Hoe

printplaten
maken.
Inhoudstabel:

Doel:

Benodigd materiaal.

De voorbereidingen.

Het belichten.

Het ontwikkelen.

Het etsen (alternatieve manier).

De nazorg.

Het boorproces.

Het solderen.

Het afgewerkte product

De Beer Gino Page 1 28/09/2019

Samenvatting.

Veiligheidsregels.

Wat te doen bij een ongeval.

Auteurs

De Beer Gino Page 2 28/09/2019

Doelstellingen

Zelfstandig een printplaat (PCB) kunnen realiseren met behulp van een
softwarepakket, rekening houdend met een aantal ontwerpregels.
Een stroombaanschema kunnen tekenen.

De veiligheidsregels van hoofdstuk 12 toepassen.

De veiligheidssymbolen hanteren en respecteren.

Visueel het resultaat van het ontwikkelproces beoordelen.

Elektrische componenten op een print kunnen solderen.

Een etsmiddel kunnen samenstellen.

Visueel het resultaat van het etsproces beoordelen.

De tijdsduur voor het belichten van een fotogevoelige print kunnen inschatten.

De juiste gereedschappen selecteren en hanteren.

De componenten op een correcte manier solderen.

De componenten op een correcte manier los solderen.

De juiste boordiameter kiezen in functie van de te solderen componenten.

De Beer Gino Page 3 28/09/2019

Benodigd materiaal.
 2 PVC bakjes ( bv een ijscreambakje ).
 Ontwikkelaar ( WC ontstopper  natrium hydroxide NaOH ).
 Pincet (om de printplaat te hanteren).
 Etsmiddel: gedistilleerd water, zuurstof water (waterstofperoxide 30%
oplossing), zoutzuur. Gedistilleerd water is gedemineraliseerd water of
zeer zacht water. Zoutzuur is een 30% oplossing van waterstofchloride
(HCL) in water.
 Epoxy printplaat met fotolaag, enkelzijdig.
 Latex handschoenen als bescherming.
 UVA-licht (bijvoorbeeld van zonnebank of lichtbak)
 Aceton (dimethylformaldehyde een oplosmiddel, C3H6O).
 Printplaatboren 0,8 en 1,0 mm.

De bakjes moeten groot genoeg zijn om er de printplaat in te kunnen leggen.

Eventueel kun je als je later grotere printen wil gaan maken, een grotere bak nemen.
De glasplaat moet zoveel mogelijk krasvrij zijn. Voor de printplaatboren mag je gerust
gewone metaalboren nemen.

Figuur: foto van een UV fotogevoelige eurocard printplaat met een blauwe beschermfolie

De Beer Gino Page 4 28/09/2019

De voorbereiding.
Als eerste stap moeten we een printontwerp maken. Dit doen we met een
computerprogramma naar keuze zoals Eagle, Traxmaker, ... Laat op de print een
kenmerk achter (vb de letters ACF) zodat je weet hoe je de slide moet leggen om te
belichten. De letters ACF dienen later leesbaar op de koperzijde worden gelegd.
Vervolgens laten we dit afdrukken op slite, liefst zo zwart mogelijk. Men kan
rechtstreeks op slide drukken of via het kopieermachine.

Figuur: elektronisch printontwerp

De Beer Gino Page 5 28/09/2019

Het belichten.
Het belichten van de fotogevoelige printplaat doen we aan de hand van UV licht.
Hiervoor gebruikt men speciale lampen. Een lichtbak is hier voor het beste maar men
kan ook belichten onder een zonnebank of desnoods zelf een lichtbak maken.

Zet eerst de lichtbak aan en leg de slides op de glazen plaat van de lichtbak zodanig
dat je het kenmerk ACF in spiegelbeeld kunt waarnemen. Kleef verschillende slides
op elkaar zodanig dat je er geen UV licht meer door ziet. Verwijder nu de
beschermingsfolie van de print en leg deze over de slides. Sluit het deksel van de
lichtbak zorgvuldig af zodanig dat er geen licht meer aan kan. De belichtingstijd
neemt iets meer dan 3 minuten in beslag. Open het deksel en controleer of het schema
klaar en duidelijk zichtbaar is.

Foto: het belichten (tijdsduur: 3 min)..

Opmerking: op de bovenstaande foto is de printplaat niet aanwezig, deze moet

natuurlijk met de fotogevoeligzijde bovenop de slide, naar de lampen toe liggen.

De Beer Gino Page 6 28/09/2019

Het ontwikkelen.
Voor of tijdens het belichten moet eerst de ontwikkelingsvloeistof gemaakt worden.
Neem een PVC bakje en vul het ongeveer voor de helft met kraantjes water. Voeg
hierbij de WC – ontstopper (NaOH), ongeveer ¾ van de dop. Roer eens goed zodat
de korrels goed oplossen in het water.

Foto: WC – ontstopper

Neem een handschoen en neem de belichte printplaat vast zodanig dat je de banen kan
zien. Dompel deze voorzichtig onder in de vloeistof tot op het moment dat de
koperbanen verschijnen. Opgelet: dompel of hou het niet te lang in de vloeistof of uw
printbanen kunnen verdwenen zijn. Nadien afspoelen met koud stromend water.

Daar waar de printplaat belicht is, kan door ontwikkelen met een NaOH oplossing de
fotogevoelige laag verwijderd worden. Daarna wordt de printplaat met etsvloeistof
( mengsel van zoutzuur en waterstofperoxide) geëtst. Het etsbad zal koper wegetsen
op de plaats waar de fotogevoelige laag is verdwenen. Er blijven printbanen over die
de verschillende elektronische componenten met elkaar verbinden.

De Beer Gino Page 7 28/09/2019

 Foto: het ontwikkelproces (tijdsduur: 15s).

De Beer Gino Page 8 28/09/2019

2. Het etsen (koperchloride proces).
Het etsmidel bestaat uit 3 bestanddelen: deze zijn gedistilleerd water ( H2O ),
zuurstofwater ( waterstofperoxide H2O2 ) en zoutzuur (waterstofchloride HCl ).
Opgelet zoutzuur is een sterk zuur, kleurloos en
nevelverspreidend!

Waterstofperoxide 30%, of zuurstofwater

De Beer Gino Page 9 28/09/2019

 HCl waterstofchloride oplossing (zoutzuur)

De Beer Gino Page 10 28/09/2019

 Samenstelling van het etsmiddel:

Neem een plastiek vloeistofbakje

voor het oplossen van het koper. en
giet de volgende producten in de
juiste verhouding en volgorde in het
bakje: eerst 75 ml gedistilleerd water
daarna 75 ml zoutzuur en als laatste
35 ml zuurstofwater. De toevoeging
van waterstofperoxyde is
ongevaarlijk, alleen moet aanraking
met de huid vermeden worden. Hoe
meer waterstofperoxyde (katalysator)
er wordt gebruikt, hoe sneller de
reactie verloopt.

De Beer Gino Page 11 28/09/2019

 Foto: het maken van het etsmiddel.

Neem de printplaat en leg deze er voorzichtig in. Schud met het bakje of beweeg zelf
de printplaat in het midden. Doe dit totdat al het overtallige koper is weggëetst. Neem
de printplaat eruit en spoel af met water. Na het etsen blijft er een groenige heldere
vloeistof over: koperchloride.

Figuur: foto van het etsproces (tijdsduur: 2 minuten)

Figuur: foto van de geëtste print

De Beer Gino Page 12 28/09/2019

 !!! OPGELET !!!

- Het etsen doe je het best in een goed verluchte ruimte.

- Het etsmiddel is irriterent en bijtend.
- Het product moet eerst volledig uitgewerkt zijn vooraleer je het mag
weggieten.

De Beer Gino Page 13 28/09/2019

De nazorg.
Na het afspoelen met water droog de printplaat af met een gewone vod. Nu zal de
fotolak van de print moeten worden verwijderd. De lak wordt verwijderd door met
aceton (C3H6O) de printplaat af te kuisen Dit dient om later beter te kunnen solderen.

De Beer Gino Page 14 28/09/2019

3. Het boorproces
Het boren van de print:

Het boren van de gaatjes voor de componenten boor je best met een boor van 0.8 tot
1.0 mm (afhankelijk van de gebruikte komponenten). Het boren zelf gebeurt met een
kleine kolomboor of met een dremel.

Figuur: foto’s van het boorproces

Veiligheid: gebruik bij het boren steeds een veiligheidsbril.

De Beer Gino Page 15 28/09/2019

4. Het solderen:

Afhankelijk van de gebruikte onderdelen gebruikt men het best een soldeerbout
van 25 Watt met een soldeerpin van 2 à 3 mm en soldeertin met een doorsnede
van 0.8 mm. De soldeerverbindingen moeten voor een goede mechanische
bevestiging en elektrische geleidbaarheid zorgen.

Figuren: foto’s van een soldeerbout en soldeerstation:

Figuur: foto van verschillende vormen soldeerstiften Figuur: foto soldeertin van 1 mm

Warm eerst de soldeerpunt op in de soldeerhouder en controleer daarna met soldeertin

of deze warm genoeg is. Maak de componenten goed vast alvorens te solderen. De te
solderen delen ( printspoor en component ) worden tegelijkertijd verhit. Voeg hierbij
de nodige tin bij. De tin moet rond de verbinding vloeien. Na 1 à 2 seconden
verwijder je de soldeerbout en laat het tin afkoelen. Let er wel op dat tijdens het
afkoelen van de soldeerlas de component niet mag bewegen. Ander ontstaan er
haarscheurtjes. Een goede soldeer las heeft de vorm van een enigszins hole kegel ( Zie
onderstaande tekening ). Uitstekende draden van de componenten worden afgeknipt.
Na het solderen de koperzijde van de print bestuiven met soldeerlak (vb kontakt
SK10) om oxidatie van het koper te voorkomen

Foto: soldeerlak SK10

De Beer Gino Page 16 28/09/2019

 Solder
Cu lead

Base material

Terminal wire

Figuur: een goede soldering wordt gekenmerkt door een glad oppervlak

Nog enkele soldeer tips:

 De te solderen onderdelen dienen schoon en vetvrij te zijn. Men kan ze

daarvoor reinigen met aceton.
 Zorg ervoor dat de soldeerbout voldoende warm is.
 Voorkom oververhitting en verbranding van de componenten door steeds
kort te solderen.
 De dikte van het soldeertin en de soldeerpunt zijn afhankelijk van de
onderdelen die je wenst te solderen.
 Zorg voor proper werkmateriaal!
 Het tin moet direct beginnen smelten en rond de printplaatopening
beginnen uitvloeien.
 Haal eerst de tindraad weg en dan pas de soldeerbout.
 Een goede soldering is glanzend, indien niet verwarmen en herbeginnen.
 Moet je een component verwijderen dan gebruik je het best een
desoldeerpomp:

De Beer Gino Page 17 28/09/2019

 Figuur: foto désoldeerpomp

Figuur: foto van het soldeerproces.

De Beer Gino Page 18 28/09/2019

5. Het afgewerkte produkt:

Het afgewerkte produkt is een PCB Printed Circuit Board bestaande uit glasvezels.
De PCB heeft 2 lagen:
 Top layer of componenten zijde.
 Bottom layer of soldeer zijde.

De Beer Gino Page 19 28/09/2019

6. Samenvatting van het printproces

De Beer Gino Page 20 28/09/2019

7. Veiligheidsregels

 Gebruik steeds een veiligheidsbril bij het boren.

 Gebruik bij scheikundige producten steeds veiligheidshandschoenen

(wegwerphandschoenen).

 Het is verplicht laboratoriumjassen te dragen bij het uitvoeren van experimenteel

werk.

 Laboratoriumjassen mogen alleen in het labo worden gedragen.

 Het dragen van een veiligheidsbril is verplicht als er met chemicaliën en glaswerk
gewerkt wordt.

 Geen sierraden dragen.

 Begin ieder experiment op een schone werkplek.

 Zorg voor duidelijke etikettering.

 Houd de werkplek schoon.

 Eten, drinken en roken in het labo is verboden.

 Was regelmatig en bij iedere onderbreking van het werk de handen.

 Stel je op de hoogte van voorschriften van de te gebruiken apparatuur.

 Leer, ken de eigenschappen van de te gebruiken scheikundige stoffen.

 Voor chemisch afval gebruik je de afval regeling.

De Beer Gino Page 21 28/09/2019

8. Wat te doen bij een ongeval

 Blijf kalm.
 Verwittig de leraar
 EHBO oproepen via het volgend nummer: …………
 Let op jouw eigen veiligheid.
 Bij ongevallen met bijtende stoffen de wonde goed spoelen met
stromend water.
 Indien ongeval met het oog: zeker 10 minuten spoelen met water. De
oogleden opentrekken. Gebruik een zachte straal.

Auteurs:

Tekst: Beeckman Dieter ( 6TEE 2004-2005 )

Foto’s: Ots Youri ( 6TEE 2004-2005 )
Bewerking: De Beer Gino

De Beer Gino Page 22 28/09/2019