~I

6. PRIJENOS LANCIMA
6.1. OPCI POGLED I OSOBINE LANCANIH PRIJENOSNIKA
Lanci imaju ~irokuprimjenu u ma~instvu a najce~6e se koriste kod poljoprivrednih,
alatnih, tekstilnih i transportnih ma~ina. Prema namjeni se mogu svrstati u tri osnovne
grope:
I. pogonski - kod lancanih prijenosnika za prijenos snage.
2. teretni - s,luzeza vje~anje, dizanje i premije~tanje tereta uglavnom kod diza-
licnih ma~ina, hidrotehnickih objekata te drugih mehanizama perio-
dicne primjene,
za transport i premje~tanje tereta kod transportnih ma~ina: konvejera,
elevatora, i s1.
Najrasprostranjenijaje prva grupa i u ovom poglavlju 6e biti govora sarno 0 pogon-
skim lancima odnosno prijenosnicima ciji su oni sa,stavnidio.
Lancani prijenosnici se primjenjuju za prijenos snage i obrtnog kretanja kod ve6ih
rastojanja vratila, gdje se zahtijeva konstantan prijenosni odnos, a nije mogu6a prim-
jena prijenosa zupcanicima. Sastoje se iz lanca i dva lancanika pricvr~6ena na vratilo
ili neki drugi di'o(s1.6.1.). Jedan od lancanika je pogonski a drugi gonjeni.
3. vucni-
e)
St. 6.1. Oblici tancanih parova
208
T
!
I
I
,
!
!
~
!
,
,
I
I,
~
I
I
I
Prijenos snage se ostvaruje tako ~tozupci 000 zupcanika ulaze u zahvat sa cl
ma lanca koji, kao posrednik, prenosi obrtanje sa pogonskog na gonjeno vratilo.
ostvarivanja boljeg zahvata izmedu lanca i lancanika treba obezbijediti da se ,
ogranak lanca nalazi sa gonjene strane (s1.6.I.a), jeTje u suprotnom potreban za
lancanik (s1.6.1. c i s1.6.1.d). Ukoliko prijenosnik zauzima vertikalan polozaj,
sprecavanja oscilovanja lanca i pobolj~anja zahvata., potreban je zatezni lancan
prigu~ivac oscilacija (s1. 6.1.e). Ukoliko su ose vratila vertikalne tada su lamele I
izlozene intenzivnom habanju pa je ovaj polozaj veoma nepogodan za lancane
jenosnike. Osim navedenih primjera postoje i specijalni slucajevi ovih prijenm
koji imaju jedan pogonski i vi~e gonjenih lancanika (pri razliCitimosnim rastojan
vratila).
Dobre osobine lancanih prijenosnika su: mala optere6enja vratila i lezista, mal
gabarita, mali tro~kov.iodrzavanja, neosjetljivi su na vlagu i prasinu te promjenu
perature i osno rastojanje vratila, povoljan stepen korisnog djejstva (17= 0,98 -0,'
relativno dug vijek. .
U nedostatke se mogu ubrojiti: lomljenje elemenata lanca usljed zamora, hab
elemenata lanca koje ima za posljedicu istezanje lanca i povecanje koraka ~tose n
otkloniti primjenom zateznih uredaja, pojava udara i ~um za vrijeme rada i pot
pazljivog razradivanja.
6.2. VRSTE LANACA ZA PRIJENOS SNAGE
Kod lancanih prijenosnika najce~ce se primjenjuju land sa valjcima i lane
zupcima dok nesto rjede lanci sa cahurama.
6.2.1. LANGI S VALlGIMA
Lanci sa valjcima (s1. 6.2.) su sastavljeni iz niza naizmjenicno poredanih Unt
njih i spoljnih clanaka koji su u zglobovima spojeni pomocu osovinica.
I' P 'I
5 1
;:;
3
d.
st. 6.2. Lanac s valjcima
Unutamji clanak cine dvije lamele (1) u cije su otvore upresovane cahure \
Prilikom montaze na cahure se navlace valjci (3) koji se mogu slobodno okretati
omogucava njihovo kotrlJanje po boku zuba kada su lanci i lancanik u.zahvatu.
Spoljnji clanak se sastoji od dvije lamele (4) i dvije osovinice (5). Jedan kraj q
vinica je upresovan u otvore jedne lamere, a drugi se pri spajanju sa unutamj
."
clankom upresuju u otvore druge lamele ili osiguraju na neki drugi nacin. Rastojanje
izmedu dvije susjedne osovinice naziva se korakom.
Mjere i obIici lanaca propisani su standardima:
-lanci sa valjcima (JUS M. Cl. 820),
- lanci sa valjcima za povecana opterecenja (JUS M. Cl. 821).
Za lancane prijenosnike se uglavnom koriste jednoredni, dvoredni i troredni lanci
ciji su oblici i mjere dati u tabeIi 6.1.
Tabela 6.1. Osnovne mjere lanaca s valjcima
JIDNDa&DNI
T_IDNI
~~ D_IDNI
~*1-
p bl
mm mm
6 2,8 4,0
8 3 5
12,7 3,3 7,75
12,7 4,88 7,75
25,4 17,02 15,88
(30) 17,02 15,88
31,75 19,56 19,05
38,1 25,4 25,4
44,45 30,99 27,94
50,8 30,99 29,21
63,5 38,1 39,37
76.2 45.75 48.26
9,525 3,2 6
(9,525) 3,94 6,35
9,525 5,72 6,35
12,7 6,4 7,75
12,7 6,4 8,51
12,7 7,75 8,51
15,875 6,48 10,16
15,875 9,65 10,16
19,05 11,68 12,07
25,4 17,02 15,88
31,75 19,56 19,05
38,1 25,4 25,4
44,45 30,99 27,94
50,8 30,99 29,21
63,5 38,1 39,37
76.2 45.75 48.26
210
dlh10
Jednoredni
gl
e
mm
A2 q
mm I mm I
mm2 kg/m I mm2
Lanci sa va1jcimaza manja opterecenja JUS M.C1.820
5 7 3 0,12
7,5 5,64 10 5 0,18 I 21
1~5 n 8 ~~
10,5 28 8 0,44
24 31,88 210 45 2,7 I 421 I 80
24 210 45 2,5
27 36,45 295 55 3,6 590 100 7,2 885 140
36 48,36 554 120 6,7 1109 215 13,5 1164 300
41 59,56 740 140 8,3 1481 250 16,6 2222 360
44 58,55 837 180 10,5 1(;73 320 21,0 2510 450
60 72,29 1275 270 16,0 2550 480 32,0 3825 680
70 9121 2061 400 25.0 4123 700 500 6185 1000
Lanci sa va1jcimaza povecana opterecenjaJUS M.C1.821
9 14 6,5 0,26
9 22 9 0,36
9 10,24 28 9 0,41 I 56
11,5 38 15 0,50
12,5 44 18 0,65
12,5 13,92 50 18 0,70 I 100 I 32 I 1,35 I 151
15 51 25 0,80
15 16,59 67 25 0,95
16,5 19,46 89 30 1,25
24 31,88 210 65 2,7
27 36,45 295 100 3,6
36 48,36 554 170 6,7
41 59,56 740 200 8,3
44 58,55 837 260 10,5
60 72,29 1275 420 16
70 91.21 2061 600 25
9 0,36
5,4 631
16
0,78
85
135 45
179 54
421 124
590 190
1109 324
1481 381
1673 495
2550 800
4123 1140
46
1,85 202 65
2,5 268 76
5,4 631 185
7,2 885 286
13,5 1664 485
16,6 2222 571
21 2510 743
32 3825 1200
50 6185 1700
I
!
I
~
q
kg/m
115 8,0
11
21
25
32
48
75
I
I'
I
I
I
f
I
I
23
1,18
2,0
2,8
3,8
8
1]
2]
25
32
48
75
L
~-3-
I
Tip A
Tip B
.+-
Tip C
Tip D
Sl. 6.3. Spojni cianci lanaca s valjcima
Ukoliko su velika osna rastojanja vratila, a mala opterecenja tada se koriste lanci
sa valjcima dugih clanaka (JUS M. C1.822). Mjere ovih lanaca su date u tabeli 6.2. Da
bi lanac postao beskonacan, potrebno je izvrsiti spajanje njegovih krajeva. To se
postize pomocu tzv. spojnih clanaka (s1.6.3.) koji se razlikuju po oblliku u zavisnosti
od koraka i od toga da Ii lanac ima paran Hi neparan broj clanaka. Spoljni cIanci se
mogu rasklapati i snabdjeveni su osiguracima koji sprecavaju ispadanje osovinica.
Tabela 6.2. Lanci s va1jcima dugih ~lanaka
211
Lanci sa valjcima dugih lanaka po JUS M.C1.822
I
'
mm2
kg/m
I
p mm bl mm dlhlO mm g. mm
A FM kN
q
25,4 7,75 8,51 11,8
65
16 0,48
I
31,75 9,65 10,]6
14,73
85
20 0,55
38,1 11,68 12,07
16,13
116
26 0,80
50,8 17,02
15,88 21,08
263 48 1,9
63,5 19,56
19.05
26,42
354 55 2,6
762 254
2540
3340 670
100 451
Za lance s pamim brojem Clanakai korakomp $ 12,7 mm koristi se spojni clanak
tipa A, a za korakp > 12,7 mm clanak tipa B.
Za lances nepamimbrojemclanakai korakomp $ 12,7mmkoristisespojniclanak
tipa Ckombinovan sa dva clanka tipa A i za korakp > 12,7 mm clanak tipa D kombi-
novan sa jednim clankom tipa B.
Kao ~toje sa slike vidljivo spojni cIanci za lance sa nepamim brojem clanaka su
sloteniji pa takve lance treba izbjegavati.
Za pravilno porucivanje lanaca potrebno je znati kako se oni oznacavaju. Lanci s
valjcima za povecana opterecenja imaju oznaku
L lanac m xp x hI JUS M. Cl....
gdje je: L (m) - dutina lanca,
m - broj redova Janca,
a lanci s vaJjcima dugih clanaka
L lanac p x hI JUS M.CI .822 Hi
p x hI x ZJUS M.C1.822
gdje je z - broj clanaka lanca.
Ukoliko je u oznaci dat broj clanaka Janca onda je uracunat i spojni clanak, a ako
je data dutina u metrima podrazumijeva se da su na krajevima lanca unutamji cianci.
6.2.2. LANCI S CAHURAMA
Lanci s cahurama (sI.6.4.), slicno kao i lanci s valjcima su sastavljeni od unutar-njih
i spoljnih clanaka s tom razIikom ~tonemaju valjka. Kod ovih Janaca cahure se nepo-
sredno dodiruju sa zupcima lancanika.
I p "1
, ,
.;;
Sf. 6.4. Cahurasti fanac
Zbog klizanja po boku zuba lancanika, cahure su izlotene vrlo intenzivnom haba-
nju pa se ovi lanci rijetko koriste za prijenos snage.
212
6.2.3. LANCl S ZUPCIMA
Lanci s zupcima (sl. 6.5.) su pogodni za prijenos male snage velikim brzinama. Slo-
zeniji su i dosta skuplji od lanca s valjcima. Sastavljeni su od lamela zglobno povezanih
Tabela 6.3. Lanci sa zupcima DIN 8190
~
g,
I "
'b' ~
~
Lanac I Lancanik
I
FM
Naz'lbl IAIA
B
IqlblCtliJlgllhm;nlitlrt p I irina 1 e 2 Nepo-
mm mm mm mm mm bolj-
Pobo- kg/m mm mm mm mm mm mm mm
ano
Ijsano
kN kN
25 23,5 28,0 50 14,5 29 1,3 30
30 29,5 34,0 60 18,0
36 1,6 35
I
8
I 4,7 I
4 I I 3 I
12,7 I 40 42,0 46,5
90 26 52
2,1 45
8 3
50 48,5
530 100 30 60 26 55
25 23,5 28,5 55 16 32 1,9 30
30 29,5 34,5 69 21 42 2,4 35
15,871 40 42,0 47,0
98 30 60 3,2 45
I
II
I 5,9 I
5 I 10 I 4 I 3
50 48,5 53,5 112 35 70 3,9 55
65 640 690 150 46 92 51 70
30 29,5 35,0 70 28 56 3,0 35
40 42,0 48,5
100 40 80
3,8 45
19,05 I 50 48,5 54,0 120 47 94 4,8 55 I 13 I 7,0 I
5 I 12 I 4 I 3
65 64,0 69,5 150 63 126 6,2
70
75 765 820 180 75 150 74 80
50 52,0 59,0 190 87 125 7,0
55
65 64,5 71,5
240 98 140 8,5 70
25,4 I 75 76,5 83,5
280 131 187
10,1 801 17 I 9,4 I
9 I 16 I 6 I 5
90 89,0 96,0 320 140 200 11,4
95
100 101 108 380 175 250 132 105
65 64,5 72,5 360 133 190
13,2
75
75 76,5 84,5 430 175 250 15,2
85
38,1 I 100
101 109 570 235 336 20,2 110 I 25 114,1 I
9 I 24 I 6 I 5
125 125 133 700 294 420 25,0 135
150 150 158 840 385 550 30.0 160
75 78,8 88,0 530 238 340 19,5
85
100 102 112 690 319 456 25,7
110
50'81125
128 138 860 399 570 32,0 135 1 33 1 18,8 I
11 I 32 I 8 I 5
150 152 162 1030 452 646 38,2
160
.
175 176 186 1200 553 790 445 185 I
I
FM- prekidna sila Janca,A u mm2- noseca povrsina zgloba.
I
I
Primjer oznacavanja: p = 25,4 mm, b, = 76,5 mm, poboljan, 80 clanaka;
I oznaka: lanac B 25,4 x.75 x 80 DIN 8190.
L
211
r
I
I
!
I
I
I
I
a)
b)
Sl. 6.5. Lanci s zupcima
osovinicama. Rad prijenosnika s ovim lancima je ujednaceniji nego kod lanaca s valj-
cima i skoroje besuman. Pouzdaniji su u radu, jer prekid jedne lamele ne znaci i prekid
cijelog clanka lanca.
Da bi se izbjeglo spadanje lanca sa lancanika lanac ima vodece lameIe (vodilice)
koje mogu biti na bocnim stranama (sI.6.5.a) ili u sredini (sI.6.5.b).
Sastavljanje krajeva lanca, koji ima paean broj clamika, vrsi se jednom spajajucom
osovinicom i rascjepkom. Lanci sa nepamim brojem clanaka se ne preporucuju jer su
za sastavljanje krajeva potrebne izvijene prelazne l.mele. Podaci 0 lancima sa zupci-
ma prema DIN 8190 dati su u tabeli 6.3.
I
t
~
I,
/.
6.3. KONSTRUKTIVNI OBLICI LANCANIKA
Lancanici za razlicite vrste lanaca u principu se medusobno ne razlikuju po
osnovnom konstruktivnom rjesenju. Razlika je uglavnom u konstruktivnom rjesenju
zupcastog vijenca i izboru oblika profila zupca koji zavisi od vrste lanca. Od njego-
vog pravilnog izbora u velikoj mjeri zavisi pouzdanost i vijek trajanja lancanog pri-
jenosnika. U svijetu se najcesce koriste cetiri oblika profila zuba lancanika: ugnuto-
-ispupceni (sI.6.6. a), pravolinijski (sI.6.6. b), pravolinijsko ispupceni (sI.6.6. c) i
ispupceni (sI.6.6. d).
I
I
!
fj
,
d .
a Cb I
.JT aft .JT
Sl. 6.6. Profili zuba lancanika
Sto se tice osnovnog konstruktivnog rjesenja, neki primjeri su dati na slici 6.7., a
najcesce su razlike u polofaju glavcine u odnosu na zupcasti vijenac. Taj polozaj mofe
biti simetrican, asimetrican i jednostran. .
214
L
Koji oblik odabrati, zavisi od mjesta i nacina vezivanja za druge dijelove.
Najpogodniji su lancanici s simetricnim polofajem glavcine. Laksa je izrada a pogod-
ni su i u eksploataciji. Kada se pohaba jedna straDabocnog profila zuba Iancanik (sa
simetricnim polofajem glavcine) se mote zaokrenuti i u sprezanje se uvodi druga
neostecena straDa. Sa slike se vide razlike u poprecnom presjeku zuba i oboda.
lA_11
~J
a) b) c) d) e) f) g) h)
In
i)
-4-: .
j) k) 1)
st. 6.7. Osnovna konstruktivna rjeSenja tancanika
6.4. MATERIJAL ZA IZRADU LANACA I LANCANIKA
Materijal koji se koristi za izradu lanaca i lancanika su razne vrste celika. Tako ~
lamele izraduju najcesce od konstrukcionog celika ili ugljenicnog celika 2
poboljsanje, rjede od ugljenicnog celika za cementaciju. Osovinice, cahure i valjci ~
od ugljenicnih celika za poboljsanje ili za cementaciju.
Za lancanike se bira celik u zavisnosti od uvjeta facta. Za povoljnije uvjete ra<
(mirna opterecenja, manje brzine, veci broj zuba) mogu se koristiti (;.1530, (;.173
(;.3130. Za nepovoljnije uvjete facta (;.1220, (;.1221, (;.4120, (;.4320 ili (;.413
(;.4130, (;.3134. Ukoliko su lancanici sporohodni i sa veCimbrojem zuba za njihm
izradu se mofe koristiti i sivi liv SL 20 ili SL 25.
6.5. OPTERECENJE (NOSIVOST) LANACA
Pod nosivoscu lanca podrazumijeva se velicina opterecenja kojim je on izloZJ
tokom prijenosa obrtnog momenta sa pogonskog na gonjeni lancanik.
To opterecenje se sastoji od obodne (korisne) sile F0' centrifugalne sile Fe i tez~
lanca FG'
Obodna sila je data izrazom j
Fo=2'Mo [N] (6.~
d
gdje je: Mo (Nm) - obrtni moment,
d (m) - precnik podionog kruga pogonskog lancanika.
Kod normalnog rasporeda zglobova (valjka) lanaca na zube lancanika, gila u lame-
lama ~lanaka koji nailazi na gonjeni lancanik jednaka je utili, a obilaskom oko lanca-
nika vrijednost joj raste do velicine F 0 (sI.6.8.). Obilaskom oko pogonskog lancanika
sifa se smanjuje i ponovo ima vrijednosot nula u slobodnom ogranku (kraku).
Iz navedenog se vidi da je uticaj obodne sile F 0 izlozen s'amo radni ogranak lanca.
r
Ii .
I
I
I
a)
F
~~
... ~~"
ft.~
Fz2
F,
b)
F'j\/\
t
Sf. 6.8. Sila na dodiru /anca i /ancanika (a) promjena si/e u /ancu (b)
Pri obilasku lanca oko lancanika javlja se centrifugalna gilakoja opterecuje i zateze
lanac pOcijeloj duzini
FC=Q'v2 (N) (6.2.)
gdje je: Q(kg/m) - masa lanca po jedinici duzine,
V(m/s) - brzinalanca.
I gilazatezanja usljed vlastite tezine lanca, na dutini slobodnog ogranka, opterecuje
lanac na cijeloj duzini i iznosi
q.g.[2
FG = .cosa [N]
8.f
gdje je: [(m) - duzina slobodnog ogranka lanca (l '" a),
a (O) -ugao izmedu horizontale i linije koja spaja centre lancanika,
g (m/s) - ubrzanje Zemljine tete,
fern) - ugib (opustenost) na srednjem dijelu slobodnog ogranka lanca (sI.6.9.).
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (6.3.)
216
Ukoliko je ravan u kojoj leze m
lancanika vertikalna ili skora vertika
na tj. a 2:70, opterecenje lanca od sol
stvene tezine je
FG=q'g'[(N) (6.4
Na osnovu recenog vidi se da ukUI
no opterecenje lanca u Vllcnomograr
ku lanca iznosi
Sf. 6.9. Mjere /ancanog para
F=FO+FC+FG"""" (6.5
a u slobodnom ogranku
F1=Fc+FG (6.6.
Pri odabiranju lanca potrebno je provjeriti stepen sigumosti i velicinu povrsinsko
pritiska izmedu osovinice i valjka ili osovinice i cahure pa je
FM >7
SST =F-
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (6.7.
gdjeje: SST- staticki stepen sigurnosti,
FM (kN) - najmanja prekidna gila, odreduje se eksperimentalnim putem a dat
je u tabelama 6.1., 6.2., 6.3.,
F (kN) - gila u vucnom ogranku lanca.
Povrsinski pritisak je
F
p = A2 S; Pd [MPa]
gdje je: A2 (mm2) - aktivna povrsina osovine clanka (tabele 6.1., 6.2., 6.3.),
Pd (MPa) - dozvoljeni pritisak (tabela 6.4.),
F (N) - gilau vucnom ogranku lanca.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (6.8.
Tabela 6.4. Dozvo1jeni pritisak izmedu osovinice i va1jka i1i osovinice i c3ahure
211
Brzina
Broj zuba manjeg 1anc3anika
v
(mIs)
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
0,1 31,9 31,9 31,9 32,0 32,0 32,1 32,4 32,6 32,6 32,7 33,1 33,1 33,1 33,1 33,1
0,2 29,5 29,8 30,6 30,7 30,8 30,9 31,0 31,0 31,0 31,3 31,6 31,8 32,1 32,1 32,5
0,5 25,5 25,8 27,3 27,9 28,3 28,5 28,9 29,1 29,3 29,5 29,6 29,8 30,0 30,4 30,7
1 21,7 23,1 23,8 24,6 25,2 25,9 26,1 26,4 26,9 27,2 27,3 27,6 28,0 28,2 28,5
2 17,0 18,4 19,7 20,6 21,5 22,2 22,6 23,2 23,7 24,1 14,4 24,7 25,0 25,2 25,6
3
13,9 15,5 16,8 17,9 18,9 19,8 20,4 20,9 21,3 21,7 22,1 22,5 22,8 23,2 23,5
4 11,6 13, 14,7 15,9 17,0 17,8 18,5 19,1 19,5 20,0 20,4 20,8 21,1 21,5 21,8
6
7,8 9,7 11,3 12,8 13,9 15,0 15,8 16,5 16,9 17,3 17,8 18,2 18,6 19,0 19,3
8
10,0 11,6 12,5 14,0 14,3 15,0 15,5 15,9 16,4 16,8 17,2 17,5
12
10,1 12,6 12,0 12,6 13,1 13,6 14,0 14,3 14,7
18
6,4 8,0 8,3 9,1 9,7 10,3 10,9 11,4 11,8
24
5,1 6,0 6,8 7,5 8,2 8,8 9,3
Osim ranije navedenih sila, usljed udara valjaka 0 zupce lancanika i dr., javljaju se
dinamicke sile koje povecavaju ukupnu silu u lancu. Uticaj ovih dinamickih sila uzima
se u obzir taka sto se ukupna sila F mnozi faktorom udara ;;'Upa je
SD= FM ~5 (6.9.)
;;'U.F
Meduosno rastojanje 1ancanika je
a=(30+50)'p anajviseamax=80'p (6.10.)
Najmanje meduosno rastojanje je
amin=0,6.(dl+d2)+(30+50)mm (6.11.)
Na osnovu prethodno odabranih vrijednosti maze se izracunati broj c1anaka 1anaca
koji mora biti cia broj
gdje je: SD - dinamicki stepen sigumosti.
Vrijednosti faktora udara ;;'Usu po DIN 8195 date u ovisnosti od vrste pogonske i
radne masine.
Faktor udara (;;'u)se uzima da je za strugove i busilice (1,4), za glodalice (1,6), za
rendisaljke (2,4), masine za provlacenje (1,7), hidraulicne prese (1,8), ekscentarske
prese (2,5), jednostepeno klipne kompresore (1,6), ventilatore (1,5), klipne pumpe (2),
centrifugalne pumpe (1,5), bagere (3), transportere za sitni materijal (1,5) i komadni
(2), za dizalice 2,5.
ZI+ z2 z2 - zl 2. a . cas y
z=-+-.y+
2 Jr: P
gdje je y- ugao lanca prema geometrijskoj osi koja spaja centre obrtanja lancanika a
racuna se iz izraza
. . ; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (6.12.)
6.6. PRORACUN I KONSTRUKCIJA LANACA I LANCANIKA
. d2-dl (Z2-ZI)'P
smy = -
2.a 2.a.Jr:
Kada je poznat broj c1anaka 1anca meduosno rastojanje se maze izracunati iz
sljede6e jednaCine
a= P .
[
z- ZI +z2 - (Z2-zd'Y
] 2. cas Y 2 Jr:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ; . . . . (6.13.)
Za proracun 1ancanog prijenosnika potrebno je znati kinematski prijenosni odnos
i = nlln2 = z2/z1::;7 pri brzini lanca do 25 m/s. Za male brzine lanaca prijenosni odnos
maze biti i do i = 10.
U zavisnosti od prijenosnog odnosa preporucuju se brojevi zuba pogonskog
lancanika i dati su tabeli 6.5.
Tabela 6.5. Preporuceni brojevi zuba malog (pogonskog) lancanika (Zj)
Mjere lancanika po DIN 8196 (prvi clio)
d =pi sin( r 12), r 12 = 180 1z, df = d - dl
damax =d+I,25p-dl, damin =d+(I+ 1~6)p-dl
kmax =0,625p-0,5dl +~p, kmin =0,5(p-dd
Z
Minimalno dozvoljeni broj zuba maze biti i manji od vrijednosti preporucenih tabe-
lornpod uvjetomdaje malabrzinalancanpr. za v < 1m/szimin=8+ 10,za v::;4 m/s
zimin = 11 + 13, za v ::; 7 m/s zimin = 14 + 16. Najve6i broj zuba koji maze imati
1ancanikpri prijenosu 1ancimasa va1jcimaje z2max= 120.
Korak 1ancap bira se na osnovu raspolozivog prostora za smjestaj prijenosnika
(osno rastojanje), potrebne nosivosti, ili na osnovu ogranicenja brzine, odnosno broja
obrtaja pogonskog lancanika (tabela 6.6.).
~
~
.b
~
.b
n . r). .
. . ., .
"to "to
Minimalno meduzublje
rlmin =0,505dj, }(max=140-900 Iz,
rZmin =0,12dl(z+2)
Maksimalno meduzublje
rlmax = 0,505dl + 0,069 ijd;, }{mill= 120- 90 1z,
rZmax=0,008dl(zZ +180),
z - broj zubaca lancanika
Tabela 6.6. Najveci dozvoljeni broj obrataja pogonskog lancanika (min-I)
b =0,95 bl b =0,9311 b =0,9311
ds = pctg(r/2)-1,05g1-2r4-1
r4=0,2...1 zap:S;9,525
0,3 ... 1,6 9,525...19,05
0,4...2,5 19,05...38,1
0,5...0,6 >38,1
b=0,9311
p:S;12,7
p>12,7
b=0,9111
b= 0,8811
Sf. 6./0. Mjere /ancanika po DIN 8/96
218
219
Vrsta lanca
Prijenosni odnos i
2 2+3 3+4 4+5 5+6 >6
Lanac s valjcima
27+31 25 + 27 23 + 25 21 + 23 17+21 15 + 17
Lanac s zupcima 32 + 35 30 + 32 27 + 30 23 + 27 19 +23 17+ 19
p (mm)
Vrsta lanca
Zl 12,7 15,875 19,05 25,4 31,75 38,1 50,8
nl (min-I)
Lanac s valjcima 15 2300 1900 1350 1150 1000 800 600
19 2400 2000 1450 1200 1050 850 650
23 2500 2100 1500 1250 1100 900 650
27 2550 2150 1550 1300 1100 900 700
30 2600 2200 1500 1300 1100 900 700
Lanac s zupcima 17+35 3300 2650 2200 1650 1300
Radi pobolj~anja ravnomjemosti facta prijenosnika potrebno je obezbijediti ugib
slobodnog ogranka lanca
j=(O,O2+0,O25)'a (6.14.)
pa je stvamo osno rastojanje
as=(O,996+0,998)'a (6.15.)
Kao ~toje ranije napomenuto, od jzbora oblika profila zuba zavisi pouzdanost u
radu i vijek trajanja lancanog prijenosnika. Na slici 6.10. prikazan je detalj lancanika
sa jednim od najce~ce kori~tenih profila zuba iz grope pravolinijsko ispupcenih
(DIN 8196).
Ukoliko se vr~i prijenos lancima sa valjcima dugih clanaka tada se koristi lancanik
prikazan na slici 6.11.
Oblik i mjere lancanika za lance sa valjcima dugih clanaka DIN 8196 (drugi dio)
bhU
c =(O,O5 0,O75)p
b=O,!J5b,
fj~O,5 P
d=plsin(r/2),r/2=180olz, df=d-d,
dam.. = d +0,62Sp-d., damin= d +( O,S- 0~4)p- d,
kmax= (0,3IS + 0~8)P-O,Sd\; kmin= (0,2S + 0~6}-0,Sdl
Minimalno meduzublje Maksimalno meduzublje
W oW
r'min=O,SOSd" ~max=140o-- r\max=O,SOSd,+0,069ifd:, ~min=120 --,
Z Z
r2min =0,12d,(z+2).
r2max = 0,008dl(z2 + 18O),
ds = pctg.!.-I,OSg\ -2r4-1
2
r4=0,4...2mm zap=2S,4...38,lmm,
r4=O,S...6mm zap>38,lmm.
z - broj zubaca lancanika
Sl. 6./1. Oblik i mjere lancanika za lance sa valjcima dugih Clanaka DIN 8196
220