Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en

Beroepsopleiding

Basistechnieken metaal
Module 7
Tekenen

Nummer dotatielijst Deze cursus is eigendom van de VDAB©

Versie: mei 2002

 Inhoudsopgave
1 ALGEMEENHEDEN.................................................................................................................................4
1.1 DOEL................................................................................................................................................ 4
1.2 MATERIEEL....................................................................................................................................... 4
1.3 MATERIAAL....................................................................................................................................... 4
1.4 TECHNOLOGIE................................................................................................................................... 4
1.4.1 Tekeningformaten...............................................................................................................................4
1.4.2 Kader..................................................................................................................................................5
1.4.3 Titelhoek..............................................................................................................................................5
1.4.4 Tekenschalen.......................................................................................................................................6
1.4.5 Lijnsoorten..........................................................................................................................................6
2 AANZICHTEN...........................................................................................................................................7
2.1 DOEL................................................................................................................................................ 7
2.2 MATERIEEL....................................................................................................................................... 7
2.3 MATERIAAL....................................................................................................................................... 7
2.4 TECHNOLOGIE................................................................................................................................... 7
2.4.1 Projecties............................................................................................................................................7
2.4.2 Europese projectiemethode..............................................................................................................10
2.4.3 Aantal en keuze aanzichten..............................................................................................................12
2.4.4 Keuze lijnsoorten..............................................................................................................................12
2.4.5 Bijzondere tekens of symbolen.........................................................................................................14
2.4.6 Schroefdraad.....................................................................................................................................14
2.5 WERKMETHODE............................................................................................................................... 15
2.6 MILIEU EN VEILIGHEIDSASPECTEN.................................................................................................... 16
3 MAATAANDUIDING...............................................................................................................................17
3.1 DOEL.............................................................................................................................................. 17
3.2 MATERIEEL..................................................................................................................................... 17
3.3 MATERIAAL..................................................................................................................................... 17
3.4 TECHNOLOGIE................................................................................................................................. 17
3.4.1 Inleiding............................................................................................................................................17
3.4.2 Maatgetallen.....................................................................................................................................18
3.4.3 Maatlijnen.........................................................................................................................................19
3.4.4 Hulpmaatlijnen.................................................................................................................................20
3.4.5 Pijlpunten..........................................................................................................................................20
3.4.6 Maataanduiding in cirkels...............................................................................................................20
3.4.7 Straalaanduiding..............................................................................................................................21
3.4.8 Afschuiningen...................................................................................................................................22
3.4.9 Symmetriematen................................................................................................................................23
3.4.10 Vierkantteken................................................................................................................................23
3.4.11 Schikking van de maten in aanzichten........................................................................................23
3.5 WERKMETHODE............................................................................................................................... 25
3.6 MILIEU EN VEILIGHEIDSASPECTEN.................................................................................................... 27
4 DOORSNEDEN........................................................................................................................................28
4.1 DOEL.............................................................................................................................................. 28
4.2 MATERIEEL..................................................................................................................................... 28
4.3 MATERIAAL..................................................................................................................................... 28
4.4 TECHNOLOGIE................................................................................................................................. 28
4.4.1 Inleiding............................................................................................................................................28
4.4.2 Doorsnede.........................................................................................................................................28
4.4.3 Plaats doorsneden............................................................................................................................30
4.4.4 Voorstelling Schroefdraad................................................................................................................31
4.5 WERKMETHODE............................................................................................................................... 32
4.6 MILIEU EN VEILIGHEIDSASPECTEN.................................................................................................... 32
5 TEKENINGLEZEN.................................................................................................................................33
5.1 DOEL.............................................................................................................................................. 33
5.2 MATERIEEL..................................................................................................................................... 33
5.3 MATERIAAL..................................................................................................................................... 33
5.4 TECHNOLOGIE................................................................................................................................. 33
Module 7 Tekenen 2/33
Basistechnieken metaal
5.5 WERKMETHODE......................................................................................................................................33
5.6 Milieu en veiligheidsaspecten...............................................................................................................33

Module 7 Tekenen 3/33

Basistechnieken metaal
1 ALGEMEENHEDEN

1.1 Doel
-Overzicht geven van enkele tekenbegrippen.

1.2 Materieel
-Geen

1.3 Materiaal
-Geen

1.4 Technologie

1.4.1 Tekeningformaten

De afmeting van technische tekeningen zijn genormaliseerd en worden daartoe

aangeduid met een letter A,gevolgd door een cijfer van 1 tot 5.Zo is ons gekend en
meest gebruikt blad een A-4 formaat.

Figuur 7- :Tekeningformaten

Module 7 Tekenen 4/33

Basistechnieken metaal
1.4.2 Kader

Als tekenaar gebruiken we niet het gehele blad,we trekken namelijk vooraf een
kader omheen ons blad.Binnen deze kader ontstaat alzo de echte
tekenruimte,echter met dien verstande dat onderaan ook nog ruimte ingenomen
wordt voor een titelhoek.

Figuur 7- : Tekenruimte op een blad

1.4.3 Titelhoek

In deze ruimte worden alle gegevens vermeld die belangrijk zijn voor de
vervaardiging van het betreffende onderdeel.Hierna ziet U een mogelijke indeling
van een titelhoek,alhoewel deze niet bindend is,vele bedrijven hebben namelijk
een eigen ontwerp.

STUK AAN- NORM

NR TAL
BENAMING MATERIAAL RUWE MAAT OPMERK./NORM
SCHAAL: KLAS: DATUM:
TITEL GETEKEND:
GEZIEN:
SCHOOL IDENT. NR. A4

BLADRAND

Figuur 7- : Voorbeeld titelhoek

Module 7 Tekenen 5/33

Basistechnieken metaal
1.4.4 Tekenschalen

Niet alle te tekenen onderdelen kunnen op ware grootte getekend worden,zo zal
men grote stukken verkleind en kleine stukken vergroot tekenen.Dit noemt men “op
schaal” tekenen,waarbij alles bepaald wordt door de mate van duidelijkheid die
nodig is,of door de grootte van het tekenpapier en de afmetingen van het werkstuk.

Figuur 7- : Tekenschalen

1.4.5 Lijnsoorten

Wanneer we een technische tekening bekijken zien we dat het tekenwerk

samengesteld is uit lijnen,in verschillende soorten en diktes.Iedere lijnsoort heeft
wel een bepaalde betekenis,dewelke hierna weergegeven is.

LIJNSOORTEN
VOORSTELLING DIKTE VOLGENS
NBN E 04-006 BENAMING TOEPASSINGEN
LIJNTYPE UITGAVE 1978

e mm
DIKKE LIJN ZICHTBARE OMTREKKEN EN RIBBEN
A bv 0.5 mm

DENKBEELDIGE OMTREKKEN EN RIBBEN

e/2 MAATLIJNEN, HULPMAATLIJNEN EN MERKLIJNEN
DUNNE LIJN ARCERINGEN
OMTREKKEN VAN TER PLAATSE NEERGESLAGEN AANZICHTEN
B 0.25 EN DOORSNEDEN
ZICHTBARE GROND VAN SCHROEFDRAAD, VOETCIRKELS V. TANDWIELEN

C1 e/2
DUNNE LIJN UIT DE VRIJE
HAND GETROKKEN GRENS VAN GEDEELTELIJKE AANZICHTEN OF VAN
GEDEELTELIJKE DOORSNEDEN INDIEN DEZE GRENS
0.25 DUNNE ZIGZAG-LIJN GE- GEEN HARTLIJN IS
C2 TROKKEN MET DE LINIAAL

e/2
DUNNE STREEPLIJN NIET ZICHTBARE OMTREKKEN EN RIBBEN
D 0.25

e/2 DUNNE GEMENGDE HARTLIJNEN EN STEEKCIRKELS

GEDEELTEN GELEGEN VOOR EEN SNIJOPPERVLAK
STREEPLIJN
E 0.25 DOORGANGEN VAN SYMMETRIEVLAKKEN

e - e/2 - e DUNNE GEMENGDE

STREEPLIJN AAN DE DOORGANGEN VAN SNIJVLAKKEN
F 0.5-0.25-0.5 EINDEN VERDIKT

e DIKKE GEMENGDE AANDUIDING VAN GEDEELTE VAN OPPERVLAKKEN

MET EEN AANVULLENDE OF EEN AFWIJKENDE
STREEPLIJN
G 0.5 BEHANDELING OF BEWERKING

e/2 DUNNE GEMENGDE OMTREKKEN VAN AANLIGGENDE DELEN

UITERSTE - EN MARKANTE STANDEN VAN BEWEGENDE
STREEPLIJN MET
H 0.25 TWEE PUNTJES
DELEN
ZWAARTELIJNEN

Fig 7-5:Lijnsoorten

Module 7 Tekenen 6/33

Basistechnieken metaal
2 AANZICHTEN

2.1 Doel
-Aanleren projectiemethode

-Tekenen van aanzichten

2.2 Materieel
-Algemeen tekengerief (potlood,gom,tekenpasser,meetlat)

2.3 Materiaal
Geen

2.4 Technologie

2.4.1 Projecties

Een werkstukonderdeel is altijd een driedimensioneel stuk,met een lengte,een

breedte en een hoogte.

En toch moet dat werkstuk in beeld gebracht worden op een plat vlak,het
tekenblad,en dan ook nog zodanig dat iedere vakman een duidelijk beeld krijgt van
het te vervaardigen onderdeel.

Om dit alles te realiseren gaan we het werkstuk “projecteren” op een plat vlak.Denk
hierbij aan de lichtbron die het beeld van een dia projecteert op een scherm,doch
vervang de lichtbron door uw ogen,de dia door het werkstuk en het scherm door
een tekenblad.

Fig 7-6:Projectie vlakke figuur

Module 7 Tekenen 7/33

Basistechnieken metaal
Zo ontstaan op ons tekenpapier loodrechte projecties of ook aanzichten
genoemd.Als we nu alzo alle bijzondere punten van een voorwerp loodrecht
neerlaten op een projektievlak en we verbinden deze punten nadien met elkaar,dan
ontstaat er op het projectievlak een aanzicht van het betreffende voorwerp.

Fig 7-7:Aanzicht van een voorwerp

Nu hebben we aan één aanzicht van een werkstuk meestal niet voldoende,daarom
gaan we het betreffende voorwerp plaatsen tussen meerdere loodrecht op elkaar
staande projektievlakken.

Zo is hierna een voorwerp geprojecteerd op 3 loodrechte vlakken

(CBFG+BAEF+FEHE),dewelke scharnierbaar zijn om de lijnen BF+FG

Fig7-8:Rechthoekige drievlakshoek

Module 7 Tekenen 8/33

Basistechnieken metaal
Omdat een tekenblad één plat vlak is,en geen loodrecht op elkaar staand,gaan we
deze loodrechte vlakken eveneens uitslaan naar een plat vlak.We gaan dus vlak
BAEF laten scharnieren om de as FE,en op zijn beurt het vlak FEHG om de as GF.

Fig 7-9:Geprojecteerde aanzichten

De projectie afgebeeld op het vlak CBFG noemt men nu het vooraanzicht,omdat we

kijken op de voorkant van het werkstuk.Op het vlak BAEF krijgen we nu het linker
zijaanzicht,omdat we op dezelfde manier van links op de zijkant van het werkstuk
kijken.En tenslotte zien we op het vlak FEHG het bovenaanzicht,daar we hierbij op
de bovenkant van het werkstuk kijken.Ons tekenblad gaat er nu als volgt uitzien:

Fig. 7-10:Aanzichten op tekenblad

Module 7 Tekenen 9/33

Basistechnieken metaal
2.4.2 Europese projectiemethode

Wij hebben hiervoor al gezegd dat een uitvoerder zich een goede voorstelling moet
kunnen vormen van een te vervaardigen onderdeel,daarom is het zeker nodig dat
deze man weet hoe en waar,op een tekening,alle aanzichten geplaatst worden.

Bij ons gebeurt dat praktisch altijd volgens de “Europese projectiemethode”,een

manier waarbij men het voorwerp geplaatst denkt tussen de waarnemer en de
projectievlakken,denk aan de dia-projector.

Wat dus op de projektievlakken verschijnt is het beeld dat wij,waarnemer, zien van
het werkstuk en hetwelke we in gedachten verschoven hebben naar die
projectievlakken.

Zo kunnen we achtereenvolgens het voorwerp langs voor,boven,links,rechts,achter

en onder bekijken,en zullen dan ook 6 afbeeldingen of aanzichten verkrijgen.

Fig.7-11:Alle mogelijke aanzichten geplaatst in een holle kubus

Op zijn beurt gaan we nu terug in gedachten alles uitslaan naar één plat vlak,zoals
hieronder weergegeven.

Fig .7-12:Alle aanzichten in een plat vlak

Module 7 Tekenen 10/33

Basistechnieken metaal
Op onderstaande figuur zien we duidelijk de definitieve plaats van alle mogelijke
aanzichten,t.o.v elkaar.Deze schikking der aanzichten is eigen aan de reeds
genoemde Europese projectiemethode en mag dan ook nooit gewijzigd worden.

D A
5.onderaanzicht

D C B A D
4. rechter-zijaanzicht 1.vooraanzicht 3. linker-zijaanzicht 6.achteraanzicht

H G 2.bovenaanzicht F E H

H E
Fig.7-13:Definitieve schikking alle aanzichten

De uiteindelijke technische tekening ziet eruit zoals hieronder weergegeven,met in

de titelhoek ook het symbool van de toegepaste projectiemethode,zijnde de
Europese.

Fig.7-14:Uitzicht tekenblad,met symbool projectiemethode

Module 7 Tekenen 11/33

Basistechnieken metaal
2.4.3 Aantal en keuze aanzichten

Zoals hiervoor beschreven beschikken we over maximaal 6 aanzichten om een

beeld van een werkstuk duidelijk weer te geven.Men tekent echter niet meer
aanzichten dan strikt nodig om het werkstuk volledig en overzichtelijk af te
beelden.Meestal zijn dat er 2 of 3,namelijk het vooraanzicht aangevuld met het
boven-en/of het zijaanzicht.

Het voornaamste aanzicht is wel het vooraanzicht,van daaruit worden de andere

aanzichten afgeleid.Men kiest als vooraanzicht de projectie die de vorm of het
profiel van het voorwerp het duidelijkst weergeeft.

2.4.4 Keuze lijnsoorten

In punt 1.4.5 staan alle lijnsoorten afgebeeld dewelke gebruikt worden om een
technische tekening weer te geven.In eerste instantie gaan we ons beperken tot
het tekenen van dikke lijnen,dunne streeplijnen en dunne gemengde streeplijnen.

De dikke lijnen worden het meest weergegeven op een tekening,uiteraard omdat

men hiermee alles laat zien wat zichtbaar is van een werkstuk.Hierna ziet men een
balkvormig werkstuk,met weggesneden hoek,afgebeeld in 3 aanzichten.Alles is
zichtbaar,daarom allemaal dikke lijnen.

Fig 7-15:Aanzichten in dikke lijnen

Dunne streeplijnen worden getrokken wanneer onzichbare werkstukdelen dienen

weergegeven.Onzichtbaar is hierbij voor ons wanneer we vanuit een bepaalde
positie kijken op het werkstuk en we hoeken ,kanten,ribben niet zien,alhoewel ze er
zijn.Indien we die vormen toch willen tekenen ,geen probleem,maar dan wel met
streeplijnen.In het afgebeelde balkvormig werkstuk is een gleuf gemaakt,deze is
niet zichtbaar vanuit bepaalde posities,daarom tekenen in streeplijnen.Het is ook
niet nodig om meer dan 2 aanzichten te geven,alles kan duidelijk afgebeeld worden
op de getekende aanzichten.

Module 7 Tekenen 12/33

Basistechnieken metaal
 Fig 7-16:Aanzichten met dunne streeplijnen

Dunne gemengde streeplijnen worden toegepast bij,algemeen gezegd,ronde

vormen.Dit zowel uitwendige,bijvoorbeeld een as,als inwendige vormen,zoals een
geboord gat in het werkstuk.Hieronder is een as afgebeeld,deze is rond,daarom
dunne gemengde streeplijnen gebruiken.Men trekt deze lijnen,wij noemen ze
centerlijnen,enkelvoudig wanneer we een rond voorwerp niet in een ronde vorm
weergeven,zoals het afgebeelde vooraanzicht van de as.Daarentegen trekken we 2
centerlijnen telkens we een aanzicht wel in een ronde vorm tekenen,zoals het
afgebeelde bovenaanzicht.

Fig 7-17:Aanzichten met centerlijnen

2.4.5 Bijzondere tekens of symbolen

Wij hebben al gezegd dat het aantal aanzichten moet beperkt worden tot het strikt
nodige.Door nu gebruik te maken van bepaalde tekens kan men dat aantal
eveneens beperken.

Module 7 Tekenen 13/33

Basistechnieken metaal
Zo zien we hieronder hoe we op een eenvoudige manier kunnen aangeven dat er
aan een rond voorwerp een plat vlak gemaakt is.

Fig. A laat een as,met 2 diameters,zien waarbij aan de grootste diameter 2 platte
vlakken gemaakt zijn.Normaal zijn er 2 aanzichten nodig om het werkstuk duidelijk
te kunnen weergeven,zie fig. B.Wij kunnen alles echter weergeven in één aanzicht
door gebruik te maken van een dun getekend kruis,op de plaats van de platte
vlakken.

Fig 7-18:Aanzicht met kruis in dunne lijn

2.4.6 Schroefdraad

Schroefdraad wordt altijd weergegeven met 2 lijnen,hetzij volle of in stippellijn.

Fig. A laat een zeskantbout zien, met ernaast het vooraanzicht en

bovenaanzicht.Op figuur B zien we zijn tegenhanger,een moer,afgebeeld in het
vooraanzicht,met onzichtbare schroefdraad.Het bovenaanzicht toont de moer met
zichtbare schroefdraad,zijnde een dikke cirkellijn,met daarrond een driekwart
dunne cirkellijn.Figuur C toont een T-vormig werkstuk,met in het vooraanzicht
onzichtbare en in het bovenaanzicht zichtbare schroefdraad.Tenslotte laat figuur D
onzichtbare schroefdraad zien van een geboord en nadien getapt gat.

Module 7 Tekenen 14/33

Basistechnieken metaal
 Fig. 7-19:Voorstelling schroefdraad

2.5 Werkmethode
Hierna volgt een mogelijke werkwijze indien je volledig zelf mag kiezen wat je van
een werkstuk zal tekenen.

-Kies de kant van het werkstuk hetwelke je als vooraanzicht gaat tekenen.In
principe is dit,zoals reeds gezegd,de kant waarvan men het meeste ziet.

-Bepaal het aantal en welke aanzichten je zal tekenen.Enkel de aanzichten

tekenen die nodig zijn om een duidelijk beeld te geven van het onderdeel.

-Begin met het vooraanzicht te tekenen,hierbij rekening houden met de

bladschikking m.b.t de andere nog te tekenen aanzichten.Zo zal men het
vooraanzicht centraal op het tekenblad tekenen indien men enkel dit aanzicht
tekent.Tekent men er daarentegen meerdere dan deze zodanig op het blad
plaatsen dat het geheel van aanzichten gelijk verdeeld staat op het blad.

-Teken de andere aanzichten,vertrekkende van het vooraanzicht.Projectielijnen zijn

hierbij een aangewezen hulpmiddel om gemakkelijker een juiste vorm te kunnen
bepalen.Deze lijnen geven echter alleen maar aan waar ergens een lijn dient
getrokken in het betreffende aanzicht,de tekenaar moet eruit afleiden welke
lijnsoort en lengte er definitief komt.Na het tekenwerk best deze hulplijnen
wegdoen.

Module 7 Tekenen 15/33

Basistechnieken metaal
 Fig 7-20:Bovenaanzicht bepalen en tekenen met projectielijnen

2.6 Milieu en veiligheidsaspecten

Geen

Module 7 Tekenen 16/33

Basistechnieken metaal
3 MAATAANDUIDING

3.1 Doel
-Elementaire gegevens i.v.m maataanduiding bijbrengen

-Eenvoudige werkstukken leren bematen

3.2 Materieel
-Geen

3.3 Materiaal
-Geen

3.4 Technologie

3.4.1 Inleiding

Maten op een werktekening dienen om de machinebedienaar de juiste gegevens te

verstrekken omtrent de afmetingen van het te maken werkstuk.

Een goede en volledige maataanduiding is van groot belang om een werkstuk

degelijk te kunnen vervaardigen volgens de wensen van de klant.

Bij maataanduiding wordt steeds de werkelijke maat aangegeven,altijd in

millimeter.In geval er maten vergeten zijn mogen deze niet op de tekening gemeten
worden.

Een maataanduiding bestaat uit een maatgetal,een maatlijn,pijlpunten en

hulplijnen.

Fig.7-21:Onderdelen maataanduiding

Module 7 Tekenen 17/33

Basistechnieken metaal
3.4.2 Maatgetallen

Worden steeds in het midden van de maatlijn en evenwijdig hieraan

ingeschreven,op ongeveer 1 mm ervan.Maten steeds zodanig plaatsen dat zij
vanaf de onderzijde of van de rechterzijde van de tekening kunnen gelezen
worden,wanneer deze in de normale stand wordt gehouden.

Volgende figuren geven de stand van de maatgetallen t.o.v. de helling van de

maatlijnen,bij voorkeur geen maten inschrijven in de gearceerde zone van 30°.

Fig.7-22:Plaats maatgetallen t.o.v maatlijn

Hoekmaten worden ingeschreven zoals onderstaande figuren weergeven.

Fig.7-23:Plaats hoekmaten t.o.v maatlijn

Cijfers welke samen één maatgetal vormen mogen nooit door een tekenlijn van
elkaar gescheiden worden.

Fig.7-24:Ongescheiden maatgetallen

Module 7 Tekenen 18/33

Basistechnieken metaal
Indien er onvoldoende ruimte beschikbaar is voor het plaatsen van een
maatgetal,dan mag dit buiten de pijlpunten en boven het verlengde van de maatlijn
worden ingeschreven.

Fig.7-25:Maatgetallen buiten maatlijn

3.4.3 Maatlijnen

Deze worden,ononderbroken en dun,evenwijdig met de vlakken van het werkstuk

getekend waarvan zij de lengte aanduiden.Zij mogen zowel binnen als buiten het
werkstuk getekend worden.

Fig.7-26:Plaats maatlijnen

De afstand tussen de buitenste figuurlijn en de maatlijn,en tussen de maatlijnen

onderling,is minimaal ongeveer 6 mm.

Omtreklijnen en hartlijnen mogen niet als maatlijn worden gebruikt,echter wel als
hulplijn.

Module 7 Tekenen 19/33

Basistechnieken metaal
 Fig7-27:Gebruik omtrek-en centerlijnen,als hulplijn

3.4.4 Hulpmaatlijnen

Deze dienen om de maatlijn te begrenzen en deze buiten het werkstuk te kunnen

tekenen.Men tekent ze eveneens ononderbroken en even dun als de maatlijnen tot
iets er voorbij.

Hulplijnen en center-of hartlijnen mogen niet van het ene naar het andere aanzicht
worden doorgetrokken.

3.4.5 Pijlpunten

Elk einde van een maatlijn moet begrensd worden met pijlpunten.De hoek van de
pijlpunt bedraagt in principe 30° en de lengte hangt af van de lengte van de
maatlijn.

Fig.7-28:Pijlpunt

3.4.6 Maataanduiding in cirkels

Bij voldoende grootte wordt de maatlijn ,voor de middellijn,in de cirkel

geplaatst,doch niet in de gearceerde zone.

Fig.7-29:Maat middellijn binnen een cirkel

Een andere mogelijkheid is om de middellijn buiten de cirkelomtrek en tussen 2

hulplijnen te plaatsen.

Module 7 Tekenen 20/33

Basistechnieken metaal
 Fig.7-30:Maat middellijn buiten de cirkel

Wordt echter een cilindervormig voorwerp niet rond getekend,dan plaatst men links
naast de maat,dewelke de diameter aangeeft,een diameterteken.Dit teken wordt
dus telkens geplaatst wanneer er verwarring mogelijk is en in het betreffende
aanzicht de cilinder-of kegelvorm niet duidelijk is.

Fig.7-31:Diameterteken

3.4.7 Straalaanduiding

Bij afrondingen dient de straal als maatlijn.De maat wordt aangegeven door de
lengte van de straal en wordt in het boogvlak getekend.Hij mag noch op de
hartlijn,noch tegen het einde van de boog getekend worden.De maatlijn van een
straal bevat slechts één snijpunt en wel aan de boog.Het middelpunt van de boog
kan bepaald zijn door de snijding van twee aslijnen.

Voor het aanduiden van stralen wordt voor het maatgetal de hoofdletter “R “
geplaatst (de R voor straal).

Module 7 Tekenen 21/33

Basistechnieken metaal

DIKTE 15
 Fig.7-32:Maataanduiding met “R”-teken.

3.4.8 Afschuiningen

Wanneer schuine kanten manueel moeten aangebracht worden aan een plat
werkstuk dan geeft men dit aan door twee lengtematen.

Fig.7-33:Maataanduiding manueel aangemaakte schuine vlakken

Bij afschuiningen die door een machinale bewerking ontstaan,geeft men de hoek
en één afstand.In onderstaande figuur a en b ziet men de wijze van aanduiden voor
een vlak en een rond werkstuk.Fig. c laat een vereenvoudigde maataanduiding
zien van fig. b en fig.d tenslotte duid aan dat het hierbij gaat om een
afschuiningshoek van 45°,een hoek die niet moet aangegeven worden.

Fig.7-34:Manieren voor het aanduiden van afschuiningen

3.4.9 Symmetriematen

Wanneer op een tekening maten voorkomen die onderling gelijk zijn en men wil
daarop speciaal de aandacht vestigen,dan mag men de maatgetallen vervangen
door het gelijkheidsteken:”=”

Module 7 Tekenen 22/33

Basistechnieken metaal
 Fig.7-35:Maataanduiding met gelijkheidsteken

3.4.10 Vierkantteken

Het voorwerp,voorgesteld in onderstaande fig.a,is aan de onderzijde vierkant,terwijl

het bovenstuk cilindrisch is.0m dit duidelijk voor te stellen heeft men normaal 2
aanzichten nodig,zoals afgebeeld in fig.b.Men kan dit echter in één aanzicht
weergeven door gebruik te maken van het vierkantteken én van het
diameterteken,zoals fig.c laat zien.

Fig.7-36:Gebruik vierkant- en diameterteken

3.4.11 Schikking van de maten in aanzichten

De schikking van de maten is zeer belangrijk voor het juist lezen van een
tekening,verschillende methoden worden hierna besproken.

-Kettingmaten:Dit zijn meerdere maten die achter elkaar op dezelfde maatlijn

worden ingeschreven.

Module 7 Tekenen 23/33

Basistechnieken metaal
 Fig.7-37:Kettingmaten

Deze manier van maatschikking is slechts toegelaten als de som van de

verschillende maatafwijkingen dit mogelijk maken.Ook is de bewerkingsvolgorde
niet direct duidelijk af te leiden,zie onderstaande figuren, daarom is deze methode
niet aanbevolen.
MINDER AANBEVOLEN AANBEVOLEN

Fig.7-38:Maataanduiding,rekening houdende met bewerkingsvolgorde

-Parallelmaten:Dit zijn meerdere maten die op evenwijdige maatlijnen worden

ingeschreven,en dit allemaal vanaf een basis-of referentievlak.Als voorbeeld terug
fig.7.37,echter hertekend met parallelmaten.

Fig7-39:Maataanduiding met parallelmaten

-Coordinaten:Deze manier van maatschikking wordt meestal toegepast bij

gereedschapstekenen,ter vervanging van de vele parallelmaten.U ziet hierbij naast
de werktekening een tabel met alle coordinaten,zowel de afstandsmaten als de
diameters van de gaten.In die tabel kan men alzo aflezen dat bijvoorbeeld het
center van gat nr.1 in de X-richting op 10 mm van de linkerkant ligt en in de Y-
richting op 10 mm van de bovenkant.De boring zelf heeft een diameter van 6 mm.

Module 7 Tekenen 24/33

Basistechnieken metaal
 Fig.7-40:Maataanduiding met coordinaten

3.5 Werkmethode
Het inschrijven van maten moet netjes,volledig,logisch en overzichtelijk
gebeuren.Stel daarom deze gedachte voorop:”Welke maten heb ik nodig,als ik zelf
dat voorwerp moet maken?”Bijkomend hulpmiddel is ook dat men het werkstuk
ontleed volgens de verschillende stappen van de bewerkingsvolgorde,en telkens
per fase de nodige maten eraan toevoegt.Hierna vind je dergelijke manier van
werken.

Te vervaardigen werkstuk:

Bewerkingsfasen,met telkens de nodige maten:

1-Draaien van een cilindrische as

Nodige maten:de lengte (1) en de diameter (2)

2-Draaien van een verval aan de cilindrische as

Module 7 Tekenen 25/33

Basistechnieken metaal
Nodige maten:de diameter (3) en de lengte van het verval (4)

3-Frezen van de 2 platte vlakken

Nodige maten:onderliggende afstand van de vlakken (5) en de ligging t.o.v het

center (6)

4-Boren van het gat

Nodige maten:boordiameter (7) en de plaats van de boring (8)

Fig.7-41:Werkvolgorde te vervaardigen werkstuk

Om dus het gehele werkstuk volledig te bematen hebben we dus 8 maten

nodig.Deze moeten nu dus allemaal op de aanzichten voorkomen,zoals de
volgende figuur ook laat zien.

Module 7 Tekenen 26/33

Basistechnieken metaal
 Fig.7-42:Te vervaardigen werkstuk met complete maataanduiding

Verdere tips:

-Vul de maten in op het aanzicht of de plaats waar ze het duidelijkst weer te geven
zijn en groepeer ze zoveel mogelijk

-Iedere maat mag slechts éénmaal gegeven worden,dus niet meer maten geven
dan nodig

-Na afwerking van de tekening alle maten controleren

-Alle maten zijn in principe in mm uitgedrukt,zoniet dit vermelden

3.6 Milieu en veiligheidsaspecten

Geen

Module 7 Tekenen 27/33

Basistechnieken metaal
4 DOORSNEDEN

4.1 Doel
-Elementaire begrippen omtrent doorsneden bekijken

-Eenvoudige doorsneden leren tekenen

4.2 Materieel
Tekengerief

4.3 Materiaal
Geen

4.4 Technologie

4.4.1 Inleiding

Lang niet alle werkstukken zijn volledig massief opgebouwd,de meeste hebben
inwendige onzichtbare delen of vormen.Nu kan dat inwendig onzichtbare heel
eenvoudig zijn,echter ook vrij ingewikkeld of tussenin.De vrij eenvoudige
werkstukken kan men voorstellen door één of meerdere aanzichten,met telkens de
nodige stippellijnen.Zo lukt het wel om de uitvoerder een voldoende duidelijk beeld
te verschaffen van hetgeen men wil bekomen.Anders ligt het met de ingewikkelder
onzichtbare vormen,alhoewel dient gezegd dat men dit eveneens kan oplossen met
stippellijnen.Doch met als resultaat een onoverzichtelijke tekening met een teveel
aan stippellijnen.Hier is nu de oplossing om het geheel te tekenen in doorsnede.

4.4.2 Doorsnede

Zoals de naam laat vermoeden gaan we iets doorsnijden,en wel met de bedoeling
om een duidelijker beeld te verkrijgen van de plaats of het vlak waar men snijdt.

Fig.7-43:Doorgesneden werkstuk

Module 7 Tekenen 28/33

Basistechnieken metaal
Nu is het wel degelijk niet de bedoeling om letterlijk iets te gaan doorsnijden of
zagen,we doen dit enkel in onze verbeelding.Dus concreet gaan we ons
voorstellen dat het te tekenen werkstuk denkbeeldig doorgezaagd wordt op één
van de hartlijnen of volgens een vlak evenwijdig aan de tekening.

Fig.7-44:Denkbeeldig doorgezaagd werkstuk

Zoals bovenstaande figuur laat zien wordt een deel van het werkstuk zogezegd
verwijderd en kijkt men vervolgens loodrecht tegen het overgebleven gedeelte
aan.Zulk een aanzicht noemt men nu een doorsnede.

Fig;7-45:Beeld doorgesneden werkstuk

De plaats of het vlak waar men gesneden heeft moet vervolgens steeds gearceerd
worden,echter alleen daar waar er materiaal was om te snijden.Dergelijke arcering
bestaat uit dunne doorlopende fijne lijnen,op gelijke afstanden evenwijdig aan
elkaar,en onder een hoek van 45° t.o.v de hartlijn van het stuk of met de
horizontale figuurlijn.

Fig.7-46:Doorsnede werkstuk

De plaats waar men nu gesneden heeft,geeft men op de tekening aan door een
fijne gemengde streeplijn,eindigend in twee dikke strepen.Loodrecht op deze
strepen plaatst men pijlen met gesloten pijlpunten,deze tonen aan volgens welke
Module 7 Tekenen 29/33
Basistechnieken metaal
richting men het doorgesneden vlak moet bekijken.De bijgeschreven hoofdletters
duiden de betreffende doorsnede aan,beginnende met de letters A-A.Zo kan op
één tekening verschillende doorsnedes weergegeven worden,telkens aangegeven
met andere letters.

Elke “uitgevoerde” doorsnede moet in beeld gebracht worden op het tekenblad,met

boven elk beeld telkens de naam van de doorsnede.

Fig.7-47:Aanduiding naam doorsnede

4.4.3 Plaats doorsneden

Om dit te illustreren ondergetekende figuren.

Fig.7-48:Plaats doorsneden

Hierboven ziet U een doorboord blokje getekend ,zowel in perspectief als in

aanzicht en doorsnede.

Module 7 Tekenen 30/33

Basistechnieken metaal
Boven het bovenaanzicht zijn in plaats van het V.A en het L.Z.A 2 doorsneden
getekend,welke als volgt zijn ontstaan.Men denkt het blokje doorgezaagd volgens
de gemengde streeplijn A-A in het bovenaanzicht.Het gedeelte onder deze lijn
wordt weggedacht en men kijkt op een vlak volgens de pijlen A-A.In plaats van het
V.A ziet men nu het aanzicht van het doorgesneden blokje.Dit aanzicht noemt men
nu “Doorsnede A-A” en wordt getekend op de plaats waar anders het vooraanzicht
zou moeten staan.Evenzo geschiedt met het linkerzijaanzicht,alleen denkt men nu
het werkstuk door te zagen volgens de gemengde streeplijn B-B.Kijkt men dus weer
in de richting der pijltjes tegen het doorgezaagde stuk,dan ziet men de
doorsnede,genoemd “Doorsnede B-B”.Deze doorsnede komt nu op de plaats van
het L.Z.A.

4.4.4 Voorstelling Schroefdraad

-Uitwendige schroefdraad wordt in doorsnede weergegeven zoals hieronder

afgebeeld.U ziet terug de dubbele lijn,zijnde een dikke buitenlijn met ernaast een
dunne volledige lijn.
De arcering loopt door tot de buitenlijn.Let ook op de maataanduiding
(schroefdraad).

7-49:Uitwendige schroefdraad in doorsnede

Module 7 Tekenen 31/33

Basistechnieken metaal
-Inwendige schroefdraad wordt hierna afgebeeld,zowel in stippellijn als in
doorsnede.Doorsnede A-A laat het beeld zien van doorlopende inwendige
schroefdraad,doorsnede B-B toont het voor niet-doorlopende schroefdraad

Fig.7-50:Inwendige schroefdraad in doorsnede

4.5 Werkmethode
-Bekijk de gevraagde doorsnede en de plaats waar er “gesneden” wordt.

-Begin met de uitwendige vorm te tekenen,op de voorziene juiste plaats.

-Maak eventueel gebruik van hulplijnen om het aanzicht verder te vervolledigen.In

principe komen er in een doorsnede geen stippellijnen voor,daar het zuiver de
bedoeling is om iets te laten zien van een bepaalde inwendige plaats.

-Eens het aanzicht getekend,aanvullen met de arcering en de eventuele

maataanduiding.

4.6 Milieu en veiligheidsaspecten

Geen

Module 7 Tekenen 32/33

Basistechnieken metaal
5 TEKENINGLEZEN

5.1 Doel
-Zich een duidelijk beeld van een werkstuk kunnen vormen en dit testen a.d.h.v
vragen omtrent die tekening

5.2 Materieel
Geen

5.3 Materiaal
Geen

5.4 Technologie
Vooraleer een werkstuk gemaakt wordt dient het getekend.Dit laatste gebeurt door
ervaren tekenaars,dewelke met de nodige kennis,inzicht en verbeelding vorm
geven aan onderdelen.Nadien is het aan de uitvoerders,zoals wij,om dus dat
getekende uit te voeren op en met machines en gereedschappen.Dit vraagt wel dat
deze machinebedienaars begrijpen wat er op een tekening staat,dit teneinde iets te
maken dat volledig beantwoordt aan de gestelde eisen.Ze moeten dus in staat zijn
om zich,met behulp van deze tekening,een duidelijk beeld te vormen van het te
vervaardigen werkstuk.Men zegt dat ze een tekening moeten kunnen lezen.Al hoeft
een metaalbewerker geen tekenaar te zijn,toch moet hij voldoende vertrouwd zijn
met alle aanduidingen,tekens,lijnen en maten die op een technische tekening
voorkomen.Alleen als een vakman zulke werktekeningen kan begrijpen en lezen is
hij in staat om het voorgestelde werkstuk naar behoren te vervaardigen.

5.5 Werkmethode
-Zoals reeds herhaaldelijk gesteld,wil men iets kunnen maken dat op papier
staat,dan moet men ons in gedachten een beeld vormen van dat werkstuk.

-Hiertoe is het nodig om het ganse tekenblad te bekijken,van a tot z,van boven tot
onder.

-Ondertussen bouwt men een beeld op en tracht men alle tekens,lijnen en maten te
begrijpen.

5.6 Milieu en veiligheidsaspecten

Geen

Module 7 Tekenen 33/33

Basistechnieken metaal