Onderhoud instrumenten

Als je meer en langer plezier wilt beleven van je instrument en

het maken van muziek, neem dan de navolgende tips n tools in
acht.
Algemeen
In de praktijk komt het vaak voor dat instrumenten defect raken door vuil dat niet is
weggehaald. Dit vuil kan door een aantal oorzaken op het instrument komen.

Indien vingerafdrukken na het bespelen van het instrument, niet direct worden verwijderd,
ontstaan er op die plaatsen onherroepelijk lelijke vlekken.
Verwijder daarom na gebruik van uw instrument de vingerafdrukken. Gebruik daarvoor een
zachte niet pluizende poetsdoek.
Het gevaar van vocht in de vorm van regenwater of vochtige lucht. egendruppels welke op
het metaal zijn ingedroogd laten zich bijzonder moeilijk verwijderen.
Maak daarom je instrument goed droog, indien regenwater op je instrument terecht is
gekomen. Wrijf daarna het instrument op met een zachte doek tot de glanzende kleur is
teruggekomen.
!ewaar je instrument altijd in de koffer of "tuis, het beschermt je instrument tegen
beschadigingen. #chter, een te luchtdichte afsluiting kan nadelig zijn. Het vocht in een
instrument moet namelijk de mogelijkheid krijgen zich te verwijderen en mag zich niet
opslaan in een "tui of koffer.
Daarom moet na het gebruik eerst al het vocht uit het instrument worden verwijderd.
Vervolgens kan het instrumenten worden opgeborgen in zijn koffer of tui.
!ierbij moet worden opgelet dat het vocht kan ontsnappen. Dus bij voorkeur de koffer een
klein beetje op laten.
$
KOPERINSTRUMENTEN
Buitenkant
%adat je hebt gespeeld, reinig dan het instrument aan de buitenzijde met een vezelvrije
zachte doek die in warm water is uitgewrongen. &ooral de plaatsen die met de handen
of speeksel in aanraking komen goed reinigen. 'ranspiratie en speeksel tasten het
materiaal erg aan. Daarna het instrument met een droge doek goed droog wrijven.
&ernikkelde en verzilverde instrumenten van tijd tot tijd met zeep en water afwassen.
(et zeep en water behoudt het instrument zijn glans.
Het onderhoud van de buitenkant heeft betrekking op de lak) of zilverlaag. #en gelakt
instrument heeft weinig onderhoud nodig. *mdat transpiratievocht van handen de laklaag kan
aantasten, is het verstandig om die plekken waar het instrument wordt vastgehouden na het
spelen met een doek af te vegen. De mate van aantasting van de laklaag kan op den duur van
persoon tot persoon zeer verschillend zijn, afhankelijk van de zuurgraad van het
transpiratievocht en natuurlijk de kwaliteit van de laklaag. &oor spelers met een zeer agressief
transpiratievocht kunnen +leren, beschermhoesjes +zg. ventielbeschermers, een oplossing zijn.
Hoewel zilver duurzamer en sterker is dan lak, vraagt een verzilverd instrument iets meer
onderhoud. Dit onderhoud heeft betrekking op het uiterlijk +glans, van de zilverlaag. De
plekken waar het instrument met water in aanraking komt, bijvoorbeeld de waterklepjes of de
binnenkant van de beker, worden op den duur vlekkerig en dof. *m de glans van het zilver
weer te herstellen zijn diverse onderhoudsmiddelen in de muziekhandel verkrijgbaar, zoals
zilverpoetsdoeken, reinigingsmiddelen met zeepoplossing en polijstmiddelen "Geen
poetsmiddelen gebruiken die krassen kunnen veroorzaken.#
&oor versleten of verweerde plaatsen is er een restauratiemiddel verkrijgbaar onder de naam
-ilver -olution. Deze verzilveringsvloeistof brengt tijdens het poetsen een nieuw laagje zilver
aan. *ok voor versleten of beschadigde mondstukken is dit middel een prima oplossing. %aast
deze verzilveringsvloeistof is er ook een onderhoudsmiddel verkrijgbaar onder de naam -ilver
(aintenance -olution. *ok deze vloeistof bevat zilver, echter niet zoveel als het
restauratiemiddel maar wel voldoende om de zilverlaag van het gehele instrument te
beschermen en te behouden.
Binnenkant
Het onderhoud van de binnenkant is niet alleen voor de levensduur van het instrument van
belang, maar ook voor het behoud van een goede toonkwaliteit en intonatie.
Het instrument moet iedere . maanden schoongemaakt worden. Dit omdat door het blazen
vocht vanuit de mond in het instrument komt. Dit is niet alleen water maar het bevat allerlei
vuiligheid, zoals bv etensresten. Dit blijft in het instrument achter waardoor de buizen steeds
verder zullen dichtslibben. Het wordt dan ook steeds moeilijker blazen op zon instrument.
Het instrument zal ook steeds onzuiverder in stemming worden. De speler zelf zal deze
achteruitgang niet zo snel merken, omdat dit proces heel langzaam verloopt. Daarom is een
regelmatige schoonmaakbeurt absolute noodzaak.
Haal voor dit onderhoud je hele instrument uit elkaar dus, de ventielen, de ventielbuizen en de
stempijpen. /eg het instrument in warm water. Dit kan in een badkuip of kinderbadje. /ukt
dit niet dan kan je altijd je instrument doorspoelen onder de douche. 0org dat na het weken
het instrument wordt schoon gespoeld. Droog het daarna af met een zachte doek. Doe dit ook
met de losse onderdelen. -meer dan de uiteinde van de buizen in met 1slide grease of
zuurvrije vaseline. Doe dit ook op het schroefdraad van de ventielen. %ooit op de ventielen
2
zelf3 Doe op de ventielen zelf weer enkele druppels ventielolie. 4oets het instrument met een
zachte doek en klaar ben je.
De mondpijp kan uitstekend worden schoongemaakt met een zogenaamde fle5ibele wisser.
Dit is een beweeglijke dunne +geplastificeerde, veer van ongeveer $ meter met aan beide
uiteinden een borsteltje. Door deze wisser in de mondpijp heen en weer te bewegen, wordt het
instrument gereinigd. %og beter is het om deze behandeling onder een stromende kraan te
doen, waardoor vuil meteen wordt weggespoeld. (et deze wisser kunnen tevens de
ventielpompjes en stempomp gereinigd worden.
Voor trombones
geldt hetzelfde alleen moeten hier de twee delen afzonderlijk worden
schoongemaakt. Indien bij het schoonmaken zeep wordt gebruikt dan het instrument
goed naspoelen anders gaan pompen en ventielen vastzitten. De binnenkant van
schuiven van trombones en de pompen van ventielinstrumenten kun je het beste
schoonhouden door er van tijd tot tijd een vezelvrije doek doorheen te halen, nadat het
onderdeel met water en afwasmiddel is schoongemaakt. Deze doek maakt u vast aan
een koord, aan de andere zijde uitkomt, vervolgens de doek er doorheen trekken.
!ij dit reinigen heel voorzichtig te werk gaan teneinde deuken of verbuigen tegen te
gaan. 'ot slot dit onderdeel met koud water goed naspoelen zodat er geen vezels of
stofresten achterblijven
et mondstuk
kun je uitkoken in water waaraan je wat soda toevoegt
Dit geldt niet voor aluminium mondstukken. *ok kun je de binnenkant reinigen met een
wisser. (et deze wisser ook de mondstukbuis reinigen en steeds na het spelen goed droog
maken. De buitenzijde van het mondstuk reinigen met water en zeep.
.
et onderhoud !an !entielen en "ilinders
Deze verdienen bijzondere aandacht omdat het precisie instrumenten zijn. !ij de minste of
geringste stof of vetafzetting gaan ze trager lopen. &entielen reinigen door de boven) en
onderdeksel te verwijderen en ventiel
en veren uit te nemen. De ventielen schoonmaken met een vezelvrije doek. De binnenzijde
van de behuizing schoonmaken met een vezelvrije doek die u om een stukje hout
draait, bijvoorbeeld een potlood. %ooit metaal gebruiken. &entielen regelmatig smeren met
speciale ventielolie.
&entielolie heeft twee functies6
$. er voor zorgen dat de ventielen of cilinders goed blijven functioneren
2. er voor zorgen dat het metaal van de ventielen of cilinders schoon blijft.
De beste methode voor het oli7n van de ventielen is als volgt6
'rek de te oli7n ventiel ca 2 8 . cm uit de ventielbus. -puit ro9aal olie daarop en breng met
een draaiende beweging het ventiel weer op de plaats.
De schroefdraad van boven en onderdeksel licht insmeren met vaseline
&oor cilinders kunt je het beste de ventielolie spuiten in de colliesbuis, welke op het
betreffende cilinderventiel correspondeert en gelijktijdig de cilinder op en neer beweegt.
0org er voor dat je de ventielolie altijd bij de hand hebt. 0odra de ventielen iets beginnen te
1zuigen of de cilinders niet vlot draaien, direct inspuiten en het euvel zal zijn verholpen. In de
praktijk is duidelijk geworden, dat het schoonmaken van ventielen of cilinders met een doek
van minder belang is, dan het regelmatig oli7n.
Doordat de ventielolie zeer dun is, verdwijnt de olie met het overige vocht via waterklep,
buizen of beker. Daarom is 1voortdurend oli7n erg belangrijk.
:e zult ervaren, dat wanneer je het bovenstaand goed toepast, je weinig of in het geheel geen
moeilijkheden zult hebben met de ventielen of cilinders.
;
Indien je dan bovendien twee a drie maal per jaar de ventielen of cilinders uit het instrument
neemt en schoon maakt met een zachte, niet pluizende doek, dan is het onderhoud optimaal.
Pom#en
*ok de pompen van koperen blaasinstrumenten van tijd tot tijd insmeren met vaseline,
dit voorkomt vastzitten. De binnenschuiven van trombones dienen regelmatig voor het
blazen met wat trombonevet te worden gesmeerd. <ilindermechanieken kun je smeren
door langs de pompen wat ventielolie op de rotors te laten lopen. Daarna de rotors
draaien waardoor de olie ook de lagering komt.
ENKE$E NUTTI%E TIPS
$. -peel steeds met de vingertoppen, dit voorkomt dat ventielen schreef gedrukt worden.
Het mondstuk voorzichtig in de mondstukbuis steken en niet op slaan. Dit voorkomt
vastzitten.
2. !en je verkouden, keelontsteking of een andere mondinfectie, steriliseer dan
regelmatig het mondstuk voor het onder te dompelen in een ontsmettingsmiddel of het
uit te koken met een beetje soda in het water.
.. /eg het instrument gelijk na gebruik in de koffer of etui, laat het etui bij thuiskomst
enige tijd openstaan.
;. /osse onderdelen uit de koffer of etui houden, tenzij er een speciale bergruimte in de
koffer of etui zit.
=. epareer in geen geval uw instrument zelf, laat dit aan de vakman over, nadat u eerst
de persoon, belast met het instrumentenbeheer, heeft ingelicht over de uit te voeren
reparatie.
>. /eg het instrument altijd met de pompen naar boven neer.
?. @ebruik een instrument altijd met de nodige voorzichtigheid, het is een precisie
instrument wat makkelijk onklaar raakt.
A. !ehandel het instrument dat u van de vereniging in bruikleen heeft alsof het je eigen
instrument is.
B. *p een goed onderhouden instrument is het veel prettiger spelen, leeftijd maakt dan
niet uit.
$C. Als er onderdelen van het instrument +ventielen, buizen etc, niet met handkracht los
zijn te krijgen, neem dan contact op met de instrumentenbeheerder. @ebruik nooit
gereedschap, dat kan het instrument blijvend beschadigen.
=
RIET& en OUTINSTRUMENTEN
Algemeen
Hout is een product dat niet altijd hetzelfde is. Het zal krimpen en uitzetten onder
verschillende omstandigheden. De inspeelperiode geeft het instrument de tijd om hieraan te
DwennenD. De houtvezels moeten DlerenD om te gaan met de relatief warme, vochtige lucht, en
om kunnen gaan met het absorberen en weer kwijt raken van waterdampen.
Houtinstrumenten zoals klarinet, hobo e.d. mag men in het begin slechts korte tijd bespelen
+E .C minuten per dag,, zodat het hout bij het blazen optredende vochtigheid en warmte kan
absorberen.
%a het spelen moet het instrument uit elkaar worden genomen en worden droog gemaakt met
een daartoe geschikte wisser. Hoewel voor klarinetten etc. alleen jarenlang natuurgedroogd
grenadilhout wordt gebruikt, blijft het een natuurproduct dat op alle temperatuurwisselingen
reageert. *m het risico van scheuren zoveel mogelijk tegen te gaan, moet er dan ook voor
gewaakt worden dat de instrumenten aan al te grote temperatuurwisselingen worden
blootgesteld. &ooral direct vFFr en n8 het blazen.
De binnenkant van het instrument regelmatig met een speciale wisser schoonmaken. De
buitenkant voorzichtig met een doek schoonmaken en er op toezien dat de polsters niet
>
met water, zeep, olie of vet in aanraking komen.
(ondstukken van rietinstrumenten niet met de steelwisser schoonmaken wegens risico van
beschadiging door de scherpe punt van de steel. %a het spelen moet het instrument uit elkaar
worden genomen en goed worden droog gemaakt met een daartoe geschikte wisser.
*ok kun je een zeemlapje gebruiken met daaraan bevestigd een koordje met een gewicht. Het
gewicht door het instrument schuiven en aan de andere zijde eruit trekken en het zeemlapje
langzaam door het instrument trekken. Gleppen, schroefjes en veren moeten van tijd tot tijd
gesmeerd worden. Het beste kun je dit doen met een naald en instrumentolie.
#r goed voor zorgen dat er geen olie op de polsters komt. 'apkurken moeten regelmatig met
rundvet worden ingevet. *ok is er speciaal vet in de handel. %ooit een wisser in het
instrument laten zitten.
Onderhoud sa'o(oons) in elkaar *etten
!ij het in elkaar zetten van het instrument, moet op de volgende punten gelet worden6
!ij plaatsing van het halsstuk op het instrument, het octaaf) mechanisme +uitstekende
pennetje, niet verbuigen. Het mondstukkurk regelmatig met kurkvet insmeren zodat het kurk
niet uitdroogt en het mondstuk soepel op het instrument geplaatst kan worden +stemming
aanpassen,.
Onderhoud sa'o(oons) s"hoonmaken !an de sa'o(oon
%a het spelen dient al het water uit het instrument verwijderd te worden. Het meeste vocht
verzamelt zich onder in de bocht van de beker. Door het instrument voorzichtig om te keren,
loopt het meeste water uit de beker. %og achtergebleven vocht kunnen we verwijderen door
gebruik te maken van een wisser +ronde borstel met een zeem of een z.g. padsaver,. !ij de
baritonsa5ofoon zal het water zich in de bocht vlak onder het mondstuk verzamelen. Dit kan
verwijderd worden door het waterklepje te openen. Hordt het water niet verwijderd dan zal,
als het instrument in de koffer wordt opgeborgen, het water vanuit de binnenzijde op de
polsters lopen. De polsters worden hierdoor vuil en hard en dichten niet goed meer af.
Hater in het bovenste deel kan verwijderd worden door de bovenste kleppen te openen en het
water tussen klep en zitting weg te blazen.
Het halsstuk kan schoongemaakt worden met een wisser. Dit kan een smal stukje zeemleer
zijn waaraan een koord met gewichtje bevestigd is wat enkele malen door het halsstuk wordt
gehaald. Deze buis moet regelmatig aan de binnenzijde goed schoon gemaakt worden met een
fle5ibele borstel en handwarm water. De octaafklep eerst verwijderen. Het octaafgaatje met
een pijpenrager schoonmaken.
Onderhoud sa'o(oons) het mondstuk
Het mondstuk is voor de toonvorming een zeer belangrijk onderdeel en vereist daarom veel
aandacht. Het mondstuk kunnen kan schoongemaakt worden door middel van een zeemleren
lapje of een zakdoek. #ens per maand uitspoelen in lauwwarm water, niet te warm, het
mondstuk gaat anders vervormen en wordt dan waardeloos voor gebruik. Door het spoelen
lost achtergebleven aanslag op +bron van bacteri7n, en deze kan dan met een kleine
tandenborstel verwijderd worden. De baan waar het riet tegenaan komt en de binnenzijde van
het mondstuk mogen niet beschadigen. @een scherpe voorwerpen gebruiken voor het
schoonmaken.
Onderhoud klarinetten) in elkaar *etten
?
!ij het in elkaar zetten van de klarinet moet goed opgelet worden. Het is
namelijk een ontzettend kwetsbaar instrument. De stukken passen
makkelijk in elkaar als deze stevig, zonder dat de kleppen verbuigen,
worden vastgepakt en daarna draaiende naar elkaar toe worden gebracht.
*m de brug niet te beschadigen is het nodig om het bovenste deel in de
linker hand te houden en de ringkleppen in te drukken bij het in elkaar
zetten
S"hoonmaken en onderhouden
Hanneer men enige tijd geblazen heeft, wordt het instrument uit elkaar
genomen, de tappen gedroogd en de boring met een wisser schoongemaakt. De
kop echter niet met de wisser schoonmaken, daar anders het schuine vlak
beschadigt. Gop en riet met lauw +niet heet, water schoonmaken.
Denk erom dat de gaten nooit met een zakmes of ander scherp voorwerp
schoongemaakt worden, daar deze kunnen beschadigen. 0e zullen dan niet
meer goed afgesloten worden door de polsters.
Het instrument moet regelmatig op de bewegende onderdelen worden geolied.
/et er dan op dat de olie niet op de polsters terecht komt.
&uil kan met een kleine borstel +bijvoorbeeld een tandenborstel, worden
weggehaald. Het kurk dat zich op de diverse delen bevindt moet regelmatig
worden ingevet met daarvoor bestemd kurkenvet.
Onderhoud d+ars(luiten
De dwarsfluit is een houten blaasinstrument. IDwarsI duidt op de houding van de fluit tijdens
het blazen.
De meeste dwarsfluiten zijn van metaal gemaakt, gewoonlijk zilver. &roeger werden ze van
hout gemaakt, vandaar dat ze ingedeeld zijn bij de houtblazers. De dwarsfluit wordt bespeeld
door tegen het mondstuk te blazen. 0o ontstaat een toon.
Gleppen zorgen ervoor dat de gaten, die in de buis van het instrument zijn geboord, afgesloten
kunnen worden. Door het indrukken of loslaten van deze kleppen, kun je op dit instrument
verschillende tonen maken. De dwarsfluit heeft een toonomvang van drie octaven.
*nderhoud6
#en goed onderhouden instrument geeft meer speelplezier en inspiratie. (aar dit vraagt wel
A
bepaalde aandachtspunten. Het onderhoud van een dwarsfluit is vrij eenvoudig.
Het droogmaken van de fluit na het spelen kan met een speciale wisserpen en een zachte
katoenen doek. %a het drogen kan er een padsaver gebruikt worden om het laatste beetje
vocht eruit te halen. #en padsaver is een soort plumeau die het vocht uit de polsters kan halen.
*m de kleppen van de dwarsfluit goed werkend te houden kunnen deze geolied worden.
Hiervoor is er speciale kleppenolie op de markt. #en klein beetje is al voldoende. Hanneer het
oli7n geen effect meer heeft moet het instrument naar de reparateur gebracht worden die de
kleppen dan goed kan reinigen.
Hanneer de polsters kleverig zijn kan dit verholpen worden door polsterpapier tussen de
polster en het toongat te houden en de klep rustig in te drukken. Hiervoor kan ook rijstpapier
of sigarettenvloeitjes gebruikt worden.
*m de fluit mooi te laten glimmen kan je een zilverpoetsdoek gebruiken. Dit doekje is niet
agressief en beschadigt zo de laklaag niet. Het wordt dan ook niet aanbevolen om zilverpoets
of andere middelen te gebruiken. #en zilverpoetsdoek verliest zijn werking na intensief
gebruik of na het wassen van de doek.
ENKE$E NUTTI%E TIPS
-peel de eerste dag niet meer dan $= 8 .C minuten
&oer deze tijd geleidelijk op met = minuten per dag
(aak je instrument A/'I:D droog als je gespeeld hebt, ook in de pauze van een
repetitie.
&ermijd grote temperatuurwisselingen +leg je hobo nooit in de zon of boven de
verwarming3,
-peel nooit buiten bij lage temperaturen.
B
%a het spelen het riet afdrogen tussen duim en wijsvinger en vlak opbergen in een
rietetui of een eedgard +niet op het mondstuk laten zitten,. Het riet houdt, wanneer
het op deze wijze wordt op) geborgen, langer de juiste vorm en spanning. ieten nooit
los in de koffer laten slingeren.
0org altijd dat je enige rieten in voorraad hebt. #en beschadigd riet is waardeloos en
kan weggegooid worden zoals ook een langdurig bespeeld riet zijn veerkracht verliest
en vervangen moet worden +bij regelmatig spelen om de drie 8 vier weken,.
Het mondstuk altijd zo opbergen in de koffer dat de rietbaan niet kan beschadigen.
Hikkel het in een doek of een washandje en berg het op in een apart vakje in de
koffer.
De beschermkap van het mondstuk nooit te stevig op het mondstuk plaatsen. De tip
van het mondstuk kan beschadigen. #5tra aandacht als het riet niet op het mondstuk
zit.
egelmatig alle draaipunten controleren en losse assen enJof schroeven vastdraaien.
De draaipunten spaarzaam smeren met dunne olie. *vertollig olie direct verwijderen
en geen olie morsen op de polsters.
-tof en vuil verwijderen met een zachte doek en tussen de kleppen en assen met een
zacht kwastje. %a het spelen met een zachte doek de vingerafdrukken verwijderen.
(ocht het instrument problemen gaan vertonen, raadpleeg dan altijd de docent of een
reparateur. @a nooit zelf aan instellingen draaien of kleppen verbuigen als je niet weet
wat je doet.
$C