amed ganwyobas. maSasadame, i mSemTxvevaSi , r odesac i gi amganwyobas eTanxmeba, i gi war sul s
eTanxmeba da war sul i s r epr oduqci as war moadgens, magr ami se, r omwar sul i gancdi s sar -
ki sebur asaxvas, mi s ucvl el pi r s ar Seadgens. sakvi r vel i ar aa, r omampi r obebSi mnemur i
gancdi s, mnemur i dar wmunebul obi s gr Znobi s aRmosacenebl ad, sr ul ebi T saWi r o ar aa, r om
r epr oduqci a or i gi nal i s sr ul ganmeor ebas war moadgendes, da SeuZl ebel i ar aa, r omes
gancda Zvel i sa da axal i gancdebi s sr ul i Seuf er ebl obi s dr osac gaCndes, r ogor c amas
par amnezi i s SemTxvevaSi aqvs adgi l i .
amr i gad, dar wmunebul obi s gr Znoba, mogonebi s gancda, i mi t omxdeba SesaZl ebel i , r om
Zvel i STabeWdi l eba ar a cal keul i gancdi s da mi si kval i s, ar amed ganwyobi s saxi T ganagr -
Zobs ar sebobas.
mexsi er ebi s daavadebani
1. hi per mnezi a
mexsi er ebi s moqmedebi s paTol ogi ur i f or ma samgvar i a: hi per mnezi a, hi pomnezi a da
par amnezi a. SevCer deT mokl ed Ti Toeul maTganze.
193
hi per mnezi a mexsi er ebi s gadaWar bebul agznebul obaSi i Cens Tavs. i gi , sazogadod, i Svi -
aTad gvxvdeba da jer ki dev ar ar i s sakmaod kar gad Seswavl i l i . ar Sei Zl eba i Tqvas, r om
ar aCveul ebr i v Zl i er i mexsi er ebi s, f enomenal ur i mexsi er ebi s SemTxvevebi , r ogor i c
hqonda, magal i Tad, cnobi l moangar i Seebs, i nodi sa da di amandi s, anda mi ul er i s mi er
aRwer i l sr i ukl es, hi per mnezi i s movl enebad unda Cai Tval os.
hi per mnezi asTan uf r o maSi n gvaqvs saqme, r odesac r ai me mi zezi s gamo aqamde r omel i me
sr ul i ad mi vi wyebul mogonebaTa jguf i er TbaSad ar aCveul ebr i vi si cxadi T amot i vt i vdeba
cnobi er ebi s zedapi r ze. aseTi hi per mnezi i s SemTxvevebi , Cveul ebr i v, r ai me udi desi xi f a-
Ti s moment Si , zogi er Ti t r avmi s dr os an si cocxl esTan ganSor ebi s moment Si , i Cens xol me
Tavs, da ar a er Tgzi s yof i l a aRwer i l i . damaxasi aTebel i maTTvi s i saa, r omsul mci r e xni s
ganmavl obaSi , er Ts Tval i s daxamxamebaze, adami ani s wi naSe er TbaSad Ti Tqmi s mTel i mi si
war sul i s panor ama i Sl eba (ami t omammovl enas f r angebi `panor amul moCvenebas~uwodeben).
mas Tavi si war sul i cxovr ebi s mTel i monakveTebi agondeba, r omel i c manamde sr ul i ad
mi vi wyebul i Canda.
2. hi pomnezi a
hi pomnezi i s saxel wodebi T mexsi er ebi s daqvei Tebi s SemTxvevebi , umTavr esad e.w. am-
nezi ebi aRi ni Sneba. amnezi a dr oSi mi mdi nar eobi s mi xedvi T samgvar i a: ant er ogr adul i ,
r et r ogr adul i daper i odul i .
ant er ogr adul i amnezi a i seT SemTxvevebs ewodeba, r odesac adami ans Zvel i mogonebe-
bi Ser Ceni l i aqvs, magr amaxal i ar af er i amaxsovr deba: i gi axal mogonebaTa SemuSavebi s una-
r i s daqvei TebaSi mdgomar eobs. epi l ept i ki zogjer sakmaod r Tul aqt ebs asr ul ebs, magal i -
Tad, Sei Zl eba, Sor eul qveyanaSi c ki gaemgzavr os; magr amammgzavr obi s per i odi sr ul i ad
ar avi Tar kval s ar t ovebs mi s mexsi er ebaSi ; mTel i es per i odi sr ul i ad amoSl i l i a mi si
cxovr ebi s gancdi l i i st or i i dan. ueWvel i a, ammovl eni s mi zezi Tvi Ton aRqmi s per i odSi ,
mogonebi s Casaxvi s pi r obebSi unda veZi oT.
r et r ogr adul i amnezi a ar sebul mogonebaTa dakar gvas ni Snavs. adami ans sr ul i ad
nor mal ur i mexsi er eba hqonda:, da er TbaSad, r ai me mi zezi s gamo, sr ul i ad avi wydeba: 1) an
yvel af er i ganur Cevl ad (zogadi amnezi a) gar kveul i dr oi s monakveTSi (dr oebi Ti
amnezi a); andadr oi s mi uxedavad (t ot al ur i amnezi a), an 2) zogi r amavi wydeba Ser -
Cevi T, vTqvaT, mogonebaTa gar kveul i kat egor i a (nawi l obr i vi amnezi a). Sei Zl eba r et -
r ogr adul i amnezi a sr ul i i yos, magr ames ar ni Snavs, r ommexsi er eba subi eqt s sazogadod
hqondes aRkveTi l i : amnezi a mogonebas exeba da ar a mexsi er ebi s yvel a f or mas sazogadod.
er Ts f si qi kur ad daavadebul mwer al s sr ul i amnezi a hqonda wi na wl ebi s gancdaTa mi mar T. i gi
di di xni s ganvl i l i ambebi s Sesaxeb, r ogor c awmyos Sesaxeb, l apar akobda. mi uxedavad ami sa,
avadmyof obi s dr os mas mSveni vr ad axsovda st enogr af i a, r omel i c man amnezi i T dazi anebul obi s
per i odSi Sei swavl a: mogonebebi amper i odi dan sr ul i ad aRar hqonda, magr ami mdr os SeZeni l i
codna-Cveva xel uxl ebl ad hqonda dacul i .
dr oebi Ti r et r ogr adul i amnezi i s mSveni er magal i Tebs t r avmi s ni adagze aRmocenebul i e. w.
t r avmat ul i amnezi i s SemTxvevebi di an.
er Ti kaci samsaxur i danr ombr undeboda, manqanas qveS mohyva da sakmaod dazi anda. cnobi er eba
r omdaubr unda, mas mTel i i mubedur i dRi s ambebi kar gad axsovda, gar da er Ti per i odi sa _
samsaxur i dan wamosvl i s moment i dan, vi dr e cnobi er ebi s dabr unebamde. es per i odi mas SemdegSi c
mexsi er ebi s gar eSe dar Ca (St er ni ).
r et r ogr adul i amnezi a, r i bos mi xedvi T, uaxl esi ambebi s davi wyebi T i wyeba da uZ-
vel esi T Tavdeba. magr am, r ogor c Cans `r i boskanoni ~swor i ar unda i yos. saqme mogonebaTa
si Zvel esi ki ar a, maT si sust eSi da si r Tul eSi unda i yos: amnezi a uf r o sust i da r Tul i mo-
gonebebi s aRkveTi T i wyeba da uf r o mt ki cesa da mar t i vze gadadi s. r et r ogr adul i amne-zi a
gaxsenebi s per i odi s pi r obebzea bevr i s mxr i v damoki debul i , wi naaRmdeg ant er ogr adu-
l i sa, r omel i c uf r o damaxsovr ebi s per i odi s pi r obebi Taa gansazRvr ul i ; gaxsenebi s
aqt i r Tul i nebi smi er i aqt i a, i gi ar abunebr i v or i ent aci as moi Txovs _ or i ent aci as war su-
l i sken, maSi n r odesac adami ani bunebr i vad awmyosken ar i s mi mar Tul i _ i gi sakmaod di d
daZabvas aval ebs subi eqt s. gasagebi a, r omzogi er T SemTxvevaSi yvel af er i es nor mal ur ad
ver mi mdi nar eobdes da r et r ogr adul i amnezi a i Cendes Tavs.
per i odul i amnezi api r ovnebi s sr ul i Secvl i s an gaor ebi s SemTxvevebSi gvxvdeba.
davasaxel oT or i SemTxveva:
1) er Ts axal gazr da amer i kel qal s, er Ti Rr ma gul wasul obi s Semdeg, yvel af er i
daavi wyda Tavi si ar sebobi s wi naper i odi dan. i gi absol ut ur ad aRar gr Znobda Tavi s Zvel
194
me-s, da ar c Zvel ad SeZeni l i codna hqonda dacul i , gar da i seTi qvevebi sa, r ogor i caa
si ar ul i da sxv. wer a-ki Txva mas xel axl a unda eswavl a, r amodeni me Tvi s Semdeg i gi Zi l ad
davar da da gamoRvi Zebi s Semdeg i sev Zvel pi r ovnebad i gr Zno Tavi : Tavi si gul wasul obi s
Semdgomi dr oi s man absol ut ur ad aRar af er i i coda. es mdgomar eoba r amdeni mejer
ganmeor da, da ar c er Txel ar momxdar a, r omer T mdgomar eobaSi yof ni s per i odSi mas meor e
per i odi s r ai me gaxseneboda. er T adami anSi namdvi l i or i pi r ovneba cxovr obda, r omel ni c
ur Ti er Ts scvl i dnen da ur Ti er Ti s ar af er i i codnen.
2) kl asi kur i SemTxvevaf el i di sa(i zami s dakvi r veba) amave daavadebi s gamovl enas war -
moadgens, magr ami mgansxvavebi T, r omaq nor mal ur mdgomar eobaSi subi eqt s ar anor mal ur i s
ar af er i ar axsovs, xol o ar anor mal ur mdgomar eobaSi mas Tavi si nor mal ur i per i odi s mi -
mar T mexsi er eba kar gad aqvs dacul i .
amnezi aTa Tavi sebur f or mas war moadgens e. w. agnozi ebi , r omel ni c Cveul ebr i vi sagne-
bi s cnobi s unar i s daqvei TebaSi da, maSasadame, aRqmi s paTol ogi ur daSl aSi i Cens Tavs.
agnozi i T daavadebul i Cveul ebr i vi sagnebi s cnobasac sr ul i ad ver axer xebs, magal i Tad,
Tavi si col Svi l i s, Tavi si samuSao oTaxi s cnobas, maSi n r odesac saTanado gr ZnobaTa
or ganoebi sr ul i ad dauzi anebel i aqvs: opt i kur i agnozi i s SemTxvevaSi nor mal ur i a
mxedvel oba, akust i kur i agnozi i s SemTxvevaSi _ smena da t aqt i l ur i saSi _ Sexeba (l i pman).
agnozi a, r ogor c vxedavT, aRqmas exeba da i mmnemur i pr ocesebi s daSl as war moadgens,
r omel ni c aRqmaSi monawi l eoben. magr amar sebobs agr eTve paTol ogi ur i SemTxvevebi , r o-
mel ni c gancdi s gamosaxvi sTvi ssaWi r o mot or ul CvevaTadavi wyebaSi i Cenen Tavs. saxel -
dobr , azr i s si t yvi s saSual ebi T gamoTqmi sa (af azi a) da Cveul ebr i v moqmedebaTa Sesr u-
l ebi s unar i s moSl aSi (apr aqsi a).
mexsi er ebi s ont ogenet ur i ganvi Tar eba
mexsi er ebi s ont ogenet ur i ganvi Tar ebi s Seswavl a naTl ad gvi Cvenebs, r ommexsi er ebi s
gamovl eni s f or mebi , r omel Ta Sesaxebac zemod gvqonda saubar i , i mave dr os ganvi Tar ebi s
saf exur ebsac war moadgenen. i gi gvi Tval i swi nebs, Tu r a f si qol ogi ur i pi r obebi unda i yos
momwi f ebul i , r ommexsi er ebi s ama Tu i mf or mamTavi i Ci nos da subi eqt i s cxovr ebaSi
mni Svnel ovani r ol i s TamaSi dai wyos. es gar emoeba, r asakvi r vel i a, mexsi er ebi s f or mebi s
f si qol ogi ur i Si naar si s gagebas aadvi l ebs da maTi zogad f si qol ogi ur i anal i zi s
si swor i s Semowmebi s SesaZl ebl obas gvaZl evs. mexsi er ebi s ont ogenet ur i ganvi Tar ebi s
ganxi l vamunda gvi Cvenos, Tu r a gar emoebaa, r omadami ani s mexsi er ebas egoden mni Svnel ovan
f aqt or ad aqcevs. egoden mai Senel ovan Zal ad, r ommi s gar eSe adami ani mar ad ganvi Tar ebi s
pi r ut yvul saf exur ze unda dar Ceni l i yo.
1. cnoba
Tavi sTavad i gul i sxmeba, mneme i mTavi Tve, dabadebi danve, aqt i ur i saxi T ar ar i s bavSvi s
or gani zmSi war modgeni l i . r omaxl ad dabadebul i da 12 Tvi s bavSvi Sevadar oT er TmaneTs,
gaci l ebi T met gansxvavebas davadast ur ebT, vi dr e i mSemTxvevaSi , er Ti wl i s bavSvi r om
zr dadasr ul ebul adami ans Sevadar oT; egoden di di a Cveni si cocxl i s pi r vel i 12 Tvi s
ganvi Tar ebi s monapovar i . da yvel af er s amas mexsi er eba udevs saf uZvl ad _ amsi t yvi s f ar To
mni Svnel obi T. r asakvi r vel i a, dasawyi sSi Ti Tqmi s mxol od f i zi ol ogi ur i mexsi er ebi s
Sesaxeb Sei Zl eba l apar aki : mot or ul i Cvevebi , r omel Tac uZi r i Tadesi mni Svnel oba aqvT
cocxal i ar sebi s mTel i Semdgomi cxovr ebi s mi mdi nar eobaSi (sxeul i s da mi si nawi l ebi s
mot or ul i dauf l eba da sxv.), umTavr esad aseTi mexsi er ebi s monapovar s war moadgens.
magr amamave pi r vel i wl i s mi mdi nar eobaSi f si qi kur i mexsi er ebi s f or mebi c i Cenen Tavs.
r asakvi r vel i a, aq mxol od uel ement ar es f or mebze, saxel dobr , pasi ur i mexsi er ebi s
f or mebze, Sei Zl eba l apar aki da amaTzec _ ar a er Tdr oul ad: zogi maTgani dabadebi s
pi r vel save TveebSi i Cens Tavs, zogi ki dev Sedar ebi T gvi an. samwuxar od, mexsi er ebi s
uel ement ar esi f or mebi s ganvi Tar eba jer ki dev ar aa sakmar i sad Seswavl i l i . amaTgan
yvel aze met i masal a cnobi s unar i s ganvi Tar ebi s Sesaxeb moi poveba.
cnobi s Sesaxeb ukve pi r vel i wl i s per i odSi ve Sei Zl eba l apar aki . magr amaq,
r asakvi r vel i a, mas uf r o pr aqt i kul i xasi aTi aqvs, vi dr e f si qi kur i : bavSvi saganTa mTel
r i gs ar a r ogor c axal T, ucnobT, ar amed r ogor c nacnobT epyr oba: maTze Cveul r eaqci ebs
i Zl eva, da amazr i T Segvi Zl i a aq cnobi s Sesaxeb vi l apar akoT.
saf i qr ebel i a, r omZal i an mal e es sagnebi ukve speci f i kur gancdasac i wveven masSi , i mas,
r ac SemdegSi nacnobobi s gr Znobi s saxi T Camoyal i bdeba, da r ac axal i sagnebi s zemoqmedebi s
SemTxvevaSi ar gani cdeba: aq uf r o ucxoobi s gr Znobi s Sesaxeb Sei Zl eba l apar aki . yovel
SemTxvevaSi , ucxooba ukve pi r vel i wl i s mi mdi nar eobaSi i ci s bavSvma. dadast ur ebul i a,
195
r ombavSvi pi r vel r i gSi adami anebs (dedas, momvl el s, Semdeg mamas, ojaxi s sxva wver ebs)
cnobi l obs, Semdeg sagnebsac. magr amamaTac da i maTac i mSemTxvevaSi , Tu xSi r ad hqoni a
maTTan saqme. mar Tal i a, ar i s i seTi SemTxvevebi c, r ombavSvi er Txel naxul sac cnobi l obs
meor ejer Sexvedr i sas. magr ames mxol od maSi n xdeba, Tu r ommi sgan gansakuTr ebi T Zl i er i
STbeWdi l eba aqvs mi Rebul i .
r asakvi r vel i a, nacnob saganTa r i cxvi ampi r obebSi di di ar i qneba, magr ambavSvs eseni c
ar axsovs mai ncdamai nc xangr Zl i vad: mi si mexsi er ebi s l at ent ur i xana Zal i an mokl ea.
gasagebi a ami t om, r omcnobi s Semdgomi ganvi Tar ebi s pr ocesi or i ve ammoment s exeba: i zr deba
nacnob saganTa r i cxvi c da l at ent ur i per i odi s xangr Zl i vobac. Tu r a t empi T xdeba
ganvi Tar eba, es Semdegi dakvi r vebi dan Sei Zl eba daaskvnas kacma:
St er ni s gogona, hi l da, er Ti wl i s i yo, r omToTxmet i dRe sxvagan hyavdaT; da r odesac
saxl Si mi i yvanes, aRmoCnda, r ombavSvma Ti Tqos veRaf er i i cno, samagi er od, eqvsi Tvi s
Semdeg man ukve or mocda or i dRi s Semdegac yvel af er i i cno.
meor e wl i s asakSi cnobi s l at ent ur i xana, Cveul ebr i v, kvi r eebi T gani sazRvr eba,
mesame wel Si _ Tveebi Ta, da meoTxeSi i gi Sei Zl ebawl amdec gr Zel debodes.
2. uSual o mexsi er eba
uSual o mexsi er eba, _ i se r ogor c per sever aci ac _ ukve pi r vel save TveebSi i Cens Tavs.
samwuxar od, amper i odSi mi si Seswavl a Zal i an Znel i a: obi eqt ur i dakvi r veba, r omel sac am
SemTxvevaSi Segvi Zl i a daveyr dnoT, jer ki dev cot a gvaqvs da sakmar i s masal as ver gvaZl ves.
r ac Seexeba mi si ganvi Tar ebi s gzas Semdgomasakobr i v saf exur ebze, moi mani s mi xedvi T i gi 13
wl amde nel a vi Tar deba, xol o Semdeg 13-dan 16-mde swr af i t empi T mi di s wi n da 22-dan 25-
mde Tavi si ganvi Tar ebi s umaRl es wer t i l s aRwevs.
gansxvavebul i dakvi r veba aqvs bur dons. mi si mi xedvi T, uSual o mexsi er eba
gansakuTr ebi T 8 wl i dan 14-mde vi Tar deba, xol o Semdeg, 14-dan 1_mde, odnav SesamCnevi
nabi jebi T mi i wevs wi n. yovel SemTxvevaSi zr dadasr ul ebul i gaci l ebi T met s i maxsovr ebs
uSual od, vi dr e bavSvi .
es ukanasknel i gar emoeba gvaf i qr ebi nebs, r omuSual o mexsi er ebi s bunebr i vi ganvi -
Tar eba ukve dabal saf exur ebze amTavr ebs Tavi s wi nsvl as, da Semdgomasakobr i v saf exu-
r ebze i gi umTavr esad nebel obi s zegavl eni T aRwevs maRal monacemebs: zr dadasr ul ebul i
adami ani s uSual o mexsi er eba Tavi s maRal ef eqt s (6-7 uazr o mar cval i , 8-9 si t yva, 7-8 ci f -
r i ) nebel obi s daxmar ebas unda umadl odes. es azr i i mi T Sei Zl eba dasabuTdes, r om, r o-
gor c vi ci T, ar a er Ti dakvi r vebaa cnobi l i , saadanac Cans, Tu r a di d daxmar ebas uwevs
adami ans mexsi er ebi s mi mdi nar eobaSi nebel obi s Car eva da mi si aqt i ur i daxmar eba. amsaki T-
xi s eqsper i ment ul ad gadawyvet i s mi zni T sagangebo cdebi c ki i yo Cat ar ebul i (dani el i s,
abr amovski s), sai danac gamoi r kva, r omi mSemTxvevebSi , r odesac cdi spi r i s yur adReba sxva
mxr i vaa mi mar Tul i , da mexsi er eba Tavi s Tavzea mi nebebul i , uSual o damaxsovr ebi s unar i
qvei Tdeba. r ogor c mocul obi sa da xangr Zl i obi s, i se si swor i s Tval sazr i si Tac. aqedan
naTl ad Cans, Tu r a di d r ol s asr ul ebs uSual o mexsi er ebi s pr ocesSi subi eqt i s aqt i ur i
Car eva.
3. asoci aci ur i mexsi er eba
uSual o mexsi er eba ar aa sul mowyvet i l i aRqmas: i gi uf r o mi si gamoZaxi l i s, vi dr e
namdvi l i war modgeni s saxi T gani cdeba. gadamwyvet nabi js speci f i kur i adami anur i
mexsi er ebi s dauf l ebi sken maSi n adgams bavSvi , r odesac i gi asoci aci ur i mexsi er ebi s
ni adagze namdvi l war modgenaTa r epr oduqci i s war moebas i wyebs. es mas SesaZl ebl obas
aZl evs, saf uZvel i Cauyar os Tavi si qcevi s aqt ul ur i si t uaci i s absol ut ur i bat onobi sgan
ganTavi suf l ebi s pr ocess. r asakvi r vel i a, es pr ocesi TandaTanobi T vi Tar deba.
r ogor c cnobi l i a, asoci aci ur i mexsi er ebi s war modgenebi T ukve meor e wel Si i wyebs
bavSvi sar gebl obas. mi si qcevi s mTavar f or mad mal e e.w. i l uzi ur i TamaSi i qceva
(cxenobanas t i pi s TamaSi ), r omel i c war modgenaTa r epr oduqci i s unar i s gar eSe sr ul i ad
SeuZl ebel i a; aki ar si i l uzi i s TamaSi sa i saa, r ombavSvi , aRqmul i sagni sa da movl eni s
adgi l as, war modgeni l s gul i sxmobs (joxs xedavs da mas cxenad war moi dgens). Zal i an
sai nt er esoa da damaxasi aTebel i c, r om i l uzi ur TamaSSi war modgenas Tavi s
aRmosacenebl ad uTuod aRqma esaWi r oeba. es i maze mi uTi Tebs, r ombavSvs war modgenaTa
Tavi suf al i , aRqmi sgan damouki debel i r epr oduqci i s unar i jer ki dev ar a aqvs. cnobi l
dakvi r vebaTa Tanaxmad, ukve 1,4-i s bavSvs aqvs asoci aci ebi :
r odesac 1,4-i s (er Ti wl i sa da oTxi Tvi sa) gunt er ma (St er ni s bavSvma) daf a dai naxa. `amu-amu~-o,
Tqva. et yoba, mas ZaRl i gaaxsenda, r omel i c mas or i Tvi s wi naT dedamdauxat a amdaf aze.
amr i gad, pi r vel ad r ai me aRqmaa saWi r o, r ommasTan asoci aci ur ad dakavSi r ebul i
196
war modgena gaCndes.
mal e bavSvi s cnobi er ebaSi Tvi Ton war modgenebi c ukavSi r debi an er TmaneTs: ZaRl i s
war modgenam Sei Zl eba exl a cxeni moagonos bavSvs. magr am aRqmul si t uaci aze
damoki debul obi s ni Snebi aqac Cans. bavSvi s war modgenebi umTavr esad Tval saCi no aRqmi Ti
Si naar si saa _ ganyenebul i , si t yvi er i masal a mas uf r o i Svi aTad amaxsovr deba. meor i s mxr i v,
jer ki dev mai nc wmi nda asoci aci ur mexsi er ebasTan gvaqvs saqme, r omel i c amasakSi mxol od
pasi ur i xasi aTi saa: r a war modgenebi gaCndeba ama Tu i mSemTxvevaSi , es savsebi T obi eqt ur
vi Tar ebazea damoki debul i , da Tvi Ton subi eqt i nebi smi er jer ki dev ver avi Tar gavl enas
ver axdens maT mi mdi nar eobaze. mi uxedavad ami sa, mexsi er ebi s maRal i aqt i ur i f or mebi s
mosamzadebl ad asoci aci ur mexsi er ebas di di mni Svnel oba aqvs.
4. swavl a
ar sebi Tad aseTsave sur aTs vRebul obT, r odesac mexsi er ebi s umaRl esi f or mi s
ont ogenet ur ganvi Tar ebas vswavl obT. swavl a, r ogor c vi ci T, mexsi er ebi s muSaobi s aqt i ur
f or mas war moadgens. man, ami sda mi xedvi T, mxol od ganvi Tar ebi s umaRl es saf exur ze unda
i Ci nos Tavi . adr eul i bavSvobi s per i odi sTvi s i gi ucxo unda i yos, r amdenadac nebel obi s
ganvi Tar ebi s done amasakSi , r ogor c es Cveul ebr i vi ar amecni er ul i dakvi r vebi danac Cans,
dabal i a. magr amudaoa, r ombavSvi adr eul asakSi c bevr r ames swavl obs. maSasadame,
mexsi er ebi s saTanado f or ma, daswavl i s unar i , ukve amasakSi c unda hqondes mas.
magr amsakmar i si a davakvi r deT, Tu r ogor swavl obs amasakSi bavSvi , r omCvenTvi s
yvel af er i naTel i Sei qnes. Tu ar aor gani zebul gar emoSi davakvi r debi T bavSvi s swavl as,
magal i Tad, pat ar a l eqsebi s, pat ar a si mRer ebi s, zogi er Ti si t yvebi s swavl as, uTuod Tval -
Si gvecema i s gar emoeba, r om`swavl i s~pr ocess aq yovel Tvi s SemTxvevi Ti , ar a si st emat ur i ,
bavSvi s gunebi sda mi xedvi Ti xasi aTi aqvs: aqvs xal i si bavSvs, maSi n i s gai meor ebs l eqss,
si t yvas _ er Ti si t yvi T, i mas r i si swavl i s xal i si c mas amJ amad aqvs. mokl ed: amSemTxvevaSi c
i se i qceva bavSvi , r ogor c TamaSi s dr os; namdvi l ad i gi ki ar `swavl obs~, ar amed aqac
TamaSobs: i s i mi t omki ar i meor ebs l eqss, r ommi si daswavl a unda, ar amed i mi t om, r om
Tvi Ton ganmeor eba hgvr i s mas si amovnebas, gansakuTr ebi T ki swor i , SeumcTar i ganmeor eba.
i se r ogor c f exze dadgmi sa da gavl i s `swavl as~ubr al od amf unqci ebi s amoqmedebi sa da
ganvi Tar ebi s moTxovni l eba gansazRvr avs, i sea `swavl i s~ sxva SemTxvevebSi c. `swavl a~
saskol o asakamde ar sebi Tad mxol od TamaSi s pr ocesSi xer xdeba. ami t omaa, r omskol i s
wi nar e asaki s pedagogi ka aRmzr del obi Ti zegavl eni s pr ocess TamaSs ukavSi r ebs.
amr i gad, adr eul i bavSvi s asakSi adami ani bevr s r asme swavl obs; magr am, mi uxedavad ami sa,
mexsi er ebi s nebi smi er gamoyenebasTan, namdvi l s daswavl i s pr ocesTan mai nc ar a gvaqvs am
SemTxvevaSi saqme: swavl as aq saf uZvl ad mexsi er ebi s spont anur i muSaoba edeba.
r ogor vi Tar deba es spont anur i swavl i s mexsi er eba? samwuxar od, ami s Sesaxeb
si st emat ur i cnobebi Ti Tqmi s ar moi poeba. es gasagebi a, i mi t omr omeqsper i ment i am
SemTxvevaSi mouxer xebel i a: eqsper i ment ul i swavl a spont anur i swavl a aRar i qneboda,
r agi nd TamaSi s xasi aTi c unda mi sCemoda mas. eqsper i ment i s gar eSe ki sakmar i si masal i s
dagr oveba Zal i an bevr dr os moi Txovs.
ami t omac cnobi l i gamokvl evebi mexsi er ebi s Sesaxeb, Cveul ebr i v, saskol o asaks exeba,
asaks, r omel Si c mozar ds aqt i ur i mexsi er ebi s unar i uvi Tar deba. moi mani s mi xedvi T,
damt ki cebul ad Sei Zl eba Cai Tval os, r omdaswavl i s si swr af i sa da damaxsovr ebi s
xangr Zl i obi s unar i genet ur ad er TmaneTs ar xvdeba: r ogor c wesi , r ac uf r o pat ar aa
bavSvi , mi T uf r o Znel ad swavl obs i s, magr ammi T uf r o xangr Zl i vad i maxsovr ebs.
aseTi a moi mani s mi er dadast ur ebul i kanoni . konkr et ul ad. daswavl i s unar i Semdegnai r ad
vi Tar deba: 13 wl amde i gi nel a vi Tar deba, 13-dan 16-mde swr af ad, xol o 20-25 wl amde
maqsi mums aRwevs: yvel aze ukeT adami ani s mexsi er eba amper i odSi muSaobs. ami s Semdeg _ 50
wl amde mai nc _ daswavl i s unar i daaxl oebi T er T doneze r Ceba da mxol od mer e i wyebs
daqvei Tebas. ebi nghausi 52 wl i s i yo, r odesac Tavi s Tavi s Sesaxeb ambobda: oc wel ze met i a,
r ac Cemi mexsi er eba ucvl vl ad er Tsadai mave doneze dgaso. sawi naaRmdego sur aTs i Zl eva
damaxsovr ebi s xangr Zl i obi s mr ude; di debi gaci l ebi T uf r o cudad i maxsovr eben, vi dr e
saskol o asaki s bavSvebi , da uf r o mal e i vi wyeben, vi dr e es ukanasknel ni .
amf aqt s gansakuTr ebul i i nt er esi aqvs. i gi amt ki cebs, r ommexsi er eba, r ogor c buneb-
r i vi , bi ol ogi ur i unar i , r ogor c or ganul i pl ast i kur oba, yovel SemTxvevaSi , ukve sasko-
l o asaki s dasawyi s wl ebi sTvi s dgas Tavi si ganvi Tar ebi s maRal saf exur ze; r om, meor i s
mxr i v, mexsi er ebi s Semdgomi ganvi Tar eba umTavr esad mi s i mf unqci as exeba, r omel i c uf r o
emor Ci l eba nebel obi s zemoqmedebas; esaa mi zezi , r omdaswavl i s unar i moxucebul obi s
xanamdec umaRl es saf exur ze dgas. amasTan er Tad moi mani s es dakvi r veba i masac amt ki cebs,
r omdamaxsovr ebi s xangr Zl i oba yvel aze nakl eb emor Ci l eba Cvens aqt i ur zemoqmedebas:
197
r ogor c Cans, damaxsovr ebi s ener gi a gansazRvr ul i a, da ami t omr ac uf r o met s i maxsovr ebs
adami ani , mi T uf r o nakl ebi ener gi i s r aodenoba xvdeba wi l ad damaxsovr ebul i masal i s
cal keul jguf ebs.
amr i gad, daswavl i s f unqci i sTvi s nebel obi s gadamwyvet i mni Svnel oba genet ur adac
damt ki cebul ad unda Cai Tval os; da Cven vxedavT, r ommozar di pi r vel ad saskol o asakSi
axer xebs Tavi si mexsi er ebi s nebi smi er amoqmedebas da amgzi T mi si Semdgomi wi nsvl i s
uzr unvvl yof as. r asakvi r vel i a, es udi desi monapovar i a, r omel i c ki Sei Zl eba mexsi er ebi s
ganvi Tar ebi s i st or i aSi i qnes dadast ur ebul i . speci f i kur -adami anur i mexsi er ebi s dauf -
l eba, r ogor c vxedavT, pi r vel ad exl a xdeba. `Tu aRqmi sgan emansi paci a, r ac war modgenaTa
r epr oduci r ebul i xat i s aRmocenebaSi i Cens Tavs, mexsi er ebi s ganvi Tar ebi s pi r vel s msxvi l
et aps war moadgens, mi si gar daqmna nebi smi er s, cnobi er ad war mar Tul oper aci ad mi s
Semdgoms umni Svnel ovanes moment s war moadgens~-o, ambobsr ubi nSt ei ni .
da mar Tl ac, amgar emoebi s ni adagze bavSvi s cxovr ebaSi f undament al ur i gar dat exa
xdeba: Tu aqamde mi si qcevi s Zi r i Tad f or mas TamaSi Seadgenda da mTel i mi si f si qi kur i
ganvi Tar eba ar sebi Tad mi s ni adagze war moebda, exl a mi si qcevi s Zi r i Tad f or mad swavl a
i qceva. maSasadame, mi si ganvi Tar ebi s mTavar f aqt or ad ami er i dan swavl a xdeba. TamaSi s
nacvl ad cxovr ebi s mTavar saqmed swavl i s gadaqceva i mi s gamo xdeba SesaZl ebel i , r om
mozar di s nebel oba Tavi si ganvi Tar ebi s gansazRvr ul dones aRwevs.
5. mogoneba
amave dr os Tval saCi no ganvi Tar ebi s gzas ganvl i s mexsi er ebi s meor e aqt i ur i f or mac _
mogoneba ani st or i ul i mexsi er eba. unda i Tqvas, r omi gi _ gansakuTr ebi T i mi s gamo, r om
sakuTar i gancdi s obi eqt i vaci as. maSasadame, mes er Tgvar cnobi er ebasa da amasTan er Tad
war sul i sken or i ent aci as, t empor al i zaci as, gul i sxmobs _ mexsi er ebi s gansakuTr ebi T
r Tul f or mas war moadgens. ami t omwi naswar ve saf i qr ebel i a, r omi bi gansakuTr ebi T gvi an
unda uvi Tar debodes adami ans.
r a dr oi dan uCndeba bavSvs mogoneba? amsaki Txi s gamosar kvevad uf r o xSi r ad bavSvobi s
xani s pi r vel i mogonebebi s Seswavl as mi mar Taven. aseTi mogonebebi ar a er Ts avt or s aqvs
Sekr ebi l i ; da saer To daskvna, r omel i c ammasal i dan gamomdi nar eobs, i saa, r om, yovel Sem-
TxvevaSi , 2 wel ze adr e mogonebi s Sesaxeb l apar aki ar Sei Zl eba. saer Tod, pi r vel mogo-
nebaTa Tar i Ri 2 da 4 wel s Sua qanaobs. da xSi r ad Zal i an Znel i a gar Ceva, namdvi l mogone-
basTan gvaqvs amSemTxvevaSi saqme, Tu i masTan, r ac sxvebi sgan gaugoni a subi eqt s Tavi s Sesaxeb.
r asakvi r vel i a, ar Sei Zl eba i Tqvas, r omCemi exl andel i uaRr esi mogoneba mar Tl a Cemi
pi r vel i mogoneba i yos. ueWvel i a, Sei Zl eba r ai me mogoneba am`pi r vel ~ mogonebamdec
mqonoda, magr amdamaxsovr ebi T mxol od Semdegi dr oi s mogoneba dammaxsovr eboda. r omes
asea, gansakuTr ebi T naTl ad Cans i mmasal i dan, r omel i c bl onski s aqvs gamoqveynebul i
(1929). zr dadasr ul ebul pi r Ta Sor i s Segr ovi l i masal i s mi xedvi T, yvel aze xSi r ad
pi r vel i mogonebebi 5 wl i s asaks exeba (28%); xol o 11_12 wl i s mozar dTa masal i s mi xedvi T,
3 wl i s asaks. aseTi mogonebebi r omeqvsi -Svi di wl i s baeSvTa Sor i s mogvegr ovebi a,
SesaZl ebel i a, sxva Tar i Rebi mi gveRo.
samagi er od, ammogonebebs i mmxr i v aqvT di di mni Svnel oba, r omes er Tader Ti masal aa,
r ac i mdr oi ndel i i st or i ul i mexsi er ebi s gancdi Ti s, r omel obi Ti mxar i s Sesaxeb l apar aki s
SesaZl ebl obas gvaZl evs. magr amami sTvi s mar t o pi r vel i mogonebebi s masal as ki ar unda
mi vmar ToT, ar amed uaRr es mogonebebs sazogadod, ese i gi , mni Svnel oba aqvs ar a mar t o
pi r vel s, ar amed maT Semdeg mi mdi nar e mogonebebsac: meor es, mesames, meoTxes.
r ommi vmar ToT Cveni sakuTar i uaRr esi bavSvobi s mogonebebs Cven i mwamsve yur adRebas
mi vaqcevT, r omi si ni r ogor c sr ul i ad i zol i r ebul i f aqt ebi gani cdebi an, r omel Tac
ar avi Tar i kavSi r i ar a aqvT er TmaneTTan; ar c dr oi Ti kavSi r i : i si ni war sul Si ki ar i an
moTavsebul ni , magr ami se ki ar a, r omer Ti uwyvet i xazi s sxvadasxva wer t i l i hqondesT
dakavebul i , er Ti wi n i yos da meor e ukan _ met ad Tu nakl ebad gansazRvr ul manZi l ze
ur Ti er Ti sgan. ar a, Cveni pi r vel i mogonebebi i zol i r ebul i f aqt ebi s saxi T gvaqvs
Car Ceni l i mexsi er ebaSi , r omel ni c er Tnai r ad Sor eul i sa da sr ul i ad gaur kvevel i
war sul i s i ndeqsi T ar i an aRbeWdi l ni : `er Txel me esa da es damemar Ta; er Txel me esa da es
vnaxe~... ase Sei Zl eboda gamogveTqva Cveni uZvel esi gancdebi .
es dakvi r veba uf l ebas gvaZl evs vi f i qr oT, r ombavSvi s mogonebebs pi r vel i wl ebi s
ganmavl obaSi swor ed aseTi xasi aTi aqvT. zemoT, r odesac dr oi s gancdi s Sesaxeb vl apar a-
kobdi T, davi naxeT, r ombavSvi s war sul i daunawevr ebel s, di f uzi ur s. bur usi T mocul s,
per speqt i vas mokl ebul `si vr ces~war moadgens. maSasadame, movl enebi masSi er Ti meor i s
Semdeg r odi ar i an moTavsebul ni , gar kveul adgi l as da ami t omgar kveul i manZi l i T
ur Ti er Ts daSor ebul ni , ar amed Ti Tqos er Tad ar i an amdi f uzi ur ar eSi gaf ant ul i , zogi
198
uf r o adr e, zogi uf r o gvi an; magr amr odi s, ami s Sesaxeb ki Txvac ki ar Cndeba.
bavSvs war sul i ar ai nt er esebs: `war sul i ukve gaTavebul i saqmea, masSi aRar af er i a,
r omgi ndodes, el ode, i medi gqondes. mi si mxol od dadast ur eba Sei Zl eba. bavSvi ki
memat i ane ar aa. i gi sur vi l i s, gr Znobi sa da moqmedebi s ar sebaa. i gi uf r o momavl i sken
i yur eba da war sul ze ocnebi s xal i si ar a aqvs~(del akr ua).
mogonebebi war sul Si er Ti meor i s Semdeg, gar kveul i dr oi s monakveTSi , gar kveul i
t empor al i zaci i T, i mmi zezi T ar ar i an ganawi l ebul ni , r omTvi T es war sul i , di f uzi ur i ,
uper speqt i vo ganf eni l obaa. mas ar a aqvs gamokveTi l i wer t i l ebi , mi jnebi , r omel i c er Ti
dr oi s per i ods meor i sgan gamohyof s; mas ar a aqvs ar avi Tar i per i odebi , i mi t omr om, r ogor c
zemoT i yo aRni Snul i , ammi jnebs, amgamokveTi l wer t i l ebsa da amper i odebs sazogadod so-
ci al ur i cxovr ebi s i st or i ul ad mni Svnel ovani f aqt ebi qmni an. bavSvi sTvi s ki yvel af er i
es jer ki dev ucxoa.
r ogor Cndeba adr eul i bavSvobi s es f r agment ul i , cudad t empor al i zebul i mogone-
bebi ? unda vi f i qr oT, sr ul i ad SemTxvevi T, r ai me st i mul i s zegavl eni T, asoci aci ur ad _
pi r vel r i gSi r ai me aqt ual ur aRqmasTan dakavSi r ebi T da Semdeg Sei Zl eba war modgeneb-
Tanac. bavSvi r asme xedavs , da es mas war sul s moagonebs.
daaxl oebi T 7 wl i dan mdgomar eoba i cvl eba: bavSvi s mogonebebi er T uwyvet xazze l ag-
debi an, er T qr onol ogi ur ser i ad er Tdebi an. es i mas ni Snavs , r omnamdvi l i i st or i ul i
mexsi er ebi s Sesaxeb mxol od ami er i dan Sei Zl eba davi wyoT l apar aki . maSasadame, aqamde
bavSvi s mogonebebi , ase vTqvaT, wi nai st or i ul i mexsi er ebi s saf exur s war moadgendnen.
amcvl i l ebas gansakuTr ebi T i s uwyobs xel s, r ombavSvi skol aSi kol eqt i ur i
cxovr ebi s monawi l e xdeba, da mi si mni Svnel ovani Tar i Rebi subi eqt ur i mogonebebi s
t empor al i zaci i s SesaZl ebl obas i Zl evi an. ami t omaa, r omTavi si war sul i s Sesaxeb uf r o
i seT pi r ebs aqvT uwyvet i Tanami mdevr obi s gancda, vi sac Tavi si axal gazr doba skol aSi
gaut ar ebi a. gansakuTr ebul i mni Svnel oba i masac aqvs, r omswor ed amdr os, r ogor c vi ci T,
bavSvi mexsi er ebi s nebi smi er gamoyenebasac eCveva, da i st or i ul mexsi er ebaze uami sod xom
Znel i a l apar aki .
199
kar i mer ve
azr ovnebi s f si qol ogi a
azr ovneba
1. aRqma da azr ovneba
Segr Zneba, aRqma, war modgena da azr ovneba Semecnebi s pr ocesebs war moadgenen, maSasada-
me, Ti Toeul i maTgani si namdvi l i s asaxvi s mi zans emsaxur eba, da amdenad maT Sor i s ar sebi Ti
gansxvaveba ar ar i s. gansxvaveba Sei Zl eba mxol od i mas exebodes, Tu si namdvi l i s r a mxar es
asaxavs Ti Toeul i maTgani . Cveul ebr i v aRi ni Sneba, r omSegr Zneba da aRqma aqt ual ur i
sagnebi sa, movl enebi sa da maTi Tvi sebebi s uSual o asaxvas i Zl eva; xol o war modgena amave
mi zans ar a aqt ual ur i s, ar amed war sul Si moqmedi obi eqt ebi s mi mar T emsaxur eba. maSasadame,
i gul i sxmeba, r omsami ve es f unqci a Si naar seul ad ar sebi Tad er Tsadai mave saqmes akeTebs.
saganTa, movl enaTa da maT Tvi sebaTa uSual o asaxvi s SesaZl ebl obas i Zl eva.
magr amsi namdvi l e xommar t o sagnebi Ta da movl enebi T ar amoi wur eba! i gi amsagnebsa da
movl enebs Sor i s ar sebul s mr aval f er ovan kavSi r ebs, damoki debul ebebs, mi mar Tebebsac Se-
i cavs. da udaoa, r omukanasknel Ta asaxvi s gar eSe si namdvi l i s swor i da sr ul i Semecnebi s
Sesaxeb l apar aki usaf uZvl o i qneboda. da ai , amamocanas, ese i gi , mi mar TebaTa asaxvas, Cve-
ul ebr i v, azr ovnebas aki sr eben. mi si Cveul ebr i vi gansazRvr a ami sda mi xedvi T aseTi a: az-
r ovneba obi eqt ur i samyar os kavSi r ebi sa da mi mar Tebebi s, xol o aRqma sagnebi sa
da pr ocesebi s asaxvaswar moadgenso.
magr amaRqmi sa da azr ovnebi s aseTi gaTi Sva gaumar Tl ebel i a. ar aa swor i , Ti Tqos cocxal
ar sebas saganTa asasaxavad er Ti f unqci a hqondes mi cemul i , xol o maT Sor i s ar sebul
mi mar TebaTa asasaxavad _ meor e. mar Tal i a, azr ovneba adami ani s speci f i kur Tavi sebur ebad
i Tvl eba, magr ames, r asakvi r vel i a, ar ni Snavs, r omCven mudamvazr ovnobdeT. xSi r i a
SemTxvevebi , r omCveni qceva azr ovnebi s monawi l eobi s gar eSec mi mdi nar eobs. Cveni
yovel dRi ur i cxovr eba savsea aseTi SemTxvevebi T. i q, sadac Cven Cveul ebr i vi amocanebi s
gadaWr asTan gvaqvs saqme, azr ovneba saWi r o ar ar i s: i q Cveni Cvevebi c sakmar i s samsaxur s
gvi weven. magr ames sr ul i ad ar ni Snavs, aseT SemTxvevebSi Cveni qceva i se mi mdi nar eobdes,
r omi gi gar emoSi ar sebul mi mar Tebebs ar avi Tar angar i Ss ar uwevdes. sul ubr al o
magal i Ti dagvar wmunebs, r omes mar Tl a asea. vTqvaT, ai exl a, amst r i qonebSi wer i s dr os
wi Tel i samel ne damWi r da, r omel i c Savi mel ni s mar cxni vaa Cems sawer magi daze
moTavsebul i . sakmar i si a, Tval i movavl o magi das, r omsaWi r oebi s SemTxvevaSi , xel i swor ed
mar cxni v wavi des _ wi Tel i samel ni s mi mar Tul ebi T, da ar a mar jvni v _ Savi mel ni sken.
gar da ami sa, Savi samel ne axl os dgas CemTan, wi Tel i uf r o Sor s. sagul i sxmoa, r om,
r odesac wi Tel i mel ani mWi r deba, i mTavi Tve mi si mi mar Tul ebi T uf r o Zl i er i i mpul si T
vwev xel s, vi dr e Savi samel ni s mi mar Tul ebi T. r ogor c vxedavT, Cemi xel i s moZr aobas am
SemTxvevaSi swor ed mi mar Teba gansazRvr avs: er T SemTxvevaSi mar jvena-mar cxena,
meor eSi _ Sor i daaxl o: mar jvni T mdebar e samel ne mar jvni T i wvevs xel i s moZr aobas, uf r o
Sor i sagani moZr aobi s met i mpul ss gansazRvr avs.
r asakvi r vel i a, ar cer Ts aRni Snul SemTxvevaSi Cemi xel i s mi zanSewoni l moZr aobaTa
gamosawvevad sagangebo mof i qr eba da moazr eba ar mWi r deba. udaoa, r omamSemTxvevaSi i s
mi mar Tebebi , r omel i c Cems mi zanSewoni l moZr aobebs udevs saf uZvl ad, Cemi azr ovnebi s
wyar odan ar gamomdi nar eoben. maS sai dan maqvs i si ni ?
r ogor c Cans, mi mar Tebebi s gancda mar t o azr ovnebi s f unqci as ar unda war moadgendes.
Cvens magal i TebSi cxadad Cans, r omsamel ni s Sedar ebi Ts si Sor e-si axl oves, mi s mar jvni v Tu
mar cxni v mdebar eobas, Tvi Tonsamel nesTan er Tad ganvi cdi : wi Tel samel nes, r ogor c
mar cxni v mdebar es, r ogor c uf r o daSor ebul s aRvi qvamda ar a ubr al od, r ogor c samel nes,
Tavi sTavad da damouki debl ad. ueWvel i a, mi mar Tebi s gancdi s wyar od amSemTxvevaSi
aRqma unda Cai Tval os.
f si qol ogi ur l i t er at ur aSi mi mar Tebi s gancdi s saki Txi er Ter Ti Zvel i sadao
saki TxTagani a. maSi n r odesac zogi mkvl evar i mi mar TebaTa aRqmi s SesaZl ebl obi s azr s
i cavs, sxvebi ami s wi naaRmdegi ar i an da mi mar Tebi s wvdomas mxol od azr ovnebi s saqmed
sTvl i an: amaTTvi s mi mar Teba yovel Tvi s azr ovnebi s pr oduqt s war moadgens, xol o i maTTvi s
Sei Zl eba i gi aRqmaSi c gveZl eodes.
amukanasknel i debul ebi s sasar gebl od gansakuTr ebi T sayur adRebo sabuTebi a. br uns-
vi gs aqvs Tavmoyr i l i . i gi gvi Cvenebs, r ommi mar Tebi s uSual o aRqmi s SesaZl ebl obi s
wi naaRmdeg mxol od i mSemTxvevaSi Sei Zl eba l apar aki , r odesac wi naswar dar wmunebul i xar ,
200
r omCvenze mar t o Segr Znebi s Sesat yvi si gamRi zi anebel i moqmedebs da ar a Tvi Ton saganTa
Sor i s ar sebul i mi mar Tebac. br unsvi gi gvi Cvenebs, Tu r aoden mcTar i a es Sexedul eba.
`r odesac Cems wi naSe or i f er adi l aqaa, anda or i sxvadasxva si gr Zi s xazi , gansazRvr ul
pi r obebSi xSi r ad er Tgvar mdgomar eobas ganvi cdi , r omel sac amnai r ad davaxasi aTebdi : me
uSual od vxedav, r omf er ebi er TmaneTs hgvanan an or i xazi danA uf r o gr Zel i a, vi dr eB
da es uSual o xedva, r asakvi r vel i a, aRqmad unda Cai Tval os. mar Tal i a, ar a gr Znobad aRqmad,
magr ammai nc aRqmad, ese i gi , obi eqt i s uSual o wvdomad~.
amr i gad, mi mar Tebi s (`A uf r o gr Zel i a, vi dr e B~) aRqma amSemTxvevaSi yovel eWvs
gar eSea.
r asakvi r vel i a, mi mar Tebi s aseTi uSual o gancdi s dakvi r vebi s SemTxvevebi yvel as aqvs.
magr am, Tu ami s mi uxedavad, bur J uazi ul f si qol ogTa Sor i s mi mar Tebi s aRqmi s
SeuZl ebl obi s azr i mai nc f ar Todaa gavr cel ebul i , es mxol od i mi T ai xsneba, r omi si ni
dRemde i deal i st ur pozi ci ebze ganagr Zoben dgomas. mar Tl acda, Tu wi naswar
vi gul i sxmebT, r ommi mar Tebebi Tvi Ton obi eqt ur si namdvi l eSi ki ar ar seboben, ar amed
mxol od Cveni Semecnebi s f or mebs war moadgenen da Cven mi er ar i an i q Set ani l ni , _ r ogor c
f i qr obda, magal i Tad, kant i , _ maSi n, cxadi a, mi mar Tebi s aRqma SeuZl ebl ad unda i qnes
cnobi l i . magr amCvenTvi s udaoa, r ommi mar Teba Tvi Ton obi eqt ur i si namdvi l i s movl enaTa
Tu saganTa Sor i s ar sebobs: di al eqt i kur i mat er i al i zmi sTvi s es er Ter Ti udao
debul ebaTagani a. maSasadame, saocar i i qneboda, adami ans obi eqt ur i si namdvi l i s mar t o
sagnebTan da movl enebTan hqonoda pi r dapi r i kavSi r i , xol o maT Sor i s ar sebul
mi mar TebebTan _ ar a. CvenTvi s udaoa, r omaRqma obi eqt ur i si namdvi l i s asaxvas i Zl eva da,
maSasadame, masSi ar sebul i mi mar Tebebi sasac.
amr i gad, ar aa swor i , Ti Tqos azr ovnebasa da aRqmas Sor i s i s gansxvaveba ar sebobdes, r om
pi r vel i mi mar Tebebi s asaxvas axer xebs, xol o meor e amunar s mokl ebul i a.
aRqmasa da azr ovnebas Sor i s Si naar seul ad ar sebi Ti gansxvaveba sazogadod ar
ar sebobs. ami t omar c i saa swor i , Ti Tqos obi eqt ur i si namdvi l i s saganTa da movl enaTa asaxva
mxol od aRqmi s da war modgeni s saqme i yos, xol o azr ovnebas es sr ul i ad ar exebodes. ar a,
azr ovnebas sagni sa da movl eni s wvdomac SeuZl i a: mecni er ul azr ovnebas ar a er Ti movl ena
gauTval i swi nebi a wi naswar , r omel i c mxol od ami s Semdeg qceul a f aqt ad da, maSasadame,
aRqmi sTvi sac mxol od ami s Semdeg gamxdar a mi sawvdomi .
amr i gad, obi eqt ur i si namdvi l i s sagnebi sa da mi mar Tebebi s asaxva aRqmasac SeuZl i a da
azr ovnebasac. magr ames sr ul i ad ar ni Snavs, Ti Tqos Semecnebi s amgzebs Sor i s ar avi Tar i
gansxvaveba ar ar sebobdes. udaoa, r omgansxvaveba maT Sor i s ar i s. magr amr aSi mdgomar eobs es
gansxvaveba?
2. aRqmi sa da azr ovnebi s gansxvaveba
aRqma da azr ovneba Semecnebi s sxvadasxvasaf exur s war moadgenen. esaa Zi r i Tadi gar emo-
eba, r omel i c maT gansxvavebas udevs saf uZvl ad. ami t omsaWi r oa, cot a dawvr i l ebi T SevCer -
deT amaze.
aRqma aqt ual ur gamRi zi anebel Ta zemoqmedebas gul i sxmobs: aRqma mxol od i mi si Sei Z-
l eba, r ac uSual od moqmedebs subi eqt ze. magr ames ukanasknel i , r ogor c aRqmi s subi eqt i ,
yovel Tvi s mkveTr ad ar i s gansazRvr ul i , r ogor c dr oi s, i se si vr ci s pi r obebi T. aRqma uTu-
od r odi sme, ese i gi , gar kveul i dr oi s monakveTSi mi mdi nar eobs, da uTuod sadme, ese i gi ,
si vr ci s r omel same gar kveul wer t i l ze, xdeba. ami t omi gi obi eqt ur i si namdvi l i s mxol od
vi wr od gansazRvr ul i amonakveTi s asaxvas i Zl eva, i mi s asaxvas, r ac amgar kveul s dr osa da
si vr ceSi uSual o zegavl enas axdens subi eqt ze. aRqma si namdvi l i s uSual o asaxvas
war moadgens da ami t omi gi mxol od i seT sagnebsa da movl enebs, i seTs Tvi sebebsa da
mi mar Tebebs exeba, r omel ni c Ti Toeul s ker Zo SemTxvevaSi moqmedoben Cvenze, da r omel Tac
ami t omSemTxvevi Ti da ker Zoobi Ti xasi aTi aqvT.
obi eqt ur i si namdvi l e, r asakvi r vel i a, ami T ar amoi wur eba. i gi saganTa da movl enaTa
Tval uwvdenel samyar os war moadgens, r omel i c er Ts mTl i an si st emadaa SekavSi r ebul i .
aRqma mxol od i mas gvi Tval i swi nebs, r ac Cvens Tval wi naa; r ac amas i qi Taa, mi sTvi s sr ul i ad
xel mi uwvdomel i a: aRqma mxol od gvi Cvenebs i mas, r ac uSual od moqmedebs amgar kveul
moment Si da amgansazRvr ul adgi l as Cvenze, da ami T kmayof i l deba. met i mas ar af er i SeuZ-
l i a. asea war modgenac: i mi s f ar gl ebs, r ac aRqmas mouci a odesme CvenTvi s, i gi ver asodes ver
sci l deba. war modgena mxol od agr ovebs i mas, r ac aRqmaSi gvqoni a mocemul i , magr am,
samwuxar od, cudad agr ovebs: war modgena gaci l ebi T nakl eb naTel i a da nakl eb zust i ,
vi dr e aRqma.
amr i gad, aRqma obi eqt ur i si namdvi l i s uSual o asaxvas i Zl eva: i gi mxol od i mas
201
gvi Tval i swi nebs, r ac uSual odaa Cvens Tval wi n; amas i qi T i gi ver mi di s.
magr amaseTi asaxva ar a mar t o i mmxr i v ar aa damakmayof i l ebel i , r omi gi si namdvi l i s
yovel Tvi s vi wr od Semof ar gl ul nawi l s exeba, ar amed gansakuTr ebi T daumTavr esad
i mmxr i v, r omi gi ar c amSemof ar gl ul i nawi l i s namdvi l asaxvas i Zl eva. aRqma i masac ki ver
gveubneba, Tu r a ar i s i s, r asac aRvi qvamT; i gi mi s sur aTs, mi sxat s gvaZl evs mxol od. r ac
Seexeba mi s namdvi l ar ss, wmi nda aRqmi sTvi s es sr ul i ad ucxo r Ceba. ai , r as ambobs ami s
Sesaxebmar qsi : `saqonl i s Ri r ebul ebi s subst anci a i mi T gansxvavdeba f al st af i s megobr i s,
qvr i vi kvi kl i sgan, r omkacma ar i ci s, sad i myof eba i gi ... Tqven r ogor c gi ndaT, i se Segi Zl i aT
Si njoT xel Si an aTval i er oT Ti Toeul i cal ke saqonel i , mi si Ri r ebul eba mai nc
SeumCnevel i dar Ceba TqvenTvi s~-o.
r a Ri r ebul eba Sei Zl eba hqondes si namdvi l i s asaxvas aRqmaSi ? Sei Zl eba Tu ar a cocxal i
ar seba si namdvi l i s aRqmaSi asaxvi T dakmayof i l des? Sei Zl eba Tu ar a cxovr eba, si namdvi -
l esTan mi zanSewoni l i ur Ti er Tobi s damyar eba, Tu r omes si namdvi l e mxol od aRqmaSi
gveZl eva?
amki Txvebze, r asakvi r vel i a, dadebi Ti pasuxi s gaCema Sei Zl eba. ueWvel i a, r omcxovel i
gar e si namdvi l esTan ur Ti er Tobi s pr ocesSi , Cveul ebr i v, mxol od aRqmi T kmayof i l deba.
r odesac Cven qcevi s i seT SemTxvevebTan gvaqvs saqme, r omel ni c wmi nda r ef l eqsi s xasi aTs
at ar eben, maSi n gasagebi a, r ommaTi wesi er i mi mdi nar eobi sTvi s aRqmaze met i ar af er i a
saWi r o: r ef l eqsi gar kveul st i mul ebTanaa dakavSi r ebul i , da sakmar i si a amst i mul i s
aRqma, r omsaTanado r ef l eqsma Tavi i Ci nos.
i gi ve unda i Tqvas e. w. i nst i nqt ur i s, i se r ogor c yovel gvar i i mpul sur i qcevi s Sesaxeb.
r ogor c vi ci T, qcevi s i mf or maTa SemTxvevebSi cocxal i ar sebi s moZr aobebsa da gar edan
moqmed st i mul ebs Sor i s an memkvi dr eobi T ganmt ki cebul i kavSi r i ar sebobs _ r ogor c amas
i nst i nqt ur i qcevi s SemTxvevebSi aqvs adgi l i _ anda pi r dapi r st i mul i dan gamomdi nar e
i mpul si s ni adagze aRmocenebul i kavSi r i _ r ogor c es i mpul sur i qcevi s SemTxvevebSi
dast ur deba. obi eqt ur i si namdvi l i s r ogor i asaxvaa qcevi s amSemTxvevebSi sakmar i si ?
ueWvel i a, mxol od uSual o, mxol od aRqmadi asaxva, i mi t om, r omi nst i nqt ur sac da
i mpul sur qcevvbsac konkr et ul s Tval saCi no st i mul ebTan aqvT saqme. r aa, magal i Tad,
saWi r o, r ommSi er ma ToTo bavSvma ZuZus wova dai wyos? mxol od er Ti : sakmar i si , man ZuZus
t uCebze Sexeba i gr Znos. r aa saWi r o, r ommwyur val e adami anma wyal i dai sxas da dal i os? aqac
mxol od er Ti : wyl i s Wur Wl i s aRqma saTanado pi r obebSi .
er Ti si t yvi T, naTel i a, r omyvel a i mSemTxvevaSi , r odesac qcevasa da st i mul ebs Sor i s
uSual o kavSi r i ar sebobs, r ogor c amas r ef l eqsi s, i nst i nqt i sa da i mpul sur i qcevi s
SemTxvevebSi aqvs adgi l i , qcevi s dasawyebad mar t o aRqmaa sakmar i si .
magr am, vTqvaT, r omgar e si namdvi l esa da Cvens qcevas Sor i s aseTi pi r dapi r i kavSi r i ar
ar sebobs; vTqvaT, r omgar edan Cvenze i seTi st i mul i moqmedobs, r omsr ul i ad ar vi ci T, Tu
r a moZr aobi T vupasuxooT mas: i seTs si t uaci aSi movxvdi T, r omar vi ci T, r ogor movi qceT.
ueWvel i a, pi r vel r i gSi aq gadamwyvet i mni Svnel oba st i mul i s gagebas eqneboda. i mi sTvi s,
r om mi zanSewoni l ad vupasuxoT mas, uwi nar es yovl i sa, saWi r oa vi codeT, Tu r as
war moadgens i gi . da ai , aseT SemTxvevaSi , i mi s nacvl ad, r omst i mul i s aRqmaze i mwamsve
Sesat yvi si r eaqci a gaCndes, CvenSi er Tgvar i gakvi r vebi s gr Znoba i Rvi Zebs: r a ar i s es?
Ti Tqos veki Txebi T Cvens Tavs, da Cveni gul i syur i aRqmul i st i mul i sken mi i mar Teba.
amr i gad, st i mul i s aRqma, nacvl ad i mi sa, r omsapasuxo moZr aobas i wvevdes, gakvi r vebi s
sagnad i qceva. gakvi r veba Cvenze moqmedi st i mul i s ucnobobi s ni adagze Cndeba, da gasagebi a,
r omf si qi ka Semecnebi s mi zni T masze Cer deba. es i mas ni Snavs, r omi s, r asac aRqma gvaZl evs
st i mul i s Sesaxeb, amSemTxvevaSi sakmar i si ar aRmoCnda, da ami t ommi si xel meor ed asaxva
gaxda saWi r o, oRond, r asakvi r vel i a, ar a xel axal i aRqmi s saxi T: Cven i mi t omki ar vgr ZnobT
gakvi r vebas, r omst i mul i s naTel i aRqma ver movaswar i T. ar a! sr ul i ad pi r i qi T. st i mul i s
swor ed zust i aRqmaa, r omCvens gakvi r vebas i wvevs, i mi t omr omucnob sagans gvi Cvenebs.
maSasadame, gakvi r vebas xel axal i aRqma ki ar a, sxva gzi T asaxva unda: mas pasuxi unda Tavi s
ki Txvaze: r a ar i s es? i mi sTvi s, r omaseTi pasuxi moxer xdes, auci l ebel i xdeba, ucnobi
st i mul i s aRqma sxva cnobi l st i mul ebs daupi r i spi r des, maT Sor i s ar sebul i
damoki debul eba, maTi ur Ti er T-mi mar Teba gaTval i swi ndes da amgzi T monaxul i i qnes i s
adgi l i , r omel i c mas obi eqt ur i si namdvi l i s sxva aRqmul saganTa da movl enaTa Sor i s
ekuTvni s. aseTi Semecnebi s pr ocesi , r asakvi r vel i a, aRqmi Ti pr ocesi ar aa. i gi Tavi sebur i
Semecnebi Ti pr ocesi a. es i s pr ocesi a, r omel sac azr ovneba ewodeba.
amr i gad, yvel aze uf r o Zi r i Tadi ni Sani , r omel i c ganasxvavebs azr ovnebas aRqmi sgan, es
i saa, r omazr ovnebi s SemTxvevaSi Semecnebi Ti pr ocesi ukve gul i sxmobs aRqmi s f aqt s:
202
i mi sTvi s r omvi azr ovnoT, saWi r oa si namdvi l i s r aRac nawi l i aRqmul i gvqondes. azr ovneba
mxol od i mas exeba, r ac ase Tu i se Cemi aRqmi s sagani yof i l a: i maze r ac ar mi naxavs, r ac
ar avi Tar nai r ad ar aRmi qvams, azr ovneba ar Sei Zl eba. azr ovnebi s masal as yovel Tvi s
aRqmul i si namdvi l e war moadgens.
maSasadame, Semecnebi Ts pr ocesSi si namdvi l e or jer ai saxeba: jer uSual od _ aRqmi s
pr ocesSi aRmocenebul i xat i s saxi T, da mer e _ amxat ze dayr dnobi T, aRqmi s obi eqt i vaci i s
saSual ebi T, ese i gi , ar api r dapi r da Sual obi T. ami t omTu aRqma obi eqt ur i si namdvi l i s
uSual o asaxvas i Zl eva, azr ovneba mi s gaSual ebul asaxvas war moadgens.
Tu amTval sazr i si T SevxedavT azr ovnebi sa da aRqmi s gansxvavebas, CvenTvi s naTel i
Sei qneba, Tu r as ni Snavs, r odesac maT Sesaxeb, r ogor c Semecnebi s sxvadasxva saf exur i s
Sesaxeb vl apar akobT. mar Tl acda Cven vxedavT, r omaRqma Semecnebi Ti pr ocesi s pi r vel i
saf exur i a, xol o azr ovneba, r amdenadac i gi mi s bazaze ai geba, Semecnebi Ti pr ocesi s meor e
saf exur ad Sei Zl eba Cai Tval os.
amr i gad, Cven vr wmundebi T, r omaRqma obi eqt ur i si namdvi l i s uSual o asaxvas i Zl eva:
i gi ar a mar t o sagnebsa da movl enebs, ar amed mi s zogi er T Tvi sebebsa da mi mar Tebebsac
gvi Cvenebs. magr ami gi si namdvi l i s mxol od gar e xat s, mi s sur aTs i Zl eva. ami t omi gi cocxal i
ar si s qcevi s mxol od i seTi SemTxvevebi sTvi saa sakmar i si , r oml ebSi c obi eqt ur i
si namdvi l i s wi aRi dan momdi nar e esa Tu i s st i mul i ama Tu i mgar kveul i r eaqci i s mxol od
si gnal i s r ol s asr ul ebs: r ef l eqsi s, i nst i nqt i s, al baT, i mpul sur i qcevi s SemTxveveb-
Si c. magr ami q, sadac st i mul i ucnobi a, i q r eaqci i s nacvl ad gakvi r vebi s gr Znoba da amasTan
er Tad aRqmi sobi eqt i vaci a Cndeba. i wyeba aRqmul i s f si qi kur i gadamuSaveba, axal i Semec-
nebi Ti pr ocesi , r omel i c azr ovnebi s saxel i Taa cnobi l i .
maSasadame, azr ovnebi sTvi s pi r vel r i gSi i saa damaxasi aTebel i , r omi gi gakvi r vebi s
i mpul si T aRqmi s obi eqt i vaci as axdens da Tavi s mi zans _ si namdvi l i s ar sebi Ti xasi aTi s
asaxvas, aRqmaTa masal i s gadamuSavebi s ni adagze aRwevs. amr i gad, Tu aRqma, r ogor c
si namdvi l i s uSual o asaxva, pi r vel ads Semecnebi T pr ocess war moadgens, azr ovnebi sTvi s
damaxasi aTebl ad i s gar emoeba unda Cai Tval os, r omi gi meor adi Semecnebi Ti pr ocesi a.
3. gakvi r vebar ogor c azr ovnebi s aqt ual i zaci i s pi r oba
meor adi Semecnebi s pr ocess, azr ovnebas, gakvi r vebi s moment i udevs saf uZvl ad. i q,
sadac aRqmul i si namdvi l e aseT gancdas ar i wvevs, azr ovnebi s aRmocenebas ar avi Tar i azr i
ar eqneboda. SevCer deT er Txans gakvi r vebi s cnebi s ganxi l vaze.
r ogor c cnobi l i a, gakvi r veba (ouuuciv) jer ki devpl at onma (me-4 s. Cv. wel TaRr i cx-
vamdi s) gamoacxada f i l osof i ur i azr ovnebi s st i mul ad. mi si azr i T, vi sac es unar i ar a aqvs,
i gi ar aa f i l osof i ur i azr ovnebi sTvi s mowodebul i . pl at oni s es azr i mxol od nawi l obr i -
vaa swor i . gakvi r veba mar Tl ac udevs saf uZvl ad azr ovnebas. magr amar unda dagvavi wydes,
r omi gi azr ovnebi s Zi r i Tad wyar os mai nc ar war moadgens. i gi mxol od meor adi pr ocesi a,
r omel i c uf r o Rr mad mdebar e i mpul ss eyr dnoba. azr ovnebi s Zi r i Tad st i mul s, r asakvi r -
vel i a, moTxovni l eba war moadgens, r oml i s ni adagzec cocxal i ar seba obi eqt ur si namdvi -
l esTan ur Ti er Tobas amyar ebs. r ogor c vi ci T, yovel gvar aqt i obas uTuod r ai me moTxovni -
l ebi s dakmayof i l ebi s i mpul si aqvs sar Cul ad. ami t omgasagebi a, r om, r ac uf r o Zl i er i a
moTxovni l eba, r ac uf r o mni Svnel ovani a i gi subi eqt i sTvi s, mi T uf r o ener gi ul aqt i obas
i wvevs i gi .
r odesac es aqt i oba br kol deba da, maSasadame, moTxovni l ebi s dakmayof i l eba ar xer x-
deba, bunebr i vi a, r omsubi eqt i i ndi f er ent ul i ar r Ceba: masSi i s speci f i kur i gr Znoba
Cndeba, r omel i c gakvi r vebi s saxel wodebi Taa cnobi l i da r oml i s ni adagzec azr ovnebi s
pr ocesi s aRmoceneba xdeba. azr ovneba moTxovni l ebaTa dakmayof i l ebi s saWi r oebaTaTvi s
gaCnda: i gi pr aqt i ki s ni adagze aRmoCenda da ar sebi Tad pr aqt i ki s i nt er esebs emsaxur eba.
magr amSecToma i qneboda gvef i qr a, r ommas saf uZvl ad yovel Tvi s mxol od vi t al ur i
moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s i nt er esi aqvs. Cven vi ci T, r omadami anTa sazogadoebaSi ar a
mar t o Cveul ebr i vi vi t al ur i moTxovni l eba vi Tar deba da sxvaf er deba, ar amed axal
moTxovni l ebaTa dausr ul ebel i r i gi Cndeba, r oml i s msgavssac ki ver af er s vpoul obT
cxovel Ta samyar oSi . Tavi sTavad i gul i sxmeba, azr ovnebi s amoqmedebi s i mpul ss yovel i
aseTi moTxovni l eba Sei Zl eba daedvas saf uZvl ad. oRond gadamwyvet i r ol i aq i mas aqvs, Tu
r amdenad mni Svnel ovani a es moTxovni l eba pi r ovnebi sTvi s.
magr ammoTxovni l eba mxol od Si nagani subi eqt ur i f aqt or i a. gakvi r vebi s gr Znoba da
azr ovnebi s pr ocesi gar e f aqt or sac gul i sxmobs Cven ukve zemodac aRvni SneT, r omsi t uaci a
mxol od i mSemTxvevaSi i wvevs gakvi r vebas: 1) r odesac i gi ar aa qcevi s Cveul s aqt ebTan uSu-
al od dakavSi r ebul i , da 2) r odesac ami s gamo subi eqt i sTvi s mni Svnel ovani moTxovni l ebi s
203
dakmayof i l ebi s saqme br kol deba. wi naaRmdeg SemTxvevaSi azr ovnebi s dawyebas saf uZvel i
ar eqneboda. amr i gad, azr ovnebi s aqt ual i zaci i s gar e pi r obas si t uaci i s or i moment i
Seadgens: mi si si axl e an uCveul oba da mi si per sonal ur i Ri r ebul eba.
Tu r a mni Svnel oba aqvs amf aqt or ebs, es kar gad Cans Semdegi dakvi r vebi dan, r omel i c St er ns aqvs
moyvani l i : Si namosamsaxur es daval ebul i hqonda yovel dRi ur ad samuSao oTaxi dan uvar gi si
qaRal debi T savvse kal aTa gaet ana da nagvi s yuTSi daecal a. es saqme mas sr ul i ad Cveul ebr i v,
avt omat ur saqmed hqonda gadaqceul i . er T dRes SemTxvevi T kal aTSi sakmaod Zvi r f asi ni vTebi T savse
pat ar a yuTi Cavar dni l i yo da mas zemodanqaRal debi dahyr oda, ase r omyuTi sr ul i ad aRar Canda.
mosamsaxur es egr Zno, r omkal aTi i mdRes Cveul ebr i vze uf r o mZi me i yo, magr amami sTvi s mai ncdamai nc
yur adReba ar mi eqci aa da kal aTi Cveul ebr i vi wesi T nagvi s yuTSi daecal a.
r at omdai kar ga Zvi r f asi yuTi ? i mi t om, r omkal aTi s si mZi memar avi Tar i gakvi r vebaar gamoi wvi a
mosamsaxur eSi da, maSasadame, ar c r ai me azr ovnebi s pr ocesi , r omel i c mas kal Ti s Si naar si s
Semowmebas gadaawyvet i nebda.
r at omar moxda ase? jer er Ti i mi t om, r omkal Ti s si mZi mi s Secvl a ar c i se di di i yo, r om
daml agebel s amaSi r ai me uCveul o, r ai me mar Tl a axal i daenaxa, da meor e _ i mi t omr omkal aTi s
Si naar ss Cveul ebr i v ar avi Tar i per sonal ur i Ri r ebul eba ar hqoni a aRni Snul i subi eqt i sTvi s _ ar c
er T mi s mni Svnel ovanmoTxovni l ebasTanar yof i l a dakavSi r ebul i . wi naswar r omgaego mas Zvi r f asi
yuTi s dakar gva da kal aTi s Cveul ebr i vze cot a met i si mZi me ami s Semdeg egr Zno, saf i qr ebel i a, es
gar emoeba kal aTi s Si naar ss met per sonal ur Ri r bul ebas mi scemda da i gi c ase i ndi f er ent ul ad aRar
dascl i da mas nagvi s yuTSi .
amr i gad, naTel i a, r omgakvi r veba, r omel i c usaTuod uswr ebs wi n yovel i azr ovnebi s
pr ocess, meor ad f aqt or s war moadgens: mas saf uZvl ad Si na da gar e f aqt or ebi s r i gi udevs.
gakvi r veba er Ti gancdaa, r omel i c pi r vel r i gSi unda Cai Tval os damaxasi aTebl ad
azr ovnebi sTvi s. es gancda azr ovnebi s pr ocesi s dasawyi s moment s exeba. samagi er od, meor e
gancda mi si dasasr ul i sTvi saa damaxasi aTebel i . yovel i azr ovnebi s mi mdi nar eoba aRZr ul i
ki Txvi s gadaWr i T, gakvi r vebi s dakmayof i l ebi T, sr ul deba; mas i s speci f i kur i gancda
axl avs Tan, r omel i c aha-gancdi s saxel wodebi Taa cnobi l i (bi ul er i , ver Thai mer i ).
ami sda Sesat yvi sad, Tu pi r vel gancdas daZabul obi s xasi aTi aqvs, aha-gancdas, pi r i qi T,
Svebi s emoci ur i mdgomar eoba axasi aTebs. ami t omazr ovnebi s pr ocesi r ogor c uaRr esad
di nami kur i mdgomar eoba gani cdeba, r omel sac dasawyi si da dasasr ul i moment i er Ts mTl i an
daxSul mi mdi nar eobad akavSi r ebs _ er Ts mTl i an pr ocesad, r omel Si c yovel i wi na
saf exur i gar kvevi T bol o saf exur i sken mi i mar Teba.
Sei Zl eba i Tqvas, es ni Sani azr ovnebi s pr ocesi s er Ts gansakuTr ebi T speci f i kur sa da
gansakuTr ebi T demonst r aci ul ni Sans war moadgens, r omavi RoT war modgenaTa Cveul ebr i vi
asoci aci ur i jaWvi , sul sxva sur aTs mi vi RebT: aq, jer -er Ti , i mdagvar s daZabul obi sa da
Svebi s gancdebs, r ogor c gakvi r vebi sa da aha-gancdi s SemTxvevebSi gvaqvs, sr ul i ad ar a aqvs
adgi l i . es Tavi sTavad gasagebi a, r adganac war modgenaTa asoci aci ur i jaWvi s SemTxvevaSi
Tvi Ton amgancdebze _ gakvi r vebasa da aha-gancdaze ar Sei Zl eba l apar aki . ami t omasoci aci i s
ni adagze aRmocenebul i war modgenebi s dasawyi ss ar af er i ar a aqvs saer To mi s bol o wevr Tan:
aq Cven war modgenaTa ubr al o Tanmi mdevr obasTan gvaqvs saqme, sadac Ti Toeul i wevr i
mxol od Tavi s wi nawevr Tan ar i s dakavSi r ebul i , da ar a daxSul mTl i anobasTan, sadac azr Ta
mTel i mi mdi nar eobaa gaer Ti anebul i .
4. det er mi naci i st endenci a
azr ovnebi s mi mdi nar eobi s daxSul oba, mi si si st emat ur i mTl i anoba azr ovnebi s
er Ter Ti Zi r i Tadi Tavi sebur ebi dan gamomdi nar eobs. r odesac pi r vel ad Cveni saukuni s
dasawyi s wl ebSi azr ovnebi s pr ocesi s Seswavl a eqsper i ment ul i gzi T i qna dawyebul i
(ki ul pe, axi , uat i ), aRmoCnda, r omamSemTxvevaSi sr ul i ad gansakuTr ebul r ol s i s amocana
asr ul ebs, r oml i s gadawyvet ac mTel i ampr ocesi s mi znad ar i s dasaxul i . r odesac cdi spi r s
r ai me amocana eZl eva gadasawyvet ad, Cveul ebr i v, mas TavSi mxol od i s war modgenebi mosdi s,
r omel Tac mi wodebul i amocani s gadawyvet i sTvi s aqvT mni Svnel oba: war modgenaTa
asoci aci as amSemTxvevaSi Zal a ekar geba. es gar emoeba i mdenad speci f i kur i a azr ovnebi s
pr ocesi sTvi s, r omui mi sod umar t i vesi azr ovnebi s SemTxvevasac ar a aqvs xol me adgi l i :
sakmar i si a amocani s cnobi er ebi s gavl ena Sesust des, r omi mwamsve azr ovnebi s nacvl ad sxvam,
ar aazr ovnebi Tma pr ocesebma i Ci non Tavi .
mxedvel obaSi unda vi qoni oT, r omamocana Tavi sTavad, meqani kur ad r odi axdens aseT
gansazRvr ul gavl enas Cveni cnobi er ebi s muSaobaze. es mxol od i mSemTxvevaSi xdeba,
r odesac subi eqt i mi wodebul i amocani s gadaWr as mar Tl a ser i ozul ad i Rebs Tavi s Tavze.
ami s Semdeg cnobi er eba i se ewyoba, r ommasSi Cveul ebr i vi asoci aci ur i t endenci a Zal as
kar gavs da Tavi s adgi l s axal t endenci as, e. w. `det er mi naci i s t endenci as.. (n. axi )
204
uTmobs.
amr i gad, Cven vxedavT: adami ans r omazr ovnebi s pr ocesSi swor ed Sesaf er i si , swor ed
mi zanSewoni l i azr ebi uCndeba, amas ar sebi Tad uf r o aqt i ur i xasi aTi aqvs, vi dr e pasi ur i :
saf uZvl ad amas subi eqt i s mi er amocani s aRi ar eba, amocani s gadaWr i s gadawyvet i l eba, ese
i gi , nebel obi s aqt i udevs.
5. aqt i ur oba
azr ovnebi s es aqt i ur i xasi aTi mi si mi mdi nar eobi s Semdgomspeci f i kur Tavi sebur ebad
i Tvl eba. f si qol ogi aSi azr ovnebi s ammxar es yovel Tvi s gansakuTr ebul i xazgasmi T
aRni Snavdnen. es gasagebi a, i mi t omr omasoci aci i sa da azr ovnebi s gansxvavebul bunebas
ar af er i i se Tval saCi nod ar amt ki cebs, r ogor c swor ed amgar emoebi s naTl ad Cveneba.
azr ovnebi s pr ocess r ommar Tl a aqt i oba axasi aTebs, es ar a mar t o i mgancdebi dan Cans,
r omel i c azr ovnebi s dr os gvaqvs, ar amed mi mdi nar eobi s i mTavi sebur ebi danac, r omel i c
azr ovnebi s pr ocess axasi aTebs: azr ovneba f enomenol ogi ur ad da f unqci onal ur adac
aqt i ur pr ocess war moadgens.
r as ganvi cdi T, r odesac vTqvaT, r ai me r Tul s maTemat i kur amocanas vwyvet T da r odesac
Cveul ebr i vi ocnebi s mi mdi nar eobas vaZl evT Tavs? gancdaTa sxvadasxvaoba aq sr ul i ad
udaoa, pi r vel SemTxvevaSi Cven uaRr esad Tvi Tmoqmedad vgr ZnobT Tavs, uaRr esad
aqt i ur ad: Cven yovel wuTs si Znel eTa da dabr kol ebaTa pi r i spi r ganvi cdi T Tavs da maT
gadasal axad ganuwyvet l i v Sesaf er i s zomebs vRebul obT. samagi er od, ocnebi s SemTxvevaSi
sul sxva mdgomar eoba gvaqvs: azr ovnebi s Cveul ebr i vi daZabul oba aq pasi ur modunebas
uTmobs adgi l s: ocnebi s mi mdi nar eoba Cveni aqt i ur i monawi l eobi s gar eSe xdeba. Tu i q
Ti Tqmi s yovel i cal ke azr i Cveni Segnebul i Zi ebi s pr oduqt ad gani cdeba, aq war modgenebi
i se mi di an da modi an, r omCven mxol od pasi ur i mWvr et el i s r ol i Ra gvaqvs Ser Ceni l i .
azr ovnebi s SemTxvevaSi Cven vmoqmedebT; aq, ocnebi s SemTxvevaSi , Cven vWvr et T i mas, r ac
Ti Tqos Cveni monawi l eobi s gar eSe xdeba.
ar anakl eb naTl ad Cans azr ovnebi s aqt i ur i xasi aTi mi si mi mdi nar eobi s Tavi sebur ebi -
dan. Cven zemod davi naxeT, Tu r aoden di d r ol s asr ul ebs amocani s cnobi er eba azr ovnebi s
pr ocesSi : mTel i pr ocesi i sea war mar Tul i , r omi gi Tavi dan bol omde mi zanSewoni l xasi aTs
at ar ebs da, dasasr ul , amamocani s gadawyvet i s aqt i T Tavdeba. azr ovnebi s pr ocesi s es
mi zanSewoni l ebi Ti buneba naTl ad mi uTi Tebs, r ompi r ovneba pi r vel i nabi ji danve i Rebs
masSi Tavi si mi znebi T monawi l eobas da bol omde aqt i ur ad war mar Tavs mas. aseTi aqt i oba
Sei Zl eba mxol od nebel obi s gamoyenebi s sxvadasxva SemTxvevas axasi aTebdes, Tor emsxva
f si qi kur i pr ocesebi s Sesaxeb amas ver vi t yvi T.
6. t r anspozi ci a
r ogor c davi naxeT, azr ovneba i mf si qi kur pr ocess ewodeba, r omel i c yovel Tvi s
saki Txi s dasmi T i wyeba da mi si gadawyvet i T sr ul deba. yovel s ker Zo SemTxvevaSi saki Txi
er Ti a _ gar kveul i , i ndi vi dual ur ad gansazRvr ul i Si naar si T _ da azr ovneba swor ed am
er Ti s, i ndi vi dual ur ad gansazRvr ul i saki Txi s gadawyvet as gvaZl evs. magr amvTqvaT,
meor ed Cvens wi naSe absol ut ur ad i gi ve ki ar a, anal ogi ur i amocana dadga. i seve gauWi r deba
Cvens azr ovnebas amamocani s gadaWr a, r ogor c pi r vel i s Tu ar a? i mave si Znel eebs vi gr ZnobT
amSemTxvevaSi c da i seTi ve Zal i sxmeva da aqt i ur i daZabva dagvWi r deba, r ogor c amocani s
pi r vel ad gadaWr i s dr os Tu ar a? sul mci r e dakvi r vebac sakmar i si a, r omamsaki Txze
uar yof i Ti pasuxi gavceT. anal ogi ur i amocani s gadawyvet i sas azr ovnebi s pr ocesi
Seudar ebl ad uf r o i ol ad da daubr kol ebl ad mi mdi nar eobs, vi dr e pi r vel SemTxvevaSi ,
da dr osac gaci l ebi T nakl ebs moi Txovs. Sei Zl eba i Tqvas, sakmar i si a gagebul i qnes, r om
amocana anal ogi ur i a, r aTa gadawyvet a i mwamsve i qnes monaxul i .
azr ovnebi sTvi s es gar emoeba gansakuTr ebi T damaxasi aTebl ad unda Cai Tval os. azr ov-
neba r omamocanas swyvet s, es `er Txel da samudamod~xdeba: yvel a ker Zo SemTxvevaSi
xel axl a Tavi dan dawyeba saWi r o aRar aa. azr ovnebas er Txel gadaWr i l i amocani s xer xi
anal ogi ur axal amocanebze `gadaaqvs~, da esaa, r ommas egoden maRal Ri r ebul ebas ani Webs:
azr ovnebas `gadat ani s~, `t r anspozi ci i s~unar i aqvs.
Tu r aoden damaxasi aTebel i a es moment i azr ovnebi sTvi s, es naTl ad Cans amocani s, ase
vTqvaT, ucabedi , SemTxvevi Ti gadawyvet i s f aqt ebi s Seswavl i dan. ar i s SemTxvevebi , r om
zogjer amocani s gadaWr as ver axer xeb. maSi n azr ovnebaze xel s i Reb da ubr al od cdas
mi mar Tav: xan i se cdi , xan ase; magr ami mi t omki ar a, r omamcdas r ai me goni vr ul i sabuTi
hqondes, ar amed ubr al od, r ac mogi va TavSi , i mas cdi . ar i s SemTxvevebi , r omzogjer amgzi T
amocani s swor gadaWr as waawydebi . ar i ci , r at omwydeba amocana ase. xedav ki , r omgadawyda.
aseT br mad gadawyvet as, r ogor c vxedavT, `cdi sa da Secdomi s~meTodi s gamoyenebi s
205
SemTxvevebSi aqvs adgi l i . vTqvaT, axl a xel axl a mogces es amocana gadasawyvet ad, anda
anal ogi ur i amocana mogawodes. Tu meqani kur ad ar gaxsovs, r ogor moxda wi naT amamocani s
gadaWr a, xel axl a Tavi dan unda dai wyo, xel axl a `cdi sa da SecTomi s~gzi T unda scado mi si
gadawyvet a: amocani s uazr od, br mad gadaWr i s SemTxvevebSi gadat anas, t r anspozi ci as,
adgi l i ar aqvs.
pr aqt i kul i azr ovneba
Cveul ebr i v, azr ovneba adami ani s er Ter T gansakuTr ebi T speci f i kur Tavi sebur ebad
i Tvl eba. mas met yvel ebi s unar s ukavSi r eben da mi si gamovl eni s dasr ul ebul f or mad
l oRi kur s mecni er ul azr ovnebas sTvl i an. bunebr i vad i badeba saki Txi : es er Tader Ti
f or maa azr ovnebi sa, Tu mi si sxva f or mebi c ar sebobs? wi naT ase f i qr obdnen: namdvi l i
azr ovneba met yvel ebi s gar eSe ar Sei Zl eba ar sebobdes; ami t omazr ovneba mxol od adami ans
Sei Zl eba hqondes, r ogor c er Tader Ts met yvel ebi s unar i T aRWur vi l ar sebaso.
magr amTu ganvi Tar ebi s Tval sazr i si T SevxedavT saki Txs, maSi n Sei Zl eba uf r o Sesawyna-
r ebl ad ami si sawi naaRmdego azr i mi vi Cni oT, r oml i s mi xedvi Tac adami ani s ver bal ur i ,
l oRi kur i azr ovnebi s SemTxvevaSi ganvi Tar ebi s umaRl es saf exur Tan gvaqvs saqme, da,
maSasadame, mi si ganvi Tar ebi s wi nasaf exur ebi s Sesat yvi si f or mebi c unda ar sebobdnen.
r ogor c saTanado gamokvl evebi dan gamoi r kva, azr ovneba, mar Tl ac, ganvi Tar ebi s r amo-
deni me saf exur s ganvl i s da Ti Toeul s amsaf exur ze Tavi si gamovl eni s sxvadasxva f or mas
gvi Cvenebs.
aseTebad Sei Zl eba Semdegi Zi r i Tadi f or mebi CavTval oT:
1) pr aqt i kul i azr ovneba,
2) Tval saCi no, xat ovani azr ovnebada
3) ver bal ur i , l ogi kur i azr ovneba.
1. kel er i s cdebi
pr aqt i kul i azr ovnebi s cneba mWi dr od ar i s dakavSi r ebul i kel er i s saxel Tan.
Sei Zl eba i Tqvas, es cneba pi r vel ad mxol od mi si zoof si qol ogi ur i cdebi s Semdeg i qna
mecni er ebaSi SemoRebul i da, r ogor c Cans, sabol ood damkvi dr ebul i .
kel er i s Zi r i Tadi pr obl ema aseTi i yo: SeuZl i a Tu ar a cxovel s, r omel i c, r ogor c
yvel ami ci s, mokl ebul i a met yvel ebi s unar s, goni er i qceva, ese i gi , qceva, r omel i c ar c
i nst i nqt ur ad Sei Zl eba Cai Tval os da ar c ubr al o SemTxvevi Tobi s pr oduqt ad, da
r omel i c, maSasadame, azr ovnebi s gamovl eni s umar t i ves f or mad unda i qnes mi Cneul i . Tu
aseTi qceva ar sebobs, r ogor mi mdi nar eobs i gi ?
amsaki Txi s gadaswyvet ad kel er ma adami ani s msgavsi mai munebi s (anTr opoi debi s) qcevi s
eqsper i ment ul Seswavl as mi mar Ta. mi si cdebi s pr i nci pi aseTi i yo: r odesac mi zni s mi Rweva
pi r dapi r i gzi Tac Sei Zl eba, maSi n cxovel i bunebr i vad i nst i nqt i T sar gebl obs; magr amTu
mi zni s mi saRwevad uTuod ar api r dapi r i `Semovl i l i gzaa~saWi r o, maSi n, i nst i nqt i s
nacvl ad, cxovel i i Zul ebul i gaxdeba ukve goni vr ul aqt ebs mi mar Tos. amr i gad, kel er i s
mi xedvi T, goni vr ul i qcevi skr i t er i umad Semovl i l i gzi sar Cevi s unar i unda Cai Tva-
l os. ami t omkel er i s cdebi yvel a i sea agebul i , r ommi zni s mi saRwevad cxovel s uTuod Se-
movl i l i s gzi s ar Ceva uxdeba: `eqsper i ment at or i i seT si t uaci as qmni s, r ommasSi pi r dapi -
r i gza mi zni sken sr ul i ad gamousadegar i a; samagi er od, Semovl i l i gza Tavi suf al i r Ceba.
cxovel i amsi t uaci aSi Tavsdeba... da SesaZl ebel i xdeba gamoar kvi o: Seswevs mas Zal a Tu
ar a, amocani s gadasaWr el ad ar api r dapi r i , Semovl i l i gzebi T i sar gebl os~.
kel er ma ampr i nci pze cdebi s mTel i ser i a aago. mas undoda gamoer kvi a, Tu si r Tul i s r a
donemde SeeZl o mi eRwi a cxovel i s goni vr ul qcevas. ami t ommi si cdebi umar t i vesi
amocanebi T i wyeba da sakmaod r Tul i T Tavdeba. Tu r ogor i i yo es amocanebi , ami si
gaTval i swi neba umar t i vesi sa da ur Tul esi amocanebi s or i ode ni muSi s gacnobi T Sei Zl eba.
pi r vel i cdi s si t uaci a aseTi i yo: Wer ze Camoki debul i a mai muni s sayvar el i saWml i T, bananebi T,
savse kal aTi , magr ami se maRl a, r omcxovel i mas i at aki dan ver Seswvdeba. kal aTi bawar zea
daki debul i , da eqsper i ment at or i mas aqanavebs. kal aTi amdr os i se axl o mi di s i qve oTaxSi
mowyobi l f i car nagTan, r omsakmar i si a mai muni amf i car nagze axt es da kal aTi s mi axl oebas moucados,
r omi gi advi l ad i gdos xel T. aqSemovl i l i gza saWi r o ar aa, oRond saWi r oa cxovel ma i s adgi l i
SeamCni os _ f i car nagi _ sai danac mi zni s mi Rweva pi r dapi r i gzi Tac Sei Zl eba.
er Ter T uaxl oes cdaSi ukve es Semovl i l i gzac i Cens Tavs: kal aTi zevi Taa daki debul i ; magr am
i qve oTaxSi yuTi a, Tu mi aTr ev mas kal aTTan da zed Sedgebi , maSi n mi zani mi Rweul i qneba.
mai muni gal i aSi a Camwyvdeul i . gar eT banani moCans: mai muni banans xedavs, magr amxel i T ver
swvdeba. gal i aSi or i l er wmi s joxi agdi a, magr amor i ve i se mokl ea, r omcal cal ke ver c er Ti T ver
206
mi wvdebi banans. xol o Tu er Ts meor eSi Caar Wob, maSi namocani s gadaWr a Znel i aRar i qneba.
Semovl i l i gzi s pr i nci pi Zal i an Tval saCi nodaa ganxor ci el ebul i er Ter T ur Tul es cdaSi :
mai muni gal i aSi a Camwyvdeul i ; mi s wi n, gar eT, 45 sant . manZi l ze, yuTi a, r omel Si c banani agdi a yuTi s
i mkedel Tan, r omel i c axl oa mai munTan. yuTs er Ti kedel i akl i a, magr amswor ed i s kedel i , r omel i c
yvel aze uf r o Sor saa mai muni sgan. gal i aSi gr Zel i joxi agdi a. r ogor SeuZl i a cxovel s amocani s
gadawyvet a da banani s xel Si Cagdeba? mxol od ase: unda ai Ros joxi , amjoxi T banani Tavi skenki ar unda
moswi os, ar amed, pi r i qi T, sawi naaRmdego mi mar Tul ebi T _ Ri a kedl i sken, da amgzi T, bol os, yuTi dan
gar ed gamoagor os. ami s Semdeg i mave joxi T gver di T gaswi os, sanamyuTs ar gadascdeba da mer e ukve
pi r dapi r Tavi skenmoswi os.
ammagal i Tebi dan naTl ad Cans, r omaq mai muni , mar Tl ac, i seT si t uaci aSi a moqceul i ,
r omTu ar a goni vr ul i qcevi T, sxva gzi T mas amocani s gadaWr a ar SeuZl i a.
vTqvaT, r om, magal i Tad, ukanasknel cdaSi cxovel i Tavi s i nst i nqt ur i mpul sebs
emor Ci l eba. r as i zamda i gi amSemTxvevaSi ? ueWvel i a, nacvl ad i mi sa, r ombanani ukan gaewi a,
ese i gi , ki dev uf r o daeSor ebi a, i gi mas Tavi sken moswevda. magr am, r adganac mxol od yuTi s
ukana kedl i dan Sei Zl eboda mi si gar eT gamogdeba, amnai r i qcevi T, cxadi a, cxovel i mas
ver asdr os xel Si ver Cai gdebda. anda or i joxi s amocana! cxovel ma i q i seT moZr aobebs unda
mi mar Tos, r omel Tac Tavi sTavad sr ul i ad ar avi Tar i kavSi r i ar a aqvT bananTan: nacvl ad
i mi sa, r omxel i banani sken gaswi os, man joxi unda ai Ros xel Si _ msxvi l i mar cxenaSi , xol o
uf r o wvr i l i mar jvenaSi _ da er Ti meor es mi ar gos.
mi uxedavad i mi sa, r omkel er i s cdebSi Seqmni l i si t uaci i dan i nst i nqt ur i gzi T
gamosvl a sr ul i ad SeuZl ebel i i yo, anTr opoi debi mai nc war mat ebi T swyvet dnen amocanas.
i badeba saki Txi : r ogor axer xebdnen i si ni amas? kel er i s pasuxi amsaki Txze cnobi l i a:
anTr opoi debi goni vr ul i qcevi s unar s amJ Ravnebdnen; i si ni ar a i nst i nqt i s, ar amed azr i s
daxmar ebi T axer xebdnen si t uaci i dan gamosvl as.
2. `cdi sa da SecTomi s Teor i a~
kel er i s es daskvna ar sebi Tad ewi naaRmdegeboda f si qol ogi aSi ganmt ki cebul
Sexedul ebas r ogor c azr ovnebi s bunebi s, i se cxovel i s qcevi s Sesaxeb, da ami t omsaki Txi
dai sva, swor i i yo Tu ar a i s i nt er pr et aci a, r omel sac kel er i mi s mi er aRmoCeni l s
eqsper i ment ul f aqt ebs aZl evda da r oml i s mi xedvi Tac met yvel ebi s gar eSe azr ovnebi s
SesaZl ebl oba mt ki cdeboda.
f si qol ogebi s er Ti r i gi , gansakuTr ebi T amer i kel i f si qol ogebi (Tor ndai ki da sxv.) i m
azr s i cavdnen, r ommai munebi kel er i s cdebSi c SemTxvevi T swyvet dnen amocanas da Semdeg,
xSi r i ganmeor ebi s gzi T, mas meqani kur Cvevad aqcevdnen.
es azr i jer ki dev kel er i s cdebi s Sedegebi s gamoqveynebamde hqonda gamoTqmul i Tor n-
dai ks, da i gi , `cdi sa da SecTomi s~pr i nci pi s saxel wodebi T, f ar Tod i yo gavr cel ebul i .
gansakuTr ebi T amer i kel f si qol ogTa Sor i s. Tor ndai ks es pr i nci pi Tavi si cnobi l i zoof -
si qol ogi ur i cdebi s Sedegad hqonda f or mul i r ebul i , r omel Ta agebul obac ar sebi Tad
aseTi i yo:
mSi er cxovel s gal i aSi ket aven, sai danac i gi gar eT moTavsebul saWmel s xedavs. gal i as kar i aqvs,
r omel i c i mwamsve i Reba, Tu cxovel i , magal i Tad, r azas gadaswevs, anr omel i me gar kveul adgi l s
TaTi T mi awveba. er Ti si t yvi T, gal i i s gaReba Sei Zl eba Tu r omcxovel i Sesaf er i s moZr aobas
mi mar Tavs. eqsper i ment at or i Tval yur s adevnebs cxovel i s qcevas, r omel i c i qeT ar i s mi mar Tul i ,
r omgal i i dangar eT gamosvl i sa da Si mSi l i s dakmayof i l ebi s SesaZl ebl oba uzr unvel yos.
r ogor aRwevs, Tor ndai ki s mi xedvi T, cxovel i Tavi s mi zans? Zal i an ubr al od. Si mSi l i
mas gar eT moTavsebul i saWml i sken er ekeba. cxovel i sr ul i ad bunebr i vs, Cveul ebr i vs,
Tandayol i l moZr aobas mi mar Tavs: i gi saWml i s mi mar Tul ebi T gar bi s da r odesac kedel s
exeTqeba, gal i i dan ganTavi suf l ebi s i mpul si T xan aqvT ecema, xan i qeT: Ti Tqos `scdi s~,
aqedan xomar Sei Zl eba gasvl ao, da r odesac i r kveva, r omes `Secdoma~i yo, xel axl a
ganagr Zobs axl axan cdebs. amganuwyvet el moZr aobaSi cxovel i SemTxvevi T r azas Seexeba da
gal i i s kar i gai Reba. cxovel i mi zans aRwevs, magr amsr ul i ad SemTxvevi T _ Tavi si mr aval i
`cdebi sa da Secdomebi s~Sedegad. cxovel i r omxel axl a daabr uno gal i aSi , i gi kvl av
mi mar Tavs Tavi s uazr o moZr aobebs da kvl av SemTxvevi T gai Tavi suf l ebs Tavs.
gansakuTr ebi T aRsani Snavi a, r omamcdebi s xSi r i ganmeor ebi s SemTxvevaSi i r kveva, r omr ac
uf r o xSi r ad uxdeba cxovel s gal i i dan gamosvl a, mi T uf r o i Svi aTad mi mar Tavs xol me i gi
ar ami zanSewoni l moZr aobebs, bol osdabol os, sr ul i ad Tavs anebebs maT da pi r dapi r
Sesaf er i s moZr aobebs i wyebs: Caamwyvdev Tu ar a gal i aSi , i mwamsve r azas mi var deba da TaTi s
saTanado dar t ymi T kar s aRebs da gar eT gamodi s.
amr i gad, cxovel i pi r vel ad SemTxvevi T gamovi da gal i i dan. mas Segnebul ad r odi
aur Cevi a i s moZr aoba, r oml i s wyal obi Tac kar i s gaReba moaxer xa, ar amed es sr ul i ad
207
SemTxvevi T, mi si cnobi er i Car evi s gar eSe moxda.
magr amr at omxdeba, r omcdi s xSi r i ganmeor ebi s Sedegad yovel i sul uf r odauf r o
i Svi aTad mi mar Tavs ar ami zanSewoni l moZr aobebs da, bol os, pi r dapi r mi zanSewoni l i T
i wyebs? xomar unda vi f i qr oT, r om, bol osdabol os, cxovel i Tavi si mi zanSewoni l i
moZr aobi s azr s xvdeba da ami er i dan mas Tavi danve Segnebul ad mi mar Tavs? Tor ndai ki s pasuxi
aseTi a: ar a! ar ami zanSewoni l moZr aobaTa Semci r eba da, bol os, maTi sr ul i el i mi naci a,
xol o mi zanSewoni l Ta ganmt ki ceba da gaumjobeseba Tavi sTavad, sr ul i ad meqani kur ad,
cxovel i s aqt i ur i monawi l eobi s gar eSe xdeba: mi zanSewoni l i moZr aoba r omwar mat ebi T
Tavdeba, es gar emoeba cxovel Si si amovnebas unda i wvevdes, xol o ar ami zanSewoni l
moZr aobaTa unayof oba-usi amovnebas. ami si bunebr i vi Sedegi i saa, r omsi amovnebi s gr Znobi s
gavl eni T mi zanSewoni l moZr aobaTa da gansazRvr ul sensor ul STabeWdi l ebaTa Sor i s
ar sebul i asoci aci ur i kavSi r ebi mt ki cdeba, xol o ar ami zanSewoni l moZr aobaTa
SemTxvevaSi , usi amovnebi s zegavl eni T, aseTi kavSi r i sust deba, ase xdeba, r om,
bol osdabol os, ar ami zanSewoni l i moZr aobebi i spoba da mxol od mi zanSewoni l i r Ceba.
aseTi a `cdi sa da SecTomi s~ Teor i a. r ogor c vxedavT, i gi Tavi dan bol omde wmi nda
meqani st ur pozi ci ebze dgas, da, gasagebi a, r omkel er i s i nt er pr vt aci i s wi naaRmdeg
i l aSqr ebs: `r a saWi r oa i nt el eqt ze l apar aki , r odesac cxovel i s e. w. goni vr ul i qceva
`cdi sa da SecTomi s~pr i nci pi Tac advi l ad ai xsnebao~, amboben amer i kel i f si qol ogebi .
3. `gar dasvl i s gancdi s Teor i a
f si qol ogebi s meor e jguf i , gansakuTr ebi T ger manel i f si qol ogebi (bi ul er i ,
l i ndvor ski da sxva), sxva mososazr ebi T ar eTanxmebi an kel er i s daskvnas. maTi azr i T,
mai munebi r omegoden r Tul amocanebs sWr i an, es ki dev ar amt ki cebs, r omi si ni r ai menai r ad
azr ovnebi s aqt ebs mi mar Tavdnen. saqme i saa, r ommaTi qcevi s axsna sxvanai r aRac Sei Zl eba,
saxel dobr , i se, r omazr ovnebi s aRi ar eba sr ul i ad ar aa saWi r o. ueWvel i a, Tu aseTi axsna
mar Tl a SesaZl ebel i a, maSi n upi r at esoba mas unda mi eces, i mi t omr omcxovel i s azr ovnebi s
aRi ar ebas mxol od i mSemTxvevaSi eqneba gamar Tl eba, Tu aRmoCndeba, r ommi si qcevi s axsna
sxva, uf r o mar t i vi , f unqci ebi s moqmedebi s ni adagze sr ul i ad SeuZl ebel i a. f si qol ogebi s
amjguf i s azr i T, kel er i s mai munebi s qceva i seTi ar aa, r ommi si mar t i vi f si qi kur i
f unqci ebi dan gamoyvana ar Sei Zl ebodes.
mar Tl acda, r a udevs saf uZvl ad kel er i s mai munebi s war mat ebi Ts qvevas? ueWvel i a,
r ogor c aRni Snavs bi ul er i , mi wodebul saganTa Sor i s ar sebul i mi mar Tebebi s gamoyeneba.
magr amgana mi mar Tebi s wvdoma uTuod gonebas gul i sxmobs? di di xani a Seni Snul i a (Sumani s
mi er ), r omor i si di di s, magal i Tad, or i wr i s sueqcesi ur i Sedar ebebi sas, pi r vel i s, vTqvaT,
uf r o di di mocul obi s wr i s Semdeg, meor e _ uf r o mci r e mocul obi s mqone _ Ti Tqos
i kumSeba _ anda, r odesac Sesadar ebel i wr eebi s Tanami mdevr oba sxvagvar i a, pi r i qi T, meor e
wr e f ar Tovdeba. am`SekumSvi s~Tu `gaf ar Toebi s~Tanmxl eb gancdas `gar dasvl i s ganc-
das~ (Uebergangserlebnis) uwodeben; f i qr oben, r omSedar ebi s aqt s swor ed es speci f i kur i
f enomeni , es `gar dasvl i s gancdas unda edos saf uZvl ad. r odesac meor e wr e `i kumSeba~, mas
uf r o pat ar ad gani cdi , vi dr e pi r vel s, xol o, r odesac i gi `i zr deba~, maSi n, r asakvi r vel i a,
pi r i qi T, i gi uf r o di dad geCveneba. maSasadame, Sedar ebi s SemTxvevaSi ar avi Tar i mi mar Tebi s
speci f i kur wvdomaze, ar avi Tar s gonebr i v oper aci aze ar aa saWi r o l apar aki . mi mar Tebas _
r omer Ti uf r o di di a vi dr e meor e _ amSemTxvevaSi azr ovnebi s ki ar a, `gar dasvl i s~~
gancdi s saSual ebi T vwvdebi T.
magr amTu es asea, maSi n udaoa, r om`cxovel i swor ed gar dasvl i s gancdebi T wvdeba
mi mar Tebas da ar a azr ovnebi T~-o, ambobs l i ndvor ski , r omel i c sazogadod uar yof s azr s,
Ti Tqos mai muns mi mar Tebi s namdvi l i wvdoma SeeZl os: i gi mi mar Tebas ki ar a, gar dasvl as
gani cdi so, ambobs i gi .
magr am`gar dasvl i s gancdas~Sumani s mxol od zogi er Ti cdi spi r i adast ur vbs: umr avl es
obammi s Sesaxeb ar af er i i ci s, maS, r a sabuTi gvaqvs vi f i qr oT, r omcxovel ebs es gancda
Cvenze uf r o gamokvvTi l i aqvT? Ti Tqos naTel i unda i yos: ki dec r omhqondes cxovel s es
gancda, i gi gaci l ebi T uf r o nakl eb unda amCnevdes mas, vi dr e Cven, adami anebi .
magr amgar dasvl i s gancdi s momxr eebi ase msjel oben ami s sapasuxod: r asakvi r vel i a,
SesaZl ebel i a gar dasvl i s gancda Zal i an sust i hqondes cxovel s, magr ames sr ul i ad ar gvi S-
l i s xel s, vi f i qr oT, r omSedar ebi sas cxovel i mai nc gar dasvl i s gancdas emyar eba: saqme
i saa, r omcnobi l i a SemTxvevebi , r odesac Cvens msjel obas i mdenad sust i gr Znobadi STabeW-
di l eba gansazRvr avs, r ommi si SemCnevac ki ar Sei Zl eba. maSasadame, gar dasvl i s gancdebi s
si sust e sr ul i ad ar gamodgeba i mi s sabuTad, Ti Tqos SeuZl ebel i i yos Sedar ebi s aqt i mas
emyar ebodes.
amr i gad, Cven vxedavT: kel er i s Sedegebi s sxvagvar i i nt er pr et aci i s cdebi c ar sebobs. am
208
cdebi s mi xedvi T, sr ul i ad ar Sei Zl eba damt ki cebul ad Cai Tval os, r omSi mpanze Tavi s
amocanebs azr ovnebi s saSual ebi T swyvet des. maSm, r a udevs saf uZvl ad kel er i s mai munebi s
cqevas? Tor ndai ki s mi xedvi T _ `cdi sa da SecTomi s~gza, xol o ger manel i f si qol ogebi s
mi xedvi T _ sust i , SeumCnevel i e. w. gar dasvl i s gancdebi . magr am`cdi sa da SecTomi s~
pr i nci pi s uaRr esad meqani st ur i buneba, xol o `SeumCnevel i gar dasvl i s gancdebi s~
ar anakl eb uaRr esad hi poTet ur i xasi aTi saeWvod xdi s, r omr omel i me amaTgani ukeT xsni des
kel er i s f aqt ebs, vi dr e i s i nt er pr et aci a, r omel sac Tvi Tonkel er i i Zl eva.
4. anTr opoi di sazr ovnebi s saki Txi
kel er i dawvr i l ebi T aRwer s Tavi si cxovel ebi s qcevas. es gar emoeba SesaZl ebl obas
gvaZl evs SevamowmoT, aqvs Tu ar a amqcevas i s ni Snebi , r omel ni c zemod azr ovnebi s pr ocesi s
damaxasi aTebel ni Snebad mi vi Cni eT. kel er i s er Ter Ti cda aseTi i yo. maRl a, er Ter T
kedel ze banani i yo daki debul i . i qve, Sor i axl os, yuTi i dga. Si mpanze mxol od i m
SemTxvevaSi mi swvdeboda nayof s, Tu yuTs banani s qveS mi aTr evda da zed Sedgeboda. kel er i
sai nt er eso dakvi r vebas gadmogvcems, Tu r ogor gadaWr a es amocana sadgur i s yvel aze uf r o
axal gazr da wevr ma, kokom.
r odesac kokommaRl a daki debul i banani dai naxa, i gi pi r dapi r gaeqana mi sken, axt a r ac
Zal i da Rone hqonda zevi T, magr ammi zans mai nc ver mi aRwi a. maSi n i gi ukan gamobr unda,
moSor dakedel s, r omel zedac banani eki da, magr amxel axl a ukan dabr unda da
es r amodeni mejer gai meor a: mi uaxl ovdebakedel s da daSor deba mas. r amodeni me
xni s Semdeg, r odesac koko kedel s daSor da, yuTTan mi vi da da Sedga zed, gai xeda banani sken
da dauwyo yuTs nel a bi Zgva, magr ami se, r omadgi l i dan ar dauZr avs. kokos moZr aobebs
Tval saCi no Senel eba et yoba: i gi gaci l ebi T uf r o nel a i wyebs moZr aobas, vi dr e aqamde. i s
Tavs anebebs yuTs, mi di s xel axl a kedl i sken, magr amkvl av yuTs ubr undeba, xel axl a xel s
hkr avs mas, magr ammai nc i se sust ad, r omar Cans, r ommas mai ncdamai nc yuTi s adgi l i dan
daZvr a hqondes mi znad dasaxul i . r odesac saqme wi n ver mi di s, eqsper i ment at or i banans
f or Toqal i s naWer s umat ebs. es gar emoeba Tval saCi no gavl enas axdens mai munze: i gi i se,
yuTTan mi di s, er TbaSad st acebs mas xel s da Ti Tqmi s er Ti i mpul si T kedel Tan mi aqvs,
xt eba zed da hgl ejs kedl i dan nayof s.
sakmar i si a cot a Cavukvi r deT Si mpanzes amqcevas, r ommasSi azr ovnebi s Ti Tqmi s yvel a
ni Sani aRmovaCi noT. jer -er Ti , sayur adReboa, r ombanani s SemCneva i mwamsve mi sken moZr aobas
da, zevi T axt omi s saSual ebi T, ese i gi , pi r dapi r i gzi T, mi ss xel Si Cagdebi s cdas i wvevs:
cxovel Si pi r vel r i gSi i nst i nqt i i Rvi Zebs. magr amr oca ar af er i gamodi s, koko aqeT-i qi T
si ar ul s i wyebs: xan mi uaxl ovdeba kedel s, sadac banani hki di a, xan daSor deba mas; amasTanave
Tval s ar aSor ebs mi zans. STabeWdi l eba i seTi a, Ti Tqos cxovel Si swor ed i s speci f i kur i
mdgomar eoba i yos Seqmni l i , r omel i c zemod gakvi r vebi s saxel wodebi T gvaqvs aRwer i l i
da r oml i Tac azr ovnebi s pr ocesi i wyeba, r omanal ogi ur i gancda mar Tl a unda hqondes
Si mpanzes, es sxva SemTxvevebi s aRwer i dan ki dev uf r o Tval saCi nod Cans.
gasagebi a, r omkoko ase daJ i nebi T mi Cer ebi a banans, ase daJ i nebi T ubr undeba yuTs:
si t uaci i s obi eqt i vaci a, r omel i c azr ovnebi s Zi r i Tad moment s war moadgens, aq yovel
eWvs gar eSea. magr amazr ovnebi s SemTxvevaSi gakvi r vebi s gancdi T dawyebul i pr ocesi meor e
speci al ur i gancdi T, aha-gancdi T, mTavr deba. sagul i sxmoa, r omkokos qcevi s aRwer aSi es
moment i c Tval saCi nodaa war modgeni l i : f or Toqal i s naWer i s mi mat ebasTan er Tad i sev
yuTTan mi svl a, aq er Txans gaCer eba da mer e, er TbaSad, er Ti dakvr i T qcevi s mi zanSewoni l i
mi mar Tul ebi T Secvl a aha-gancdi s t i pi ur sur aTs gvi xat avs. koko er TbaSad `mi xvda~,
Tu r ogor Sei Zl eboda mi zni s mi Rweva, mi sTvi s er TbaSad `yvel af er i naTel i Sei qna~,
r ogor c i t yoda mi s mdgomar eobaSi adami ani .
gasagebi a, r ommTel i qcevi s mi mdi nar eoba ami s Semdeg er Ts daxSul mTl i anobas
war moadgens: i gi azr ovnebi s er Ti mTl i ani pr ocesi a, r omel i c gar kveul i mi zni s
gadawyvet i s t endenci i Taa det er mi ni r ebul i . azr ovnebi s pr ocesi s daxSul obi sa da aha-
gancdi s moment ebs r om mar Tl a aqvT kel er i s anTr opoi debi s qcevaSi adgi l i , es
gansakuTr ebi T maTi moqmedebi s mi mdi nar eobi s mr udi dan Cans. `cdi sa da SecTomi s~
pr i nci pi s gamoyenebi s SemTxvevaSi , ese i gi , r odesac cxovel i SemTxvevi Ti moZr aobi s
saSual ebi T sWr i s amocanas da Semdeg, xangr Zl i vi ganmeor ebi s wyal obi T, ammoZr aobas
mt ki ce Cvevad aqcevs, cxovel i s moZr aobaTa mr ude aseTi a: Tu absci saze amocani s gadaWr i s
ganmeor ebi Ts cdebs aRvni SnavT da or di nat ze _ dr os, r omel i c ami sTvi saa saWi r o, mi vi RebT
mr udes, r omel i c saer Tod nel i TandaTanobi T eSveba Zi r s, magr amaqa-i q, dr ogamoSvebi T,
kvl av zevi T avar deba xol me, r ac i maze mi uTi Tebs, r omzogjer cxovel i amocani s swor i
gadaWr i s Semdegac Zvel SecTomebs ubr undeba.
209
sul sxva sur aTs war moadgens cxovel i s qcevi s mr ude, r odesac i gi kel er i s mai munebi s
qcevi s sur aTs i Zl eva: aq mr ude Sei Zl eba i se i wyebodes, r ogor c zemoT aRwer i l SemTxve-
vaSi , magr ami gi yovel Tvi s Sei cavs kr i t i kul moment s, r i s Semdegac mr ude er TbaSad, mosx-
l et i T, Zi r s var deba da ami s Semdeg ar c er Txel zevi T awevi s t endenci as aRar amJ Ravnebs.
r aki er Txel moxer xda amocani s gadaWr a, cxovel i ukve aRar ubr undeba SecTomebs. Cven ase
SegveZl o agvewer a saqmi s vi Tar eba: cxovel i `mi xvda~, Tu r ogor wydeba amocana, man `er Txel
da samudamod gai go~, Tu r aSi a si Znel e; ami t omaa r omami er i dan er Txel ac aRar cdeba.
udaoa, mr udi s aseTi mi mdi nar eobi s SemTxvevaSi mxol od i nt el eqt ur pr ocesTanSei Z-
l eba gvqondes saqme. mr udeSi gansakuTr ebi T demonst r aci ul adaa aha-gancdi s moment i
asaxul i : mr ude er TbaSad var deba Zi r s da aRar c er Txel zevi T ar i wevs.
zedmet i a l apar aki , r omkel er i s mai muni s qcevaSi mi zanSewoni l ebi sa da aqt i obi s
moment i c naTl adaa war modgeni l i . kokos daJ i nebi T i zi davs Tavi sken kedel ze daki debul i
nayof i : i gi Tval s ver aSor ebs mas, Sei Zl eba moSor des er Ti xni T, magr ammal e kvl av mi sken
unda gabr undes. cxadad Cans, Tu r a mi mzi dvel i Zal a aqvs mi sTvi s nayof s: mi uxedavad ami sa,
koko mai nc aqt i ur i a. i gi xSi r ad st ovebs nayof s, yuTi sken mi di s, ese i gi , ki ar uaxl ovdeba,
ar amed Sor deba mas. udaoa, amSemTxvevaSi i gi nayof i dan momdi nar e bunebr i vi i mpul si s
wi naaRmdeg moqmedobs. maSasadame, mi si aqt i ur oba ukve amaSi c naTl ad Cans. magr amsr ul i ad
udao xdeba i gi , r odesac koko monacem si t uaci as Tvi Ton scvl i s, r odesac i gi yuTs
adgi l i dan sZr avs da sxva adgi l as gadaaqvs: koko Tavi s gar emos scvl i s. magr amamaSi mar t o
aqt i oba r odi Cans, ar amed mi zanSewoni l i aqt i obac: kokos qcevas banani s xel Si Cagdebi s
mi zani gansazRvr avs.
gansakuTr ebi T sayur adReboa ki dev er Ti f aqt i : sanamkedel ze mar t o banani eki da,
kokos azr ovneba jer ki dev ar yof i l a sakmar i sad mobi l i zebul i . magr amdaemat a Tu ar a mas
f or Toqal i c, mdgomar eoba myi s Sei cval a: kokomTavi si amocana myi s gadawyvi t a. Cvens wi naSe
uaRr esad mWer met yvel i f aqt i dgas, r omel i c naTl ad gvi Cvenebs, Tu r a mni Svnel oba aqvs
moTxovni l ebas, obi eqt i spi r ovnul mni Svnel obas, azr ovnebi s st i mul aci i sTvi s.
amr i gad, mai muni s qcevi s anal i zi gvi Cvenebs, r ommas azr ovnebi s ueWvel i ni Snebi
axasi aTebs. maSasadame, Cven ar gvaqvs sabuTi ar vaRi ar oT, r omuTuod unda ar sebobdes
SemTxvevebi , r odesac anTr opoi di azr ovnebi s aqt ebs mi mar Tavs da mi s wi naSe wamoWr i l
amocanas goni er i qcevi s gzi T swyvet s. magr amr ogor i a es azr ovneba?
5. pr aqt i kul i azr ovneba
Tavi sTavad i gul i sxmeba, Cvens wi naSe azr ovnebi s Tavi sebur i f or maa, r oml i s ar sebobac
Cvens saukunemde ar avi n i coda. r a Tavi sebur i ni Snebi axasi aTebs azr ovnebi s amf or mas?
uwi nar es yovl i sa, aRsani Snavi a Semdegi gar emoeba. r odesac adami ani r ai me amocani s
gadasawyvet ad azr ovnebas mi mar Tavs, es, Cveul ebr i v, ase xdeba: sanamar daasr ul ebs
azr ovnebas, manamde i gi umoqmedod r Ceba, i mi t omr omman jer ki dev ar i ci s, Tu r ogor sjobs
moqmedeba. es ukanasknel i mxol od azr ovnebi s pr ocesi s damTavr ebi s Semdeg i wyeba. i gi
dasr ul ebul i azr ovnebi s Sedegi s qcevaSi gamovl enas war moadgens da ar a Tvi Ton pr ocess
azr ovnebi sas, er Ti si t yvi T, Cveul ebr i vs SemTxvevebSi , azr ovnebi s pr ocesi wi n uswr ebs
moqmedebas: `jer vzomavT da mer e vWr i T~, ese i gi , jer movi f i qr ebT da mer e vmoqmedebT.
sul sxva mdgomar eobasTan gvaqvs saqme Si mpanzes azr ovnebi s SemTxvevaSi . aq azr ovnebi s
pr ocesi jer ki dev ar aa gamoyof i l i moqmedebi sgan. i gi wi n ki ar uswr ebs mas, ar amed masTan
er Tad xdeba, masSi a Car Tul i .
Tu Cveul ebr i vi adami anur i azr ovnebi s SemTxvevaSi i mi s danaxva, Tu r ogor
mi mdi nar eobs azr ovnebi s pr ocesi , mxol od moqmedebi s dawyebamde Sei Zl eba _ i mi s mi xedvi T,
Tu r as l apar akobs subi eqt i _ aq, Si mpanzes azr ovnebi s SemTxvevaSi , sul sxva
mdgomar eobasTan gvaqvs saqme: azr ovnebi s mi mdi nar eobi s r agvar oba Tvi Ton qcevaSi ,
Tvi Ton moZr aobebSi Cans. i mr ol s, r omel sac amTval sazr i si T adami ani s azr ovnebi s
SemTxvevaSi met yvel eba asr ul ebs, aq Tvi Ton moqmedeba, Tvi Ton qceva TamaSobs. qceva aq
pr oduqt i ki ar aaazr ovnebi sa, i gi Tvi Tonpr ocesi a mi si . maSasadame, azr ovneba am
SemTxvevaSi jer ki dev ar aa gamoyof i l i saqmi dan, pr aqt i ki dan. ami t om, amTval sazr i si T,
azr ovnebi s amf or maspr aqt i kul i azr ovneba Sei Zl eba ewodos.
es gar emoeba i maze mi uTi Tebs, r ompr aqt i kul i azr ovnebi s SemTxvevaSi kavSi r i si t u-
aci i dan momdi nar e st i mul sa da moqmedebas Sor i s jer ki dev ar aasul Tavi suf al i . r ef -
l eqt or ul i qcevi s pr ocesSi gar kveul i si t uaci a uTuod gar kveul r eaqci as i wvevs: moqme-
debasa da si t uaci as Sor i s aqi Zul ebi Ti kavSi r i ar sebobs. asea ar sebi Tad i nst i nqt i s
SemTxvevaSi c; wl i s gar kveul dr os, r om, magal i Tad, dat yvevebul ma ci yvma oTaxSi kakal i
dai naxos, mi s mogr ovebasa da Ti Tqos sazamTr od gadanaxvas dai wyebs, ese i gi , swor ed i seT
210
r eaqci ebs mi mar Tavs, r omel sac aq oTaxSi , t yveobaSi myof i ci yvi sTvi s ar avi Tar i azr i ar a
aqvs, magr amgar eT mi si ar sebobi s umni Svnel ovanes pi r obas war moadgens: r ef l eqsi sa da
i nst i nqt i s SemTxvevebSi st i mul i s aRqmas maSi nve Tan sdves xol me gar kveul i moZr aoba.
sul sxva mdgomar eoba gvaqvs adami ani s qcevi s ganvi Tar ebi s maRal saf exur ebze.
si t uaci i s aRqmas er Txel da samudamod gansazRvr ul i moqmedeba r odi axl avs Tan, ar amed
pi r vel r i gSi azr ovnebi s pr ocesi i wyeba, da r ogor c moqmedebi s r agvar oba, i se mi si
dawyebi s dr oc savsebi T ampr ocesi s Sedegebzea damoki debul i . amazr i T, kavSi r i si t uaci i s
st i mul ebsa da Cvens qcevas Sor i sTavi suf al i a.
pr aqt i kul i azr ovnebi s SemTxvevaSi , Ti Tqos azr ovnebi s saSual o mdgomar eobasTan
gvaqvs saqme: r asakvi r vel i a, si t uaci asa da qcevi s Sor i s r ef l eqsebur s i Zul ebi Ts kavSi r s
aq adgi l i aRar aqvs; magr ames kavSi r i ar c i se Tavi suf al i a, r ogor c Cveni sagangebod
moazr ebul i qcevi s SemTxvevebSi . saqme i saa, r omr odesac Si mpanze amocani s gadawyvet i s
si t uaci aSi i myof eba, i gi mkvvTr ad SezRudul i pi r obebi Taa gansazRvr ul i . kel er i xaz-
gasmi T aRni Snavs: i mi sTvi s, r ommi s mai munebs r ai me or obi eqt s Sor i s mi mar Teba daemyar e-
bi aT, magal i Tad, i mi sTvi s, r omjoxi banani s mosawevad gamoeyenebi aT, auci l ebl ad saWi r o
i yo, r omor i ve es obi eqt i er Ts mxedvel obi Ts ar eSi yof i l i yo moqceul i . Tu maTi mde-
bar eoba si vr ceSi i seTi i yo, r omr oca er Ti Canda, meor e maSi n mxedvel obi s gar eSe r Ceboda,
Cveul ebr i v, maT Sor i s ar avi Tar i kavSi r i ar myar deboda: Ti Toeul i maTgani , er Ti meor i s
mi mar T ki ar a, cal -cal ke aRi qmeboda. kel er i xazgasmi T aRni Snavs, r omSi mpanzes goni vr ul
qcevasopt i kur i st r uqt ur a gansazRvr avs. es i mas ni Snavs, r omSi mpanzes qcevas mxol od
i s mi mar Tebebi udevs saf uZvl ad, Si mpanze mxol od i mmi mar Tebebi s mi xedvi T moqmedobs,
r omel Tac i gi mxedvel obi Ts ar eSi aRi qvams, r omel Tac, ase vTqvaT, Tval i T xedavs.
magr amSecToma i qneobda gvef i qr a, Ti Tqos sakmar i si i yos Si mpanzemor i obi eqt i er T
mxedvel obi Ts vel Si moaTavsos, r aTa i si ni ur Ti er Ti s mi mar T aRi qvas, maT Sor i s mi mar Teba
daamyar os. ar a, i mi sTvi s, r omes moxdes, auci l ebel i a, mi mar Teba uSual od i yos mocemul i ,
maSasadame, mi si aRqmai yos SesaZl ebel i . vTqvaT, r omes ase ar aa: vTqvaT, r omer Ti obi eqt i
meor esTan i myof eba uSual o mi mar TebaSi ; magr amSesaZl ebel i a, r ommas mesamesTanac hqondes
kavSi r i , xol o es kavSi r i axl a ar Candes, i mi t omr omobi eqt i , r ogor c aRvni SneT, amJ amad
meor esTanaa dakavSi r ebul i . kel er i s er Ter Ti dakvi r veba naTl ad gvi Cvenebs, Tu r as
vgul i sxmobT amSemTxvevaSi . Ci ka, er Ter Ti Si mpanze, r omel mac ukve kar gad i ci s yuTi s
gamoyeneba maRl a daki debul i bananebi s mi sawvdomad, er T dRes Tavdauzogvel ad cdi l obs,
maRl a axt omi s saSual ebi T, Wer ze Camoki debul i nayof i Camogl i jos. mi uxedavad i mi sa, r om
i gi Zal i an kar gad xedavs i qve gver di T moTavsebul yuTs, i gi er Txel ac ar cdi l obs Tavi si
mi zni sTvi s mi s gamoyenebas. r at om? r ogor c gamoi r kva, mxol od i mi t om, r omyuTze amdr os
meor e mai muni i wva. sakmar i si i yo cot a xni s Semdeg es ukanasknel i yuTi d an Camomxt ar i yo,
yuTi gaeTavi suf l ebi a, r omCi ka i mwamsve yuTs mi var dnoda da banani s CamosaRebad
gamoeyenebi a. Ci kas banani s xel Si Cagdeba undoda. i gi xedavda i qve, amave opt i kur ar eSi
moTavsebul yuTs, magr amver avi Tar SemTxvevaSi massa da banans Sor i s mi mar Tebas ver
amyar ebda. r at om? ueWvel i a, i mi t omr ommi mar TebauSual od yuTsa da banans Sor i s ki ar a,
yuTsa da masze mwol ar e mai muns Sor i s ar sebobda. Ci ka ammi mar Tebas xedavda. magr am
i mi sTvi s, r ommas yuTsa da banans Sor i s daemyar ebi a mi mar Teba, mas jer i s mi mar Teba unda
ugul ebel yo, unda daer Rvi a, r omel sac uSual od xedavda. mxol od ami s Semdeg Sei qneboda
mi sTvi s yuTi sa da banans Sor i s ar sebul i mi mar Teba uSual od mi sawvdomi .
er Ti si t yvi T, yuTsa da masze mwol ar e mai muns Sor i s ar sebul i mi mar Teba uSual od i yo
mocemul i . xol o yuTsa da banans Sor i s ar sebul i mi mar Teba mar t o i mSemTxvevaSi
Sei Zl eboda uSual od yof i l i yo mocemul i , Tu r omamJ amad uSual od mocemul i mi mar Teba
dai r Rveoda (mai muni yuTi dan Camovi doda an Tvi Ton Ci ka Camoagdebda mas i qedan). sanames
ukanasknel i ar moxda, Ci kas qcevaze yuTi s si axl ove ar avi Tar gavl enas ar axdenda.
daskvna sr ul i ad cxadi a. Ci kas qcevas mxol od uSual od mocemul i mi mar Teba
gansazRvr avs: i s mi mar Teba, r omel sac mai muni uSual od ver aRi qvams, i s mi mar Teba, r oml i s
aRqmac mxol od ar sebul i s dar Rvevi s Tu Secvl i s Semdegaa SesaZl ebel i , mai muni s
qcevi sTvi s ar avi Tar r ol s ar asr ul ebs...
amr i gad, Cven Segvi Zl i a vTqvaT, r ompr aqt i kul azr ovnebas mxol od i s mi mar Tebebi
war mar Tavs, r omel i c uSual odaa aRqmi s ar eSi mocemul i : cxovel i s qcevas aqt ual ur
aRqmaSi mocemul i mi mar Tebebi gansazRvr avs.
magr amzemod Cven davr wmundi T, r omaRqmul i mi mar Teba wmi nda i nst ur qt or i qcevas
SemTxvevaSi c moqmedobs. i badeba saki Txi : r aRa uf l eba gvaqvs maSi n aq azr ovnebi s Sesaxeb
vi l apar akoT anda ukeT: r a gansxvavebaa ammxr i v pr aqt i kul azr ovnebasa da qcevi s i maqt ebs
Sor i s, r omel ni c azr ovnebad ver Cai Tvl ebi an, magr ammai nc aRqmul mi mar TebaTa gavl enas
211
emor Ci l ebi an? r a gansxvaveba ar sebobs pr aqt i kul azr ovnebasa da i nst i nqt ur qcevas Sor i s?
udaoa, r omsi t uaci aSi uSual od mocemul mi mar Tebebs i nst i nqt i c angar i Ss uwevs,
magr amyovel Tvi s unda gvaxsovdes, r omi nst i nqt ur i qcevi s SemTxvevebSi es mxol od i s mi -
mar Tebebi a, r omel ni c Tvi Tonsubi eqt sa da gar emosobi eqt Ta Sor i s ar sebobs: subi eqt i
mxol od i mmi mar Tebi s mi xedvi T moqmedobs obi eqt ze, r omel Si c es ukanasknel i masTan, ese
i gi , subi eqt Tan, i myof eba. ami t omaa, r omi nst i nqt ur i qceva i seTi aqt ebi sgan Sesdgeba,
r omel i c yovel Tvi s uSual od, pi r dapi r , yovel i Sua-wevr i s monawi l eobi s gar eSe exeba
mi zans: i nst i qt i ar asdr os r Tul s, or sar Tul i an qcevas ar war moadgens, r omel Si c jer
saSual ebi s mosapovebl ad war mar Tul i moqmedeba Sedi s, da Semdeg _ mi zni sken
mi mar Tul i moqmedeba. ami t omaa, r omar yof i l a SemTxveva, i nst i nqt s r omodesmei ar aRi s
SeqmnaSi mi eRos monawi l eoba. es gar emoeba Zal i an damaxasi aTebvl i a i nst i nqt i sTvi s, da
saWi r oa i gi yovel Tvi s naTl ad gvqondes war modgeni l i .
magr amTu es asea, maSi n, ueWvel i a, r omi nst i nqt Si yovel Tvi scal keul i mi mar Tebe-
bi unda Rebul obdnen monawi l eobas _ cal cal ke, er TmaneTi sgan damouki debl ad _ daar a
er TmaneTTandakavSi r ebul mi mar TebaTa r i gi , an jaWvi . vi meor ebT: es ase unda i yos i mi t om,
r omi nst i nqt i obi eqt i s subi eqt TanuSual o mi mar Tebas emyar eba, uSual os da ar a sxva
mi mar Tebebi T gaSual ebul s.
sul sxva mdgomar eobaa pr aqt i kul i azr ovnebi s SemTxvevaSi . r ogor c aRvni SneT, i gi c
si t uaci aSi uSual od mocemul mi mar Tebebs eyr dnoba: masac mxol od aRqmul i mi mar Teba
gansazRvr avs. magr amgadamwyvet i mni Svnel oba aq i mas aqvs, r omes mxol od i s mi mar Tebebi
r odi a, r omel i c obi eqt s uSul od aqvs subi eqt Tan. ar a! mTavar r ol s aq obi eqt ebs
Sor i s ar sebul i mi mar Tebebi asr ul eben. subi eqt i Tavi si qcevi s pr ocesSi am
mi mar Tebebi T sar gebl obs. ami t ommi sTvi s mar t o cal keul i mi mar Teba ki ar aa aqt ual ur i ,
ar amed, gar emoebi sda mi xedvi T, mi mar TebaTa mTel i jaWvi c, magr amusaTuod aRqmaSi
mocemul mi mar TebaTa jaWvi . magal i Ti : mai muni gal i aSi a damwyvdeul i . gar eT banani
agdi a; magr ami se moSor ebi T, r omxel i T ver mi wvdeba. i qve gal i aSi joxi devs, magr amZal i an
mokl e; banani s mosawevad ar gamodgeba. samagi er od, gal i i s gar eT r omjoxi moCans, i s ukve
sakmaod gr Zel i a. i s r om xel T hqonoda Si mpanzes, maSi n banani s xel Si Cagdeba
uzr unvel yof i l i i qneboda. xel i T amgr Zel joxs ver mi swvdeba, magr amgal i aSi r ommokl e
joxi a, mi si si gr Ze sr ul i ad sakmar i si a, r omgr Zel joxs mi wvde.
es amocana ar aa advi l i gadasawyvet i . mxol od gansakuTr ebi T Wkvi ani cxovel ebi
axer xeben mi s war mat ebi Ts gadaWr as. r aa aq saWi r o, r ommai munma swor i gadawyvet a monaxos?
ueWvel i a, mi mar TebaTar i gi s aRqma da maTi er Ti meor i s Semdeg swor i Tanami mdevr obi T
gamoyeneba. gadamwyvet i mni Svnel oba, yovel SemTxvevaSi , aq or i mi mar Tebi s SemCnevas mai nc
unda mi ewer os: mokl e joxi gr Zel s mi wvdeba, gr Zel i joxi _ banans. or i ve es mi mar Teba
Tval wi n aqvs mai muns: saWi r oa mxol od maTi aRqma da swor i Tanami mdevr obi T gamoyeneba.
pr aqt i kul i azr ovnebi s monapovar s swor ed i s gar emoeba Seadgens, r omi gi ar a mar t o amCnevs
aRqmi s ar eSi uSual od mocemul mi mar Tebebs da Ti Toeul i maTgani T cal ke sar gebl obs,
ar amed qcevas i se war mar Tavs, r omi gi ammi mar TebaTa swor i Tanami mdevr obi T
gamoyenebas emyar eba: Si mpanze jer mokl e joxs i yenebs gr Zel i s xel Si Casagdebad damer e
gr Zel s banani s xel Si Casagdebad, ese i gi , mi si qceva or sar Tul i ani mi mar Tebi s wvdomi T
xasi aTdeba: jer mokl e joxi gr Zel i s mi mar T, mer e gr Zel i joxi banani s mi mar T.
amr i gad, pr aqt i kul i azr ovneba cal ke mi mar Tebebi T ki ar sar gebl obs: i gi mi mar TebaTa
swor Tanami mdevr obas, mi mar TebaTa, ase vTqvaT, si st emas wvdeba.
ami T gansxvavdeba i gi i nst i nqt ur i qcevi sgan da ami T i qceva i gi azr ovnebi s gamovl eni s
er Ter T f or mad. umni Svnel ovanesi monapovar i , r omel sac ami T aRwevs pr aqt i kul i
azr ovneba, es i saa, r ommi si wyal obi T cocxal i ar seba i seTi moqmedebi s Sesr ul ebasac
eCveva, r omel sac sr ul i ad ar a aqvs mi znad mi si aqt ual ur i moTxovni l eba daakmayof i l os.
magal i Tad, mai muni banans xedavs da mi si SeWma unda. i mi s nacvl ad, r omman mi sken wai Ros xel i
(mi si aqt ual ur i moTxovni l ebi s uSual o dakmayof i l ebi s moZr aoba es i qneboda), i gi
i Zul ebul i xdeba, banans er Txans mai nc Tavi daanebos da, magal i Tad, sakmaod mZi me yuTi s
er Ti adgi l i dan meor eze gadat ana scados. sxvanai r ad: pr aqt i kul i azr ovnebi s udi desi
monapovar i i saa, r omi gi `saSual ebi sTvi s~moqmedebi s unar s aZl evs cocxal ar sebas, ese
i gi , i mi sTvi s moqmedebi s unar s, r ac Tvi Ton, Tavi sTavad sr ul i ad ar aa mi sTvi s
sasar gebl o, i mi t omr omar cer Ts mi s aqt ual ur moTxovni l ebas ar akmayof i l ebs. es ki
212
mar Tl a udi desi monapovar i a: gar eSe ami sa ver c i ar aRi gaCndeboda r odi sme da ver c
Sr oma. maSasadame, gar eSe ami sa ar c namdvi l i adami ani i qneboda dedami wi s zur gze da ar c
mi si i st or i a, i mi t omr omadami ani c da mi si i st or i ac Sr omamda i ar aRma Seqmna (engel si ).
6. momsaxur eba da pr aqt i kul i azr ovneba
magr ames ki dev ar ni Snavs, r ompr aqt i kul i azr ovneba saSual ebebi s dasr ul ebul
i deas da, maSasadame, namdvi l i i ar aRi s Seqmni s SesaZl ebl obas i Zl eodes. er Ti c da meor ec
mxol od Canasaxi s f or mi T gveZl eva pr aqt i kul azr ovnebaSi , yovel SemTxvevaSi , i m
pr aqt i kul azr ovnebaSi , r omel i c ganvi Tar ebi s pi r ut yvul saf exur ze gvxvdeba.
bunebr i vad Cndeba saki Txi : aqt i obi s r a f or mi s ni adagze unda aRmocenebul i yo
pr aqt i kul i azr ovneba?
Cveni saki Txi s gadasaWr vl ad gadamwyvet i mni Svnel oba aqvs kel er i s er T dakvi r vebas: mi s
mai munebs Zal i an uyvar daT TamaSi yuTebi T, r omel i c mr avl ad eyar a ezoSi . mTel Tavi su-
f al dr os Ti Tqmi s mar t o amTamaSSi at ar ebdnen. er T dRes kel er ma yvel a yuTi mai munebi s
sawol oTaxSi Seat ani na, sadac mai munebs mTel i Rame eZi naT. meor e di l as, r odesac i si ni
ezoSi gamouSves, sakvi r vel ma gar emoebami Ci na Tavi : mi uxedavad i mi sa, r ommai munebi Zal i an
nawyvni Candnen, i mi s gamo, r omezoSi yuTebi aRar i yo da maT TamaSi aRar SeeZl oT, ar cer Ts
maTgans azr adac ar mosvl i a, Sebr unebul i yo sawol oTaxSi da yuTebi gar eT gamoet ana.
r i T unda ai xsnas es gar emoebam? er Tader Ti , r ac amSemTxvevaSi unda vi gul i sxmoT, es
i saa, r om, r ogor c Cans, Si mpanzesTvi s `yuTi ezoSi ~da `yuTi sawol oTaxSi ~er Ti dai gi ve
ar aa: mi sTvi s i dent ur i sagni s i dea jer ki dev ucxo Cans. aqedan gasagebi xdeba, r omar c
kel er s da ar c sxva mkvl evar s er Ti dakvi r vebac ar a aqvs i seTi aRni Snul i , r omcxovel s mi s
mi er di di gaWi r vebi Ta da vai vagl axi T gakeTebul i i ar aRi momavl i sTvi s gadaenaxos. kel er i s
er Ter Tma yvel aze uf r o ni Wi er ma Si mpanzem, sul Tanma, or i l er wmi s joxi er TmaneTs
mi ur go da er Ti mogr Zo joxi gai keTa, r oml i Tac gal i i dan sakmaod moSor ebi T moTavsebul
banans mi swvda. mi uxedavad i mi sa, r omes i ar aRi mas momaval Si c gamoadgeboda, i gi man
gamoyenebi s umal ve Tavi dan moi Sor a: axal i saWi r oebi s SemTxvevaSi joxebi mas xel axl a
er TmaneTi sTvi s unda mi er go, r ac ar c i se advi l i saqme i yo mi sTvi s. aqedan cxadad Cans, r om
Si mpanzes mxol od Ti Toeul i ker Zo SemTxvevi sTvi s SeuZl i a `i ar aRi s~gakeTeba: dasWi r deba
sakvebi s xel Si Cagdeba, da i gi c speci al ur ad amSemTxvevi sTvi s Sesaf er i s `i ar aRs~agebs;
magr amxel meor ed r omaseTsave si t uaci aSi moxvdes xel axl a aseTi ve `i ar aRi s~gakeTebas
i wyebs. maSasadame, Si mpanzes `i ar aRi ~namdvi l i i ar aRi ar aa: i ar aRi mi si ganmeor ebi Ti
gamoyenebi s SesaZl ebl obas gul i sxmobs; i ar aRi r ogor c i seTi saSual eba gani cdeba, r omel -
sac sazogadod aqvs gar kveul i gamoyeneba. ami t omi ar aRi r ogor c i seTi r amgani cdeba, r ac
i seve samudamod gamosadegi a, r ogor c sakuTar i sxeul i s r ai me or gano. maSasadame, ar i qneba
swor i , Si mpanzes SemTxvevaSi namdvi l i i ar aRi s Sesaxeb vi l apar akoT: Si mpanzes da,
sazogadod, pi r ut yvs ar c gakeTeba SeuZl i a namdvi l i i ar aRi sa da ar c gamoyeneba.
ukve i s gar emoeba, r omSi mpanze `i ar aRsac~ki konkr et ul i , gar kveul i moTxovni l e-
bi sTvi s akeTebs, Tval saCi nod amt ki cebs, r omSi mpanzesTvi s namdvi l i Sr oma ucxoa.
r odesac ener gi a r ai me konkr et ul i s, i ndi vi dual ur i moTxovni l ebi s dasakmayof i l ebl ad
i xar jeba, r odesac r ai me pr oduqt i mxol od i mi sTvi s keTdeba, r omai ampi r i s es gar kveul i ,
es konkr et ul i , es i ndi vi dual ur ad gansazRvr ul i moTxovni l eba i qnes dakmayof i l ebul i ,
maSi n, r ogor c vi ci T, namdvi l Sr omasTan ki ar a gvaqvs saqme, ar amed mxol od aqt i obi s i m
f or masTan, r omel sac `momsaxur eba~Sei Zl eba ewodos.
Sr omi s SemTxvevaSi sul sxva mdgomar eobaa: Sr omi s pr oduqt s konkr et ul i s, i ndi vi du-
al ur i s, moment i s moTxovni l ebi s dakmayof i l eba ki ar a aqvs mi znad dasaxul i , ar amed
gar kveul i moTxovni l ebi s, r ogor c moTxovni l ebi s _ vi si c unda i yos i gi da sadac unda
i Ci nos man Tavi , sul er Ti a. pi r vel s aseT pr oduct s i st or i ul ad, ueWvel i a, i ar aRi
Seadgenda. ami t omaa, r omengel si s WeSmar i t ad geni al ur i si t yvi T, `Sr omi s pr ocesi
mxol od i ar aRi s damzadebi sas i wyeba~.
amr i gad, Si mpanzes `i ar aRi ~jer ki dev ver Cai Tvl eba i ar aRad; mi si aqt i obi s Zi r i Tadi
f or ma momsaxur ebi s f ar gl ebs ar sci l deba, da ami t omaa, r omi ar aRi s gancda jer ki dev
ucxoa mi sTvi s. azr ovnebi s gamovl eni s dasawyi si f or ma. pr aqt i kul i azr ovneba, r ogor c
vxedavT, momsaxur ebi s pi r obebSi a Casaxul i da gaf or mebul i . aqt i obi s ganvi Tar ebi s
Sr omi s saf exur ze azr ovnebi s uf r o maRal i f or mebi i Cens Tavs: pr aqt i kul i azr ovneba
mi sTvi s sakmar i si ar aa. es f or mebi a jer Tval saCi noebi Ti , konkr et ul i , xat ovani azr ovnebaa
da Semdeg gansakuTr ebi T ver bal ur i , l oRi kur i , mecni er ul i , ganyenebul i azr ovneba.
213
xat ovani azr ovneba
1. xat ovani azr ovneba
azr ovnebi s gamovl eni s Semdegi f or ma adami ani s ganvi Tar ebi s pi r vel saf exur ebze
gvxvdeba: i gi damaxasi aTebel i a pr i mi t ul i cnobi er ebi sTvi s. magr amamave dr os damaxasi aTe-
bel i a i gi Tanamedr ove bavSvi s cnobi er ebi sTvi sac, r amdenadac obi eqt ur i si namdvi l e jer
ki dev ucxoa da ucnobi mi sTvi s.
azr ovnebi s amf or mi sTvi s pi r vel r i gSi da gansakuTr ebi T i saa aRsani Snavi , r omi gi ,
wi naaRmdeg pr aqt i kul i azr ovnebi sa, moqmedebi s f ar gl ebs gar eSe xdeba: i gi wi n uswr ebs mas
da, maSasadame, Tavi s uSual o gamovl enas moqmedebaSi ar poul obs.
ammzr i v i gi azr ovnebi s umaRl esi f or mi sagan ar gansxvavdeba. gansxvaveba mxol od i saa,
r omazr ovnebi s umaRl esi f or ma cnebebSi mi mdi nar eobs, maSi n r odesac azr ovnebi s am
f or mas gansakuTr ebi T war modgenebTanaqvs saqme. maSasadame, Tu pr aqt i kul i azr ovneba
moqmedebi T azr ovnebaa, xol o l oRi kur i azr ovneba _ cnebebi T azr ovneba, xat ovani
azr ovnebawar modgenebi T, sazogadod, Tval saCi no xat ebi T azr ovnebas war moadgens.
ami t omazr ovnebi s amf or mas konkr et ul azr ovnebas, sagnobr i v azr ovnebas (ver ner ),
xat ovanazr ovnebas (ni ko mar i ) anTval saCi noebi Ts azr ovnebas (basovi ) uwodeben.
2. met yvel ebada xat ovani azr ovneba
pr aqt i kul i azr ovnebi s SemTxvevaSi azr i uSual od moqmedebaSi poul obs Tavi s
gamovl enasa da gansaxi er ebas. amdenad i gi i mTavi Tve obi eqt ur adaa mocemul i . i gi moazr ovne
subi eqt i s Si nagani samkvi dr os sai duml oebas, mi s f ar ul gancdas r odi war moadgens. i gi
obi eqt ur i si namdvi l i s er Ter Ti movl enaa da ami t omi gi naTel i a da cxadi r ogor c
i mi sTvi s, vi nc azr ovnobs, i se i mi sTvi sac, vi nc masTan saer To saqmi s ni adagzea
dakavSi r ebul i _ vi nc masTan er Tad `muSaobs~.
magr amr odesac azr ovneba Tavi s uSual o kavSi r s moqmedebasTan swyvet s da mxol od
war modgenasTanancnebasTani Wer s saqmes, maSi n, cxadi a, i gi pi r vel r i gSi subi eqt i s Si na
samkvi dr os f ar gl ebSi i kvt eba. r ogor i a azr ovnebi s mi mdi nar eoba amSemTxvevaSi , es gar eT
aRar Cans. magr amr amdenadac adami ans yovel Tvi s uWi r da Tavi si Si na samyar os movl enebi s,
Tavi si gancdebi s Tval yur i s devneba, r amdenac adami ani s cnobi er eba yovel Tvi s gar eT i yo
mi mar Tul i da ar a Si gni T, azr ovnebi s mi mdi nar eoba ampi r obebSi ar c Tvi Ton moazr ovne
subi eqt i sTvi s Sei Zl eba i yos naTl ad gacnobi er ebul i . magr amgaucnobi er ebel i azr ovneba,
r ogor c vi ci T, azr ovnebad ver Cai Tvl eba. maSasadame, bunebr i vad i badeba azr i , r omSeuZ-
l ebel i a azr ovneba ganvi Tar ebi s amsaf exur zec ar yof i l i yos obi eqt ur ad mocemul i ,
SeuZl ebel i a i gi wmi nda war modgeni s ar eSi yof i l i yos Caket i l i . mar qsi Tavi s dr oze aRni S-
navda, r omf si qi ka moqmedebasa da moqmedebi s pr oduqt ebSi a obi eqt ur ad mocemul i ; magr am
amave dr os i mazec mi uTi Tebda, r omi gi Sei Zl eba sxvanai r aRac gveZl eodes obi eqt ur ad.
ker Zod, azr ovnebi s Sesaxeb i gi ase ambobda: `azr i s uSual o si namdvi l e met yvel eba
ar i s~-o.
es debul eba dRes sr ul i ad udao debul ebad unda Cai Tval os. i gi naTel pasuxs i Zl eva
Cvens saki Txze: xat ovani azr ovneba, Tu moqmedebaSi ar a, samagi er od si t yvaSi , met yvel e-
baSi poul obs Tavi s obi eqt ur gansaxi er ebas. maSasadame, si t yvaa, r omsxvi sTvi sac mi sawv-
doms xdi s xat ovan azr ovnebas da Tvi Tonac subi eqt sac SesaZl ebl obas aZl evs Tval yur i
adevnos Tavi s sakuTar azr s da, sadac saWi r oa, saTanado cvl i l eba Sei t anos masSi .
3. sagni sazr ovneba
r ogor c zemodac i yo aRni Snul i , azr ovnebasagansac exeba dami mar Tebasac. maSasada-
me, xat ovani azr ovnebi s dasaxasi aTebl ad saWi r o i qneboda gavcnobodi T, Tu r ogor asaxavs
i gi er Tsac da meor esac. SevexoT jer sagni s asaxvas!
1) r ogor i azr eba sagani xat ovani azr ovnebi s SemTxvevaSi , ami s gaTval i swi neba yvel aze
ukeT i mSemTxvevaSi i qneboda SesaZl o, Tu pr i mi t ul i si t yvebi s Si naar si s anal i zs
movaxdendi T, i mi t omr om, r ogor c zemoTac i yo aRni Snul i , Tavi si Si naar si s gadasacemad
xat ovani azr ovnebac si t yvas i yenebs.
l evi -br i ul i s cnobi l Txzul ebaSi (vel ur Ta azr ovnebi s Sesaxeb), r omel i c sazogadod
mdi dar masal as eyr dnoba, gansakuTr ebi T naTl ad Cans, Tu r as war moadgens vel ur i s si t yvi s
Si naar si . r as gul i sxmobs i gi , r odesac ama Tu i msi t yvas mi mar Tavs. Seni Snul i a, r om
pr i mi t ul enebSi er Ti da i mave cnebi s aRsani Snavad, r ogor c wesi , er Ti si t yvi s nacl ad
mr aval s sxvadasxva si t yvas xmar oben. magal i Tad, Tovl i s aRsani Snavad l apebs 41
sxvadasxva si t yva hqoni aT. t amos, `aRmosavl eTi T wasvl i s~aRsani Snavad sul sxva si t yva
214
aqvT, `dasavl eTi T wasvl i sTvi s~sxva, sxva si t yva `Cr di l oeTi T wasvl i sTvi s~da sul sxva
`samxr eTi T `wasvl i sTvi s~. xol o r ac Seexeba er T si t yvas, r omel i c, sazogadod, `wasvl as~
ni Snavs, aseTi r ammaT enaSi sr ul i ad ar aRmoCnda. `hur onebi s enaSi Wami s aRsani Snavad,
sazogadod, cal ke si t yva ar moi poeba; samagi er od, maT i mdeni gansxvavebul i si t yva aqvT am
cnebi sTvi s, r amdeni sxvadasxva saWml i s Wamac Sei Zl eba: xor ci s Wami sTvi s er Ti si t yva aqvT,
Tevzi s Wami sTvi s _ meor e, da ase Semdeg, i mi sda mi xedvi T, Tu r as sWamen.
er Ti si t yvi T, xSi r i a SemTxveva, r ompr i mi t ul enebSi yovel s cal ke sagans, yovel s
cal ke movl enas Tavi si saxel i aqvs: r omel i me sagani sazogadod, r omel i me movl ena an
moqmedeba sazogadod, r ogor c, magal i Tad, adami ani an Wama, pr i mi t i vi s enaSi ar
aRi ni Sneba: mi sTvi s mxol od i ndi vi dual ur i , mxol od konkr et ul i ar sebobs.
r at omar i s ase, ami s axsnas pr i mi t i vi s si t yvebi s zust i anal i zi moi cemoda. magr amr a
pr i nci pi T adgenen i si ni Tavi s si t yvebs, es i qedanac kar gad Cans, Tu r as uwodeben evr opul
enebze mol apar ake vel ur ebi zogi er Ts maTTvi s ucnobs, axal sagans. cnobi l i a, r om,
magal i Tad, er T-er Tma vel ur ma t omma pi ani nos Tavi s adgi l obr i v i ngl i sur ze `yuTi , xel s
r omdaar t yam, yvi r i s~uwoda.
ammagal i Ti dan sakmaod kar gad Cans, r omvel ur i cdi l obs Tavi si si t yvi s Si naar sSi ,
r amdenadac Sei Zl eba, i mi s zust i sur aTi mogvces, r asac aRni Snavs. magr amr adganac sagni s
Tu movl eni s sur aTi yovel Tvi s mxol od i ndi vi dual ur i a da konkr et ul i , gasagebi a, r om,
magal i Tad, Tovl i s aRsani Snavad l apebs 41 sxvadasxva si t yva aqvT: Ti Toeul i maTgani
Tovl i s konkr et ul sur aTs i Zl eva, da aseTi sur aTi xommr aval i a.
amr i gad, sr ul i ad naTel i xdeba, r ompr i mi t i vi Tavi s si t yvebSi konkr et ul s,
i nRi vi dual ur xat s gul i sxmobs; r omzogadi , ganyenebul i , mi sTvi s mi uwvdomvl i a.
2) magr amsi t yvi s xmar eba yovel i ganzogadebi s gar eSe sr ul i ad SeuZl ebel i a: `yovel i
si t yva ukve ganzogadebas i Zl eva~-o, _ ambobs samar Tl i anad l eni ni . mar Tl acda, si t yvi s
ar sebobas mxol od i mSemTxvevaSi eqneboda azr i , Tu r ommi si ganmeor ebi T xmar eba i qneboda
SesaZl ebel i ; Tu r ommas r ai me gar kveul i mni Svnel oba eqneboda, mni Svnel oba, r omel sac
ganmeor ebi T Sexvdeboda adami ani , da, maSasadame, mi si dasaxel ebi s saWi r oeba gauCndeboda.
ami t omSeuZl ebel i a, si t yva r ai me sr ul i ad i ndi vi dual ur s, sr ul i ad konkr et ul s
sr ul i ad er Txel obr i vs ni Snavdes: aseTi si t yva, dai badeboda Tu ar a, i mwamsve Tavi s
mni Svnel obasTan er Tad mokvdeboda. ami t omvel ur i s si t yvac er Tgvar ganzogadebas unda
gul i sxmobdes: wmi nda i ndi vi dual ur i , gaumeor ebel i mni Svnel oba, sazogadod, ar Sei Zl eba
si t yvas hqondes. r odesac t amos `aRmosavl eTi T wasvl i sTvi s~ er Ti si t yva aqvs da
`dasavl eTi T wasvl i sTvi s~_ meor e, es, r asakvi r vel i a, i maze mi uTi Tebs, r omt amos si t yvebi
zogads da ar a konkr et ul s gul i sxmoben. mar Tl acda, `aRmosavl eTi T wasvl a~xombevr nai r i
Sei Zl eba i yos! aRmosavl eTi T wasvl a dRes, da i mave mi mar Tul ebi T wasvl a xval , ar
Sei Zl eba, r ogor c xat i savsebi T er Ti dai gi ve i yos: xomSei Zl eba aRmosavl eTi T sxvadasxva
adami ani mi di odes, sxvadasxva mdgomar eobaSi , sul sxvadasxva adgi l i dan! mi uxedavad ami sa,
si t yva mai nc er Ti a. i gi aRmosavl eTi T wasvl i s yvel a SemTxvevas, aRmosavl eTi T wasvl as
sazogadod gul i sxmobs.
maSasadame, udaoa, er Tgvar i ganzogadeba xat ovanma azr ovnebamac i ci s. magr amr ogor ax-
dens i gi amas? sazogadod `aRmosavl eTi T wasvl i s~Sesaxeb mxol od maSi n Segvi Zl i a vi l apa-
r akoT, r odesac mxedvel obaSi yvel a i s ni Sani gvaqvs, r omel i c `aRmosavl eTi T wasvl i s~
yvel a SemTxvevaSi gvxvdeba. maS, saWi r oa amsaer To ni Snebi s gamonaxva da mxedvel obaSi
mxol od maTi qoneba. ami sTvi s uTuod e.w. abst r aqci i s aqt i a saWi r o, ese i gi , mTl i ani dan
cal keul i nawi l ebi sa da ni Snebi s gamoyof i sa da Ti Toeul i s maTgani s cal ke ganxi l vi s aqt i .
gamodi s, r omxat ovani azr ovnebac abst r aqci as gul i sxmobs. maSasadame, r aRa azr i aqvs
mas, cnebi Ti azr ovnebi sgan gansasxvavebl ad, konkr et ul i , anu ar aabst r aqt ul i azr ovneba
vuwodoT!
magr amxat ovani azr ovnebi s `abst r aqci a~sxvagvar i abst r aqci aa. i gi Tavi sebur s speci -
f i kur xer xs war moadgens, r omel i c mar Tal i a i mave mi zans emsaxur eba, r asac ganvi Tar ebul i
abst r aqci ac, magr amabst r aqci ad mai nc ver Cai Tvl eba: i gi namdvi l i abst r aqci as ki ar a,
mxol od mi s f unqci onal ur ekvi val ent s war moadgens. r ami mdgomar eobs es ekvi val ent i ?
es gansakuTr ebi T naTl ad i sev pr i mi t ul i met yvel ebi s magal i Tebi dan Cans. vnaxoT,
r ogor aRni Snavs pr i mi t i vi sagni s Tvi sebas, ni Sans, magal i Tad, r as uwodebs i gi ama Tu i m
f er s, r a si t yvi T aRni Snavs, vTqvaT, `Savs~ an `wi Tel s~. es i mi t om ar i s am SemTxvevaSi
sai nt er eso, r omcal ke ni Sni sTvi s cal ke si t yvi s SesaRebad saWi r oa es ni Sani mTl i ani sagni s
war modgeni dan gqondes gamoyof i l i da, Sesaf er i si si t yvi s xmar ebi sas, mxol od am
215
gamoyof i l Si naar sze f i qr obde, mxol od i s gqondes mxedvel obaSi _ sxvanai r ad, saWi r oa
abst r aqci a. maS, r ogor aRni Snavs pr i mi t i vi Tvi sebas, ni Sans, amueWvel ad abst r aqt ul
Si naar ss? axal i pomer ani i s mkvi dr ni , magal i Tad, `Savs~, Tur me, `kot kos~(yvavs) uwodeben
da wi Tel s `gab-s~(si sxl s); ese i gi , ama Tu i mni Sans i msagni s saxel wodebi T aRni Snaven,
r omel mi c gansakuTr ebi T mkveTr adaa es ni Sani war modgeni l i .
r as amt ki cebs es gar emoeba? ueWvel i a, r odesac pr i mi t i vi Tvi sebi s aRmni Svnel si t yvas
(magal i Tad, `Savs~) xmar obs, mi s cnobi er ebaSi si Savi s, r ogor c cal ke ni Sni s, cneba r odi
Cndeba, ar amed usaTuod mTl i ani sagni s, saxel dobr , yvavi s war modgena. magr amyvavs xom
sxva Tvi sebebi c aqvs. mi uxedavad ami sa, amTvi sebebs yvavi s ki ar a, sxva sagnebi s saxel i ewode-
baT. ueWvel i a, yvavi pi r vel r i gSi da gansakuTr ebi T Tavi si si Savi T axdens pr i mi t i vze STa-
beWdi l ebas; da, gasagebi a, sadac mas amSTabeWdi l ebi s aRni Svna sur s, i q i gi yvavi s saxel s
i gonebs.
maSasadame, pr i mi t i vi s enaSi abst r aqt ul i Si naar si s, magal i Tad, ni Sni s saxel wodeba,
mTl i ani s war modgeni dan gamoyof i l s cal ke ni Sans r odi gul i sxmobs, ar amed Tvi Ton
mTl i ans, oRond am ni Sni T adbeWdi l s. ami t omaa, r om Savs `yvavi ~ ewodeba da wi Tel s
`si sxl i ~.
r omes mar Tl a ase unda i yos, r ommTl i ani dan cal keul i mxar i s gamoyof i s, ese i gi ,
abst r aqci i s nacvl ad, pr i mi t i vi i sev ammTel s unda mi mar Tavdes _ oRond mTel s, r omel Si c
wi na r i gSi gansakuTr ebi T esa Tu i s er Ti gar kveul i ni Sani a wamoweul i (magal i Tad, yvavi s
SemTxvevaSi si Save, si sxl i s SemTxvevaSi _ si wi Tl e), es sxva magal i Tebi danac naTl ad Cans.
er T-er Ts vel ur t omSi qol gas Ramur a uwodes; meor e adgi l as or i sr ul i ad
gansxvavebul i evr opel i Zmebad CaTval es. r at om? r aa saer To qol gasa da Ramur as Sor i s an
i mor evr opel s Sor i s? saf i qr ebel i a, r omor i ve SemTxvevaSi mTl i ani STabeWdi l eba
gansakuTr ebi T er Ti r ai me ni Sni T i yo vel ur i s cnobi er ebaSi aRbeWdi l i . qol gi sa da
Ramur as SemTxvevaSi amSTabeWdi l ebaSi Ramur as gaSl i l i f r Tebi unda yof i l i yo wi na
r i gSi wamoweul i ; evr opel ebi s SemTxvevaSi , r ogor c Semdeg gamoi r kva, `yvi Tel i Ceqmebi ~,
r omel i c er Tsac ecva da meor esac.
amr i gad, xat ovani azr ovneba mokl ebul i a namdvi l i abst r aqci i s unar s: i q, sadac cal ke
ni Snebi s azr ovnebaa saWi r o, i gi yovel Tvi s mTl i ans gul i sxmobs, magr ammTl i ans, r omel i c
er Ti r omel i me ni Sni Taa aRbeWdi l i , saxel dobr , i mni Sni T, r oml i Tac i gi gansakuTr ebi T
Zl i er STabeWdi l ebas st ovebs. ami sda mi xedvi T, pr i mi t i vi s `abst r aqci i s~pr ocesi ase
Sei Zl eba war movi dgi noT: pr i mi t i vi r om, magal i Tad, yvavs xedavs, masze gansakuTr ebul
STabeWdi l ebas, vTqvaT, si Save axdens. yvavi s mTl i an war modgenaSi si Save `f i gur i s~r ol s
asr ul ebs da yvel af er i danar Ceni `f oni sas~. vTqvaT, vel ur i Sav mel ans xedavs
pi r vel ad Tavi s si cocxl eSi , Tu amSemTxvevaSi mi si yur adReba gansakuTr ebi T si Savem
mi i qci a, Tu es Tvi seba f i gur ad i qna aRqmul i , da yvel af er i danar Ceni f onad, maSi n cxadi a,
yvavi da mel ani er Tnai r i i qneba mi sTvi s: or i ve Savi i qneba (i gi or i ves `yvavs~uwodebs). Tu
f i gur i sa da f oni s ur Ti er Tobas pi r obi T f i gur aci as vuwodebT, maSi n abst r aqci i s
f unqci onal ur ekvi val ent ad xat ovan azr ovnebaSi swor ed f i gur aci aunda mi vi Cni oT.
amr i gad, cxadad Cans, r ompr i mi t ul i azr ovneba mar Tl a xat ovan azr ovnebad unda
Cai Tval os. mi si sagani yovel Tvi s cal ke xat i s saxi Taa war modgeni l i . magr ames mai nc xat i a
da ar a aqt ual ur i si namdvi l e, war modgenaa da ar a aRqma. war modgena ki er Tgvar
ganzogadebas Sei cavs, r ogor c amas vel ur i s si t yva da mi si mni Svnel oba gvi mt ki cebs.
maSasadame, cxadi a, xat ovan azr ovnebaSi Cven si namdvi l i s aqt ual ur i mocemul obi s
f ar gl ebs es vSor debi T, mi si uSual o monobi dan er Tgvar ad mai nc vTavi suf l debi T. i gi
pr aqt i kul azr ovnebaze ammxr i vac maRl a dgas.
3) aqedan naTel i xdeba ki dev er Ti mni Svnel ovani moment i , r omel i c xat ovani
azr ovnebi s Zi r i Tadi Tavi sebur ebi dan gamomdi nar eobs. saqme i saa, r omxat ovani azr ovnebi s
samyar o er T si br t yeSi ganl agebul saganTa da movl enaTa samkvi dr os war moadgens. mi sTvi s
ucxoa i dea `cnebaTa~ur Ti er Ti daqvemdebar ebi sa. mas ar esmi s, r omar sebobs azr i gvar i s
Sesaxeb dasaxeobaTa Sesaxeb, r omsaxeoba gvar s eqvemdebar eba, magal i Tad, `adami ani
sazogadod~gvar i Ti cnebaa, da mi s sxvadasxva saxeobas, magal i Tad, `qal i ~ an `vaJ i ~
war moadgens; Semdgom, Ti Toeul amcnebasac aqvs Tavi si qvemdebar e cnebebi , Tavi si saxeobani
(magal i Tad, qal i gaTxovi l i da gauTxovar i ) da a. S. xat ovani azr ovnebi sTvi s
daqvemdebar ebi s i dea ucxoa. ami s mi zezi i saa, r ommi s sagans yovel Tvi s konkr et ul i
war modgena. yovel Tvi s xat i Seadgens. konkr vt ul i xat i ki mxol od gver dSi Sei Zl eba
amoudges meor e konkr et ul xat s. i si ni er Ti meor i s saxeobad an gvar ad ar gamodgebi an. maTi
216
ur Ti er Ti s daqvemdebar eba ar Sei Zl eba.
r omes asea, es kvl av pr i mi t ul i eni s masal ebi dan Cans. vTqvaT, pr i mi t i vi axal s r asme xe-
davs, r asac man r ai me saxel wodeba unda mi sces. anal ogi ur mdgomar eobaSi Cven ase movi q-
ceodi T: i mi s mi xedvi T, Tu r a ni Snebi aqvs amaxal obi eqt s, mas gar kveul saganTa jguf s mi va-
kuTvnebdi T da ami T mi s saxel sac gavar kvevdi T. magal i TaT, vi t yodi T: es f r i nvel i a an mi ne-
r al i a, wi gni a... ese i gi , Cven i mgvar s movZebni di T, r omel sac aRni Snul i obi eqt i , r ogor c
saxeoba, ekuTvni s. ucnob obi eqt s nacnobTa jguf sdauqvemdebar ebdi T, movaxdendi T, r o-
gor c amboben, mi s subsumci as. gar egnul ad pr i mi t i vi c ase i qceva: i si c gar kveul jguf s
akuTvnebs amaxal obi eqt s, magr amar a subsumci i s, ar amed sul sxva gzi T. r odesac pr i mi t i vi
qol gas xedavs, i gi mas `Ramur as~uwodebs; r odesac f r i nvel s sWvr et s, `pepel ao~ambobs;
r odesac sanTel s aqr obs, i gi mas `hkl avs~. es i mas ni Snavs, r ompr i mi t i vi s azr ovneba qol gas
i seTi ve f i gur aci i T aRi qvams, r ogor i Tac Ramur as, pepel as i seTi ve r ogor i Tac f r i nvel s.
maSasadame, qol ga da Ramur a, f r i nvel i da pepel a Ti To jguf Si Tavsdeba, er Ti meor i s
gver di T, r ogor c Tanabar i Ri r ebul ebi s movl enebi . maSasadame, aq daqvemdebar ebaze,
subsumci aze l apar aki mar Tl a uadgi l o i qneboda. ver ner i s Tqmi T, amSemTxvevaSi uf r o
`sagnobr i v t r anspozi ci asTan~gvaqvs saqme, vi dr e subsumci asTan.
r aa ami s Sedegi ? xat ovani azr ovneba i seT movl enebs an obi eqt ebs aqcevs er Tsadai mave
jguf Si , i seT sagnebsa da movl enebs aRni Snavs er Ti dai mave si t yvi T, r omCveni l oRi kur i
azr ovneba ar asdr os maT ar gaaer Ti anebda. magal i Tad, er Ter Ts Cr di l o amer i kul enaSi
(hai das enaSi ) yvel af er s, r ac mor gval oa, er Ti dai gi ve saxel i ewodeba: mze, mTvar e, yur i ,
Tevzi ... yvel af er s amas er Ti dai gi ve saxel i aqvs, maSasadame, er T jguf Si a gaer Ti anebul i .
i gi ve unda i Tqvas mogr Zo sagnebi s Sesaxebac. magal i Tad, ena da cxvi r i er Ti dai mave
si t yvi T aRi ni Sneba. r adganac xat ovani azr ovneba mi T asaxavs obi eqt ur si namdvi l es, r om
i gi , ase vTqvaT, xat avs , aRwer s mas, gasagebi a, r omdaqvemdebar eba mi sTvi s ucxoa, r om
i gi anal ogi as uf r o sWvr et s, vi dr el oRi kur damoki debul ebas.
4. xat ovani azr ovneba da mi mar TebaTa asaxva
r ogor c vi ci T, azr ovnebas gansakuTr ebi T mi mar Teba ai nt er esebs. r as war moadgens am
mxr i v xat ovani azr ovneba?
1) f or mal ur i l oRi ki s mi xedvi T, ar sebobs mi mar Tebi s cnebaTa r i gi , r omel i c
yovel gvar i wesr i gi sa da kavSi r i s gaTval i swi nebi s, yovel gvar i Semci r ebi s Zi r i Tads, sxva
r azedme dauyvanads pi r obas war moadgens. aseTs uzogades, uZi r i Tades mi mar TebaTa cnebebs
`kat egor i ebs~uwodeben. maT r i cxvs, ekuTvni s, magal i Tad, i gi veobi s mi mar Tebi s cneba,
mi zezobr i obi s (kauzal obi s) mi mar Tebi s cneba da sxva. i gul i sxmeba, r oml oRi kur i
Semecneba, r ogor i c unda i yos i gi , ukve i mTavi Tve gul i sxmobs aseT mi mar Tebebs. maSasadame,
azr ovneba mxol od kat egor i al ur i Sei Zl eba i yos.
xat ovani azr ovnebi s f si qol ogi ur i anal i zi gvi mt ki cebs, r omf or mal ur i l oRi ki s es
debul eba ar c f si qol ogi ur adaa swor i .
xat ovani azr ovneba, Tavi si ganvi Tar ebi s Zi r i Tad saf exur ebze mai nc, kat egor i al ur
azr ovnebas ar war moadgens. i gi uf r o pr ekat egor i al ur i a.
yovel i mi mar Teba, magal i Tad,, kauzal oba, or wver s gul i sxmobs mi zezsa da Sedegs _ da
mi mar Teba maT Sor i s dast ur deba. es debul eba i gi veobi s (i dent obi s) SemTxvevaSi c
Zal aSi r Ceba: sagani er T SemTxvevaSi da sagani meor e SemTxvevaSi i gi veobi s mi mar TebaSi
i gul i sxmeba Tavi sTavTan. magr amxat ovani azr ovnebi sTvi s sagnebi s ase gamocal keveba da
er Ti meor i sTvi s dapi r i spi r eba SeuZl ebel i a. ami sTvi s abst r aqci i s ganvi Tar ebi s maRal i
done i qneboda saWi r o r ac, r ogor c vi ci T, xat ovan azr ovnebas ar a aqvs. maSasadame, xat ovani
azr ovnebi sTvi sor i s ur Ti er T mi mar Teba r odi ar sebobs, ar amed mi sTvi s yovel i sagani Tu
movl ena yovel s sxva saganTan Tu movl enasTanac ar i s dakavSi r ebul i . msof l i o mi sTvi s
mTl i anobas war moadgens. r asakvi r vel i a, es di al eqt i kur i mTl i anoba ar aa: maSi n pr i mi t i vi s
azr ovneba di al eqt i kur i azr ovneba i qneboda. ar a, aq ganuwval ebads, Zi r i Tadad mai nc,
di f uzi ur mTl i anobasTan gvaqvs saqme.
azr ovnebi s f si qol ogi i s es monapovar i cxadad amt ki cebs: r omazr ovneba Tavi si
ar sebi T i seTi ar aa, r ogor c mas f or mal ur i l oRi ka xat avs, r omi gi uTuod f or mal ur -
l oRi kur i ar aa. Tavi s dasawyi s saf exur ze i gi mTl i anobi Ti a, da gasagebi xdeba, r omTavi si
ganvi Tar ebi s umaRl es saf exur ze i gi kvl av mTl i anobas ubr undeba _ magr amar a di f uzi ur s,
ganuwevr ebel s, ar amed di al eqt i kur mTl i anobas _ da, amr i gad, di al eqt i kur azr ovnebad
i qceva.
maSasadame, f or mal ur i l oRi ki s kat egor i vbi azr ovnebi s amsaf exur i sTvi s ucxoa: i gi
217
pr ekat egor i al ur i azr ovnebaa.
i badeba saki Txi : r ogor xer xdeba azr ovneba kat egor i ebi s gar eSe? r a gzas mi mar Tavs
xat ovani azr ovneba i q, sadac Cven Zi r i Tad mi mar TebebTan gvaqvs saqme?
sani muSod avi RoT or i Zi r i Tadi mi mar Teba:i gi veoba dami zezobr i oba.
2) cnobi l i a dakvi r vebaTa mTel i r i gi , sai danac Cans, r omxat ovani azr ovnebi sTvi s
namdvi l i i gi veobi s mi mar Teba jer ki dev sul daZl eul i ar aa. magal i Tad, er Ti samxr eT
af r i kel i t omi sTvi s amomaval i mze da Camaval i mze er Ti dai gi ve sagani r odi a; ar c mTvar ea
sxvadasxva f azebSi er Ti dai gi ve sagani ; r asakvi r vel i a, ki dev uf r o Znel i a mi sTvi s sagni s
i gi veobi s gageba, r odes ac sagani Tavi si ganvi Tar ebi s pr ocesSi Tval saCi no met amor f ozebs
gani cdi s, r ogor c, magal i Tad, amas adgi l i aqvs cxovel Ta samkvi dr oSi . f si qol ogi
Tur nval di , magal i Tad, er Txel sasaci l odac ki ai gdes, r odesac man muxl uxi da pepel a
er Tsadai mave cxovel ad gamoacxada. aRqmi s Tu war modgeni s Si naar si dasagani jer ki dev
sakmar i sad ar aa ur Ti er Ti sgan gamoyof i l i : pr i mi t i vi s sagnobr i v cnobi er ebaSi gadamwyvet
r ol s jer ki dev Si naar si asr ul ebs. ami t omyovel Tvi s, r odesac f si qi kur i Si naar si ,
r omel aac r omel i me sagani er T pi r obebSi aRZr avs, Tval saCi nod gansxvavdeba i m
Si naar si sgan, r omel sac i gi ve sagani meor e pi r obebSi i wvevs, xat ovani cnobi er eba uZl ur i
xdeba amsagni s i gi veoba scnos. konkr et ul i azr ovneba xat i T sar gebl obs, xat s gar eSe azr i
mas jer ki dev ar a aqvs mocemul i . ami t omgasagebi a, r omi gi veobi s kat egor i a mas jer ki dev ar a
aqvs sabol ood SemuSavebul i .
ami T ai xsneba i s gar emoeba, r ompr i mi t i vi er Tsadai mave saganze zogjer or s sr ul i ad sa-
wi naaRmdego azr s gamosTqvams. amdakvi r vebi s ni adagze i yo, r oml evi -br ul i aseT daskvnamde
mi vi da: pr i mi t i vi azr Ta wi naaRmdegobas ver gr Znobs, mi sTvi s f or mal ur i l oRi ki s wi na-
aRmdegobi skanoni ar ar sebobso. namdvi l ad saqme i maSi a, r ompr i mi t i vs i gi veobi s gancda
ar a aqvs sakmar i sad ganvi Tar ebul i : i gi xat ebi T azr ovnobs, da r odesac mas Tval saCi nod
gansxvavebul xat ebTan aqvs saqme, i gi sagnebsac sxvadasxvas gul i sxmobs. ami t omsakvi r vel i
ar af er i a, r odesac i gi zogjer aseT SemTxvevaSi ur Ti er Ti s sr ul i ad sawi naaRmdego azr ebs
gamosTqvams er Ti dai mave sagni s Sesaxeb: mi sTvi s xomaq sxvadasxva saganzea l apar aki !
Cven Segvi Zl i a davaskvnaT: xat ovani azr ovnebi s saf uZvel ze i gi veobi s gancda jer ki dev
ar aa sakmar i sad ganvi Tar ebul i ; i gi jer mxol od Tval saCi noebas eyr dnoba: i gi mxol od i q
gani cdeba, sadac Tval saCi no Si naar si , sadac xat i er Tnai r i a: codna, cneba mas jer ki dev ar
udevs saf uZvl ad.
3) r ogor gani cdi s xat ovasi azr ovneba mi zezobr i vobas, mi mar Tebas Tanmi mdevar
movl enaTa Sor i s, r omel Taganac er Ti mi zezi a da meor e Sedegi ?
r odesac Cvens wi naSe r ai me movl enaa, r omel i c axl ad, uCveul od, gaugebr ad gveCveneba,
r ogor c wesi , moTxovni l eba gvi Cndeba gavi goT r at omar i s ase ? r a mi zezi Taa gamowveul i ?
mokl ed, Cven ammovl eni s mi zezi s monaxva anu mi si axsna gvi nda. ueWvel i a, axsna xat ovani
azr ovnebi s ganvi Tar ebi s saf exur zec ai nt er esebs adami ans. r ogor xsni s i gi ama Tu i m
movl enas? ueWvel i a, es damoki debul i a i maze, Tu r ogor esmi s mas mi zezobr i oba.
r at omaqvs i abut i -kus damskdar i da br t yel i bakani ? br azi l i el i i ndoel i amas ase
xsni s. er Txel `ku da Zer a danaZl evdnen, vi n mi aswr ebda asvl as caSi zei mze, r omel i c
swor ed amdr os ewyoboda i q. ku Cai par a Zer as sasur saTo kal aTSi da masTan er Tad caSi i qna
at ani l i . ase r om, r odesac Zer a sazei mo sei r nobi dan dabr unda, ku i q daxvda: me Senze adr e
amovedi da di di xani a aq gel odebi o. magr amver SeTanxmdnen da gadawyvi t es _ ni Zl avi i mas
qondes mogebul i , vi nc mi waze Casvl as moaswr ebso. Zer a f r eni T daeSva Zi r s; ku ki gadavar da
da, r asakvi r vel i a, Caaswr o Zer as, magr am i se Zl i er daenar cxa mi waze, r ombakani
gaubr t yel da da gauskda. ami t omaa, r ommas dResac br t yel i da daxeTqi l i bakani aqvso~.
r ogor c vxedavT, br azi l i el i i ndoel i ambavs Txzavs, sadac moTxr obi l i a, Tu r ogor
moxda, r omkus bakani gauskda. esaa mi si axsna. asea sxva SemTxvevebSi c: r odesac pr i mi t i vs
r i same axsna unda, i gi moTxr obas aRgens, sadac aRwer i l i a, Tu r ogor moxda sai nt er eso
movl ena. xat ovani azr ovnebi sTvi s axsna da aRwer a er TmaneTs emTxveva. udaoa, r ogor c
i gi veobi s mi mar Tebi s SemTxvevaSi , i se aqac xat ovani azr ovneba mxol od i se xedavs da i se
asaxavs mi mar Tebas, r ogor c i s uSual odaa mocemul i . mi zezi da Sedegi ubr al o
Tanmi mdevr obazea dayvani l i : er Ti movl eni s Semdeg meor e xdeba, er Ts meor e uswr ebs wi n _
es ar i s da es, r asac xat ovani azr ovneba gani cdi s mi zezobr i vi kavSi r i s SemTxvevaSi .
Sei Zl eba i f i qr os kacma, r omhi umi s f or mul a _ posthocergo propter hoc (ami s Semdeg, maSasadame,
ami s mi zezi To) _ xat ovani azr ovnebi s mi zezobr i obas gamoxat avs.
magr ammi zezobr i vi kavSi r i s buneba, Cveni azr ovnebi sTvi s mai nc, auci l ebl obi Ti
218
xasi aTi saa. xat ovani azr ovnebi sTvi s es ase ar aa: auci l ebl oba mi sTvi s gaugebar i a. r odesac
cnobi l ma mogzaur maf ondenSt ai nenma, r oml i s cnobebi Tac Cven aq ganuwyvet l i v vsar geb-
l obdi T, er T-er Ts bakai r i s uTxr a _ `yvel a unda mokvdeso~ _ gamoi r kva, r ommi sTvi s es
`unda~, r ogor c auci l ebl oba, sr ul i ad gaugebar i yof i l a. mas jer ki dev ver mi vRwi a i m
mdgomar eobi sTvi s, r ommovl enaTa r i gi dan, mudamer Ti dai mave saxi T r ommeor deba, zogadi
auci l ebl obi s azr i gamoeyvana. auci l ebl obi sa da zogadobi s kat vgor i ebi ucxoa
xat ovani azr ovnebi sTvi s. ami t omaa, r omi gi mxol od moTxr obi T, mxol od aRwer i T
kmayof i l deba.
magr amnuTu xat ovani azr ovnebi sTvi s mi zezsa da Sedegs Sor i s ubr al o Tanmi mdevr obi s
met i sxva, ar avi Tar i kavSi r i ar ar sebobs? r ogor c vel ur ebi s, i se bavSvi s xat ovani
azr ovnebi s dakvi r veba amt ki cebs, r omi gi mi zezsa da Sedegs Sor i s Tavi sebur kavSi r s
gul i sxmobs, r oml i s mi xedvi Tac Sedegi ubr al od Sedegs ki ar ni Snavs, ar amed uf r o
pr oduqt s, keTebi snayof s. xat ovani azr ovneba mi zezsa da Sedegs Sor i s keTebi s kavSi r s
gul i sxmobs: yvel af er i r ac xdeba da r ac ar sebobs uTuod vi si me gakeTebul i a. aseTi a
xat ovani azr ovnebi s r wmena. ami t omsakmar i si a, moTxr obi l i i qnes, Tu vi n da r ogor gaakeTa
esa Tu i s sagani Tu movl ena, r aTa axsna sr ul i ad damakmayof i l ebl ad i qnes cnobi l i .
es f aqt i gansakuTr ebul i yur adRebi s Ri r si a. i gi gvi Cvenebs, Tu r ogor war moi Sva
mi zezobr i vobi s cneba, r ogor mi vi da adami ani mi zezobr i vi kavSi r i s i deamde. bur J uazi ul
f si qol ogi aSi di di xani a gavr cel ebul i a azr i , Ti Tqos mi zezobr i obi s Semecnebi s wyar o
sakuTar i nebel obi s dakvi r veba i yos (Sopenhauer i ). namdvi l ad SeuZl ebel i a es ase i yos. es
r omase yof i l i yo, maSi n unda mi gveRo, r omTvi Tdakvi r veba, r omel i c abst r aqci i s sakmaod
maRal dones gul i sxmobs, gaci l ebi T adr e ganvi Tar da, vi dr e obi eqt ur i dakvi r veba, r om
mi zezobr i oba jer Si na samyar oSi i qna Seni Snul i da Semdeg gar e-si namdvi l eSi gadat ani l i ,
r omes kat egor i a jer Teor i ul ad i qna ganWvr et i l i da Semdeg pr aqt i kul ad _ Si na samyar os
dakvi r vebas pr aqt i kasTan uSual od xomkavSi r i ar a aqvs: pr aqt i ka Si na ki ar a, gar e-si namdvi -
l eSi mi mdi nar eobs.
gaci l ebi T uf r o swor i i qneboda, Tu saqmes ase war movi dgendi T. mi zezobr i vi kavSi r i s
gageba `gakeTebi s~ mi mar Tebi s saxi T i maze mi uTi Tebs, r omadami anma pi r vel ad Tavi si
Sr omi s pr oduqt ebs mi aqci a yur adReba, i mas, r asac i gi akeTebda, da amave dr os i masac,
r omampr oduqt s mxol od gakeTebi s Sedegad Rebul obda. r ac Seexeba keTebi s subi eqt ur
mxar es, mot i vaci asa da aqt i vobi s gancdas es Sedar ebi T uf r o gvi an unda gamxdar i yo
adami ani s dakvi r vebi s sagnad. da Cven vi ci T, r om. mar Tl ac, mi zezobr i obi s keTebi s saxi T
war modgenas, ese i gi , i mas, r ac amJ amad ar t i f i ci al i zmi s saxel wodebi Taa f si qol ogi aSi
cnobi l i , mi zez-Sedegi s mi mar Tebi sf si qol ogi ur i gageba mohyva Tan, r oml i s mi xedvi Tac
mi zezi swor ed i se moqmedobs, r ogor c mot i vi , da yvel af er i r ai memot i vi T xdeba.
amgvar ad, Cven vxedavT, r ommi zezobr i vi mi mar Tebi s i dei s wyar o adami ani s pr aqt i kaSi
unda veZi oT. i se, r ogor c yvel af er i speci f i kur -adami anur i Sr omi s wyar odan
momdi nar eobs, i se kauzal obi s kat egor i i s saTavec aq unda vi gul i sxmoT.
magr ampr i mi t ul i adami ani s pr aqt i ka, mi si `Sr oma~ jer ki dev mar t i v f or mebSi
mi mdi nar eobda: i gi jer ki dev mxol od moxmar ebi sa da momsaxur ebi s f ar gl ebSi i yo
moqceul i . ami t ommi si kauzal obi s cnobi er ebac jer mxol od pr i mi t ul i Sei Zl eboda
yof i l i yo. namdvi l i mi zezobr i vi mi mar Tebi s i dea, i se r ogor c sxva mi mar Tebebi sac, i se
r ogor c namdvi l i sagni s cnobi er ebac, mxol od ganvi Tar ebi s i msaf exur ze SemuSavda,
r odesac adami ani s cxovr ebaSi domi nant ur i mni Svnel oba namdvi l ma war moebi Tma Sr omam
moi pova. dasr ul ebul i azr ovnebi s, e. w. cnebi Ti azr ovnebi s, sabol oo Camoyal i beba am
ni adagze moxer xda.
r ogor c vxedavT, xat ovani azr ovneba ganvi Tar ebi s uf r o maRal saf exur s war moadgens,
vi dr e pr aqt i kul i azr ovneba, magr amgaci l ebi T uf r o dabal s, vi dr e cnebi Ti azr ovneba.
cnebi Ti azr ovneba
1. asoci aci oni zmi azr ovnebi sf si qol ogi aSi
pr aqt i kul i azr ovneba aRqmul i s f ar gl ebSi mi mdi nar eobs. xat ovani azr ovneba
sakmar i sad af ar Toebs Tavi si moqmedebi s ar es, r amdenadac war modgenasac emyar eba. magr am
i gi c uSual od mocemul i s f ar gl ebSi r Ceba. i badeba saki Txi : nuTu ar ar sebobs saSual eba
uSual o mocemul obi s, Tval saCi noebi s, zRudeebi s gadal axvi sa da si namdvi l i s uf r o
daSor ebul i mxar eebi s asaxvi sa?
me-19 sauk. f si qol ogi i sTvi s ar sebi Tad pr aqt i kul i azr ovnebac ucnobi i yo da
xat ovani c: azr ovnebad i gi mxol od l oRi kur s, ganyenebul s, cnebi Ts azr ovnebas Tvl i da.
219
mi uxedavad ami sa, yovel i azr ovneba mas mai nc Tval saCi noebamde dahyavda. me-19 saukuni s
kl asi kur i f si qol ogi a asoci oni st ur i f si qol ogi a i yo; i gi dar wmunebul i i yo, r om
er Tader Ti masal a, r oml i Tac f si qi ka sar gebl obs, Segr Znebaa, da, maSasadame, azr ovnebac
amave masal i Taa agebul i . r ac Seexeba kanonzomi er ebas, r omel sac azr ovnebi Ts pr ocesebSi
aqvs adgi l i , ar c i s war moadgens r asme speci f i kur s: i se r ogor c yvel a sxva SemTxvevaSi , aqac
asoci aci aTa kanonzomi er ebasTan gvaqvs saqme. ami t omac azr ovnebi s f si qol ogi i s amocana
Sei Zl eba mxol od i maSi mdgomar eobdes, r omman azr ovnebi s yvel a SesaZl o f or ma
anal i zhyos da gvi Cvenos, r omi gi sxvadasxva war modgenaTa, asoci aci i s kanonebi s mi xedvi T,
gaer Ti anebi s met s ar af er s ar war moadgenso. cneba, magal i Tad, war modgenaTa er Tdr oul i
asoci aci i s pr oduqt i a, msjel oba _ Tanami mdevar asoci aci i sao. asoci aci oni st ur i
f si qol ogi i s uki dur esi sensual i zmi SesaZl ebl obas ar aZl evda mas azr ovnebaSi i seTi
f si qi kur i pr ocesi daenaxa, r omel i c uSual od mocemul obi s f ar gl ebs Sor deba da
si namdvi l i s ar sebi Ti mxar eebi s Semecnebi s SesaZl ebl obas qmni s.
2. azr i r ogor c ar aTval saCi no gancda
nuTu, bol osdabol os, Cveni azr ovneba Tavi si ganvi Tar ebi s umaRl es saf exur zec
Tval saCi noebi s f ar gl ebi T r Ceba SezRudul i ? Tanamedr ove mecni er ebi s br wyi nval e
mi Rwevebi udaod amt ki ceben, r omadami ani s azr s Zal a Seswevs movl enaTa zedapi r s
gadascdes da maTi ar sebi Ti bunebi s Semecneba moaxer xos. r a Tqma unda, es SeuZl ebel i
i qneboda, r omCveni azr ovneba ar sebi Tad Segr ZnebaTa asoci aci ebi s met i ar af er i yof i l i yo
da maSasadame, mar t o uSual o mocemul obi T yof i l i yo Semof ar gl ul i .
es gar emoeba yovel Tvi s mwvaved ayenebda f si qol ogi i s wi naSe saki Txs, Tu r a gzi T da
r ogor axer xebs Cveni azr ovneba Semecnebi s egoden mni Svnel ovani si maRl eebi s mi Rwevas. am
saki Txi s i nt ensi ur i Seswavl a XX sauk. dasawyi s wl ebSi dai wyo. ger mani aSi mas kul pe
xel mZRvanel obda (`vur cbur gi s skol a~) da saf r angeTSi _ bi ne. vi nai dan azr ovnebi s kvl eva
eqsper i ment ul ni adagze i qna gadat ani l i , i gi Tavi danve nayof i er i aRmoCnda.
pi r vel i mni Svnel ovani Sedegi , r omel i c azr ovnebi s eqsper i ment ul i Seswavl i s
ni adagze i qna mi Rebul i , swor ed Cvens pr obl emas exeba. gamoi r kva r omazr ovnebi s pr ocesi s
dayvana mxol od Tval saCi no Si naar sze, mar t o Segr Znebebsa da war modgenebze, ar avi Tar
SemTxvevaSi ar Sei Zl eba; r omamTval saCi no Si naar sebi s gver di T azr ovnebi s pr ocesSi ki dev
gani cdeba r aRac, r asac ar c r ai megr Znobadi r omel obaaqvs da ar c r ai mei nt ensi oba,
ese i gi , ar cer Ti i seTi mxar e, r i s gar eSec Segr Znebi s azr ovnebac ki ar Sei Zl eba. udaoa, am
SemTxvevaSi gancdasTan gvaqvs saqme, r omel sac Segr ZnebasTan ar af er i aqvs saer To.
Cveul ebr i v, amgancdas cdi spi r ebi `codnas~, `azr s~ uwodeben. mi si Segr Znebaze Tu
war modgenaze dayvana SeuZl ebel i Sei qna: gar da i mi sa, r ommas ar c gr Znobadi r omel oba aqvs
da ar c i nt ensi oba, i gi sxva mxr i vac gansxvavebul i aRmoCnda Tval saCi no gancdebi sgan,
war modgenebi sgan, 1) r odesac cdi spi r i Tavi si azr ovnebi s aqt i s Sesaxeb i Zl eva angar i Ss,
magal i Tad, r odesac i s mogvi Txr obs Tavi s gancdebs, r omel ni c, vTqvaT, mi wodebul i
wi nadadebi s gagebi s pr ocesSi Rebul obdnen monawi l eobas, mas Zl i er kar gad, Zl i er naTl ad
axsovs `azr i ~, r omel i c mas TavSi mouvi da. magr am, r ac Seexeba war modgenebs, r omel ni c mas am
dr os hqonda, maT Sesaxeb i si c ki ar i ci s, r ogor i i yvnen i si ni _ mxol od sqemat ur ni Tu
dasr ul ebul i , gar kveul i Si naar si s mqoneni . maS, azr i sxvaa dawar modgena sxva. 2) r om
es asea, es i qedanac Cans, r om, magal i Tad, si t yvi s gagebi sTvi s uf r o mci r e dr o aRmoCnda
saWi r o, vi dr e mxedvel obi Ti war modgeni s aRmocenebi sTvi s. azr i r ommar Tl a war modgenaTa
asoci aci a yof i l i yo, maSi n amf aqt s adgi l i ar eqneboda. 3) vTqvaT, cdi spi r ma mar t i vi
moZr aobi Ti r eaqci a unda mogvces mi wodebul si t yvaze, magr ammxol od mas Semdeg, r ac i gi
gai gebs amsi t yvas. swvdeba mi s mni Svnel obas. aRmoCnda, r omSesaZl oa cdi spi r s r aRac
war modgenebi gauCndes, magr amman i codes, r omi si ni amsi t yvi s mni Svnel obas ar
Seef er ebi an: mni Svnel obi scodna, azr i , maSasadame, war modgenaze ar dai yvaneba.
amr i gad, damt ki cebul ad Sei Zl eba Cai Tval os, r omCveni cnobi er eba Tval saCi no
Si naar sTa _ Segr ZnebaTa da war modgenaTa _ gar da, ar aTval saCi no gancdebsac Sei cavs _
ar aTval saCi noebi Ts codnas, r omel i c azr ovnebi s pr ocesSi i Cens xol me Tavs da r omel i c
`azr i s~saxel wodebi Taa f si qol ogi aSi Set ani l i .
maS, Cveni saki Txi ase wydeba: pr aqt i kul sa da xat ovan azr ovnebas gar da ki dev ar sebobs
azr ovnebi s f or ma, r oml i sTei sac i saa damaxasi aTebel i , r omi gi azr i s an ar aTval saCi no
codni s saSual ebi T Tval saCi noebi s f ar gl ebs ar Rvevs da si namdvi l i s ar auSual od
mocemul mxar eebsac asaxavs. azr ovnebi s amf or mas `cnebi Ti azr ovneba~ewodeba.
3. cnebi Ti azr ovneba da Tval saCi no Si naar si
220
i badeba saki Txi : r a damoki debul eba ar sebobs Tvi Ton cnebi Ts azr ovnebaSi Tval saCi no
Si naar sebsa da ar aTval saCi no gancdebs Sor i s, sensor ul masal asa da azr s Sor i s? xom, ar
unda vi f i qr od, r om, r aki azr ovnebaSi ar aTval saCi no aqt ebi s ar seboba dast ur deba, masSi
Tval saCi no gancdaTa monawi l eobi saTvi s adgi l i aRar r Ceba?
pi r vel xanebSi _ ar aTval saCi no aqt ebi s Seswavl i s pi r vel per i odSi _ axal i aRmoCeni T
gat acebul i vur cbur gi s skol i s f si qol ogebi er Tgvar s uki dur esobaSi var debodnen,
r odesac maT wi naSe azr ovnebaSi Tval saCi noebi s _ aRqmi sa da war modgeni s _ monawi l eobi s
saki Txi dgeboda. Tu asoci aci oni st ur f si qol ogi as azr ovneba, sazogadod, Tval saCi no
gancdebze dahyavda, vur cbur gel ebi maSi n, pi r i qi T, i mi s mt ki cebami i yvnen, r omTval saCi no
Si naar ss sr ul i ad ar avi Tar i wi l i ar udevs azr ovnebaSi . magr ammal e gamoi r kva, r omes
uki dur esoba i yo. dRes ukve yvel asTvi s cxadi a, r omTval saCi no, gr Znobadi Si naar si s
monawi l eobi s gar eSe azr ovneba ar Sei Zl eba. amas aRar c ver cbur gi s skol i s
war momadgenl ebi uweven wi naaRmdegobas. saki Txi amJ amad mxol od i mas exeba, Tu r a r ol s
asr ul ebs es Si naar si cnebi Ts azr ovnebaSi .
1) r ogor c vi ci T, yovel i azr ovneba uTuod gul i sxmobs r asdac, r azedac vazr ovnebT:
r aRac unda gvqondes mocemul i , r ommi s Sesaxeb azr ovneba Sei Zl ebodes. azr ovneba, r ogor c
zemodac aRvni SneT, aRqmi s obi eqt i vaci as gul i sxmobs; i gi meor adi pr ocesi a, r omel sac
pi r vel adi si namdvi l i s asaxva uswr ebs wi n, da es pi r vel adi asaxva aRqmasa da war modgenaSi a
mocemul i .
amr i gad, Tval saCi no gr Znobadi Si naar si s mocemul oba pi r vel i pi r obaa, r oml i s
gar eSec azr ovnebaze l apar aki c SeuZl ebel i i qneboda.
2) magr amsensor ul i Si naar si sxva mxr i vac auci l ebel i a cnebi Ti azr ovnebi sTvi s. jer -
er Ti , r ac uf r o ganyenebul i a Cveni azr ovnebi s Si naar si , Cveul ebr i v, mi T uf r o mwvaved
gani cdeba Tval saCi no masal i s saWi r oeba. saqme i saa. r omazr ovnebas mxol od i mSemTxvevaSi
aqvs r ai me Ri r ebul eba, Tu r omi gi mTl i anad cnobi l i a, Tu r omi gi , ase vTqvaT, Tavi dan bo-
l omde subi eqt i s Si nagani mxedvel obi s ar eSi mi mdi nar eobs: azr ovnebas, r ogor c uaRr esad
aqt i ur pr ocess, ganuwyvet el i Tval yur i s devneba, ganuwyvet el i kont r ol i esaWi r oeba.
magr am, r ogor , r a saxi T Sei Zl eba gveZl eodes azr ovnebi s Si naar si , r odesac i gi
ganyenebi s maRal saf exur ebs aRwevs. ganyenebul i swor ed i mas ni Snavs, r omi gi uSual od ar aa
mocemul i . magr am, r ogor c vnaxeT, auci l ebel i a usaTuod r amenai r ad mai nc gveZl eodes i gi .
amSemTxvevaSi sr ul i ad gansakuTr ebul r ol s met yvel eba asr ul ebs. si t yvaze ukeT gan-
yenebul i azr i s mocemul obad gadaqceva ar af er s ar SeuZl i a. saqme i saa, r omsi t yva Tavi sTa-
vad yovel gvar sakuTar Si naar s mokl ebul i a: i gi bger aa da met i ar af er i , ese i gi , wmi nda
Tval saCi no gancdaa. maSasadame, ar af er i gvi Sl i s xel s mi s Si naar sad ganyenebul i azr i
vaqci oT da ami T amukanasknel s xel saxebi , Tval saCi no obi eqt ur i gansaxi er eba mi vceT: si t -
yvaganyenebul i azr i sobi eqt i vi caa. i gi ar aTval saCi no gancdi s uSual o mocemul obad
gadaqcevi s saSual ebas i Zl eva. ui mi sod, maSasadame, ganyenebul i azr ovnebi s aqt i ur i gaSl a
SeuZl ebel i i qneboda.
amr i gad, Tval saCi no, sensor ul i Si naar si pi r vel r i gSi si t yvaSi xvdeba ar aTval saCi no
azr s da amukanasknel s ganvi Tar ebi sa da gaSl i s SesaZl ebl obas uqmni s. ami t om, r asakvi r -
vel i a, samar Tl i ani a, r odesac cnebi Ts, ganyenebul azr ovnebas ver bal ur (si t yvi er ) azr ov-
nebasac uwodeben.
3) magr amTval saCi no Si naar si sxva mxr i vac Rebul obs monawi l eobas azr ovnebi s mi mdi -
nar eobaSi . Tu si t yvas sakuTar i Si naar si ar a aqvs da ami t ommi si Car eva azr ovnebi s pr ocesSi
amukanasknel ze Si naar seul ad ar axdens gavl enas, sxva sensor ul Si naar sebze amas ver
vi t yodi T: war modgenas, r ogor i c unda i yos i gi , yovel Tvi s aqvs Tavi si Si naar si , da
yovel Tvi s si namdvi l i s uSual o asaxvi s mi zans emsaxur eba. maSadame, ganyenebul
azr ovnebasTan, r omel i c swor ed ganyenebul s da ar aTval saCi nos exeba, mas ar af er i ar unda
hqondes saer To. mi uxedavad ami sa, eqsper i ment ul ad damt ki cebul f aqt ad unda Cai Tval os,
r omCveni ganyenebul i azr ovnebi s pr ocesSi Tval saCi no gancdebi c, konkr et ul i sagnobr i vi
war modgenebi c, ueWvel monawi l eobas Rebul oben. r ogor i c unda i yos amocana, mi si
gadawyvet i s pr ocesi ar asodes i se ar mTavr deba, r omsubi eqt i s cnobi er ebaSi sagnobr i vi
war modgenebi s r i gma ar i Ci nos Tavi .
avi RoT er Ti magal i Ti ! cdi spi r s daval eba eZl eva: or si t yvas, r omel sac mas mi awode-
ben, zemdebar e cneba mounaxos (magal i Tad, vaJ i _ qal i , zemdebar e cneba i qneba _ adami ani )
da Semdeg angar i Si mogvces, Tu r a gancdebi hqonda mas si t yvebi s gagonebi s moment i dan
pasuxi s mi cemamde.
221
er Ter Ti oqmi dan amonawer i aseTi a: eZl eva or i si t yva: gamar Tl eba _ qvi Tar i . c. p.-i s
dakvi r veba: er Txans dabneul ad vgr Znobdi Tavs, magr ammal e xat ovani war modgena gami Cnda... i gi
mxol od xat i i yo, i se ar af er s ar aRni Snavda si namdvi l i dan, Ti Tqos sasamar Tl os scena i yo
gadmocemul i , magr ami se, r ommi si aRwer a ar Sei Zl eba. amas meor e sur aTi daemat a, er Ti mar jvni v i yo,
meor e mar cxni v. es meor e sur aTi war moadgenda xel s, r omel i c wer da; vi nc wer da, ar Canda, mar t o
xel i i yo sur aTze. da ai , mi vxvdi , r as Svr eboda es xel i , r as ni Snavda mi si wer a (da ase gadawyda
amocana: c. p.-ma daasaxel a zemdebar e cneba).
r ogor c aqedan Cans, subi eqt s sr ul i ad Tval saCi no war modgenebi uCndeba. Sei Zl eba
zogi maTgani gaur kvevel i c i yos, wvr i l manebi ar Candes; magr ami s, r ac ar i s, udaod
gr Znobadi a, da, maS, ar Sei Zl eba azr Tan, codnasTan i qnes gai gi vebul i . magr amaqvs
Tu ar a mas r ai me Si nagani kavSi r i amukanasknel Tan?
Sei Zl eba i f i qr os kacma, r omes xat ovani war modgenebi sr ul i ad SemTxvevi T Cndebi an,
r ommaT mxol od ubr al o asoci aci ur i kavSi r i aqvT amocani s el ement ebTan, magal i Tad,
si t yvebTan, r omel sac mi wodebul i amocana Sei cavs. magr amsaTanado eqsper i ment ul i masa-
l i s anal i zi dan Cans, r omes ase ar aa (vi l vol i ). r asakvi r vel i a, ar i s SemTxvevebi , r omesa,
Tu i s war modgena wmi nda asoci aci ur i gzi T i Wr eba cnobi er ebaSi ; magr ames i mdenad i Svi aTi
movl enaa, r omzogi er Ti mkvl evar i , magal i Tad, zel ci , sr ul i ad uar yof s aseTi SemTxve-
vebi s SesaZl ebl obas. samagi er od r ogor c wesi moazr ovne subi eqt i s cnobi er ebaSi wamoWr i -
l i Tval saCi no Si naar si s war modgenebi amocanasTan ar i anar sebi Tad dakavSi r ebul i . i si ni
r aRac r ol s asr ul eben azr ovnebi s pr ocesSi , maT r aRac gar kveul i f uncqi a unda hqondeT.
r aSi mdgomar eobs es f unqci a? i gi sxvadasxvagvar i aRmoCnda:
1) uwi nar es yovl i sa, ar i s SemTxvevebi , r omazr ovnebi s pr ocesSi aRmocenebul i
Tval saCi no Si naar si s war modgenebi ar aTval saCi no azr i s i l ust r aci i s met s ar af er s
war moadgenen. i si ni wi n r odi uswr eben Cvens azr ebs, ar amed Tan axl avan maT da amocani s
gadawyvet aze uSual o gavl enas ar axdenen.
2) zogjer subi eqt s ar aCveul ebr i v cxovel i Tval saCi no xat i ui Cndeba. aseT SemTxve-
vebSi Tval saCi no war modgena xSi r ad Semaf er xebel gavl enas axdens azr ovnebi s pr ocesze:
cxovel i war modgena an Tvi Ton i t acebs subi eqt s da xel s uSl i s mas yur adReba amocani s
gadasawyvet ad war mar Tos, an _ swor ed i mi s gamo, r omZal i an naTel sur aTs war moadgens _
naadr evad aTavebi nebs azr ovnebi s pr ocess; anda, r a mi mar Tebac amcxovel war modgenebs
Sor i s ar i s, amocani s el ement ebs Sor i sac i mas agul i sxmebi nebs. mokl ed: azr ovnebi s mi mdi -
nar eobaSi wamoWr i l i Tval saCi no Si naar si zogjer SeSaf er xebel gavl enas axdens masze.
magr ames mxol od maSi n xdeba, r odesac war modgena Tval saCi noebi s maRal dones aRwevs.
3) uf r o xSi r i a SemTxvevebi , r omTval saCi no war modgena ki ar af er xebs azr ovnebas,
ar amed, pi r i qi T, xel s uwyobs mas. sagul i sxmoa, r omaseT SemTxvevebSi i gi , Cveul ebr i v,
sr ul i ad mokl ebul i a Tval saCi noebi s i m maRal Rones, r omel i c Semaf er xebel i
war modgenebi sTvi s aRmoCnda damaxasi aTebel i . amSemTxvevebSa i gi Sedar ebi T zogadi s,
gaur kvevel i saxi saa: ver i t yvi zust ad, r as gamoxat avs es war modgena: `cxovel i a,
Sei Zl eba xar i i yos, an Zr oxa, an cxeni ...~ er Ti si t yvi T, amSemTxvevaSi ueWvel ad
Tavi sebur s gr Znobads Si naar sTan gvaqvs saqme: udaoa, r omi gi Tval saCi no Si naar ss,
gr Znobad xat s war moadgens, da ami T i gi sxva gr Znobadi masal i sgan ar af r i T gansxvavdeba;
magr amamave dr os es gr Znobadi Si naar si i seTi a, r ommas i ndi vi dual ur i gar kveul oba akl i a:
i gi Sei Zl eba esec i yos da i si c... ammxr i v i gi uf r o i nt el eqt ual ur s, ar aTval saCi no
Si naar ss uaxl ovdeba.
Sei Zl eba i Tqvas. r omamSemTxvevaSi er Tgvar s. i nt el eqt ual i zi r ebul xat Tan gvaqvs
saqme, da esaa, r ommas gansakuTr ebul Ri r ebul ebas ani Webs azr ovnebi sTvi s. wi naT
war modgeni s aseTi i nt el eqt ual i zaci i s SesaZl ebl obas sr ul i ad uar yof dnen: samkuTxedi
an t ol gver di Sei Zl eba i yos an ar at ol gver di , da ami t omSeuZl ebel i a war moi dgi no
`samkuTxedi sazogadod~, r omel i c i si c i qneboda da eseco, ambobdaber kl i . magr amdRes
ukve damt ki cebul ad Sei Zl eba Cai Tval os, r omber kl i cdeboda: i nt el eqt ual i zi r ebul i
war modgeni s ar seboba udao f aqt ad i Tvl eba (meser , vi l vol , r ubi nSt ei nda sxva).
magr amTu es asea, maSi n gasagebi a, r omaseT war modgenas sakmaod di di r ol i s Sesr ul eba
SeuZl i a azr ovnebi s pr ocesSi . r odesac subi eqt s aseTi war modgenebi uCndeba, es ar ni Snavs,
r omamocani s gadaWar i s pr ocesi pi r vel ad ammoment i dan adgebodes swor gzas. unda
vi f i qr oT, r omaseTi war modgenebi s aRmocenebas ukve wi n uswr ebs er Tgvar i mdgomar eoba,
r omel i c amocani s swor i gadaWr i s ganwyoba unda war moadgendes, da es gaur kvevel i
war modgenebi , r omel ni c amocani s swor i gadaWr i s pr ocess exmar ebi an, amganwyobi s ni adagze
222
unda i yvnen aRmocenebul i . ami T ai xs.neba, r omi si ni swor i gadawyvet i sken mi uTi Teben da
ganyenebul azr ovnebas Sesat yvi s dasayr densa da mi mar Tul ebas aZl even.
4) ar aTval saCi no azr i sa da Tval saCi no Si naar si s mWi dr o kavSi r i sxvanai r adac i Cens
Tavs. Tanamedr ove eqsper i ment ul f si qol ogi aSi sakmao xani a cnobi l i a, r omazr ovnebi s
pr ocesSi ki dev Cndeba er Tgvar i Tavi sebur i Tval saCi no Si naar si _ sqema _ r omel ni c
gar egnul ad Zal i an hgavs zemod aRwer i l s sagnobr i s, gaur kvevel war modgenebs, magr am
maTgan mai nc Tval saCi nod gansxvavdeba (bi ul er i , St er ni ). maSi n r odesac sagnobr i vi
war modgena ar aTval saCi no azr i s gaTval saCi noebas, mi ss, ase vTqvaT, gansaxi er ebas Tu
gamoxat ul ebas i Zl eva, sqema mxol od mi si si mbol os r ol s asr ul ebs. mi uxedavad ami sa,
mi si r ol i azr ovnebi s pr ocesSi mai nc di di a. bi ul er i gansakuTr ebi T di d mni Svnel obas
mi awer s mas: `Zal i an di d samsaxur s uwevs cnebi Ts azr ovnebas sqemat ur i war modgena,
r omel i c ukve Zl i er adr e umuSavdeba bavSvs~-o, ambobs i gi .
r ogor i a es sqemat ur i war modgena, es Semdegi magal i Tebi dan Cans: er Ter T cdi spi r s or i
cneba eZl eva, r omel i c man zemdebar e cnebaSi unda gaaer Ti anos. `meor e si t yva r omgavi gone,
or i ve cnebas Sor i s mi mar Teba davamyar e; amdr os mesamkuTxedi s sqemagami Cnda, r omel i c
yovel Tvi s maqvs xol me, r odesac zemdebar e cnebas veZeb~-o, ambobs i gi . meor e c.p.: `exl ac
gami Cnda or i ve si t yvi sTvi ssqema_ Ti Tqos Tqven qaRal di geWi r aT xel Si , da er Ti mocemul
si t yvaTagani zemod i yo amqaRal dze moTavsebul i , meor e qvemod. oRond Tvi Ton si t yvebs
ver vxedavdi : me mxol od adgi l s vxedavdi er Ti sas da meor i sas... ai , Ti Tqos axl ac gadamaqvs
Tval i er Ti dan meor eze...~
aseTi si mbol oebi or gvar i a: f or mal ur i , r omel i c amocani s f or mal ur mxar es exeba,
daSi naar seul i , r odesac i gi mocemul i amocani s Si naar si s si mbol os war moadgens.
f or mal ur sqemebs zemod moyvani l magal i TebSi vxvdebi T (samkuTxedi , si vr ceSi
ganl agebi s sqema). r ac Seexeba Si naar seul sqemat ur war modgenas, mi s ni muSs Semdegi
dakvi r veba i Zl eva (i sevvi l vol i s gamokvl evi dan):
(gmi r oba_ dasr ul ebul oba). unda moi naxos zemdebar e cneba: c p.: gaur kvevel i xat ebi ,
meor e si t yvi s gasaTval saCi noebl adac gaCnda war modgena: i gi (dasr ul ebul oba) mar cxni v i dga _
masal i pi r ami di s saxi T.
r ac Seexeba amsqemat ur i war modgenebi s f unqci as. i gi ar sebi Tad i seTi vea, r ogor i c
sagnobr i vi war modgenebi s SemTxvevaSi davadast ur eT. zog SemTxvevaSi i gi i l ust r aci i s
r ol s asr ul ebs, zogSi ki dev azr ovnebi s dasayr deni s r ol s, r omel i c azr ovnebi s
msvl el obas aadvi l ebs da azust ebs.
amr i gad, ar aTval saCi no azr sa da Tval saCi no gr Znobads f si qi kur Si naar sebs Sor i s
ar avi Tar i uf skr ul i ar ar sebobs, r ogor c amas f si qol ogi ur i sensual i zmi da
r aci onal i zmi gul i sxmobdnen: ar ar i s mar Tal i , Ti Tqos Semecnebi s er Tader Ts wyar os an
Cveni gr Znobebi Seadgednen da an Cveni goneba. ar a! di al eqt i kur i l oRi ka an-an-i s
f or mul as ar c aq i zi ar ebs da azr ovnebi sa da gr Znobel obi s er Ti anobi s debul ebas i cavs.
azr ovnebi s Tanamedr ove f si qol ogi a Tval naTl i v gvi Cvenebs, r omes debul eba swor i a:
Segr Znebasa da ganyenebul s ar aTval saCi no azr s Sor i s uwyvet i kavSi r i ar sebobs, r omel i c
i nt el eqt ual i zi r ebul i sagnobr i vi war modgenebi sa da si mbol ur i sqemat ur i
war modgenebi s Sual obi T xor ci el deba.
a. cneba
1. azr i da Tval saCi noeba
CvenTvi s amJ amad udaoa, r omazr i s Tval saCi no Si naar sebze dayvana SeuZl ebel i a. mi uxe-
davad ami sa, ar anakl eb udaoa i si c, r omTavi sTavad ar aTval saCi no aqt i , azr i , mai nc uTuod
Tval saCi no gancdebTanaa dakavSi r ebul i : Cven davr wmundi T, r omamkavSi r i s gar eSe azr ov-
neba SeuZl ebel i a. magr amazr i sa da Tval saCi no war modgeni s er Ti anoba mar t o amaSi r odi
i Cens Tavs. sagul i sxmoa, r om, meor i s mxr i v, Tvi Ton Tval saCi no gancdac _ aRqma i qneba i gi Tu
war modgenaSi c uTuod r ai me ar aTval saCi no war modgeni s er -dakavSi r ebul i . aseTi kavSi r i s
gar eSe adami ans ar c aRqma SeuZl i a da ar c war modgena. mar Tl ac, r ogor c vi ci T, aRqmaSi c da
war modgenaSi c uTuod r ai me sagani i gul i sxmeba: i s, r ac aRi qmeba an wamoi dgi neba. ui mi sod
ar c aRqmasa da ar c war modgenas ar avi Tar i azr i an mni Svnel oba ar eqneboda. maSasadame,
aRqmaSi ar a mar t o Tval saCi no gr Znobadi Si naar si gvaqvs mocemul i , ar amed masSi sagni s
gul i sxmobi s ar aTval saCi no aqt i c Rebul obs monawi l eobas: ar aTval saCi no gancdi s
gar eSe ar c Tval saCi no Si naar si ar sebobs adami ani s cnobi er ebaSi .
magr amaRqmaSi mxol od el ement i a ar aTval saCi no azr i s. Cven vxedavT, magal i Tad, ai , am
223
wi gns r ogor c sr ul i ad Tval saCi no mocemul obas: mas es gar kveul i f or ma aqvs, es si di de es
f er i ... wi gni _ Cveni aRqmi s sagani _ gar kveul s gr Znobads monacems war moadgens. maSasadame,
i s, r ac aRqmaSi azr i T i gul i sxmeba _ `mi si sagani ~_ gr Znobadi , Tval saCi no Si naar si s saxi T
gani cdeba. i gi jer ki dev mTl i anad amTval saCi no Si naar sTanaa Ser wymul i .
magr amazr ovnebi s ganvi Tar ebi s maRal saf exur ze azr i TandaTanobi T Sor deba Tval sa-
Ci no Si naar ss da, bol os, cnebi s saxi T sabol ood ar aTval saCi no gancdad yal i bdeba. es ar
ni Snavs, r asakvi r vel i a, r omcnebas ar avi Tar i kavSi r i ar a aqvs Tval saCi noebasTan: zemod Cven
davr wmundi T, r omTval saCi no Si naar si uaRr esad mni Svnel ovan r ol s asr ul ebs cnebi Ti
azr ovnebi s pr ocesSi .
i badeba saki Txi : r ogor xdeba es? r ogor xer xdeba, r omCveni azr i s sagnad, Tval saCi no
Si naar si s nacvl ad, ar aTval saCi no, ganyenebul i Si naar si i qceva? r a oper aci ebs mi mar Tavs
ami sTvi s azr ovneba?
2. cnebada zogadi war modgena
cneba Cveni cnebi Ti azr ovnebi s Zi r i Tad f or mas war moadgens. magr amr a gvaqvs mxedve-
l obaSi , r odesac cnebi s Sesaxeb vl apar akobT? jer jer obi T, saor i ent aci od ase Sei Zl eboda
gveTqva: cneba yovel i cal ke si t yvi s azr s, mni Svnel obas war moadgens. ami t omsakmar i si a
r ai me si t yva davasaxel oT _ sul er Ti a r omel i _ da Cven yovel Tvi s cnebasTan gveqneba saqme.
magal i Tad, saxl i , wi gni , er Toba, cneba... magr am si t yva mxol od l oRi kur ad,
obi eqt ur ad war moadgens namdvi l cnebas. f si qol ogi ur ad, ese i gi , Ti Toeul i cal ke
adami ani s cnobi er ebi s Tval sazr i si T, SesaZl oa, mas bevr i ar af er i hqondes saer To
cnebasTan. avi RoT magal i Ti : vTqvaT, mowaf es wi nadadebas vaZl evT daf azewr e daxazos, da
i gi c swor ad swyvet s amamocanas. amt ki cebs Tu ar a es gar emoeba, r ommas wr i s cneba aqvs.
ueWvel i a, si t yvi s mni Svnel oba man i ci s. maSasadame, Ti Tqos cnebac unda hqondes. magr am
SesaZl oa i si c, r omi gi amsi t yvi s mni Svnel obad cnebas ki ar a, sxvas r asme gul i sxmobdes,
r ac cneba ar ar i s, magr amamSemTxvevaSi cnebi s r ol s asr ul ebs, mi s f unqci onal ur
ekvi val ent s wamoadgens: magal i Tad, SesaZl ebel i a subi eqt s wr i s e. w. zogadi war mogena
hqondes da amf i gur i s swor i daxazvi s SesaZl ebl obas mas mxol od es aZl evdes.
mar Tl acda, asoci aci ur i f si qol ogi a ar sebi Tad zogad war modgenasa da cnebas Sor i s
ver avi Tar gansxvavebas ver xedavda. saWi r oa gai r kves, r amdenad mar Tebul i a aseTi Sexedu-
l eba.
r a ar i s zogadi war modgena? yvel aze ukeTesi i qneboda Tu amki Txvas asoci aci ur i
f si qol ogi i s mi xedvi T vupasuxebdi T. ueWvel i a, mowaf es wr i s saxel wodebi T ar a er Ti
f i gur a unaxavs: amf i gur ebs f er i da si di de xSi r ad Zal i an gansxvavebul i , magr amf or ma
yovel Tvi s er Ti eqnebodaT. ami t omac amf or mi s xSi r i , ganmeor ebi Ti aRqmi s gamo, subi eqt i s
cnobi er ebaSi swor ed mi si war modgena unda ganmt ki cebul i yo; xol o f er i sa da si di di s
moment i , maTi cval ebadobi s gamo, unda daCr di l ul i yo. maSasadame, subi eqt s, wr i s
saxel wodebasTan dakavSi r ebi T, f or mi s mxr i v gar kveul i s, magr amsxva mxr i v gaur kvevel i
f i gur i s war modgena unda SemuSaveboda. aseT war modgenas sr ul i ad samar Tl i anad zogad
war modgenas uwodeben. da mar Tl ac, gana Sei Zl eba i gi er Ti r omel i me gar kveul i wr i s
war modgenad Cai Tval os? mas xomar c f er i aqvs gar kveul i da ar c si di de. mas mxol od f or ma
aqvs gar kveul i . anda uf r o zust ad r omvTqvaT, Tvi Ton i gi yvel a Tavi s nawi l Si er Tnai r ad
mkaf i o ar ar i s, magr amr ogor c xat i mai nc sr ul i ad gar kveul i a. gaur kvevel i a i gi mxol od
f unqci onal ur ad, da ami t om, SesaZl oa, sur vi l i sda mi xedvi T di d wr esac war moadgendes
da pat ar asac, Savad daxazul sac da wi Tl ad daxazul sac.
da ai , r odesac Cvens mowaf es wr i s daxazvas vaval ebT, SesaZl oa, mi s cnobi er ebaSi
swor ed es bundovani , an f unqci onal ur ad gaur kvevel i war modgena Cndebodes da daval ebi s
swor ad Sesr ul ebi s SesaZl ebl obas es aZl evdes.
vTqvaT, Cven vki TxvT mowaf es, Tu r a ar i s wr e. mi si pasuxi _ i mSemTxvevaSi , Tu i gi wr i s
zogad war modgenas eyr dnoba _ daaxl oebi T aseTi i qneba: wr e mr gval i f i gur a ar i so. r ogor c
vxedavT, i gi wr i s, r ogor c Tval saCi no xat i s, zogi er T ni Sans asaxel ebs. Segvi Zl i a Tu ar a
vi f i qr oT, r ommas wr i s cneba aqvs? ami s gamosar kvevad auci l ebel i a mi si gansazRvr a i m
gansazRvr as Sevadar oT, r omel sac Sesat yvi si mecni er eba _ amSemTxvevaSi geomet r i a _ i Zl e-
va, da r oml i s mi xedvi Tac wr e daxSul xazs war moadgens, r oml i s yvel a wer t i l i c Tanabr ad
ar i s er Tsadai mave wer t i l s, r ogor c Tavi s cent r s, daSor ebul i . Cven vxedavT, gansxvaveba am
or gansazRvr as Sor i s di di a: pi r vel SemTxvevaSi wr i s er Ter Ti gr Znobadi Tvi seba, sa-
xel dobr , mi si si mr gval eaZi r i Tad ni Snad dasaxel ebul i ; meor e SemTxvevaSi aseTi ni Sni s
r ol s mi si nawi l ebi s mi mar Teba asr ul ebs. es gansxvaveba Zi r i Tadi a, da i gi ar a mar t o am
224
ker Zo SemTxvevaSi gvxvdeba, ar amed sazogadodaa cnebi sa da zogadi war modgeni sTvi s
damaxasi aTebel i .
magr amTu es asea, Tu zogadi war modgena yovel Tvi s Tval saCi no, gr Znobadi masal i Taa
agebul i , xol o cneba gansakuTr ebi T mi mar Tebebs gvi Tval i swi nebs, maSi n, cxadi a, r omzogadi
war modgeni sa da cnebi s aRmocenebi s gzebi c ar sebi Tad unda gansxvavdebodes ur Ti er Ti sgan.
Cven zemod davi naxeT, r omzogadi war modgena ar sebi Tad asoci aci ur i war moSobi saa.
Tavi sTavad i gul i sxmeba, Tu cneba ar aTval saCi no xat s, ar amed mi mar TebaTa codnas war mo-
adgens. asoci aci i s gzi T, ese i gi , meqani kur ad, mi si gaCena sr ul i ad SeuZl ebel i unda i yos.
cneba subi eqt i s aqt i obas gul i sxmobs, aqt i obas, r omel i c mi mar TebaTa gamoyof as. maTs
er Tgvar Ser Cevaaa da f i qsaci as udevs saf uZvl ad.
zogadi war modgena i mni Snebs Sei cavs, r omel i c jguf i s yvel a egzempl i ar s aqvs, ese i gi ,
zogad ni Snebs. cnebaze es ar i Tqmi s: cneba zogad ni Snebs ki ar Sei cavs, ar amed ar sebi Ts
ni Snebs, ese i gi , i mni Snebs, r omel i c auci l ebel i a da Zi r i Tadi yvel a i mobi eqt i sTvi s,
r omel sac es cneba exeba. Tavi sTavad i gul i sxmeba, asoci aci i s gzi T amni Snebi s cnobi er ebi s
wi na r i gze wamoweva SeuZl ebel i a. maT Ser Ceva esaWi r oebaT, monaxva da Sef aseba. maTi
dadgena mxol od Semecnebi s aqt i obi s ni adagze Sei Zl eba. gar eSe mi zandasaxul i aqt i obi s
Car evi sa. ama Tu i mni Sni s Semecnebi Ti Ri r ebul ebi s. mi si ar sebi Tobi s Sef aseba sr ul i ad
war moudgenel i i qneboda. aseTi r ol i sTvi s asoci aci a absol ut ur ad gamousadegar i a.
3. cnebi s SemuSavebi s pr ocesi
r ogor Cndeba cneba? pi r vel r i gSi xazgasmi T unda i qnes aRni Snul i , r omcnebi s aRmo-
cenebas yovel Tvi s gar kveul i Semecnebi Ti amocana uZRvi s wi n. zogadi war modgeni sTvi s
es saWi r o ar ar i s, magr amcnebi sTvi s, r ogor c Semecnebi s er Ter Ti f or mi sTvi s, es
auci l ebel i a. ami t omaa, r omcnebi s Si naar sSi zogadi ni Snebi r odi Sedi s, ar amed i gi
ar sebi Ti ni Snebi sgan Sesdgeba.
r ogor c saTanado eqsper i ment ebi dan gamoi r kva, am Semecnebi s amocanas mar Tl a
gansakuTr ebi T gadamwyvet i mni Svnel oba aqvs cnebi s SemuSavebi s pr ocesSi . saqme i saa, r om
mTel i azr ovnebi s pr ocesi , r omel i c amamocani s i mpul si T ar i s gamowveul i , mi si
zegavl eni sa da mi si kont r ol i s qveS mi mdi nar eobs: amuamr av moment sa da ni Sans Sor i s,
r omel i c yovel Tvi s aqvs qvemdebar e obi eqt ebs, subi eqt i s cnobi er ebaSi gansakuTr ebi T i s
ni Snebi i kaf aven gzas, r omel Tac swor ed dasmul amocanasTan aqvT kavSi r i . es i mi t omxdeba,
r omsubi eqt i amamocani s Tval sazr i si T avl ebs Tval s mi s gankar gul ebaSi myof obi eqt ebs
da amTval sazr i si T awar moebs mi sur Ti er T-Sedar ebas.
amr i gad, Semecnebi Ti amocani s mi Reba da mi si aspeqt i T saTanado masal i s gadaxedva da
Sedar eba Zi r i Tadi nabi ji a^r oml i Tac yovel i cnebi Ti azr ovneba i wyeba. i mi sda mi xedvi T,
Tu r ogor i a Cveni Semecnebi Ti momzadebul obi s done, qvemdebar e masal i s Sedar ebi s
Sedegad Cvens cnobi er ebaSi an uf r o Sesat yvi si ni Snebi i weven wi n an nakl eb Sesat yvi sni .
Cveni cnebi s si avkar ge amazea damoki debul i .
magr amcnebamde jer ki dev Sor saa. pi r vel i , r ac exl a unda moxdes, es i saa, r omsubi eqt i
amni Snebs unda daeuf l os, r aTa SemdegSi maTi Tavi suf al i gamoyeneba SesZl os. es ki pi r vel
r i gSi mTl i ani war modgenebi s daSl as gul i sxmobs, sadac es ni Snebi a mocemul i . mTl i ani
war modgena, ese i gi , mTl i ani obi eqt i s asaxva, ami er i dan subi eqt s sr ul i ad aRar esaWi r oeba:
mas mxol od i s cal keul i ni Snebi ai nt er esebs, r omel i c amocani s Sesat yvi sad i qna cnobi l i .
ami sTvi s, ese i gi , gansazRvr ul i ni Snebi smTl i ani dan amokr ef i sTvi sdamaTze i zol i -
r ebul i azr ovnebi sTvi s axal i gonebr i vi oper aci aa auci l ebel i , e.w. abst r aqci a anu
ganyeneba.
mxedvel obaSi unda vi qoni oT, r omabst r aqci i s SemTxvevaSi yovel Tvi s e.w. ni SnebTan
gvaqvs saqme, ese i gi , mTl i ani obi eqt i s mxar eebTan, r omel Tac r eal ur ad mxol od obi eqt Si
SeuZl i aT ar seboba, da r omel ni c, maSasadame, damoki debul moment ebad unda i qnen
cnobi l ni . i mi sTvi s r omamdamoki debul i Si naar sebi s damouki debel i war modgeni s Seqmna
SevZl oT, saWi r oa i si ni i mmTl i ani dan gamoeyoT, r oml i s damoki debul moment ebsac
Seadgenen (amas `pozi t ur abst r aqci as~uwodeben) da amave dr os i si c SevZl oT, r om
Tvi Ton mTl i ani , yvel a mi si danar Ceni moment i T, yur adRebi s gar eSe davt ovoT (e. w.
`negat ur i abst r aqci a~).
ami s mi xedvi T, Ti Tqos Sei Zl eboda gvef i qr a, r omabst r aqci a yur adRebi s moqmedebi s
er Ter T f or mas war moadgens. magr amnamdvi l ad es ase ar ar i s. yur adRebas r omr asme aqcev,
ami si Sedegi i saa, r omsagani an mi si r omel i me mxar enaTel i damkaf i o xdeba. met i ar af er i .
abst r aqci i s SemTxvevaSi ki saqme si naTl es ki ar a, damouki debel i nawi l i s Tu moment i s
225
mTl i ani dangamoyof as exeba. yur adReba naTel war modgenas i Zl eva, abst r aqci a _ mTl i ani -
dan nawi l obr i vi moment i s gamoyof i s SesaZl ebl obas. mar Tal i a, i mi sTvi s r ommTl i ans r ai me
moment i gamohyo, saWi r oa mi si naTel i war modgena gqondes, e .i . abst r aqci i sTvi s yur adRebaa
saWi r o, magr ames ar ni Snavs, r ompi r vel i meor eze unda i qnas dayvani l i .
amr i gad, abst r aqci a yvel a i mni Sni s gamoyof i s SesaZl ebl obas i Zl eva, r omel i c cnebi s
Si naar sad ar i s ganzr axul i .
magr amcnebi s SemuSavebi s pr ocesi jer ki dev ar aa damTavr ebul i . saqme i saa, r om
abst r ahi r ebul i ni Snebi saTi Tood r omel i me mTel i s damoki debul moment ebs
war moadgenen, r omel ni c axl a ammTl i ani dan amoRebul ni ar i an da, maSasadame, Tavi s
subst r at s, Tavi s mat ar ebel s, mokl ebul ni ar i an. i mi sTvi s r omabst r ahi r ebul i ni Snebi
axal i mTl i ani s saxi T gaer Ti andnen, ese i gi , cnebad i qcnen, saWi r oa maT r ai me Tval saCi no
dasayr deni , r ai me subst r at i mi eces, r ac maT obi eqt i vaci as mi ani Webda da si namdvi l i s
Cveul ebr i v movl enad gadaaqcevda. aseT dasayr denssi t yvawar moadgens. abst r ahi r ebul i ,
damoki debul i , i zol i r ebul i moment ebi si t yvaSi er Ti andebi an, damouki debel
mTl i anobad i qcevi an da obi eqt ur i samyar os Cveul ebr i v movl enebad xdebi an. namdvi l i
cnebi s Sesaxeb mxol od ami er i dan Sei Zl eba vi l apar akoT.
magr amsaxel debi s mni Svnel oba swor ad ar i qneboda gagebul i , Tu yur adRebas mxol od
i mgar emoebas mi vaqcevdi T, r omsi t yvaSi abst r ahi r ebul ni SanTa gaer Ti aneba xdeba.
gadamwyvet i mni Svnel oba uf r o meor e moment s aqvs, saxel dobr , i mas, r omsi t yva Cveni
azr ovnebi s pr oduqt i s, cnebi s Si naar si s, obi eqt i vaci i s SesaZl ebl obas i Zl eva. Cveni azr i
obi eqt ur mocemul obad si t yvaSi i qceva. es ki i mas ni Snavs , r omazr i da si t yva er Ts
mTl i anobad i r wymeba; si t yva da mi si Si naar si , mi si mni Svnel oba, ese i gi , masSi
gaer Ti anebul i abst r ahi r ebul i ni Snebi , cal cal ke r odi gani cdeba, ar amed r ogor c er Ti
ganuyr el i mTl i ani . ami t omac sakmar i si a, r ai me si t yva gavi gonoT, magal i Tad, wr e, r omCvens
cnobi er ebaSi i mwamsve bger ebi s kompl eqsi s ki ar a, Tvi Ton wr i s war modgena gaCndes. si t yva
da mi si mni Svnel oba i se mt ki ced ar i an ur Ti er TTan dakavSi r ebul ni . i se ganuyr el ad ar i an
ur Ti er TSi Ser wymul ni , r om bavSvi , magal i Tad, Tavi si ganvi Tar ebi s gansazRvr ul
saf exur zesagansa da mi ssaxel s Sor i s ver avi Tar gansxvavebas ver xedavs. wr e, magal i Tad,
mi sTvi ssi t yvaki ar ar i s, Tvi Ton f i gur aa.
amr i gad, cneba si t yvi sa da masSi gaer Ti anebul i Si naar si s Ser wymi Ts mTl i anobas
war moadgens.
ami s bunebr i vi Sedegi i saa, r omsi t yvi s mni Svnel oba _ masSi da masTan gaer Ti anebul i
Si naar si _ i seve er Tnai r i xdeba yvel asTvi s, r ogor c Tvi Ton si t yvaa yvel asTvi s er Tnai r i .
si t yva da mi si mni Svnel oba, maSasadame, cneba, yvel as mi er er Tnai r ad i azr eba. ami t omi s
Tval saCi no gr Znobadi Si naar si , i s war modgenebi , si mbol ur i sqemebi da i l ust r aci ebi ,
r omel ni c yovel Tvi s dast ur deba cnebi Ti azr ovnebi s pr ocesSi , magr amyovel Tvi s met ad
Tu nakl ebad i ndi vi dual ur i xasi aTi s mat ar ebel ni ar i an. ar asdr os Tvi Ton cnebi s
Si naar sSi sabol ood ar r Cebi an. namdvi l i cnebi s Si naar si yovel Tvi s i wmi ndeba am
gr Znobadi Senar evi dan da mar t o gar kveul azr ad yal i bdeba. sxvaTa Sor i s, ami T
ai xsneba i s gar emoeba. r omsi t yva adami anTa ur Ti er Tobi s egoden mni Svnel ovan i ar aRs
war moadgens.
i badeba saki Txi : r ogor xdeba saxel deba? r ogor xer xdeba si t yvi sa da mi si mni Svnel obi s
Ser wyma?
jer -er Ti , Zvel i Sexedul eba, r oml i s mi xedvi Tac, si t yva asoci aci ur adaa Tavi s
mni Svnel obasTan dakavSi r ebul i , dRes sazogadod, daZl eul ad unda Cai Tval os. saTanado
cdebi s Sedegad gamoi r kva. r ombger aTa kompl eqsebi sa da gar kveul i obi eqt ebi s asoci aci ur
dakavSi r ebas ar asdr os ar Seswevs Zal a bger ebi s kompl eqsi obi eqt ebi s saxel ad aqci os: am
ni adagze, saukeTeso SemTxvevaSi , SesaZl oa, bger amsi gnal i s mni Svnel oba moi povos. samagi -
er od, aRmoCnda, r omsi t yvi sa da mi si mni Svnel obi s Ser wymi s, cnebi s, sabol oo Camoyal i be-
bi s umni Svnel ovanes f aqt or s soci al ur i kont aqt i s saWi r oeba, ur Ti er Tgagebi nebi s
moTxovni l eba war moadgens. bger ebi s kompl eqsi amur Ti er Tobi s pr ocesSi i qceva namdvi l
si t yvad, amur Ti er Tobi s pr ocesSi i Zensmni Svnel obas. r ogor xdeba es, gansakuTr ebi T es
naTl ad Cans cnebi s SemuSavebi s meor e uf r o Cveul ebr i vi gzi s ganxi l vi dan.
4. cnebi sgageba
cnebi s SemuSaveba yovel Tvi s ase r odi xdeba. es gza mxol od maSi naa auci l ebel i ,
r odesac Cvens wi naSe axal i cnebi s Seqmni s amocana dgas. magr amuf r o xSi r i a SemTxveva, r om
cneba ukve SemuSavebul i a, da ar sebobs si t yvebi r omel ni c amcnebi s aRsani Snavad ar i an
226
SemoRebul i ; magr amCven ar vi cnobT amcnebas da ar gvesmi s amsi t yvebi s mni Svnel oba.
sxvanai r ad: i si ni mxol od bger ebi s kompl eqss war moadgenen CvenTvi s da ar a namdvi l cnebebs.
i badeba saki Txi : r ogor xdeba amcnebebi s dauf l eba? r ogor i Zenen bger ebi s kompl eqsebi
mni Svnel obas? r ogor i qcevi an i si ni CvenTvi s namdvi l cnebebad?
amsaki Txi s Sesaxeb ar sebul i eqsper i ment ul i gamokvl evebi s mi xedvi T mdgomar eoba
daaxl oebi T Semdegnai r ad unda war movi dgi noT:
gar kveul i si t yva, r ogor c cneba, gar kveul pi r obebSi . gar kveul i obi eqt ebi s mi mar T
i xmar eba. r odes ac Cven swor ed ampi r obebi s ni adagze vi myof ebi T ur Ti er TobaSi vi nmesTan,
CvenTvi s auci l ebel i xdeba r ogor c swor i gageba amsi t yvi sa, i se mi si swor i gamoyenebac:
uami sod Cveni kont aqt i dai r Rveoda. es gar emoeba gvai Zul ebs, aRni Snul i si t yvi s xmar ebi s
yvel a ker Zo SemTxvevaSi , davukvi r deT, Tu r i s mi mar T i xmar eba i gi , da, maS, r ogor i unda
i yos mi si mni Svnel oba. es gar emoeba SesaZl ebl obas gvaZl evs, pi r vel r i gSi amsi t yvi s
zogads, jer ki devgaunawevr ebel mni Svnel obas vwvdeT.
r asakvi r vel i a, si t yvi s sr ul i mni Svnel oba jer ki dev ar gvesmi s, cneba jer ki dev ar a
gvaqvs. magr am, samagi er od, amzogadi mni Svnel obi s codna SesaZl ebl obas i Zl eva Tvi Ton vi x-
mar oT es si t yva da, vnaxoT, r amdenad da r odi s i qneba i gi sxvebi sTvi s gasagebi . i mi s mi xedvi T,
Tu r ogor i i qneba _ amsi t yvi s xmar ebi s sxvadasxva SemTxvevaSi _ sxvebi s r eaqci a, Cven
i Zul ebul ni vi qnebi T sul uf r odauf r o zust i dakvi r veba vawar mooT da, bol osdabol os,
swor ed i mas mi vakvl i oT, r ac amsi t yvi s namdvi l mni Svnel obaSi i gul i sxmeba.
es moment i cnebi s wvdomi s kr i t i kul moment s war moadgens. aqamde si t yva da mi si
SesaZl o mni Svnel oba mxol od gar egnul ad ukavSi r debodnen ur Ti er Ts. ami t omyovel Tvi s
aseT gancdas hqonda adgi l i : SesaZl oa, si t yvi s namdvi l i mni Svnel oba es ki ar a, sxva r ai me
i yos-Tqo. axl a er TbaSad sr ul i ad Tavi sebur i gancda Cndeba: Ti Tqos r aRac aRmoCenas
wavawydi T: er TabaSad naTel i xdeba, r omsi t yvi s mni Svnel oba swor ed esaa da SeuZl ebel i a
sxva i yos. Tavs i Cens t i pi ur i aha-gancda, r omel Si c si t yva da mni Svnel oba er TbaSad
ur Ti er Ts er wymi s da er Ts ganuyr el mTl i anad i qceva. axl a maT Sor i s SemTxvevi Ti da
gar egani ki ar a, ar sebi Ti da Si nagani kavSi r i gani cdeba. mxol od axl a Sei Zl eba i Tqvas, r om
cneba gavi ge da SeZl ebi sdagvar ad mi si Si naar si s Sesaxeb angar i Si s mocemac Semi Zl i a.
magr amr a Sevi Zi ne me ami T? r as gvaZl evs cneba?
gansakuTr ebi T unda aRi ni Snos, r omcnebebi i ndi f er ent ul damoki debul ebaSi r odi
i myof ebi an ur Ti er TTan: i si ni mWi dr od da kanonzomi er ad ar i an er TmaneTTan
dakavSi r ebul ni da, Tavi s er Tobl i obaSi gar kveul si st emas qmni an. i si ni obi eqt ur i
si namdvi l i s movl enaTa di al eqt i kur i mTl i anobi s asaxvas war moadgenen, da, gasagebi a, r om
i zol i r ebul i , sxva cnebasTan daukavSi r ebel i cneba ar ar sebobs. vTqvaT, axl a Cvens wi naSe
r ai me sagani a, r ai me movl ena, magal i Tad, daxSul i xazi . Tu aRmoCnda, r ommas swor ed i s
ni Snebi aqvs, r omel i c wr i s cnebi s Si naar ss Seadgens, Cven uyoymanoT mas wr ed
gamovacxadebT. maSasadame, amdaxSul xazs Cveni cnebebi s si st emaSi gar kveul adgi l s
mi vakuTvnebT. es i mas ni Snavs, r omamf i gur i s damoki debul eba si namdvi l i s mr aval i sxva
movl eni s mi mar T Tavi sTavad gar kveul i xdeba. mas i s adgi l i gansazRvr avs, r omel i c Cveni
cnebebi s si st emaSi wr i s cnebas ukavi a: Cven ukve vi ci T, r as udr i s mi si moedani (aR
2
), mokl ed
Cven amf i gur i s mTel i geomet r i a vi ci T. da Tu, vi ni cobaa, Cven t r i gonomet r i ul i cnebebi c
mogvvpoveba, maSi n ki dev uf r o naTel i xdeba amf i gur i s adgi l i si namdvi l eSi , ki dev uf r o
met i gvecodi neba mi s Sesaxeb.
amr i gad, cneba udi des r ol s asr ul ebs si namdvi l i s Semecnebi s pr ocesSi : i gi
gvi Tval i swi nebs Ti Toeul i ker Zo movl eni s adgi l s, r omel i c mas si namdvi l i s si st emaSi
ukavi a, i gi naTel hyof s i mkavSi r ebs, r omel i c mas sof l i os sxva movl enebTan aqvs.
b. msjel oba
1. msjel obi s r aoba
azr ovnebi s konkr et ul Semoxvevebi cneba cal ke ar asdr os ar gvxvdeba. mi si Si naar si
yovel Tvi s msjel obaTa si st emaSi i Sl eba, da ami t omi gi msjel obi s aqt Tan ar i s xol me
dakavSi r ebul i : `cnebi s bunebr i vi adgi l i msjel obaa~-o, ambobs samar Tl i anad bi ul er i .
magr amr a ar i s msjel oba? saor i ent aci od ase Sei Zl eboda gveTqva: Tu yovel i si t yva
cnebad Sei Zl eba vi gul i sxmoT, i gi ve i Tqmi s msjel obi sa da wi nadadebi s Sesaxebac: msjel oba
i saa, r ac si t yvi er ad wi nadadebi s saxi T gveZl eva. magal i Tad, wi nadadeba _ samkuTxedi s
kuTxeTa jami or sd-sudr i s _ msjel obas war moadgens.
r omCavukvi r deT amwi nadadebas, davr wmundebi T, r omaq r aRac obi eqt ebi s Sesaxeb Cven
r asRac vamt ki cebT, saxel dobr , r om samkuTxedi s kuTxeebi s jamsa da or d-s Sor i s
227
gar kveul i mi mar Teba, saxel dobr , t ol obi s mi mar Teba ar sebobs. asea yvel a sxva
SemTxvevaSi c: msjel oba yovel Tvi s mi mar Tebas exeba, masSi yovel Tvi s or i wevr i a
nagul i sxmevi , or i cneba (subi eqt i _ qvemdebar e dapr edi kat i _ Semasmenel i ), r omel Ta
Sor i sac gar kveul i mi mar Tebi s ar seboba mt ki cdeba. msjel oba or Si naar s Sor i s
ar sebul i mi mar Tebi s Semecnebas war moadgens: si namdvi l eSi ar sebul i kavSi r ebi s
anu mi mar Tebebi s Semecnebas Cven yovel Tvi s mxol od msjel obi s saSual ebi T vaxer xebT.
ami s Semdeg gasagebi a, r omyovel i azr ovnebi s bunebr i v gamovl i nebad msjel oba i Tvl eba.
2. mi mar Tebi s aRqma da msjel oba
magr ammi mar Teba xomzogjer uSual odac gveZl eva: Cven vi ci T, r ommi mar Tebi s aRqmac
Sei Zl eba. maS, r aRa gansxvaveba ar sebobs mi mar Tebi s aRqmasa da msjel obas Sor i s? pasuxi am
saki Txze Znel i ar i qneba, Tu movi gonebT, r omaRqmasa da azr ovnebas Sor i s gar kveul i
damoki debul eba ar sebobs. azr ovneba meor adi pr ocesi a: i gi aRqmas gul i sxmobs, am
ukanasknel Si mocemul i Si naar si s xel axal asaxvas, cnobi er sa da aqt i ur asaxvas
war moadgens. r odesac, magal i Tad, or xazs, r ogor c Tanaswor s, aRvi qvamT, es ki dev ar
ni Snavs, r omCven maT Tanaswor obas vadast ur ebdeT, vamt ki cebdeT. ami sTvi s saWi r oa,
aRqmul i Tanaswor oba xel axl a dakvi r vebi s sagnad vaqci oT. es or i xazi sagangebod
Sevadar oT ur Ti er Ts, r aTa davr wmundeT, r ommaT Sor i s mar Tl a Tanaswor obi s mi mar Teba
ar sebobs. mxol od amSemTxvevaSi gveqneba uf l eba msjel obi s Sesaxeb vi l apar akoT: aqt i ur i
Sedar ebi s Sedebad Cven vr wmundebi T, r ommaT Sor i s dadast ur ebul i Tanaswor obi s
mi mar Teba mar Tl a ar sebobs.
msjel obi sTvi s swor ed es gar emoebaa damaxasi aTebel i , es dar wmunebul oba gar kve-
ul i mi mar Tebi s f aqt i ur obaSi , maSi n r odesac aRqmi s gancdaSi sagangebod ar asdr os ar i s-
meba saki Txi , swor i a i gi Tu ar a aRqma Tavi sTavad, ar sebi Tad, ar asdr os wi naswar i dasmul i sa-
ki Txi s pasuxs ar war moadgens, azr ovnebi sTvi s ki , r ogor c vi ci T, swor ed esaa damaxasi aTebe-
l i ; da gasagebi a, r omnamdvi l i msjel oba, r ogor c saki Txi s pasuxi , yovel Tvi s Sei cavsdar w-
munebul obi s gancdas, r omi gi swor i a, r ommasSi aRni Snul i mi mar Teba mar Tl a ar sebobs.
l oRi kur ad msjel obi s obi eqt ur i WeSmar i t eba da dar wmunebul oba ur Ti er Ts emTxveva:
l oRi ki s Tval sazr i si T, dar wmunebul i mxol od i maSi Sei Zl eba vi yveT, r ac obi eqt ur adac
WeSmar i t i a. ami t oml oRi kas mxol od i mdenad ai nt er esebs msjel oba, r amdenadac i gi
WeSmar i t ebi s Semecnebi s f or mas war moadgens. mi sTvi s ar avi Tar i mni Svnel oba ar a aqvs,
dar wmunebul i a subi eqt i msjel obi s si mar Tl eSi Tu ar a: l oRi kas msjel obi s obi eqt ur i
WeSmar i t eba ai nt er esebs; xol o r ogor gani cdi s mas esa Tu i s subi eqt i , es mi sTvi s
absol ut ur ad sul er Ti a.
samagi er od f si qol ogi as swor ed es ukanasknel i ai nt er esebs: mi sTvi s mTavar i msjel obi s
gancdaa da ar a mi si Si naar si s mar Tebul oba. msjel obi s gancdaSi ki , r ogor c vnaxeT, mTavar i
i saa, r omsubi eqt i dar wmunebul i a, r ommi s mi er dadast ur ebul i mi mar Teba mar Tl a
ar sebobs. r ommi si msjel oba WeSmar i t i a.
mokl ed, l oRi kas msjel obi s obi eqt ur i WeSmar i t eba ai nt er esebs. f si qol ogi as _ mi si
subi eqt ur i gancda. ami t ommsjel obi s f si qol ogi i s Zi r i Tadi pr obl emadar wmunebul o-
bi s pr obl emaa.
3. dar wmunebul obi spr obl ema
dar wmunebul oba, gansazRvr ul i azr i T, ar a mar t o msjel obasTanaa dakavSi r ebul i .
i gi sxva gancdaTa SemTxvevebSi c xSi r ad gvxvdeba. Sei Zl eba i Tqvas, i gi Cveni f si qi ki s
muSaobi s er Ti gansakuTr ebi T Zi r i Tadi f aqt or Tagani a.
r asakvi r vel i a, aRqmaSi sagangebod, cnobi er ad i se, r ogor c amas msjel obi s SemTxvevaSi
aqvs adgi l i , dar wmunebul obi s gancda, Cveul ebr i v, ar gveZl eva. aRqmaSi r omaqt ual ur
si namdvi l es ganvi cdi T, es Ti Tqos Tavi sTavad i gul i sxmeba: aq sr ul i ad ar dgas saki Txi ,
mar Tl aa es ase Tu ar a. magr amf ar ul ad r omr aRac saxi T dar wmunebul oba aRqmaSi c monawi -
l eobs, es myi s cxadi xdeba, r a wams i gi r ai me mi zezi s gamo dazi andeba. ar i s SemTxvevebi , r om
subi eqt s er TbaSad yvel af er i eucxoeba, ar af er i r eal ur ad ar eCveneba, massa da r eal ur
si namdvi l es Sor i s Cveul ebr i vi kont aqt i i r Rveva: Cndeba mdgomar eoba, r omel i c
`si namdvi l i s ganTvi sebi s~saxel wodebi Taa cnobi l i . aseT SemTxvevaSi namdvi l i aRqma
aRar ar i s: subi eqt i sTvi s si namdvi l i s gancda ucxo xdeba, mas yvel af er i ar ar eal ur ad
eCveneba. maSasadame, namovi l s aRqmaSi i mTavi Tve Car Tul i yof i l a dar wmunebul obi s
gancda, da mi s gar eSe si namdvi l i s gancda SeuZl ebel i a.
magr amdar wmunebul oba ar a mar t o aRqmi s konst i t ut i v f aqt or s war moadgens: mi s
gar eSe ar c r ai me war modgena Sei Zl eba ar sebobdes. ker Zod, ui mi sod mogonebi s ancnobi s
228
aqt i c SeuZl ebel i i qneboda. r odesac r asme vi gonebT, yovel Tvi s dar wmunebul i var T, r om
es swor ed i saa, r ac unda mogvegonebi a. uami sod mogonebi s gancda, r ogor c mogonebi s, ese
i gi , war sul i s r epr oduqci i s, sr ul i ad war moudgenel i i qneboda.
magr ammsjel obi s aqt ebTana da aRqmi sa da mexsi er ebi s aqt ebTan dakavSi r ebul i
dar wmunebul obi s gancda sul er Tnai r ad r odi gveZl eva. saqme i saa, r omCveul ebr i vi
aRqmi sa Tu Cveul ebr i vi mogonebi s pr ocesSi dar wmunebul obi s gancda wi na r i gSi ar aa
wamoweul i : i gi Ti Tqos SeumCnevel i r Ceba, r ogor c i seTi r am, r ac, ase vTqvaT, Tavi sTavadac
i gul i sxmeba: aq i gi Ti Tqos l at ent ur mdgomar eobaSi i myof eba. magr amsakmar i si a r ai me
dabr kol eba gaCndes, aRqmi s Tu mogonebi s pr ocesi gaZnel des, r omdar wmunebul obi s gancda
i mwamsve cnobi er ebi s wi na pl anze gamovi des.
magal i Tad, mexsi er ebi s cdebSi xSi r ad yof i l a Seni Snul i , r omr odesac cdi spi r i
mt ki ced daswavl i l i uazr o mar cvl ebi s r i gs meqani kur ad da sr ul i ad daubr kol ebl ad
i meor ebs, i gi ar avi Tar dar wmunebul obas ar gani cdi s i maSi , r omi gi ar cdeba. magr am
sakmar i si a r ai me dabr kol eba gaCndes, mas eWvi daebados, an saTanado ki Txva gauCndes, r omman
ukve mkaf i o dar wmunebul obi s gancda i gr Znos. `dar wmunebul obi s gancdebi yvel a SesaZl o
xar i sxi T gansakuTr ebi T mkveTr ad maSi n i Cenen xol me Tavs, r odesac maT eWvi , Semowmeba an
ki Txva uswr ebs wi n~-o, ambobsbi ul er i .
msjel obi s SemTxvevaSi ki yovel Tvi s saki TxTan gvaqvs saqme, amocanasTan, r omel sac swo-
r ed msjel obi s aqt ma unda gasces pasuxi : msjel oba xomazr ovnebi s Zi r i Tadi f or maa, da az-
r ovneba yovel Tvi s `gakvi r vebi T~, yovel Tvi s saki Txi s dayenebi T i wyeba. aqedan bunebr i -
vi a, r omyvel aze uf r o gamokveTi l ad dar wmunebul obi s gancda msjel obi s SemTxvevaSi gveZ-
l eva.
amr i gad, Cven vxedavT, r omdar wmunebul oba or nai r ad gani cdeba: a) Ti Tqos SeumCnev-
l ad, l at ent ur ad da b) Tval saCi nod da gamokveTi l ad. pi r vel s maSi n aqvs adgi l i , r odesac
f si qi kur i pr ocesebi _ aRqma i qneba, mogoneba Tu sxva r am_ daubr kol ebl i v mi mdi nar eoben;
meor es maSi n, r odesac dabr kol eba Cndeba, Sef er xeba, ki Txva an eWvi .
magr amukanasknel SemTxvevaSi Cven ukve azr ovnebi s pr ocesTan gvaqvs saqme: dabr kol eba,
saki Txi , eWvi azr ovnebi s st i mul s war moadgens.
r odesac cdi spi r s saki Txi uCndeba _ mar Tl a aqt ual ur ad ar sebobs i s, r asac axl a
aRi qvams, an mar Tl a swor ad agondeba i s, r ac unda moegonebi a Tu ar a _ i s ukve azr ovnebas
i wyebs, i s ukve msjel obs: swor i a Tu ar a mi si mogoneba? mar Tl a ar sebobs i s, r asac xedavs Tu
ar a? maSasadame, gamovl eni l i dar wmunebul obi s gancda mxol od azr ovnebi s, mxol od
msjel obi s aqt ebTan ar i s dakavSi r ebul i ; magr amr amdenadac i gi , f ar ul i saxi T, aRqmasa da
war modgeni s auci l ebel el ement s Seadgens, i r kveva, r ommsjel obas ar a mar t o Tavi si
Si naar si s mxr i v aqvs f esvebi Tval saCi no gancdaSi gadgmul i , ar amed i mspeci f i kur i gancdi s
mxr i vac, r omel i c gamovl eni l i dar wmunebul obi s saxi T swor ed mi sTvi saa speci f i kur i .
r as emyar eba dar wmunebul oba? sad unda veZi oT mi si wyar o? i umi s azr i T, dar wmunebu-
l obi s gancda r ai me speci f i kur gancdas r odi war moadgens: i se, r ogor c yvel af er i Cvens
f si qi kaSi , i si c war modgenaa, gar kveul i Tvi sebebi T aRbeWdi l i : r odesac mogonebi s pr oces-
Si gansakuTr ebi T cxovel i da sr ul i war modgena gvi Cndeba, esaa, r asac mogonebi s si swor eSi
dar wmunebul obi s saxi T ganvi cdi To, gveubneba i umi . mi ul er i war modgenaTa anal ogi ur
Tvi sebebs, maTs `mkaf i obasa da si sr ul es~, `maTi r epr oduqci i s si swr af es, si mt ki cesa da
ukl ebl i obas~, da maT `cnobi s si advi l es~Tvi Ton dar wmunebul obi s gancdad r odi Tvl i s,
i umi s msgavsad, ar amed mi s `kr i t er i umebad~. es i mas ni Snavs, r omdar wmunebul oba, mi si
azr i T, ker Zod, mogonebi s si swor eSi , amkr i t er i umebs eyr dnoba. saxel dobr : r odesac
mkaf i o da sr ul i war modgenebi Cndeba, r odesac maTi r epr oduqci a daJ i nebi Ta da si swr af i T
xdeba, maSi n subi eqt s r wmena uCndeba, r ommi si mogoneba swor i a.
or i ve amSexedul ebi s Secdoma i saa, r omi mas, r ac SesaZl oa namdvi l ad meor ad pr ocess
war moadgendes, i si ni pi r vel adad acxadeben: war modgenebi s esa Tu i s Tvi sebebi , maTi
si sr ul e da si cxovel e, SesaZl oa, wi n r odi uswr ebdes dar wmunebul obi s gancdas, ar amed,
pi r i qi T, pi r vel ad amgancdi s ni adagze yal i bdebodes.
ar sebobs eqsper i ment ul i sabuTi , r omel i c swor ed amdebul ebi s sasar gebl od l apar a-
kobs. vTqvaT, cdi spi r s r ai me ucnob sagans vaZl evT xel TSexebi T gamosacnobad. r odesac mas
azr ad modi s, sagani gamovi cani o, r odesac r wmena uCndeba, es sagani esa da es unda i yoso,
maSi n zogi er Ti ni Sani Zal i an mkaf i od da sr ul ad eCveneba. mi uxedavad i mi sa, r omes ni Snebi
obi eqt ur ad, SesaZl oa, sul sxvanai r i i yos. esec r omar i yos, war modgeni s si cxovel esa da
si sr ul es, Cveul ebr i v, mxol od maSi n aqcevs cdi spi r i yur adRebas, r odesac mas axsnas
mosTxoven, Tu r at omaa i gi Tavi si mexsi er ebi s muSaobi s si swor eSi dar wmunebul i . r odesac
i s xedavs, r omi s mogoneba, r oml i s si swor eSi c dar wmunebul i a, uf r o mkaf i oa da uf r o
cxovel i . vi dr e i s, r omel i c saeWvod mi aCni a, i gi f i qr obs, r omswor ed es Tvi sebebi unda
229
Seadgendnen mi si dar wmunebul obi s saf uZvel ze. amr i gad, mi si Tvi Tdakvi r vebi s monacemebi
amSemTxvevaSi uf r o mi s `Teor i as~war moadgenen, vi dr e Tvi Ton f aqt i ur masal as.
sagul i sxmoa, r omyvel a cda, r omel i c dar wmunebul obi s saki Txs exeba, zemod Cven mi er
daxasi aTebul suSual obi sTeor i as eyr dnoba. mar Tl acda, subi eqt s dar wmunebul obi s
gancda aqvs. r a udevs mas saf uZvl ad? an r a gansazRvr avs amgancdas? pasuxi aseTi a: subi eqt i s
sxva gancdebi , saxel dobr , mi si war modgenebi da maTi mi mdi nar eobi s gar kveul i Tavi sebur e-
bebi : er T gancdas meor e gancda gansazRvr avs.
uSual obi s Teor i i s aq gamoyenebi s f aqt s gansakuTr ebi T i s speci f i kur i si Znel e xdi s
gasagebad, r omel i c dar wmunebul obi s pr obl emas axl avs Tan. mar Tl acda, r aSi a am
pr obl emi s mTavar i si Znel e? subi eqt s gar kveul i msjel oba aqvs _ maSasadame, gar kveul i
f si qi kur i f aqt i , r omel Si c r wmenaa Caqsovi l i , r ommi si Si naar si obi eqt ur i vi Tar ebi s
swor asaxvas war moadgens. da ai , si Znel ec swor ed amaSi a: r a uf l ebi T var T Cven
obi eqt ur i vi Tar ebi s subi eqt ur i asaxvi s si swor eSi dar wmunebul ni , r odesac Tu ki vi ci T
obi eqt ur i vi Tar ebi s Sesaxeb, i sev mxol od amsubi eqt ur i asaxvi s wyal obi T vi ci T _
maSasadame, mokl ebul i var T SesaZl ebl obas obi eqt ur i vi Tar eba da mi si asaxva ur Ti er Ts
Sevadar oT da, vnaxoT, mar Tl a ar i s maT Sor i s i s Sesat yvi soba, r omel i c msjel obaSi
mt ki cdeba Tu ar a. es r omSesaZl ebel i yof i l i yo, maSi n Cvens dar wmunebul obas msjel obi s
si swor eSi mar Tl a eqneboda saf uZvel i . magr ames xomSeuZl ebel i a! mi uxedavad ami sa, Cven
mai nc gvi Cndeba r wmena, r omCveni msjel oba obi eqt ur i vi Tar ebi s swor asaxvas war moadgens.
r a sabuTi aqvs amr wmenas, r odesac, vi meor ebT, obi eqt ur i vi Tar ebi s Sesaxeb i mi s met i , r ac
Tvi Ton msjel obaSi a mocemul i , sr ul i ad ar af er i vi ci T?
Cven vxedavT, aq Cveni f si qi ki sa da obi eqt ur i vi Tar ebi s sr ul i damouki debl oba, maTi
ur Ti er Ti sgan sr ul i mowyvet i l oba i gul i sxmeba: msjel oba subi eqt Si xdeba, obi eqt ur i
vi Tar eba mi s gar eTaa; maSi n sai dan Sei Zl eba dar wmunebul i i yos subi eqt i , r ommi si msjel oba
swor ad asaxavs i mas, r i s Sesaxebac man ar af er i i ci s? er Tader Ti gamosaval i aq Sei Zl eba
mxol od Semdegi i yos: es dar wmunebul oba wmi nda f si qi kur i war moSobi s unda i yos. mi si
saf uZvl ebi i sev f si qi kaSi unda veZi oT, i mi t omr omTvi Ton obi eqt ur Si Zebna CvenTvi s
mi uwvdomel i a da Cvens gankar gul ebaSi mxol od f si qi kur i r Ceba.
magr amCven vi ci T, r omuSual obi s Teor i i s Zi r i Tadi Secdoma i saa, r ommi sTvi s subi eqt i
f si qi kasTanaa gai gi vebul i . maSasadame, azr ovnebi s pr ocesi mas ase aqvs war modgeni l i : su-
bi eqt i , e. i . f si qi ka obi eqt ur vi Tar ebas upi r i spi r deba, da ami s ni adagze masSi , f si qi kaSi ,
er Tgvar i pr ocesi Cndeba, r omel i c amobi eqt ur i vi Tar ebi s asaxvad mi gvaCni a. mar Tal ni
var T amSemTxvevaSi Tu ar a, es kacma ar i ci s; Cven mxol od zogi er Ti ni Snebi T vxel mZR-
vanel obT, r omel sac f si qi kaSi aqvs adgi l i , da Cvens r wmenas amaze vagebT.
maSasadame, gamodi s, r omi mi s sazomad an mowmed, r omgansazRvr ul i subi eqt ur i Si naar si
mar Tl a gansazRvr ul s obi eqt ur vi Tar ebas Seef er eba, meor e subi eqt ur i Si naar si a
gamoyenebul i , r omel sac i mdeni ve aqvs saer To obi eqt ur Tan, r amdeni c pi r vel s.
vi ci T, r omnamdvi l ad subi eqt i sa da obi eqt ur i vi Tar ebi s ur Ti er Tobi s pr ocesi sxvag-
var ad unda i qnes war modgeni l i . Cven vi ci T, r omr odesac obi eqt ur i vi Tar eba subi eqt ze
moqmedebs, i gi , uwi nar es yovl i sa, amukanasknel Si , r ogor c mTel Si , i wvevs saTanado
ef eqt s _ ganwyobas, da ar a cal keul s f si qi kur aqt ebsa da movl enebs. Cven vi ci T, r omes
ef eqt i obi eqt ur i vi Tar ebi s Sesat yvi s asaxvas war moadgens: i gi , ase vTqvaT, obi eqt ur i
vi Tar ebi s subi eqt Si gadat anaa, subi eqt i s obi eqt ur i vi Tar ebi s Sesat yvi sad
momar Tva, ganwyoba. ami t om, gasagebi a, r omsubi eqt i s f si qi ki s muSaoba amur Ti er Tobi s
pr ocesSi _ Semecnebi Ts pr ocesSi _ Sei Zl eba mxol od amganwyobaze i qnes damoki debul i ,
r ogor c ase ganwyobi l i subi eqt i s f si qi ki s muSaoba. vTqvaT, r omsubi eqt ma swor ed i se
SesZl o Tavi si f si qi ki s war mar Tva, r ommas swor ed amTavi si ganwyobi s Sesat yvi si azr ebi
uCndeba. Tu movi gonebT, r omganwyoba obi eqt ur i vi Tar ebi s asaxvas, ase vTqvaT, subi eqt Si
gadanacvl ebul s obi eqt ur vi Tar ebas war moadgens, maSi n naTel i Sei qneba, r omam
SemTxvevaSi subi eqt s Tavi si azr ebi s obi eqt ur i vi Tar ebi sadmi Sesat yvi sobi s gancda unda
gauCndes, swor ed i s gancda, r omel i c dar wmunebul obi s saxi T Cveni msjel obi s aqt ebs
axl avs xol me Tan.
axl a CvenTvi s cxadi a, Tu r ogor aa SesaZl ebel i , r omCvens msjel obebs maTi obi eqt ur i
vi Tar ebi sadmi Sesat yvi sobi s gancda udevs saf uZvl ad _ mi uxedavad i mi sa, r omobi eqt ur
vi Tar ebas pi r vel ad mxol od ammsjel obebSi vwvdebi T. Cven vxedavT, r omamSesaZl ebl obas
i s gar emoeba qmni s, r omobi eqt Tan ur Ti er Tobi s pr ocesSi subi eqt Si , r ogor c mTel Si , am
obi eqt i s Sesat yvi si cvl i l eba _ gar kveul i ganwyoba _ Cndeba; da r odesac f si qi ka am
cvl i l ebebi s Sesat yvi sad i wyebs moqmedebas, subi eqt i amas obi eqt ur i vi Tar ebi sadmi
230
Sesi t yvi sobi s saxi T gani cdi s. ase Cndeba dar wmunebul oba: r omCveni msjel oba swor i a.
Tu r omamSexedul ebas gavi zi ar ebT, maSi n gasagebi gaxdeba i si c, r omaseTsave
dar wmunebul obas met ad Tu nakl ebad Tval saCi no saxi T yvel gan aqvs adgi l i , sadac ki
subi eqt i sa da obi eqt i s ur Ti er TobasTan gvaqvs saqme _ maSasadame, aRqmi sa da war modgeni s
SemTxvevebSi c.
dasasr ul , unda aRi ni Snos, r omCveni debul eba dar wmunebul obi s gancdi s genezi si s Se-
saxeb eqsper i ment ul adac Sei Zl eba dasabuTdes. cdi spi r s r omhi pnot ur Zi l Si ganwyoba Se-
uqmna, i gi gaRvi Zebi s Semdegac amganwyobi s mi xedvi T ganagr Zobs moqmedebas. maSasadame, pi r -
dapi r i sabuTi ar sebobs, hi pnot ur i STagonebi s saf uZvl ad ganwyoba aRvi ar oT. magr amcno-
bi l i a, Tu r aoden mt ki ce dar wmunebul oba axl avs hi pnot ur Zi l Si STagonebul msjel o-
bebs.
maSasadame, dar wmunebul obi s gancda aq ueWvel ad saTanado ganwyobi s ni adagzea aRmoce-
nebul i . Cvens xel T udao sabuTi a, r omel i c gvi mt ki cebs, r omdar wmunebul obi s gancda
subi eqt i s mTl i ani modi f i kaci i s _ ganwyobi s _ ni adagze aRmocendeba.
namdvi l i Semecnebi s Sesaxeb ar sebi Tad mxol od i q Sei Zl eba l apar aki , sadac msjel obas
si namdvi l esTan pi r adi kont aqt i s ni adagze aRmocenebul i dar wmunebul obi s gancda axl avs
Tan, sadac amgancdas saf uZvl ad obi eqt ur i vi Tar ebi s amsaxvel i ganwyoba udevs. magr am
ganwyoba Sei Zl eba STagonebul i c i yos. Sei Zl eba esa Tu i s debul eba WeSmar i t ebad
momeCvenos, i mi t omr omi gi avt or i t et s ekuTvni s, an i mi t om, r omi gi r ai me mosazr ebi T
xel sayr el i a CemTvi s, i mi t omr ommi si Si naar si Cems i dumal zr axvebsa da sur vi l ebs
eTanxmeba: Sei Zl eba ammi zezebi s gamo mi si Sesat yvi si ganwyoba da, maSasadame, saTanado
dar wmunebul oba gami Cndes. am ukanasknel SemTxvevaSi namdvi l i Semecnebi s Sesaxeb
l apar aki , r asakvi r vel i a, dausabuTebel i i qneboda.
g. daskvna
1. daskvna
cnebi Ti azr ovnebi s mesame f or mad, Cveul ebr i v, daskvnas Tvl i an. magr amdaskvna
ar sebi Tad i gi ve msjel obaa, i mi t omr omsaki Txi aqac subi eqt sa da pr edi kat s Sor i s
ar sebul i mi mar Tebi s dadast ur ebas exeba. gansxvaveba mxol od i saa, r omCveul ebr i vi
msjel obi s SemTxvevaSi Cven Tvi Ton si namdvi l esTan gvaqvs saqme da ama Tu i mazr s mi s Sesaxeb
mxol od mi si uSual o Seswavl i s Sedegad vRebul obT; xol o daskvni s SemTxvevaSi Tvi Ton
si namdvi l es r odi veyr dnobi T uSual od, ar amed i mmsjel obebs (e. w. wi namZRvr ebs),
r omel ni c si namdvi l i s sxva moment ebi s Sesaxeb gvaqvs dagr ovi l i , da Cveni msjel oba (e. w.
danaskvi ) aqedan gamogvyavs: ukve cnobi l i msjel obi dan axal msjel obas vRebul obT.
magal i Tad: sakmar i si a i code, r omadami ani mokvdavi a, r aTa i mwamsve daaskvna, r omsokr at i c
mokvdeba. sr ul i ad ar aa saWi r o, sagangebod Tvi Ton sokr at s daakvi r de, r aTa mi si da
mokvdaobi s ur Ti er Tmi mar Teba gamoar kvi o. es mi mar Teba sokr at i s unaxavadac Segi Zl i a
aRmoaCi no, Tu i ci , r omadami ani mokvdavi a, xol o sokr at i adami ani a.
l oRi kaSi di di xani a cnobi l i a, r omdaskvna samgvar i Sei Zl eba i yos: 1) deduqci a, ese
i gi , zogadi debul ebi dan (yovel i adami ani mokvdavi a) ker Zo debul ebi s (sokr at i mokvdeba)
gamoyvana; 2) i nduqci a _ ker Zo debul ebi dan zogadi s gamoyvana, ker Zo SemTxvevi s
ganzogadeba (magal i Tad,, si Tbosgan sxvadasxva sxeul i f ar Tovdeba. maSasadame, si Tbosgan
yovel i sxeul i f ar Tovdeba) da dasasr ul , 3) anal ogi a _ er Ti ker Zo SemTxvevi dan meor e
msgavsi ker Zo SemTxvevi s Sesaxeb msjel obi s gamoyvana (magal i Tad, dedami waze haer i a da
adami anebi cxovr oben. mar szec ar i s haer i . maS, i qac unda cxovr obdnen adami anebi ).
daskvni s Semecnebi T Ri r ebul eba Zal i an di di a: i gi SesaZl ebl obas aZl evs adami ans ar a
mar t o i s i codes, r asac Tvi Ton dakvi r vebi a da r i s Sesaxebac saTanado msjel obebi
gamouTqvams, ar amed i si c, r ac uSual o Seswavl i s sagnad ar asdr os ar gauxdi a. daskvni s
gar eSe Cveni codna Cveni uSual o msjel obebi s r kal i T i qneboda SezRudul i . daskvni s
wyal obi T i gi Sor s sci l deba mi s f ar gl ebs. codni s si st ema mxol od daskvni s wyal obi T
yal i bdeba. magr amar c daskvna i qneboda SesaZl ebel i , Tvi Ton si namdvi l ec r ommi mar TebaTa
si st ema ar yof i l i yo.
2. daskvni s pr ocesi
daskvni s f si qol ogi ur i bunebi s Sesaxeb r amodeni me f undament al ur i eqsper i ment ul i
gamokvl eva ar sebobs (gansakuTr ebi T St er i ngi s dal i ndvor ski s), r omel i c azr ovnebi s am
f or mi s f si qol ogi ur Tavi sebur ebaTa gasaTval i swi nebl ad sagul i sxmo masal as i Zl eva.
pi r vel r i gSi gamoi r kva, r omdaskvna i se, r ogor c cnebi Ti azr ovnebi s sxva f or mebi c,
mWi dr od ar i s Tval saCi no gancdebTan dakavSi r ebul i : eyr dnoba maT _ yovel SemTxvevaSi
231
f ar Tod sar gebl obs amgancdebi T. magal i Tad, r odesac cdi spi r s, r ai me obi eqt ebi s cno-
bi l i si vr ci Ti , Tu dr oi Ti ur Ti er Tmi mar Tebi s ni adagze, daskvna aqvs gamosayvani (magal i -
Tad, aseTi : A moTavsebul i aB-s mar cxni v, xol o C-B-s mar jvni v. r a si vr ci Ts ur Ti er TobaSi
i myof ebaAC-s mi mar T?), i gi , Cveul ebr i v, er Tgvar s zogad war modgenas qmni s, r omel Si c
sqemat ur ad ar i s A, B, C-s si vr ceSi ganl ageba mocemul i . ami s Semdeg sakmar i si xdeba am
sqemas gadaavl os Tval i , r omamocani s pasuxi pi r dapi r i qedanamoi ki Txos. sagul i sxmoa,
r omammeTodi s gamoyeneba ar a mar t o si vr ci Ti da dr oi Ti mi mar Tebebi s SemTxvevebSi xer x-
deba, ar amed sxva Tval saCi no da zogi er Ti ar aTval saCi no ni Sni s mi mar TebaTa SemTxvevaSi c.
advi l ad Sei Zl eba i f i qr os kacma, r omaseT SemTxvevaSi ar c ki gvaqvs saqme namdvi l i
azr ovnebi s aqt Tan da r omaq daskvna ki ar a, or obi eqt s Sor i s ar sebul i mi mar Tebi s ubr al o
aRqma xdeba. magr ames swor i ar i qneboda: jer -er Ti , Tvi Ton saTanado sqemi s Sedgena
gul i sxmobs azr ovnebi s ueWvel monawi l eobas, saxel dobr , swor i kombi naci i s aqt ebs,
r oml ebmac sqemaSi mocemul i el ement ebi s swor i ganawi l eba unda mogvcen. gar da ami sa, ar c
amoki Txva war moadgens mar t o aRqmas: i gi si t yvebSi f or mul i r ebul i msjel obebi s saxi T
gveZl eva: A moTavsebul i aC-s mar cxni v.
saer Tod, Tval saCi no sqemvbi da si mbol oebi , r omel Ta monawi l eobac daskvni s pr ocesSi
sr ul i ad Cveul ebr i vi movl ena aRmoCnda, ki ar uar yof en, ar amed, pi r i qi T, adast ur eben
azr ovnebi s monawi l eobas ampr ocesSi : i si ni azr i si l ust r aci i s anwar momadgenl obi s
r ol s asr ul eben da, maSasadame, yovel Tvi s amazr i s monawi l eobas gul i sxmoben. uamazr od
sqemebsa da si mbol oebs gar kveul i mni Svnel oba daekar gebodaT, i mi t omr ommaSi n i si ni sxva
Si naar sebi s si mbol oebadac gamodgebodnen. magal i Tad, sqema A_B_C Sei Zl eba ar a mar t o
A_C-s si vr ci Ti mi mar Tebi s si mbol od Cai Tval os, ar amed maTi Tanami mdevr obi s, andaA daC-
B-sgan er Tnai r i daSor ebul obi s si mbol od.
gar da Tval saCi no sqemebi sa, daskvni s aqt i gansakuTr ebi T xSi r ad r ai mekanoni s anwesi s
gamoyenebas eyr dnoba. magal i Tad, A=B, B=C; r a daskvna gamomdi nar eobs aqedan? vi nc i ci s we-
si , r omor i si di de yovel Tvi s t ol i a ur Ti er Ti s, Tu Ti Toeul i maogani cal cal ke er Ti sa-
dai mave mesame si di di s t ol i a, i gi pi r dapi r amwesi s daxmar ebi T aRni Snavs, r omA=C. aRmoC-
nda, r omaseTi zogadi azr ebi mni Svnel ovan r ol s asr ul eben daskvni s konkr et ul SemTx-
vevebSi .
magr amr ogor c Tval saCi no sqemebze dayr dnobi l i daskvna, i se zogadi debul ebi s
mi xedvi T war mar Tul i c, mxol od i mdenad war moadgens namdvi l daskvnas, r amdenadac masSi
axal i mi mar Tebi s azr ovnebaa mocemul i . daskvni s eqsper i ment ul i kvl evi s Zi r i Tad
monapovar s swor ed es Seadgens: daskvni s namdvi l bi r Tvsmi mar Tebi s gancda war moadgens _
mocemul i wi namZRvr ebi s gaazr ebi s ni adagze danaskvi s subi eqt sa da pr edi kat s Sor i s
ar sebul i mi mar Tebi s wvdoma.
namdvi l i daskvna mxol od i mSemTxvevaSi gvaqvs, r odesac wi namZRvr ebsa da danaskvs
Sor i s auci l ebl obi Ts kavSi r s vxedavT, r odesac azr ovnebi s axal i aqt i s saSual ebi T am
kavSi r i s ar sebobas vwvdebi T. `i mi sTvi s, r omdaskvna gaCndes, saWi r oa subi eqt ma daskvni s
Si naar si wi namZRvr ebi sas Seuf ar dos, da mi s cnobi er ebaSi maT Sor i s ar sebul i obi eqt ur i
kavSi r i ai saxos. sanamwi namZRvr ebi sa da daskvni s Si naar sebi cnobi er ebaSi ur Ti er Ti s
gver di Taa mocemul i ... manamde daskvna ar ar sebobs. daskvni Ti azr ovnebi s ganvi Tar eba i mas
ni Snavs, r omobi eqt ur i si namdvi l i s Si naar si aRar war moadgens subi eqt i sTvi s cal keul i
el ement ebi s ur Ti er Ti s gver di T mdebar eobas, r ommaT Sor i s kavSi r i aRmoCnda da r omi si ni
ur Ti er TSi yof i l an Car Tul ni ~(Fy6xnnrexn).
azr ovnebi s ganvi Tar eba ont ogenezSi
azr ovnebi s ont ogenet ur i ganvi Tar eba bavSvi s f si qol ogi i s er Ter T udi dessa da
umni Svnel ovanes pr obl emas war moadgens. r asakvi r vel i a. Cven aq ampr obl emi s sr ul i
mocul obi T ganxi l vas mi znad ver davi saxavT. zogadi f si qol ogi i s kur sSi es ar caa saWi r o.
aq azr ovnebi s ont ogenet ur i ganvi Tar ebi s Seswavl as mxol od i mdenad aqvs mni Svnel oba,
r amdenadac i gi azr ovnebi s zogad-f si qol ogi ur i Zi r i Tadi pr obl emebi s gaSuqebas uwyobs
xed^s. ami t omazr ovnebi s ont ogenezi si s mxol od zogi er T saki Txs Sevexebi T, gansakuTr ebi T
ki saki Txs, r omel sac azr ovnebi s ganvi Tar ebi s i st or i aSi usaTuod cent r al ur i adgi l i
ekuTvni s. saki Txs Semecnebi Ti i nt er esi sa da amukanasknel i s ni adagze cnebi Ti azr ovnebi s
ganvi Tar ebi s Sesaxeb.
1. azr ovnebi sganvi Tar ebi spi r obebi f i l ogenezsa daont ogenezSi
r odesac bavSvi s azr ovnebi s ganvi Tar ebas vi kvl evT, yovel Tvi s Tval wi n unda gvqondes
232
i s Zi r i Tadi gansxvaveba, r omel i c azr ovnebi s ont ogenet ur i da f i l ogenet ur i ganvi Tar e-
bi s pi r obebs Sor i s ar sebobs. f i l ogenet ur i ganvi Tar ebi s xazze azr ovnebi s st i mul s, Zi r i -
TadSi , yovel Tvi s i s moTxovni l ebebi Seadgendnen, r omel Ta dakmayof i l ebasac, ar sebi -
Tad, met ad Tu nakl ebad gamokveTi l i sasi cocxl o mni Svnel oba hqondaT. azr ovneba aq ser i -
ozul i saqmi anobi s, momsaxur ebi sa da gansakuTr ebi T Sr omi s ni adagze aRmocenda da ganvi -
Tar da. r ac Seexeba ont ogenezs, gansakuTr ebi T bavSvobi s asaki s f ar gl ebSi , aq ar sebi Tad
gansxvavebul mdgomar eobas aqvs adgi l i . bavSvobi s asaki adami ani s si cocxl i s swor ed i m
per i ods ewodeba, r omel Si c Tavi si Zi r i Tadi moTxovni l ebebi s dakmayof i l ebaze Tvi Ton
mas _ adami ans _ r odi uxdeba zr unva, ar amed sxvebs, mi s aRmzr del ebs, mozr di l ebs. magr ammas
Semdeg, r ac mozar di ukve i Zul ebul i xdeba Tavi s sasi cocxl o moTxovni l ebaTa Sesaxeb
Tvi Ton dai wyos zr unva, mas Semdeg, r ac i gi amni adagze aRmocenebul i amocanebi s gadawy-
vet as sakuTar i Zal Roni T i wyebs, i gi ukve bavSvad aRar Cai Tvl eba.
ami t omazr ovnebi s ganvi Tar ebi s i mpul ss bavSvobi s per i odSi sasi cocxl o moTxovni l e-
baTa dakmayof i l ebi s saWi r oeba r odi i Zl eva, r ogor c amas f i l ogenezSi aqvs adgi l i , ar amed
sxva kat egor i i s moTxovni l ebaTa, saxel dobr , ganvi Tar ebi s moTxovni l ebaTa dakmayof i -
l ebi s saWi r oeba: bavSvi s azr ovnebi s ganvi Tar eba Zi r i Tadad TamaSi sa daswavl i s ni adagze
yal i bdeba. amgar emoebi s gaTval i swi nebas ar a mar t o di di Teor i ul i mni Svnel oba aqvs,
ar amed Sei Zl eba ki dev uf r o met i pr aqt i kul i c: azr ovnebi s aRzr di s pr ocesSi i mi s codnas,
Tu sai dan momdi nar eobs bavSvi s azr ovnebi s i mpul sebi . udaod f undament al ur i
mni Svnel oba aqvs.
2. i nt el eqt ual ur i i nt er esi s ganvi Tar ebi s Zi r i Tadi per i odebi
r as aqcevs umTavr esad yur adRebas bavSvi Tavi si ganvi Tar ebi s sxvadasxva per i odSi ? r a
ai nt er esebs mas? ami s Seswavl a gansakuTr ebi T i mki Txvebi s anal i zi s ni adagze Sei Zl eba,
r omel sac bavSvi Tavi si ganvi Tar ebi s sxvadasxva per i odSi i Zl eva. sxvadasxva avt or i s am
mi mar Tul ebi T war moebul gamokvl evaTa Sedegad, dRes dadgeni l ad Sei Zl eba Cai Tval os.
r ombavSvi s i nt er esi s ganvi Tar ebi s Zi r i Tadi et apebi ar sebi Tad i gi vea, r ac bi nesa da
St er ns hqondaT aRni Snul i , mi uxedavad i mi sa, r omi si ni amSemTxvevaSi sul sxva meTodi T
sar gebl obdnen. or i ve Sedar ebi T mar t i vi sur aTi s aRwer as aval ebda Tavi s cdi spi r ebs da am
gzi T dagr ovi l i masal i s anal i zi s Sedegad daaxl oebi T er Tnai r daskvnamde mi vi dnen.
bi nes mi xedvi T, bavSvi s i nt er esi s ganvi Tar ebi s msvl el obaSi sami per i odi unda i qnes
ur Ti er Ti sgan gamoyof i l i , saxel dobr , CamoTvl i s, aRwer i sa da i nt er pr et aci i s
per i odi .
pi r vel i per i odi , r omel i c skol i s wi nar e asakSi gvxvdeba, i mi T xasi aTdeba, r ombavSvi
cal keul i obi eqt ebi s CamoTvl i T kmayof i l deba. r ogor c Cans, mas jer mxol od cal keul
saganTa SemCneva da dasaxel eba, cal keul movl enaTa obi eqt i vaci a ai nt er esebs.
saskol o asakSi , Svi di wl i dan, bavSvi ubr al o CamoTvl i T aRar kmayof i l deba: mas ukve
Ti Toeul i obi eqt i sa da mTel i si t uaci i s zust i aRwer a ai nt er esebs.
magr amr as ni Snavs aRwer i s i nt er esi ? ueWvel i a, i gi pi r vel r i gSi si namdvi l i s saganTa da
movl enaTa i ndi vi dual obi s, maTi speci f i kur i Tavi sebur ebi s gaTval i swi neb.s i nt er ess
ni Snavs. magr amsaganTa da movl enaTa Tavi sebur ebi s wvdoma maTs ur Ti er T-Sedar ebasac
gul i sxmobs, ami s Sedegad, mocemul i si namdvi l i s Si naar sSi , msgavs da gansxvavebul
movl enaTa dadgenas da, maSasadame, aqamde Ti Tqos uwesr i god mi mdi nar e si namdvi l eSi
si st emi sa da wesr i gi s aRmoCeni s ganzr axva. r ogor c vxedavT, aRwer i s amocana
kl asi f i kaci i sa da si st emat i zaci i s amocanebTanaa dakavSi r ebul i , da, sabol ood,
Tavi sebur i azr ovnebi s monawi l eobas Txoul obs, saxel dobr , konkr et ul i . gr Znobadi
Si naar si s azr ovnebi s monawi l eobas.
r ac Seexeba ar agr Znobads, ar aTval saCi no masal as, ami si i nt er esi Semdgomi per i odi s
saqmea. aq saqme i mi T i wyeba, r ombavSvs Tvi Ton sagnebi da movl enebi r odi ai nt er esebs Tavi s-
Tavad, ar amed maTi kavSi r ebi . maTi ur Ti er T-mi mar Teba: axsnaanu i nt er pr et aci a
i mi sa, r ac mi s Tval wi n xdeba da r i si aRwer ac egoden i t acebda. mas ganvi Tar ebi s wi na saf e-
xur ze. bi nes mi xedvi T, mi mar TebaTa wvdomi s i nt er esi 12 wl i sTvi saa damaxasi aTebel i , mag-
r am, bober t agi s dakvi r vebi T, i gi ar c cxr a wl i s bavSvi sTvi saa ucxo. oRond ami sTvi s er Tg-
var i st i mul aci aa gar edan saWi r o: magal i Tad, r odesac 9 wl i s bavSvs saTanado ki Txvebs aZ-
l ev, i gi mi mar Tebebsac aqcevs yur adRebas da maT Sesaxeb angar i Si s mocemas cdi l obs. ueW-
vel i a, konkr et ul i , xat ovani azr ovneba amSemTxvevaSi sakmar i si aRar aa: aq ukve ganyenebu-
l i azr ovnebi s saWi r oeba Cndeba.
amr i gad, bavSvi s i nt el eqt ual ur i i nt er esi sams Zi r i Tad per i ods Sei cavs: pi r vel i
233
sagnobr i vi mocemul obi s f ar gl ebi T gani sazRvr eba: bavSvs mocemul i sagnebi s r ac Sei Zl eba
sr ul i CamoTvl a ai nt er esebs. meor e per i odSi saqme uf r o aRwer as exeba: bavSvi s i nt er ess
si namdvi l i s f enomenal ur i mocemul oba uf r o i t acebs, vi dr e sxva r am. dasasr ul , mesame
per i odSi i nt er esi umTavr esad ukve i mf ar ul i Zaf ebi sken, i mkavSi r ebi sken mi i mar Teba,
r omel i c si namdvi l i s cal keul movl enaTa Sor i s ar sebobs.
3. cnebi Ti azr ovnebi s ganvi Tar eba
Zal i an sai nt er esoa, r omcnebi Ti azr ovnebi s ganvi Tar ebi s Zi r i Tadi et apebi swor ed Se-
mecnebi Ti i nt er esi s amper i odTa Tavi sebur ebebs Seesat yvi sebi an. i se r ogor c i q, ganvi Ta-
r ebi s pr ocesi aqac samsaf exur s ganvl i s, r omel Taganac pi r vel i skol i s wi nar e asaki sTvi saa
damaxasi aTebel i , meor e _ dawyebi Ti skol i sa da mesame _ saSual o skol i s per i odi sTvi s.
r ogor c vxedavT, i nt el eqt ual ur i i nt er esi da i nt el eqt ual ur i Sei ar aRebul oba
mWi dr od ar i an ur Ti er TTan dakavSi r ebul i : bavSvs ar a mar t o gar kveul i i nt er esi aqvs, mas
aqvs agr eTve unar i c ami nt er esi s dakmayof i l ebi sa.
skol i s wi nar e asaki s bavSvi s Semecnebi Ti i nt er esi , r ogor c vi ci T, dadast ur ebi Ti
xasi aTi saa: r ac i r gvl i v xdeba _ mi ss Sedar ebi T vi wr o gar emoSi _ mas yvel af r i s ami s SemCne-
va, yvel af r i s ami s dadast ur eba swadi a. Tvi Ton buneba ammovl enaTa, ur Ti er TkavSi r i ,
r omel i c ammovl enaTa Sor i s ar sebobs, mas jer ki dev ar a aqvs mTavar i i nt er esi s sagnad
gadaqceul i .
vnaxoT, r ogor i a mi si azr ovneba! r ogor c cnobi l i a, bavSvi sakmaod adr e i wyebs
azr ovnebas. k. bi ul er ma eqsper i ment ul ad daamt ki ca, r omazr ovnebi s el ement ebi ukve
pi r vel i wl i s ukanasknel i meoTxedi s dasawyi sSi gvxvdeba. magr amamSemTxvevaSi Cven e. w.
pr aqt i kul i i nt el eqt i s gamovl enasTan gvaqvs saqme. Cven ki uf r o azr ovnebi s i s f or ma
gvai nt er esebs, r omel i c si t yvasTanaa dakavSi r ebul i da Tavi si ganvi Tar ebi s maRal
saf exur ze cnebi Ti azr ovnebi s dasr ul ebul f or mebSi gadadi s.
Cven vi ci T, r omnamdvi l i cnebi s Sesadgenad saganTa Tu movl enaTa msgavsebi s SemCnevaa
saWi r o, maTi saer To ni Snebi s gamoyof a, si t yvi s saSual ebi T maTi f i qsaci a da axal sagnebze
gavr cel eba; mokl ed, saWi r oa kl asi f i kaci i s unar i , abst r aqci i s, saxel debi sa da ganzoga-
debi s.
r ac Seexeba ar sebi Ti ni Sni s monaxvi s unar s, es i mazea damoki debul i : Tu Semecnebi s gan-
vi Tar ebi s r amdenad maRal doneze dgas subi eqt i . yovel SemTxvevaSi , swor ad i qneba ar se-
bi Ti ni Sani monaxul i Tu ar a, zemod aRni Snul i oper aci ebi , sul er Ti a, or i ve SemTxvevaSi
auci l ebel i a. ami t omZal i an di di mni Svnel oba aqvs i mi s dadgenas, Tu r odi s euf l eba bavS-
vi amoper aci ebs.
amsaki Txi s gamosar kvevad Semdegi xer xi i yo gamoyenebul i : bavSvs aZl evensxvadasxva f er i sa da
f or mi s, sxvadasxva si di di s muyaos f i gur as da aval eben yvel a es f i gur a sxvadasxva jguf ad gahyos.
Ti Toeul jguf s r ai mesaxel i eZl eva (magal i Tad, di ds r gval f er ad f i gur ebs `edeza~). swar moebs
saubar i amsaxel i s gamoyenebi T, magal i Tad, `r amdeni edezaa ki dev magi daze?~`momeci _ or i edeza~
cdi spi r s uCvenebenr ai me axal sagans, r omel sac i gi ve ni Snebi aqvs, r ac axal cnebebSi i gul i sxmeba,
magal i Tad, r ai me mozr di l s mr gval obi eqt s. bavSvma i si c `edezad~ unda scnos: moaxdi nos
ganzogadeba. bol os, mas axal i cnebi sgansazRvr a eval eba.
r ogor c vxedavT, meTodi kl asi f i kaci i s, abst r aqci i s, saxel debi s, ganzogadebi sa da def i ni ci i s
oper aci ebi s Semowmebi s SesaZl ebl obas i Zl eva. xazgasmi T unda aRi ni Snos. r omyvel a es oper aci a aq
sr ul i ad Tval saCi no masal aze mowmdeba: saabst r aqci o ni Snebi yvel a gr Znobadi Si naar si saa (f er i ,
f or ma, si di de). maSasadame, Tu vi ni cobaa, r omel i me aRni Snul ma oper aci amr omel i me asakobr i v
saf exur ze Tavi ar i Ci na. es masal i s si Znel es ver mi ewer eba.
r a Sei Zl eba i Tqvas skol i s wi nar e asaki s bavSvi s azr ovnebi s Sesaxeb? er Ti , r ac amTavi T-
ve unda i qnes aRni Snul i , es i saa. r omskol i s wi nar e asaki s bavSvs Cveni si t yvebi kar gad esmi s
da maT, saWi r oebi sda mi xedvi T, Tvi Tonac xmar obs. magr amaRmoCnda, r omer Ti dai mave si t yvi s
mni Svnel oba di dsa da pat ar as er Tnai r i r odi aqvT: Tu CvenTvi s si t yvi s mni Svnel obas cneba
war moadgens, bavSvi sTvi s i gi ve si t yva amave cnebas ki ar a, r aRac Tavi sebur Si naar ss Sei cavs,
r ac cnebi s r ol s asr ul ebs da, maSasadame, mi s f unqci onal ur eqvi val ent ad unda
Cai Tval os.
cnebi Ti azr ovnebi s ganvi Tar ebi s Seswavl i s amocana, ami sda mi xedvi T, i maSi mdgomar e-
obs, r omgamor kveul i i qnes, Tu r ogor i cvl eba ganvi Tar ebi s pr ocesSi es cnebi s f unqci ona-
l ur i eqvi val ent i .
skol i s wi nar e asaki s azr ovnebi s gasacnobad sakmar i si i qneba, Tu gavi Tval i swi nebT, r as
war moadgens ammxr i v dasawyi si wl ebi (3 wel i ) da bol o wl ebi (7 wel i ).
sami wl i s bavSvvbi s di di umr avl esoba mar t o er Ti ni Sni s (magal i Tad, f er i s) mi xedvi T
ajguf ebs saeqsper i ment o masal as. sxva, ni Snebs i gi mxedvel obi s gar eT st ovebs. r ogor c Cans,
234
mas jer ki dev ar Seswevs mal a mi s wi naSe mdebar e obi eqt Si ni SanTa si mr avl e daadast ur os.
mi si aRqma amTval sazr i si T jer ki dev di f uzi ur i a, jer ki dev gaunawevr ebel mTl i anobi Ti a,
jer ki dev: r ogor c i t yodakl apar edi , si nkr et ul i a. aqedan gasagebi xdeba, r omsamwl i ani
bavSvebi s umr avl esoba cdebSi aRni Snul i amr canebi s gadawyvet as ver axer xebs. ami sda
Sesabami sad, i q, sadac bavSvi axal i si t yvi s gagebasa da gamoyenebs euf l eba, i r kveva, r ommi s
mni Svnel obad i gi mTl i ans, gaunawevr ebel s, si nkr et ul xat s gul i sxmobs da ar a ni SanTa
kr ebul s. ami t omac amaxal i si t yvebi s gamoyenebas axal i sagnebi s mi mar T, axal i `cnebi s~
ganzogadebas, samwl i ani , Cveul ebr i v, ver axer xebs; da axal i `cnebi s~def i ni ci i s amocana
xomsr ul i ad xel mi uwvdomel i a mi sTvi s: nacvl ad i mni Snebi s dasaxel ebi sa, r omel Ta
saobi eqt i vaci odac ar i s cdebSi si t yva ganzr axul i , bavSvi Tvi Ton f i gur ebs asaxel ebs:
`edeza aseTi a~-o, ambobs i gi .
aqedan Segvi Zl i a ase davaskvnaT. samwl i ani bavSvi jer ki dev di f uzi ur i , si nkr et ul i
saxeebi T azr ovnebs. i gi ver xedavs mTel Si cal cal ke nawi l obr i v Si naar sebs, damoki debul
moment ebs. ni Sni s i dea mi sTvi s sr ul i ad ucxoa daabst r aqci a maSasadame, mi uwvdomel i a.
mi si si t yvebi s mni Svnel oba cal keul i sagnebi s di f uzi ur i war modgenaa. aseTi a mi si
`cneba~; es ar i s, r ac mi s azr ovnebaSi cnebi s f unqci ebs asr ul ebs. advi l i gasagebi a, r omam
f unqci ebi s wr e uaRr esad gansazRvr ul i a.
samwl i ani s msjel obi sa da daskvni s Tavi sebur ebebi savsebi T mi si `cnebi s~
Tavi sebur ebebs eyr dnoba. magal i Tad, cnobi l i a, r omamasaki s bavSvs ar c namdvi l i i nduqci a
aqvs da ar c namdvi l i deduqci a. St er ni sa dapi aJ es dakvi r vebi T, mas mxol od anal ogi i T
daskvni s Zal a Seswevs, i mi t omr omi gi mxol od mTl i ani , gaunawver ebel i xat ebi T azr ovnebs.
sul sxva sur aTs war moadgens Svi dwl i ani s azr ovneba. cdebi s Sedegi ar avi Tar eWvs ar
st ovebs i maSi , r omukve skol i s wi nar e asaki s mi mdi nar eobaSi euf l eba bavSvi yvel a i m
oper aci as, r omel i c cdebSi mi wodebul i amocanebi s gadasawyvet adaa saWi r o: Svi dwl i ani
saer Tod swor ad axer xebs mi wodebul f i gur aTadajguf ebas; r odesac i gi angar i Ss i Zl eva,
Tu r at omaTavsebs ama Tu i mf i gur as swor ed amgar kveul jguf Si . naTl ad Cans, r ommas
f i gur i s mTl i ani , si nkr et ul i xat i ki aRar aqvs mxedvel obaSi , ar amed gar kveul i ni Snebi ,
r omel i c f i gur al ur ad sr ul i ad gansxvavebul obi eqt ebSi c gvxvdeba. Svi dwl i anebi s
umr avl esoba gar kvevi T axer xebs Tval saCi no nawi l obr i vi Si naar sebi s gamoyof as, maTs
abst r aqci as da, amasTan er Tad, si t yvi s saSual ebi T, maT f i qsaci as. si t yvi s
mni Svnel obad Svi dwl i ani gar kvevi T am abst r ahi r ebul i moment ebi s er Tobl i obas
gul i sxmobs. es naTl ad Cans def i ni ci ebi dan, r omel Tac i gi i Zl eva: r ogor c wesi ,
Svi dwl i ani s def i ni ci aSi yvel a i mni Sans vxvdebi T, r omel i c si t yvi s mni Svnel obadaa
nagul i sxmevi . oRond es ni Snebi jer mxol od meqani kur ad ar i an Seer Tebul i : maTi namdvi l i
si nTet ur i gamTl i aneba jer ki dev momavl i s saqmea.
ami sda mi xedvi T, eWvi ar aa, Svi dwl i ani bavSvi ukve dauf l ebul i a _ oRond Tval saCi no
masal aze _ yvel a i mZi r i Tad oper aci as, r omel i c cnebi s Sesadgenadaa saWi r o: mi s wi naSe
mdgomi sagnebi mas nawi l obr i vi Si naar sebi s, r ogor c ni Snebi s, mi xedvi T SeuZl i a ur Ti er Ts
Seadar os, abst r aqci a moaxdi nos amni Snebi s, ase Tu i se gaaer Ti anos i si ni si t yvi s
mni Svnel obi s saxi T da ase SemuSavebul i axal i `cneba~ar a mar t o swor ad gamoi yenos, ar amed
swor adac gansazRvr os. mar Tal i a, yovel s Svi dwl i an bavSvs yvel af er i es ar SeuZl i a. magr am
saer Tod amasakSi azr ovnebi s es saf exur i mi Rweul ad Sei Zl eba Cai Tval os.
mi uxedavad ami sa, Cven mai nc ar Segvi Zl i a vTqvaT, r omSvi dwl i ani bavSvi s si t yvaSi
namdvi l i cneba i gul i sxmebodes. ar a, ami sTvi s zogi er Ti pi r oba ki devaa saWi r o, r oml i s
Sesr ul ebac jer ki dev aRemat eba mi s Zal ebs.
saqme i saa, r omzemod aRni Snul i cdebi s mi xedvi T, si t yvi s mni Svnel obaSi , r ogor c Cans,
jer mxol od f i gur aTa jguf i s saer To ni Snebi Sedi s. magr amudaoa, r omnamdvi l i cnebi s
Si naar si mar t o zogadobi s pr i nci pi T ver gani sazRvr eba: ar i s mTel i r i gi zogadi ni Snebi sa,
r omel Tac ar af er i aqvs saer To ar sebi TTan, da ami t omSesat yvi si Semecnebi Ti Ri r ebul eba
ar a aqvT. namdvi l i cneba ar sebi Ts ni Snebs Sei cavs. ami t omi mi s gadasawyvet ad, namdvi l
cnebasTan gvaqvs saqme Svi dwl i ani s azr ovnebi s SemTxvevaSi , Tu aqac mxol od mi s Tavi sebur
eqvi val ent Tan, unda gamoi r kves, r a Semecnebi Ti Ri r ebul eba aqvT i mni Snebs, r omel ni c
Svi dwl i ani bavSvi s cnebi s Si naar ss Seadgenen. zemoaRni Snul i cdebi ami s SesaZl ebl obas ar
i Zl eva. samagi er od, Cvens gankar gul ebaSi r . naTaZi s saf uZvl i ani eqsper i ment ul i gamokvl e-
vaa, r omel i c swor ed amTval saxr i si T swavl obs cnebi s ganvi Tar ebas bavSvobi s asakSi .
Tanaxmad amgamokvl evi s Sedegebi sa, ueWvel i xdeba, r omSvi dwl i ani bavSvi s cneba
mxol od zogad ni Snebs Sei cavs, r omamasaki s bavSvi jer ki dev ver amaRl ebul a i mdonemde,
r omzogad ni Snebs Sor i s met nakl ebi Semecnebi Ti Ri r ebul ebi s mqone ni Snebi s Zebna
235
dai wyos. maSasadame, mi si cneba i seT war monaqmad unda Cai Tval os, r omel sac mocemul i
obi eqt ebi s jer mxol od zogadi saxe an ukeT zogadi xat i ai nt er esebs da ar a maTi ar si , maTi
adgi l i samyar oSi .
Tu gavi xsenebT, r omSvi dwl i ani s cnebi s Si naar sSi Cveni cdebi s mi xedvi T mxol od
Tval saCi no ni Snebi (f er i , f or ma, si di de) Sedi s, maSi n naTel i Sei qneba, r omSvi dwl i ani
bavSvi yvel a zemoaRni Snul oper aci as e. w. zogadi war modgeni s Sesadgenad xmar obs.
cnebi s r ol s mi sTvi s es zogadi war modgena asr ul ebs.
ar unda Tqma, amukanasknel s gaci l ebi T met i saazr ovno f unqci i s Sesr ul eba SeuZl i a,
vi dr e samwl i ani bavSvi s si nkr et ul war modgenebs, xol o dasr ul ebul i cnebi s magi er obas
i gi mai nc ver swevs. magr ames ar c esaWi r oeba mas. saqme i saa, r omwi namdebar e asaki s bavSvs,
r ogor c zemod davr wmundi T, mxol od SemCneva, mxol od aRni Svna, mxol od CamoTvl a
ai nt er esebs i mi sa, r asac i r gvl i v xedavs. ami sTvi s ki , r asakvi r vel i a, ar a Tu ar sebi Ti
ni Snebi s monaxva ar aa saWi r o, ar amed ar c speci f i kur i ni Snebi sa: war modgena, met ad
i qneba i gi ganawevr ebul i Tu nakl ebad, sul er Ti a, am mi zni sTvi s ase Tu i se,
yovel Tvi s gamodgeba.
cnebi Ti azr ovnebi s Semdgomi ganvi Tar eba Zi r i Tadad mi si Semecnebi Ti Ri r ebul e-
bi s cnobi er ebi s zr daSi mdgomar eobs. yvel af er i axal i , r asac ammi mar Tul ebi T i Zens bavS-
vi _ gansakuTr ebi T mi si TandaTanobi Ti ganTavi suf l eba Tval saCi noebi s t yveobi dan _ umTav-
r esad cnebi s Semecnebi Ti Ri r ebul ebi s ganvi Tar ebas exeba, Tor emZi r i Tadi oper aci ebi
saTanado masal aze_ Sedar eba, abst r aqci a, f i qsaci a _ mas ukve wi na asakobr i v saf exur ze
aqvs dapyr obi l i . amaTi Semdgomi ganvi Tar eba axal masal asTan mWi dr o kavSi r Si xdeba.
sanammozar di dasr ul ebul i cnebi Ti azr ovnebi s dones mi aRwevdes, man ganvi Tar ebi s
r amdeni me gansxvavebul i per i odi unda ganvl os ki dev: er Ti _ 8-10 wl amde, meor e _ 11-13
wl amde da mesame _ 14-17 wl amde.
4. dawyebi Ti skol i s per i odi (8-10 w.)
sagul i sxmo nabi js war moadgens wi n cnebi Ti azr ovnebi s ganvi Tar ebi s gzaze, es nabi ji
saskol o asaki s pi r vel i ve wl i dan i Cens Tavs da 10 wl i sTvi s Tavi si ganvi Tar ebi s sakmaod
maRal dones aRwevs. i gi cnebi s Semecnebi Ti Ri r ebul ebi s cnobi er ebi s pi r vel
gaRvi ZebaSi mdgomar eobs. saqme i saa, r omamasakobr i v saf exur ze bavSvi sTvi s yvel a mi s mi er
gamoyof i l i , Tund zogadi ni Snebi c, Tanabar i Ri r ebul ebi s movl enebs aRar war moadgenen:
maTSi , mi si azr i T, zogi uf r o mni Svnel ovani a da zogi nakl eb mni Svnel ovani . magr ami gi jer
ki dev mTl i anad Tval saCi noebi s ni adagze ganagr Zobs dgomas, jer ki dev ver axer xebs
ganyenebi Ti ni Snebi s SemCnevasa da gamoyof as, da Sei Zl eba ami t omar sebul i ni Sni s
Ri r ebul ebi s cnobi er eba mas jer mxol od ganvi Tar ebi s dasawyi s f or mebSi aqvs. samagi er od.
sr ul i ad udaoa, r om8-10 w. asakobr i v saf exur ze speci f i kur i ni Sni s xmar ebi s
ganvi Tar eba i wyeba da sakmaod maRal dones aRwevs. r . naTaZi s cdebi s mi xedvi T, amasakobr i vi
saf exur i s Zi r i Tad monapovar s gansakuTr ebi T es gar emoeba Seadgens.
r asakvi r vel i a, di di mni Svnel oba aqvs, r omamper i odi s bavSvs Ti Tqos ar sebi Ti ni Sni s
Ri r ebul ebi s cnobi er ebac eRvi Zeba, magr amspeci f i kur i ni Sni s cnobi er ebi s wi naSe es
ukanasknel i jer mxol od meor e xar i sxovan r ol s asr ul ebs; da r odesac saki Txi dgeba, Tu
r omel s unda mi eces upi r at esoba, Tval saCi nosa da speci f i kur ni Sans Tu ar sebi Ts, magr am
nakl eb Tval saCi nos, bavSvi , bol osdabol os, mai nc pi r vel i s mxar eze i xr eba.
amr i gad, ganvi Tar ebi s amsaf exur ze bavSvi s cneba, Cveul ebr i v, speci f i kur s, magr amjer
ki dev konkr et ul ni Snebs Sei cavs. ar sebi Ti ni Sni s cnobi er ebi s ganvi Tar eba Semdgomi
saf exur i s amocanas war moadgens.
bavSvi s cnebi s aseTi xasi aTi kar gad eTanxmeba i mmoTxovni l ebebs, r omel i c mi si
azr ovnebi s wi naSe dgas. mas xomjer xnobi T gansakuTr ebi T aRwer i s i nt er esi aqvs, i gi xom
jer jer obi T f enomenal ur i mocemul obi T ar i s gat acebul i . r ac Seexeba movl enaTaar ss, es
jer ki dev mi si aqt ual ur i i nt er esebi s f ar gl ebs sci l deba. saganTa da movl enaTa
f enomenol ogi i sTvi s ki speci f i kur i ni Snebi s cnobi er ebac sakmar i si a. ar sebi Ti ni Sni s Zi eba
mozar ds gansakuTr ebi T Semdgomasakobr i v saf exur ze dasWi r deba.
Tu r aodenad di di mni Svnel oba aqvs am saf exur i s bavSvi s azr ovnebi sTvi s
Tval saCi noebas, es gansakuTr ebi T mkaf i od SemdegSi i Cens Tavs: r odesac bavSvs mxol od
si t yvi er ad, yovel i gaTval saCi novbi s gar eSe awvdi an swor ed i mcnebebs, r omel sac i gi
konkr et ul i masal i s ni adagze Sedar ebi T advi l ad euf l eba, i gi amcnebebi s gagebi s amocani s
wi naSe sr ul umweobas i Cens. mas ar esmi s es cnebebi , amaxi njebs maT, ver swvdeba maTSi
nagul i sxmev speci f i kur ni Snebs.
236
wi namdebar e asakobr i v saf exur ze, azr ovnebi s ganvi Tar ebi s aqt i vSi aRsani Snavi a i s
Tavi sebur i war mat eba, r omel sac bavSvi cnebaTa ganzogadebi sa da gansakuTr ebi T
cnebaTa l oRi kur i kavSi r i samocanebSi aRwevs.
r odesac bavSvi s wi naSe cnebaTa ganzogadebi s amocana dgas, r odesac man mocemul i cne-
bebi s ni adagze axal i cneba unda Seadgi nos, i gi amas amcnebebi s Sejamebi s, ubr al o ar i Tmet i -
kul i Sekr ebi s gzi T axer xebs da ar a maTi si nTezi s gzi T. gamodi s, r ommi sTvi s adami ani , ma-
gal i Tad, yvel a qal i sa da vaJ i s er Tobl i obas (jams) war moadgens da met s ar af er s. r asak-
vi r vel i a, namdvi l i zogadi cnebi sSi naar si aq sr ul i ad ar aa mocemul i . Ti Tqos bavSvi jer
mxol od cnebi s mocul obas Rebul obs mxedvel obaSi , ese i gi , saganTa er Tobl i obaa,
r omel sac aRni Snul i cneba exeba. magr amzogadi cnebi s ar si mar t o i s ki ar aa, r ommas
gar kveul i mocul oba gaaCni a, ar amed gansakuTr ebi T i s, r ommas speci f i kur i Si naar si c
aqvs, r omel i c sr ul i ad gar kveul kavSi r Si i myof eba qvemdebar e cnebebTan, saxel dobr , maT
si nTet ur gaer Ti anebas war moadgens da ami T cnebi s namdvi l i mocul obi s f ar gl ebsac
gansazRvr avs. mi uxedavad ami sa, mai nc unda i Tqvas, r omcnebi s _ Tund mar t o mocul obi s
Tval sazr i si Tac _ ganzogadebi s wvdoma udaod Tval saCi no mi Rwvvad Sei Zl eba Cai Tval os.
es r ommar Tl a mi Rwevaa, es i mwamsve cxadi xdeba, r ogor c ki bavSvi s wi naSe cnebaTa
l oRi kur i ur Ti er Tobi s amocanas davayenebT. bavSvi maSi nve aRni Snavs, r omr aodenobr i vi s
mxr i v zogad cnebasa da qvvcnebebs Sor i s di di gansxvavebaa, r omzogadi uf r o f ar Toa, vi dr e
Ti Toeul i qvemdebar e cneba Tavi sTavad: magal i Tad, adami anebi uf r o bevr i a, vi dr e qal ebi
an vaJ ebi . maSasadame, mas mxol od r aodenobi s, mxol od mocul obi s Tval sazr i si aqvs
mxedvel obaSi . r ac Seexeba Si naar seul s, l ogi kur damoki debul ebas, r omel i c zogad
cnebasa da qvecnebebs Sor i s ar sebobs, es 8-10 wl i s bavSvi sTvi s jer ki dev mi uwvdomel i Cans.
Tu bavSvi sTvi s qal i anvaJ i adami anad i gul i sxmeba, es i mi t omr odi xdeba, Ti Tqos ami s
saf uZvel s qvemdebar e da zemdebar e cnebaTa Si naar seul i ur Ti er Tmi mar Teba
war moadgendes, Ti Tqos bavSvs adami ani s cnebi sa da mi si qvecnebebi s l oRi kur i ur Ti er Toba
hqondes gaazr ebul i , ar amed mxol od i mi t om, r ommocul obi s Tval sazr i si a mi sTvi s
gasagebi , da man empi r i ul ad i ci s, r omqal sac da vaJ sac adami ans uwodeben.
5. cnebasaSual o skol i sdasawyi swl ebSi (11-13 w.)
r a cvl i l ebebi xdeba bavSvi s cnebi Ts azr ovnebaSi saSual o skol i s dasawyi s wl ebSi ,
ar asr ul i saSual o skol i s asakSi ?r . naTaZi s gamokvl evi s mi xedvi T, 11-13 wl ebi s mi mdi nar e-
obaSi bavSvi s azr ovnebaSi gansakuTr ebi T mni Svnel ovani cvl i l ebebi dast ur deba.
pi r vel r i gSi cvl i l eba ni Sni s cnobi er ebas exeba. Tu wi na saf exur ze bavSvi sTvi s
speci f i kur i ni Sni s mni Svnel oba Sei qna naTel i , xol o ar sebi Ti ni Sani mi sTvi s jer mxol od
meor e pl anze i dga, exl a mdgomar eoba i mmxr i v i cvl eba, r omar sebi Ti ni Sni s mni Svnel oba,
pr aqt i kul ad mai nc, sr ul i ad udao xdeba mozar di s azr ovnebi sTvi s. es i mas ni Snavs, r om
ar ar sebobs amocana, sadac i gi ar sebi Ti ni Sni s upi r at esobas ar scnobdes. bavSvs r om
er Ti dai mave cnebi s or gvar i gansazRvr eba mi sce _ er Ti speci f i kur i ni Snebi sa da meor e
ar sebi Ti ni Snebi s gamoyenebi T _ i gi ar a mar t o upi r at esobas mi ani Webs meor es, ar amed mas
er Tader T swor gansazRvr ebadac ki aRi ar ebs: speci f i kur i ni Sani , r ogor c mxol od
speci f i kur i , mas aRar akmayof i l ebs. mas i seTi cneba ai nt er esebs, r omsi namdvi l i s zedapi r s
ki ar a, mi ss ar sebi Ts mxar eebs asaxavdes.
magr amSecdoma i qneboda gvef i qr a, r om11-13 wl i s bavSvi sabol ood da si sr ul i T
daeuf l a ar sebi Ti ni Sni s cnobi er ebas. saqme i saa, r omwi namdebar e asakobr i v saf exur ze
mozar di ar sebi Tad mxol od pr aqt i kul adaa ar sebi Ti s mni Svnel obas dauf l ebul i .
mar Tal i a, r odesac mas Tavi si oper aci ebi s si swor i s dasabuTeba uxdeba, i gi amas ar sebi Ti
ni Snebi s mi Ti Tebi T axer xebs. magr amsi mpt omat ur i a, r ommozar di amSemTxvevaSi ar sebi Ti
ni Sni s mxol od mi Ti Tebi T, mxol od dasaxel ebi T kmayof i l deba da, Cveul ebr i v, zogi er T
gamonakl i ss gar da, ver axer xebs aRni Snos, r omsaqme swor ed i maSi a, r omes ni Sani ar sebi Ti a:
bavSvs ar sebi Ti ni Sni sSemecnebi Ti Ri r ebul ebi s cnobi er eba jer ki dev ar a
aqvs sakmar i sad ganvi Tar ebul i . i gi mxol od pr aqt i kul ad uwevs amni Sans angar i Ss.
magr amar sebi Ti ni Sni s cnobi er ebas es donec sayovel Taod mxol od konkr et ul i ni S-
nebi s f ar gl ebSi aqvs amper i odi s bavSvs mi Rweul i . r odesac mas saqme uf r o ganyenebul
masal asTan aqvs, r odesac mas saazr ovno oper aci ebi s war moeba ganyenebul i mi mar Tebi Ti
ni Snebi sni adagze uxdeba, maSi n i gi , Cveul ebr i v, ar a Tu ar sebi Ti s, ar amed xSi r ad speci f i -
kur i ni Sni s cnobi er ebi s donesac ver i nar Cunebs da kvl av ganvi Tar ebi s ganvl i l saf exur ebs
ubr undeba.
237
mi uxedavad ami sa, amper i odi s bavSvi s mi Rweva mai nc Rr ma mni Svnel obi saa. Sei Zl eba
i Tqvas, r omTval saCi no, konkr et ul i masal i s f ar gl ebSi bavSvi s cneba exl a ukve Ti Tqmi s
namdvi l i cnebi s _ ar a mar t o eqvi val ent i s _ r ol s asr ul ebs, i seTi eqvi val ent i sas,
r omel sac Tavi si Si naar si T bevr i ar af er i aqvs saer To namdvi l cnebasTan: bavSvi s cneba
pr aqt i kul ad exl a ukve ar sebi Ti ni Snebi s gaer Ti anebas war moadgens.
er Tader Ti , r ac xel s gvi Sl i s, i gi namdvi l cnebad CavTval oT, es i saa, r omes
gaer Ti aneba jer ki dev ar ar i s i seTi , r ogor i c namdvi l i cnebaSi i gul i sxmeba: saTanado
cdebi amt ki ceben, r omni Snebi s namdvi l i si nTet ur i gaer Ti anebi s i dea jer ki dev ucxoa
amsaf exur i s bavSvi sTvi s.
es i qedan Cans, r omyovel i zogadi cneba _ Tund konkr et ul i c _ mas qvecnebebi s ubr al o
Sejamebad mi aCni a da ar a maTi ar sebi Ti ni Snebi s si nTet ur gaer Ti anebad da, maSasadame, axal
cnebad. magal i Tad, man i ci s, r omadami ani s Zal i T moZr avi sat r anspor t o saSual ebac
ar sebobs da cxovel i s Zal i Tac. r ommi sceT exl a mas, vTqvaT, amcnebebi s uf r o maRal
cnebaSi gaer Ti anebi s amocana, i gi maT si nTezs ki ar moaxdens _ cocxal i Zal i T moZr avi
saSual ebao r odi i t yvi s _ ar amed ubr al od maT Sejamebas mogvcems: adami ani sa da cxovel i s
Zal i T moZr avi saSual ebao, gvet yvi s.
aqedan cxadi a, amasaki s bavSvi s azr ovnebaSi cneba jer ki dev ni SanTa namdvi l si nTezs ar
war moadgens.
magr amsakmar i si a, er Tgvar i st i mul i mi sceT mas ammi mar Tul ebi T, er Tgvar i daxmar eba
gauwi oT saTanadod Ser Ceul i Seki Txvebi s saSual ebi T, an cnebi s gansazRvr a mi sceT, r om
bavSvi Sedar ebi T advi l ad mi xvdes , r omsaqme aq si nTezSi a da ar a SejamebaSi .
maSasadame, mar Tal i a 11-13 wl i s mozar dsdamouki debl ad, spont anur ad, ar sebi Ti
ni Snebi s si nTet ur i gzi T er T cnebaSi gaer Ti aneba ar SeuZl i a; magr amsi nTezi sul
mi uwvdomel i mai nc ar ar i s mi sTvi s, da es ukanasknel i gar emoeba amasakobr i ei saf exur i s
gansakuTr ebi T mni Svnel ovan war mat ebad unda Cai Tval os. oRond unda gvaxsovdes, r omes
mi Rwevac mxol od konkr et ul i s, mxol od Tval saCi nos f ar gl ebi T Semoi zRudeba:
ganyenebul i mi mar Tebi Ti ni Snebi s si nTezs amper i odi s bavSvi daxmar ebi s SemTxvevaSi c ver
axer xebs.
cnebi Ti azr ovnebi s ganvi Tar ebi s meor e sayur adRebo mi Rwevad amper i odSi Semdegi
unda Cai Tval os: wi na saf exur ebi s bavSvi s azr ovnebi s umweoba gansakuTr ebi T mkaf i od
ver bal ur i masal i s ni adagze Cans: i s, r ac mi sTvi s Sedar ebi T advi l i a konkr et ul ,
Tval saCi no masal aze, sr ul i ad mi uwvdomel i xdeba, r awams saqme ver bal ur masal as exeba.
samagi er od, 11-13 wl i s mozar di uaRr esad mni Svnel ovan naxt oms akeTebs ammi mar Tul ebi T:
i gi i mdenad swr af ad da i ol ad euf l eba ver bal ur masal as, r omSTabeWdi l eba i seTi a,
Ti Tqos aRar avi Tar i mni Svnel oba ar hqondes mi sTvi s, ver bal ur masal aze uxdeba mas Tavi si
i nt el eqt ual ur i oper aci ebi s war moeba da cnebi s Sedgena Tu Tval saCi noze. yovel
SemTxvevaSi , ami s Tqma amper i odi s mozar dTa umr avl esobi s Sesaxeb Sei Zl eba.
amr i gad, amasakobr i vi saf exur i s er Ter Ts udi des mi Rwevas ver bal ur i azr ovnebi s
dauf l ebi s dawyeba Seadgens. Zal i an di di mni Svnel oba aqvs amas gansakuTr ebi T pedagogi ur i
pr aqt i ki sTvi s. saSual o skol aSi Tval saCi noebi s meTods i seTi ganusazRvr el i mni Svnel oba
aRar aqvs, r ogor c dawyebi Ti skol i s saf exur ze.
Tu amas i masac davumat ebT, r omf or mal ur -l ogi kur i azr ovnebi s unar i c swor ed am
asakSi i Cens Tavs, CvenTvi s naTel i gaxdeba, Tu r aoden di di a cnebi Ti azr ovnebi s
ont ogenet ur i ganvi Tar ebi s i st or i aSi amasakobr i vi saf exur i s mni Svnel oba. saqme i saa, r om
wi na asakobr i v saf exur ebze bavSvi s cnebi Ti azr ovneba mWi dr od i yo cnebebi s Si naar sTan
dakavSi r ebul i : i mdamoki debul ebi s Sesaxeb, r omel i c cnebaTa Sor i s ar sebobs, i gi mxol od
i mi s mi xedvi T msjel obda, Tu r a i coda empi r i ul ad amcnebaTa, Si naar si s mi xedvi T,
ur Ti er Tobi s Sesaxeb. Tu ammxr i v man ar af er i i coda, i gi Ti Tqmi s absol ut ur ad umweo i yo
maTi ur Ti er Tobi s Sesaxeb r ai me sagul i sxmo eTqva: f or mal ur i , al gebr ul i azr ovneba
mi sTvi s sr ul i ad mi uwvdomel i i yo.
exl a ki , 11-13 wl i s asakSi , esec i cvl eba. mozar dma Sei Zl eba sr ul i ad ar i codes mi Re-
bul i cnebi s Si naar si , magr ames ar uSl i s mas xel s amcnebaTa ur Ti er Tdamoki debul ebi s Se-
saxeb Tavi si azr i gamoTqvas: i gi amSemTxvevaSi ar a empi r i ul i , ar amed mxol od l oRi kur i ,
f or mal ur i ur Ti er Tobi T xel mZRvanel obs. magal i Tad, amasakobr i v saf exur ze r ombavSvs
aseTi amocana mi sce: Tu x =a +b, a =c, maSi nx uf r o di di r i cxvi i qneba Tu c, i gi amas advi l ad
gadaWr i s, mi uxedavad i mi sa, r omar c x-i s Si naar si i ci s da ar c c-si : Tu x a-sac Sei cavs dab-
sac, xol o c a-ze met i ar ar i s, maSi n i gi x-ze nakl ebi yof i l ao, i t yvi s bavSvi . wi na asakobr i v
saf exur ze ki aseTi f or mal ur i , al gebr ul i azr ovnebi s SemTxvevebs mxol od gamonakl i si s
238
saxi T Tu Sexvdebi T.
amr i gad, cnebebi s l oRi kur ur Ti er Tobas pi r vel ad 11-13 wl i s per i odSi euf l eba
mozar di .
6. bol o saf exur i saskol o asakSi (14-17 w.)
i s, r ac damTavr ebul i cnebi s SemuSavebas wi na asakobr i v per i odSi akl da, aq,
ganvi Tar ebi s amsaf exur ze, sr ul deba, da mozar di cnebi Ti azr ovnebi s i mumaRl es saf exur s
aRwevs, r omel i c sazogadodaa saskol o asakSi mi sawvdomi .
pi r vel r i gSi ganvi Tar eba ar sebi Ti ni Sni s cnobi er ebas exeba: 14-17 wl i s mozar di sTvi s
Cveul ebr i vi movl enaa, r omi gi Tavi si i nt el eqt ual ur i oper aci ebi s dasabuTebi s saWi r o-
ebas Tvi Tonve gr Znobs da aq _ amdasabuTebaSi _ Cveul ebr i v, ar sebi Ti ni Sni s maRal
Semecnebi Ts Ri r ebul ebas aRni Snavs. i s, r ac wi na per i odSi mozar dTa mxol od nawi l s SeeZ-
l o, aq Ti Tqmi s sayovel Tao movl enad i qceva. gansakuTr ebi T aRsani Snavi a, r omes war mat eba
exl a mar t o konkr et ul i ni Snebi T r odi gani sazRvr eba: mozar di sTvi s ami er i danganyene-
bul i mi mar Tebi Ti ni Sani c daZl eul sf er os war moadgens. mi mar Tebi s cnobi er eba maRal
doneze dgeba, da es gar emoeba cnebi Ti azr ovnebi s mTel xazze axden Tval saCi no gavl enas.
pi r vel r i gSi es ver bal ur i azr ovnebi s ki dev uf r o mZl avr ganvi Tar ebaSi i Cens Tavs:
14-17 wl i s mozar di sTvi s, sazogadod, aRar aqvs mni Svnel oba ver bal ur masal asTan aqvs mas
saqme Tu Tval saCi nosTan; 14-17 wl ebi s mi mdi nar eobaSi es mi Rweva sayovel Tao kuTvni l ebad
i qceva.
Tu wi na asakobr i v saf exur s cnebaSi nagul i sxmev ni SanTa namdvi l i si nTezi s
spont anur i cnobi er eba akl da, aq, amasakobr i v per i odSi , sul sxva mdgomar eoba i Cens Tavs:
mozr di l Ta umr avl esobas sr ul i ad aRar esaWi r oeba gar edan momdi nar e st i mul ebi , r oca
mas amocana aqvs, mi wodebul konkr et ul cnebaTa si nTet ur i gaer Ti aneba moaxdi nos da,
amr i gad, sr ul i ad axal i cneba mogvces: i gi amas spont anur ad, Tavi si T akeTebs.
magr ames ar ni Snavs, r omsi nTezi s si Znel e sabol oodaa daZl eul i . saqme i saa, r om
ganyenebul cnebaTa uf r o maRal cnebaSi gaer Ti aneba da amgzi T axal i s, ki dev uf r o zogadi
cnebi s Seqmna, r ogor c wesi , ar c amasaki s mozar ds SeuZl i a.
advi l i gasagebi a, r omcnebaTa l oRi kur i kavSi r ebi s wvdoma da f or mal ur i , al gebr ul i
azr ovnebi s ganvi Tar eba swr af i nabi ji T mi i wevs wi n: amasakobr i v saf exur ze yvel af er i es
ukve sayovel Tao kuTvni l ebad i qceva: 14-17 wl i s Cveul ebr i vi , nor mal ur ad ganvi Tar e-
bul i mozar di l ogi kur damoki debul ebaTa nacvl ad ar asdr os mxol od r aodenobr i vs an
mxol od empi r i ul damoki debul ebas ar gul i sxmobs.
aseTi a cnebi s ganvi Tar ebi s pr ocesi ont ogenezSi . xol o azr ovnebi s sxva f or mebi s
ganvi Tar eba umTavr esad amazea damoki debul i , da maT ganxi l vaze aq ar SevCer debi T.
239
kar i mecxr e
yur adRebi s f si qol ogi a
yur adReba
1. r a ar i s yur adReba
r a ar i s yur adReba? r as vgul i sxmobT, r odes ac yur adRebi s Sesaxeb vl apar akobT?
avi RoT magal i Ti . vTqvaT, audi t or i aSi r amodeni me aTeul i st udent i a da pr of esor i
l eqci as ki Txul obs. gar emo amSemTxvevaSi obi eqt ur ad yvel as er Tnai r i aqvs: gar edan
yvel aze daaxl oebi T er Ti dai gi ve gamRi zi anebl ebi moqmedoben. i smi s l eqt or i s xma, ezoSi
vi Rac mRer i s, i qve muSebi f i cr ebs xer xaven... aseTi a smeni Ti gamRi zi nebl ebi . ki dev met i a
mxedvel obi Ti gamRi zi anebl ebi s r i cxvi : Ti Toeul i subqi et i s wi naSe sxvadasxva f or mi sa da
f er i s saganTa di di r aodenoba: daf a, kaTedr a, kedel i , i qve naTur a, Tvi Ton l eqt or i , mi si
saTval eebi ... si naTl e audi t or i aSi , magi daze r veul i , xel si f anqar i , gver di T da wi n
amxanagebi ... Ti Tqmi s aseve uTval avi a sxva modal obi s gamRi zi anebl ebi s r i cxvi c: Sexebi Ti s,
ki nesTet ur i s. er Ti si t yvi T, gar emo gaRi zi anebaTa uTval av r aodenobas Sei cavs, da
audi t or i aSi yvel a amgar emosTan i myof eba ur Ti er TobaSi .
vnaxoT r ogor i a Ti Toeul i subi eqt i s cnobi er ebi s Si naar si , cnobi er ebi s, r omel i c
swor ed amgar emos asaxvas unda war moadgendes. pi r vel i , r ac amSemTxvevaSi i pyr obs Cvens
yur adRebas, es i saa, r omCven er T pi r sac ver vnaxavT i seTs, r omyvel a amgamRi zi anebl i s
Sesat yvi si gancdebi hqondes, da, maS, masze moqmed gar emos ukl ebl i v asaxavdes. hki TxeT
Ti Toeul s: r a xma i smoda ezodan, r as mRer odnen st udent ebi , r a f er i s hal st uxi hqonda
l eqt or s, daf azer a ewer a, _ da Tqven dai naxavT, r om, Cveul ebr i v, r ogor c wesi , aseT
ki Txvebze pasuxs ver avi n mogcemsT. di di umr avl esoba mxol od i mas aRni Snavs, Tu l eqt or i
r aze l apar akobda. r ac Seexeba sxva gamRi zi anebl ebs, zogze absol ut ur ad ver af er s i t yvi s,
xol o zogi s Sesaxeb Sei Zl eba ase Tqvas: r aRac ki i smoda, magr amyur adReba ar mi mi qcevi ao.
amr i gad, Cven vxedavT, r omuamr avi gamRi zi anebl i dan, r omel i c adami anze moqmedebs,
cnobi er ebaSi mxol od gansazRvr ul i r i cxvi poul obs Tavi s anar ekl s. maSasadame, Cveni
cnobi er eba yovel s monacemmoment Si Cvenze moqmvdi si namdvi l i s mxol od sr ul i ad
gansazRvr ul s monakveTs asaxavs. STabeWdi l eba i seTi a, Ti Tqos mi si ar e vi wr o i yos da
yvel af er s, r ac Cvenze moqmedebs, ver i t evdes. es gar emoeba jer ki devher bar t ma aRni Sna, da
mas Semdeg i gi `cnobi er ebi s si vi wr ovi s~saxel wodebi Taa cnobi l i .
meor e, r ac Cveni magal i Ti dan Cans, es i saa, r omsi namdvi l i s i s mci r e monakveTi c ki ,
r omel i c cnobi er ebaSi a asaxul i , er Tnai r i si cxadi T ar gani cdeba. r as ambobda l eqt or i ,
es naTl ad aqvs subi eqt s war modgeni l i . magr amr ac Seexeba, magal i Tad, si mRer as, ami s Sesaxeb
mas mxol od i mi s Tqma SeuZl i a, r omr aRac si mRer a mar Tl a i smoda, xol o r a si mRer a, amas ver
get yvi sT; samagi er od, ukeTes cnobebs i Zl eva i gi l eqt or i s Sesaxeb: i s namdvi l ad xedavda
mas. mi si xmi s Sesaxeb: mas mSveni vr ad es moda es xma; i mi s Sesaxeb, r oml eqt or ma daf aze
f or mul a daswer a...
maSasadame, cnobi er ebi s cent r Si moqceul i a er Ti r omel i me gancda, r omel i c
maqsi mal ur i si naTl i T xasi aTdeba. danar Ceni gancdebi mi s i r gvl i v ar i an ganawi l ebul i , da
mi T uf r o met i si naTl e aqvT, r ac uf r o axl o dganan masTan.
magr amaseTs sur aTs mxol od i seTi subi eqt ebi s cnobi er eba i Zl eva, r omel Ta aqt i vobac
l eqci i s mosmenaSi mdgomar eobda. magr am, vTqvaT, audi t or i aSi i seTi pi r ebi caa, r omel Tac
Tund dr oebi T, magr ammai nc sxva mi zandasaxul eba aqvT, magal i Tad, er Ter Ts Tavi si mudmi vi
kal ami gaf uWebi a; i gi nawi l ebad Sl i s mas da f r Txi l ad aswor ebs. r a unda i Tqvas mi si
cnobi er ebi s Si naar si s Sesaxeb? i gi ve, r ac sxvebi s Sesaxeb: aqac si namdvi l i s sul mci r e
monakveTi gani cdeba naTl ad da mkaf i od, an ammci r e monakevTi s gancdas ukavi a cent r al ur i
adgi l i da mTel i cnobi er ebi s Si naar si mi s i r gvl i vaa Tavmoyr i l i . r ac mas ar exeba, i s
cnobi er ebaSi adgi l s ver poul obs. r ac axl osaa, gansakuTr ebi T naTl ad gani cdeba, r ac
Sor s _ uf r o bundovanad.
er Ti si t yvi T, cnobi er ebi s aRnagoba, st r uqt ur a aqac i seTi a, r ogor c sxva SemTxvevaSi .
magr amgansxvavebac di di a; da es gansxvaveba Si naar ss exeba: aq cent r al ur i adgi l i
cnobi er ebaSi l eqci i s Si naar ss ki ar a, i mmani pul aci ebs, i mmot or ul aqt ebs ukavi a,
r omel sac subi eqt i Tavi si mi zni s mi saRwevad, kal mi st r i s meqani zmi s gasaswor ebl ad,
mi mar Tavs. danar Ceni mi sTvi s Ti Tqos aRar af er i ar ar sebobs: sanami gi Tavi s saqmeSi a
gar Tul i , mas aRar c l eqt or i s xma esmi s, ar c gar edan si mRer i sa da ar c sxva r ame.
anal ogi ur mdgomar eobaSi , SesaZl oa, sxeebi c i yvnen. magal i Tad, er Ter Ti Zal i an
cdi l obs usmi nos l eqci as, magr amver axer xebs. mas TavSi ut r i al ebs i s amocana, r omel i c
ager meor e dRea ver gadauWr i a. ai , Ti Tqos swor ed exl a monaxa swor i gza... ampi r i s
240
cnobi er ebaSi r omCai xedoT, naxavT, r omaq naTel Si naar ss mxol od amocani s Sesaxebi azr ebi
war moadgenen. r ac Seexeba yvel af er s danar Cens, es Ti Tqos mTl i anad mi si cnobi er ebi s
f ar gl ebs gar eT r Ceba.
yvel a aseT SemTxvevaSi Cvenyur adRebi s Sesaxeb vl apar akobT: r ac Cveni cnobi er ebi s
cent r Si a moTavsebul i da r ac naTl ad gani cdeba, es swor ed i saa, r asac yur adRebas
vaqcevT; xol o r ac obi eqt ur ad ar sebobs, magr amCveni yur adRebi s sagani ar gamxdar a, i gi
Cveni naTel i cnobi er ebi s f ar gl ebs gar eT r Ceba. amr i gad, yur adRebi s pr ocesi s
damaxasi aTebel i movl enebi Semdegi a: si namdvi l i s r omel i me monakveTi s naTel i gancda; mi si
gadaqceva cnobi er ebi s gabat onebul Si naar sad; danar Ceni Si naar sebi s masTan dakavSi r ebi T
gancda. adami ani s ener gi as mxol od gansazRvr ul i mi mar Tul ebi T SeuZl i a i moqmedos, da
yur adRebi s mdgomar eoba, es i s mdgomar eobaa, r odesac Cveni ener gi i s mobi l i zaci a am
gar kveul i mi mar Tul ebi T xdeba.
2. yur adReba r ogor c aqt i
aqedan naTel i a, r om yur adRebi s daxasi aTeba, r ogor c f si qi kur i Si naar si s
mdgomar eobi sa, umar Tebul oa. t i Cener i , ebi nghausi da zogi er Ti sxva, f si qol ogi c
yur adRebaSi Cveni cnobi er ebi s Si naar si s Tavi sebur mdgomar eobas sWvr et dnen: yur adReba
amSi naar si s si naTl i sa da si cxadi s xar i sxs war moadgens, met s ar af er so, __ ambobdnen i si ni .
subi eqt i amSemTxvevaSi sr ul i ad ganze i yo dat ovebul i . namdvi l ad ki yur adRebi s
gancdaSi ueWvel ad subi eqt i s monawi l eobac i gul i sxmeba: cnobi er ebi s Si naar si s si naTl i sa
da si cxadi s ni Snebi gani cdeba r ogor c meor adi movl enebi , r omel ni c subi eqt i s wyal obi Ta
da subi eqt i sTvi s ar sebobs.
yur adReba Si naar si ki ar aa; i gi aqt i a, r omel sac subi eqt i asr ul ebs. r asakvi r vel i a, i gi
yovel Tvi s gar kveul i Si naar si s saxi T i Cens xol me Tavs, da Si naar si s gar eSe mi si daxasi aTeba
SeuZl ebel i a. magr am es i mas ki ar ni Snavs, r om i gi Si naar si s gar kveul i ni Snebi s met s
ar af er s war moadgens, ar amed i mas, r omar sebobs subi eqt i dan, me-dan momdi nar e Zal a,
r oml i s di nami kac f si qi kur i Si naar si s gar kveul cvl i l ebebs i wvevs, i mcvl i l ebebs,
r omel i c amme-s, amsubi eqt i s mi znebi sTvi saa saWi r o.
si namdvi l i s ama Tu i mmonakveTi s naTel i gancda subi eqt s xomi mi sTvi s sWi r i a, r omTa-
vi si aqt i oba uf r o mi zanSewoni l ad war mar Tos. aqedan gasagebi a, r omyur adRebi s SemTxve-
vaSi gansakuTr ebul i mni Svnel oba swor ed mi zandasaxul ebas, mi zni s cnobi er ebas aqvs.
ami sda mi xedvi T, yur adReba Cveni cnobi er ebi s r omel i me Si naar si s mdgomar eoba ki ar aa;
ar a, i gi subi eqt i s aqt i a, r omel i c qcevasTanaa ar sebi Tad dakavSi r ebul i da mi si nayof i -
er ebi s wi naswar pi r obas war moadgens.
ami s Semdeg gasagebi xdeba, r omyur adRebas ar Cevi Ti xasi aTi aqvs. gar e-si namdvi l i s
mr aval f er ovan gaRi zi anebaTagan cnobi er ebi sken mxol od zogi er Ti i kvl evs gzas, da
ami t omaa, r ommaTl ad da mkaf i od amsi namdvi l i s mxol od gar kveul i monakveTi gani cdeba,
maSi n r odesac danar Ceni si bnel eSi r Ceba. gasagebi xdeba i si c, r omsubi eqt i s cnobi er ebaSi
mxol od i s poul obs Tavi s asaxvas, r ac mTl i anobaSi er Ti andeba: war modgenebi , azr ebi ,
moqmedebebi er Ts mTl i an si st emas qmni an da yur adRebi s Si naar sSi mxol od amsaxi T Sedi an.
3. yur adRebi s saxeebi
i mi sda mi xedvi T, Tu r a aqt i obasTan gvaqvs saqme, Sei Zl eba kacma yur adRebi s gamovl eni s
sami saxeoba gaar Ci os: gr Znobadi (sensor ul i ) yur adReba, mot or ul i yur adReba dai n-
t el eqt ual ur i yur adReba.
1) sensor ul i yur adReba, r odesac adami ans Wvr et i s aqt ebi ai nt er esebs: vTqvaT,
si mRer as i smens, an ki nof i l ms sWvr et s, maSi n mi si mi zani pi r vel r i gSi i saa, r om r ac
Sei Zl eba naTel i sensor ul i gancdebi mi i Ros. ami t omac mi si ener gi i s mobi l i zaci a swor ed
ammi mar Tul ebi T war moebs. es pi r vel r i gSi sxeul ebr i v pr ocesSi i Cens Tavs: gar edan
momdi nar e aRsaqmel i gamRi zi anebel i Tvi Ton i wvevs or gani zmSi r ef l eqt or ul ad gar kveul
r eaqci as, r omel i c aRqmi s mi Rebas aadvi l ebs. magal i Tad, r odesac si naTl i s sxi vi badur as
per i f er i ul nawi l s xvdeba, Tval i i mwamsve Tvi Ton mi t r i al deba i se, r omsxi vi saukeTeso
mxedvel obi s ar eSi moxvdes. r odesac sai danme r ai me bger a i smi s, Cven i mwamsve,
r ef l eqt or ul ad, Tavs i qeT mi vat r i al ebT, sai danac xma modi s. er Ti si t yvi T,
gamRi zi anebel i Tvi Ton i wvevs r ef l eqt or ul ad, swor ed i seTs sxeul ebr i v cvl i l ebebs,
r omel i c naTel i aRqmi sTvi s xel sayr el pi r obebs qmni s.
r ef l eqsol ogi i s Tval sazr i si T, yur adReba amr ef l eqsur i pr ocesebi s, amsxeul i s
aRsaqmel ad mowyobi s met s ar af er s war moadgens. Cven vxedavT, r omamSemTxvevaSi senso-
241
r ul i yur adRebi s mxol od er Ter Ts mni Svnel ovanpi r obasTangvaqvs saqme, da ar a Tvi Ton
yur adRebasTan sazogadod. bi ul er ma samar Tl i anad mi uTi Ta, r omopt i kur ad sur aTi
Sei Zl eba maqsi mal ur ad naTel i i yos, magr ambevr s mi s moment s yur adRebas ver vaqcevdeT:
gar da per i f er i ul i pr ocesebi sa, yur adReba cent r al ur pr ocesebsac gul i sxmobs.
2) mot or ul i yur adReba, i mi sda mi xedvi T, Tu r i si moZr aoba Seadgens mi s sagans,
sxvadasxvagvar i a. r odesac adami ani cekvavs, mi si cnobi er ebi s Si naar si f exebi sa da sxeul i s
saTanado moZr aobebzea koncent r i r ebul i . ki dev uf r o naTl ad Cans mot or ul i yur adRebi s
Tavi sebur eba spor t ul i Seji br ebi s sxvadasxva SemTxvevaSi . magal i Tad, f exbur Ti s TamaSSi ,
anda ki dev swr af r benaSi , yur adReba maqsi mal ur adaa daZabul i , da war mat eba aq zogjer
i mazea damoki debul i , Tu r amdenad SesZl ebs spor t smeni Tavi si yur adRebi s xangr Zl i vad
aseTs daZabul mdgomar eobaSi Senar Cunebas.
r asakvi r vel i a, sxeul i s saTanadod momar Tvas aq ki dev uf r o met i mni Svnel oba aqvs,
vi dr e sensor ul i yur adRebi s SemTxvevaSi . Sei Zl eba i Tqvas, r ommTel i Seji br ebi s pr ocesi
ar a mar t o sxeul i s saTanado nawi l i s, vTqvaT, f exebi s muskul at ur i s saTanado war mar TvaSi
mi mdi nar eobs, ar amed amasTan er Tad mTel i sxeul i s muskul at ur i s Sesat yvi s
r egul aci aSi c. sxeul i s momar Tvi s r ol i mot or ul i yur adRebi s pr ocesSi gansakuTr ebi T
Tval saCi nod mosamzadebel moment Si Cans, i mmoment Si , r odesac, magal i Tad, swr af
mar benal ni Seji br ebi s dawyebi s si gnal s el odebi an, r aTa ni Sni s mocemasTan er Tad myi s
adgi l s moswydnen. aq mTel i maTi or gani zmi Tavi sebur s daZabul mdgomar eobaSi i myof eba,
Tumca jer ki dev uZr avad er T adgi l ze dganan.
ueWvel i a, mot or ul i yur adReba di d r ol s asr ul ebs adami ani s cxovr ebaSi , da r ac
uf r o dabal saf exur s avi RebT ganvi Tar ebi sas, mi T uf r o di di a es r ol i . mi uxedavad ami sa,
mot or ul i yur adRebi s Sesaxeb mxol od Sedar ebi T axal xanaSi dai wyes l apar aki :
t r adi ci ul i , kl asi kur i f si qol ogi a uf r o sensor ul i yur adRebi T i yo dai nt er esebul i ,
da, sazogadod, yur adRebi s i mf or mebi T, r omel i c adami ani s st at i kur i mdgomar eobi sTvi s
uf r oa damaxasi aTebel i , vi dr e di nami kur i sTvi s.
3. i nt el eqt ual ur i yur adReba
vTqvaT, vi sme, sanammoqmedebas dai wyebdes, wi naswar r ai me amocana aqvs gadasawyvet i : ma-
gal i Tad, man jer ki dev ar i ci s, r ogor sjobs monacemsi t uaci aSi moqmedeba. aseT SemTxvevaSi
mi si yur adReba moqmedebi sken ki ar a, sxva mxr i v war i mar Teba: i gi sxvadasxva mosazr ebas gai T-
val i swi nebs ama Tu i mSesaZl o moqmedebi s sasar gebl od Tu sawi naaRmdegod, da Sei Zl eba es
pr ocesi sakmaod di dxans gagr Zel des, sanamsubi eqt i moqmedebi s er Ter T gzas ai r Cevdes.
kacobr i obi s ganvi Tar ebi s i st or i aSi moqmedebi s es wi naswar i per i odi TandaTanobi T
r Tul deboda, da, bol os, i gi , gonebr i vi Sr omi s saxi T, qcevi s cal ke, damouki debel
f or mad i qca. i nt el eqt ual ur i yur adReba adami ani s kul t ur ul monapovar s war moadgens.
i gi i mas ki ar exeba, r ac aqt ual ur adaa mocemul i _ aqt ual ur gamRi zi anebl ebs an aqt ual ur
moZr aobebs, ar a, i gi i mas exeba, r ac mxol od azr ad an sazogadod war modgenad Sei Zl eba
hqondes adami ans.
sxeul i r omaqac mni Svnel ovan r ol s asr ul ebs, es i mspeci f i kur i mdgomar eobi dan Cans,
r omel Si c i gi Rr ma azr ovnebi s dr os i myof eba: jemsi s dakvi r vebi T, amSemTxvevebSi sxeul i
swor ed i m gamar Tul obi s sawi naaRmdego sur aTs i Zl eva. r omel sac i gi sensor ul i
yur adRebi s SemTxvevaSi Rebul obs.
yur adRebi s Tvi sebebi
Tu yur adReba cnobi er ebi s Si naar si s si naTl esa da si cxadeSi i Cens Tavs, maSi n, ueWve-
l i a, mas i nt ensi obi s saf exur ebi c eqneba, r oml i s mi xedvi Tac cnobi er ebi s Si naar si s si -
naTl i sa da si cxadi s done i cvl eba. gar da ami sa yur adRebas gansazRvr ul i mocul oba aqvs
ese i gi , Si naar si s met nakl ebi r aodenoba, r omel zec i gi vr cel deba. dasasr ul , yur adRebas
Sei Zl eba uf r o xangr Zl i vi an nakl eb xangr Zl i vi moqmedebi s unar i hqondes; maSasadame, mas
t empor al ur i Tvi sebebi c aqvs: konst ant obadal abi l oba, swr af i Seguebadoba da
nel i .
ganvi xi l oT Tvi Teul i es Tvi seba cal ke.
1. yur adRebi s i nt ensi obi s saki Txi
yur adRebi s i nt ensi oba ar a mar t o sxvadasxva adami ans aqvs sxvadasxvanai r i , ar amed
er Tsadai mave pi r sac gansxvavebul i aqvT Tavi si cxovr ebi s sxvadasxva per i odSi da
pi r obebSi : Cveni azr ebi da war modgenebi xan ar aCveul ebr i v Tval saCi no si cxadi T
xasi aTdebi an, xan ki dev sakmaod di di gaur kvevl obi Ta da bundovanobi T. er Ti si t yvi T, Cveni
cnobi er ebi s dones yovel Tvi s er Tgvar i mer yeoba axasi aTebs, r omel i c nor mal ur
242
f ar gl ebSi yur adRebi s mer yeobad Sei Zl eba Cai Tval os.
masze Semdegi f aqt or ebi axdenen gavl enas:
1) emoci ur i gancdebi : saSual o i nt ensi obi s agznebi Ti Si naar si s emoci a, magal i Tad,
si xar ul i , xel s uwyobs yur adRebi s i nt ensi obas, xol o sawi naaRmdego Si naar si s gancda xel s
uSl i s da aqvei Tebs mas.
2) gonebr i vi daRl i l obaaqvei Tebs yur adRebi s aqt i obi s dones. Cveni r eaqci ebi
nel deba da si zust es kar gavs, sensor ul i koor di naci ebi qvei Tdeba, gr ZnobaTa or ganoebi s
gr Znobi er eba sust deba, gonebr i vi muSaoba nakl eb pr oduqt i ul i xdeba.
3) kvebasa dasxvadasxvaf ar makol ogi ur ni vTi er ebas sxvadasxvanai r i gavl ena aqvs
aqt i obi s sxvadasxva f or maze.
4) gar e pi r obebi s, magal i Tad, sezoni s, adgi l mdebar eobi sa da sxvaTa gavl ena Cveni
aqt i obi s nayof i er ebaze yovel eWvs gar eSea.
5) gavl ena aqvs agr eTve dReRami s sxvadasxva per i ods: zogi er Ti sTvi s yur adRebi s
muSaoba gansakuTr ebi T di l i T ar i s i nt ensi ur i , zogi sTvi s _ saRamos, zogi sTvi s maqsi mal ur
dones i gi dRi s Suagul s aRwevs , zogi sTvi s _ mxol od SuaRami sTvi s.
2. yur adRebi s mocul oba. sensor ul i yur adRebi s mocul oba
`cnobi er ebi s si vi wr ovi s~gamo adami ani s yur adReba movl enaTa Tu obi eqt Ta mxol od
gansazRvr ul r aodenobas exeba. maSasadame, i gi i Zul ebul i a gar emos uTval av gamRi zi ane-
bel Ta Sor i s mxol od zogi er Ti Sear Ci os. bunebr i vad i badeba ki Txva: r ogor i a adami ani s
yur adRebi s mocul oba? r amdeni STabeWdi l eba Sei Zl eba Tanabar i si naTl i T ganvi cadoT
er Tdr oul ad, maqsi mal ur ad xel sayr el pi r obebSi ?
amsaki Txi s Sesaswavl ad ar a er Ti cda yof i l a dayenebul i _ pi r vel r i gSi sensor ul i
yur adRebi s mocul obi s gamosar kvevad.
ammi zni sTvi s, Cveul ebr i v, t aqi st oskops i yeneben, apar at s, r omel sac i s upi r at esoba
aqvs, r omopt i kur STabeWdi l ebaTa moment anur i mi wodeba SeuZl i a. sxvadasxva gamokvl evaTa
Sedegad, aRmoCnda, r omadami ans er Tdr oul ad eqvsi mar t i vi STabeWdi l ebi s gar Ceva
SeuZl i a: magal i Tad, eqvsi wer t i l i s, eqvsi asosi an ci f r i s. xol o r odesac eqvsze met i
el ement i a, maSi n vi bnevi T da r amdeni a ver var CevT... Semdgomi cdebi dan gamoi r kva, r om
el ement ebi s r aodenobas mni Svnel oba ar a hqoni a. r odesac cdi spi r s awodeben r Tul
er Teul s, r omel i c r amodeni me el ement s Sei cavs, i gi aqac eqvs er Teul s amCnevs: magal i Tad,
oTx-oTxi an eqvs-eqvsi wer t i l i r omi se gavanawi l oT, r omr ai me er Teul s war moadgendes
(magal i Tad, oTxkuTxeds....), cdi spi r i eqvs aseT f i gur as gaar Cevs. maSasadame, i s eqvs
wer t i l s ki ar a, Seudar ebl ad met s (eqvsjer eqess) Seamnevs. cal ke si t yvebs mi awodeb
cdi spi r s Tu cal ke asoebs, sul er Ti a, mi si yur adRebi s mocul oba or i ve SemTxvevaSi eqvsi
er Teul i T gani sazRvr eba, mi uxedavad i mi sa, r omsi t yvebi s SemTxvevaSi asoebi s r i cxvi
gaci l ebi T met i a (vundt i s mi xedvi T, samjer met i ), vi dr e i mSemTxvevaSi , r odesac cdi spi r s
cal ke SeukavSi r ebel asoebs vawodebT.
aqedan naTel i a, r omwi nandel i f si qol ogi i s r wmena, r oml i s mi xedvi Tac yvel af er i
el ement ebzea damoki debul i , e. w. `el ement ebi s f si qol ogi ~-i s r wmena, Semcdar i a. Cvens
yur adRebas el ement ebi ki ar ai nt er esebs, ar amed mTl i ani `geSt al t ebi ~, ese i gi , i s, r asac
subi eqt i sTvi s r ai me azr i Sei Zl eba hqondes, i mi t omr omi gi qcevasTanaa dakavSi r ebul i .
aRsani Snavi a, r omameqvs i ode er Teul i s gver di T sxva el ement ebi s SemCnevac xdeba,
magr amZal i an bundovanad. r ogor c zemod aRvni SneT, cnobi er ebi s st r uqt ur a yur adRebi s
muSaobi s SemTxvevaSi swor eT aseTi a: ar sebobs gansakuTr ebi T naTel i Si naar si da mi s
gver di T nakl eb naTel i , i mi sda mi xedvi T, Tu r amdenad axl os dgas i gi cnobi er ebi s
gabat onebul Si naar sTan.
vest f al i s gamokvl evi s mi xedvi T, ar sebobs cnobi er ebi s r amodeni me saf exur i , r omel i c
sakmaod mkveTr ad gansxvavdeba ur Ti er Ti sgan. gansakuTr ebi T sayur adReboa sami saf exur i :
1) ubr al o mocemul obi s saf exur i i maSi mdgomar eobs, r om, magal i Tad, cdi spi r i
f i gur i s f or mas amCnevs , xol o f er s ver a, Tumca i ci s, r omf i gur as f er i c aqvs. maSasadame,
cnobi er ebi s Si naar ss f er i s mocemul oba Seadgens da ar a mi si r agvar oba. 2) meor e saf exur i
SemCnevi s saf exur i a ese i gi , subi eqt i r ai me Tval sazr i si T aRi qvams amf i gur as, vTqvaT,
f or mi s Tval sazr i si T. dasasr ul , r odesac SemCneul i s f i qsaci a xdeba si t yvi s saSual ebi T,
magal i Tad, vambobT: `samkuTxedi ~, maSi n ukve 3) konst at aci i s anu dadast ur ebi s saf exur i
gvaqvs. sensor ul i yur adRebi s mocul obi s kvl evi sas aRmoCnda, r omcnobi er ebi s aseTi saf e-
xur ebi ueWvel ad ar sebobs.
243
3. yur adRebi sganawi l ebi ssaki Txi
sensor ul i yur adRebi s mocul obi s saki Txs Cven xanaSi aqt ual ur i i nt er esi aRar aqvs.
Tu wi naT, vundt i s dr os, svnsor ul i yur adRebi s mocul obi s Sesaxeb gamokvl evaTa di di
r i cxvi qveyndeboda, exl a mdgomar eoba Sei cval a. magr amTu yur adRebi s mocul obi s pr ob-
l ema dResac war moadgens zogjer i nt er ess, es sul sxva mi zezi s gamo xdeba, vi dr e wi naT.
dRes uf r o pr aqt i kul i xasi aTi s saki Txi dgas f si qol ogTa wi naSe. adami ani sxvadasxva oper a-
ci as asr ul ebs, magr amcnobi l i a, r omr ac uf r o met i a oper aci ebi s r i cxvi , r omel Tac Cven
er Tdr oul ad mi vmar TavT, mi T uf r o nakl ebi yur adReba eqceva Ti Toeul maTgans. maSasada-
me, Sei Zl eba ase dadges saki Txi : xomar ar sebobs i seTi oper aci ebi , r omel Ta er Tad Ses-
r ul eba Sedar ebi T advi l i a, da i seTi oper aci ebi , r omel Ta Sesr ul eba mxol od cal cal ke
Sei Zl eba? amsaki Txs gansakuTr ebi T pr aqt i kul i mni Svnel oba aqvs di di : ar sebobs mTel i
r i gi pr of esi ebi sa, r omel ni c sxvadasxva oper aci i s er Tdr oul Sesr ul ebas gul i sxmoben.
i mi sTvi s, r omampr of esi ebi s r aci onal ur i or gani zaci a moxdes, r asakvi r vel i a, di di mni Sv-
nel oba eqneboda i mi s codnas, Tu r a oper aci ebi Sei Zl eba war mat ebi T sr ul debodes er Td-
r oul ad da r a oper aci ebi unda CamoSor dnen ur Ti er Ts.
amr i gad, Cvens wi naSe yur adRebi skoncent r aci i sa dadi st r i buci i s saki Txi dgeba.
magr amar a cal keul i sensor ul i el ement ebi s, ar amed mTl i ani oper aci ebi s mi mar T.
ukve di di xani a Seni Snul i a, r om yur adRebi s es or i gamovl eni s f or ma, mi si
koncent r aci a, er Ti s mxr i v, da di st r i buci a, ese i gi , sxvadasxva Si naar sze ganawi l eba.
meor i s mxr i v, gar kveul s. kanonzomi er damoki debul ebaSi i myof ebi an ur Ti er TTan,
saxel dobr : r ac uf r o di di a yur adRebi s koncent r aci a, mi T mci r ea mi si
di st r i buci ada pi r i qi T. r ac uf r o di di a di st r i buci a, mi T uf r o mci r ea Ti Toeul s
Si naar sze yur adRebi s koncent r aci a.
magr am am debul ebas kanoni s xasi aTi ar a aqvs. ar sebobs oper aci ebi . r omel Ta
gaer Ti anebac ar a mar t o advi l i a, ar amed xel sayr el i caa. amSemTxvevaSi `kanoni ~i r Rveva da
sr ul i ad sawi naaRmdego Si naar ss Rebul obs: r ac uf r o di di a gansazRvr ul f ar gl ebSi
di st r i buci a, mi T uf r o met i a koncent r aci a. es naTl ad Cans mak-daugol i s, moi mani s da
gansakuTr ebi T g. baqr aZi s cdebi dan. cdi spi r s gar kveul i amocana eZl eva Sesasr ul ebl ad da
amave dr os r ai me meor e oper aci a eval eba. aRmoCnda, r omar sebobs oper aci ebi , r omel ni c
xel s ki ar uSl i an, ar amed. pi r i qi T, xel s uwyoben yur adRebi s koncent r aci as: uamoper a-
ci ebod cdi spi r i s yur adReba nakl ebad ef eqt ur i i qneboda, vi dr e i mSemTxvevaSi , r odesac
mas ammeor e oper aci i s Sesr ul ebac eval eba.
meor i s mxr i v, Seni Snul i a, r omar sebobs oper aci ebi , r omel Ta er Tad Sesr ul ebac xel s
ar uSl i s maT; magal i Tad, e. w. at omat ur i oper aci ebi , r ogor i caa si ar ul i , sunTqva da sxva
aseTebi , sr ul i ad ar af er xebs, magal i Tad, azr ovnebas, pi ani noze dakvr as, sur aTi s Wvr et as.
er Ti si t yvi T, r ac uf r o advi l i a oper aci ebi , mi T uf r o nakl eb af er xeben i si ni er TmaneTs.
avt omat ur i oper aci a, Tandayol i l i i qneba i gi Tu SeZeni l i , Cveul ebr i v. Ti Tqmi s sr ul i ad
ar moi Txovs yur adRebas. ami t om, sakvi r vel i ar aa, r omaseTi oper aci ebi s SeTavseba
advi l i a. samagi er od, r odesac Ti Toeul i cal ke oper aci a sagangebo yur adRebi s
koncent r aci as moi Txovs, maSi n konkur enci a maT Sor i s auci l ebel i xdeba, da maTi
er Tdr oul i Sesr ul eba Znel deba. maS, saqme i mas exeba, Tu r amdenad auci l ebel i a
konkur enci a er Tdr oul ad Sesasr ul ebel oper aci ebs Sor i s.
amTval sazr i si T, yur adRebas di st r i buci i sa da koncent r aci i s saki Txi s swor i
gadawyvet a Sedar ebi T advi l i xdeba. r ogor c vxedavT, sxva mdgomar eobaa, r odesac subi eqt i
oper aci ebs asr ul ebs, r omel Ta Sor i sac gar kveul i konkur enci a war moebs. da sul sxva
mdgomar eobaa, r odesac aseT konkur enci as nakl eb aqvs adgi l i . maSasadame, yur adRebi s
di st r i buci i s or i SemTxveva unda gavar Ci oT: 1) r odesac oper aci ebi er TmaneTs ar
ewi naaRmdegebi an da met oqeobas ar uweven, maSi n koncent r aci i sa da di st r i buci i s Zal a
ur Ti er Ti s sawi naaRmdegod ar ar i s mi mar Tul i . 2) r odesac adgi l i aqvs aseT wi naaRmdegobas,
maSi n koncent r aci i sa da di st r i buci i s ur Ti er Toba ukupr opor ci ul i a.
bunebr i vad i badeba saki Txi . Sei Zl eba Tu ar a oper aci aTa Sor i s konkur enci i s Senel eba
an mospoba? Tu mdgomar eoba uf r o i seTi a, r om, Tu ki r ai me wi naaRmdegoba ar sebobs oper a-
ci aTa Sor i s, es wi naaRmdegoba absol ut ur i a da mar adi ul i , da mi si Senel eba SeuZl ebel i a?
amsaki Txze pasuxi Znel i ar aa. Tu r omZvel s Tval sazr i sze davr Cebi T _ `el ement Ta
f si qol ogi i s~meqani st ur Tval sazr i sze _ maSi n i Zul ebul i vi qnebi T, aRvi ar oT, r om, r ac
ar i s, ar i s. Tu er Ti oper aci a meor es ewi naaRmdegeba, amas ver af er s uSvel i : konkur enci a maT
Sor i s auci l ebel i i qneba.
magr amdRes CvenTvi s naTel i a, r omes Sexedul eba swor i ar aa. yvel af er i pi r obebze da
gar emozea damoki debul i : cal keul i oper aci a, r ogor c r omel i same uf r o maRal i mTl i ani
244
oper aci i s nawi l i , sxvaa, da i gi ve oper aci a cal ke, r ogor c damouki debel i mTl i ani , sxva. Tu
vi gul i sxmebT, r omor i damouki debel i oper aci a er Ts, uf r o f ar To mTl i ans oper aci aSi
er Ti andeba, r ogor c ammTl i ani s nawi l obr i vi moment ebi , maSi n, SesaZl ebel i a, maT Sor i s
wi naaRmdegobi s aRar af er i dar Ces. SeasZl ebel i a er Ti mTel i s nawi l ebma xel i ki ar SeuSa-
l on, ar amed daexmar on ki dec ur Ti er Ts. sakmar i si a Tval i gadavavl oT adami ani s r omel same
met ad Tu nakl ebad r Tul oper aci as. r aTa davr wmundeT, r omes debul eba swor i a. gansakuT-
r ebi T demonst r aci ul i a ammi zni sTvi s aseTi r Tul i oper aci i s Seswavl i s i st or i a. sur aTi
Ti Tqmi s yovel Tvi s aseTi a: jer subi eqt s cal ke nawi l obr i vi oper aci ebi s Sesr ul eba uWi r s.
magr ammer e, Ti Tqos er TbaSad, i gi maTs gamTl i anebas axer xebs, da ami s Semdeg maTi er Tdr o-
ul i Sesr ul eba ar avi Tar si Znel es aRar war moadgens. Cveul ebr i v, amas koor di naci as uwo-
deben. da mar Tl ac, adami ani s ganvi Tar ebi s mTel i pr ocesi sul uf r odauf r o Sor eul ope-
r aci aTa koor di naci aSi , anda ukeT, or gani zaci aSi mdgomar eobs. Cven sul uf r odauf r o
sr ul mTl i anebs vqmni T da ami T nawi l obr i vi s Sesr ul ebi s saqmes vi advi l ebT. ami s mar t i v
magal i Ts, vTqvaT, vel osi pedi s swavl a war moadgens. r odesac pi r vel ad vjdebi T vel osi ped-
ze. Cveni sxeul i s momar Tva mTl i anad. xel ebi s moZr aoba, f exebi s, mxedvel obi s muSaoba da
smeni sac cal ke oper aci ebs war moadgenen, r omel Tac jer ki dev ar af er i aqvT er TmaneTTan
saer To. magr amTandaTanobi T Cven yvel a ammoZr aobaTa i seTs or gani zaci as vaxer xebT, r om
i si ni er Ti mTl i ani oper aci i s nawi l obr i e moment ebad i qcevi an. amdr oi dan vel osi pedi T
si ar ul i Ti Tqmi s sr ul i ad aRar gvi Wi r s. masSi Semaval i nawi l obr i vi oper aci ebi . sr ul i ad
aRar uSl i an xel s ur Ti er Ts. asea yvel a sxva SemTxvevaSi c. magal i Tad, Sof er obas vswav-
l obT. r amdeni cal ke oper aci ebi Sedi s amr Tul saqmeSi ! xel i s saTanado moZr aobebi . f exi s,
Tval yur i s devneba quCaze mi maval i xal xi s, et l ebi s, avt oebi s, si gnal i s... Cveni yur adReba
aTassa da aTi aTass STabeWdi l ebaze unda gavr cel des, maT Sor i s unda ganawi l des. magr am
TandaTanobi T yvel a es moZr aoba da oper aci a ur Ti er Ts ukavSi r deba da mTl i andeba.
Sof er i s xel obi s swavl a amoper aci ebi s or gani zaci aSi . maTs gamTl i anebaSi mdgomar eobs. mas
Semdeg, r ac aseTi gamTl i aneba f aqt ad i qceva, es mr aval f er ovani moZr aobebi ur Ti er Ts
konkur enci as ki aRar uweven, ar amed, pi r i qi T. Sei Zl eba er Tgvar ad exmar ebodnen ki dec
er TmaneTs.
r asakvi r vel i a. oper aci ebi s es gamTl i aneba ubr al o Sejamebi s. ubr al o Seer Tebi s gzi T
ar xdeba. ar a, oper aci ebi s aseT or gani zaci as wi naswar a saf uZvel i es aWi r oeba, da es saf uZ-
vel i Tvi Ton subi eqt i s, r ogor c mTel i s, speci f i kur cvl i l ebaSi mdgomar eobs, ganw-
yobaSi , r omel i c masSi swavl i s pr ocesSi muSavdeba. e. w. yur adRebi s ganawi l eba, ami sda mi -
xedvi T. i mas ki ar ni Snavs, Ti Tqos yvel af er i . r ac vTqvaT. Sof er i s saqmeSi Rebul obs mona-
wi l eobas, yur adRebi s sagans war moadgendes, yur adReba yvel aze Tanabr ad vr cel debodes.
yur adRebi s aseTi ganawi l eba sr ul i ad SeuZl ebel i i qneboda. ar a, yur adRebi s ganawi l eba
or gani zaci as, gamTl i anebas ni Snavs. r ogor c sensor ul yur adRebas cal ke aRebul i s
mxol od eqvsi asos SemCneva SeuZl i a, xol o, Tu cal ke asoebi s nacvl ad, si t yvebs avi RebT,
samjer met i a (zogi er Ti avt or i s mi xedvi T, or moci sac), pr i nci pul ad asevea e. w.
yur adRebi s ganawi l ebi s SemTxvevaSi c: sadac oper aci ebi s er T ni adagze gaer Ti aneba da
gamTl i aneba xer xdeba, yur adRebi s ganawi l ebaze mxol od i q Sei Zl eba l apar aki .
magr amyvel gan da yovel Tvi s es ar xer xdeba. ar i s oper aci ebi . r omel ni c Tavi sTavad
i mdenad damouki debel s mTl i ans war moadgenen, r ommaTi er Ti r omel i me r Tul i mTl i ani s
nawi l ebad gaer Ti aneba ar xer xdeba. f si qol ogi ur l i t er at ur aSi i seT SemTxvevebs, r ode-
sac amgvar i oper aci ebi s er Tdr oul ad Sesr ul ebazea l apar aki , mr aval mag moqmedebas uwo-
deben (Mchrachhandlung).
aseTi mr aval magi moqmedebi s SemTxvevebi sakmaod bevr i a eqsper i ment al ur ad Seswavl i -
l i . St er ci nger i (1927) Tavi s cdi spi r ebs er Tdr oul ad or s sakmaod damouki debel saqmes
aval ebda. moTxr obi s mosmenas, r omel sac mas uki Txavdnen da r oml i s Si naar si c mas bol os
unda gadmoeca, da amave dr os mar t i vi r i cxvebi s r i gi s Sevsebas. Sedegi aseTi aRmoCnda: r o-
desac or i ve es oper aci a er Tdr oul ad sr ul deboda, Ti Toeul i maTgani s nayof i er eba or -
TaSua r i cxvi T 35%-mde ecemoda, ese i gi , cdi spi r i s muSaobi s nayof i er eba er Ti samad uar es-
deboda i masTan Sedar ebi T, r asac i gi amoper aci ebi s cal cal ke Sesr ul ebi s SemTxvevaSi
i Zl eoda.
cnobi l i a pol ani s Zvel i cdebi c (1887), r omel i c amave saki Txi s gadasawyvet ad ga-
modgeba. gamoi r kva, r omor i SeuTavsebel i oper aci i s er Tdr oul ad Sesr ul ebi s cdi s SemT-
xvevebSi ef eqt ur oba Tval saCi nod qvei Tdeba. magal i Tad, Tu mar jvena xel i T gar kveul i
r i cxvebi s gamr avl ebi sTvi s 8 sekundi aRmoCnda sakmar i si da mar cxena xel i T meor e r i cxvi s
gamr avl ebi sTvi s 15 sekundi , or i ve xel i T er Tdr oul ad amoper aci ebi s Sesr ul ebas 38 se-
kundi dasWi r da, ese i gi , gaci l ebi T met i dr o, vi dr e saWi r o i qneboda, r omes oper aci ebi
245
er Ti meor i s Semdeg cal cal ke Sesr ul ebul i yo (8 + 15 = 23 sek.).
sxva anal ogi ur i cdebi s Sedegebs r omTavi davaneboT, Segvi Zl i a dabeji Tebi T vTqvaT,
r om, sazogadod, i seTi damouki debel i oper aci ebi s er Tdr oul ad Sesr ul ebi s SemTxvevaSi ,
r omel Ta gaer Ti anebac er Ts r Tul saqmed ver xer xdeba, nayof i er eba Tval saCi nod
qvei Tdeba.
bunebr i vad i badeba saki Txi : xdeba ki aseT SemTxvevebSi amoper aci ebi s namdvi l ad er T-
dr oul i Sesr ul eba, Tu f aqt i ur ad er Tdr oul obi s Sesaxeb l apar aki aq umar Tebul oa?
ar sebul i gamokvl evvbi s mi xedvi T, es saki Txi uf r o uar yof i Tad unda gadai Wr as: or i
het er ogenul i sensor ul i STabeWdi l eba, r omel i c er Ts mTl i an STabeWdi l ebad ar
er Ti andeba, r ogor c Cans, or mag per cef ci as moi Txovs da, maSasadame, Tanami mdevr obi T uf r o
aRi qmeba, vi dr e er Tdr oul ad. r odesac es Tanami mdevr oba swr af i a, maSi n, Cveul ebr i v,
sr ul i er Tdr oul obi s STabeWdi l eba Cndeba. r omi q. sadac er Tdr oul obas vgul i sxmobT,
si namdvi l eSi swr af Tanami mdevr obasTan gvaqvs saqme, ami s sasar gebl od i s dakvi r vebac
l apar akobs, r omcdi spi r ebi , r omel ni c er Tdr oul i oper aci ebi s Sesr ul ebaSi sjobni dnen
sxvebs, saqmi dan saqmeze gadasvl asac uf r o swr af ad da ukeT axer xebdnen.
ami t omgansakuTr ebul i i nt er esi s Ri r si xdeba saki Txi . Tu r amdenad swr af ad Sei Zl eba
yur adRebi s er Ti STabeWdi l ebi dan meor eze gadanacvl ebi s moxer xeba. amsaki Txs jer ki dev
vundt i i kvl evda. mi si monacemebi s mi xedvi T, ami sTvi s sekundi s er Ti meaTedi a sakmar i si .
f ei l genhauer i s si st emat ur i gamokvl evi s mi xedvi T, aRmoCnda, r omakust i kur i gamRi zi -
anebl i dan meor e akust i kur gamRi zi anebel ze yur adRebi s gadasat anad 0,32 sekundi a saWi -
r o, t aqt i l ur i dan t aqt i l ur ze 0,31 sek., akust i kur i dan t aqt i l ur ze _ 0,33 sek. magr am
aq xom, r ac unda i yos, monaTesave STabeWdi l ebebTan gvaqvs saqme; da ueWvel i a, r odesac
yur adReba uf r o daSor ebul STabeWdi l ebebs exeba, i q uf r o met i dr o i qneba saWi r o.
4. yur adRebi st empor al ur i Tvi sebebi
ueWvel i a, r omdr o gavl enas axdens yur adRebaze. amaSi , r asakvi r vel i a, ar avi Tar i eWvi
ar Sei Zl eba i yos: e. w. gonebr i vi daRl i l obi s f aqt or ebs Sor i s yur adReba, r ogor c cno-
bi l i a, Tval saCi no r ol s asr ul ebs. dr oi s f aqt or Tan dakavSi r ebi T yur adRebi s f si qol o-
gi aSi gansakuTr ebul i gul i syur i T Semdeg konkr et ul saki Txebs i kvl even:
1) r amdenad swr af ad egueba yur adReba axal STabeWdi l ebas?
2) r amdenad xangr Zl i vad Sei Zl eba adami anma yur adReba koncent r aci i s er Tsadai mave
doneze ucvl el ad SeaCer os?
3) r amden xans Seswevs yur adRebas Zal a, xel i sSemSl el STabeWdi l ebebs wi naaRmdegoba
gauwi os?
vnaxoT, r ogor sWr i s amsaki Txebs Tanamedr ove eqsper i ment ul i f si qol ogi a.
a) yur adRebi s adapt aci a. eqsper i ment ul i gamocdi l ebi dan cnobi l i a, r om, r aTa
yur adReba axal gamRi zi anebel s Seeguos, gansazRvr ul ma dr omunda ganvl os. ami sTvi s,
Cveul ebr i e, 1-2 sTvl i an sakmaod.
udaoa, r omyur adRebi s r omel same obi eqt zeSeCer ebagaci l ebi T uf r o advi l i a, vi d-
r e amobi eqt i s pi r vel ad SemCneva. al baT, beer s hqoni a aseTi dakvi r veba: Tval i gauyol e-
bi a haer opl ani sTvi s Zal i an maRl a, haer Si , magr amr ogor c ki mouSor ebi a mi sTvi s Tval i ,
mer e xel axl a mi si moZebna gaWi r vebi a.
yur adRebi s Seguebi s (adapt aci i s) si swr af e sxvadasxva subi eqt s sxvadasxvanai r i aqvs.
ar sebobs pr of esi ebi s mTel i r i gi , r omel TaTvi sac yur adRebi s swr af i adapt aci i s unar i
Zal i an mni Svnel ovan r ol s asr ul ebs. aseTi a, magal i Tad, Sof er i s pr of esi a an t r amvai s
vat mani sa. aseTi pr of esi ebi s f si qol ogi ur i Semowmebebi dan da dakvi r vebebi dan pi r vel
r i gSi yur adRebi s adapt aci i s or i sawi naaRmdego t i pi s ar seboba gamoi r kva: aRmoCnda xal xi ,
r omel i c met ad swr af ad da advi l ad egueba yovel axal STabeWdi l ebas; magr amaRmoCndnen
i seTebi c, r omel Ta yur adRebac Zal i an zant ad i wyebs muSaobas. gar da amor i sawi naaRmdego
t i pi sa, sxva jguf ebi c ar seboben: a) i seTebi , r omel Ta yur adRebac mxol od dasawyi sSi
muSaobs swr af ad, b) i seTebi , r omel Ta yur adRebas ucxo gamRi zi anebel Ta moqmedeba uSl i s
xel s, da dasasr ul g) i seTebi , r omel Ta yur adRebac sr ul i ad Cl ungdeba saSi Sr oebi s
zegavl eni T.
b) yur adRebi s r xeva. pi r vel ad (1875) jer ki dev avst r i el ma ot ol ogi st ma cnobi l ma
ur banCi Cma mi aqci a yur adReba, r om, r odesac i gi Tavi s avadmyof ebs smeni s si maxvi l i s
Semowmebi sTvi s Sor i dan r ai me sust bger as moasmeni nebda, magal i Tad, saaTi s wi k-wi ks, i si ni
xSi r ad aRni Snavdnen, Ti Tqos xma maT, gansazRvr ul i i nt er val ebi s dacvi T, xan uf r o kar gad
esmodaT da xan uf r o cudad. ami s Semowmeba yvel as advi l ad SeuZl i a: moi smi neT
246
Cveul ebr i vi ji bi s saaTi s xma Sor i dan anda axl odan, da naxavT, r omwi k-wi ki xan sust deba da
xan Zl i er deba, amave xasi aTi s movl enas aqvs adgi l i mxedvel obi s ar eSi c da kunTur i
Zal i sxmevi s SemTxvevaSi c.
r i T ai xsneba sust i Segr Znebebi s i nt ensi obi s aseTi moCvenebi Ti cval eba?
yvel aze adr e ammovl eni s mi zezad r usma f si qol ogman. l angemyur adRebi s r xevada-
adast ur a(1888). ase r omes cneba ar sebi Tad n. l anges ekuTvni s. sxvadasxva gr Znobi s moda-
l obi s Seswavl i s Sedegad i gi i mdaskvnamde mi vi da, r omr xevi s per i odebi yvel ganaa, da mi si
xangr Zl i oba yvel gan er Tnai r i a, saxel dobr 2
1
/
2
-4~. gar da ami sa, akust i kur i sa da opt i kur i
gaRi zi anebi s er odr oul ad moqmedebi s SemTxvevaSi aRmoCnda, r omr xeva ampi r obebSi or i ve
modal obi s ar eSi mor i geobi T scvl i s ur Ti er Ts. n. l ange f i qr obs, r omammovl eni s mi zezi
Sei Zl eboda mxol od cent r al ur i pr ocesi yof i l i yo da ar a per i f er i ul i , Tor emr ad unda
yof i l i yo r xevi s dawyeba er T modal obaSi damoki debul i meor eze.
magr aml anges cent r al ur i Teor i i s sawi naaRmdegod e .w. per i f er i ul i Teor i ai qna
wamoyenebul i . Tanaxmad amTeor i i sa, yur adRebi s r xevi s f aqt ebs saf uZvl ad per i f er i ul
or ganoSi mi mdi nar e pr ocesebi unda edos. yur adRebi s aqt Si saTanado gr Znobi s or ganos
monawi l eoba ueWvel i a, da saf i qr ebel i a, r omyur adRebi s i nt ensi obi s per i odul i cval eba
gr Znobi s or ganos nawi l obr i vi daRl i l obi T ai xsnebodes. magal i Tad, mxedvel obi Ti yur ad-
Rebi sTvi s Tval i s kuxTebi s muSaobaa auci l ebel i : jer -er Ti , Tvi Ton Tval i s moZr aobaa saWi -
r o da Semdeg _ akomodaci a. maSasadame, SesaZl ebel i a kunTebi s muSaobi s unar i r xevadobdes
da ami s Sedegad yur adRebi s r xevi s STabeWdi l eba Cndebodes (mi unst er ber gi ).
magr amaRmoCnda, r om, r ogor c Tval i s at r opi ni zaci i s, i se Tval i s br ol uki s oper a-
ci ul i amokveTi s SemTxvevaSi , mi uxedavad i mi sa, r omakomodaci aze l apar aki gamor i cxul i a,
yur adRebi s r xevi s f aqt i mai nc Zal aSi r Ceba. gar da ami sa, Tvi Ton Tval i s moZr aobaTa
sagangebo Seswavl a adast ur ebs, r omyur adRebi s r xevasa da Tval i s moZr aobaTa Sor i s
ar avi Tar i par al el i zmi ar ar sebobs. jer Tvi TTn mi unst er ber gmac aRni Sna, Tval i s
nebi smi er i moZr aoba ar avi Tar gavl enas ar axdens yur adRebi s r xevazeo. Semdegpi l sbur i m
f ot ogr af i ul ad gadai do Tval i s moZr aobebi swor ed yur adRebi s r xevi s moment Si da
gamoar kvi a, r omTval i s moZr aobauwesr i god, aper i odul ad mi mdi nar eobs, maSi n r odesac
yur adRebi s r xevasper i odul oba axasi aTebs.
g) yur adRebi s konst ant oba. yur adRebi s r xevi s Sesaxeb, Cveul ebr i v, i mSemTxvevaSi
Sei Zl eba l apar aki , r odesac subi eqt s er Ti r omel i me STabeWdi l eba aqvs yur adRebi s sagnad
mi wodebul i , da unda gamoi r kves, r amden xans SesZl ebs i gi ampi r obebSi yur adRebi s
maqsi mal ur i doni s Senar Cunebas. magr amyovel dRi ur cxovr ebaSi Cvens yur adRebas aseTi
amocani s gadaWr a i Svi aTad uxdeba. Cveul ebr i v, Cveni yur adRebi s obi eqt i r Tul i a: wmi nda
sensor ul i s, wmi nda mot or ul i s, an wmi nda i nt el eqt ual ur i yur adRebi s Sesaxeb mxol od
anal i zi s Tval sazr i si T Sei Zl eba l apar aki , Tor em, r eal ur ad adami ani s yur adRebi s
aqt i obaSi Ti Tqmi s yovel Tvi s sami ve es f or ma Rebul obs monawi l eobas. es i mas ni Snavs, r om
Cvenze r Tul i STabeWdi l ebebi moqmedoben, da amocani s war mat ebi T gadasaWr el ad,
yur adRebi s sxvadasxva mi mar Tul ebi T amoqmedeba xdeba auci l ebel i . r ogor i a yur adRebi s
gamZl eoba aseT SemTxvevebSi , es saki Txi yur adRebi s r xevi s saki Txad ver Cai Tvl eba: i gi
yur adRebi s konst ant obi s, mi si dr oSi gamZl eobi s saki Txi a. konst ant obi s da r xevi s saki Txi
ar c i mSemTxvevaSi xvdeba er TmaneTs, r odesac yur adRebi s sagnad Tund er Ti r omel i me
mar t i vi sensor ul i STabeWdi l ebaa aRebul i : xomSesaZl ebel i a sanTel i par pal obdes,
magr amTavi s r xevads Suqs mTel i Rami s ganmavl obaSi af r qvevdes! er Ti saqmea, yovel s
moment Si i nt ensi ur i muSaobi s unar i , da meor e _ met ad Tu nakl ebad xangr Zl i vi dr oi s
ganmavl obaSi muSaobi s unar i . pi r vel SemTxvevaSi yur adRebi s r xevi s Sesaxeb Sei Zl eba
l apar aki . meor eSi _ yur adRebi s konst ant obi s Sesaxeb.
yur adRebi s konst ant oba i ndi vi dual ur ad cval ebadi Tvi sebaa. ar i s xal xi , r omel sac
er Ti i mpul si hyof ni s, r aTa yur adReba xangr Zl i vad SeaCer os er Tsadai mave obi eqt ze amas
st at i kur i yur adReba ewodeba. magr amar i s i seTi xal xi c, r omel sac yur adRebi s
xangr Zl i vad r ai me saganze SesaCer ebl ad sul axal axal i i mpul sebi esaWi r oeba: maT er Ti
gadawyvet i l ebi s aqt i ar hyof ni s, i mi t omr ommaTi yur adReba Zal i an swr af ad i Rl eba, anda
Zal i an mal e gani cdi s er Ti dai mave obi eqt i s zemoqmedebi s gamo moWar bebas. amSemTxvevaSi
di nami kur i yur adRebi s Sesaxeb l apar akoben. magr amr agi nd st at i kur i c unda i yos
yur adReba, mi si konst ant oba met ad Tu nakl ebad mai nc yovel Tvi s gansazRvr ul i a. ar unda
vi f i qr oT, r omyur adRebi s doni s daqvei Teba yovel Tvi s subi eqt i s daRl i l obi T i yos
gamowveul i . ar a, i s f aqt i , r omxSi r ad yur adReba maSi nve i nt ensi ur muSaobas i wyebs sxva
mi mar Tul ebi T, amt ki cebs, r omdaRl i l oba aq ar af er SuaSi a.
247
d) var ji Si da yur adReba. bunebr i vad i badeba saki Txi . SeuZl i a Tu ar a var ji Ss yur adRe-
bi s aRni Snul Tvi sebaze r ai me gavl ena moaxdi nos? Tu es saki Txi dadebi Tad gadai Wr eboda,
da i s sazRvr ebi c gamoi r kveoda, r omel Si c var ji Si s dadebi Ti gavl ena eWvs ar i wvevs, aqedan
pr aqt i kul ad Zal i an mni Svnel ovani daskvnebi s gamot ana i qneboda SesaZl ebel i . saqme i saa,
r om yur adReba Cveni gonebr i vi sa da f i zi kur i aqt i obi s umni Svnel ovanes pi r obas
war moadgens, da mi si ganvi Tar ebi sa da gamaxvi l ebi s SesaZl ebl obas, r asakvi r vel i a,
gansakuTr ebi T pedagogi ur i Tval sazr i si T eqneboda di di mni Svnel oba.
ami t omsakvi r vel i ar aa, r omamsaki Txs gansakuTr ebul i yur adRebi T swor ed pedagogi -
ur i f si qol ogi i s mkvl evar ni epyr obi an. moi mani i mdaskvnamde mi di s, r omvar ji Si s gavl ena
yur adRebaze eWvs ar i wvevs. mi si cdi spi r ebi s monacemebi s mi xedvi T, aseTi sur aTi i xat eba:
var ji Si s saSual ebi T nel i adapt aci i s subi eqt ebs Sedar ebi T uf r o swr af i adapt aci i s
unar i umuSavdebaT. amave f aqt or i s zegavl eni T Tval saCi nod i cvl eba koncent r aci i s
i nt ensi obi sa da konst ant obi s moment i c. dasasr ul , var ji Si s wyal obi T SesaZl ebel i xdeba.
koncent r aci i s unar i s gazr dasTan er Tad yur adRebi s ganawi l ebi s unar i c ganvi Tar des.
yur adRebi s pr ocesi s mi mdi nar eoba
aqamde Cven yur adRebi s r aobasa da mi si sxvadasxva Tvi sebi sa da mxar i s gaTval i swi nebi s
amocana gvqonda gadasawyvet i . exl a ukve mTel i pr ocesi s mi mdi nar eobaze Sei Zl eba davi w-
yoT l apar aki .
pi r vel r i gSi gamosar kvevi i qneba, Tu r a f aqt or ebi a, r omyur adRebi s aqt i obas
gansazRvr avs. amsaki Txs sr ul i ad gansakuTr ebul i mni Svnel oba aqvs. saqme i saa, r om
yur adRebi s pr i nci pul i saki Txebi s gadawyvet a bevr i s mxr i v i mazea damoki debul i . Tu
r ogor gavi gebo ampr ocesi s aRmocenebas. r asakvi r vel i a, f aqt or i gansazRvr avs movl enas,
magr amar a nakl eb ueWvel i a, r omgar kveul i azr i T, pi r i qi T, movl enac gansazRvr avs
f aqt or s. Tu r ogor i a movl ena, es masze moqmed f aqt or zea damoki debul i , magr amr ogor i
f aqt or ebi i moqmedeben movl enaze, gana es Tvi Ton movl eni s bunebaze ar aa damoki debul i !
ami t omyur adRebi s f aqt or ebi s saki Txi Sedar ebi T dawvr i l ebi T unda i qnes Seswavl i l i .
mas Semdeg, r ac gar kveul i i qneba, r a f aqt or ebi i wvevs yur adRebi s aqt i obas, unda
Seswavl i l i i qnes i s ef eqt i an Sedegebi , r omel i c amaqt i obas sdevs Tan. es Sedegebi
or gvar i a: f si qi kur i da sxeul ebr i vi . saWi r oa gavi Tval i swi noT, Tu r a ar i s f si qol ogi aSi
amJ amad maT Sesaxeb cnobi l i . dasasr ul , yur adRebi s pr ocesi s sr ul ad gasaTval i swi nebl ad
saWi r oa gar kveul i i qnes i s f i zi ol ogi ur i meqani zmi c, r omel i c mas saf uZvl ad udevs.
1. moTxovni l eba r ogor c yur adRebi s Zi r i Tadi f aqt or i
yur adRebi s f aqt or ebi s Seswael i sas mxedeel obaSi unda vi qoni oT, r omsaki Txs mar t o
i mas ki ar exeba, Tu pi r vel ad r a aZl i er ebs adami ani s yur adRebas, ar amed ueWvel ad i masac,
Tu r aa, r ommas gansazRvr ul i mi mar Tul ebi T met ad Tu nakl ebad xangr Zl i vi muSaobi s
i mpul ss aZl evs. Tu amas ar davi vi wyebT, maSi n CvenTvi s advi l i gasagebi i qneba, r om
yur adRebi s Zi r i Tadi f aqt or i pi r eel r i gSi subi eqt Si unda veZi oT: r odi s da r a
mi mar Tul ebi T dai wyeba yur adRebi s muSaoba da r odi s dasr ul deba i gi , es, ueWvel i a i mazea
damoki debul i , Tu r a moTxovni l ebebi aqvs amJ amad subi eqt s, da r omel i maTgani s
dakmayof i l ebaze zr unavs i gi . yur adReba yovel Tvi s r omel i me qcevi s r Tul aqt Si a
Car Tul i , r ogor c mi si auci l ebel i pi r oba, da qcevas xomyovel Tvi s uTuod r ai me
moTxovni l ebi s pi r dapi r i Tu ar api r dapi r i , dakmayof i l ebi s amocana aqvs daki sr ebul i .
gasagebi a ami t om, r omf si qol ogebi s mTel i r i gi yur adRebi s ar sebi Ts f aqt or ad e. w.
i nt er ess sTvl i dnen. r i bo, magal i Tad, yur adRebi s meqani zms af eqt ur meqani zmad Tvl i da.
bl oi l er i sTvi s yur adReba af eqt ur obi s gamovl enas war moadgens; xol o pi er oni
yur adRebi s er Tader Ts f aqt or ad i nt er ess sTvl i s, ese i gi , yur adRebi s pr ocesi s bunebas
i si c af eqt ur ad aRi ar ebs. yvel af er i es ueWvel ad swor i a, r amdenadac aq pi r vel r i gSi
moTxovni l ebi s di nami kas vi gul i sxmebT. sazogadod, mTel i qcevi s i mpul si , r omel Si c
yur adRebi s aqt i obac monawi l eobs, moTxovni l ebi s wyar odan gamomdi nar eobs, da, ueWvel i a,
yur adRebac aqedanve Rebul obs Tavi s i mpul ss.
moTxovni l eba ki Sei Zl eba or gvar i i yos: aqt ual ur i , uSual o, r omel sac ai , exl ave
gr Znobs subi eqt i , da moTxovni l ebaar api r dapi r i , ase vTqvaT, ganyenebul i , xel ovnu-
r i , r omel sac ar a es moment i , ar amed subi eqt i s mTel i si cocxl i s gasaqani aqvs mxedve-
l obaSi . Sei Zl eba yur adRebi s i mpul si pi r vel i danac gamomdi nar eobdes da meor edanac.
pi r vel SemTxvevaSi yur adReba yovel i aqt ual ur i moTxovni l ebi s Secvl i s kval obaze
unda i cvl ebodes: gaCnda axal i moTxovni l eba, es i mas ni Snavs, r omyur adReba mi s i mpul sebs
unda daemor Ci l os, mi si mi znebi s Sesat yvi sad i moqmedos. maSasadame, yur adRebi s aqt i oba aq
248
axal axal i moTxovni l ebi s aRmocenebi s SemTxvevazea damoki debul i : i gi i mpul sur i a, av-
t onomi ur i , pasi ur i , unebur i , subi eqt i s Segnebul s, st abi l i zi r ebul mi znebsa da mi swr a-
f ebebze sr ul i ad damouki debel i .
sul sxva mdgomar eobaa meor e SemTxvevaSi . aq SemTxvevi Tobaze l apar aki ukve SeuZl e-
bel i a. aq yur adReba uSual o moTxovni l ebi s i mpul sebs xel i dan usxl t eba danebi s mi er ,
aqt i ur yur adRebad i qceva.
2. pasi ur i yur adRebi s f aqt or ebi
aq mxol od i mf aqt or ebze unda vi l apar akoT, r omel i c Cvenda unebur ad war mar Tavs
Cvens yur adRebas. ueWvel i a, yur adRebi s aseTi war mar Tva SeuZl ebel i i qneboda, r omamf aq-
t or ebs Cvens moTxovni l ebebTan ar hqonodaT kavSi r i . saqme i saa, r omyur adRebi s aqt i oba
aseT SemTxvevebSi c r ogor c Cveni yur adRebi s aqt i oba gani cdeba: mar Tal i a i Zul ebi T,
magr amyur adRebas mai nc Cven war vmar TavT, da ar a Tvi Ton yur adReba mi i mar Teba. maSasadame,
bol os da bol os, es f aqt or ebi Cvens moTxovni l ebebze unda moqmedobdnen da yur adRebi s
aqt i obas amgzi T i wvevdnen. es mi T umet es unda i yos ase, r omsaqme mar t o yur adRebi s
aRZvr i T r odi gani sazRvr eba, ar amed, Cveul ebr i v, er Txel aRZr ul i yur adReba, sanamsaWi -
r oa, amgar kveul i mi mar Tul ebi T ganagr Zobs muSaobas.
f si qol ogi ur l i t er at ur aSi unebur i yur adRebi s f aqt or ebs xSi r ad obi eqt ur i f aq-
t or ebi s saxel wodebi Tac aRni Snaven (messer i ), andagener al ur i f aqt or ebi s saxel wode-
bi T (pi er oni ).
a) i nt ensi oba. pi r vel adgi l as, l oces Semdeg, Cveul ebr i v STabeWdi l ebi s i nt ensi -
obi s f aqt or s asaxel eben. da mar Tl ac, ar af er i i se unebur ad ar i zi davs Cvens yur adRebas,
r ogor c STabeWdi l ebi s i nt ensi oba. ami t omaa, r om si gnal ad, Cveul ebr i v, zar i a
SemoRebul i : xanZar i i qneba, st umar i gest umr eba, t el ef oni T gamogi Zaxebs vi nme, Tu
t r amvai s vagoni mogcems gamaf r Txi l ebel si gnal s, yvel gan i nt ensi ur i zar i s xmas mi mar Taven
xol me da yvel gan, r agi nd gar Tul i c unda i yo, bol osdabol os, i Zul ebul i xdebi , Seni
yur adReba amsi gnal i sken gadai t ano.
Tu i nt ensi obas, r ogor c sazogadod r aodenobi Ts f aqt or s gavi gebT, maSi n si di dec aqve
unda i qnes dasaxel ebul i cnobi l i a. r omdi di uf r o i wvevs Cvens yur adRebas, vi dr e pat ar a.
r ekl ami s f si qol ogi aSi amgar emoebas di di xani a saTanado angar i Ss uweven. r ac uf r o met i
sazogadoebi s yur adReba gi nda mi i qci o, mi T uf r o di di zomi s af i Sa an pl akat i unda daam-
zado. r ekl ami s f si qol ogi aSi amgar emoebas kanoni s mni Svnel obas aZl even; mi si f or mul a
aseTi a. yur adRebi s mi zi dvi s Zal a pl akat i s zedapi r i s kvadr at i s pr opor ci ul ad i zr deba.
gar da ami sa, `pr oseqsi genur i
*
~(yur adRebi s gamomwvevi : pr oseqsi s yur adReba) mni Svne-
l oba aqvs agr eTve zogi er Ti modal obi s STabeWdi l ebasTavi sTavadac: Zal i an wvr i l i xma,
Zl i er cxovel i f er i , mwar e gemo, t ki vi l i , zogi er Ti suni i nt ensi obi s mi uxedavaTac
advi l ad i qcevs Cvens yur adRebas.
aqve unda davasaxel oT zogi er Ti si vr ci Ti f aqt or i c: axl o STabeWdi l eba uf r o i qcevs
yur adRebas, vi dr e Sor eul i : Tu saxeze mogvdo r ame, uf r o i gr Znob, vi dr e sxeul i s
r omel same sxva nawi l ze. r ac Sexeba mxedvel obi s ar es, aqac i mave gar emoebas aqvs adgi l i .
Cveni Tval i pi r vel r i gSi axl o mdebar e obi eqt ebs xedavs da Sor eul ze mxol od Semdeg
gadadi s.
b) cvl i l eba. cnobi l i a: Rame r omer TbaSad wi sqvi l i gaCer des, mewi sqvi l es maSi nve
gaeRvi Zeba. r a aRvi Zebs mas? r odesac xmaur obaa, maSi n mas sZi navs, r odesac xmaur oba wydeba,
swor ed maSi n eRvi Zeba. r a aRvi Zebs mas? ueWvel i a xmaur obi s Sewyvet a. r odesac oTaxSi
xmaur oben, Sei Zl eba yur addebas ar aqcevde amas, di di s gul i syur i T ki Txul obde wi gns.
magr am, vTqvaT, uceb xmaur oba Sewyda. ueWvel i a, Tqveni yur adReba i mwamsve amgar emoebas
mi eqceva. ammagal i Tebi dan naTl ad Cans. r omar sebul i s an Cveul ebr i vi mdgomar eobi s
Secvl aueWvel pr oseqsi genur f aqt or s war moadgens.
magr amcvl i l eba Zal i an mr aval mni Svnel ovani , anda, yovel SemTxvevaSi , Zl i er f ar To
cnebaa. magal i Tad, moZr aobac cvl i l ebi s er Ter T SemTxvevad unda Cai Tval os. i gi xomad-
gi l i s Secvl aa, adgi l gadanacvl ebaa. ami t omsakvi r vel i ar aa, r ommoZr aobac samar Tl i -
anad yur adRebi s gamomwvev f aqt or ad i Tvl eba. es gar emoeba di di xani a Seni Snul i a. i nst i n-
qt ur ad ami T cxovel ebi c ki sar gebl oben: xSi r i a SemTxveva, r omcxovel i uZr avad Cer deba
er T adgi l as, r aTa mt r i sTvi s SeumCnevel i dar Ces. vi nc i mal eba, i s sazogadod gaur bi s moZ-
r aobas: i gi , r amdenadac SesaZl oa, uZr avad r Ceba Tavi s TavSesaf ar Si . ar sebobs cxovel ebi
*
t er mi ni pi er ons ekuTvni s
249
(gansakuTr ebi T _ batracitus) r omel Ta yur adRebasac mxol od moZr avi obi eqt i i pyr obs.
Sei Zl eba i Tqvas, r omamave kat egor i as, ese i gi , cvl i l ebi s kat egor i as, ekuTvni s agr eTve
axal i c, ucnobi c, moul odnel i c, uCveul oc. mar Tl acda, yovel i ve ami s Sesaxeb
mxol od maSi n Sei Zl eba l apar aki , r odesac ar sebul mdgomar eobaSi r aRac cvl i l eba xdeba,
Tund i mmxr i v, r omr aRac axal i Cndeba, da gasagebi a. r omCveni yur adReba mi sken i xr eba.
magr amsaocar i a, r omyur adRebi s ar anakl eb ener gi ul f aqt or ad swor ed sawi naaRmdego
gar emoebac unda Cai Tval os: nacnobi , Cveul ebr i vi , mosal odnel i _ esec aRZr avs yu-
r adRebas. es i mdenad naTel i a, r omamaSi eWvi s Set ana ar Sei Zl eba. oTaxSi r omucnob sazo-
gadoebas Sexvde, da SemTxvevi T i q er Ti nacnobi aRmoCndes, Tqveni Tval i , r asakvi r vel i a,
pi r vel r i gSi mas moxvdeba. r odesac vi si me mosvl as el odebi . sakmar i si a sul mci r eodeni
kakuni c ki kar ze, r omi mwamsve yur adReba mi aqci o. cot a r omCavukvi r deT ammagal i Tebs,
davi naxavT, r omar sebi Tad aqac cvl i l ebi s ni SnebTan gvaqvs saqme. mar Tl acda, ucnobTa
Sor i s nacnobi i gi vea, r ac nacnobTa Sor i s ucnobi : saer To STabeWdi l ebas umr avl esoba
qmni s, da amumr avl esobi sgan gansxvavebul obi eqt s _ nacnobi i qneba i gi Tu ucnobi ,
sul er Ti a _ saer To STabeWdi l ebaSi r aRac axal i Seaqvs. r ac Seexeba mosal odnel i s
pr oseqsi genur mni Svnel obas, ar c es war moadgens axal gar emoebas. mosal odnel i ca da
moul odnel i c mar Tl ac or i ve i qcees yur adRebas, i mi t omr omor i ve r asRac axal s ni Snavs,
i mas, r ac amJ amad ar ar i s, magr amr ac ami er i dan xdeba.
r omgadavxedoT exl a yvel a ampr oseqsi genur f aqt or s Cven ar gagvi Wi r deba SevamCni oT,
r om Tvi Teul s maTgans uTuod r ai me Ri r ebul eba, r ai me azr i aqvs subi eqt i sTvi s, i gi
r omel i me mi s moTxvni l ebasTan ar i s dakavSi r ebul i : `st i mul i , r omel i c di di i nt ensi obi T
moqmedobs _ di di t ani s sagni s an ar sebi s gamoCena, er TbaSi Tval saCi no cvl i l eba gar emoSi _
Cveul ebr i v, i ndi f er ent ul movl enas ar war moadgens~cocxal i ar sebi sTvi s. aseTs st i mul s
Ti Tqmi s yovel Tvi s r aRac sdevs xol me Tan, an saSi Si r ai me da an, SesaZl oa, sasar gebl oc.
maSasadame, cocxal i ar sebi s i nt er esi yvel af r i s ami s SemCnevasa da dr oze saTanado zomebi s
mi Rebas moi Txovs.
amr i gad, unebur i yur adRebi s f aqt or ebi ar sebi Tad si gnal i s r ol s asr ul eben cocxal i
ar sebi sTvi s, da ami t omaa, r omyur adRebi s muSaobas i wveven.
unebur i yur adReba, t i Cener i s Tqmi T, pi r vel adi yur adRebaa, da, r ogor c aseTi , i gi
sazogadodaa damaxasi aTebel i cocxal i ar sebi sTvi s. r ac Seexeba adami ans, mi si speci f i kur i
Tavi sebur eba _ nebel oba _ r asakvi r vel i a, aqac i Cens Tavs da yur adRebi s muSaobi s Tavi se-
bur f or mas, e. w.nebi smi er yur adRebasaZl evs dasabams.
nebi smi er i yur adRebi s f aqt or ebi
1. nebi syof a r ogor c f aqt or i
nebi smi er i yur adRebi s f aqt or ebi s Sesaxeb bevr i ar af er i a saTqmel i . ukve saxel wode-
bi danac naTl ad Cans, r omyur adRebi s amf or mi s Zi r i Tadsa da Sei Zl eba i Tqvas, er Tader Ts
f aqt or s Cveni nebi syof a Seadgens. amSemTxvevaSi yur adRebaze ver c i nt ensi obi s f aqt or i
axdens r ai me gavl enas da ver c cvl i l ebi s. gadamwyvet r ol s subi eqt i s ganzr axva, subi eqt i s
Segnebul i mi swr af eba asr ul ebs. r odesac r ai me amocana gvaqvs gadasawyvet i , Cveni yur ad-
Reba i mi nt ensi ur i an cval ebadi gamRi zi anebl ebi sken ki ar mi i mar Teba, r omel Tac, SesaZ-
l oa, amJ amad adgi l i hqondesT Cvens gar emoSi . ar amed i mi s mi mar T, r ac gasakeTebel i gvaqvs.
amSemTxvevaSi , r asakvi r vel i a, Cveni aqt ual ur i i nt er esebi s CaxSoba gvi xdeba da xSi r ad
sakmao Zal i sxmeva gvWi r deba, r aTa Cvens yur adRebas si st emat ur i , mt ki ce mi mar Tul eba uz-
r unvel vuyoT.
Tavi sTavad i gul i sxmeba, nebi smi er i yur adRebi s Zal a, r ogor c jer ki devr i bomaRni Sna,
sakmaod maRal i kul t ur ul i ganvi Tar ebi s pr oduqt s war moadgens. nebi smi er yur adRebas
pr aqt i ki s mxol od i mf or mi s ni adagze SeeZl o aRmocenebul i yo, r omel i c adami ani s
speci f i kur kuTvni l ebas war moadgens. nebi smi er i yur adRebaSr omi s pr ocesSi Cai saxa da
ganvi Tar da: `r ogor c ki gaCnda Sr omi s auci l ebl oba, nebi smi er i yur adReba saar sebo
br Zol i s amaxal i f or mi sTvi s pi r vel xar i sxovani mni Svnel obi s f aqt or ad gadai qca. r ogor c
ki gauCnda adami ans unar i , xel i moeki da Sr omi sTvi s _ ar sebi Tad ar a mi mzi dvel i s, magr am,
r ogor c cxovr ebi s saSual eba, auci l ebel i aqt i obi sTvi s _ mas nebi smi er i yur adRebac
gauvi Tar da. advi l ad Sei Zl eba damt ki cdes, r omci vi l i zaci i s aRmocenebamde nebi smi er i
yur adReba an sr ul i ad ar ar sebobda, anda, el vi s msgavsad, er Ti moment i T Tu i Cenda Tavs.
nebi smi er i yur adReba soci al ur movl enas war moadgens... nebi smi er i yur adReba umaRl esi ,
soci al ur i cxovr ebi s pi r obebTan Seguebaa~.
2. nebi smi er i yur adRebi s Sual obi Ti xasi aTi
250
adami ani s nebi smi er i yur adRebi s ganvi Tar ebi s pi r vel per i ods i s xana Seadgens. r ode-
sac adami ans Tavi si sakuTar i yur adRebi s or gani zaci i s unar i jer ki dev ar gaaCnda, magr am
sxvi si yur adRebi s war mar Tvas mai nc cdi l obda. es ukanasknel i mai nc da mai nc Znel i ar i yo.
sakmar i si i yo, mas Tavi si mi znebi sTvi s gamoeyenebi a i s, r ac unebur yur adRebas war mar Tavs,
da ami T i gi Tavi s TanamoZmes swor ed i qeT mi aqcevi nebda yur adRebas. sai Tkenac undoda.
r ogor c Cans, udi desi r ol i ammi mar Tul ebi T xel ma Seasr ul a: xel i T Cveneba, mi Ti Teba,
yur adRebi s war mar Tvi s yvel aze uf r o gavr cel ebul saSual ebas war moadgens; da
sai nt er esoa, r omxel i dan mi Ti Tebul saganze Tval i s gadat ana, r ogor c Cans, gansakuTr ebi T
adami ans SeuZl i a. maSasadame, yur adRebi s war mar Tva ar a pi r dapi r , ar amed r aRac mesami s
Sual obi T dai wyo, da, Sei Zl eba i Tqvas, dRemde ase dar Ca: nebi smi er i yur adReba
gaSual ebul i yur adRebaa. ammxr i v, Zal i an sai nt er esoa, r omki Txvi s swavl i s dasawyi s
saf exur ze adami ani Ti Ts ayol ebs xol me asoebs da i se ki Txul obs, r ogor c Cans, ami T i gi
Tavi s yur adRebas exmar eba: i q sadac yur adReba gaZnel ebul i a, adami ani mi s dasaxmar ebl ad
r ai me gar e saSual ebebs mi mar Tavs xol me.
sabWoTa f si qol ogi s, vi got ski sa da mi si skol i s udaod Tval saCi no damsaxur ebas i s
gar emoebac Seadgens, r omman xazgasmi T aRni Sna da eqsper i ment ul ad daasabuTa, Tu r aoden
di di mni Svnel oba aqvs adami ani s f si qi kur i ganvi Tar ebi s i st or i aSi gaSual ebas,
gaSual ebul ni Snebs. ker Zod, nebi smi er i yur adRebi s ar si c gaSual ebaSi mdgomar eobs:
adami ani yur adRebas aqcevs i mkanonzomi er ebaT, r omel ni c bunebr i es yur adRebi s pr ocess
war mar Taven, da Semdeg. r odesac Tavi si Tu sxvi si yur adRebi s war mar Tva moundeba, am
kanonzomi er ebebs mi mar Tavs da ami T maTs nebi smi er gamoyenebas axer xebs.
3. mol odi ni
nebi smi er i yur adRebi s t i pi ur SemTxvevad i ol odi ni Sei Zl eba Cai Tval os. ami t ommi si
Ses wavl a gansakuTr ebul i nt er ess war moadgens.
vTqvaT, r ai me STabeWdi l ebi s mi Rebas vvl i T. es i mas ni Snavs, r omCveni yur adReba am
momaval i STabeWdi l ebi saken mi i mar Teba da, r ogor c ki i Cens es ukanasknel i Tavs, i mwamsve
mas daeuf l eba. r ogor vaxer xebT amas? g. mi ul er i s mi xedvi T, es ase xdeba: Cven vcdi l obT,
r amdenadac SesaZl oa i s mdgomar eoba aRvadgi noT. r omel sac amSTabeWdi l ebi s wi nandel i
aRqmi sas ganvi cdi T. sxeul i s mdgomar eobi s aRdgena Znel i ar aa, r amdenadac Cveni sxeul i s
mot or i kas ukve dauf l ebul i var T da i gi nebi smi er Segvi Zl i a war vmar ToT, r ac Seexeba
f si qi kur Si naar ss, amas Cven war modgeni s saxi T aRvadgenT: vcdi l obT, r ac Sei Zl eba ukeT
war movi dgi noT i gi . r odesac ampi r obebSi , ese i gi , mol odi ni s pi r obebSi mosal odnel i
STabeWdi l eba Cndeba, gasagebi a, r omyur adReba mas myi s euf l eba. Sei Zl eba i Tqvas, r omaq
yur adRebi s moqmedebi s pi r vel i per i odi _ Seguebi s anu adapt aci i s per i odi , r omel i c,
r ogor c ukve zemodac i yo aRni Snul i , dr os moi Txovs _ Tvi Ton yur adRebi s pr ocesi dan var -
deba da mol odi ni s per i odSi gadadi s. ami t om, gasagebi a, r omTvi Ton pr ocesi Semokl ebul i
xdeba.
r omTavi movuyar oT yvel af er s, r asac sxvadasxva avt or i l apar akobs mol odi ni s Sesa-
xeb, udaod, saer To azr ad Semdegi unda i qnes cnobi l i : Sei Zl eba momaval i STabeWdi l ebi s
konkr et ul war modgenas ar c ki hqondes adgi l i ; mol odi ni ui mi sodacaa SesaZl ebel i . ar c
i saa auci l ebel i , r omsubi eqt i daZabul obas gani cdi des. mTavar i da Zi r i Tadi a amocani s
qoneba, an gar kveul i azr i s, an ar aTval saCi no codni s, anda ganwyobi s saxi T. uamukanaskne-
l od, ambobsf r ebesi , mol odi ns ucxovel esi war modgenac ki ver Sehqmni dao.
yur adRebi s gavl ena
1. aqt i obi s gacxovel eba r ogor c yur adRebi s Zi r i Tadi ef eqt i
yur adRebi s gavl ena adami ani s f si qi kur aqt i obaze Zal i an di di a. Sei Zl eba i Tqvas, i gi
er Ti Zi r i Tadi pi r obaa, r omel i c Cveni cxovr ebi s ef eqt ur i muSaobi s SesaZl ebl obas edeba
saf uZvl ad. saqme i saa. r omyovel i cal ke adami ani s gankar gul ebaSi , mi si ganvi Tar ebi s yo-
vel s monacemsaf exur ze. r ogor c Cans, ener gi i s mxol od gansazRvr ul i r aodenoba i myof eba.
sai T war i mar Teba es ener gi a, r a aqt i obi s saxi T gamovl i ndeba i gi . es Cvens yur adRebazea
damoki debul i . magr amTu yur dReba Cveni f si qi kur i ener gi i s ama Tu i mmi mr Tul ebi T
war mar Tvas ni Snavs. maSi n cxadi a, r omyur adRebi s gavl ena mar Tl a di di unda i yos da i gi
pi r vel r i gSi saTanado f si qi kur i aqt i obi s gacxovel ebaSi unda i Cendes Tavs. r odesac
mxat var i r ai me nawar moebs qmni s, mi si maqsi mal ur i yur adReba. da mi si maqsi mal ur i aqt i obac,
amnawar moebi skenaa mi pyr obi l i . r odesac ar qi medi mTel i Tavi si yur adRebi T Tavi s
geomet r i ul amocanebSi i yo CaZi r ul i , mi si f si qi ka. r asakvi r vel i a, yvel aze uf r o gacxove-
l ebul muSaobas gonebr i vi oper aci ebi s ar eSi awar moebda; r odesac adami ani vel osi pedze
jdomas swavl obs da daZabul i yur adRebi T Ser yeul i wonaswor obi s aRdgenas cdi l obs,
251
yvel aze uf r o gacxovel ebul i aqt i oba mi si sxeul i s kunTur si st emaSi mi mdi nar eobs.
yur adRebi s amgacxovel ebul i muSaobi s bunebr i vi Sedegi i saa. r omaqt i oba Sedar ebi T
uf r o swr af ad, uf r o zust ad. uf r o nayof i er ad mi mdi nar eobs. r omavi RoT adami ani s
f si qi kur i aqt i obi s cal ke mi mar Tul ebebi _ mi si aRqma, mi si war modgena, mi si azr ovneba, mi si
f ant azi a. mi si gr Znoba _ Cven vnaxavT, r omyur adRebi s gacxovel ebas yvel gan es ef eqt i
axl avs Tan, oRond, r asakvi r vel i a, i mf or mebSi . r omel i c Tvi Teul i ammi mar Tul ebi sTvi saa
Sesaf er i si .
2. sensor ul i aqt i oba
r a gavl enas axdens yur adReba Cvens aRqmi T aqt i obaze? zogadi pasuxi Cven ukve mzad
gvaqvs: i gi acxovel ebs amaqt i obas, ese i gi , Cveni sensor ul i meqani zmi amSemTxvevaSi uf r o
ener gi ul ad i wyebs muSaobas, vi dr e i mSemTxvevaSi , r odesac yur adReba upi r at esad sxva
mi mar Tul ebi T moqmedobs. ami si Sedegi i saa, r omuf r o maRal i Ri r sebi s pr oduqt ebs
vRebul obT: uf r o naTel sa da cxad Segr Znebebsa da aRqmebs. ase r omsabol ood, Sei Zl eba
i Tqvas, yur adRebi s gavl ena sensor ul aqt i obaze i maSi i Cens Tavs, r omCveni sensor ul i
Si naar sebi , aRqmebi da war modgenebi , uf r o naTel i da cxadi xdeba.
da mar Tl ac, vi n ar i ci s, r ommet i yur adRebi T aRqmul i uf r o naTel i a da uf r o cxadi ,
vi dr e nakl ebi yur adRebi T aRqmul i . es debul eba uf r o zust ad eqsper i ment ul pi r obebSi
i qna Seswavl i l i . cdi spi r s t aqi st oskopur ad _ i se, r ogor c es yur adRebi s mocul obi s
cdebSi xdeba _ r amdeni me mar t i v gamRi zi anebel s awvdi an. man unda aRni Snos, r amdens
el ement s aRi qvams mkaf i od. aRmoCnda, r om: 1) i mSemTxvevebSi , r odesac cdi spi r s wi naswar
aZl ev si gnal s da mxol od ami s Semdeg _ eqspozi ci as, i gi uf r o swr af ad da uf r o swor ad
amCnees gamRi zi anebel T, 2) xol o r odesac yur adRebas r ai me uSl i s xel s _ vTqvaT, r ai me
xel i sSemSl el gamRi zi anebel s aZl ev t aqi st oskopur Taner Tad _ maSi n i gi gaci l ebi T
nakl ebs amCnevs. cxadi a, es yur adRebi s dasust ebi s br al i a. vest f al i s cdebi dan vi ci T, r om
aRqmi s si cxadi s r amdeni me saf exur i ar sebobs, da Ti Toeul i es saf exur i i mazea damoki de-
bul i , Tu r amdenad i nt ensi ur yur adRebas aqcevs cdi spi r i amocanas.
amr i gad, dar wmunebi T Segvi Zl i a vTqvaT. r omyur adRebi s gavl ena sensor ul i Si n,.,ar si s
si cxadi sa da si naTl i s gaZl i er ebaSi mdgomar eobs.
3. yur adRebi sgavl eni s saki Txi sensor ul i Si naar sebi s i nt ensi obaze
Tu yur adReba Segr Znebi s Tu aRqmi s si cxades aZl i er ebs, r at omar unda vi f i qr oT, r om
i gi i nt ensi obazec aseTsave gavl enas axdens? mi T umet es, r omsi naTl e da si cxade, er Ti s
mxr i v, da i nt ensi oba, meor i s mxr i v, Segr Znebi s wmi nda r aodenobr i es daxasi aTebas i Zl eva,
r amdenadac or i ve, wmi nda qvant i t at ur ni Snebs war moadgens.
es saki Txi er Ti i msaki TxTagani a, r omel Tac me-19 sauk. kl asi kur i f si qol ogi a egodeni
xal i si Ta da ener gi i T i kvl evda. dRes mas Zvel i gacxovel ebul i i nt er esi s Ti Tqmi s sr u-
l i ad aRar af er i aqvs Ser Ceni l i : Segr Znebi s pr obl emasTan er Tad, es saki Txi c ukana r i gebSi
Cadga. mi uxedavad ami sa. mi si gaTval i swi neba mai nc ar aa i nt er ess mokl ebul i , ar c ar sebi Tad
da gansakuTr ebi T ar c i st or i ul ad.
Segr Znebi s i nt ensi obaze yur adRebi s gamaZl i er ebel i gavl eni s saki Txs Ti Tqmi s yvel a
dadebi Tad swyvet s: mar t o mi unst enber gi i yo, r om, wi naaRmdeg sayovel Taod gavr cel ebul i
Sexedul ebi sa, amt ki cebda: yur adReba ki ar aZl i er ebs, pi r i qi T, asust ebs Segr Znebaso. mag-
r ammas mxar i ver avi n dauWi r a, da i gi amazr i s er Tader T war momadgenl ad dar Ca. gansxvaveba
f si qol ogTa Sor i s amSemTxvevaSi mxol od i saa, r omer Ti jguf i Segr Znebi s i nt ensi obaze
yur adRebi s pi r dapi r i , uSual o gavl eni s azr s i cavs; xol o meor e amas uar yof s da uf r o i m
azr s adgas, r omSegr Znebi s i nt ensi oba i mi t omki ar Zl i er deba, r ommasze uSual od moq-
medobs yur adReba, ar amed i mi t om, r omes ukanasknel i gr ZnobaTa or ganoebi s adapt aci i s
gaumjobesebas uwyobs xel s da ami T Segr Znebi s i nt ensi obi s gaZl i er ebi s pi r obebs qmni s: i gi
mxol od Sual obi T axdens gavl enas Segr Znebi s i nt ensi obaze. pi r vel azr s gansakuTr ebi T
avt or i t et ul i f si qol ogebi i cavdnen:vundt i , g. mi ul er i , St umpf i , meor es _ l i psi da sx.
sagul i sxmo sabuTebi i yo pi r eel i Sexedul ebi s sasar gebl od g. mei er i sa daSt umpf i s
cdebSi mi Rebul i . mei er i yur adRebi s daZabvi s Sedegad i mdenad Tval saCi nosa da i nt ensi ur
war modgenas Rebul obda, r omes ukanasknel i Tavi s Semdeg opt i kur kval sac ki st ovebda. am
f aqt i dan aseTi daskvna gamomdi nar eobs: Tu r omSesaZl ebel i a yur adRebi s zegavl eni T
war modgeni s i nt ensi oba aRqmi s i nt ensi obi s donemde amaRl des, r amunda SeuSal os xel i ,
aseTmave ef eqt ma r omSegr Znebebi s SemTxvevebSi c i Ci nos Tavi !
St umpf ma daamt ki ca. r omyur adRebi s saSual ebi T SesaZl ebel i a sust akor dSi r a t o-
ni c gi nda gaaZl i er o da amr i gad gar kveul i mel odi a moi smi no. r ac Seexeba Zl i er t onebs, ma-
Ti i nt ensi obi s ki dev uf r o gaZl i er eba man ver SesZl o. sazogadod Seni Snul i a, r omyur ad-
Rebi s gavl ena sust i Segr Znebi s i nt ensi obi s mi mar T i Cens Tavs _ Tumca zogma mkvl evar ma i gi -
252
ve ef eqt i Zl i er i Segr Znebvbi s mi mar Tac aRni Sna (bent l i ). yvel aze uf r o udao sabuTs
zRur bl i s Sedar ebi s cdebi i Zl eva. aRmoCnda, r omyur adRebi s met i koncent r aci i s SemTxve-
vaSi zRur bl i uf r o dabal i a, vi dr e i mSemTxvevaSi r odesac yur adRebi s koncent r aci a
nakl ebi a: cxadi a aRqmi s i nt ensi oba i mat ebs.
amr i gad, saki Txi gr Znobadi Si naar sebi s i nt ensi obaze yur adRebi s gavl eni s Sesaxeb da-
debi Tad wydeba. Tu sazogadod ar a, sust i i nt ensi obi s sensor ul i Si naar sebi s SemTxvevaSi
mai nc.
4. yur adRebi sgavl enamot or ul aqt i obaze
mot or ul i aqt i obi s gacxovel eba, r omel sac mot or ul i yur adReba i wvevs. Tavs i Cens
moZr aobaTagaswr af ebaSi , gaZl i er ebaSi dagazust ebaSi .
ami s damt ki ceba Zl i er advi l i a:
1) daaval eT cdi spi r s f anqr i s r ac Sei Zl eba swr af ad kakuni magi daze. Seadar eT, r amdens
SeZl ebs i gi yur adRebi s koncent r aci i s SemTxvevaSi da r amdens, r odesac mi si yur adRebi s
koncent r aci as r ai me uSl i s xel s. naxavT, pi r vel SemTxvevaSi ef eqt i met i i qneba, vi dr e
meor eSi .
2) daaval eT di namomet r ze maqsi mal ur i xel i s moWer a pi r vel i cdi s anal ogi ur
pi r obebSi , Sedegi aseTi i qneba: yur adRebi s zegavl eni T mot or i ka (kunTebi s SekumSva)
uf r o i nt ensi ur i gaxdeba.
3) daaval eT cdi spi r s gansazRvr ul i si gr Zi s xazebi s xazva i mave pi r obebSi da Tqven
dar wmundebi T, r omyur adRebi s koncent r aci i s SemTxvevaSi mot or i ka gaci l ebi T uf r o
zust i a, vi dr e uami sod.
Ti Tqmi s gadaWr i T Sei Zl eba i Tqvas, r omyur adRebi s aseTi gavl ena mot or ul aqt i obaze
i mi T ai xsneba, r om, r ogor c di di xani a cnobi l i a, i gi sensomot or ul Seguebas uwyobs xel s.
es f aqt i e. w. r eaqci i s cdebi s war moebi s dr os i qna aRmoCeni l i . pi r vel ad l udvi g
l angemSeamCni a, r ome. w. mar t i vi r eaqci i s dr o xan uf r o xangr Zl i vi i yo da xan uf r o
xanmokl e. aRmoCnda Semdegi : cdi spi r s si gnal s aZl even daval ebi T _ r ogor c ki si gnal s aRi q-
vams, r ac Sei Zl eba swr af ad auSvas Ti Ti el eqt r o-gasaRebs (r omel i c sagangebo dr oi s aRm-
ni Svnel s gr Znobi er apar at Tan, magal i Tad, hi pi s qr onoskopTan, ar i s Seer Tebul i da el eqt -
r odens swyvet s. r i s gamoc apar at i s i sar i Cer deba da uCvenebs, r a dr omganvl o _ sekundebi s
meaTasedebSi e. w. si gmebSi _ si gnal i s mocemi s moment i dan xel i s aSvebamde anu r eaqci amde
mTel s amdr osr eaqci i s dr osuwodeben). gamoi r kva r omyur adRebi s koncent r aci a amoca-
ni s mi mar T yovel Tvi s Tval saCi nod amci r ebs r eaqci i s dr os.
l angempi r vel ma mi aqci a yur adReba (1888), r omr odesac cdi spi r i yur adRebas si gnal s
uf r o aqcevs, vi dr e Tavi s r eaqci as, r eaqci i s dr o Sedar ebi T xangr Zl i vi a (sensor ul i r e-
aqci a), xol o r odesac i gi met i yur adRebi T Tavi s moZr aobas epyr oba: `ar damagvi andes, r ac
Sei Zl eba swr af ad vupasuxo~-o. maSi n r eaqci i s dr o gaci l ebi T uf r o mokl e xdeba (mot o-
r ul i r eaqci a).
es gar emoeba naTl ad gvi Cvenebs, Tu r a SeuZl i a yur adRebas, r odesac i gi mot or i ki sken
ar i s mi mar Tul i : i gi aCqar ebs r eaqci as, r omel i c si gnal i s wi naswar aRqmas gul i sxmobs;
maSasadame, xel s uwyobs sensomot or ul adapt aci as.
5. yur adRebi s gavl ena mexsi er ebasa da i nt el eqt ual ur oper aci ebze
yur adRebi s gavl ena mexsi er ebi s aqt i obaze Zal i an di di a. zogi er Ti f or ma mexsi er ebi s
muSaobi sa, magal i Tad, uSual o mexsi er eba, egoden mWi dr od ar i s yur adRebasTan dakavSi r e-
bul i , r omZnel i gasar Cevi a, yur adRebi s pr ocesTan gvaqvs amSemTxvevaSi saqme, Tu mexsi -
er ebi s pr ocesTan. ammxr i v Zal i an damaxasi aTebel i a, r omuSual o mexsi er ebas ger manel ebi
`SemCnevi s unar sac~(Merkfhigkeit) uwodeben. da mar Tl ac, ar sebobs mr aval r i cxovani eqspe-
r i ment ul i masal a, r omel i c Tval saCi nod amt ki cebs, r omuSual o mexsi er ebi s nayof i er eba
yvel aze met ad yur adRebazea damoki debul i , r oml i Tac dasamaxsovr ebel i masal a aRi qmeba.
dasamaxsovr ebel i masal i s yur adRebi T aRqmas amave mi mar Tul ebi T mexsi er ebi s sxva
f or mebi sTvi sac di di mni Svnel oba aqvs. magr amyur adRebi s gavl ena mexsi er ebaze mar t o ami T
ar amoi wur eba. aq Cven uf r o sxva si br t yeSi gvai nt er esebs saki Txi , saxel dobr , r a gavl enas
axdens yur adRebi s koncent r aci agaxsenebi s anu r epr oduqci i s pr ocesze. Tu ki yur ad-
Rebi s gavl eni T war modgena si naTl esa da si cxades i Zens, es i mas ni Snavs, r omampi r obebSi mi -
si r epr oduqci a advi l deba da zust deba. gansakuTr ebi T naTl ad Cans es nebi smi er i mogo-
nebi s SemTxvevebSi .
r ac Seexeba i nt el eqt ual ur oper aci ebs, di di xni dan cnobi l i a, r omyur adRebi s gar eSe
253
maT Sesaxeb l apar aki c zedmet i a: yovel i swavl i s upi r vel es pi r obad i mTavi Tve, sr ul i ad
samar Tl i anad, yur adReba i Tvl eba. magr ameqsper i ment ul i sabuTebi c ar sebobs, r omel i c am
dakvi r vebi s ueWvel si swor es zedmet ad adast ur ebs da akonkr et ebs. amaTze SeCer eba ar
Ri r s. aq mxol od er Ti unda aRi ni Snos, r ac yur adRebi s cdebi s mi mdi nar eobaSi gamoi r kva.
aRmoCnda, r omyur adRebi s zegavl eni T gonebr i vi Sr omi s nayof i er eba i zr deba da mi si si -
zust e mat ul obs. magr amspeci al ur i gamokvl evebi dan cnobi l i a, r ommuSaobi s si swr af e da
si zust e er TmaneTi s sawi naaRmdegodaa mi mar Tul i : r ac uf r o di di a er Ti , mi T uf r o mci r ea
meor e. kr osl endi s(1924) Sedegebi s mi xedvi T, maT Sor i s uar yof i Ti kor el aci a ar sebobs
(saxel dobr _ 0,47). maSasadame, yur adRebi s gavl eni s gamor kvevi sas gonebr i v muSaobaze
yovel Tvi s or i ve es f aqt or i , si swr af e da si swor e, unda vi qoni oT mxedvel obaSi .
6. yur adReba da gr Znoba
t i Cener i s azr i T, gr Znobi s gadaqceea yur adRebi s sagnad ar Sei Zl eba. nacvl ad i mi sa,
r om, yur adRebi s gavl eni T, i gi uf r o naTel i da i nt ensi ur i gaxdes, pi r i qi T, sust deba da
qr eba. magal i Tad, adami ani r omganr i sxebul i i yos da amTavi si emoci ur i mdgomar eobi s
yur adRebi Ti anal i zi dai wyos, mas gul i gaunel deba, da emoci i s mas, yovel SemTxvevaSi ,
bevr i aRar af er i Ser Ceba. ami t omaa, r om, t i Cener i s mi xedvi T, yur adReba r ogor c mxol od
war modgeni s si naTl i s done unda i qnes gagebul i .
udaoa, r omgr Znobi s mi mar T yur adRebi s Sesaxeb i mazr i T l apar aki r a azr i Tac
Semecnebi Ti pr ocesebi s SemTxvevaSi vl apar akobT, mar Tebul i ar i qneboda. saqme i saa, r om
Semecnebi Ti pr ocesebi s SemTxvevaSi , magal i Tad, aRqmi s dr os, yur adRebi s da aRqmi s
aqt i obi s ener gi a er TmaneTs emTxveva. yur adReba aq aRqmi s ener gi i s gacxovel ebas ni Snavs.
sxva mdgomar eobasTan gvaqvs saqme gr Znobi s SemTxvevaSi : gr Znoba, magal i Tad, mwuxar eba,
mxol od i mSemTxvevaSi a SesaZl ebel i , Tu r ommi si gamomwvevi gar emoebi s Sesaxeb vi ci T r ame.
Tu mi zezi ar af er i gvaqvs, i se mwuxar vbas vi n gani cdi s: sanamdedamTavi si Svi l i s si kvdi l i s
Sesaxeb ar af er i i ci s, manami gi ar avi Tar mwuxar ebas ar gani cdi s. maS, gr Znobi s uSual o
wyar os Semecnebi Ti pr ocesebi war moadgenen, i mobi eqt ur gar emoebaTa gacnobi er eba,
r omel ni c mas gansazRvr aven. r odesac yur adRebas swor ed amas vaqcevT, gr Znobi s wyar os, ese
i gi , r odesac gr Znobi s gamomwvev gar emoebas naTl ad vi Tval i swi nebT, maSi n yur adRebi sa da
gr Znobi s ener gi a er TmaneTs xvdeba, da Sedegad gr Znobi s gaZl i er ebas vRebul obT. magr am,
r odesac Cveni yur adReba Tvi Ton gr Znobaze Cer deba, maSi n amukanasknel i s wyar os, mi si
gamomwvevi pi r obebi s gancdas, f si qi kur i aqt i oba akl deba. i gi sxva mi mar Tul ebi T i wyebs
muSaobas, da gasagebi a, r omgr Znobas veRar kvebavs.
magr ames mdgomar eoba speci f i kur i ki ar aa gr Znobi sTvi s. i gi yvel gan i Cens Tavs, sadac ki
anal ogi ur pi r obebs aqvT adgi l i . avi RoT, magal i Tad, cekva, dakvr a, an sxva avt omat i zi r e-
bul i moqmedeba. cnobi l i a, r omyur adReba aq i seve moqmedebs, r ogor c gr Znobi s SemTxve-
vaSi : sakmar i si a, r omel i me amavt omat ur i qcevi s dr os Sens cal ke moZr aobebs mi aqci o sa-
gangebo yur adReba, r omavt omat i zmi dai r Rves da, cekva i qneba Tu dakvr a, gagi Wi r des. mi ze-
zi i gi vea, r ac gr Znobi s SemTxvevaSi : avt omat ur qcevas sxeul i s saer To momar Tva udevs sa-
f uZvl ad, da r odesac yur adReba amukanasknel i skenaa mi pyr obi l i , maSi n avt omat ur i qceva
kar gad sr ul deba. magr amr odesac yur adReba cal keul aqt ebze gadadi s, maSi n sxeul i s sa-
er To momar Tva, avt omat ur i qcevi s saf uZvel i , zar al deba. da Sedegi i saa, r omavt omat ur i
qceva i r Rveva.
yur adReba da or gani zmi
2. yur adRebadaor gani zmi
r asakvi r vel i a, ar cer Ti f si qi kur i pr ocesi ar ar sebobs i seTi , r omor gani zmTan ganuy-
r el i kavSi r i ar hqondes. f si qi ka xommTl i anad `or gani zebul i mat er i i s Tvi sebas~war moad-
gens(l eni ni ). magr amyur adRebas da gr Znobas ammxr i e mai nc gansakuTr ebul i adgi l i ukavi aT.
er Ti ca da meor ec i se Tval saCi nod ar i an f i zi kur i or gani zmi s mdgomar eobasTan dakavSi r e-
bul i , r omf si qol ogi aSi azr i c ki gaCnda aseTi : gr Znoba ar sebi Tad Cveni sxeul ebr i vi
pr ocesebi s cnobi er ebaSi asaxvi s met s ar af er s war moadgenso (jemsi ); yur adReba Cveni
or gani zmi s mot or ul i gamar Tul obaa da met i ar af er i o (r i bo). mar Tal i a, or i ve es Teor i a
cal mxr i vi a da mi uRebel i , magr amgr Znobi sa da yur adRebi s gansakuTr ebul i mdgomar eoba
udaoa: ar cer Ts f si qi kur pr ocess ar axl avs sxeul i s i seTi Tval saCi no cvl i l ebebi , r o-
gor c gr Znobasa da yur adRebas. udaoa, r omes gar emoeba amf si qi kur i pr ocesebi s Teor i ul i
gacnobi er ebi sas mxedvel obi dan ar unda i qnes gaSvebul i .
r a mTavar i sxeul ebr i vi cvl i l ebebi axl avs Tan yur adRebi s mdgomar eobas?
1) mot or ul i cvl i l ebebi . uwi nar es yovl i sa, yur adRebas i pyr obs cvl i l ebebi ,
r omel ni c gr Znobi s or ganoebi s gamRi zi anebl ebi sadmi Seguebas anu adapt aci as gansazRvr a-
254
ven: akomodaci a, konver genci a, Tval i s gugas r ef l eqsi , Tval ebi s sxvadasxva mi mar Tul ebi T
moZr aoba, r odesac saqme mxedvel obi Ts yur adRebas exeba. Tu yur adReba mxedvel obi Ti war -
modgeni skenaa mi mar Tul i , maSi n Tval i i seT mdgomar eobaSi dgeba, Ti Tqos r ai me Sor eul
obi eqt s vsWvr et deT. Sesaf er i si cvl i l ebebi Cndeba sxva gr Znobi s or ganoebi s adapt aci i sa-
sac: haer i s nel i Seynosva suni s aRsaqmel ad, smeni s or ganos daZabva da sxva. gansakuTr ebi T
aRsani Snavi a, r omgamRi zi anebl i sadmi adapt aci as mar t o es, Tvi T or ganoebTan uSual od
dakavSi r ebul i , cvl i l ebebi ki ar qmni s: amas emat eba Sesaf er i si daWer a mTel i t ani s, Tavi s
ki dur ebi s.
yur adRebi s mdgomar eobas Tavi sebur i mi mi kur i cel i l ebebi c axl avs Tan: es i s mi mi kur i
mdgomar eobaa, r omel i c mxedvel obi sTvi saa damaxasi aTebel i : Tval ebi s zevi T aweva da ukan
mi br uneba, maTi f ar Tod gaxel a, Subl ze hor i zont al ur i naoWebi , zogjer pi r i s Ri a dat o-
veba. r odesac yur adReba Tval saCi nodaa daZabul i , maSi n saTanado saxi s gamomet yvel eba
Cndeba, magal i Tad, Subl ze ver t i kal ur i naoWebi . magr ames mi mi ka i se speci f i kur i , i se dama-
xasi aTebel i ar aa yur adRebi sTvi s, r ogor c i s Tavi sebur i aqt i ur i uZr aoba, r omel i c
yovel s namdvi l i yur adRebi s mdgomar eobas axl avs Tan: adami ani Ti Tqos gar kveul mdgoma-
r eobaSi qvavdeba, mdgomar eobaSi ; r a Tqma unda, r omel i c gansakuTr ebi T aadvi l ebs koncen-
t r aci as. es uZr aoba t onusi s er Tgvar gaZl i er ebas i cavs da r ogor c aqt i ur i daZabul oba,
or gani zms i mgamRi zi anebl ebi sgan i f ar avs, r omel ni c amJ amad yur adRebi s sagans ar unda
Seadgendnen.
2) Si nagani mot or ul i pr ocesebi : sunTqva, gul i scema, si sxl i s moZr aoba,
ji r kvl ebi s sekr eci a. sxeul i s uZr aoba gavl enas axdens sunTqvaze: zogi er T SemTxvevaSi ,
r odesac yur adReba gansakuTr ebi T Zl i er i a, sunTqva er Txans sr ul i ad Cer deba.
magr am, r ogor c mak-daugol ma naTel hyo, es si mpt omi uf r o sensor ul i yur adRebi sTvi s
unda i yos damaxasi aTebel i . i nt el eqt ual ur yur adRebas uf r o swr af i sunTqva axasi aTebs.
i gi zer el ea da zogjer uwesr i go. ami t omdr ogamoSvebi T Rr ma amosunTqva xdeba xol me auci -
l ebel i .
gul i scemadasawyi sSi nel deba, magr amSemdeg Cqar deba al baT, ami T ai xsneba, r omyu-
r adRebi s damaxasi aTebl ad zogi avt or i gul i scemi s Senel ebas sTvl i s (moi mani ) da zogi mi s
aCqar ebas (bi ne, mak-daugol i ).
r ac Seexeba si sxl i s moZr aobas, yur adRebi s mi mar Tac Zal aSi r Ceba i s zogadi
f i zi ol ogi ur i debul eba, r oml i s mi xedvi Tac or gani zmi s i s nawi l i uf r o War bad i r wyeba
si sxl i T, r omel i c uf r o aqt i ur mdgomar eobaSi i myof eba. saxel dobr , aRmoCnda, r om
yur adRebi s mdgomar eobaSi , r ogor c wesi , ki dur ebze si sxl i s Zar dvebi s Sevi wr oeba xdeba,
xol o t vi nSi , pi r i qi T, maTi Tval saCi no gaf ar Toeba. es dakvi r veba kar gad eTanxmeba i m
f aqt s, r omyur adRebi s dr os t vi ni gansakuTr ebi T aqt i ur mdgomar eobaSi i myof eba.
dasasr ul , r ogor c Cans, yur adRebaji r kvl ovani si st emi s muSaobasTanacaa dakavSi -
r ebul i . yovel SemTxvevaSi , bl onski s gamokvl evi s mi xedvi T (1929), yur adReba ner wyvi s al -
kal i ur obaze mai nc ueWvel gavl enas axdens. gar da ami sa, r ogor c cnobi l i a, sensomot or ul i
da i nt el eqt ual ur i aqt i oba er Tgvar ant agoni zmSi i myof eba momnel ebel i or ganoebi s,
ker Zod, kuWi s sekr et or ul aqt i obasTan.
3) yur adReba da cent r al ur i ner vul i si st ema. domi nant i s Teor i a. r omyur ad-
Rebi s pr ocess cent r al ur ner vul si st emaSi Tavi si saf uZvel i aqvs. amaSi eWvi ar avi s Se-
aqvs. ami t omdi di xani a, r omf si qol ogi a amsaf uZvl ebi s naTel yof i s saki Txi T ar i s dai nt e-
r esebul i . sxvadasxva f i zi ol ogi ur Teor i aTa Sor i s, r omel ni c dRemdea cnobi l i , gansa-
kuTr ebul i yur adReba e. w. domi nant i s Teor i amdai msaxur a. es Teor i a sabWoTa f i zi -
ol ogi s uxt omski s mi er aa SemuSacebul i , da mi si Zi r i Tadi azr i Semdegnai r ad unda war mo-
vi dgi noT.
ner vul si st emaze yovel monacemmoment a gar e agent ebi s, e. w. gamRi zi anebl ebi s uTva-
l avi r aodenoba moqmedobs da saTanado cent r ebSi Sesat yvi s agznebas i wvevs; magr amSecToma
i qneboda gvef i qr a. r omagznebi s yvel a amker as er Tnai r i mni Svnel oba aqvs. ar a, yovel s mona-
cemmoment Si r omel i me er Ti agznebi s ker a ar sebobs, r omel i c yvel aze mni Svnel ovani
gamRi zi anebl i s zemoqmedebi s Sedegad Cndeba da r omel i c ami t omyvel aze uf r o i nt ensi ur i
agznebi s ker ad Sei Zl eba Cai Tval os i gi gabat onebul ker ad, domi nant ad, i qceva, r ac i maSi
i Cens Tavs, r om, r odesac sxva gamRi zi anebl ebi Sesaf er i s ker ebSi agznebas i wveven, es
ukanasknel i i mwamsve gabat onebul ker aSi gadadi s. agznebi s domi nant ur i ker a, r ogor c es
jer ki dev pavl ovma daamt ki ca, Tavi skeni zi davs yvel a Sedar ebi T sust agznebas, r omel i c
cent r al ur i ner vul i si st emi s sxva punqt ebSi Cndeba, da, amr i gad, maT xar jze ki dee uf r o
i nt ensi ur i xdeba. ami s eqsper i ment ul sabuTs Semdegi dakvi r veba i Zl eva: gazaf xul ze
255
bayays sqesobr i vi agznebul obi s ker a aqvs domi nant ur i . es i qedan Cans, r omi gi Zl i er s
moxvevi s r ef l eqss gvaZl evs: sqesobr i vad agznebul bayays r omgul mker di s ar eze joxi
mi ado, i gi moexveva mas. vTqvaT, exl a r ai me sxva gamRi zi anebel i amoqmedeT masze, i seTi r om
mas sqesobr i vi agznebul obi s ker asTan ar af er i hqondes saer To, magal i Tad, zur gze SeexeT
mas, an el eqt r odeni amoqmedeT, an r ai menai r ad sxvagvar ad gaaRi zi aneT. ef eqt i aqac i gi ve
i qneba: moxvevi s r ef l eqsi gaZl i er deba. cxadi a. Sexebi Ti gaRi zi anebi s Sedegad aRmocenebu-
l i agzneba Tavi s pi r vel ad cent r Si ki ar dar Ceni l a, ar amed moxvevi s r ef l eqsi s ker as Seer -
Tebi a da gauZl i er ebi a i gi . ami T ai xsneba, r omSexebi Ti gaRi zi anebi s Sedegad Cveul ebr i vi
Tavdacvi Ti r ef l eqsi s nacvl ad moxvevi s r ef l eqsi s gaZl i er eba mi vi ReT.
amr i gad, yovel s monacemmoment Si cent r al ur s ner vul si st emaSi er Ti ker aa gabat one-
bul i , r omel i c sxva punqt ebSi aRmocenebul agznebas Tavi sken i zi davs da ami T ki dev uf r o
Zl i er deba.
es gar emoeba sakmaod kar gad eTanxmeba yur adRebi s f si qol ogi aSi dadast ur ebul s or s
f enomens; er Ti s mxr i v, i mas, r omyur adRebas yovel Tvi s gar kveul i Si naar si aqvs, r ommi si
mocul oba gansazRvr ul i a; da, meor i s mxr i v, i mas, r omzogi er Ti ucxo gamRi zi anebel i xel s
ki ar uSl i s, ar amed xel s wyobs yur adRebi s koncent r aci as.
uxt omski s mi xedvi T, SecToma i qneboda gvef i qr a. r omdomi nant a cent r al ur i ner vul i
si st emi s er Ts t opogr af i ul ad gansazRvr ul wer t i l s war moadgens. ar a! i gi ner vul i
si st emi s sxvadasxva sar Tul sa da nawi l Si , Tavi sa da zur gi s t vi ni sa da veget at ur i si st emi s
sxvadasxva adgi l as, ganawi l ebul i maRal i agznebul obi s mqone cent r ebi s kompl eqsi s saxi T
unda war movi dgi noT. aqedan gasagebi gaxdeba i s f aqt i , r omyur adRebi s pr ocesSi mTel i
sxeul i a Car Tul i . ar a mar t o mi si mot or ul i si st ema, ar amed i s pr ocesebi c, r omel Tac
veget at ur i ner vul i si st ema war mar Tavs (sunTqva, gul i scema, si sxl i s mi moqceva da sxva).
SecToma i qneboda i mi s f i qr i c, Ti Tqos domi nant a er Txel da samudamod i yos gansazRvr ul i .
ar a, domi nant a i cvl eba, da, ami sda mi xedvi T, mTel i sxeul i s gamar Tul oba da f si qi ki s
Si naar si c sxvagvar i xdeba.
aseTi a i s f i zi ol ogi ur i saf uZvl ebi . r omel zedac Cveni yur adRebi s aqt ebi ai geba.
yur adRebi s paTol ogi a
1. cnobi er ebi s si naTl i s paTol ogi ur i daqvei Teba
nor mal ur cnobi er ebas yovel Tvi s si naTl i s er Ti dai gi ve done r odi axasi aTebs:
vest f al i s cdebi s mi xedvi T, oTxi saf exur i mai nc unda i qnes amSemTxvevaSi ur Ti er Ti sgan
gansxvavebul i : 1) ubr al o mocemul obi s saf exur i 2) SemCnevi s saf exur i , 3) pot enci al ur i
codni sa da 4) gamoTqmul i codni s, anu dadast ur ebi s saf exur i . magr amamsaf exur ebSi
paTol ogi ur i ar af er i a. paTol ogi asTan mxol od maSi n gvaqvs saqme, r odesac, STabeWdi l ebi s
mi wodebi s opt i mal ur i pi r obebi s mi uxedavad, cnobi er eba mai nc dabal dones ver Sor deba.
ganasxvavebencnobi er ebi samRvr evas dadabi ndul cnobi er ebas. Sei Zl eba, cno-
bi er ebi s daqvei Teba umni Svnel o i yos da war maval i , r ogor c es epi l ef si i sa da hi st er i i s
SemTxvevaSi xdeba, da Sei Zl eba i gi Rr ma i yos. amukanasknel SemTxvevaSi ganasxvaveben e. w.
somnol encs, r odesac, bol osdabol os, ener gi ul i Seki Txvi s saSual ebi T avadmyof i s yu-
r adRebi s aRZvr a mai nc xer xdeba: sopor s, r odesac avadmyof i naxevr ad mTvl emar e mdgomar e-
obaSi a, gr Znobad STabeWdi l ebebze r eaqci as ar i Zl eva, magr amadvi l ad Sei Zl eba gamoaR-
vi Zo; aqvs er Tgvar i , Tumca bundovani war modgena, Tu sad i myof eba, ho-sa daar a-s gi pasu-
xebs, magr amr ogor c ki Tavs daanebeb, xel axl a Tavi s Tvl emas ubr undeba. gaci l ebi T uf r o
mZi me mdgomar eobas war moadgens st upor i : r odesac dael apar akebi , avadmyof i gaWi r vebi T
Tval ebs axel s, magr amar af er i esmi s da ver af er Si er kveva; yl apva jer ki dev SeuZl i a, Ser Ce-
ni l i aqvs Tval i s moZr aoba si naTl i s mi mar Tul ebi T. amaze uar esi mdgomar eobaakoma, sadac
cnobi er ebi s kval i c aRar sad Cans: avadmyof s yl apvi s r ef l eqsi aRar qvs, ar c Tval i s gugi s
r ef l eqsi . zogjer aseTi mdgomar eoba er TbaSad i wyeba da xangr Zl i vad gr Zel deba: maSi n amas
apopl eqsi as uwodeben.
2. yur adRebi s aSl i l obi s t i pebi
yvel a es f or ma cnobi er ebi s mTl i an mdgomar eobas axasi aTebs. magr amar i s yur adRebi s na-
wi l obr i vi aSl i l obi s SemTxvevebi c. kr epel i ni Semdeg f or mebs ganasxvavebs: 1) yur adRebi s
daCl ungeba: avadmyof i ar af er s ar aqcevs gar emoSi yur adRebas, ar af er i ar aRZr avs mogo-
nebebs, ar af er i ar i wvevs i nt er ess. 2) yur adRebi sCar azva (sperrung): avadmyof s yvel af er i
kar gad esmi s, magr amr azedac mi uTi TebT, ar af er s ar aqcevs yur adRebas, mas ar unda vi nme
r ai me gavl enas axdendes masze, da ami t omaa Tqvens ki Txvebs upasuxod st ovebs. 3) yur ad-
Rebi sSef er xeba: yur adRebi s gar e ni Snebi yvel af er i mocemul i a. magr amar a nor mal ur ad
di dma dr omunda ganvl os. r omavadmyof ma. r ac uTxar i T, gai gos. r ogor c Cans, mas yur adRe-
256
bi s dr oi Ti moment i aqvs dazi anebul i . 4) yur adRebi s gar e gaRi zi anebebi T gansazRvr u-
l oba. avadmyof i s yur adRebas yovel i axal i gaRi zi aneba i wvevs(hi per di nami kur i yu-
r adReba). 5) gar egnul ad aseTi ve ef eqt i gvaqvs i mSemTxvevaSi c, r odesac avadmyof i s
yur adReba ar anor mal ur ad advi l ad gadadi s sagni dan saganze _ ubr al od i mi s gamo, r om
sagani Rr mad ver moqmedobs cnobi er ebaze, r ogor c es, magal i Tad, daRl i l obi s dr os xdeba
xol me: aseT SemTxvevaSi ar anor mal ur ad gaZl i er ebul dabneul obasTangvaqvs saqme.
3. cnobi er ebi sdavi wr oeba
gansakuTr ebi T xSi r ad cnobi er ebi s paTol ogi ur i davi wr oeba hi st er i i s dr os gvxvdeba.
J ane mogvi Txr obs Tavi si , exl a ukve saxel ganTqmul i s, paci ent i qal i s l usi s Sesaxeb: r o-
desac l usi vi sme esaubr eba, sxvas veRar af er s amCnevs. Segi Zl i aT mas xmamaRl a dauZaxoT.
yur Si CasZaxoT: sul er Ti a, mai nc ver af er s gaagonebT. i maveJ anes mi xedvi T, ar sebobs mdgoma-
r eoba e.w. kat al ef si a: r odesac cnobi er ebi s Si naar si mar t odmar t o er Ti war modgeni T
gani sazRvr eba.
Zal i an sai nt er esoa Semdegi SemTxveva: avadmyof s mSveni vr ad SeuZl i a er Ti obi eqt i s
yur adRebi T Wvr et a, magr ammxol od er Ti s. meor es amdr os i s sr ul i ad veRar amCnevs. mas
mSveni vr ad SeuZl i a er Ti Tval i s gadavl ebi T adami ani s f i gur i s aRwer a: dagi saxel ebT
t ani samosi s f er s, si di des da sxva. magr amaseTi cda r omdaayenoT: mi awodoT qi nZi sTavi da
i qve gver di T, 5 sant i met r i s daSor ebi T, anTebul i sanTel i , saocar Sedegs mi i RebT: r ode-
sac i gi qi nZi sTavs xedavs, si naTl es sr ul i ad veRar amCnevs da pi r i qi T.
yur adRebi sganvi Tar ebaont ogenezSi
i se, r ogor c sxva f si qi kur i f unqci ebi s ganvi Tar ebi s i st or i aSi gadamwyvet i mni Svnel o-
ba yur adRebi s ont ogenezSi c uTuod i mmoment s aqvs, r odesac mozar di Tavi s yur adRebas i m
damoki debul ebi sgan aTavi suf l ebs, r omel Si c i gi masze SemTxvevi T moqmedi gamRi zi anebl e-
bi s mi mar T i myof eboda, da mi s war mar Tvas Tvi Ton i wyebs. yur adRebi s ganvi Tar ebi s i st or i i s
cent r al ur f aqt snebi smi er i s, gaSual ebul i yur adRebi sdabadebi s aqt i Seadgens.
l eont i evi s Sedegebi s mi xedvi T, nebi smi er i yur adRebi s el ement ebi skol i s wi nar e
asakSi c gvxvdeba; magr amWeSmar i t ad nebi smi er ad i gi mxol od mas Semdeg i qceva, r ac mozar di
mi si or gani zaci i s, mowesr i gebi s xer xebs daeuf l eba. es ki mxol od saskol o asakSi xdeba, da
11-12 wl i s mowaf e Tavi si nebi smi er i yur adRebi s ganvi Tar ebi s ukve maRal saf exur ze dgas.
ami t omskol i s wi nar e asaki yur adRebi s ganvi Tar ebi s i st or i aSi c mkveTr ad gamoeyof a
mozar di s cxovr ebi s Semdgomper i ods.
1. yur adRebi s mocul oba
r odesac adr eul i asaki s bavSvi s aRqmas anmexsi er ebas vecnobodi T, Cven davr wmundi T,
r omamasaki s bavSvi s cnobi er ebas jer ki dev di f uzi ur oba axasi aTebs. Tavi sTavad i gul i sx-
meba, r omes gar emoeba Tavi sebur gavl enas axdens mi s yur adRebazec. adr eul i asaki s
bavSvi sTvi s, Cveul ebr i v, sr ul i ad SeuZl ebel i a, r omman r ai me r Tul i obi eqt i s sxvadasxva
mxar eebi , r ogor c er Ti sagni s ni Snebi , Tavi sT yur adRebi s sagnad aqci os. mi s yur adRebas
obi eqt i s Ti Toeul i cal ke mxar e i t acebs, swor ed i se, r ogor c zemoaRwer i l s yur adRebi s
Sevi wr oebi s SemTxvevaSi , paci ent i s yur adRebas Ti Toeul i cal ke sagani i pyr obs. sxva
mxar eebs maSi n i gi ver xedavs, da ami t om sagani mi sTvi s mar t o er Ti ni Sni T ar i s
war modgeni l i , i mni Sni T, r omel mac mi si yur adReba mi i pyr o.
bavSvi s yur adRebi s mocul obi s si vi wr ove, r oml i s kl asi kur i aRwer ac jer ki dev
moi manma mogvca, unda vi f i qr oT, aqedan _ cnobi er ebi s di f uzi ur obi dan _ gamomdi nar eobs:
bavSvi s cnobi er ebi sTvi s jer ki dev ucxoa mTl i anSi si mr avl i s danaxvi s unar i . ami t ommi sT-
vi s, yvel a monacemmoment Si , mxol od cal cal ke obi eqt ebi da movl enebi ar seboben, r omel -
Ta SekavSi r eba, r ai me r Tul mTel Si gaer Ti aneba, man jer ki dev ar i ci s. ami t omaa, r ombavSvi
er Ts r omapyr obs Tavi s yur adRebas, meor e mi sTvi s aRar ar sebobs. ami t om, r ogor c ambobda
moi mani , bavSvs r omcal xel Si saTamaSo hqondes da meor eSi sxva saTamaSo mi sce, pi r vel s
xel i dan gaagdebs: r odesac er Ts xedavs, meor e sr ul i ad qr eba mi sTvi s.
Tavi sTavad i gul i sxmeba, r omganvi Tar ebi s amsaf exur ze mxol od sensor ul i sa da
mot or ul i yur adRebi s Sesaxeb Sei Zl eba l apar aki : i nt el eqt ual ur i yur adReba jer ki dev
ucxoa bavSvi sTvi s.
2. yur adRebi skoncent r aci a
magr amxomar Sei Zl eba i Tqvas. r om, r aki bavSvi s yur adRebi s mocul oba egoden gansazRv-
r ul i a, mi si koncent r aci i s unar i unda i yos di di ? Cven xomdavr wmundi T, r omgansazRvr ul
f ar gl ebSi yur adRebi s koncent r aci a mi T uf r o di di a, r ac uf r o vi wr oa mi si mocul oba!
magr amsr ul i ad samar Tl i anad aRni Snavs moi mani , r omamSemTxvevaSi bavSvi s yur adRebi s
257
Zl i er ebasTan ki ar a, si sust esTan gvaqvs saqme: bavSvi s yur adRebi s koncent r aci i s doni s si -
maRl eze l apar aki ar Sei Zl eba. mas koncent r aci aze uf r o, gansazRvr ul i azr i T, di st r i bu-
ci a axasi aTebs. i mgamokvl evvbi s mi xedvi T, r omel i c bavSvi s yur adRebi s koncent r aci as exe-
ba (bei r l , kol ander ), Sei Zl eba i Tqvas, r omganvi Tar ebi s gzaze er Ti naxt omi 4-5 wel Si keT-
deba da meor e 10-11-Si pi r vel i per i odi (3-4 wl amde) koncent r aci i s unar i s maqsi mal ur i
si sust i T xasi aTdeba. meor e per i odSi (4-5-dan _ 9-10-mde) es unar i Sedar ebi T maRal i a,
i mdenad maRal i , r om, magal i Tad, 8-10 wel Si sakmaod Tval saCi no war mat ebas aRwevs. xol o
Semdeg (10- 11-dan _ 14 wl amde) Tavi si ganvi Tar ebi s umaRl es doneze dgas.
es gar dat exa koncent r aci i s ganvi Tar ebi s gzaze (r omel i c 11-12 wel Si xdeba) mSveni v-
r ad eTanxmeba i mmonacemebs, r omel i c mozar di s nebi smi er i yur adRebi s ganvi Tar ebi s Sesaxeb
swor ed amasakobr i v saf exur zea dadast ur ebul i . sayur adReboa, r omsqesobr i vi momwi f e-
bi s per i odSi (14-15 wl ebSi ) mozar di s yur adRebi s koncent r aci a xel axl a qvei Tdeba, r aTa
Semdeg, 16 wl i dan, xel axl a maRal i maCvenebl ebi mogvces.
3. yur adRebi sdi nami kur oba
moi mani bavSvi s yur adRebi s er Ter T Tavi sebur ebas mi s di nami kur obaSi sWvr et s. esec
bavSvi s si sust i s wyar odan gamomdi nar eobs. mas Si na-war mar Tvel i Zal a akl i a, i gi gar emoebi s
ganusazRvr el i gavl eni s qveS i myof eba. ami t ommi si yur adReba di dxans ver sZl ebs er Ti da-
i mave mi mar Tul ebi T: bavSvi s yur adRebas axal axal i i mpul si esaWi r oeba. es pi r vel i sasko-
l o asaki s bavSvi s yur adRebi s Sesaxebac ki i Tqmi s. mi T umet es unda i Tqvas es skol i s wi nar e
asaki s bavSvi s yur adRebi s Sesaxeb.
samwuxar od, jer jer obi T Cven mxol od skol i s wi nar e asaki s bavSvi s Sesaxeb vi ci T, Tu
r amdenad gamZl ea mi si yur adReba. bei r l i sagangebod swavl obda, r amden xans gr Zel deba
bavSvi s TamaSi adr eul i bavSvobi s sxvadasxva saf exur ze da mi si konst ant obi s doni s Sesaxeb
aqedan daaskvni da. man naTl ad gvi Cvena, r ombavSvi s yur adReba oTx wl amde maqsi mal ur ad
di nami kur i a. amasakobr i v saf exur ze bavSvi s yur adRebi s ganvi Tar ebi s mi mdi nar eobaSi
Tval saCi no cvl i l eba xdeba da mi s Semdeg _ eqvs wl amde yovel SemTxvevaSi _ i gi i sev swr af i
t empi T mi i wves wi n, ase r omskol i s per i odi s dasawyi si sTvi s ukve i mdenad maRal saf exur ze
dgas, r omsai nt er eso obi eqt ze yur adRebas Seer eba saaTnaxevar ze met xans SeuZl i a
(bei r l i s mi xedvi T, 96,6).
magr amnamdvi l i st at i kur i yur adRebi s Sesaxeb r omTqvas kacma, jer jer obi T ar c ki
Sei Zl eba l apar aki . saqme i saa, r ombavSvi amden xans jer mxol od sai nt er eso saqmi anobaze,
gansakuTr ebi T TamaSze, aCer ebs yur adRebas; xol o r ac Seexeba i mas, r ac mi sTvi s uSual o
i nt er ess ar war moadgens, aq i gi i seve umweoa, r ogor c 2-3 wl i s bavSvi sai nt er eso TamaSi s
dr os: mxol od saskol o asakSi eCveva i gi TandaTanobi T yur adRebi s xangr Zl i vad ar a uSu-
al od sai nt er eso sagnebzec SeCer ebas. gadamwyvet i mni Svnel oba aq, r asakvi r vel i a, er Ti s
mxr i v, bavSvi s i nt er esTa hor i zont i s gaf ar Toebas aqvs da, meor i s mxr i v, mi si nebi syof i s
ganvi Tar ebas.
258
kar i meaTe
war mosaxvi s f si qol ogi a
war mosaxva
1. war mosaxva
aRqma aqt ual ur i obi eqt ur i si namdvi l i s asaxvas i Zl eva, e. i . obi eqt ur i si namdvi l i sas,
r omel Tanac Cven amJ amad vi myof ebi T ur Ti er TobaSi . mexsi er ebac obi eqt ur i si namdvi l i s
asaxvas gvawvdi s, magr ammxol od i mdenad, r amdenadac masTan war sul Si gvqoni a ur Ti er Toba.
er Ti si t yvi T, or i ve f unqci a _ aRqmaca da war modgenac _ obi eqt ur i s, Cvengan damouki debe-
l i si namdvi l i s, asaxvas i Zl eva, oRond er Ti _ si namdvi l i s mxol od i mmxar eebi sas, r omel i c
awmyoSi moqmedobs Cvenze, xol o meor e _ i mi sas, r asac war sul Si umoqmedebi a Cvenze.
mexsi er eba r omar ar sebul i yo, si namdvi l e CvenTvi s mar ad i mi T i qneboda gansazRvr ul i ,
r ac yovel s monacemmoment Si moqmedobs Cvenze: i gi ver asdr os awmyoSi mocemul i s f ar gl ebs
ver gasci l deboda, da Cveni qcevac mar ad yovel s cal ke moment Si Seqmni l si t uaci aze i q-
neboda damoki debul i . magr amCven mexsi er ebac gvaqvs, da i gi SesaZl ebl obas gvi qmni s, ar a
mar t o i mi s mi xedvi T vi moqmedoT si namdvi l eze, r ac amJ amad gveZl eva mi s Sesaxeb aRqmaSi ,
ar amed i mi s mi xedvi Tac, r ac odesme gvqoni a mocemul i . mexsi er eba pi r vel i gvaTavi suf l ebs
uSual o si t uaci i s monobi sgan, i gi pi r vel i af ar Toebs si namdvi l i s sazRvr ebs, r oml ebSi c
Cveni aqt i oba mi mdi nar eobs.
magr amor i ve, mexsi er ebaca da aRqmac, mar t o i mi T ar i s gansazRvr ul i , r ac an exl a gveZ-
l eva gar edan, anda odesme yof i l a i qedan moci mul i . i s, r ac jer ar asdr os ar yof i l a Cveni
aRqmi s sagnad, r ac SesaZl ebel i a mxol od momaval Si gaxdes aseTad, i s CvenTvi s jer ki dev
sr ul i ad ar ar sebobs, i s jer ki dev ver avi Tar gavl enas ver axdens Cvens qcevaze.
magr amadami ani s gansakuTr ebi T mni Svnel ovan Tavi sebur ebas i si c Seadgens, r ommi si qce-
va sr ul i ad ar ar i s si namdvi l i s i mvi wr o ar i T SezRudul i , r omel i c awmyosa da war sul Si
mocemul i T gani sazRvr eba. i gi mocemul obi s zRudeebs ar Rvevs da axal si namdvi l es qmni s.
ami s SesaZl ebl obas mas war mosaxva anu f ant azi a aZl evs. Cven ar vkmayof i l debi T i mi T,
r ac obi eqt ur adaa aRqmi sa da mexsi er ebi s Si naar si s saxi T mocemul i , Cven f ant azi i s saSu-
al ebi T axal i Si naar sebi s war mosaxvas vi wyebT, axal war modgenebs vqmni T, r omel sac aRqmaSi
mocemul i obi eqt ur i si namdvi l i s asaxva ki ar a, pi r i qi T, mi si f ar gl ebi s gaf ar Toeba da
axal i si namdvi l i s Seqmna aqvs mi znad dasaxul i .
2. mexsi er ebi sa da f ant azi i s war modgena Si naar si s mxr i v
r ogor c aRqmaSi , i se mexsi er ebi s war modgenaSi c Cven yovel Tvi sr aRac gveZl eva: aRqmac
da war modgenac sagans gul i sxmobs, sagans exeba. asea war mosaxvi s SeTxvevaSi c: Cven uTuod
r asme war movi saxavT, r asme war movi dgenT; sagni s gar eSe ar c f ant azi i s war modgena ar sebobs.
magr amgar da sagni sa aRqmaSi Si naar ssac var CevT. asea mexsi er ebi s war modgenaSi da asea yo-
vel gvar s sxva war modgenaSi c _ ker Zod, f ant azi i saSi c.
i mi sTvi s, r omf ant azi i sa da aRqmi s an mexsi er ebi s pr oduqt ebi s gansxvaveba movnaxoT,
saWi r oa i si ni , r ogor c maTi sagni s, i se maTi Si naar si s mxr i v Sevadar oT ur Ti er Ts.
davi wyoT Si naar si T! r ogor c vi ci T, aRqmi s Si naar ss Cveni gr Znobadi masal a Seadgens,
Cveni sxvadasxva modal obi s Segr Znebebi . i gi ve Si naar si aqvs mexsi er ebi s war modgenasac. r a
unda i Tqvas f ant azi i s war modgeni s Sesaxeb? avi RoT r ai me magal i Ti , yvel aze uf r o f an-
t ast ur i Si naar si s war modgena, vTqvaT, `qi mer a~, r omel sac, homi r osi s aRwer i s mi xedvi T,
wi na nawi l i l omi sa aqvs, Suat ani Txi sa da ukana nawi l i gvel i s. r ogor c vxedavT, aq ar af er i a
i seTi , r omCveni Segr Znebebi s ki ar a, r ai me sxva masal i sgan i yos agebul i : masal a aq
Cveul ebr i vi a, i seTi ve, r ogor c aRqmi s SemTxvevaSi . gansxvaveba mxol od i saa, r omes masal a
sxvanai r adaa gaf or mebul i , gamTl i anebul i . r a Tqma unda, es ar a mar t o Cveni magal i Ti s
Sesaxeb i Tqmi s, ar amed es asea yvel gan. er Ti si t yvi T, f ant azi i s war modgenac i mave masal as
Sei cavs, r asac yovel i aRqma da yovel i mexsi er ebi s war modgenac: SeuZl ebel i a, f ant azi i s
war modgenaSi r ai me i seTi Si naar seul i moment i i yos mocemul i , r i si Sesat yvi si Segr Znebac
ar asdr os ar gvqoni a. cnobi l i a, r omdabadebi T usi naTl o, r agi nd cxovel i f ant azi i s
pat r oni c unda i yos i gi , ver asdr os ver c er T f er s ver war moi saxavs.
magr amCven aqamde Si nar si s mxol od r omel obi Ti mxar i gvqonda mxedvel obaSi . Sei Zl eba
gansxvaveba r omel samer aodenobi Ts moment Si i yos _ Sei Zl eba aRqmi s an mexsi er ebi s war -
modgena Tavi s si Zl i er i s, si naTl i s, cxovel obi s xasi aTi T gansxvavdebodes f ant azi i s war -
modgeni sgan! da mar Tl ac, Cveul ebr i v, f ant azi i s Sesaxeb aseTi Sexedul eba ar sebobs: Ti T-
qos mi si war modgenebi gansakuTr ebul i si cxovl i T xasi aTdebodnen. magr ames ar aa swor i .
r a Tqma unda ar i s SemTxvevebi , r ommogoneba i mdenad pl ast i kur i a, i mdenad xel saxebi da
259
cxovel i , r omi gi i se gani cdeba, Ti Tqos mi si sagani Cvens Tval wi n i dges, maSi n r odesac f an-
t azi i s war modgenas yovel Tvi s aseTi si cxovel e ar axasi aTebs: gana cot a ar i s i seTi SemTxve-
vebi , r omadami ans mSveni er i mexsi er eba hqondes, magr amsust i f ant azi a! aseTi SemTxvevebi
ar a Tu ar i s, ar amed i si c ki Sei Zl eba i Tqvas, r omor i ve amf unqci i s gansakuTr ebi T maRal i
ganvi Tar ebi s done er Tsadai mave subi eqt Si , Cveul ebr i v, ar c ki gvxvdeba. mexsi er eba, er Ti s
mxr i v, Sei Zl eba xel sac uSl i des f ant azi i s Tavi suf al muSaobas.
magr amki dec r omyof i l i yo amgvar i gansxvaveba f ant azi i s war modgenasa da mexsi er ebi s
war modgenas Sor i s, es maT sadi f er enci aci od mai nc ar gamodgeboda, i mi t omr omr aodenobi -
Ti gansxvaveba _ si cxovel i s met nakl eboba _ Tavi sTavad, r ogor c r aodenobi Ti gansxvaveba,
r omel i c jer ki dev ar gadaqceul a r omel obi Ts gansxvavebad, mxol od er Ti dai mave jguf i s
movl enaTa Sor i s i Zl eva Si gni Ts di f vr enci aci as: i gi , ase vTqvaT, i nt r adi f er enci aci i sTvi s
gamodgeba, da ar a i nt er di f er enci aci i sTvi s.
mi uxedavad ami sa, unda i Tqvas, r omr aodenobr i vi Tval sazr i si s gamoyenebi s azr s,
f ant azi i sa da mexsi er ebi s war modgenaTa Sedar ebi sas, mai nc aqvs Tavi si sapat i o sabuTi . saqme
i saa, r ommexsi er eba obi eqt ur i si namdvi l i s asaxvi s amocani T ar i s SezRudul i . mas ar SeuZ-
l i a suver enul ad Sescval os, i se r ogor c unda, Tavi si war modgenebi , vi nai dan es ukanask-
nel ni obi eqt ur i vi Tar ebi s asaxvas unda i Zl eodnen _ i mi s asaxvas, r asac namdvi l ad hqonda
war sul Si adgi l i . sul sxvaa f ant azi a. i gi obi eqt ur i vi Tar ebi s asaxvi s nacvl ad, axal i s,
ar yof i l i s war modgeni s agebas cdi l obs, da r ogor i i qneba es axal i , es savsebi T da
mar t odmar t o masze, f ant azi aze, ar i s damoki debul i . ami t omar ar sebobs mi zezi , r oml i s
gamoc f ant azi as Tavi si war modgeni s r omel i me mxar e mkr Tal i , gaur kvevel i , xar vezi ani
dar Ces. an ki r a SeuSl i da mas xel s, es war modgena i se Seevso da gadaekeTebi a, r ogor c mas
moesur veboda! mi uxedavad ami sa, ar Sei Zl eba i Tqvas, r omsi cxovel e yovel f ant azi as
Tanabr ad axasi aTebdes. ar sebobs ar aer Ti adami ani , r oml i s f ant azi ac Sei Zl eba uf r o
mkr Tal i i yos, vi dr e mi si mexsi er eba da, mi T umet es, vi dr e mi si aRqma.
amr i gad, mexsi er ebi s i qneba war modgena Tu f ant azi i s, maT Sor i s Si naar si s Semadgenl o-
bi s mxr i v ar avi Tar i gansxvaveba ar dast ur deba. Si naar si s Semadgenl obi dan ver asdr os ver
gai geb, r a war modgenasTan gaqvs saqme, ubr al o mogonebasTan Tu war mosaxvasTan.
3. mexsi er ebi sa da f ant azi i s war modgeni s sagani
vnaxoT, ar i s Tu ar a r ai me gansxvaveba maT Sor i s sagni s Tval sazr i si T. zemonaTqvami dan
Cans, r omaq ukve sul sxva mdgomar eobasTan unda gvqondes saqme. mexsi er eba, i se r ogor c aRq-
mac, si namdvi l eSi ar sebul i s asaxvas cdi l obs, maSasadame, namdvi l ad ar sebul sagans gul i s-
xmobs: mi si i nt enci onal ur i sagani namdvi l i , obi eqt ur ad ar sebul i sagani a. sul sxvaa f an-
t azi a. i gi Tvi Ton qmni s Tavi s sagans: masSi nagul i sxmevi sagani ar avi Tar SemTxvevaSi si namd-
vi l eSi ar sebul sagans ar unda war moadgendes, i gi usaTuod sxvagvar i unda i yos _ i s ki ar a,
r ac ar i s, ar amed i s, r ac amsaxi T Cvens si namdvi l eSi jer ki dev ar sad ar yof i l a. maSasadame,
maTi sagani sul sxvadasxvaa. sagni s mi xedvi T, f ant azi i sa da mexsi er ebi s war modgenebi ar sebi -
Tad gansxvavdebi an ur Ti er Ti sgan.
magr amr ogor gavi goT saganTa es gansxvavebul oba? f ant azi i s war modgeni s saganSi si namd-
vi l eSi ar sebul i sagani ar i gul i sxmeba; mexsi er ebi s saganSi ki swor ed es ukanasknel i i gu-
l i sxmeba. magr am, vTqvaT, vi nmemSavi gedi war moi dgi na. r ad Cai Tvl eba es war modgena _ f ant a-
zi i s war modgenad Tu mexsi er ebad? Tu obi eqt ur i s si namdvi l i s Tval i T SevxedavT, Savi ge-
di s war modgena f ant azi ad ver Cai Tvl eba, i mi t omr omSavi f er i s gedi si namdvi l eSi mar T-
l a ar sebobs. magr amCvens magal i TSi subi eqt s, vTqvaT, ar c Tvi Ton unaxaes aseTi gedi da ar c
mi si ar sebobi s Sesaxeb gaugoni a r ame. maSasadame, mas Tvi Ton unda Seeqmna Savi gedi s xat i .
amdenad es ukanasknel i ar a mexsi er ebi s, ar amed f ant azi i s pr oduqt ad unda CaTvl i l i yo.
ami sda mi xedvi T, saqme i s ki ar aa, Tu obi eqt ur ad r as war moadgens ama Tu i mwar modgeni s
sagani , ar amed i s, Tu r ogor i gul i sxmeba, anu r as war moadgens i gi i nt enci onal ur ad.
magr am, meor es mxr i v, udaoa, r omar i s i seTi SemTxvevebi c. r odesac ueWvel ad f ant azi i s
war modgenasTan gvaqvs saqme, da amave dr os i nt enci onal ur ad mi si sagani si namdvi l eSi
ar sebul sagnad i gul i sxmeba _ magal i Tad, hal uci naci i s SemTxvevaSi , an si zmr i s war modge-
naTa SemTxvevaSi . maSasadame, saqme ar c i maSi a, r ogor i a war modgeni s sagani i nt enci onal ur ad
da ar c i maSi , Tu r ogor i a i gi obi eqt ur ad. er Ti si t yvi T, gamodi s, r omar c sagni s mi xedvi T
Sei Zl eba f ant azi i sa da mexsi er ebi s war modgenaTa di f er enci aci a.
magr ames daskvna swor i ar aa. saqme i saa, r omesa Tu i s war modgena er Ti s Tval sazr i si T
Sei Zl eba f ant azi ad Cai Tval os. xol o meor i s Tval sazr i si T _ ar a. r odesac saki Txs vaye-
nebT, axal i a esa Tu i s war modgena obi eqt ur ad, Tu i gi mxol od i mi s asaxvas war moadgens, r ac
ar sebobs, maSi n Cveni Tval sazr i si uf r o l oRi kur i a, vi dr e f si qol ogi ur i . r odesac, me-
or i s mxr i v, vki Txul obT, Tu r ogor i a esa Tu i s war modgena i nt enci onal ur ad, maSi n Cveni
260
Tval sazr i si f enomenol ogi ur i a. f si qol ogi ur i , maSasadame, ar c pi r vel SemTxvevaSi a
Cveni Tval sazr i si da ar c meor eSi . f ant azi a ki pi r vel r i gSi f si qol ogi ur i cnebaa, da aq
Cven, r asakvi r vel i a, mxol od es ukanasknel i gvai nt er esebs.
Tu msjel obi s dr os er Ts gar kveul Tval sazr i sze, amSemTxvevaSi f si qol ogi ur
Tval sazr i sze, davdgebi T, maSi n saki Txi s gadaWr a Znel i ar i qneba. maSi n Cven i s ki ar unda
mi vi RoT mxedvel obaSi , Tu r ogor i a ama Tu i mwar modgeni s sagani wmi nda obi eqt ur ad, ar amed
_ axal i a i gi Tu ar a obi eqt ur ad (da ar a subi eqt ur ad) subi eqt i sTvi s, ese i gi , hqoni a Tu ar a
subi eqt s es sagani odesme r ai menai r ad gancdi l i . Cvens magal i Ts r omdavubr undeT i mi s
gadasawyvet ad, Savi gedi s war modgena f ant azi i s war modgenaa zemoaRni Snul SemTxvevaSi Tu
ar a, Cven unda gavar kvi oT, hqonda Tu ar a subi eqt s Savi gedi s Sesaxeb r ai me gagoni l i an
gancdi l i . i mSemTxvevaSi , Tu ar af er i , maSi n es war modgena ueWvel ad f ant azi i s nayof ad
unda Cai Tval os, mi uxedavad i mi sa, r omobi eqt ur ad i gi ar avi Tar SemTxvevaSi aseTad ar
Cai Tvl eba. r omavi RoT exl a r ai me mar Tl a f ant ast ur i si zmr i s war modgena, mi uxedavad
i mi sa, r omgancdi s moment Si subi eqt s mi si sr ul i r eal oba swams, i gi mai nc f ant azi i s
war modgenad unda Cai Tval os, i mi t omr omnamdvi l ad aseTi r amsubi eqt s ar asdr os ar af er i
ganucdi a. maSasadame, mi s Seqmnas i gi mxol od f ant azi i s saSual ebi T SesZl ebda.
amr i gad, f ant azi i s war modgeni sa da mexsi er ebi s war modgeni s sagani sxvadasxvaa. f ant a-
zi i s sagani i ndi f er ent ul i a ar sebul i si namdvi l i s mi mar T; mexsi er ebi s war modgena ki , pi r i -
qi T, mxol od ar sebul i si namdvi l i s asaxvas eswr af i s: mi si sagani ar sebul i si namdvi l i s sa-
gans war moadgens.
magr amunda gvaxsovdes, r omf ant azi a ar a mar t o cal keul i xat ebi s war moqmnaSi i Cens
Tavs _ ar a mar t o i maSi , r omi gi , vTqvaT, qi mer i s an Savi gedi s, an cxr aTavi ani devi s cal keul
war modgenebs i Zl eva. ar a! ki dev uf r o xSi r ad f ant azi a mTel suJ et ebs qmni s, r Tul ambebs,
SemTxvevebs, er Ti si t yvi T, war modgenaTa mTl i ani , dakavSi r ebul i mi mdi nar eobi s sur aTebs.
magal i Tad, si zmr i s Si naar sSi mar t o maSi n ki ar i Cens Tavs f ant azi a, r odesac masSi Semaval i
cal keul i war modgenebi sr ul i ad Tavi sebur i a, r odesac i si ni si namdvi l i dan r odi ar i an
amoRebul i , ar amed sr ul i ad axl ad ar i an Seqmni l i . ar a! Sei Zl eba si zmar Si Semaval i cal ke-
ul i war modgenebi yvel a si namdvi l i dan i yos amokr ebi l i , yvel a cnobi l i i yos, magr amsi z-
mar i , r ogor c mTl i ani , yvel af er i r ac masSi xdeba, er Ti si t yvi T, mi si suJ et i , gancdi l i s
ubr al o mogonebas ki ar a, sr ul i ad axal s, amsaxi T jer ar yof i l vi Tar ebas war moadgendes.
mexsi er ebi sa da f ant azi i s gansxvaeeba aqac i gi vea: pi r vel i s war modgena i mi s r epr oduq-
ci aa, r ac er Txel mai nc ganucdi a subi eqt s si namdvi l eSi ; meor es ki _ i mi s pr oduqci a, r ac
mas amsaxi T ar asdr os ar Sexvedr i a si namdvi l eSi .
amr i gad, r odesac f ant azi a cal keul war modgenebs qmni s, i gi Cveul ebr i vi aRqmadi el e-
ment ebi sgan ar i s agebul i . maSasadame, axal i mTel i s Tavi sebur ebaSi , mTel i s geSt al t Si
unda veZi oT da ar a masal i s er Teul ebSi . asea i mSemTxvevebSi c, r odesac f ant azi a r Tul i
Si naar sebi s, r Tul i suJ et ebi s, SemoqmedebaSi i Cens Tavs: masal a, cal keul i war modgenebi ,
SesaZl ebel i a aqac aRqmadi Si naar si s i yos; magr amf ant azi i s pr oduqt i , r ogor c mTel i _
suJ et i , ambavi _ Tavi si aRnagobi T uTuod axal s r asme unda war moadgendes.
4. r epr oduqci ul i f ant azi i s saki Txi
f ant azi a ar sebul i si namdvi l i s f ar gl ebs Sor deba: i gi `af r enaa si namdvi l i sgan~, r o-
gor c i t yoda l eni ni , da axal i samyar os Semoqmedebaa. magr ami gi usaTuod obi eqt ur ad axa-
l i s ki ar a, mxol od subi eqt i sTvi smar Tl aaxal i s Semoqmedebaa. Tu es ukanasknel i pi r oba
dacul i a, Cven, r ogor c zemodac davr wmundi T, udaod f ant azi asTan gvaqvs saqme. ami t omac
Cveul ebr i vSemTxvevebSi f ant azi i s sagani i nt enci onal ur adac gansxvavdeba aRqmi sa da
mexsi er ebi s saganTagan: i gi ar a mar t o f si qol ogi ur ad, ar amed f enomenal ur aRac axal s,
ar ar eal ur s war moadgens. subi eqt i f ant azi i s sagnebs r ogor c ar ar eal ur s gani cdi s, maSi n
r odesac mexsi er ebi sa da aRqmi s SemTxvevebSi , Cveul ebr i v r eal ur i s Sesaxeb f i qr obs. es
asea Cveul ebr i v SemTxvevebSi : f si qol ogi ur i da f enomenol ogi ur i er TmaneTs emTxveva. mag-
r ames ar ni Snavs, r omes asea yovel Tvi s: f si qol ogi ur i da f enomenol ogi ur i mxol od SemT-
xvevi T emTxveva er TmaneTs da ar a ar sebi Ti i gi veobi s gamo. r odesac f ant azi i s saxesxvaobaTa
Sesaxeb vl apar akobT, es gar emoeba uTuod mxedvel obaSi unda vi qoni oT.
ar i s f ant azi a sust i , mkr Tal i , uZl ur i , r omel i c obi eqt ur ad ar sebul i s f ar gl ebs
Sor s ver gasci l ebi a da f aqt i ur ad amf ar gl ebSi t r i al ebs. aseTi f ant azi i s pr oduqt i
sxvas, ese i gi , ar a Tvi Ton f ant azi i s subi eqt s, bevr s ver af er s eubneba, ver af r i T akmayof i -
l ebs. sxvi sTvi s, SesaZl ebel i a, i gi axal s mar Tl a ar af er s war moadgendes da, maSasadame,
obi eqt ur ad uf r o r epr oduqci ul i i yos, vi dr epr oduqci ul i . magr amar i s sxvagvar i
f ant azi ac, r omel i c Tavi s war modgenebSi mar Tl a axal sagnebs, axal si namdvi l es qmni s.
261
aseTi f ant azi a ukve udaod Semoqmedebi Ti anpr oduqci ul i f ant azi aa.
amr i gad, Zvel i cnebebi pr oduqci ul i sa da r epr oduqci ul i f ant azi i s Sesaxeb Zal aSi
r Ceba; oRond maT Sesaf er i Si naar si unda mi eces. f si qol ogi ur ad or i ve Semoqmedebi Ti
pr ocesi a, ami t omor i ve SemTxvevaSi f ant azi asTan gvaqvs saqme. magr amobi eqt ur ad pi r vel
SemTxvevaSi mar Tl a axal i s Semoqmedebas vxvdebi T, maSi n r odesac meor eSi Sei Zl eba mxo-
l od ar sebul i s r epr oduqci as hqondes adgi l i .
r epr oduqci ul i f ant azi i s cnebi s saWi r oeba eWvs i wvevs. Tu mi si xat ebi f aqt i ur ad Zve-
l i gancdebi s r epr oduqci as wamoadgenen, maSi n i gi f ant azi ad ver Cai Tvl eba: i gi mexsi -
er ebi s moqmedebi s er Ter T f or mad unda i qnes cnobi l i . magr amTu es xat ebi subi eqt i s Zvel i
gancdebi s r epr oduqci as ar c i nt enci onal ur ad war moadgenen da ar c obi eqt ur ad, maSi n
xel s ar af er i gvi Sl i s i si ni f ant azi ad vi gul i sxmoT. magr ammaSi n r at omaa, r omf aqt i ur ad
i si ni ar sebul i s f ar gl ebs Ti Tqmi s ver scdebi an da ar af er s axal s ar war moadgenen? amr i -
gad, Cvens wi naSe f ant azi i sa da mexsi er ebi s ur Ti er Tobi s saki Txi dgeba.
Cven er Txel ukve gvqonda SemTxveva, gakvr i T amsaki Txi s er T mxar es Sevxebodi T. maSi n
Cven aRvni SneT, r omSesaZl ebel i a mexsi er ebi s i nt ensi ur i ganvi Tar eba f ant azi i s Semoqmede-
bi Ti muSaobi sTvi s xel sayr el i ar i yos. es dakvi r veba swor i a; ar aer Txel yof i l a Seni S-
nul i , r omgadaWar bebi T ganvi Tar ebul i mexsi er eba f si qi kur ener gi as ar sebul i s, ukve er T-
xel gancdi l i s f ar gl ebSi at yvevebs. magr ames ar ni Snavs, r asakvi r vel i a, r ommexsi er eba
f ant azi i sTvi s sazogadod uar yof i Ts f aqt or s war moadgendes. Cven ukve vi ci T, r omf ant a-
zi a Tavi s war modgeni s sagans gamocdi l ebaSi dagr ovi l i masal i dan agebs, ami t omr ac uf r o
f ar To gamocdi l eba aqvs subi eqt s, r ac uf r o met i unaxavs da ganucdi a mas, mi T uf r o mdi -
dar i masal a i myof eba mi s gankar gul vbaSi , da axal axal i saxeebi s Seqmni s mi T uf r o met i
SesaZl ebl oba eZl eva mas. ami t omSei Zl eba bunebr i vad Cai Tval os, r om, Cveul ebr i v, di d
xel ovanT gansakuTr ebi T kar gi mexsi er eba aqvs, oRond Tavi si Semoqmedebi s sf er oSi : memusi -
keT _ bger aTa samkvi dr oSi , mxat var T _ f er ebi saSi . cnobi l i mxat vr i smakar t i sTvi s, magal i -
Tad, sakmar i si yof i l a, Tund er Txel moevl o Tval i yvavi l i sTvi s, r omar aCveul ebr i vi
si zust i T daexat a i gi _ Tumca sxva mxr i v sakmaod gul mavi wyi yof i l a.
amr i gad, mexsi er eba Tavi sTavad, r amdenadac yovel Semoqmedebas masal a esaWi r oeba,
f ant azi i s dadebi Ts f aqt or s war moadgens. f ant azi a usaTuod sar gebl obs gamocdi l ebi T
Tavi s Semoqmedebi Ts muSaobaSi i mmxr i vac, r omsi namdvi l eSi t i pi ur i sa da Cveul ebr i vi s
gver di T zogjer ar aCveul ebr i vi , Tavi sebur i , or i gi nal ur i movl enebi c, Tavi sebur i
egzempl ar ebi da kazusebi gvxvdeba. r omel Ta Seswavl ac f ant azi i s muSaobas gansazRvr ul
xel mZRvanel obasa da daxmar ebas uwevs.
magr amyvel af r i T ami T WeSmar i t ad axal i s, namdvi l ad or i gi nal ur i s Seqmna yovel
f ant azi as er Tnai r ad r odi SeuZl i a: zogi er T SamTxvevaSi i gi gamocdi l ebaSi dagr ovi l i
masal i s er Tgvar i modi f i kaci i T, mi si Sevsebi T, dasr ul ebi T kmayof i l deba. r asakvi r vel i a,
amSemTxvevaSi Seqmni l i saxeebi axl o dganan i masTan, r i s modi f i kaci asac war moadgenen; gaci -
l ebi T uf r o axl o, vi dr e i mSemTxvevaSi , r odesac f ant azi a gamocdi l ebaSi mocemul i saxe-
ebi T mxol od r ogor c masal i T sar gebl obs. mi uxedavad ami sa, mai nc ar Sei Zl eba i Tqvas, r om
amSemTxvevaSi mxol od mexsi er ebi s muSaobasTan gvqondes saqme, da f ant azi a aq ar af er SuaSi
i yos. r asakvi r vel i a, modi f i kaci a, Sevseba, dasr ul eba, Secvl a aq yvel gan f ant azi i s saqmea:
mexsi er eba aq mxol od met r ol s asr ul ebs, vi dr e WeSmar i t ad Semoqmedebi Ti f ant azi i s
muSaobi s SemTxvevaSi . r odesac i gi f ant azi as mxol od masal as awvdi s.
ami t omsr ul i uf l eba gvaqvs pr oduqci ul i f ant azi i s gver di T r epr oduqci ul i f ant a-
zi i s Sesaxebac vi l apar akoT amgansxvavebi s saTave Tvi Ton f ant azi i s cnebaSi a moTavsebul i :
i gi ar gul i sxmobs, r omf ant azi i s pr oduqt i obi eqt ur ad mar Tl a axal s r asme war moadgen-
des, sr ul i ad sakmar i si a Tu subi eqt i sTvi s ar i s i gi mar Tl a axal i . maSasadame, SesaZl ebe-
l i a, f ant azi i s pr oduqt i obi eqt ur ad an uf r o axal i i yos, an nakl eb axal i , an uf r o axl o
i dges si namdvi l eSi mocemul sagnebTan, an uf r o Sor s. subi eqt i sTvi s i gi or i ve SemTxvevaSi
axal i unda i yos da ami t omf si qol ogi ur ad or i ve SemTxvevaSi f ant azi asTan Sei Zl eba gvqon-
des saqme.
5. f ant azi i s azr i da mi zezi
r a ar i s mi zezi , r omadami ani si namdvi l es wydeba da ar ar eal ur samyar os agebs, aqt u-
al ur si t uaci as zur gs uqcevs da ar aar sebul s war moi saxavs? r a ar i s azr i , mi zani ar ar e-
al ur i s Semoqmedebi s, maSi n r odesac Cveni cxovr eba si namdvi l eSi da mxol od si namdvi l eSi
mi mdi nar eobs? dgeba saki Txi f ant azi i s mi zezi sa da azr i s Sesaxeb er Tdr oul ad.
obi eqt ur si namdvi l es Tavi si damouki debel i ar seboba aqvs, Tavi si mt ki ce kanonzomi -
er eba, r omel i c Cvens sur vi l ebsa da moTxovni l ebebs angar i Ss ar uwevs, maSi n r odesac amaTi
dakmayof i l eba swor ed maszea damoki debul i . Zal i an xSi r ad Cveni moTxovni l ebebi daukma-
262
yof i l ebel i r Ceba. gasagebi a, r omaseT SemTxvevebSi subi eqt s i mpul si uCndeba _ Tu ki ar se-
bul i si namdvi l e mi s moTxovni l ebebs ar akmayof i l ebs, Tvi Ton mai nc Seqmnas i seTi si namd-
vi l e, r omel i c mi si moTxovni l ebi s dakmayof i l ebi s SesaZl ebl obas uzr unvel yof da. dauk-
mayof i l ebel i moTxovni l ebi s amr ol s gansakuTr ebi T f si qo-anal i zi s mi mdi nar eobam(f r e-
i dma da sxv.) mi aqci a yur adReba da sakmaod damar wmunebl ad daamt ki ca, r omCveni f ant azi i s
muSaobas Zal i an xSi r ad Cveni daukmayof i l ebel i moTxovni l ebebi dan momdi nar e ener gi a
udevs saf uZvl ad. r odesac r ai me Zl i er i moTxovni l eba gvaqvs, r oml i s dakmayof i l ebac
Cvens Zal ebs aRemat eba, maSi n, r ogor c wesi , mi si sagni s mkaf i o war modgena gvi Cndeba xol me:
daukmayof i l ebel i moTxovni l eba war mosaxvi s aqt ual i zaci as i wvevs.
magr amr ogor c cnobi l i a, war mosaxul i si namdvi l e Zal i an xSi r ad i seT saxes Rebul obs,
r omr ai me gar kveul bi ol ogi ur moTxovni l ebasTan mi si dakavSi r eba, Tu ar Zal dat anebi T,
sxvanai r ad sr ul i ad SeuZl ebel i a? ami t omaa, r omf r ei di f ant azi i s war modgenaTa uaRr e-
sad xel ovnur gadamuSavebas awar moebs, r aTa maTi Si naar si s aseT moTxovni l ebasTan kavSi r i
sar wmuno gaxados. unda vi f i qr oT, r omwar mosaxvas sxva saf uZvel i c aqvs. saqme i saa, r om
xSi r ad obi eqt ur i si namdvi l e Cveni Zal ebi s yvel a mi mar Tul ebi T amoqmedebi s SesaZl ebl o-
bas ar gvaZl ves, mi uxedavad i mi sa, r omCven ami s ueWvel moTxovni l ebs vgr ZnobT. SesaZl e-
bel i a, f ant azi a r omxel ovnur si namdvi l es qmni s, ami T i gi xSi r ad ammoTxovni l ebi s dakma-
yof i l ebi s mi zans emsaxur eba. Cven qvemod vnaxavT, r omar sebobs f ant azi i s moqmedebi s speci -
al ur i f or mebi , r omel ni c gansakuTr ebi T ammi zezi T ar i an gamowveul i da swor ed ammi zans
emsaxur ebi an. aseTi a, uwi nar es yovl i sa, TamaSi .
gar da ami sa, ueWvel i a, Cveni yovel dRi ur i cxovr ebi sa da aqt i obi s mi mdi nar eobaSi mr a-
val nai r i moTxovni l ebi s ni adagze, mr aval gvar i STabeWdi l ebi s zegavl eni T, ar a er Ti ganw-
yoba gvi Cndeba, r oml i s r eal i zaci i s, sr ul i gamovl eni s, SesaZl ebl obas _ mocemul i obi eq-
t ur i si namdvi l i s pi r obebSi _ met ad Tu nakl ebad, anda sr ul i ad mokl ebul i var T. udaoa.
r omCveni pi r ovnebi s es ganwyobebi r eal i zaci as eswr af i an da f ant azi aSi Tavi si adekvat ur i
gamovl eni s ganusazRvr el SesaZl ebl obas poul oben.
amr i gad, adami ans bevr i r amaqvs i seTi , r i si sr ul i dakmayof i l ebi sa da gamovl eni s
saSual ebasac r eal ur i si namdvi l e ar i Zl eva. magr amadami ani aqt i ur i ar sebaa da i gi
i mTavi Tve Tavi si ar si s sr ul i gamovl eni sa da gaSl i sken i swr af i s. f ant azi a swor ed i s
f unqci aa, r omel i c mas gansazRvr ul f ar gl ebaSi , saxel dobr , f si qi kur i r eal obi s
f ar gl ebSi , ami s SesaZl ebl obas aZl evs.
aRqmi sa da mexsi er ebi s si namdvi l e gar edan mocemul i si namdvi l ea. Cven es si namdvi l e
mzamzar eul i gvxvdeba, da Cvenc i Zul ebul ni var T, Cveni qcevi s mi zanSewoni l i mi mar Tul e-
bi T war mar Tvi s mi zni T, mi si , r amdenadac SesaZl ebel i a, zust i asaxva vcadoT _ aRqma da
mexsi er eba or i ve ammi zans emsaxur eba _ da mTel i Cveni aqt i oba ami sda mi xedvi T war vmar ToT.
maSasadame, amSemTxvevaSi mar t odmar t o gar e si namdvi l e gvi kar naxebs, Tu r omel i Cveni
f unqci ebi unda movi yvanoT moqmedebaSi . magr amaseTi mdgomar eobac ar sebobs: Cven moTxov-
ni l ebebi gvaqvs da gar kveul i f unqci ebi , r omel ni c gar kveul i mi mar Tul ebi T moqmedebas
eswr af i an, magr amr adgan r eal ur i si namdvi l e maT ammi mar Tul ebi T moqmedebi s SesaZl eb-
l obas ar aZl evs da, maS, Sesat yvi si ganwyobi s gamovl enas wi naaRmdegobas uwevs, i si ni Tavi s
r eal i zaci as war modgenaTa sf er oSi axer xeben. sr ul i ad bunebr i vi a, r omes ukanasknel i ,
r ogor c maTi r eal i zaci i s cdi s pr oduqt i , swor ed maT Sesaf er s mi mdi nar eobas Rebul obs
da maSasadame, obi eqt ur i si namdvi l i sgan gansxvavebul s, si namdvi l i s sr ul i ad axal saxes
war moadgens. ase Cndeba f ant azi i s samkvi dr o _ r eal ur i si namdvi l i s gver di T meor e _
oRond ar ar eal ur i _ si namdvi l e.
amr i gad, aRqmi sa da mexsi er ebi s SemTxvevebSi wi naswar gar edan mocemul i si namdvi l e ar -
sebobs da wamyvan r ol s i s TamaSobs, gamsazRvr el s, aqt i ur f aqt or s i s war moadgens. f ant a-
zi i s SemTxvevaSi ki wi naswar subi eqt i a mocemul i Tavi si Zal ebi s gansazRvr ul i kompl eqsi T,
amZal ebi s gansazRvr ul i mi mar Tul ebi T amoqmedebi s t endenci i T. amganmsazRvr el s, aqt i ur
f aqt or s es war moadgens. f ant azi i s si namdvi l e mxol od Semdeg Cndeba, da Cndeba, r ogor c
Sedegi amf aqt or i s zemoqmedebi sa: f ant azi aSi agebul i si namdvi l e yvel a amZal i s aRni Snu-
l i mi mar Tul ebi T amoqmedebi s t endenci i s r eal i zaci as Seadgens.
mokl ed, ase Sei Zl eboda gvvTqva: i q, aRqmasa da mexsi er ebaSi , sagnobr i vi si namdvi l e
gansazRvr avs subi eqt s, aq f ant azi i s SemTxvevaSi , pi r i qi T, sagnobr i v si namdvi l es subi eqt i
gansazRvr avs.
aseTi a f ant azi i s muSaobi s genezi si . r ogor c vxedavT, aq Znel i gasar Cevi a ur Ti er Ti s-
gan mi zezi da mi zani . aq or i ve er Ts mTel s war moadgens: i s, r ac i wvevs f ant azi i s muSaobas.
i mave dr os mi s azr sac gasagebad xdi s. mar Tl acda, f ant azi i s aqt i vaci as subi eqt i s Zal ebi s
gansazRvr ul i mi mar Tul ebi T amoqmedebi s t endenci a, gansazRvr ul i ganwyobi s r eal i zaci i s
t endenci a udevs saf uZvl ad. magr amf ant azi i s azr i da mi zani c i gi vea; saxel dobr , i gi am
263
r eal i zaci i s t endenci as akmayof i l ebs da ami T subi eqt i s Zal ebi s Semdgomi Seuf er xebel i
moqmedebi s SesaZl ebl obas uzr unvel yof s: mi zezi sa da mi zni s di al eqt i ka aq xel saxebi
pl ast i kur obi Taa mocemul i .
6. f ant azi i s Semoqmedebi Ti muSaobi s Teor i ebi
r ogor xer xdeba f ant azi i s war modgenaTa Seqmna? r ogor xer xdeba gamocdi l ebi s sxva-
dasxvagvar i el ement ebi dan sr ul i ad axal i r omel obi s, axal i mTl i ani s ageba? es saki Txi
f ant azi i s f si qol ogi i s Zvel s, magr amdResac aqt ual ur saki Txs war moadgens. dRemde
Semdegi Sexedul ebebi a gansakuTr ebi T cnobi l i :
a) mexsi er ebi s war modgenebi dr oTa msvl el obaSi Tavi sTavad bundovandebi an, f er mkr -
Tal debi an: maT aqa-i q xar vezebi uCndeba, da ai , amxar vezebi s amovseba sxva war modgenebTan
asoci aci ebi s wyal obi T xdeba. magr ames Teor i a ver xsni s, Tu r ogor xer xdeba, r omsxva war -
modgenebi sgan nasesxebi el ement ebi i se er Tvi an mexsi er ebi s war modgenebi s naSTebs, r om
xel axl a swor ed dasr ul ebul i mTl i ani Cndeba? es mi T umet es sakvi r vel i a, r omf ant azi i s
SemTxvevaSi mar t o cal keul war modgenebTan ki ar a gvaqvs saqme, ar amed r Tul scenebTan, am-
bebTan, Tanmi mdevar SemTxvevaTa si st emasTan: magal i Tad, xel ovnebaSi _ dr amasTan, r oman-
Tan, musi kal ur si mf oni asTan!
b) r odesac, magal i Tad, zdapr i s gamomgonebel s Tavi s msmenel Si r ai me saSi nel ebi s
gr Znobi s gaRvi Zeba unda, i gi war modgenaTi i seTi kombi naci ebi s Seqmnas cdi l obs, r ommaTi
gavl eni T masac gauCndes es gr Znoba. es magal i Ti i maze mi uTi Tebs, r omf ant azi i s war mod-
genaTa aRmocenebaSi msgavsebi sasoci aci ebi TamaSoben gadamwyvet r ol s. aseTi a meor eg-
var i Sexedul eba, r omel sac ar sebi Tad r i boc emxr oba: i s r ac cal ke ar i s, magr ammsgavsebi s
asoci aci i s ni adagze er TmaneTs udgeba, ur Ti er Ts ukavSi r deba da axal s, jer ar yof i l s
kombi naci ebs qmni s.
magr amamTeor i i dan ar a Cans, Tu r at omaa, r omamgvar ad aRmocenebul i axal i kompl eqse-
bi swor ed azr i an mTl i ans war moadgenen _ r omel i me mxat vr ul nawar moebs, dr amas an si mf o-
ni as. mar t o asoci aci a, r omel i c SemTxvevi Ts pr ocess war adgens, namdvi l i Semoqmedebi s bu-
nebas ver agvi xsni s.
g) Semoqmedebi Ti muSaobai nt el eqt i s saqmea: sxvadasxva el ement ebi ar a mar t o SemT-
xvevi T ukavSi r debi an ur Ti er Ts, ar amed Cven nebi smi er vaer Ti anebT maT axal sa da axal s kom-
bi anaci ad da, sabol ood, mxol od mas Semdeg vCer debi T r omel i me maTganze, r odesac, saTa-
nado Sef asebi s Semdeg. Sesaf er i sad vcnobT mas. msgavsebi s asoci aci a mxol od masal as aZl evs
Cvens f ant azi as, Tor emwamyvani r ol i mas ki ar a udaod i nt el eqt s ekuTvni s (f r ebes).
magr ami nt el eqt i , r ogor c SemdegSi c davi naxavo, obi eqt ur i si namdvi l i s wedomi s, mi si
maqsi mal ur ad adekvat ur i asaxvi s, mi si Semecnebi s i ar aRs war moadgens, da ar a axal i s, obi -
eqt ur i r eal obi sgan sr ul i ad gansxvavebul i si namdvi l i s agebi s i ar aRs. sul sxva saki Txi a,
aqvs Tu ar a mas mni Svnel oba f ant azi i sTvi s. es mni Svnel oba, udaoa, gansakuTr ebi T, r odesac
saki Txi Semoqmedebi Ti f ant azi i s gamovl eni s maRal f or mebs exeba. magr ames ar ni Snavs, r om
axal i s Semoqmedeba f ant azi as i nt el eqt i s wyal obi T SeuZl i a.
maS, r ogor unda gadawydes es saki Txi ? Cven zemod davr wmundi T, r omf ant azi as subi eq-
t i s gamouvl i nebel i , ar ar eal i zaci aqmni l i ganwyobebi udevs saf uZvl ad, i s ganwyobebi ,
r oml i s gamovl eni s SesaZl ebl obasac r eal ur i si namdvi l i s zemoqmedeba ar i Zl eva. f ant a-
zi i s sur aTebi amganwyobi s r eal i zaci as war moadgenen. maS, naTel i a, r omf ant azi i s war mod-
genas i mi t omaqvs axal i , r eal ur i sgan gansxvavebul i , sagani , r ommas swor ed i seTi ganwyoba
udevs saf uZvl ad, r omel i c mxol od amgvar i sagni s war modgenebSi poul obs Tavi s r eal i za-
ci as.
maSasadame, axal i war modgenebi s meqani zmi s Zi eba cnobi er ebi s f ar gl ebSi r odi unda
war moebdes. cnobi er ebi s Si naar sze yovel mocemul moment Si Tvi Ton pi r ovnebi s r agvar oba,
saxel dobr , mi si ganwyoba axdens gadamwyvet gavl enas. cnobi er ebi s mocemul i Si naar si yo-
vel Tvi s mocemul i ganwyobi s r eal i zaci as war moadgens. es debul eba CvenTvi s udaoa. ami s
Sesaxeb zemod gvqonda saubar i , da exl a kvl av mi si dasabuTeba zedmet i a. magr amTu aseTi a
cnobi er ebi s Si naar si sa da ganwyobi s ur Ti er Toba sazogadod, da Tu, meor i s mxr i v, f ant azi a
gar kveul i ganwyobi s Tavi suf al r eal i zaci as war moadgens _ Tavi suf al s i mi t om, r ommas ga-
r esi namdvi l i s mkacr i moTxovni l ebebi s gar dauval oba ar uSl i s xel s _ maSi n gasagebi a, r om
f ant azi i s samyar o swor ed axal s, r eal ur i si namdvi l i sgan gansxvavebul samyar os unda war -
moadgendes.
r asakvi r vel i a, er Tgvar i mni Svnel oba Sei Zl eba aq asoci aci ebsac eqnes, i nt el eqt i s
daxmar ebasac, Sei Zl eba ki dev bevr s sxva f aqt or sac. magr amyvel af er i es mxol od mocemul i
ganwyobi s r agvar obi T i qneba gansazRvr ul i , pi r obadebul i , nakar naxevi , yvel af er i es
264
ganwyobi s sar eal i zaci od amoqmedebul i meqani zmi i qneba.
7. f at azi i s war modgena r ogor c si mbol o
Tu f ant azi as subi eqt i s daukmayof i l ebel i moTxovni l eba, gar kveul i Zal ebi s amoqme-
debi s t endenci a, gar kveul i ar ar eal i zebul i ganwyobebi udevs saf uZvl ad, Tu, maSasadame,
f ant azi i s moqmedeba yvel af r i s ami s sar eal i zaci od ar i s mi mar Tul i , maSi n, ueWvel i a, f an-
t azi i s muSaobi s pr oduqt ebs si mpt omi sa dasi mbol os mni Svnel oba unda hqondes, r om-
l i s mi xedvi Tac SesaZl ebl oba Cndeba subi eqt i s f ar ul ganwyobaze, moTxovni l ebaze, aqt i -
obi s t endenci ebze vi l apar akoT.
f si qol ogi ur l i t er at ur aSi f ant azi i s si mbol ur i mni Svnel obi s Sesaxeb gansakuTr e-
bi T ener gi ul ad f si qoanal i zi s war momadgenel ni l apar akoben. maTi azr i T, f ant azi i s muSa-
obi s yvel a gamovl enas, yvel a gadaxr as si namdvi l i dan, Tund ubr al o Secdomasac, udaod
r aRac azr i , r aRac mni Svnel oba aqvs. i gi subi eqt i s f ar ul sur vi l ebs amJ Ravnebs, mi s
`gandevni l ~war modgenebsa da mi swr af ebebs. maSasadame, saWi r oa amsi mbol oebi s Seswavl a,
r oca gsur T, r om, subi eqt i s amgandevni l gancdas mi akvl i oT. f si qoanal i zi s r wmeni T,
gandevni l i sur vi l ebi s mi gnebas, maTs naTel yof as udi desi pr aqt i kul i mni Svnel oba aqvs:
nevr ozebi da f si qozebi , r omel ni c ar sebi Tad aseTi gandevni l i gancdebi s moqmedebi s pr o-
duqt s war moadgendnen, Sei Zl eba gankur nebul i i qnen, r a wams es gandevni l i gancda i qneba
gacnobi er ebul i . f si qoanal i zi s war momadgenel Ta r wmeni T, f ant azi i s xat ebi gar kveul
si mbol oebs war moadgendnen: Ti Toeul i maTgani uTuod r ai mes ni Snavs, da r oca Cndeba,
yovel Tvi s ammni Svnel obi s gadmosacemad Cndeba.
r asakvi r vel i a, f ant azi i s war modgenebi s aseTi s mt ki ce, gar kveul i , ucvl el i mni Svne-
l obi s si mbol oebad gamocxadeba CvenTvi s sr ul i ad mi uRebel i a. CvenTvi s dRes uadaoa, r om
ar ar sebobs el ement i , cal keul i nawi l i , r omi mmTel ze ar i yos damoki debul i , r omel Si c
i gi , r ogor c el ement i Tu nawi l i Sedi s. f ant azi a, Cveul ebr i v, cal keul war modgenebs
r odi qmni s, ar amed mTel si st emas, ambebs, SemTxvevebs, da cal keul i war modgena ama Tu i m
gansxvavebul i mTel i s kont eqst Si gvxvdeba; maSasadame, i gi ammTel i s gavl enas emor Ci l eba
da si mbol ur mni Svnel obas ami sda mi xedvi T i cvl i s.
maSasadame. er Ti ucvl el i si mbol ur i mni Svnel obi s Sesaxeb l apar aki dausabuTebel i a:
i gi Zvel i at omi st ur i f si qol ogi i s pr i nci pebs emyar eba, pr i nci pebs, r omel i c dRes uar yo-
f i Tad unda Cai Tval os. ami t omyur adReba mTel s unda mi eqces da, uwi nar es yovl i sa, mTel i s
azr i i qnes gagebul i .
r asakvi r vel i a, SecToma i qneboda gvef i qr a r om, r aki f ant azi as er Ti saf uZvel i aqvs,
mi si moqmedebac yvel a SemTxvevaSi er Tnai r i a. i se r ogor c sxva f si qi kur i f unqci ebi ,
f ant azi ac ganvi Tar ebi s pr ocess ganvl i s da Tavi si gamovl eni s sxvadasxva f or mas i Zl eva.
ganvi Tar ebi s dabal saf exur ze f ant azi a Tavi si T muSaobs, avt omat ur ad, subi eqt i s
sagangebo Car evi s gar eSe. amSemTxvevaSi pasi ur i f ant azi i s Sesaxeb Segvi Zl i a vi l apar akoT.
magr amuf r o maRal i f or mac ar sebobs f ant azi i s: aqt i ur i f ant azi a, nebi smi er i , adami ani s
ganzr axvebi s mi xedvi T moqmedi . Tavi sTavad i gul i sxmeba, i gi ganvi Tar ebi s maRal saf exur ze
i Cens Tavs, i msaf exur ze, r omel zec adami ani s qcevaze, sazogadod, nebel obi s f aqt or i
i wyebs gadamwyvet i gavl eni s moxdenas.
pasi ur i f ant azi a
1pasi ur i f ant azi a
r odesac adami ani s wi naSe yovel dRi ur i pr aqt i kul i amocanebi dgas gadasawyvet ad, da
i gi Tavi s aqt i obas ammi mar Tul ebi T war mar Tavs , mas pi r vel r i gSi obi eqt ur i si namdvi l i s
SeumcTar i asaxva es aWi r oeba. ami t omgadamwyvet i mni Svnel oba mi sTvi s aRqmasa da mexsi er e-
bas aqvs, r adganac er Ti ca da meor ec mas obi eqt ur i si namdvi l i s gaTval i swi nebaSi exmar eba.
magr amsubi eqt s Tavi si Zi r i Tadi t endenci ebi da ganwyobebi mudamTan axl avs, da r amde-
nadac maT r eal i zaci a esaWi r oebaT. i si ni yovel Tvi s mzad ar i an, met ad Tu nakl ebad Sesaf e-
r i s pi r obebSi myi s aqt ual ur mdgomar eobaSi gadavi dnen da f ant azi i s muSaoba gamoi wvi on.
ami t omac ar ar sebobs Ti Tqmi s ar c er Ti mni Svnel ovani saxe adami ani s aqt i obi sa, r omf ant a-
zi a masSi Car evi s SemTxvevebs ver poul obdes da mi s mi mdi nar eobaze er Tgvar i gavl eni s
moxdenas ver axer xebdes. Cveni yovel dRi ur i cxovr eba maSi nac ki , r odesac i gi pr aqt i ki s
ser i ozul i amocanebi s gadawyvet i s mi znebs emsaxur eba, Ti Tqmi s yovel nabi jze f ant azi i s
muSaobi s el ement ebsac Sei cavs.
Tavi sTavad i gul i sxmeba, f ant azi i s muSaoba aseT SemTxvevebSi avt onomi ur i a, subi eq-
t i sTvi s sr ul i ad unebur i . met i c Sei Zl eba i Tqvas: i gi zogjer wi naaRmdegobasac ki uwevs
subi eqt i s ganzr axvebs, xel s uSl i s obi eqt ur i si namdvi l i s asaxvi s mi znebs, ese i gi , i mas, r ac
gansakuTr ebi T es aWi r oeba amSemTxvevaSi subi eqt s. ami t omac ar a Tu ganzr ax ar mi vmar TavT
265
aseT SemTxvevebSi f ant azi as, ar amed, pi r i qi T, vcdi l obT ki dec, sr ul i ad CavaxSoT, CavaCu-
moT i gi , sanamCveni amocana ar gadagvi Wr i a. mi uxedavad ami sa, Cveni f ar ul i t endenci ebi ,
Cveni r eal i zaci i sken mswr af i ganwyobebi , wi naaRmdeg Cveni sur vi l i sa, mai nc axer xeben Cveni
f ant azi i s amoZr avebas da obi eqt ur i si namdvi l i s sur aTSi , r omel sac aRqma da mexsi er ebi s
war modgena i Zl eva, Tavi si el ement ebi s Set anas.
amr i gad, f ant azi a Cveni yovel dRi ur i pr aqt i kul i cxovr ebi s mi mdi nar eobaSi c Rebu-
l obs monawi l eobas, mi uxedavad i mi sa, r omes Cvens ganzr axvebs sr ul i ad ewi naaRmdegeba.
maSasadame, aseT SemTxvevebSi unebur i anpasi ur i f ant azi i s moqmedebasTan gvaqvs saqme.
vnaxoT, r ogor i Cens i gi Tavs jer aRqmi s da mer e mexsi er ebi s muSaobi s pr ocesSi .
2. f ant azi a aRqmaSi
ar asdr os adami ani s f si qi ka i se axl os ar dgas si namdvi l esTan, r ogor c aRqmi s SemTxveva-
Si . aq si namdvi l e pi r dapi r moqmedobs Cvenze, da aRqmammi si maqsi mal ur ad uSual od asaxva
unda mogvces. mi uxedavad ami sa, f ant azi a aqac axer xebs Car evas da si namdvi l i s sur aTSi ,
CvenTvi s sr ul i ad SeumCnevl ad, zogi er T SemTxvevaSi sakmaod Tval saCi no cvl i l ebebi Se-
aqvs. es sxvadasxva mi mar Tul ebi T da sxvadasxva gzi T xdeba. jer -er Ti , vi s ar ganucdi a bavSvo-
bi s asakSi gansakuTr ebul i Si Si zogi er Ti adgi l i s mi mar T: e. w. nazr axi adgi l i yovel Tvi s
speci f i kur ganwyobas i wvevs cr umor wmune, ukul t ur o adami anSi , an bavSvSi . es ganwyoba
Tavi sebur gavl enas axdens aRqmaze: xSi r i a SemTxveva, r omaseT adgi l ze r ame saSi nel i el an-
deba cr umor wmune adami ans: eSmaki , Wi nka, `r omel i c cxens f af ar s uwnavda...~i gi dar wmu-
nebul i a, r ommar Tl a sakuTar i Tval i T dai naxa es; namdvi l ad ki mxol od mi si f ant azi i s
pr oduqt Tan gvaqvs saqme.
anal ogi ur i SemTxvevebi xSi r i a. adami ani s zogi er Ti ganwyoba i mdenad ener gi ul ad i Cens
xol me Tavs, r omaRqmi s sr ul modi f i kaci as axer xebs. amas, uwi nar es yovl i sa, i l uzi ebi s Sem-
TxvevaSi aqvs adgi l i . oRond mxedvel obaSi unda vi qoni oT, r omyovel i i l uzi a r odi Cai Tv-
l eba f ant azi i s gamovl eni s pr oduqt ad: ar i s i l uzi ebi , r omel Tac sr ul i ad sxva saf uZvl e-
bi aqvT, magal i Tad, wmi nda f i zi kur i (wyal Si ver t i kal ur ad CaSvebul i joxi gat exi l i geC-
veneba) an wmi nda f i zi ol ogi ur i , an f si qof i zi ol ogi ur i (Sevsebul i manZi l i uf r o di di
gveCveneba, vi dr e car i el i ).
f ant azi i s gavl ena aq, i l uzi i s SemTxvevebSi , Zal i an Tval saCi noa: mi si wyal obi T i seTs
r asme `aRvi qvamT~xol me, r i si msgavsi c ki ar af er i gveZl eva amJ amad obi eqt ur si namdvi l eSi .
magr amar i s nakl eb Tval saCi no gavl eni s SemTxvevebi c. aq Cven mxedvel obaSi gvaqvs i s
pr aqt i kul ad umni Svnel o modi f i kaci ebi , r omel i c yovel aRqmaSi Sei Zl eba dadast ur des.
sakmar i si a sxvadasxva pi r s er Ti sa da i mave obi eqt i s aRwer a mosTxovoT, da i si c Tund i seTi s,
r omel i c Ti Toeul s maTgans dResi r amodeni mejer aRuqvams, r aTa dar wmundeT, r ommaTi
aRqma zogi er T det al ebSi uTuod gansxvavdeba er TmaneTi sgan. dabeji Tebi T Sei Zl eba i Tqvas,
r omsavsebi T er Tnai r ad Cven ar af er s ar aRvi qvamT.
kl asi kur f si qol ogi aSi amf aqt i s asaxsnel ad aper cef ci i s cnebas mi mar Tavdnen, ese
i gi , aRni Snavdnen, r omaRqmaSi ar a mar t o Segr Znebebi Sedi s, ar amed war modgenebi c, da r ad-
ganac Ti Toeul s Cvengans Tavi si met ad Tu nakl ebad gansxvavebul i war sul i aqvs, gansxvave-
bul i gamocdi l eba qvemdebar e aRqmi s sagni s mi mar T, ami t omamukanasknel i s aRqmi s Si naar sSi
yvel as Tavi si ganszvavvbul i war modgenebi Seaqvs.
magr am, Cven vi ci T, r omaRqma Segr Znebebi sa da war modgenebi s mozai kad ver Cai Tvl eba. es
azr i mxol od uSual obi s meqani st ur i Teor i i s ni adagze Sei Zl eboda aRmocenebul i yo. ar a!
aRqma r ogor c mTl i ani gani cdeba, da, maSasadame, gansakuTr ebul i mni Svnel oba mi sTvi s swo-
r ed aseTsave mTl i an pr ocess unda hqondes: er Ti sadai mave obi eqt i s aRqmi s sxvadasxvaoba
Ti Toeul i subi eqt i s ganwyobi s sxvadasxvaobi T unda ai xsnas.
magr amr a unda qmni des amsxvadasxvaobas? Cven vi ci T, r omganwyobas or i f aqt or i
gansazRvr avs: moTxovni l eba da obi eqt i . amf aqt or ebi s zemoqmedebi s SemTxvevaSi ganwyoba
yovel Tvi s er Tnai r i unda Cndebodes. magr amsubi eqt s wi nandel i ganwyobebi c aqvs, zogi
Cveul ebr i vi , f i qsi r ebul i , zogi ki dev Sef er xebul i , r eal i zaci as mokl ebul i _ da esaa,
r ommi si ganwyobi s sxvadasxvaobaze l apar aki s uf l ebas gvaZl evs. bunebr i vi a, r omTi Toeul i
amaTgani yovel Tvi s mzadaa Tavi i Ci nos, sadac ki ami s SesaZl ebl oba gaCndeba da, maSasadame,
aqt ual ur aRqmaze Tavi si gavl ena moaxdi nos, mas Tavi sebur i daRi daaCi nos.
gar da ami sa, aqt ual ur i si namdvi l e zogjer i seTi ar aa, r omTavi s det al ebSi dasr ul e-
bul i aRqmi s SesaZl ebl oba mogvces. zogjer ganzr axac ki a gamRi zi anebel i i se Ser Ceul i , r om
f ant azi i s amoqmedeba gamoi wvi os, da i s, r ac obi eqt ur ad r aa mocemul i , f ant azi i dan i qnes
Sevsebul i . magal i Tad, Teat r i s dekor aci ebze mxol od Zi r i Tadi xazebi a mocemul i _ t yi s,
Senobebi s, qal aqi s, r amdeni me l aqa _ danar Ceni Cvenma f ant azi amunda Seavsos. ami t omac am
SemTxvevaSi `f ant azi i s gamRi zi anebel i ~-s Sesaxeb l apar akoben. aseT SemTxvevaSi aRqmas f an-
266
t azi a avsebs.
gansakuTr ebi T i nt ensi ur ad muSaobs Cveni f ant azi a, r odesac r asme mogvi Txr oben, r ai me
gvesmi s, an r asme vki Txul obT. wi gnebSi gmi r ebi s gar egnoba yovel Tvi s zedmi wevni T ar aa
aRwer i l i . ami s mi uxedavad, Cven Ti Toeul i maTgani s gar kveul i sur aTi gvi Cndeba. Ci neTSi
Tu i ndoeTSi Cven jer ar vyof i l var T; mi uxedavad ami sa, Cveni f ant azi a maTs er Tgvar sur aTs
gvi xat avs: Cven gvgoni a, Ci neTSi amnai r i qal aqebi a, amnai r i sof l ebi a. Cven bevr i r amwagvi ki T-
xavs amadamavt or i s nawar moebi , magr ammi si f ot ogr af i ul i sur aTi ar gvi naxavs: mi uxedavad
ami sa, Cven mai nc gvaqvs er Tgvar i war modgena mi si gar egnobi s Sesaxeb, da, r asakvi r vel a,
xSi r i a SemTxveva, r omCveni war modgena sr ul i ad ar Seef er eba si namdvi l es.
Cven mxol od r amodeni me SemTxveva aRvni SneT, r odesac f ant azi a Tvi Tnebur ad er eva aR-
qmi s pr ocesSi da masSi Tavi si el ement ebi Seaqvs. ueWvel i a, r omes gaci l ebi T uf r o xSi r ad
xdeba da ami s Sesaswavl ad cal ke si st emat ur i dakvi r veba da anal i zi i qneba saWi r o.
3. f ant azi a mexsi er ebi s pr ocesSi
ki dev uf r o xSi r i a f ant azi i s Car evi s SemTxvevebi mexsi er ebi s muSaobi s pr ocesSi . es
ar caa sakvi r vel i . mexsi er ebas xomsi namdvi l i s uSual o zemoqmedebasTan ar a aqvs saqme; i gi
war sul s exeba; man es war sul i unda asaxos. maSasadame, si namdvi l e Sedar ebi T Sor saa, da es
gar emoeba gzas uxsni s f ant azi as. ami t omgasagebi a, r omaRqmi s Si naar sSi i se advi l ad ver
Sei t an subi eqt ur moment ebs, r ogor c mexsi er ebi s Si naar sSi : pi r vel SemTxvevaSi kont r ol s
Tvi Ton si namdvi l e swevs, meor eSi _ mxol od subi eqt i , saxel dobr , mi si dar wmunebul eba,
r ommogoneba swor i a.
Cvenebi s f si qol ogi as, gansakuTr ebi T xSi r ad aRuni Snavs f ant azi i s damRupvel i gavl ena
mogonebaze. saqme i saa, r omi s t endenci ebi , r omel ni c aRqmi s pr ocesSi c ki axer xeben Tavi si
gavl eni s moxdenas, mogonebi s SemTxvevaSi gansakuTr ebi T xel sayr el pi r obebSi i myof ebi an.
si namdvi l e aq mxol od i mkval i s saxi T Tu uwevs maT wi naaRmdegobas, r omel i c aRqmas daut o-
vebi a Cvens cnobi er ebaSi , Tor emuSual od mas aseTi kont r ol i s gawevi s SesaZl ebl oba aRar
aqvs. ami t omaa, r ompani kur ad ganwyobi l adami ans, magal i Tad, war sul i dan gansakuTr ebi T i s
r Ceba mexsi er ebaSi . r ac mi s amganwyobas Seef er eba. met i c Sei Zl eba i Tqvas: war sul i s
STabeWdi l ebebi , mi sda unebur ad, ammi si ganwyobi s Sesaf er i s modi f i kaci as gani cdi an da,
saer Tod, saSi Sr oebi s mkveTr sur aTs qmni an. i s, r ac war sul i dan amsur aTs kar gad eTanxmeba
da mi s dasr ul ebasa da gamokveTi l obas uwyobs xel s, mexsi er ebaSi ki dev uf r o gamokveTi l
saxes Rebul obs da mt ki cdeba; xol o i s, r ac cudad udgeba amsur aTs, i gi an sr ul i ad
i kar geba, an mi s Sesaf er i sad i cvl eba.
gansakuTr ebi T Tval saCi no xdeba f ant azi i s mogonebebze gavl ena, r odesac r ai me momen-
t i Cndeba, r omel i c cot aoden mai nc f ant azi i s mi mar Tul ebi T i wyebs moqmedebas. magal i -
Tad, Cvenebi s f si qol ogi aSi cnobi l i a, Tu r a di d gavl enas axdens Cvenebaze STagonebi Ti
ki Txvebi . sakmar i si a, subi eqt ma Tund er Ti i seTi STagonebi Ti Seki Txva mi i Ros, r omel i c
r omel same mi s t endenci as eTanxmeba, r aTa mi si Cveneba savsebi T ammi mar Tul ebi T gai Sal os.
magr amf ant azi a mexsi er ebi s ar a mar t o er T f or maze _ mogonebaze _ axdens gavl enas. ar a,
i gi met ad Tu nakl ebad mexsi er ebi s mTel i muSaobi s gaswvr i v Sei Zl eba dadast ur des. Tumca
unda i Tqvas, r ommexsi er ebi s muSaobi s ar cer Ti f or ma ar uqmni s mas egoden xel sayr el pi -
r obebs, r ogor c mogoneba. codna, magal i Tad, uf r o nakl eb pi r ovnul i a, uf r o obi eqt ur i ,
Sedar ebi T uf r o i ndi f er ent ul i , vi dr e mogoneba. ami t omac f ant azi a ar sad i seTs gamanad-
gur ebul gavl enas ar axdens, r ogor c i st or i ul i mexsi er ebi s sf er oSi .
4. ocneba
magr amr odesac adami ani sazogadod zur gs uqcevs si namdvi l es, r odesac mas amukanask-
nel Tan ur Ti er Toba aRar ai nt er esebs, maSi n, r asakvi r vel i a, f ant azi as aRar af er i uSl i s
xel s sr ul i ad Tavi suf l ad gai Sal os.
es gansakuTr ebul i si sr ul i T Zi l Si xor ci el deba, da maSi n, mar Tl ac, f ant azi i s das-
r ul ebul saxesTan gvaqvs saqme. si zmar i Tavi dan bol omde f ant azi i s Seuf er xebel gamov-
l enas war moadgens. magr amf ant azi i s Tavi suf al i muSaoba, r omel i c ar sebi Tad Ti Tqmi s
ar af r i T gansxvavdeba si zmr i sgan, zogjer cxadSi c i Cens xol me Tavs me mxedvel obaSi maqvs
ocneba, i s speci f i kur i mdgomar eoba, r omel i c adami ani s f si qi ki s f xi zel muSaobas Ti Tq-
mi s kval dakval sdevs Tan da mudammzadaa mi si adgi l i dai kavos.
si namdvi l esTan aqt i ur i ur Ti er Toba, cxovr ebi s met ad Tu nakl ebad mni Svnel ovani amo-
canebi s gadawyvet i s pr ocesi , adami ani s Zal ebi s mudamdaZabul mdgomar eobaSi Senaxvas
moi Txovs _ Cveni yur adRebi sa da aRqmi s, mexsi er ebi sa da azr ovnebi s, r ogor c aqt i ur i
oper aci ebi s, moqmedebas. magr amxangr Zl i vad aseTi mdgomar eobi s dacvas Zal a unda, da es
Zal a yvel as er Tnai r ad ar a aqvs. saer Tod ki , Zal ebi s aseTi daZabva damqancvel i a, da, modun-
deba Tu ar a Cveni amaqt i ur i Zal ebi s moqmedeba, myi s Cveni f ant azi i s muSaoba i wyeba. magr am
267
exl a i se ki ar a, r omf ant azi a amaqt i ur i f unqci ebi s muSaobaSi er eodes da maTs pr oduq-
t ebSi met ad Tu nakl ebad SesamCnevi sakuTar i el ement ebi Sv-qondes. ar a. amSemTxvevaSi
f ant azi a damouki debel muSaobas i wyebs da sr ul i ad damouki debvl pr oduqt ebs qmni s
xol me, r omel Tac uf r o xSi r ad ar af er i aqvT saer To i masTan, r ac Cveni aqt i ur i Zal ebi s
muSaobi s sagans Seadgenda. f si qi ka avt onomi ur i s, aqt i ur ad mouwesr i gebel i muSaobi s
l i andagze gadadi s: Cvenocnebas vi wyebT.
ocnebi s er Ter Ts Zi r i Tad ni Sans i s Seadgens, r ommi si Si naar si , Sei Zl eba i Tqvas, ego-
cent r ul i a. ammxr i v i gi i st or i ul mexsi er ebas hgavs. magr amTu es ukanasknel i mes
war sul s exeba, ocnebas mi si momaval i aqvs mxedvel obami , ese i gi , i s, r ac unda moxdes an
Sei Zl eba momaval Si moxdes: ocnebi s sur aTebi me-s beds exeba. ami t omgasagebi a, r omocnebi s
Si naar si s r agvar obi sTvi s subi eqt i s sur vi l ebs, er Ti s mxr i v, da mi s Si Ssa da r i ds, meor i s
mxr i v, sr ul i ad gansakuTr ebul i mni Svnel oba eni Weba.
r ac uf r o Zl i er i a Cveni sur vi l i da r ac uf r o nakl ebi a ar sebul si namdvi l i s pi r o-
bebSi mi si dakmayof i l ebi s SesaZl ebl oba, mi T uf r o advi l ad vsar gebl obT yvel a sababi T
da Cveni sur vi l ebi s ganxor ci el ebi s Sesaxeb vi wyebT ocnebas. i s, r ac gvakl i a da r i si Sev-
sebi s SesaZl ebl obac ar sebul pi r obebSi mokl ebul i var T, yvel af er s amas ocnebi s samya-
r oSi veuf l ebi T. t usaRi Tavi suf al i cxovr ebi s Sesaxeb ocnebobs, ucxoeTSi gadaxvewi l i
Tavi s samSobl oSi dabr unebi s Sesaxeb, mSi er -mwyur val i sasmel -saWml i s Sesaxeb. Sei Zl eba
i Tqvas, r omar af er s i mdeni kavSi r i ar a aqvs ocnebasTan, r amdeni c Cvens ganuxor ci el ebel
sur vi l ebs. ami t omsakvi r vel i ar aa, r omf r ei di , ker Zod, ocnebas, i se r ogor c si zmar sac,
sur vi l i s ganxor ci el ebad sTvl i da.
magr amCveni ocnebi s Si naar si s Tavi sebur ebaTa gasaTval i swi nebl ad mar t o sur vi l i s
cneba ar kmar a. r ogor mi mdi nar eobs Cveni sur vi l i s dakmayof i l eba Cvens ocnebaSi , r a sur a-
Tebi Cndeba, r ogor vmoqmedobT, r ogor da r a dabr kol ebebs gadavl axavT, es pi r ovnebi s
Zi r i Tad ganwyobebzea damoki debul i , i se r ogor c i mganwyobaze, r omel i c mas amsur vi l i s
mi mar T aqvs Tavi danee SemuSavebul i . magal i Tad, t usaRebi , r omel ni c sapat i mr oSi sxedan
sadme da Tavi suf al cxovr ebaze ocneboben, yvel a er Tnai r sur aTs r odi qmni s Tavi si gaTa-
vi suf l ebi s Sesaxeb. er Ti Sei Zl eba i maze ocnebobdes, r om, ai , exl a di di dResaswaul ebi s
gamo amni st i a i qneba, r omel i c mas Tavi suf l ebas mout ans; meor e _ i mi s Sesaxeb, r om, ai , i s
xel i dan usxl t deba dar ajebs da gaqcevas axer xebs; mesame ki dev _ r evol uci a xdeba, xal xi
Zvel s weswyobi l ebas amsxvr evs da saxel mwi f os Tvi Ton eqceva saTaveSi , mas aTavi suf l eben
da i si c ener gi ul ad i br Zvi s axal i weswyobi l ebi s ganmt ki cebi sTvi s.
ocnebi s Si naar sSi ar a mar t o sur vi l i s dakmayof i l ebi s saxeebi gveZl eva, ar amed,
pi r i qi T, zogjer i seTi sur aTebi c, r omel ni c swor ed sawi naaRmdegos gvi xat aven. vi n ar i ci s,
r omi s, r i si c gveSi ni a, r ac zogjer si namdvi l eSi ar sr ul deba _ Sei Zl eba ar c Sesr ul des
r odi sme _ ocnebaSi si sr ul eSi modi s xol me. st udent i gamocdi sTvi s emzadeba; da ai , i gi
ocnebas eZl eva: movi da mi si jer i ; mi di s gamosacdel ad, da daxe, gamomcdel i swor ed i mi s
Sesaxeb aZl evs Seki Txvas, r ac mas cudad hqonda momzadebul i . i gi gamocdas ver abar ebs.
r asakvi r vel i a, Znel i gasagebi a, Tu r at ommi mar Tavs Cveni ocneba i mas, r ac sr ul i ad ar
eTanxmeba Cvens i nt er ess: SeuZl ebel i a, aseTi sur aTebi kmayof i l ebas i wvevdes adami anSi .
r aRa azr i Sei Zl eba hqondes ocnebas, Tu mi s mi er daxat ul i si namdvi l e nakl eb xel sayr e-
l i a, vi dr e r eal ur i si namdvi l e, r omel Si c Cveni yovel dRi ur i cxovr eba mi mdi nar eobs.
zogi ase f i qr obs amsaki Txi s gadaWr as: Cveni Si Si namdvi l ad Cvens f ar ul sur vi l ebs
gamoxat avs, da amdenad ocnebaSi i mi s asr ul eba, r i si c gveSi ni a, sur vi l i s asr ul ebas war -
moadgenso (f r ei di ).
zogi ki dev, magal i Tad, St er ni , i maze mi uTi Tebs, r omcxovr ebaSi ar a er Ti SemTxvevaa,
r odesac adami ani Tavi si mdgomar eobi s gaur kvevl obas ver i t ans. ami t omganuwyvet l i v Si Ss
_ vai Tu ase moxdeso _ bol osdabol os, i sev i mas ar Cevs, r ommar Tl a moxdes bar emi s, r i si c
mas egoden eSi ni a da gaTavdes. zogjer Si Si uf r o Znel i asat ani xdeba, vi dr e i s, r i si c
geSi ni a(St er ni ). es dakvi r veba swor i a. magr ames mai nc ar amt ki cebs, r omr i si c geSi ni a, i mi s
ocnebaSi Sesr ul eba r ai me mxr i v sasar gebl o i yos SenTvi s _ Tund odnav mai nc gaTavi suf -
l ebdes amSi Si sgan.
uf r o swor i i qneboda Tu ocnebi s, i se r ogor c, sazogadod, f ant azi i s azr s, i se r odi
gavi gebdi T, Ti Tqos i gi subi eqt i s uTuod gar kveul i mi znebi s gaxor ci el ebas emsaxur ebo-
des, ar amed sxvanai r ad: subi eqt s gar kveul i pi r obebi s zegavl eni T gar kveul i movl eni s
mi mar T uar yof i Ti ganwyoba uCndeba, r omel i c emoci ur ad Si Si s gancdi s saxi T vl i ndeba;
bunebr i vi a, es ganwyoba r omr eal i zebul i yof i l i yo, maSi n i mi s Si Si , vai Tu ase moxdeso, ar
i qneboda. maSasadame, mas r eal i zaci a sWi r deba da r amdenadac es ukanasknel i si namdvi l eSi
ar xer xdeba, i gi ocnebi s samkvi dr oSi gadadi s.
268
r omes ase unda i yos, es i qedanac sakmaod kar gad Cans, r omocnebaSi saSi Si s ganxor ci -
el ebi s sur aTebs yvel a er Tnai r ad xSi r ad r odi mi mar Tavs. mt ki ce da Zl i er i adami ani , r o-
mel i c dar wmunebul i a Tavi s Zal ebSi , anda, sazogadod, opt i mi st ur adaa ganwyobi l i , saSi -
Si s Sesaxeb ar ocnebobs. samagi er od, subi eqt i sazogadod, gaubedavi s, mSi Sar i sa da pesi mi s-
t ur ad ganwyobi l i subi eqt i s ocnebaSi swor ed saSi Si sWar bobs.
ocnebi s sur aTebi , Cveul ebr i v, r eal i st ur i a. i gi Cvens beds exeba, Cvens Tavgadasaval s
mogvi Txr obs, da gasagebi a, r ommasSi adami ani sTvi s, sazogadod, SeuZl ebel s da f ant ast ur s
adgi l i ar a aqvs. zemoaRni Snul i t usaRi gaTavi suf l ebaze ocnebobs da i si c i seTi saSual e-
bebi T, r omamaze ser i ozul ad mi s pi r obebSi f i qr i c ki ar Sei Zl eba. magr amamgvar ad Tavi -
suf l ebi s mopoeba, sazogadod, sr ul i ad war moudgenel i mai nc ar aa: i mpi r obebSi , r omel -
Si c t usaRi i myof eba, es f ant ast ur i a, sr ul i ad SeuZl ebel i a; magr amSesaf er pi r obebSi
sr ul i ad ar aa SeuZl ebel i .
er Ti si t yvi T, ocneba mxol od i mas exeba, r i s ganxor ci el ebac azr ad mai nc mosaxer xe-
bel i a: ocnebaSi Cven ar c kent avr ebi gvxvdeba da ar c qi mer ebi , ar c sxva r amSeuZl ebel i ar -
sebebi . ocnebas, r ac unda i yos, mai nc si namdvi l esTan aqvs saqme. smi t i s gamokvl evebi dan, r o-
mel i c di d masal as emyar eba, Cans, r omnor mal ur i zr dadasr ul ebul i adami ani s ocneba uf -
r o xSi r ad mi s momaval gegmebs exeba. ami t omgasagebi a, r omocnebaSi si namdvi l i sTvi s anga-
r i Si s sr ul i gauwevl oba SeuZl ebel i a.
5. si zmar i da mi si Tavi sebur ebebi
ki dev uf r o dasr ul ebul i saxi T f ant azi i s muSaoba si zmar Si i Sl eba. Tu ocnebaSi
si namdvi l esTan i mmxr i v mai nc gvaqvs saqme, r omi Zul ebul i vxdebi T mi s kanonebs gauwi oT
angar i Si , si zmar Si es dabr kol ebac moxsni l i a. aq f ant azi a absol ut ur ad suver enul i xde-
ba: r agi nd uazr oc, r agi nd absur dul i c unda i yos si t uaci a, r agi nd SeuZl ebel i c movl ena
Tu sagani , si zmar Si yvel af er i es SesaZl ebel i xdeba; da yvel aze uf r o damaxasi aTebel i ,
yvel aze uf r o speci f i kur i si zmr i s cnobi er ebi sTvi s i saa, r omyvel af er i es masSi , r ogor c
SesaZl ebel i ki ar a, r ogor c si namdvi l eSi aqt ual ur ad mocemul i gani cdeba: f an-
t azi i s gancda si zmar Si ar ar sebobs. si zmr i s cnobi er eba da f si qi kur ad daavadebul i s
cnobi er eba Zal i an axl o dganan ur Ti er TTan: i si c da esec or i ve mowyvet i l i a r eal ur
si namdvi l es da amas ver c er Ti ver amCnevs. ami t omsakvi r vel i ar aa, r omzogi avadmyof i
gankur nebi s Semdeg Tavi s wi nandel mdgomar eobas si zmar s adar ebs xol me.
vnaxoT r a Tavi sebur ebebi axasi aTebs si zmar Si Seqmni l f ant ast ur si namdvi l es.
1) jer -er Ti , si zmr i s si namdvi l e i mmxr i vaa speci f i kur ad agebul i , r omi gi Zal i an Tavi -
sebur adaa dr osa da si vr ceSi mocemul i : si zmr i s si namdvi l e ar c dr oi s mi xedvi T hgavs r e-
al ur si namdvi l es da ar c si vr ci s mi xedvi T.
si zmar i ar aCveul ebr i v swr af ad mi mdi nar eobs. si zmar Si er Ti s Tu or i sekundi s ganmav-
l obaSi xdeba, r ac cxadSi mTel i Tveebi sa da, Sei Zl eba, wl ebi s xangr Zl i obas moi Txovdes.
cnobi l i a, mor i s (Maury) kl asi kur i SemTxveva: i gi si zmar Si saf r angeTi s di di r evol uci i s
dr os cxovr obs. gani cada t er or i s saSi nel i wl ebi ; Tavi s Tval i T xedavs r evol uci ur i
t r i bunal i s gadawyvet i l ebaTa si sr ul eSi moyvanas. ai , i si c gaasamar Tl es da si kvdi l i T
dasja mi usajes. ai , eSaf ot ze ai yvanes, da gi l i ot i ni s dana er TbaSad mas ki ser ze ecema.
swor ed amdr os i Rvi Zebs: Tur me r aRac gadmovar dni l a da mas ki ser ze dascemi a. maSasadame,
gamodi s, r ommTel i es si zmar i , r omel i c mTel i wl ebi s ambebi s gancdas war moadgenda,
obi eqt ur ad sekundi s ganmavl obaSi momxdar a: r aRac gadmovar dni l a da mZi nar e gauRvi Zebi a.
i mer T moment Si , r omel i c gaRvi Zebi sTvi s i yo saWi r o, subi eqt i s cnobi er ebaSi wl ebi s
ambvbs gauel vebi a. aseTi a si zmr i s mi mdi nar eoba dr oSi .
gasaocar i a: r ogor Sei Zl eba, r omamdeni gancda dr oi s egoden mokl e monakveTSi da-
et i os? ami t omac eqsper i ment ul i gamokvl evebi s mTel i r i gi i qna Cat ar ebul i , r omel sac
unda Seemowmebi a, Tu r a si swr af i T mi mdi nar eobs r eal ur ad adami ani s gancdebi . gamoi r kva,
r omsi zmr i s gancdaTa mi mdi nar eoba mar Tl a ar aCveul ebr i v swr af i yof i l a. sul sxva saki T-
xi a, Tu r ogor unda ai xsnas i gi .
daaxl oebi T aseTsave sur aTs war moadgens si vr cec, r omel i c si zmr i s cnobi er ebaSi
gani cdeba. si zmar Si yvel af er i Zal i an vi wr od Semof ar gl ul si vr ceSi xdeba _ oTaxi , mo-
edani , an ki dev uf r o vi wr od SemozRudul i ar e kmar a, r omsi zmr i s cnobi er ebamyvel af er i
Si g moaTavsos. SesaZl ebel i xdeba si zmar Si sxvadasxva qal aqSi mcxovr ebi pi r ebi mai nc er T
adgi l as gani cdebodnen: i si ni sxvadasxva adgi l as ar i an, magr ammai nc er Tad ar i an.
2) si zmar Si aRmocenebul i war modgenebi Cveul ebr i vi war modgenebi a. magr amSei Zl eba
moxdes, r om, magal i Tad, xes xedavde si zmar Si , magr ammas adami anad gul i sxmobde: xea, magr am
adami ani a. er Ter T si zmar Si mwvani l i T savse kal aTs subi eqt i si zmr ebi s kr ebul ad gani cdi -
269
da: i gi mwvani l s xedavda, magr ames mwvani l i mi sTvi s si zmr ebi s kr ebul i i yo. maSasadame,
war modgeni s Si naar si da sagani zogjer mkaf i od Sor deba si zmr i s cnobi er ebaSi ur Ti er Ts:
r asac vxedav, i s ki ar aa, r asac vxedav, ar amed sul sxva r aRac.
3) amasTan kavSi r i aqvs zogi er T SemTxvevaSi dadast ur ebul s emoci ur i gancdebi s Tavi -
sebur ebasac. vTqvaT, subi eqt i r asme gansakuTr ebi T samwuxar os xedavs, magal i Tad, mi sTvi s
yvel aze uf r o Zvi r f ass ar sebas kar gavs. cxadi a, aman saTanado gancdebi unda gamoi wvi os
masSi . magr amzogjer si zmar Si ase xdeba: mwuxar ebi s nacvl ad subi eqt i si amovnebas gr Znobs an
sr ul s si mSvi des da gul gr i l obas i Cens. r ogor c vxedavT, aqac er Ti mTl i ani gancdi s i seT-
save gaxl eCas aqvs adgi l i , r ogor c zemoT, war modgeni s mni Svnel obi s gancdi s SemTxvevaSi .
4) zogjer sagnebi da movl enebi Tavi si ar sebi Ti ni Sni s gar eSe gani cdebi an. mi uxedavad
ami sa, subi eqt i mai nc gar kvevi T xedavs amsagans, da i s gar emoeba, r omamukanasknel s Tavi si
ar sebi Ti ni Sani ar a aqvs, mas sr ul i ad ar akvi r vebs. er Ter Ti si zmar i . subi eqt i f exSi Svel a
Tovl Si dai ar eba, magr amTovl i sr ul i ad ar aa ci vi : i gi uf r o Tbi l i a, vi dr e ci vi .
5) si zmr i s cnobi er ebas xSi r ad gadaWar beba uyvar s. vi s ar unaxaes si zmar Si ar aCve-
ul ebr i vi si di di s adami ani . gol i aTi , an gadaWar bebi T pat ar a zomi s l i l i put i ! sai nt er eso
aq i saa, r omaseTi ar aCveul ebr i v i nt ensi ur ad xazgasmul i ni Snebi ar avi Tar uxer xul obas
ar i wvevs si zmr i s cnobi er ebaSi .
6) yvel af er i es naTl ad mi uTi Tebs, r omsi zmr i s si namdvi l eSi yvel af er i Sei Zl eba
moxdes: Sei Zl eba i q sr ul i ad war moudgenel ma ar sebebma i Ci non Tavi ; Sei Zl eba cecxl Si
i wode, magr amt anjvi s nacvl ad uRr mes bedni er ebas gani cdi de. si zmar Si yvel af er i es SesaZ-
l ebel i a, da subi eqt i c SesaZl ebl ad ki ar a, bunebr i vad, r eal ur ad, sTvl i s amas: kr i t i ki s
unar i si zmar Si mi Zi nebul i a.
6. si zmr i s masal a
r ogor c Tavi s moqmedebi s sxva SemTxvevaSi c, f ant azi a si zmar Si c i mave masal i T sar geb-
l obs, r ac si namdvi l i s cnobi er ebi sTvi saa damaxasi aTebel i . axal i da ucnaur i mxol od i s
kombi naci ebi a, r omel Si c es masal a ar i s xol me xSi r ad gaer Ti anebul i .
a) Sei Zl eba i Tqvas, si zmr i s cnobi er ebi s mTel masal aswar modgenebi Seadgenen. aRmoC-
nda, r omsi zmar Si gansakuTr ebi T xSi r ad mxedvel obi Ti war modgenebi monawi l eoben amas gan-
sakuTr ebi T f r ei dma mi aqci a yur adReba. gar da ami sa, Ti Tqmi s yvel a enaze si zmr i s `naxvi s~
Sesaxeb l apar akoben da ar a, magal i Tad, mosmeni s Sesaxeb. haker i s mi xedvi T, mi s mi er Ses-
wavl i l si zmar Ta 93%mxedvel obi s war modgenebs Sei cavda, xol o smeni Ti war modgenebi mas
100-dan mar t o 73 SemTxvevaSi Sexvda.
r ac Seexeba sxva modal obi s war modgenebs, i gi vehaker i aseT ci f r ebs asaxel ebs: Sexebi -
Ti war modgenebi si zmr i s 16%-Si gvxvdeba, ki nesTet ur i _ 18%, suni sa da gemos war modgenebi
_ 3 %, t ki vi l i s war modgena si zmar Si an sr ul i ad ar gvxvdeba (kl ages) an Zl i er i Svi aTad
(boni ).
sagul i sxmr a, r omsi vr ci Ti mi mar Tebebi s xedva si zmar Si savsebi T eTanxmeba i mas, r ac
si zmr i s cnobi er ebi s si vr ci s Sesaxeb i yo zemoT Tqmul i : Sor eul i mTa si zmar Si i se axl o
moCans, r omTi Tqmi s xel i T Segi Zl i a mi swvde (haker ).
mxedvel obi Ti war modgenebi s gansakuTr ebul i r ol i si zmar Si i qi danac Cans, r omi si ni
ar a mar t o r aodenobi T sWar boben yvel a danar Ceni modal obi s war modgenebs, ar amed si cxo-
vel i Tac. ammxr i v maT ver c er Ti modal obi s war modgena ver Seedr eba: boni -s mi xedvi T,
si zmr i s mxedvel obi Ti war modgenebi Ti Tqmi s i seve cxovel ni da mkaf i oni ar i an, r ogor c
aRqmebi , magr ammaT yovel ovi s nakl ebi si vr ce uWi r avT, vi dr e aRqmi s sagnebs.
magr amyvel a mkvl evar i er Tnai r i azr i s ar aa mxedvel obi Ti war modgenebi s aseTi si cxo-
vel i sa da mkaf i obi s Sesaxeb. maSi n r odesac f r ei di savsebi T mxar s uWer s amdebul ebas, zemi
mai er i mi s wi naaRmdeg gamodi s. unda i Tqvas, r omamsaki Txi s gadasawyvet ad er T gar emoebas
aqvs gadamwyvet i mni Svnel oba. saqme i saa, r omobi eqt ur ad si zmr i s xat i yvel a war modgeni s
xat i a. magr amf enomenol ogi ur ad, ese i gi , Tvi Ton si zmr i s cnobi er ebi sTvi s, i si ni or jguf s
Seadgenen, aRqmebi sa da war modgenebi s jguf s. si zmar Si Cven zogjer war modgenac gvaqvs, da
si zmr i s cnobi er ebi s aRqmebi da war modgenebi r omur Ti er Ts Sevadar oT, vnaxavT, r ompi r -
vel ni mar Tl a aRqmad gani cdebi an, ese i gi , i si ni i seve cxovel ni da mkaf i oni ar i an, r ogor c
yovel i Cveul ebr i vi aRqma; xol o meor eni si cxovel i s mxr i vac war modgenebad gani cdebi an.
r asakvi r vel i a, uaRr esad sayur adReboa, r omsi zmar Si , Cveul ebr i v. war modgena aRqmad
i qceva. magr ames ar ni Snavs, r omes war modgena ukve manamde aseve naTel i da cxadi i yos,
sanamaRqmad gadai qceodes. yur adRebi T dakvi r veba gvi mt ki cebs, r om, pi r i qi T, war modgeni s
sagani mxol od mas Semdeg xdeba cxadi da mkaf i o, r ac i gi aRqmi s sagnad i qceva, da ar a manamde.
270
r ac Seexeba si zmr i s war modgenaTa Si naar ss, aRmoCnda, r omsi zmr i s war modgena an f ant as-
t ur i Si naar si sa da an mnemur i s, ese i gi , gancdi l i s r epr oduqci as war moadgens. kel er i s
mi xedvi T, f ant ast ur i Si naar si s si zmr i s war modgena er T SemTxvevaSi sagans exeboda, 94-Si
adami anebs da 145-Si _ adgi l ebs. yvel a danar Ceni war modgena gancdi l i s r epr oduqci as
war moadgens, magr amar a ucvl el i saxi T, ar amed zogjer sakmaod Tval saCi nod Secvl i l i T.
b) sar gebl obs Tu ar a si zmr i s f ant azi a sxva masal i Tac, ami s Sesaxeb f si qol ogTa Sor i s
Tanxmoba ar ar i s. zogi f i qr obs, r omsi zmar Si yovel gvar f si qi kur masal as aqvs adgi l i . zogi
ami s wi naaRmdegi a. si zmr i s SemTxvevaTa yur adRebi Ti anal i zi gvaf i qr ebi nebs, r om, yovel
SemTxvevaSi , aqt i ur i f si qi kur i gancdebi , azr ovneba da nebel oba, si zmr i s cnobi er ebi sTvi s
ucxoa. Sei Zl eba kacs esi zmr os, r omi s msjel obs, er Ti si t yvi T, azr ovnobs, an nebi smi er
moqmedobs _ es Sei Zl eba mas esi zmr os; magr amr omsi zmr i s cnobi er ebi s anal i zi mi s Si naar sSi
aqt i ur pr ocesebsac aRmoaCenda, ami s Tqma sr ul i ad dausabuTebel i i qneboda.
mxol od gr Znobi s Sesaxeb Sei Zl eba i Tqvas, r omsubi eqt i ar a mar t o si zmar s xedavs Tavi -
si gr Znobebi s Sesaxeb, ar amed aqt ual ur adac gani cdi s maT. ami s sabuTs saTanado somat ur i
si mpt omebi i Zl eva, r omel i c mZi nar i s mwvave emoci ur ganc.. debs axl avs xol me Tan. cnobi -
l i a, r omZi l Si Si Si s gamo gul i scema i mat ebs, anda mwuxar ebi s gamo Tval s cr eml i adgeba.
r ommZi nar es mxol od war modgenebi hqonoda si zmar Si Tavi si mwuxar ebi s an Si Si s Sesaxeb, ese
i gi , r ommxol od si zmar Si enaxa, r omi gi Si Ss an mwuxar ebas gani cdi s, da f aqt i ur ad ar
hqonda es gancdebi , maSi n gul i scemaca da cr eml i c sr ul i ad gaugebar i i qneboda.
amr i gad, Zi l Si subi eqt s aqt ual ur ad mxol od war modgenebi da gr Znobebi aqvs; da ai , am
masal i T i gi Tavi si si zmr ebi s mTel Si naar ss agebs, Si naar s, r omel Si c axal i , Tavi sebur i si -
namdvi l ea mocemul i _ si zmr i s war mosaxul i si namdvi l e. aq, amsi namdvi l eSi Sei Zl eba moaz-
r ovne da nebi smi er moqmedi adami ani c i yos war modgeni l i , r omel i c, r ogor c savsebi T das-
r ul ebul i adami ani , moqmedobs da azr ovnobs. magr ames ar ni Snavs, r omTvi Ton si zmr i s subi -
eqt i , mZi nar e adami ani , azr ovnobdes da nebi smi er moqmedebdes. si zmar i f ant azi i s avt onomi -
ur i aqt i obi s gamovl enaa: adami ani s azr ovneba an nebel oba masSi ar avi Tar monawi l eobas ar
Rebul obs.
g) magr amr a unda i Tqvas Segr Znebi s an aRqmi s Sesaxeb? Rebul obs i gi c si zmar Si monawi -
l eobas Tu ar a? SesaZl ebel i a, i gi si zmr i s war modgenebi s Si naar sSi Sedi odes? yovel SemT-
xvevaSi saf i qr ebel i a, r omZi l i s dr os adami ani absol ut ur ad mowyvet i l i ar unda i yos
obi eqt ur si namdvi l es. es ukanasknel i or i s mxr i v moqmedobs masze: gar edan da Si gni dan.
mar Tal i a, Zi l i s dr os bevr i Cveni r ecept or i daxSul i a gar e gaRi zi anebaTa mi mar T. Tval ebi
daxuWul i a, sxeul i moSvebul i , uZr avi , magr amsuni s or gano da yur i xomRi aa gaRi zi anebaTa
mi saRebad. Cveni bunebr i vi Zi l i s dr os, dami s si bnel esa da si CumeSi , ar caa saWi r o Cveni
gr Znobi s or ganoebi s umoqmedobi s uzr unvel sayof ad sagangebo zomebi i qnes mi Rebul i :
SesaZl o gaRi zi anebaTa r i cxvi mi ni mumadea dayvani l i . mi uxedavad ami sa, r ai me met ad Tu
nakl ebad i nt ensi ur i gaRi zi anebi s zemoqmedebi s SesaZl ebl oba aRkveTi l i mai nc ar ar i s.
ar i s SemTxvevebi , r omsi bnel es el va ser avs, an Tvi Ton Tval i s Si na ar eSi aqa-i q sxvadasxva
f er adi wer t i l i Cndeba; si Cumes gr uxuni ar Rvevs, anda quCaze saxanZr o r azmi s sagangaSo
zar ebi . gar da ami sa obi eqt ur i si namdvi l e mZi nar i s or gani zmze Si gni danac moqmedobs:
Tvi Ton sxeul Si sasi cocxl o pr ocesebi s muSaoba Zi l i s dr osac ganuwyvet l i v mdi nar ebaSi
i myof eba, da Si na gamRi zi anebel Ta moqmedeba ar c Zi l i s dr os swydeba. maSasadame, unda
vi f i qr oT, yvel a amgaRi zi anebaTa moqmedebi s Sedegad or gani zmSi saTanado f i zi ol ogi ur i
pr ocesebi da Sesaf er i Segr Znebebi Cndeba.
er Ti si t yvi T, saf i qr ebel i a, saTanado gaRi zi anebaTa zemoqmedebi s SemTxvevaSi mZi nar e
adami ans saTanado Segr Znebebi gauCndes.
da ai , saki Txi c swor ed aq i badeba. r a r ol s asr ul eben es Segr Znebebi ? r a emar Teba maT?
vundt i i mazr i s i yo, r omsi zmr i s masal as Zi r i Tadad da umTavr esad Segr Znebebi Seadgend-
nen. magr amber gsoni s mi xedvi T, r oml i sTvi sac yovel i si zmar i r ai me gamRi zi anebl i s zemoq-
medebi s Sedegad Cndeba, Segr Zneba pi r dapi r ucvl el i saxi T r odi Sedi s si zmr i s Sedgeni -
l obaSi . ar a, si zmr i sTvi s swor ed i s gar emoebaa damaxasi aTebel i , r ommasSi gaRi zi anebi s ze-
moqmedebi s Sedegad mi Rebul i Segr Znebebi s sr ul i gadamuSaveba xdeba. ZaRl i s yef a si zmar -
Si , magal i Tad, kr ebaze at exi l s aur zaur ada da aRSf oTebul s `Zi r s, Zi r s~-i s yvi r i l ad
gadamuSavdeba (ber gsoni ), gadmovar dni l i xi s sagni s ki ser ze dacema _ gi l i ot i ni s danad (mo-
r i ).
er Ti si t yvi T, ar sebobs azr i , r oml i s mi xedvi Tac Segr Zneba ucvl el i saxi T Sedi s si z-
mr i s Si naar sSi ; magr amami s sawi naadmdego azr sac hyavs momxr eebi : Segr Zneba gadamuSavebul i
saxi T, sul axal i mni Svnel obi T, Sedi s si zmr i s war modgenaTa Semadgenl obaSi .
amsaki Txi s gadasawyvet ad m. vol dma sagangebo cdebi daayena, r oml i s Sedegebi c f ar -
271
Todaa cnobi l i . mi si meTodi mar t i vi i yo: Zi l i s dr os i gi Tavi s cdi spi r ebze sxvadasxva
gaRi zi anebas amoqmedebda da Semdeg maTi si zmr i s Si naar ss swavl obda. sabol oo daskvna,
r omel i c mi si Sedegebi s ganxi l vi dan gamomdi nar eobs, aseTi a: gaRi zi aneba Ti Tqmi s yovel T-
vi s axdens gavl enas si zmar ze; magr ami gi pi r dapi r Tavi si saxi T r odi Sedi s si zmar Si , ar amed
xSi r ad i mdenad saf uZvl i anad gadamuSavebul i s saxi T, r ommi si cnobac ki SeuZl ebel i xde-
ba; mar Tal i a, ar i s i seTi SemTxvevebi c, r omgaRi zi aneba swor aRqmas i wvevs, da es ukanasknel i
si zmr i s el ement ad, i qceva, magr amaseTi SemTxveva mxol od i Svi aT gamonakl i ss Seadgens.
r ac Seexeba Si na gamRi zi anebl ebs, r omel ni c sasi cocxl o pr ocesebTan ar i an dakavSi r e-
bul i , i si ni or gani zmi s saer To mdgomar eobaze, saer To keTi l dReobaze, axdenen gavl enas da
ami T si zmr i s saer To xasi aTs, saer To mi mdi nar eobas gansazRvr aven. zogjer ki uf r o axl obel
anar ekl sac poul oben si zmr i s Si naar sSi . magal i Tad, gul i s t ki vi l i sxvadasxva Si naar si s
koSmar ul si zmr ebs i wvevs, Si mSi l i _ mdi dar suf r aze Rr eobi s sur aTebs.
amr i gad, daskvna aseTi a: gar esi namdvi l i dan momdi nar e gaRi zi aneba gavl enas axdens si zm-
r i s cnobi er ebaze, magr amTavi si ucvl el i saxi T masSi Ti Tqmi s ar asodes ar Sedi s.
konkr et ul ad r omgavi Tval i swi noT si zmr i s genezi si gar egamRi zi anebel Ta zemoqmede-
bi s SemTxvevebSi , saqme daaxl oebi T ase unda war movi dgi noT: gar egaRi zi anebi s i nt ensi ur i
zemoqmedebi s Sedegad _ i nt ensi ur i zemoqmedebi s Sedegad-Tqo, i mi t omvambobT, r omZi l Si
yvel a r ecept or i s zRur bl i Tval saCi nodaa zevi T aweul i , ese i gi , mgr Znobel oba daqvei Te-
bul i a _ gaRi zi anebi s aseTi zemoqmedebi s Sedegad Cven i s speci f i kur i , mar Tl a Tavi sebur i
gancda gvi Cndeba, r omel i c uf r o subi eqt ur i xasi aTi s Si naar ss war moadgens, vi dr e r ai me
obi eqt ur i mni Svnel obi s mqones. Cven aq i s gancda gvaqvs mxedvel obaSi , r omel i c Cven uf r o
dawvr i l ebi T zemoT avwer eT, da Segr Znebi s konkr et ul gancdad vcani T. gaRi zi anebi s zemoq-
medebi s aseTi pr oduqt i Tavi sTavad mxol od er Tgvar i Si naar si a, magal i Tad, bger a, r ome-
l i c uf r o subi eqt i s mdgomar eobas war moadgens, vi dr e obi eqt ur mocul obas _ uf r o yur -
Si a moTavs ebul i , vi dr e gar eT, obi eqt ur si namdvi l eSi . es Si naar si Tavi sTavad ar af er s
obi eqt ur s ar ni Snavs. mni Svnel obas mas Cveni si f xi zl i s cnobi er eba aZl evs, _ aRqmi s pr o-
cesi swor ed amaSi mdgomar eobs, _ da mni Svnel obasTan er Tad es sensor ul i Si naar si c Tavi s
gar kveul obas, Tavi s obi eqt ur obas i Zens: r ogor c gar kveul i f si qi kur i Si naar si , magal i -
Tad, r ogor c namdvi l i bger a yal i bdeba.
maSasadame, Zi l i s dr os gar egaRi zi anebaTa moqmedebi s Sedegad Cven Segr Zneba gvi Cndeba,
r omel i c r aki si f xi zl i s cnobi er eba mi Zi nebul i a, ar af r i s aRqmad ar gveZl eva. samagi er od,
mas si zmr i s cnobi er eba i yenebs da, i mi s mi xedvi T, Tu r a mi mar Tul ebi T ar i s ganwyobi l i ,
gar kveul azr sa da mni Svnel obas aZl evs. `ZaRl i s yef as~adami ani s `yvi r i l i s~xmaur ad
aqcevs, l ogi ni s xi s nawi l s, r omel i c SemTxvevi T mZi nar es ki ser ze ecema, gi l i ot i nad.
obi eqt ur si namdvi l es Tavi si wvl i l i mxol od amgzi T Seaqvs si zmar Si . r ogor c vxe-
davT, es wvl i l i Zal i an umni Svnel oa. i gi Tvi Ton obi eqt ur i si namdvi l i s si zmr i s cnobi er e-
baSi asaxvas r odi uwyobs xel s. i gi uf r o sababi a, r oml i s gamoc si zmr i s cnobi er eba Tavi s
saqmes akeTebs _ Tavi si ganwyobebi s sar eal i zaci od si zmr i s si namdvi l i s badesa qsovs.
magr amSecdoma i qneboda gvef i qr a, r omsi zmar i mxol od amsababi T Cndeba, r omi gi mxo-
l od gaRi zi anebi s aqt ual ur i zemoqmedebi s Sedegad i badeba. yovel SemTxvevaSi , ami s damt -
ki ceba SeuZl ebel i a; da i s f aqt i , r omsi zmar i Rr ma Zi l i s dr osac gvaqvs, gvaf i qr ebi nebs,
r omganwyobi s daZabul obamSesaZl ebel i a i seT dones mi aRwi os, r omgar e gaRi zi anebi s saba-
bi s gar eSec povos Tavi si gamovl ena.
magr ames ar ni Snavs, r omobi eqt ur i si namdvi l i s zemoqmedeba yovel Tvi s mxol od si zm-
r i s sababi s r ol s asr ul ebdes: SesaZl ebel i a i gi si zmr i s Si naar sSi mni Svnel ovans, zogjer
domi nant ur el ement adac Sedi odes. r ogor c zemod aRvni SneT, ami si i Svi aTi SemTxvevebi
vol di s cdebSi c i qna dadast ur ebul i .
magr amr ogor aa es SesaZl ebel i , Tu aqt ual ur i gaRi zi anebi s zemoqmedebi s Sedegad,
mZi nar i s cnobi er ebaSi yovel Tvi s mxol od `Segr Zneba~. Cndeba, da ar a aRqma, r omel i c
obi eqt ur i vi Tar ebi s asaxvas i Zl eva? r ogor aa ampi r obebSi SesaZl ebel i , r ommZi nar i s
si axl oves, magal i Tad, ZaRl i s yef a i smodes da ami s gamo si zmar i gaCndes, Ti Tqos mas ZaRl ebi
daedevna?_ r odesac mar Tl a aseTi si zmr i s SemTxvevasTan gvaqvs saqme, unda vi f i qr oT, r om
SesaZl ebel i a i nt ensi ur ma, aqt ual ur ma gaRi zi anebammZi nar e gaaRvi Za: man, vTqvaT, ZaRl i s
yef a `gai gona~da xel axl a CaeZi na. gasagebi a, r omZaRl i s yef a amSemTxvevaSi mi si si zmr i s
cnobi er ebaSi Seva, magr amar a aRqmi s, ar amed ukve war modgeni s saxi T, r omel i c gaRvi Zebi s
dr os mi Rebul i aRqmi s r epr oduqci ad unda vi gul i sxmoT.
maS, unda vi f i qr oT, r omaqt ual ur i gaRi zi anebi sa da si zmr i s Si naar si s Sesat yvi sobi s
SemTxvevaSi yovel Tvi s war modgenasTan gvaqvs saqme, r omel sac gaRi zi anebi s zemoqmedebi T
gamowveul i , gaRvi Zebi sas mi Rebul i , `Zi l Si Cayol i l i ~aRqma udevs saf uZvl ad.
272
7. si zmr i s Teor i a
r ogor c davr wmundi T, si zmr i s cnobi er ebas gar kveul masal asTan aqvs saqme _ sxvadasxva
modal obi s war modgenebTan, r omel Taganac i gi Tavi sebur si namdvi l es, si zmr i s si namdvi l es,
qmni s. Cven vnaxeT r omamsi namdvi l es mr aval i Tavi sebur eba axasi aTebs, r oml i Tac i gi mkveT-
r ad gansxvavdeba obi eqt ur i si namdvi l i sagan. r a udevs saf uZvl ad amsi namdvi l i s Semoqme-
debi s pr ocess? r a war mar Tavs f ant azi as, r odesac i gi vgoden Tavi sebur samkvi dr os qmni s?
es saki Txi CvenTvi s axal i saki Txi ar aa. zogadad i gi f ant azi i s saf uZvl ebi s ganxi l vi sas
gvaqvs Seswavl i l i , uf r o konkr et ul ad _ ocnebi s saf uZvl ebi s gaTval i swi nebi sas.
Cven vi ci T: r omgansakuTr ebul i gul i syur i T f ant azi i s saki Txi f r ei ds da mi s skol as,
f si qoanal i zs aqvs gar kveul i . ker Zod, sayovel Taod cnobi l i a f r ei di s Teor i a si zmr i s
Sesaxeb. amTeor i i s mi xedvi T. si zmar i sur vi l i s asr ul ebas emsaxur eba, sur vi l i sas. r oml i s
Sesaxebac Tvi Ton subi eqt ma ar af er i i ci s. es i s sur vi l i a, i mmoTxovni l ebi s dakmayof i l e-
bi s sur vi l i , r omel i c mas ueWvel ad aqvs, magr amr omel sac i gi , r ogor c sasi r cxosa da aRmaS-
f oTebel s, Tavi sTavsac umal avs da sxvebsac; uf r o xSi r ad, Ti Tqmi s yovel Tvi s es sqesob-
r i vi sur vi l i a, r omel i c Sei Zl eba zogjer i seTs pi r ebze i yos mi mar Tul i (f r ei di s mi xed-
vi T, magal i Tad, vaJ s dedi s mi mar T aqvs i seTi sur vi l i da qal s mami s mi mar T), r omamsur vi -
l i s gamxel a kacma Tavi sTavsac ki ver gaubedos. es sur vi l ebi cnobi er ebi dan `gandevni l i ~
sur vi l ebi a, r omel ni c, f r ei di s mi xedvi T, ar acnobi er ad ganagr Zoben ar sebobas. es sur -
vi l ebi cnobi er ebaSi SeWr as eswr af i an da, maSasadame, r eal i zaci i s gzaze dadgomas. magr am
si f xi zl eSi es Znel i a, i mi t omr omCven vaf er xebT, ar vuSvebT maT cnobi er ebaSi . f r ei di
amas `cenzur a~-s uwodebs. Zi l Si cenzur a i se f xi zl ad ar ar i s, r ogor c si f xi zl eSi . da
ami t om`gandevni l i ~ sur vi l ebi , mar Tal i a, Secvl i l i saxi T, Seni Rbul ni , magr ammai nc
axer xeben cnobi er ebaSi SeWr as. ase Cndeba si zmar i .
r ogor c vxedavT. i gi gandevni l i sur vi l i s cnobi er ebaSi gamovl enaa. maSasadame. mi si
asr ul ebaa. magr ames mai nc ar aa amsur vi l i s sakuTar i saxi T gamovl ena. es mxol od ni Rabi a,
r omel i c gandevni l i sur vi l ebi s namdvi l saxes f ar avs. f r ei di dawvr i l ebi T swavl obs
yvel a i mxer xs, r omel Ta daxmar ebi Tac gandevni l i sur vi l i s Seni Rbva xdeba: yvel a i m
pr ocess, r omel Ta ni adagzec gar kveul i sur vi l i s asr ul ebi s SesaZl ebl obani i se
i cvl ebi an, `maxi njdebi an~, r ommaTi cnoba, pi r vel i Sexedvi T, sr ul i ad SeuZl ebel i xdeba.
maSasadame, r agi nd axi r ebul i c, r agi nd i ndi f er ent ul i da umni Svnel oc unda Candes
si zmr i s Si naar si , an r omel i me mi si el ement i , yovel Tvi s dar wmunebul i unda vi yoT, r ommi -
si gamovl eni l i , anu mani f est ur i , saxi s qveS mi si namdvi l i , mi si l at ent ur i Si naar si
i mal eba. saWi r oa gar kveul i zomebi i qnes mi Rebul i . da amSi naar si s aRmoCena SesaZl ebel i
i qneba.
amr i gad, f r ei di s mi xedvi T, si zmar s Tavi si gar kveul i azr i , Tavi si f ar ul i Si naar si
aqvs, r omel sac monaxva unda, r omel sac axsna unda. maSasadame, si zmr i s axsna mecni er ul
pr obl emas war moadgens, r omel sac, f r ei di s r wmeni T, Zal i an di di pr aqt i kul i , ker Zod,
Ter api ul i mni Svnel obac aqvs. si zmr i s swor i axsna nevr ot i ki s an f si qopaTi s f ar ul
mi znebsa da sur vi l ebs mi gvakvl evi nebs, da sakmar i si a gaacnobi er ebi o i gi avadmyof s, r om
mi si gankur neba uzr unvel yof i l i gaxado.
f r ei di s ueWvel damsaxur ebas Seadgens, r omman si zmr i s azr i sa da mi si axsni s saki Txi s
mecni er ul saf uZvel ze dayeneba scada. si zmar i , r ogor c f ant azi i s muSaobi s Seur yvnel i
gamovl ena, mxol od si mbol osa da si mpt oms war moadgens. magr ami gi obi eqt ur i si namdvi l i s
Sesaxeb ki ar gvawvdi s cnobebs, i mas r odi gvi Tval i swi nebs, r ac obi eqt ur i samyar os dasaxa-
si aTebl ad gamodgeba, ar amed mxol od i mas, r ac subi eqt s exeba da r ac subi eqt i s f ar ul i
ganzr axvebi s, sur vi l ebi sa da mi swr af ebi s samkvi dr oSi xdeba. f r ei di s es debul eba
Zi r i TadSi swor i a. magr ami msaxi T, r a saxi Tac i gi f r ei ds aqvs gaf or mebul i , mi si mi Reba
Znel i a. gandevni l i sur vi l i i sea f r ei di s si st emaSi war modgeni l i , Ti Tqos i gi cocxal i
ar seba i yos, r omel sac mSveni vr ad esmi s, Tu vi sTan aqvs br Zol a, wi naswar aqvs gaTval i swi -
nebul i , Tu r a unda, da sagangebod i r Cevs saSual ebebs Tavi si mi zni s mi saRwevad. gandevni l i
sur vi l i s aseTi per soni f i kaci a, mi si i nt el eqt i Ta da nebel obi T aRWur vi l ar sad war mod-
gena f ant ast ur saxes aZl evs f r ei di s Teor i ul konst r uqci as da mi s Sewynar ebas aZnel ebs.
gaci l ebi T uf r o mar t i v mdgomar eobasTan gveqneboda saqme, Tu si zmr i s cnobi er ebi s mu-
Saobas subi eqt i s Zi r i Tads, mi si pi r ovnebi s domi nant ur ganwyobas da Semdeg i mganwyobebs
davudebdi T saf uZvl ad, r omel Tac jer ki dev gamovl ena, jer ki dev gancda da gancdaSi
r eal i zaci a esaWi r oebaT. maSi n sr ul i ad ar af er i i qneboda mi st i kur i da gaugebar i i maSi ,
r omsi zmar Si si namdvi l e egoden Tavi sebur saxes i Zens, r omzogjer war modgenaSi mi si Si na-
ar si sa da mi si sagni s gaTi Sva xdeba, r omzogjer movl enebi Seuf er ebel i emoci ur i t oni T
gani cdebi an, r omadami anebi da sagnebi ar a bunebr i vi Tvi sebebi Ta da ni Snebi T gvevl i ne-
273
bi an... yvel af er i es gasagebi gaxdeboda, Tu vi gul i sxmebdi T, r omsi zmar Si ganwyobi s Tavi -
suf al s, gar esi namdvi l i sgan SeuzRudvel sa da Seuf er xebel gamovl enasTan gvaqvs saqme. am
mxr i v si zmar Si i gi ve xdeba, r ac ocnebaSi , oRond i mgansxvavebi T, r omaq yvel af er s amas
gamovl eni s gaci l ebi T ukeTesi pi r obebi aqvs, Tavi suf al i moqmedebi s ganusazRvr el i SesaZ-
l ebl oba.
aqt i ur i f ant azi a
1. mxat vr ul i Semoqmedeba
ocnebaSi da si zmar Si Cveni f ant azi a SeuzRudvel ad da Seuf er xebl ad muSaobs da ga-
nuwyvet l i v jer ki dev gancdaSi gamouvl i nebel i ganwyobebi s r eal i zaci as axor ci el ebs.
magr amf ant azi i s es muSaoba Cveni aqt i ur i Car evi s gar eSe war moebs _ i gi avt onomi ur ad
mi mdi nar eobs. Cveni ocnebi sa da si zmr i s sur aTebi Tavi s nebaze Cndebi an da qr ebi an: i si ni
ar c Tavi si aRmocenebi s moment Si ar i an Cvens nebi syof aze damoki debul i da ar c Tavi si
aRkveTi s moment Si uweven mas angar i Ss. sai nt er esoa, r omes sur aTebi Tvi Ton i msubi eqt i s
mexsi er ebaSi c ar r Cebi an xangr Zl i vad, r oml i s ganwyobaTa gamosavl enadac ar i an movl eni l i .
amgar emoebas, r a Tqma unda, Tavi si saf uZvl ebi aqvs; magr amyvel aze uf r o sayur adRebo
mai nc i s ar i s, r omes sur aTebi i mTavi Tve wmi nda subi eqt ur mocemul obas war moadgenen da
obi eqt ur s dr osa da si vr ceSi ar sad mt ki ce adgi l s ar i kaveben. sanamcocxal i ar seba Tvi -
Ton ar i s cxovr ebi s mi mdi nar eobaSi mTl i anad Car Tul i , sanam si namdvi l e mi sTvi s jer
ki dev ar aa or s sawi naaRmdego pol usad (me da obi eqt ur i samyar o) Camoyal i bebul i , manamde,
r asakvi r vel i a, r ogor c yvel af er s masSi , f ant azi asac avt onomi ur i moqmedeba axasi aTebs,
da mi si sur aTebi subi eqt ur i yof i s f ar gl ebs ver sci l debi an.
magr amadami ani i mave dr os nebel obi T aRWur vi l i ar sebacaa, r omel i c Tavi s Tavs obi eq-
t ur si namdvi l es upi r i spi r ebs, masze moqmedobs da mas wi naswar i ganzr axvebi s Sesaf er i sad
gar daqmni s. amas i gi pi r vel r i gSi Sr omi s pr ocesSi axer xebs, r odesac i gi Tavi si Sr omi s
pr oduqt ebi s saxi T gar kveul obi eqt ebs qmni s. aq, Sr omaSi , i Cens Tavs, r omadami ani ar a mar -
t o moqmedi ar si a, ar amed Semoqmedi c, r ommas ar a mar t o war modgena SeuZl i a i mi sa, r ac jer
ki dev ar aa si namdvi l eSi mocemul i , ar amed amwar modgeni s obi eqt ur i gansaxi er ebac _ mi si
obi eqt ur i s, sagnobr i vi s saxi T si namdvi l eSi ganxor ci el ebac, mi si , ase vTqvaT, Semoqmede-
bi Ti obi eqt i vaci a.
bunebr i vi a, r omadami ani Tavi si ocnebi sa da si zmr i s war maval i saxeebi T ar kmayof i l -
deba da Tavi si f ant azi i s pr oduqt ebi s Semoqmedebi Ti obi eqt i vaci i s mi zansac i saxavs. nebe-
l obi T aRWur vi l i ar si s mxr i v es t endeci a gasagebi a. i gi ar a mar t o Sesaf er moTxovni -
l ebaTa dakmayof i l ebi s obi eqt ur saSual ebebs qmni s, ese i gi , Sr omobs _ i gi f ant azi i s
obi eqt ur i pr oduqt ebi s Semoqmedebi skenac ar i s mi mar Tul i .
mokl ed: r awams f ant azi a nebi smi er i xdeba, i gi . nacvl ad ocnebi sa da si zmr i s war maval i
saxeebi s Seqmni sa, xel ovnur nawar moebTa Semoqmedebasac i wyebs da ami T mxat vr ul s Se-
moqmedebi Tsf ant azi ad i qceva.
2. Sr oma da mxat vr ul i Semoqmedeba
r ogor c war moebi Ts Sr omaSi , i se aqac, mxat vr ul SemoqmedebaSi . adami ani s aqt i obi s
mi zans obi eqt ur i pr oduqt i s Seqmna Seadgens. magr amgansxvaveba qcevi s amor f or mas Sor i s
mai nc di di a. Sr omaSi aqt i obi s r agvar obas es obi eqt ur i pr oduqt i gansazRvr avs: moTxovni -
l ebi s dasakmayof i l ebl ad es gar kveul i pr oduqt i a saWi r oa, da, maSasadame, adami ani i Zu-
l ebul i xdeba, swor ed i s aqt i oba ganavi Tar os, r omel i c ampr oduqt i s Sesaqmnel adaa mi zan-
Sewoni l i . sul sxva mdgomar eobasTan gvaqvs saqme mxat vr ul i Semoqmedebi s SemTxvevaSi . aq
subi eqt s pi r vel adad Tavi si Zal ebi s gar kveul i mi mar Tul ebi T amoqmedeba esaWi r oeba _ aq
gar kveul i ganwyoba gar e gamovl enas, r eal i zaci as eswr af vi s, da r amdenadac amSemTxvevaSi
obi eqt ur i r eal i zaci aa mi znad dasaxul i , _ ese i gi , obi eqt ur i pr oduqt i s Seqmna, r omel i c
amt endenci i s, amganwyobi s maqsi mal ur ad adekvat ur r eal i zaci as mogvcems _ i mdenad,
cxadi a, aq pr oduqt i ki ar gansazRvr avs aqt i obi s r agvar obas, ar amed, pi r i qi T, aqt i oba pr o-
duqt s, r ogor c Tavi s obi eqt ur gansaxi er ebas.
mokl ed: war moebi Ti Sr omi s SemTxvevaSi amocana i saa, r omsubi eqt ma gar kveul i obi eq-
t ur i pr oduqt i s Sesat yvi si ganwyoba da mi s ni adagze mi zanSewoni l i aqt i oba gaSal os. xo-
l o mxat vr ul i Semoqmedebi s SemTxvevaSi , pi r i qi T, amocana i saa, r omukve ar sebul i , gar kve-
ul i , magr amar a r eal i zebul i ganwyobi sTvi s Sesat yvi si pr oduqt i monaxos da i gi xel saxeb
f or mebSi mogvces: i q sagani wi naswar aa mocemul i , xol o mosanaxi ganwyoba da aqt i obaa; aq,
pi r i qi T, ganwyoba mocemul i a, magr amsagani a mosanaxi .
r asakvi r vel i a, f ant azi i s muSaobi s obi eqt ur i gansaxi er ebi sTvi s, i seTi mxat vr ul i
274
pr oduqt i s Seqmni sTvi s, r omel i c subi eqt i s Sesat yvi s ganwyobaTa adekvat ur r val i zaci as
uzr unvel yof da, f ant azi i s spont anur i muSaoba, r ogor c amas ocnebi sa da si zmr i s dr os
aqvs adgi l i , ar avi Tar SemTxvevaSi sakmar i si ar ar i s. aq f ant azi i s muSaobaSi nebel oba unda
Caer i os da mas saTanado mi mar Tul eba da auci l ebel i si st emat ur i xasi aTi mi sces: xel ov-
nur i nawar moebi SemTxvevi T ar Sei qmneba.
3. damoki debul i mxat vr ul i Semoqmedeba
mxat vr ul i Semoqmedebi s t endenci a i se, r ogor c sazogadod f ant azi a, sadac ki SesaZl e-
bel i a, yvel gan, maSasadame, yovel dRi ur i cxovr e bi s pr aqt i kaSi c, i Cens Tavs. yvel af er i ,
r ac adami ani s xel i dan gamodi s, met ad Tu nakl ebad amt endenci i s daRs at ar ebs. ami t omaa,
r omi s sagnebi , r omel sac Cven r ai me pr aqt i kul i mi zni sTvi s vamzadebT, magal i Tad, Wur Wel i ,
i ar aRi , aveji , t ansacmel i .. ar a mar t o i mTvi sebebs Sei cavs, r omel i c mi s dani Snul ebas emsa-
xur eba, ar amed i seTebsac, r omel Tac absol ut ur ad ar af er i aqvT saer To sagni s dani Snul e-
basTan: r aSi unda daexmar os Tef Ss i s mxat vr oba, r oml i Tac Zvi r f asi f ai f ur i s Wur Wel i a
zogjer movar ayebul i ! r a unda Semat os aveji s pr aqt i kul Ri r ebul ebas Cuqur Tmam, r ome-
l i c egoden dakvi r vebul Sr omas moi Txovs! es gadaxr a pi r dapi r i dani Snul ebi dan, es, am
ukanasknel i s Tval sazr i si T, zedmet i ener gi a, r omel i c sxvadasxva pr aqt i kul i dani Snul e-
bi s sagnebi s gasamSveni er ebl ad i xar jeba, ueWvel i a, Cveni mxat vr ul i f ant azi i s saqmeSi Car e-
vi s Sedegs war moadgens. Cven ar Segvi Zl i a uar i vTqvaT Cvens esTet ur moTxovni l ebebze da
ami t omaa, r omyvel af er s, r ac ki Cveni xel i dan gamodi s, mxat vr ul i Semoqmedebi s daRi aqvs.
Cvens f ant azi as, r asakvi r vel i a, aqac i gi ve mot or i amoqmedebs, r ac sxva SemTxvevaSi c,
r odesac r ai me pr aqt i kul i dani Snul ebi s sagans, vTqvaT, avejs war movi dgenT an vi gul i sx-
mebT, mi s mi mar T r ai me gar kveul i ganwyoba gvi Cndeba _ Cven ukve mr aval gzi s gvaqvs
aRni Snul i , r omyvel af er i , r ac Cvenze moqmedobs, pi r vel r i gSi pi r ovnebaze, r ogor c
mTel ze, axdens gavl enas _ da ai es ganwyoba sr ul Tavi s gansaxi er ebas sagni s mar t odmar t o
pr aqt i kul i Ri r ebul ebi s mqone ni SnebSi r odi poul obs; r Ceba ki dev r aRac, r ac Tavi si
Tavi s r eal i zaci i s mi zni T f ant azi i s st i mul aci as i wvevs. ase xdeba, r omSr omi s pr ocesSi
mxat vr ul i Semoqmedebi s el ement ebi c er eva, da Sr omi s pr oduqt i nawi l obr i v esTet ur i
Ri r ebul ebi s mat ar ebel i c xdeba. Tu ase gavi gebT Cveul ebr i vi moxmar ebi s saganTa mxat vr u-
l obi s saf uZvel s, maSi n Znel i ar i qneba i mpr i nci pi s mi gnebac, r omel sac amSemTxvevaSi
mxat vr ul i Semoqmedeba unda eyr dnobodes. magr ames ukve esTet i ki s saqmea.
r ogor c vxedavT, mxat vr ul i Semoqmedeba amSemTxvevaSi mxol od damoki debul r ol s
asr ul ebs: i gi Tavi s sakuTar i pr oduqt ebi s vi Tar ebaSi ki ar i Cens Tavs, ar amed sul sxva
pr ocesi s, Sr omi Ti pr ocesi s, damat ebi T moment s war moadgens, da ami t omSr omi s pr oduqt i s
damat ebi T Tvi sebaSi , esTet ur s si avkar geSi , poul obs gansaxi er ebas.
4. mxat vr ul i f ant azi i s masal a
damouki debel i saxi T mxat vr ul i f ant azi a xel ovnebi s sxvadasxva dar gi s nawar moebebSi
i Cens Tavs. i badeba saki Txi : r a masal i T sar gebl obs mxat vr ul i f ant azi a Tavi si xat ebi s obi -
eqt i vaci i sTvi s?
sayovel Taod cnobi l i a i s udi desi r ol i , r omel sac xel ovnebaSi Cveni e. w. umaRl esi
gr Znobi s or ganoebi asr ul eben: Tval i da yur i ; esTet i kur or ganoebad, ase vTqvaT, pi r vel
r i gSi es or i or gano i Tvl eba. mxol od maTi saSual ebi T Sei Zl eba xel ovnebi s Zi r i Tadi dar -
gebi s _ mxat vr obi s (amsi t yvi s f ar To mni Svnel obi T) damusi ki s gancda: mxat vr ul i f an-
t azi i s xat Ta gansaxi er eba da obi eqt i vaci abger i Tsa damxedvel obi Ts f or mebSi xdeba.
magr amgar da ami sa, xel ovneba sxva masal i Tac sar gebl obs, saxel dobr , moZr aobi T, er Ti s
mxr i v, da si t yvi T, meor es mxr i v. gar da musi ki sa da mxat vr obi sa qandakebi Tur T, ar sebobs
qor eogr af i ul i xel ovnebac _ cekva _ da Semdeg gansakuTr ebi T met yvel ebi Ti xel ov-
nebi s sxvadasxva dar gi . es ukanasknel i gansakuTr ebi T di d r ol s asr ul ebs. si t yva
uni ver sal ur i gansasaxi er ebel i saSual ebaa. ami t ommet yvel ebi Ti xel ovnebi s dar gebSi
mxat vr ul f ant azi as obi eqt ur i gansaxi er ebi s ar aCveul ebr i v f ar To SesaZl ebl oba eni Weba.
r ac Seexeba sxva masal as, sxva modal obi s sensor ul masal as, magal i Tad, gemos, suns,
Sexebas, t emper at ur as, maT esTet ur Ri r ebul ebaze l apar aki dausabuTebel i a. mar Tal i a,
ar i s xal xi , r omel i c, magal i Tad, suni s esTet i kaze l apar akobs (gi uo), Sei Zl eba gemos esTe-
t i kazedac, magr amSeuZl ebel i apar f i umer i a dagast r onomi a xel ovnebi s dar gebad i qm-
nen mi Cneul ni . suni da gemo i mdenad mWi dr od ar i s Cvens bi ol ogi ur moTxovni l ebebTan
dakavSi r ebul i , r omamaT gar eSe r ai me mxr i v maTi damouki debel i Ri r ebul ebi s Sesaxeb
l apar aki zedmet i i qneboda.
ukanasknel xanebSi l apar aki a vi br aci i s esTet i kur i Ri r ebul ebi s Sesaxebac. magr am
ueWvel i a, r omjansaRi , nor mal ur i adami ani sTvi s, yovel SemTxvevaSi , mas ar avi Tar i esTet i -
275
kur i Ri r ebul eba ar a aqvs. SesaZl ebel i a yr u-munji sTvi s es ase ar i yos; magr ammaSi n Sexe-
bi Ts esTet i kur i gr Znobi s Sesaxebac unda vi l apar akoT, i mi t omr omusi naTl oni zogi er Ti
esTet i kur i gancdi s mi Rebas mxol od Sexebi T axer xeben.
sxva f si qi kur i masal i dan gansakuTr ebi T di d r ol s xel ovnebaSi gr Znoba, af eqt i
asr ul ebs. mxat vr ul i f ant azi a Tavi s mi znebs i mi T aRwevs, r omi gi Cveul ebr i v, emoci ur i
gancdebi s obi eqt i vaci as i Zl eva. Tu mxedvel obaSi mi vi RebT i mkavSi r s, r omel i c Cvens
emoci ur gancdebsa da ganwyobas Sor i s ar sebobs, maSi n emoci ur i cxovr ebi s gansakuTr ebul i
mni Svnel oba f ant azi i sTvi s sr ul i ad bunebr i vad mogveCveneba.
5. Semoqmedebi s pr ocesi
mxat vr ul i Semoqmedebi s muSaoba r Tul s, xangr Zl i v pr ocess war moadgens, r omel Si c
nebi syof a yovel Tvi s mni Svnel ovan el ement ad Sedi s. ar ar i s swor i , r ai me yur adRebi s
Ri r si xel ovnur i nawar moebi odesme ser i ozul i s, nebel obi T war mar Tul i muSaobi s gar eSe
damzadebul i yos.
Semoqmedebi s pr ocesi s pi r vel i saf exur i masal i s dagr ovebaSi mdgomar eobs. es ukanask-
nel i jer ki dev manamde i wyeba, sanammxat vr ul i nawar moebi s i dea Cai saxebodes. xel ovani
ganuwyvet l i v akvi r deba si namdvi l i s amsf er os, r omel i c mi s xel ovnebas exeba: mxat var i
f er ebs da musi kosi bger ebs, i se r ogor c adami ani s cxovr ebasa da mi s emoci ur gancdebs. i gi
agr ovebs cal ke dakvi r vebebs, r omel i c mas r ai me mxr i v mni Svnel ovnad eCveneba: beThoveni
i wer da xol me yvel af er s, r ac TavSi mouvi doda, jer uwesr i god, i se r ogor c gani cdi da.
sar du, Tu r omr ai me f aqt s Seni Snavda, axal si t yvas mi agnebda, r ai me i dea mouvi doda TavSi ,
yvel af er s amas dauRal avad i wer da Tavi s Seni Svnebi s wi gnSi .
masal i s dagr ovebi s amper i odi s azr i i saa, r ommxat var s TandaTanobi T, mi sTvi sac
SeumCnevl ad, Tavi si xel ovnur i nawar moebi s i dea umwi f deba. si namdvi l i s xangr Zl i vi da
mr aval mxr i vi gancda xel s uwyobs i mTavi sebur i , i ndi vi dual ur i , or i gi nal ur i ganwyobi s
Camoyal i bebas, r omel i c mxat var s cxovr ebi sa da si namdvi l i s movl enebi sadmi umuSavdeba
da r omel i c mi si nawar moebi s koncef ci asa da mi si Semoqmedebi Ti f ant azi i s moZr aobas edeba
saf uZvl ad.
Semdegi saf exur i momaval i nawar moebi skoncef ci i s, i dei s dabadebas exeba. es pr oce-
si i mdenad Tavi sebur i a, r omi gi yovel Tvi s gansakuTr ebul yur adRebas i pyr obda. xel ovani
ar aCveul ebr i v agznebas gr Znobs, i deebi sa da gr Znobebi s ar aCveul ebr i v si mdi dr esa da
si cxovel es; da ammoment Si Ti Tqos sr ul i ad spont anur ad _ mi si nebi syof i sa da i nt el eq-
t i s Car evi s gar eSe _ sr ul i ad ar acnobi er ad, momaval i mxat vr ul i nawar moebi s i dea i saxeba.
ammdgomar eobasi nspi r aci as, mxat vr ul STagonebas, uwodeben. zogi mas zeSTagonebad
gani cdi s, Ti Tqos r aRac ar aadami anur i Zal a er TbaSad, moul odnel ad da moumzadebl ad
euf l ebodes gr Znobas.
`yvel af er i es uaRr esad unebur ad Cndeba, magr amamave dr os Tavi suf l ebi s gr Znobi s
namdvi l i qar i Sxal i gani cdeba~. `r ogor c cr eml ebi er TbaSad gvadgeba Tval ze, i se er Tba-
Sad Cndeba l eqsi c~-o (hei ne). `Wvr et i s er Ti moment i , da sur aTi mzamzar eul i dai ba-
da~(f ei er baxi ).
dasawyi sSi er Tgvar i i nst i nqt i s msgavsi mdgomar eoba gani cdeba. Semdeg er TbaSad er T-
xans wi n mi i swr af i , Ti Tqos naxevr ad cnobi er mdgomar eobaSi , da sr ul i ad ar i ci , r a gamoZr a-
vebs, r a xdeba SenSi . nebi smi er i Car eva aq ver Svel i s: STagonebas ver daaCqar eb; er Tader Ti ,
r ac Segi Zl i a, es l odi ni a. gansakuTr ebi T xel sayr el pi r obebs STagonebi sTvi s i seTi mdgo-
mar eoba qmni s, r odesac yovel dRi ur i cnobi er eba Tavi suf al i a, r odesac Cveul ebr i vi
yovel dRi ur i cxovr ebi s amocanebi ar dagt r i al ebs Tavs, r odesac me da si namdvi l e
ur Ti er Ts ar upi r dapi r deba, r odesac Seni sakuTar i Tavi aRar gaxsovs, i se xar gadasul i
Wvr et aSi (f r ebes).
magr amgansakuTr ebi T unda vi qoni oT mxedvel obaSi , r omi nspi r aci a, STagoneba mxat v-
r ul i Semoqmedebi s meor e saf exur i a, r omel sac wi na saf exur i , masal i s dagr ovebi s saf exu-
r i , ese i gi , daJ i nebi Ti , ener gi ul i dakvi r vebi sa da Zi ebi s saf exur i uswr ebs wi n. napol eoni
er TbaSad sWr i da saki Txs: mi si gadawyvet i l eba swr af i i yo da mt ki ce. amas i gi mi T xsni da, r om
i gi wi naswar f i qr obda bevr s da yvel a SesaZl o SemTxvevi sTvi s ukve wi naswar i yo mzad. asea
xel ovani c: i nspi r aci i s moment Si dabadebul i koncef ci a mosamzadebel i saf exur i s muSa-
obi s nayof i a. magr amr at omi badeba i gi er TbaSad? r at omCndeba el vasavi T? r at omgani c-
deba, r ogor c qvecnobi er ebi dan, Cvenda unebur ad movl eni l i r aRac?
yvel af er i es sakmaod advi l i gasagebi i qneboda, Tu movi gonebdi T, r ommxat vr ul Semoq-
medebas ganwyoba udevs saf uZvl ad. i gi wi na per i odSi mzaddeba, da r odesac i gi gar kveul i a,
cnobi er ebaSi er TbaSad i Cens Tavs. er TbaSad i mi t om, r omganwyoba cnobi er ebi s f enomens ar
war moadgens. maSasadame, cnobi er ebaSa mas ar avi Tar i wi na saf exur ebi ar Sei Zl eba hqondes.
276
gasagebi a i si c, r omi gi Ti Tqos r ogor c zeSTagoneba gani cdeba, r ogor c r aRac gar edan
mosul i .
magr amTu e. w. STagoneba ganwyobi s momwi f ebi s cnobi er ebaSi gamovl enas war moadgens,
maSi n gancda Si naar seul adac Sesaf er i si unda i yos. da mar Tl ac, i nspi r aci i s gancdi s
aRwer ebi dan Cans, r ommxat vr ul i nawar moebi s i dea, koncef ci a, r omel i c ami nspi r aci i s
moment Si i badeba, damTavr ebul i nawar moebi s i dei s an xat i s saxi T ki ar Cndeba, r aTa Semdegi
muSaoba mxol od amxat i s pi r i s gadaRebaSi mdgomar eobdes. saqme i s ki ar aa, Ti Tqos mxat var s
i s sur aTi , r omel sac i gi xat avs, ukve mzamzar eul i udgebodes Tval wi n, da Semdegi mi si
muSaoba mxol od mi s gadmoxat vaSi mdgomar eobdes, ar a, i nspi r aci i s moment i xel ovans
gar kveul i mi mar Tul ebi T muSaobi s uZl evel t endenci as uCens. `ai , exl a me uTuod unda
davi wyo xat va... ai ase~. man wi naswar r odi i ci s, Tu r ogor gamoi yur eba i s, r ac unda daxat os.
es man ar i ci s, magr amr omxat avs, maSi n gr Znobs, r om, ai , es swor ed i s ar i s, r ac unda i yos; es
ki Seuf er ebel i a. sur aTi mas Ti Tqos Si nagnad aqvs, xol o sur aTi s saxi T ki ar a, ar amed
Ti Tqos f ar ul ad da gamouvl i nebl ad _ magr ami se, r ommi s Semoqmedebi T muSaobas
Sesr ul ebi s pr ocesSi es f ar ul i sur aTi war mar Tavs.
r ogor c vxedavT, i nspi r aci i s moment Si mar Tl a mxol od ganwyobi s momwi f ebi s aqt Tan
unda gvqondes saqme; da r odesac mxat var i amukanasknel i s st i mul i T mi s gamosavl enad
muSaobas i wyebs, i gi Semoqmedebi Ts da ar a ubr al o sar epr oduqci o muSaobas awar moebs.
r odesac i gi gar kveul saxes aZl evs Tavi s nawar moebs. i gi sWvr vt s mas, da r oca xedavs, r om
mi si ganwyoba sr ul i ad ver poul obs masSi adekvat r val i zaci as, r omi gi sr ul i ad ar Se-
ef er eba mas, i gi scvl i s Tavi s nawar moebs da aswor ebs. ase gr Zel deba Semoqmedebi Ti muSaoba
manamde, sanamganxor ci el ebul i ar i qneba i s f or ma, r omel i c xel ovani s ganwyobi s adekva-
t ur gansaxi vr ebad i qneba gancdi l i . mxol od ami s Semdeg wynar deba Semoqmedi , mxol od ami s
Semdeg gr Znobs i gi , r omobi eqt ur i si namdvi l e WeSmar i t ad axal i si namdvi l i T gaamdi dr a.
i nspi r aci as. r omel i c mxat vr ul i nawar moebi s koncef ci as i Zl eva, amkoncef ci i s gan-
xor ci el ebi s saf exur i mosdevs. r ogor c es-es ar i s aRvni SneT, es saf exur i mxat vr i s i dei s
gansaxi er ebi sTvi s br Zol as war moadgens, br Zol as i mi sTvi s, r omswor ed i seTi pr oduqt i Se-
i qmnes, r omel i c i nspi r aci i s moment Si Casaxul koncef ci as mar Tl a adekvat ur obi eqt i va-
ci as mi scems.
es saf exur i sxvadasxvanai r ad mi mdi nar eobs. zogi er Ti xel ovani sTvi s auci l ebel i a sag-
r Znobl ad xangZl i vma dr omganvl os i nspi r aci i s Semdeg, r omsaqmes xel i moki dos, da maSi n
mas Sedar ebi T mal e aTavebs. magr amar i s i seTi xel ovani s t i pi c, r omel i c Zal i an bevr sa da
damabul ener gi as andomebs ukanasknel i saf exur i s gavl as. pi r vel t i ps, r ogor c cnobi l i a,
uf r o goeTe ekuTvni s, meor es _ uf r o Si l er i .
magr amudaoa, r ommuSaoba or i ve SemTxvevaSi ar aCveul ebr i v i nt ensi ur i a. ami T ai xsneba
i s gar emoeba, r omzogi er T SemTxvevaSi , r ai me gansakuTr ebi T mni Svnel ovani mxat vr ul i
nawar moebi s damTavr ebi s Semdeg, avt or i s janmr Tel oba, r odesac i gi i sedac sust i i yo, i se
Zi r i an-f esvi anad uar esdeba, r omi gi Semdgomi muSaobi s unar s kar gavs; xol o zogjer aseTi
muSaoba naadr evi si kvdi l i Tac ki Tavdeba. yvel af er i es i maze mi uTi Tebs, Tu r aoden
daZabul muSaobas moi Txovs WeSmar i t i Semoqmedebi s pr ocesi .
gansakuTr ebi T mni Svnel ovan moment s mxat vr ul i Semoqmedebi s pr ocesSi t eqni ka Sead-
gens. cnobi l i a, r aoden Sr omas moi Txovs musi kaSi t eqni ki s dauf l eba, da r aoden di di
mni Svnel oba aqvs mas yovel i WeSmar i t ad musi kal ur i nawar moebi s Seqmnasa da Sesr ul ebaSi .
magr amt eqni ka xel ovnebi s sxva dar gebsac aqvs, ker Zod, poezi asac, r oml i s Sesaxebac t yui l a
i gul i sxmeba, Ti Tqos i gi yvel aze nakl eb i yos t eqni kaze damoki debul i .
amr i gad mxat vr ul i Semoqmedebi s pr ocesi , met adr e Tavi s mesame saf exur ze, i nt ensi ur ,
wi naswar ganzr axul s, si st emat ur muSaobas moi Txovs, r omel Si c nebel obi Ti da i nt el eq-
t ual ur i aqt ebi gansakuTr ebi T mni Svnel ovan r ol s asr ul eben.
6. `mxat vr ul i ni Wi er eba~
r i T aRwevs xel ovani Tavi s mi zans? r aSi a mxat vr ul i ni Wi er ebi s ar si ? xSi r ad ase amboben:
xel ovani ar aCveul ebr i vi gr Znobi er i ar sebaa, r omel i c met s xedavs da met s azr ovnebs,
vi dr e Cveul ebr i vi adami ani . i gi f aqi zi da Rr ma emoci ur i gancdebi s adami ani a, r omel i c
mTel i Tavi si ar sebi T gani cdi s i mas, r ac Cveul ebr i vi adami ani s emoci i s sf er os mxol od
zedapi r ul ad Tu Sear xevs. xel ovani Rr ma da Sor smWvr et i i nt el eqt i s adami ani a, r omel i c
Ti Tqos sul umni Svnel o movl enaSi c ki naTl ad xedavs Cveul ebr i vi adami ani sTvi s uxi l av
Zaf ebs, r omel i c mas sof l i o mTl i anobasTan akavSi r ebso.
magr amxel ovani s sxvadasxva f si qi kur f unqci aTa dakvi r veba gvaswavl i s, r omi si ni
ar af er s speci f i kur s ar war moadgenen: ar aa saval debul o. r omgr Znobel obi s zRur bl i ,
Tund f er Ta samkvi dr oSi , mxat var s uf r o dabal i hqondes, vi dr e Cveul ebr i v adami ans; anda
277
musi koss uf r o maxvi l i smena hqondes, vi dr e Cveul ebr i v nor mal ur adami ans. beThoveni day-
r uebi s Semdegac geni al ur musi kosad dar Ca. i gi ve Sei Zl eba i Tqvas danar Ceni f unqci ebi s
Sesaxebac: ar c gr Znoba, ar c i nt el eqt i da ar c nebel oba i seTs ar af er s Sei caven, r om
speci f i kur ad Cai Tval os mxat vr ul i Semoqmedebi sTvi s.
es gar emoeba gvaf i qr ebi nebs, r omxel ovnur i Semoqmedebi s ni Ws ar a r ai me cal ke f si qi -
kur i moment i unda edos saf uZvl ad, ar amed r aRac mTl i anpi r ovnul i Tavi sebur eba. Cveni
Zi r i Tadi koncef ci i s mi xedvi T, si namdvi l e pi r vel r i gSi pi r ovnebaze moqmedebs, r ogor c
mTel ze da masSi gar kveul mTl i an pi r ovnul r eaqci as i wvevs, gar kveul ganwyobas, r omel i c
pi r ovnebi s Semdgomqcevas edeba saf uZvl ad. saf i qr ebel i a, r omxel ovans es mTl i anpi r ov-
nul i r eaqci a aqvs Tavi sebur i , Cveul ebr i vi adami ani s aseTsave pi r obebSi Seqmni l i r eaqci -
i sgan gansxvavebul i . saxel dobr , r aSi mdgomar eobs es Tavi sebur eba, ami s gamor kveva momava-
l i f si qol ogi ur -esTet i kur i kvl evi s saqmea, r omel i c, r ogor c vxedavT, ar a cal ke f unqci -
ebi s, ar amed mTl i anpi r ovnul Tavi sebur ebaTa mi mar Tul ebi T unda ganvi Tar des.
f ant azi a ont ogenezSi
1. bavSvi s si namdvi l e
r odesac f ant azi i s Sesaxeb vl apar akobT, vgul i sxmobT, r omCven kar gad var CevT ur Ti -
er Ti sagan namdvi l sa da ar anamdvi l s, i mas, r ac ar i s da i mas, r ac namdvi l ad ki ar a, mxol od
Cvens war modgenaSi ar i s. sanamami s gar Cevi s unar i ar gvi Cndeba, sanamnamdvi l i sa da ar anamd-
vi l i s sxvadasxvaobas ar a vgr ZnobT, manamde Cven ar Segvi Zl i a vTqvaT, r omf ant azi i s war mod-
genebi gvaqvs. f ant azi a, f enomenol ogi ur ad mai nc, si namdvi l i s gancdi s di f er enci aci as gu-
l i sxmobs: aRqmi Ti si namdvi l e, mexsi er ebaSi mocemul i si namdvi l e da f ant azi aSi nagul i sx-
mevi si namdvi l e, yvel af er i es, r ogor c gansxvavebul i , r ogor c sxvadasxva unda gani cdebo-
des, da mxol od maSi n Segvi Zl i a vi l apar akoT, r om, ker Zod, f ant azi i s war modgenebi c gvaqvs.
bavSvi gansazRvr ul asakobr i v saf exur amde si namdvi l i s aseT gansxvavebul obas ver ga-
ni cdi s. i gi aRqmi s, mexsi er ebi s Tu f ant azi i s SemTxvevaSi yovel Tvi s er Tsa da i mave si namd-
vi l es gul i sxmobs, es i mas ni Snavs, r om, war moi dgens bavSvi r asme Tu aRi qvams, es mi sTvi s xSi -
r ad sul er Ti a. war modgeni l i da aRqmul i or i ve er Tnai r ad si namdvi l eSi mocemul ad gani c-
deba. r omes asea, Cven i qedanac vi ci T, r ombavSvi Tavi s war modgenebs ei det ur ad gani cdi s.
gar da ami sa, xSi r i a SemTxvevebi , r omi gi sasur vel s, ese i gi , r ac si namdvi l eSi ki ar aqvs,
ar amed mxol od unda r omhqondes, r ogor c namdvi l s gani cdi s.
or i wl i s bavSvs pur i s naWer i mi sces, magr amukar aqod. man ai Ro dana, gausv-gamousva
pur s, Ti Tqos kar aqs acxebso; mer e kmayof i l i saxi T ganacxada, pur s axl a kar aqi aqvso, da da-
i wyo si amovnebi T Wama (skupi ni ).
cnobi l i a, r ogor epyr oba bavSvi Tavi s saTamaSos. dedof al a mi sTvi s adami ani a, yovel
SemTxvevaSi , i se epyr oba mas, Ti Tqos mar Tl a cocxal i ar seba i yos: TamaSi s si namdvi l e da
r eal ur i si namdvi l e bavSvi sTvi s er Ti a.
anda si zmar i . vi s ar unaxavs, r ombavSvi t i r i l i T i Rvi Zebs! mas si zmar Si bur Ti daekar ga
da gaRvi Zebi s Semdegac dar wmunebul i a, r omes mar Tl a ase moxda. SemdegSi mdgomar eoba
cot a i cvl eba. si zmr i s si namdvi l e da cxadi s si namdvi l e mi sTvi s er Ti da i gi ve ar aa. magr am
mai nc er Tnai r i a. `Tu ar gZi navs, si zmar i TavSi a; r odesac dageZi neba. si zmar i gar eT gamdi -
so~-o ambobs bavSvi (ver ner i ).
gansakuTr ebi T demonst r aci ul i mni Svnel oba aqvs Semdeg dakvi r vebas:mi s-Si ni s mi er aR-
wer i l bavSvs, or i wl i s asakSi sTxoves eTqva, Tu r a ar i s el va. bavSvma Tval ebi daxuWa, da-
aWi r a magr ad zed xel i da Tqva `ai , swor ed aseTi a~-o. cxadad Cans, r ombavSvi sTvi s war -
modgenas i seTi ve r eal oba aqvs r ogor c aRqmas. i s dar wmunebul i a, r omr ac mi sTvi s ar sebobs,
aseve ar sebobs sxvi sTvi sac. subi eqt ur i da obi eqt ur i r eal oba mi sTvi sac er Ti da i gi ve
r eal obaa.
aseTi ve damoki debul eba aqvs bavSvs xel ovnebaSi mocemul i si namdvi l i s mi mar Tac: ar c
i gi a gamoyof i l i r eal ur i si namdvi l i sgan. bavSvi (3 wl i sa) er Txans mamami si s di d f ot ogr a-
f i ul sur aTs mi sCer eboda _ `uTxar i , gamovi des mama sur aTi dan~-o, dai Zaxa man (skupi ni ).
amr i gad, udaoa, adr eul i bavSvobi s asakSi (6-7 wl amde) si namdvi l i s modal obi s sxvadas-
xva cnobi er eba ar ar sebobs. bavSvi sTvi s mar t o er Ti si namdvi l e ar sebobs. magr amSecToma
i qneboda gvef i qr a, r omes er Ti si namdvi l e r eal ur i si namdvi l ea; r omyvel af er i , r ac f aq-
t i ur ad ar ar eal ur i a, mas r eal ur ad mi aCni a; r omwar modgenebs mi sTvi s aRqmi s xasi aTi aqvT.
ar a, ar c es er Ti si namdvi l e war moadgens mi sTvi s i mas, r asac CvenTvi s r eal ur i si namdvi l e
war moadgens. uf r o swor i i qneboda, Tu vi t yodi T. r ombavSvi s si namdvi l e `di f uzi ur i si -
namdvi l ea~(ver ner ), r omel Si c si namdvi l i s yvel a modal obi s el ement ebi er Tdr oul adaa
mocemul i .
278
TamaSi
1. TamaSi s si namdvi l e
yvel aze uf r o t i pi ur i saxi T es di f uzi ur i si namdvi l e TamaSi s gancdaSi a mocemul i .
ami t omac sr ul i ad samar Tl i anad adr eul i bavSvobi s xana `TamaSi s xanad~i Tvl eba: amasaki s
bavSvi TamaSi s samyar oSi . TamaSi s si namdvi l eSi cxovr obs, da namdvi l i TamaSi s t i pi ur i
f or ma, e. w.i l uzi i s TamaSi , swor ed amasaki s cxovr ebi s Zi r i Tad Si naar ss war moadgens.
pi r vel i Zi r i Tadi Tavi sebur eba, r omel i c amper i odi s TamaSs axasi aTebs, es i saa, r om
yvel af er i , r ac ar sebobs, bavSvi sTvi s mokl ebul i a Tavi s obi eqt ur ni Snebs da, maSasadame,
i Zul ebi Ts xasi aTsac: yvel af er i yvel af r ad Sei Zl eba aqci o, es Sens nebazea damoki -
debul i , i mi t om, r omobi eqt ur i , gi nda-ar gi nda, unda scno da mas Sesaf er i sad moepyr o: Ta-
maSi s sagans ki obi eqt ur i ar af er i gaaCni a. maSasadame, TamaSi s si namdvi l e i seTi saxea si namd-
vi l i sa, r omel sac Tavi si damouki debel i kanonzomi er eba r odi aqvs, r omel sac angar i Si
unda gaewi os, ar amed savsebi T Cvens nebayof l obazea damoki debul i . ager joxi agdi a: TamaSi s
cnobi er eba mas cxenad aqcevs. ager f i cr i s nat exi a: TamaSi s cnobi er eba mas bavSvad war moi sa-
xavs, bavSvad, r omel sac pat ar a gogona i seTi ve nazi si yvar ul i Ta da Tavdavi wyebul i mzr un-
vel obi T dast r i al ebs, r ogor c Tvi Ton mas mi si sakuTar i deda.
amr i gad, TamaSi s cnobi er eba yovel Tvi s saxes ucvl i s si namdvi l es, yovel Tvi s sxva r a-
med gar daqmni s mas.
magr amgana Sei Zl eba i Tqvas, r omjoxi mar Tl a cxenad mi aCni a bavSvs? namdvi l i cxeni r om
mouyvano, joxsa da mas Sor i s nuTu ver avi Tar gansxvavebas ver dai naxaes? r asakvi r vel i a, ami -
si Tqma ar Sei Zl eba. TamaSi s cnobi er ebi sTvi s swor ed esaa gansakuTr ebi T damaxasi aTebel i .
joxi joxi a, magr ami gi cxeni caa. bavSvi kar gad xedavs, r ommi si dedof al a usul o sagani a, mag-
r amami s mi uxedavad i gi mas sul i er ad gul i sxmobs, r ogor c sul i er s epyr oba. `bavSvma mSve-
ni vr ad i ci s, r omTvi Ton dedof al a ki ar aa mi si aRf r Tovanebi s sagani ; ami s mi uxedavad swo-
r ed amdedof al as emsaxur eba, mas r Tavs aTasnai r ad, mas ef er eba da mas asaCuqr ebs~(J or J
zandi ). bavSvi Tavi s dedof al as cocxal ar sebad gul i sxmobs, ef er eba da anugeSebs mas: `nu
t i r i ~-o, exveweba. magr amdedof al as r omer TbaSad mar Tl a moer To t i r i l i , ueWvel i a,
bavSvi Si Si T gadai r eoda(vundt i ).
amr i gad, TamaSi s si namdvi l i s ueWvel i Tavi sebur eba i saa, r omi gi er Tdr oul ad f ant as-
t ur i si namdvi l ecaa da namdvi l i si namdvi l ec: i gi di f uzi ur i si namdvi l ea.
2. TamaSi r ogor c Tavi sebur i f ant azi i s pr oduqt i
r as war moadgens f aqt i ur ad, obi eqt ur ad TamaSi s Si naar si ? bavSvi cxenobanas TamaSobs
an dedof al as eTamaSeba. es t i pi ur i f or maa namdvi l i TamaSi sa, da, r ac ami s Sesaxeb i Tqmi s.
i gi ve Sei Zl eba i Tqvas TamaSi s danar Ceni SemTxvevebi s Sesaxebac.
vTqvaT, r ombavSvs ar asdr os ar c unaxaes cxeni , ar c gaugoni a r ai me mi s Sesaxeb da ar c
cxenobanas Sesaxeb i ci s r ame. gana i s amSemTxvevaSi c i TamaSebs cxenobanas? ueWvel i a, ar a.
Cvens xanaSi bavSvi gat acebi T TamaSobs Sof er i s r ol s. r at omar af er i i codnen amTamaSi s
Sesaxeb bavSvobaSi Cvenma mama-papebma? sr ul i ad udaoa, r ombavSvi Tavi s TamaSSi mxol od
i mi s r epr oduqci as axdens, r ac unaxaes an r ac i ci s: ar sebi Tad axal s i l uzi i s TamaSSi Cven
ver af er s Sevxvdebi T. maSasadame, obi eqt ur ad bavSvi s TamaSi s Si naar si mxol od naxul i s an
gagoni l i s r epr oduqci as war moadgens: i gi uf r o mnemur i war moSobi saa, vi dr e f ant azi ur i s.
magr amf aqt i ur ad naxul i an gagoni l i i mdenad saxeSecvl i l i a TamaSSi , i mdenad Tavi se-
bur adaa gar daqmni l i , r ommasmi f ant azi i s Tval saCi no monawi l eoba yovel eWvs gar eSea: joxi
ar af r i T ar gavs cxens, da xi s naWer i _ bavSvs. mi uxedavad ami sa, pi r vel i TamaSSi cxeni s r ol s
asr ul ebs, xol o meor e _ bavSvi sas. Tu r aoden di d monawi l eobas Rebul obs amSemTxvevaSi
f ant azi a, es J or J zandi s Semdegi mogonebi dan Cans mkaf i od: avt or i mogvi Txr obs, r omer T
saRamos bavSvebi i se gat acebul i i yvnen TamaSi T, r omi r gvl i v veRar af er s r eal ur s veRar
ar Cevdnen. `Cven suf r aze gvi wvevdnen. magr amCven ar af er i gvesmoda. maSi n dedaCemi movi da
CemTan. xel Si ami yvana da wami yvana suf r aze. me ar asdr os ar damavi wydeba i s gaoceba,
r omel i c me vi gr Zeni , r odesac ganaTebul i oTaxi , magi da da namdvi l i sagnebi davi naxe. me
namdvi l i hal uci naci i s samkvi dr odan davbr undi , da CemTvi s advi l i ar i yo, ase mal e
gavTavi suf l ebul i yavi mi sgan~.
amr i gad, TamaSi sSi naar si f ant azi i T gadamuSavebul s, gar daqmni l s r epr oduqci as war -
moadgens i mi sas, r ac bavSvs naxul i an gagoni l i aqvs, da ar a Tavi suf al i f ant azi i s damouki -
debel nayof s.
aqedan Cven Segvi Zl i a davaskvnaT, r omTamaSSi bavSvi s f ant azi a, er Ti s mxr i v, usaTuod
dakavSi r ebul i a si namdvi l i s gancdasTan, awmyosTan da war sul Tan. maSasadame, i gi jer ki dev
ver aa i mdenad momagr ebul i , r omdamouki debel i , Tavi suf al i f unqci oba SeeZl os. meor es
279
mxr i v, i gi sr ul i ad ar avi Tar angar i Ss ar uwevs amsi namdvi l es: jer er Ti . i mmxr i v, r om
sr ul i ad Tavi suf l ad, nebi smi er ad gar daqmni s mas, da meor e, i mmxr i v, r omver gr Znobs mi s
obi eqt ur obas _ mi si r eal obi s upi r at esobas TamaSi s Si naar si s r eal obasTan Sedar ebi T.
mokl ed, TamaSi s f ant azi i s daxasi aTeba ase Sei Zl eba: i gi damouki debel i f unqci obi sT-
vi s jer ki dev ar aa mzad, r amdenadac i gi mxol od r eal ur i sagni s Tu movl eni s gar daqmnaSi
i Cens Tavs. meor es mxr i v, i gi naxul i s an gagoni l i s wabaZvas war moadgens, maSasadame, uf r o
r epr oduqci ul war modgenebs i Zl eva, vi dr e namdvi l ad axal s, Seqmni l s, f ant ast ur s: i gi
uf r o r epr oduqci i s pr ocesi a, vi dr e axal i s Semoqmedebi sa. dasasr ul , mi si Si naar si i se
r odi gani cdeba, r ogor c f ant azi i s war modgenas Sef er i s, ar amed r ogor c r eal ur i , namdvi -
l i r ame.
maSasadame, TamaSi s f ant azi a Tavi sebur i f ant azi aa: i gi f ant azi i s ganvi Tar ebi s dabal i
saf exur i a. i gi genet ur ad ar i s f ant azi a, Tor em, ganvi Tar ebi s Tval sazr i si s gar eSe, mi si
f ant azi ad CaTvl a dausabuTebel i i qneboda.
3. TamaSi s Teor i ebi
TamaSi Tavi sebur i , damouki debel i qcevi s f or maa. r omel i c adami ani s cxovr ebi s mTel
mni Svnel ovan per i ods, adr eul i bavSvobi s xanas udevs saf uZvl ad. i gi , Sei Zl eba i Tqvas,
er Tader Ti si namdvi l ea, r omel Si c bavSvi cxovr obs da er Ter Ti Zi r i Tadi pr aqt i ki s f or ma,
r oml i s ni adagze mi si ganvi Tar eba mi mdi nar eobs. ami t omsakvi r vel i ar aa, r omTamaSi s
pr obl ema di di xani a, mkvl evar Ta gansakuTr ebul yur adRebas i wvevs. r a ar i s qcevi s am
f or mi s ar si ? r at omar i s, r omTamaSSi axal gazr da adami ani amodena ener gi as xar javs,
mi uxedavad i mi sa, r om ser i ozul moTxovni l ebaTa dakmayof i l ebi s amocanebTan mas
ar avi Tar i kavSi r i ar a aqvs?
St er ni s mi xedvi T, yvel a ar sebul i Teor i a Sei Zl eba samad dajguf des, i mi s mi xedvi T, Tu
r asTan davakavSi r ebT TamaSs _ subi eqt i s awmyo mi swr af ebebsa da i nt er esebTan, war sul i dan
momdi nar esTan, Tu momaval Tan.
a) awmyos Teor i ebi : 1) pi r vel i aseTi Teor i aspenser s ekuTvni s. mi si azr i T, bavSvs
gaci l ebi T met i ener gi a aqvs, vi dr e mi si cxovr ebi s amocanebi moi Txoven: bavSvs bevr i
ar af er i aqvs gasakeTebel i _ mi sTvi s mozr di l ebi zr unaven. maSasadame, mas met i ener gi a aqvs,
vi dr e saWi r oa, da bunebr i vi a, r omes zedmet i ener gi a gant vi r Tvas moi Txovs. spenser i s
r wmeni T, es gant vi r Tva swor ed TamaSi s pr ocesSi xdeba: TamaSi s ar si War bi ener gi i s
gant vi r TvaSi mdgomar eobs.
maSasadame, bavSvi sTvi s sul er Ti a, r a mi mar Tul ebi T moaxer xebs i gi Tavi si War bi ener -
gi i s gamovl i nebas: i xt unebs da i cekvebs i gi , Tu TamaSi s sxva r omel i me f or mas mi mar Tavs.
magr amspenser i xedavs, r ombavSvi s TamaSs yovel Tvi s gar kveul i Si naar si aqvs, da i gi
i Zul ebul i xdeba ami s asaxsnel ad sxva mosazr ebas mi mar Tos, r omel sac, unda i Tqvas, War bi
ener gi i s cnebasTan ar avi Tar i kavSi r i ar a aqvs. i s ambobs, r ombavSvi mi mbaZvel i ar sebaa da
r omi gi Tavi si TamaSi s Si naar sswabaZul obi s ni adagze qmni s: i s di debi s saqmi anobas, aqt i -
obi s sxvadasxva SemTxvevas xedavs da Tavi s TamaSSi maT baZavs. ami T ai xsneba, r ombavSvi cxe-
nobanas TamaSobs, Ti Tqos saxl ebsa da koSkebs agebs, r ki ni sgzi s mat ar ebl ebsa da aer opl a-
nebs akeTebs.
spenser i s Teor i a, jer -er Ti . mar t o bavSvs gul i sxmobs. maSasadame, zr dadasr ul ebul o-
bi s asakSi TamaSs adgi l i ar unda hqondes. amas Znel ad Tu vi nme daeTanxmeba. meor e: mi si
Teor i i dan TamaSi s Si naar si s gar kveul oba ar gamomdi nar eobs. gana sul er Ti ar aa r ogor
moxdeba ener gi i s gant vi r Tva! ami t omaa, r omspenser s wabaZul obi s pr i nci pi Semoaqvs.
maSasadame, War bi ener gi i s cneba TamaSi s ar si s gasagebad sakmar i si ar ar i s. dasasr ul , Teor i a
swor i ar aa ar c f aqt i ur ad. Seni Snul i a, r ombavSvi zogjer daRl i l i a da mai nc TamaSobs.
aseT SemTxvevaSi ener gi i s si War bi s Sesaxeb l apar aki usaf uZvl o i qneboda.
2) dasvenebi s Teor i a. ar sebobs sr ul i ad sawi naaRmdego Si naar si s Teor i ac, r oml i s
mi xedvi Tac saqme ener gi i s si War beSi ki ar aa, pi r i qi T, i maSi , r omsubi eqt i ser i ozul i
aqt i obi s gavl eni T i Rl eba, da Zal a aRar Seswevs ganagr Zos muSaoba; mas dasveneba
esaWi r oeba. magr amdasvenebas ar amar t o umoqmedoba i Zl eva, ar amed moqmedebac, oRond
i seTi , r ompasuxsagebi ar i yos aseTi ar aser i ozul i , ar apasuxsagebi aqt i obi sTvi s adami ans
ki dev aqvs Zal ebi Ser Ceni l i ; da ai , TamaSi s azr i c swor ed i s ar i s, r omi gi swor ed aseTi
bunebi s aqt i obas Sei cavs da, maS, adami ans dasvenebi s SesaZl ebl obas aZl evs. mokl ed:
cxovr ebi s amocanebi sTvi s br Zol a adami ans Rl i s, da dasasvenebl ad i gi TamaSs mi mar Tavs.
magr amr a ser i ozul i amocanebi aqvs bavSvs, adr eul i bavSvobi s asakSi , sakuTar i Zal e-
bi T gadasawyvet i , r omman egoden xSi r ad mi mar Tos TamaSs, r ogor c dasvenebi s saSual ebas
ar avi Tar i . pi r i qi T, TamaSi Tvi Ton ar i s amasaki s bavSvi s qcevi s umTavr esi f or ma, da Tu r i -
280
Ti me i dl eba i gi , pi r vel r i gSi TamaSi T i Rl eba. dasvenebi s Teor i a Sei Zl eba r ogor me ki dev
di di s TamaSi sTvi s gamodges, Tor embavSvi s TamaSi s asaxsnel ad i gi sr ul i ad usar gebl oa.
3) adl er i s Teor i a. bavSvi sust i a, mas jer ki dev ar a aqvs i mdenad ganvi Tar ebul i
Zal ebi , r omTavi si mi swr af ebebi s ganxor ci el eba SesZl os. i gi yovel nabi jze gr Znobs am
si sust es: mas yvel af er s ukr Zal aven, i gi sxvebzea damoki debul i , da ai , amsi sust i s
sakompensaci od, i gi axal f ant ast ur si namdvi l es qmni s, r omel Si c i gi unda mamaa, unda deda,
unda Sof er i , unda pi l ot i , unda gol i aTi , unda geni osi . Tu si namdvi l eSi ar a, aq mai nc
Seswves mas Zal a, r ac unda i s i yos da i s gaakeTos. TamaSi s azr i , maSasadame, si sust i s
kompensaci asa da Zl i er ebi sadmi mi swr af ebi s dakmayof i l ebaSi mdgomar eobs. aseTi aadl er i s
e. w. `i ndi vi dual -f si qol ogi i s~TamaSi s Teor i a.
magr amueWvel i gadaWar beba i qneboda, TamaSi s yvel a SemTxvevi s azr i aseTi kompensaci i s
t endenci aSi gveZebna. Tu bavSvi Tavi s TamaSSi , magal i Tad, meTaur i s r ol s asr ul ebs,
danar Cenebi xomubr al o jar i skaci s r ol i T kmayof i l debi an. Tu er Ti TamaSSi gol i aTi s
Zal as i Cens, xomauci l ebel i a, r omamTamaSSi sxvebi c i Rebdnen monawi l eobas, r oml ebzec es
gol i aTi i mar jvebs. nuTu damar cxebul i c Tavi si Zl i er ebi sadmi t endenci as i kmayof i l ebs.
4) f r ei di s Teor i a. TamaSi i seve, r ogor c f ant azi i s moqmedebi s sxva f or mebi c, maga-
l i Tad, ocneba da si zmar i , `gandevni l i ~zr axvebi s, t endenci ebi s gamovl i nebas war moadge-
nen f r ei di s azr i T, aq i se r ogor c sxva SemTxvevebSi c, sqesobr i vi t endenci ebi s gamovl e-
nasTan gvaqvs saqme.
TamaSi s Si naar sSi uTuod r ai me sqesobr i vi mi swr af eba unda veZi oT. magal i Tad, bavSvi
r omcxenobanas TamaSSi maTr axs xmar obs, es mi si sadi st ur i t endenci i s gamovl enaa, xol o
meor e bavSvi . r omel i c cxeni s r ol s asr ul ebs da r omel sac es maTr axi xvdeba, al baT, ami T
Tavi s mazoxi st ur t endenci as i kmayof i l ebs.
b) war sul i s Teor i ebi
amer i kel i f si qol ogi s, st enl i hol i s Teor i i s mi xedvi T, i mt endenci ebi s saTave, r ome-
l i c TamaSi s pr ocesSi poul obs gamovl enas, kacobr i obi s war sul Si unda veZi oT. kacobr i -
obamTavi s wasr ul Si ganvi Tar ebi s saf exur Ta mTel i r i gi ganvl o. Tu, Tanaxmad hekel i s
`bi ogenet ur i kanoni sa~, or gani zmi embr i onal ur i si cocxl i s per i odSi Tavi si gvar i s
ganvi Tar ebi s yvel a saf exur s i meor ebs, r at omar unda vi f i qr oT, r omdaaxl oebi T i gi ve
xdeba post embr i onal ur i si cocxl i s per i odSi c; oRond amSemTxvevaSi , r aki ar a somat ur ,
ar amed f si qi kur ganvi Tar ebasTan gvaqvs saqme, unda vi gul i sxmoT, r omganmeor eba i m
saf exur ebs exeba, r omel i c Tavi si kul t ur ul i ganvi Tar ebi s gzaze ganvl o kacobr i obam.
bavSvobi s per i odSi , maSasadame, sxvadasxva asakobr i v saf exur ze, qr onol ogi ur i
Tanami mdevr obi T, i s t endenci ebi Cndeba, r omel ni c ukve ganvl i l i da sabol ood
ukugdebul i aqvs kacobr i obas. amt endenci ebi s gamovl eni s f or mas TamaSi war moadgens.
amr i gad, st enl i hol i s mi xedvi T, TamaSi s ar si i maSi a, r omi gi saSual ebas aZl evs
i ndi vi ds Tavi si gvar i s kul t ur ul -i st or i ul i war sul i s r ekapi t ul aci a moaxdi nos.
maSasadame, TamaSi uf r o war sul i s _ ar a sakuTar i s, ar amed gvar i s war sul i s-ar acnobi er
mogonebas war moadgens, vi dr e f ant azi i s pr oduqt s. i gi uf r o mnemur i pr ocesi a, vi dr e f an-
t azi i s gamovl eni s pr ocesi . es ki sr ul i ad ar eTanxmeba sayovel Taod dadast ur ebul Sexe-
dul ebas TamaSi s f ant azi seul i bunebi s Sesaxeb. gar da ami sa, aseTi Sexedul eba, r ogor c
sr ul i ad ant i i st or i ul i , aSkar ad ewi naaRmdegeba i mudao dakvi r vebebs, r omel i c bavSvi s
ganvi Tar ebi s Sesaxeb mogvepoveba. bavSvi s xana ar avi Tar SemTxvevaSi memkvi dr eobi T er Txel
da samudamod dawesebul r ai mes ar war moadgens. es r omase yof i l i yo, maSi n bur J uazi ul i
bavSvi mar adi ul kat egor i ad unda gamogvecxadebi na da masTan er Tad, r asakvi r vel i a, i s
weswyobi l ebac, r omel mac es bavSvi Seqmna. ami t omTavi sTavad i gul i sxmeba, st enl i hol i s
Teor i a ar avi Tar SemTxvevaSi damakmayof i l ebl ad ar Cai Tvl eba.
g) momavl i s Teor i ebi
kar l gr ooss TamaSi momavl i s i nt er esebi dan gamohyavs. i gi gansakuTr ebi T i mgar emoebas
aqcevs yur adRebas, r ombavSvi TamaSi s pr ocesSi swor ed i mZal ebs amoqmedebs, r omel sac
adami ani ser i ozul saqmi anobi s dr os mi mar Tavs xol me. pat ar a gogona r omTavi s dedof al as
eal er seba da uvl i s, es i mave t endenci ebi s aqt i obad unda Cai Tval os, r omel i c bavSvi s mov-
l i s f si qol ogi ur Si naar ss war moadgens. r odesac pat ar a bi Wi avt os mi aqanebs, i gi i mave
t endenci ebs amoqmedebs, r omel Tac Sof er i s saqmi anobi s pr ocesSi aqvT adgi l i . da Tu
TamaSSi i s Zal ebi da t endenci ebi moqmedeben, r omel ni c adami ani s ser i ozul i cxovr ebi s
amocanaTa gadawyvet aSi Rebul oben monawi l eobas, maSi n cxadi a, TamaSSi bavSvi momavl i sT-
vi s emzadeba, i gi i mZal ebs avar ji Sebs da wer Tni s, momaval Si ser i ozul i amocanebi s gadasaw-
yvet ad r omdasWi r deba. TamaSi , maSasadame, momaval i cxovr ebi sTvi s `mosamzadebel i
281
skol aa~. aseTi a kar l gr oosi s TamaSi s Teor i i s dedaazr i .
r asakvi r vel i a, gr oosi s es Teor i a sayur adReboa. magr ammas er Ti Zi r i Tadi nakl i aqvs,
r omel i c mas sr ul i ad mi uRebl ad qmni s. mi si mi xedvi T, bavSvi s qcevi s Tavi sebur ebani i m
mi zni dan gamomdi nar eoben, r omel sac Ti Tqos TamaSi emsaxur eba. amdenad udaoa, r omes
Teor i a t el eol ogi ur i a. magr amr ogor xdeba, r omTamaSi aseT mi zans axor ci el ebs?
Sei Zl eba i f i qr os kacma, r omr aRac gangebi s Zal a ar sebobs, r omel mac i se goni vr ul ad
moawyo qveyana, r omyvel af er s Tavi si mi zandasaxul oba mi sca da ker Zod TamaSsac. adami ans
Zal ebi esaWi r oeba cxovr ebi s amocanebi s gadasawyvet ad, da, ai , amZal ebi s gasavi Tar ebl ad
gangebammas TamaSi Semoadebi na. r odesac i s TamaSobs, goni a, ver Tobi T, namdvi l ad ki r aRac
amocanas wyvet s, r oml i s Sesaxebac Tvi Ton mas ar avi Tar i war modgena ar a aqvs.
aseTi a ar sebi Tad gr oosi s Teor i i dan gamomdi nar e daskvnebi , r ogor c vxedavT, maTi
Sewynar eba da maSasadame, gr oosi s Teor i i s mi Reba SeuZl ebel i a.
d) St er ni s Teor i a
dasasr ul , unda SevexoT v. St er ni s Teor i asac, r omel sac i gi per sonal i st ur s
uwodebs, da r omel i c yvel a danar Ceni cal mxr i vi Teor i i s saRi el ement ebi s gaer Ti anebasa
da Sevsebas i saxavs mi znad.
TamaSi s mar Tebul i Teor i a, St er ni s azr i T, ar c mar t o awmyos t endenci as unda emyar e-
bodes, ar c mxol od war sul i sas da ar c mxol od momavl i sas. TamaSi i seTi pr ocesi a, r om
yvel a amt endenci as Sei cavs. magr am, r ac mTavar i a, saki Txi i maSi ki ar ar i s, r omusaTuod
mxol od TamaSi s bi ol ogi ur i azr i vi kvl i oT _ r a mi zans emsaxur eba i gi , r i sTvi saa saWi r o _
ar amed i maSi , r omsxva mi si moment ebi c mi vi doT mxedvel obaSi . gar da bi ol ogi ur i sa, TamaSs
`gar egamovl eni s~mni Svnel obac aqvs. adami ani s er Ter T Tavi sebur ebas i si c Seadgens, r om
mas saqmi anoba, aqt i oba i mSemTxvevaSi c SeuZl i a, r odesac amas ar avi Tar i ser i ozul i amocana
ar moi Txovs: adami ans TamaSi c SeuZl i a, `adami ani mxol od i q ar i s sr ul i adami ani , sadac mas
TamaSi SeuZl i a~-o, ambobda Si l er i , da St er ni sTvi s amdebul ebi s si swor e yovel eWvs
gar eSea. TamaSi mTel adami ans asaxavs yvel a i mt endenci i T, r omel i c mas aqvs _ ar a mar t o
awymoSi , ar amed war sul Si c.
saqme i saa, r omadami ani s f si qi ka sxvadasxva f eni sgan Sesdgeba da, ker Zod, war sul i s
f eni sganac. sadac cxovr ebi s ser i ozul i amocanebi ami s nebas i Zl eva, es war sul i s mi Zi ne-
bul i t endenci ebi da mi swr af ebebi myi s i Rvi Zeben da TamaSi s Si naar sSi aqt i ur ni xdebi an.
magr ammomavl i s f enac ar sebobs `yovel awmyo moment Si ar a mar t o i mmxr i vaa momaval i
mocemul i , r omi gi cnobi er ad wi naswar aa ganWvr et i l i ~... ar amed i mi Tac, r omi gi Canasaxi s
f or mi T i mf unqci ebSi a war modgeni l i , r omel ni c jer ki dev i mdenad momwi f ebul ni ar ar i an,
r omTavi si dani Snul eba ser i ozul ad Seasr ul on. mi uxedavad ami sa, i si ni c i swr af i an
gamovl eni sken, da ami s r eal i zaci a TamaSSi xdeba.
TamaSi ami t ommar Tl ac Cveni Zal ebi s wi naswar i var ji Si a, r ogor c daamt ki ca gr oosma,
magr amamasTan er Tad, St er ni s Tqmi T, i gi wi naswar i mosi njvaa (Vortastung) moqmedebi s sxvadas-
xva SesaZl ebl obi s, r om, bol osdabol os, yvel aze uf r o Sesaf er i si f or mebi monaxos. i gi
amave dr os subi eqt i s pr ognost ul i gar e gamosaxul ebaa, i mi t omr omTamaSi s pr ocesSi
subi eqt i Tavi si momaval i cxovr ebi s f or mi s Canasaxs amoqmedebs, ase r ombavSvi s gacnoba
TamaSSi ukeT Sei Zl eba, vi dr e ser i ozul i aqt i obi s pr ocesSi .
St er ni s Teor i a gansakuTr ebi T i mmxr i vaa sayur adRebo, r omi gi sxva Teor i ebi sTvi s
Cveul ebr i v cal mxr i v Tval sazr i ss gver ds uqcevs da TamaSi s mr aval mxr i vi mni Svnel obi s
i deas emyar eba. mi uxedavad ami sa, mi si gazi ar eba mai nc ar Sei Zl eba. saqme i saa, r omZi r i Tadi
i dea ar unda i yos swor i . r ogor c davi naxvT, Tavi da Tavi St er ni s Teor i aSi i saa, r omi gi
TamaSs ganuvi Tar ebel , Canasaxovan f unqci aTa da t endenci aTa gamovl i nebad sTvl i s. jer -
er Ti , es r omase yof i l i yo, maSi n avt or s zr dadasr ul ebul i s TamaSi s Sesaxeb aRar unda
el apar akna da TamaSi mxol od bavSvobi s asaki s movl enad unda gamoecxadebi na. meor e:
cnobi l i a TamaSi s f aqt ebi , r omel Ta Sesaxebac ver avi Tar SemTxvevaSi ver i t yvi T, r omi si ni
Canasaxovan mdgomar eobaSi myof i Zal ebi s gamovl enas war moadgenen. magal i Tad, bavSvi r om
Svi l obanas TamaSobs, Sei Zl eba er Txel dedi s r ol s asr ul ebdes da meor ed Svi l i sas. r ac
Seexeba pi r vel SemTxvevas, aq mar Tl ac i mf unqci ebi sa da t endenci es Sesaxeb Sei Zl eba
l apar aki , r omel i c bavSvs jer mxol od Canasaxovan mdgomar eobaSi aqvs mocemul i . magr amr a
unda vTqvaT meor e SemTxvevi s Sesaxeb, r odesac bavSvi dedi s ki ar a, Svi l i s r ol s asr ul ebs
_ Sei Zl eba sul ToTo bavSvi sasac! ueWvel i a, aq ukve Canasaxovani f unqci ebi s Sesaxeb
l apar aki sr ul i ad dausabuTebel i i qneboda. amSemTxvevaSi bavSvi Tavi s momaval s ki ar a,
uf r o Tavi s war sul s amJ Ravnebs. Tu St er ni amaze ase gvi pasuxebda: TamaSi war sul i s
t endenci ebi s gamomJ Ravnebasa da dakmayof i l ebasac emsaxur ebao, maSi n es Cven mi si Teor i i s
si sust i s maCvenebl ad unda vaRi ar oT, mi si Teor i i sekl eqt ur i bunebi s maCvenebl ad.
282
3) f unqci onal ur i t endenci i s Teor i a
movl enas er Ti ar si aqvs, da yvel a Zi r i Tadi Tavi sebur eba, r omel i c mas axasi aTebs, am
er Ti ar si dan gamomdi nar eobs. movl eni s swor Teor i as amar si s mi gneba eval eba: maSi n mas mi si
sxvadasxva mxar es asaxsnel ad sxvadasxva pr i nci pi s moSvel eba aRar dasWi r deba. TamaSsac aqvs,
r asakvi r vel i a, aseTi ar si . i gi SemdegSi mdgomar eobs: bavSvs, r ogor c adami ani s Svi l s, gar k-
veul i t endenci ebi da f unqci ebi aqvs , r omel sac i gi an ver i yenebs, anda yovel mxr i v da yve-
l a mi mar Tul ebi T ver amoqmedebs. f unqci ebi , t endenci ebi `Zal as~war moadgenen, da Zal i s-
Tvi s swor ed i saa damaxasi aTebel i , r omi gi ar sebi Tad moZr avi a, moqmedi a, Zal a di nami kur i
cnebaa. maSasadame, cxadi a, bavSvi s amZal ebs umoqmedod ar seboba ar SeuZl i a: f unqci ona-
l ur i t endenci a, r omel i c i maSi mdgomar eobs, r omZal ebi s ar seboba f unqci ebi s gar eSe
SeuZl ebel i a, gasagebad xdi s bavSvi s i mSemTxvevaSi c aqt i obas, r odesac mas gasakeTebel i
ar af er i aqvs, r odesac es aqt i oba r ai me pr oduqt i s mi saRebad ki ar ar i s gankuTvni l i , ar a-
med mxol od r ogor c pr ocesi a mni Svnel ovani . f unqci onal ur i t endenci i s cneba
gasagebad xdi s TamaSi s f aqt s.
masaSadame, r at omTamaSobs bavSvi Tu di di , sul er Ti a, amas f unqci onal ur i t endenci a
udevs saf uZvl ad.
magr ami gi ve gar emoeba gasagebad xdi s i masac, Tu r ogor TamaSobs bavSvi ; gasagebad xdi s
TamaSi s Si naar seul mxar esac. mar Tl acda, Tu TamaSi f unqci onal ur i t endenci i s
gamovl enaa, cxadi a, mi si Si naar si mxol od i seTi Sei Zl eba i yos, r ogor c aqt i obaSi myof
f unqci ebs Seef er eba. es f unqci ebi , r asakvi r vel i a, adami ani s f unqci ebi a, r omel i c
f i l ogenet ur ad gar kveul i saqmi anobi s pr ocesSi Camoyal i bda. maSasadame, r ogor SeeZ-
l ebaT amf unqci ebs aqt i oba, Tu ar a amgar kveul i saqmi anobi s saxi T!
amr i gad, bavSvi s TamaSi Tavi si Si naar si T adami ani s saqmi anobi s wabaZvas war moadgens.
magr amaqedan gr oosi s mi er Seni Snul i f aqt i c Tavi sTavad gasagebi xdeba: Tu TamaSi
Tavi si Si naar si T adami ani s saqmi anobi s sxvadasxva f or mas war moadgens, maSi n cxadi a, r om, i gi ,
mar Tl ac avar ji Sebs bavSvs amsaqmi anobaSi da, maS, momaval i cxovr ebi sTvi s amzadebs.
amr i gad, Sei Zl eba i Tqvas, f unqci onal ur i t endenci i s Teor i a, r omel sac Cven vi cavT,
TamaSi s ar si s swor daxasi aTebas i Zl eva. yovel SemTxvevaSi , udaoa, r omTamaSi s yvel a i s
Tavi sebur ebani , r omel Taganac Ti Toeul i ker Zod cal ke Teor i i s saf uZvl ad i yo xol me ga-
moyenebul i , f unqci onal ur i t endenci i s Teor i i s mi xedvi T, er Ti da i mave ar si dan gamomdi -
nar eoben.
f ant azi i s Semdgomi ganvi Tar eba
sagul i sxmoa, r om`TamaSi s asaks~_ e. w. `zRapr i s asaki c~emTxveva, ese i gi , i s asaki , r ome-
l i c zRapr i s Zl i er i i nt er esi T xasi aTdeba (4-dan _ 8 wl amde). es asec unda yof i l i yo. zRap-
r i s Si naar si s anal i zi amt ki cebs, r omi gi f ant azi i s i mave Tavi sebur ebebs Sei cavs, r omel i c
TamaSi s f ant azi i sTvi sacaa damaxasi aTebel i . aq i gi ve pasi ur i , i gi ve ukr i t i ko, i gi ve subi -
eqt ur i da yvel af r i s ganmasul i er ebel i ani mi st ur i f ant azi a moqmedebs, r ogor sac
Cveul ebr i v, TamaSi s SemTxvevaSi aqvs adgi l i .
magr amzRapar i ukve f ant azi i s damouki debel i , Tavi suf al i muSaobi s Tval saCi nod gan-
vi Tar ebul el ement ebs Sei cavs: da aqedan mxol od er Ti nabi ji daa dar Ceni l i , r ommozar di s
f ant azi i sTvi s swor ed es damouki debel i , es Tavi suf al i muSaoba Sei qmnes damaxasi aTebel i .
cnobi l i a, r ommozar di , gansakuTr ebi T sqesobr i vi momwi f ebi s per i odSi , ocnebi T ar i s
xol me gat acebul i . ar asodes adami ani i mden koSkebs ar agebs haer Si , r amdensac amasakobr i v
saf exur ze. magr amf ant azi i s ganvi Tar ebi s monapovar s aq meor e gar emoeba war moadgens. saqme
i saa, r ommozar ds, si namdvi l i s axal i modal obi s, f ant azi i s si namdvi l i s, gancda uCnde-
ba. i gi exl a ukve er Tnai r ad aRar epyr oba r eal ur sa da f ant azi i s samyar os. ami er i dan Cven
namdvi l i f ant azi i s Sesaxeb Segvi Zl i a l apar aki , r amdenadac f ant azi i s war modgena gancda-
Si c di f er enci r deba.
Wabukobi s per i odSi mozar ds xel ovnebi s gagebi s unar i uCndeba. xSi r ad i gi Tvi Tonac
cdi s ammi mar Tul ebi T Tavi s Zal ebs. damaxasi aTebel i a, r omar cer T asakobr i v saf exur ze
i mdeni l eqsi ar i wer eba, r amdeni c Wabukobi s xanaSi _ aq Tavi si Tavi Ti Tqmi s yvel as poet ad
mi aCni a. es gar emoeba amt ki cebs, r omf ant azi i s ganvi Tar ebaSi axal i per i odi dawyebul a _
Zal i an mni Svnel ovani , Sei Zl eba i Tqvas, kr i t i kul i . Tu aqamde bavSvi s f ant azi i s muSaoba _
umTavr esad spont anur ad mi mdi nar eobda _ ar a mar t o TamaSi s per i odSi , ar amed _ Semdegac,
ocnebi s xanaSi c _ exl a saqmeSi nebel oba er eva, da Cven aqt i ur i f ant azi i s aRmocenebi s
mowmeni vxdebi T. Sei Zl eba i Tqvas, r omnamdvi l i adami anur i mi znebi sTvi s mxol od ami s
Semdeg i wyebs f ant azi a muSaobas, mxol od ami s Semdeg i wyebs i gi i m udi desi r ol i s
Sesr ul ebas, r omel i c mas adami ani s kul t ur ul i ganvi Tar ebi s i st or i aSi aqvs daki sr ebul i .
283
r i bos mi xedvi T, f ant azi i s ganvi Tar eba samper i ods ganvl i s: pi r vel i per i odi sami
wl i dan i wyeba da mTel i adr eul i bavSvobi s xanaSi gr Zel deba. mi sTvi s damaxasi aTebel i
i saa, r omf ant azi a aq sr ul i ad Tavi suf al i a r aci onal ur i el ement ebi sgan. magr ami mi sda
kval obaze, Tu r ogor vi Tar deba i nt el eqt i , f ant azi a sul uf r o da uf r o upi r i spi r deba
mi s gavl enas, da i wyeba meor e per i odi kr i t i kul i per i odi , xana i nt el eqt i s obi eqt u-
r obasa da f ant azi i s subi eqt ur obas Sor i s br Zol i sa.
mesame per i odi , i nt el eqt i s gamar jvebi s per i odi a, r odesac f ant azi a mi si el ement ebi T
i msWval eba da r aci onal ur i Semoqmedebi s gzas adgeba. ami s Sedegi i saa, r omzogi er Ts f an-
t azi a sr ul i ad uqvei Tdeba. Tavs anebebs axal gazr dobi s i deal ebs, Tavi s Zvel ocnebebs emS-
vi dobeba da cxovr ebi s pr ozaSi ef l oba. xol o vi sac mar Tl a mdi dar i f ant azi a aqvs, i mi sT-
vi s r aci onal ur i el ement ebi s SeWr a f ant azi aSi xel sayr el i xdeba: f ant azi a mdi dr deba da
namdvi l i Semoqmedebi s unar s i Cens.
es sqema er Tgvar Seswor ebas moi Txovs. xazgasmi T unda i Tqvas, r omr i bo f ant azi i s
ganvi Tar ebi s pr ocesSi Zi r i Tads, gadamwyvet moment s swor ad aRni Snavs. mi si azr i T, es
moment i f ant azi i s r aci onal ur i el ement ebi T gamsWval vaSi mdgomar eobs. da mar Tl ac, Cven
vi ci T, r omf ant azi i s ganvi Tar ebi s xazze gansakuTr ebul i mni Svnel oba i met aps aqvs,
r odesac war mosaxvi s pasi ur i , spont anur i muSaoba aqt i ur i T, nebel obi T war mar Tul i
Semoqmedebi Ti pr ocesi T Sei cvl eba. magr amamas or i saf exur i ki dev uswr ebs wi n. er Ti _
TamaSi s f ant azi i s saf exur i , r omel i c f enomenol ogi ur ad namdvi l i f ant azi i s saf exur ad
jer ki dev ver Cai Tvl eba da obi eqt ur adac di f uzi ur i xasi aTi s pr ocess war moadgens. meor e
saf exur i , r omel i c 6-8 wel s Sua yal i bdeba da f ant azi i s Tavi suf al i muSaobi s saxi T i Cens
Tavs, r i bos mi er aRni Snul gar damaval per i ods uTmobs adgi l s da, bol os, pr oduqt ul i ,
aqt i ur i f ant azi i s saf exur i T i cvl eba.
r asakvi r vel i a, i se r ogor c sazogadod yvel gan, aqac mxedvel obaSi unda vi qoni oT, r om
ganvi Tar ebi s axal -axal i saf exur i s mi Rweva Zvel ebi s sr ul aRkveTas r odi ni Snavs. Zvel ebi ,
mar Tal i a, moxsni l i saxi T, magr ammai nc ganagr Zoben ar sebobas.
bol osi t yvaoba
wi namdebar e wi gni s gavl ena da Rvawl i qar Tul i mecni er ul i azr ovnebi s ganvi Tar ebi s
i st or i aSi ganuzoml ad di di a. ukve oc wel ze met i a, r ac i gi Cvens st udent obas da saer Tod
f si qol ogi i s saki Txebi T dai nt er esebul qar Tvel mki Txvel s emsaxur eba; Tval saCi noa mi si
gavl ena i mavt or ebze, r oml ebmac CvenSi f si qol ogi i s axal i `saxel mZRvanel o kur sebi ~.
dawer es, da saWi r o wi gnad r Ceba ker Zod maTTvi sac, vi nc dRes CvenSi eqsper i ment ul
mecni er ul -f si qol ogi ur kvl eva-Zi ebas eweva.
wi gnSi war modgeni l i saki Txebi ganxi l ul i a avt or i s sakuTar i koncef ci i s _ `ganwyobi s
Teor i i s~_ Tval sazr i si T da ami s gamo sxvanai r i Tanami mdevr obi Tac, vi dr e es ar sebul
saxel mZRvanel oebSi a mocemul i , saxel dobr : Tu ar sebul saxel mZRvanel oebSi jer Semecne-
bi T f si qi kur pr ocesebs gani xi l aven, Semdeg emoci ebs, nebel obas da, dasasr ul , pi r ovne-
bi sa da mi si aqt i vobi s anu qcevi s saki Txebs, wi namdebar e wi gnSi es Tanami mdevr oba. Ti Tqmi s
sawi naaRmdegoa: cal keul f si qi kur f enomenebi s gar Cevas aq wi n uswr ebs moZRvr eba
`ganwyobi s f si qol ogi i s Sesaxeb~, r omel i c saxel mZRvanel oebSi ar gvxvdeba, Semdeg modi s
emoci ur i gancdebi s f si qol ogi a, Semdeg qceva da nebel oba da, dasasr ul , Semecnebi Ti pr o-
cesebi (Segr Zneba, aRqma, azr ovneba da sxva). es gansxvaveba SemTxvevi Ti ar aa: r oca moTxov-
ni l ebi s mqone subi eqt ze gar emo anu obi eqt ur i si t uaci a moqmedebs, es ukanasknel i uSu-
al od ki ar i wvevs masSi Sesat yvi s qcevas da, maSasadame, cnobi er i f si qi kur i pr ocesebi s
aqt i vaci as, ar amed gaSual ebi T, ganwyobi s gzi T: jer Cndeba ganwyoba r ogor c mTl i ani
subi eqt i s, pi r ovnebi s, modi f i kaci a, r ogor c mi si f si qof i zi kur i f unqcebi s gar kveul i
moqmedebi sTvi s mzaoba, da Semdeg amganwyobi s saf uZvel ze r eal i zdeba Tvi Ton qceva; aseTi a
saer Tod, avt or i s Teor i i s Tanaxmad, f si qi ki s muSaobi s meqani zmi da ami t omaa, r omwi nam-
debar e wi gni c jer ganwyobi s f si qol ogi as i xi l avs da Semdeg ki qcevebs da maTSi Car Tul
cal keul f si qi kur f enomenebs. amTval sazr i si T wi gni uTuod gansxvavdeba zogadi f si qo-
l ogi i s yvel a dRemde cnobi l kur sebi sgan da, Sei Zl eba i Tqvas, saxel mZRvanel ocaa da or i -
gi nal ur i f si qol ogi ur i gamokvl evac adami ani s f si qi kur i cxovr ebi s Sesaxeb.
wi gni war moadgens d. uznaZi s Sr omebi s publ i kaci i s III-IV t oms da dabeWdi l i a ucvl e-
l ad i msaxi T, r a saxi Tac i gi gamocemul i i yo pi r vel ad (1940) Tvi Ton avt or i s mi er .
z. i . xojava
14. III. 64

You might also like