Adviesrapport

Raam 180, Delft

Lars van Cuijk
Jawad Zlialouh
Ryan Moll
Pascaline Stook
Jules van der Linden

Voorwoord
Na een blok hard gewerkt te hebben is dit het rapport dat wij met zijn alle in elkaar hebben gezet.
Het heeft zijn positieve kanten gehad maar ook zeker wat tegenslagen. Maar het is ons gelukt, het
rapport is tot stand gekomen mede dankzij de hulp van dhr. Hetharia en natuurlijk al de gast colleges
georganiseerd door Helen van Broekhuijsen. Dank u voor alle informatie die wij rijker zijn geworden.
En daarmee de mogelijkheid hebben gekregen om zo ver te komen als we nu zijn.

Inhoudsopgave
Voorwoord .............................................................................................................................................. 1
Deel 1....................................................................................................................................................... 4
Isoleren ................................................................................................................................................ 4
Isoleren van de omhulling ............................................................................................................... 4
Raam isolatie ................................................................................................................................... 4
Focus Isoleren kelder....................................................................................................................... 4
Thermisch comfort .............................................................................................................................. 5
Koude en warmte ............................................................................................................................ 5
Koudebruggen ................................................................................................................................. 8
Het warmte- en damptransport door de constructie ................................................................... 11
Akoestiek ........................................................................................................................................... 12
Verbeteringen van de omhulling ....................................................................................................... 12
Gevelreiniging................................................................................................................................ 12
Branddeur ...................................................................................................................................... 13
Brandveiligheid .................................................................................................................................. 13
Ventilatie ........................................................................................................................................... 13
Deel 2..................................................................................................................................................... 14
Mogelijkheden................................................................................................................................... 14
Isoleren .......................................................................................................................................... 14
Binnenwanden isoleren............................................................................................................. 14
Raam isolatie ............................................................................................................................. 16
Isoleren kelder ............................................................................................................................... 16
Zolder isoleren ............................................................................................................................... 19
Thermisch comfort ........................................................................................................................ 21
Koude en warmte ...................................................................................................................... 21
Koudebruggen ........................................................................................................................... 22
Akoestiek ....................................................................................................................................... 24
Verbeteringen van de omhulling ................................................................................................... 24
Gevelreiniging............................................................................................................................ 24
brandveiligheid .............................................................................................................................. 25
Installaties ................................................................................................................................. 25
Vluchtroute................................................................................................................................ 29
Ventilatie ....................................................................................................................................... 30
Scenario A .......................................................................................................................................... 37
Isoleren .......................................................................................................................................... 37
2

Binnenwanden isoleren ............................................................................................................. 37

Raam isolatie ............................................................................................................................. 37
Zolder isolatie ............................................................................................................................ 37
Thermisch comfort ........................................................................................................................ 37
Koude en warmte ...................................................................................................................... 37
Akoestiek ....................................................................................................................................... 38
Verbeteringen van de omhulling ................................................................................................... 38
Gevelreiniging............................................................................................................................ 38
Brandveiligheid .............................................................................................................................. 38
Ventilatie ....................................................................................................................................... 38
Scenario B .......................................................................................................................................... 39
Isoleren .......................................................................................................................................... 39
Binnenwanden isoleren ............................................................................................................. 39
Raam isolatie ............................................................................................................................. 39
Zolder isolatie ............................................................................................................................ 39
Thermisch comfort ........................................................................................................................ 39
Koude en warmte ...................................................................................................................... 39
Het warmte- en damptransport door de constructie ............................................................... 41
Akoestiek ....................................................................................................................................... 43
Verbeteringen van de omhulling ................................................................................................... 43
Gevelreiniging............................................................................................................................ 43
Brandveiligheid .............................................................................................................................. 43
Ventilatie ....................................................................................................................................... 44
taakverdeling ......................................................................................................................................... 45
Bijlagen ...................................................................................................... Error! Bookmark not defined.

Deel 1
Isoleren
Isoleren van de omhulling
Programma van Eisen
Er dient voldaan te worden aan een Rc waarde van 1,3 m2K/W. Echter mag het uiterlijk van het
pand niet veranderen als dit afbreuk doet aan de monumentale waarde.
Huidig VO
In het huidige VO zijn er geen strengen eisen gesteld aan de isolatie van het gehele pand. De kap
word eraf gesloopt en vervangen door een volledig nieuwe, gesoleerde kap. Verder zijn er voor al de
glas en lood ramen, door de monumentenzorg goedkeurde, voorzetramen geplaatst. Dit is alles wat
geplant is qua isoleren.

Raam isolatie
Programma van Eisen
Hiervoor gelden dezelfde eisen als bij het isoleren van de omhulling.
Huidig VO
Er is een proefstuk toegepast met voorzetramen. Deze toepassing is goedgekeurd door
monumentenzorg. Er komen voorzetramen voor de glas-in-loodramen met ventilatie van binnenuit.
Dit heeft een dubbel effect. En de isolatiewaarde gaat iets omhoog en het glas-in-lood werk word
beter beschermd tegen weersinvloeden. Verder zijn er op het dak, bij de koepel ook voorzetramen
toegepast, echter staan deze niet op de tekeningen voor de vergunningen.

Focus Isoleren kelder

Programma van Eisen
Er dient voldaan te worden aan een Rc waarde van 1,3 m2K/W. Echter mag het uiterlijk van het
pand niet veranderen als dit afbreuk doet aan de monumentale waarde.
Huidig VO
In het huidige VO is er geen rekening gehouden met het isoleren van de kelder en de begane grond
vloer. Er zitten veel lekken in de constructie waardoor er koude bruggen ontstaan.

Thermisch comfort
Koude en warmte
Programma van Eisen
Er zijn geen wettelijke eisen gesteld aan het comfort van een gebouw in het bouwbesluit. In de ARBO
wetgeving luidt artikel 6.1 dat het klimaat op de arbeidsplaats geen schade mag veroorzaken aan de
gezondheid. Voorts is het klimaat zo behaaglijk als redelijkerwijs mogelijk is. Het is dus aan de
opdrachtgever zelf om hier eisen voor vast te stellen. Een manier om het comfort vast te stellen is
met de berekeningsmethode van Fanger.
Of de tempratuur van een ruimte goed is hangt af van het comfort van de gebruikers. Het
binnenklimaat is slechts een onderdeel die de thermische behagelijkheid van een ruimte benvloed.
Pof. Fanger heeft een methode ontwikkeld om het comfort in een gebouw meetbaar te maken. Aan
de hand van vele variabelen als metabolisme en kledingweerstand, volgt een predicted mean vote
ook wel PMV. Het PMV kan gekoppeld worden aan een verwacht percentage gebruikers die de
ruimte als comfortabel ervaart.
De uitgangspunten bij een gemiddelde berekening bij het gekozen comfortniveau B met een PMV
tussen -0,5 en 0,5 komen overeen met:

Operatieve tempratuur zomers 23 tot en met 26

Operatieve tempratuur winter 20 tot en met 24
RLV 30% tot en met 70%
Gemiddelde luchtsnelheid 0,13-0,16 m/s
Verticaal temperatuurverschil 3
Oppervlaktetempratuur vloer 19 tot en met 26
Tempratuurfluctuaties (
x f < 4,6 (f is het aantal tempratuur wisselingen per uur)

Als aan al deze voorwaarden moet constant worden voldaan leid dit tot dure installaties met veel
overcapaciteit. Daarom heeft de Rijksgebouwendienst een methode ontwikkeld die een gewogen
PMV overschrijding meetbaar maakt. Voor een acceptabel B-niveau binnenklimaat wordt door de
rijkgebouwendienst een maximum gewogen temperatuur overschrijding of GTO van 150 weeguren
aangehouden. Dit houdt in dat maximaal 150uur van de bedrijfstijd de het comfort van de +-0,5 PMV
afwijkt. Waarbij een grotere afwijking zwaarder telt dan een kleine.
Om het comfort exact te bereken worden de vele variabelen in een computersimulatieprogramma
ingevoerd. Voor het project streven wij naar de gemiddelde uitgangspunten zonder de GTO
berekening.

Het verwarmen
De ontwerp binnentemperatuur die wij aanhouden voor een kantoor- of bijeenkomstfunctie is 20
1
. Dit is gelijk aan de minimale operatieve tempratuur in de winter. Het op te brengen vermogen voor
de verwarming hangt af van de transmissie warmte verliezen van de gevel, de afgevoerde
ventilatielucht en de opwarmtoeslag.
Het transmissie warmte verlies is de oppervlakte van een ruimte maal de warmte doorgang
cofficint (in W/m2) van waar de ruimte uit bestaat. Ook afgevoerde ventilatielucht neemt een deel
van de warmte mee. Als een warmteterugwinning wordt toegepast moet het verlies verminderd
worden met het rendement van de warmteterugwinning. De opwarmtoeslag hangt af van de
opwarmtijd die men acceptabel vind en de tijd dat de verwarming niet in bedrijf is. Als gemiddelde
kan worden gerekend met opwarmtoeslag van 2,5W/m2.
Principe: Transmissiewarmteverlies per ruimte = (warmteverlies naar buiten + warmteverlies naar
aangrenzend vertrek + warmteverlies naar onverwarmde ruimtes ) * ( Ontwerp binnen tempratuur
ontwerpbuitentempratuur)

Het koelen
De hoeveelheid koeling die het gebouw nodig heeft hangt af van de interne en externe koellast. De
externe koellast is de opwarming door externe bronnen als de orintatie van het gebouw en het
percentage transparante delen in de gevel. Het zonlicht dringt door de transparante delen van de
gevel het gebouw binnen, waardoor er warmte ontstaat. De mate van lichtdoorlatendheid (ZTAwaarde)van het glas is bepalend hoeveel licht er naar binnen straalt. Ons gebouw heeft enkel glas
met een dikte van 6mm en een ZTA-waarde van 0,822. Ook dringt een deel van de warmte van de
buitengevel door naar binnen. Dit is relatief weinig. De interne koellast is de warmteproductie door
personen, techniek en verlichting.
De basis koeling wordt geleverd met de ventilatielucht. De ventilatielucht wordt gekoeld met de
luchtbehandelingskast en in de ruimte gepompt. Hierbij moet worden gelet op de
gevoelstemperatuur. De gevoelstemperatuur kan door stromende koude lucht een stuk lager zijn dan
het gewende comfortniveau vereist. Het koelen met massa zorgt ervoor dat de koeling een stuk
minder capaciteit hoeft te hebben. Bij koelen met massa blijft de klimaatinstallatie na
bedrijfsonderbreking door koelen. De massa van het gebouw is dan de volgende morgen afgekoeld
en fungeert als koude buffer.

Koellast (vraag)
-

1
2

interne koellast (20 tot 50 W/m2)

mensen (80 tot 110 W/p.p.)
-

verlichting (2,5 tot 12,5 W/m2)

comp., print., app, etc. (5 - 30 W/m2)

externe koellast (10 tot 150 W/m2)

ISSO kleintje binnenklimaat 2005

ISSO-handboek installatie techniek 2002

Zon bel. straling-raam (10 - 150 W/m2)

transmissie door gevel (< 5 W/m2)

Koeling (aanbod-afgifte)3
-

primair met ventilatielucht (15 40 W/m2);

secundair met water:

- vloerkoeling (< 20 W/m2)
- plafondkoeling, BTA (< 60 W/m2)
- klimaatplafond (< 100 W/m2)
- inductie-unit (< 60 W/m2)

- tertiairmet massa (10 30 W/m2)

Huidig VO
Bij het huidige klimaatconsept is de
warmtedistributie geregeld door middel van
radiatoren en primaire verwarming van de
ventilatielucht. De koude distributie is geregeld
door middel van koeling van de ventilatielucht.
De radiatoren op de begane grond zijn geplaatst
onder de ramen en zijn met een omkasting
betimmert. In deze omkasting monden de
ventilatie toevoerleidingen vanuit de kelder
naar boven uit. De ventilatie afvoer punten liggen aan de andere kant van de ruimtes langs de wand
en monden een meter onder het plafond uit.
Bij het inblazen van koele lucht op minder dan 1,8m hoogte moet worden gelet op de koude
luchtstroom. De koude luchtstroom kan voor plaatselijk discomfort zorgen. Wel zorgt het inblazen
van lucht langs de radiatoren in de winter dat de lucht opwarmt voordat het in de ruimte komt. Dit
zorgt voor en prettige verdeling van de warmte in de ruimte. Ook is er een goede luchtcirculatie met
dit ontwerp.
Op de 2e verdieping zijn de radiatoren ook onder de ramen geplaatst. Alle De radiatoren zijn langer
dan 75% van de raamlengte4 om koudeval te voorkomen. Op de 2e verdieping zijn de radiatoren niet
optimmert en wordt de ventilatie met de luchtkoeling via kanalen op het plafond geleid. De
ventilatielucht gaat door het plafond, langs de zolder en naar de instalatieruimte.
Opvallend is dat het atrium niet geventileerd en dus ook niet gekoeld is. De natuurlijke ventilatie van
het gebouw zorgt hier voor de luchtverversing en de koeling. En gevel van het atrium aan de
noordoostkant is grenzend aan de buitengevel. Deze gevel bevat ongeveer 60% glas. Dit zijn glas-in-

3
4

Hoorcolleges installaties jaar2

energievademecum

lood ramen waarvan de ZTA-waarde van het glas een stuk lager is. Ook het grote volume van het
atrium draagt bij aan de warmteafdracht.
Het ontwerp van de bibliotheek heeft twee Hr-ketels in de instalatieruimte op zolder. De ketels
hebben een vermogen van 93KW dus een totaal verwarmend vermogen van 186KW. De
kantoorruimte, bijeenkomstruimte, trappenruimte en toiletruimte zijn de verwarmde ruimtes. Of het
vermogen van de ketel voldoet hangt af van het warmteverlies, deze berekening is echter te
diepgaand voor dit project. Daarom gaan we er van uit dat het vermogen voldoende is voor een
ontwerp binnen tempratuur winters van 20 .
De koelmachine staat in de kelder en heeft een koelcapaciteit van 140kW. Of het vermogen van de
koelinstallatie voldoet hangt af van de warmtelast. Deze berekening is echter te diepgaand voor dit
project. Daarom gaan we er van uit dat het vermogen voldoende is voor een ontwerp binnen
tempratuur zomers van 23 .

Koudebruggen
Het na-isoleren van een gebouw is niet zonder risicos. Omdat de isolatie niet overal doorgezet kan
worden ontstaan er koudebruggen. Als de tempratuur bij het oppervlakte van een koudebrug laag
genoeg is, kan de waterdamp in de lucht erop condenseren. Dit veroorzaakt schimmelvorming en
afgebladerde verf. De waterdamp kan ook binnenin de wand waardoor er algen groeien, zouten
uitspoelen of stenen en voegen kapotvriezen.
Door het gebouw aan de binnenkant te isoleren, wordt de constructie in de winter kouder. De
koudere constructie zorgt ervoor dat het metselwerk minder kan goed drogen. Ook het
dampremmend afsluiten aan de binnenkant van de wand zorgt ervoor dat de wand minder goed kan
drogen.
Waar zitten de koudebruggen?

De koudebruggen zijn:
Bij de wand/vloer aansluitingen.
Bij de wand/gewelf aansluiting
Bij de buitenwand/binnenwand aansluitingen.
Bij het metselwerk in de kozijnen.

10

Het warmte- en damptransport door de constructie

Huidige situatie buitenwand

11

Rc=0,46

F-factor
De F-factor is een verhoudingsgetal tussen de binnentemperatuur en het oppervlaktetempratuur van
de gevel. De F-factor bij deze uitgangspunten is 0,79

Akoestiek
Programma van Eisen
Er gelden geen strengen eisen over akoestiek in het Programma van Eisen, er moet een comfortable
werkomgeving gecreerd worden. Hierbij is het zeer fijn als iedereen verstaanbaar is wanneer het
moet en er geen geluidshinder te pas komt.
Huidig VO
Het VO heeft geen duidelijke oplossingen voor de akoestiek, probleem gebieden zijn het atrium,
grotere cursusruimtes en het trappengat. Er zijn nog geen duidelijk oplossingen geformuleerd.

Verbeteringen van de omhulling

Gevelreiniging
Programma van Eisen
Het programma van eisen stelt dat de graffiti op de gevel verwijderd dient te worden. Verder is er
Huidig VO
Algemeen gezien bij monumenten moet graffiti verwijderd worden. Echter is hier geen definitief
bewijs van terug te vinden in het VO. Dus ook niet op welke manier het verwijderd gaat worden. Er
staat in de monumentenzorg van Delft dat gevelreinigingen met stoom is toegestaan. Voor overige
reinigingsmogelijkheden zijn vergunningen nodig. Voor het verwijderen van de graffiti is niets
vermeld.

12

Branddeur
Programma van Eisen
Er mag geen afbreuk gedaan worden aan de monumentale waarde van het rijksmonument. Echter
gaat de veiligheid van de gebruikers voor. En moet een oplossing gezocht worden waarbij de
veiligheid gewaarborgd word en de monumentale waarde zo min mogelijk word aangetast.
Huidig VO
Ten plaatse van het huidige damestoilet komt een branddeur. Deze is vanaf de straat niet zichtbaar
en komt uit op het binnenplein. Hierdoor word het straatbeeld niet verstoord en zal het afhankelijk
zijn van het soort deur of het een storend beeld geeft. De locatie van de deur verstoord de waarde
niet naar onze mening.

Brandveiligheid
We hebben een aantal mogelijkheden uitgezocht en vergeleken. Hieronder ziet u waaruit wij hebben
vergeleken en uiteindelijk de beste uit gezocht.
Toetsing VO
In de VO staat er nog niet over waar de compartimentering worden gedaan of andere
brandveiligheidstoepassingen. Het enige wat duidelijk was is dat er branddeuren werden geplaatst.
Dus onvoldoende info om het volledig toetsing over te geven.

Ventilatie
Programma van Eisen
Er dient voldaan te worden aan de minimale comfort klasse van ISSO 74, klasse C: acceptabel (ca.
wettelijk minimumniveau) matig verwachtingspatroon ten aanzien van de kwaliteit van het
binnenklimaat; rapportcijfer ca. 5,5;en we willen naar de klasse B: goed gemiddeld
verwachtingspatroon ten aanzien van de kwaliteit van het binnenklimaat; rapportcijfer: ca. 7; toe
streven. Om een zo goed mogelijk leef en werk klimaat te creren.
Een aanvullende eis is dat het gevelbeeld niet mag veranderen hier moet rekening mee worden
gehouden bij de aan en af voer van ventilatie.
Huidig VO
In het huidige VO zijn er mechanische installaties aangebracht in het gebouw voor de toe en af voer
van lucht en gebruik gemaakt van roosters in de ramen voor spui ventilatie. De Installatie ruimte
bevind zich op zolder en kelder. De zoldervloer worden verstevigd door het extra gewicht van deze
installaties. Op de zolder staan 2 Lucht afvoer kasten, n regelkast, n luchtbehandelingskast en
n ventilatie box. In de kelder staat n koelmachine, n regelkast, n luchtbehandelingskast en
n lucht afzuigkast.

13

Deel 2
Mogelijkheden
Isoleren
Binnenwanden isoleren
TONZON Thermosheets
Voorzetwand TONZON Thermosheets, dezelfde isolatiewaarde tegen lagere kosten en met minder
ruimteverlies. De lucht wordt opgesloten tussen twee reflecterende lagen en vormt zo een goed isolerende
deken. Doordat de Thermosheets relatief goedkoop zijn, zijn de kosten van de muurisolatie au tomatisch
aanmerkelijk lager dan bij andere systemen. Ook is er voor de muurisolatie constructie minder hout nodig
omdat ze zogenaamde koudebrug-onderbrekers gebruiken. Dit zijn blokjes drukvast isolatiemateriaal waar 4
tot 6 keer minder warmte doorheen gaat dan bij hout. Er wordt zo een voorzetwand gemaakt die thermisch
en akoestisch zweeft van de buitenmuur waarmee veel energie word bespaart. Het TONZON muurisolatie
systeem is te gebruiken bij eensteensmuren, maar ook bij het isoleren van een spouwmuur aan de
binnenkant. De terugverdientijd van de Thermosheets ligt tussen de 1,5 en de drie jaar, afhankelijk van de
isolatiewaarde die u kiest.

De Wall-in-One, een voorzetwand

Voor thermische isolatie, met een XPS-bevestigingsregel met vrijstaande grenen stijlen. Dit type kan in elke
situatie worden toegepast, ongeacht de conditie en/of de hoogte van de achterliggende muur. De Wall -inOne biedt optimale isolatie voor de lastigste omstandigheden.
Dankzij de solide stijlen van gelamineerd en gevingerlast grenen is de vrijstaande wand geheel zelfdragend.
De montage is dus niet langer afhankelijk van de achterliggende muur. Een goede oplossing voor
bijvoorbeeld zeer oneffen, gehavende, afbrokkelende, scheve of vochtige muren.
Verder is de Wall-in-One-vrijstaand ideaal voor panden waar niets aan de muur kan of mag worden
bevestigd, bijvoorbeeld bij monumentale panden. De Wall-in-One-vrijstaand is ng sneller te monteren
doordat er geen achterconstructie of -montage meer nodig is. Ook steekschroeven aan de onderzijde, voor
bevestiging van de grenen stijlen, zijn niet nodig. De onderkant van de grenen stijl is namelijk voorzien van
een groef die over de opstaande kant van de onderliggende houten slof valt, waardoor het element zichzelf
vastzet. Het plaatsen van de wand is een kwestie van het in elkaar schuiven van de panelen.
Alle typen Wall-in-One bieden maximale thermische isolatie bij een minimale dikte. De constructie zonder
koudebruggen zorgt voor een uitstekend, blijvend thermisch rendement. De Wall-in-One is ongevoelig voor
vocht, voldoet aan de Bouwbesluit-eisen en is KOMO-gecertificeerd.

14

Multipor
Om een prettig binnenklimaat te realiseren, is goede isolatie van de gebouwschil noodzakelijk. De
binnenwanden moesten gesoleerd worden. Een optie was om voorzetwanden te gebruiken, maar dit gaat ten
koste van het vloeroppervlak. Niet bij Multipor isolatieplaten, die je rechtstreeks op de wand kunt aanbrengen.
Ten opzichte van een voorzetwand betekent dat zomaar 20 centimeter extra vloeroppervlak bij elke te isoleren
wand. De Multipor minerale isolatieplaat is d plaat voor het isoleren van gevels (aan binnen- of buitenzijde) en
daken (aan boven- of onderzijde). De platen laten zich toepassen in woning- en utiliteitsbouw en -renovatie, op
platte daken, in parkeergarages, kelders en bergingen en in onderdoorgangen kortom, overal waar hoge
isolatiewaarden worden gevraagd en de warmteweerstand van een constructie moet worden verbeterd.
Multipor is in al eerder in rijksmonumetale panden toegepast, met groot success, bijvoorbeeld bij Gronings
landhuis Insulinde
Eigenschappen;

15

Raam isolatie
Enkelglas: dit is de huidige situatie. Er is hierbij veel koudenval naar binnen toe. En het heeft vaak
maar een U-waarde van rondom de 6 W/mK. Echter omdat het glas in de huidige situatie slechts een
dikte heeft van 6 mm kan deze waarde nog hoger liggen.
Voorzetramen / achterzetramen: is een goedkopere manier om toch dubbelglas te plaatsen in
bestaande gebouwen. De U-waarde ligt echter wel wat hoger. Vaak is een voorzetraam niet
toegestaan bij monumenten omdat dit het gevelaanzicht veranderd. (echter is het hier wel
toegestaan). Daarom worden achterzetramen vaker toegepast. Er zijn verschillende leveranciers die
met verschillende technische oplossingen kunnen komen. Bijvoorbeeld Methaglas of Isoglas.
Monumentglas: deze is speciaal ontwikkeld glas voor monumenten. Meestal leverbaar in een dikte
van 10 mm. Echter enkele leveranciers, zoals Stolker glas, leveren ook in slechts 8 mm dikte. Het is
een vorm van dubbelglas met een U-waarde van 3,1 W/mK met een luchtvulling tot een U waarde
van 1,6 W/mK met Xenon.
Dubbelglas: word vaak gebruikt in de nieuwbouw. Het bestaat uit twee glasplaten die een kleine
spouw ertussen hebben zitten, deze is luchtdicht. Het heeft een U-waarde van ongeveer 2,9 W/mK.
Echter is het een stuk dikker dan enkelglas, dus dient het kozijn hier op aangepast te worden, of er
moet een nieuw kozijn in. Vaak is daarom deze optie niet geschikt voor monumenten.
Isolatieglas: Dit is speciaal ontwikkeld enkelglas. Het is vaak iets dikker dan normaal enkelglas, maar
een stuk dunner dan dubbelglas. Deze hogere isolatiewaarde is mogelijk door een folie tussen het
glas. Van Ruysdael bijvoorbeeld levert al isolerend++ enkel glas vanaf een dikte van 5,8 mm (het
huidige glas in het gebouw is 6 mm) daarbij geven ze aan dat het glas een Ug waarde van 3,0 3,5
W/mK heeft. Ook worden voordelen als veiligheid, uv wering en geluidswering genoemd. Andere
leveranciers zijn bijvoorbeeld Swinkel glas of DaVinci Glas.
Luiken: Indien er buitenluiken zijn kan het veel energie besparen door deze tijdig te sluiten. (als de
zon onder is). Verder kunnen binnen luiken toegepast worden. Echter kunnen luiken wel de
gevelaanzichten aanpassen. Dus eerst overleggen met monumentenzorg.
Gordijnen: Net als bij luiken is dit een methode die niet zo zeer bouwkundig is, wat inspanning kost
maar indien goed uitgevoerd een hoop energie kan besparen. De gordijnen dienen net als bij luiken
gesloten te zijn als de zon onder is. De stookkosten kunnen hierdoor bespaard blijven. Echter is het
wel geheel afhankelijk van een goede uitvoer, de dikte en stofsoort van de gordijnen. Een extra
voordeel is dat gordijnen ook een akoestische werking hebben. Een nadeel is dat ze ook veel stof
vasthouden en daarom snel vies kunnen worden.
Isoleren kelder
Binnen in de kelder isoleren
Buitenaf de kelder isoleren
De begane grond vloer isoleren
De kelder word alleen gebruikt als installatie ruimte waardoor het niet noodzakelijke is om een zon
comfortabel mogelijk klimaat te creren. Buiten af de kelder isoleren zou afbreuk doen aan de
monumentale waarde waardoor er 2 opties over blijven. Binnen in isoleren van de kelder of de
begane grond vloer isoleren.
Als de kelder van binnenuit gesoleerd word zou er een koude brug ontstaan bij de begane grond
vloer en de gevelwand. Dit zou betekenen dat er een groot lek in de thermische schil zit.
16

Hierdoor blijft er n optie over de begane grond vloer isoleren. Hierbij moet rekening gehouden
worden met de hoogte van de deur. Hierbij zoeken we een dun isolatiemateriaal wat aansluit met de
gevelwand.
Isodun
Isodun is hier perfect geschikt voor. Het is een thermische opwaardering van de vloeren met een
zeer beperkte opbouwhoogte. Het is geschikt voor een begane grondvloer of vloer boven een kelder
met zeer beperkte opbouwhoogte.

Lambda waarde is het geleidingscofficint wat uitermate laag ligt, isodun is maar liefst 8x beter is
dan normaal waardoor het ook slanker uitgevoerd kan worden.

Isodun in combinatie met FERMACELL Vloerelement 2 E 11

Isodun is een nieuw type gevacumeerd isolatiemateriaal dat bestaat uit een kern van
samengeperste microglasvezels. Isodun heeft een gewicht van 160-180 kg/m3 met een
warmtegeleidingcofficint van = 0,0042 W/mK. Met een zeer beperkte dikte kan al een
zeer hoge
thermische isolatie bereikt worden. Een laagdikte van 10 mm geeft al een Rd van 2,38. En
een dikte van 20 mm geeft een Rd van 4,76. Isodun wordt eenzijdig of tweezijdig voorzien
van een laag van 10 mm EPS om de vacumisolatie te beschermen tegen indringing van
bijvoorbeeld schroeven en nieten.
17

Door de vacumtechniek laten de panelen zich op locatie niet meer op maat zagen. Naast de
standaard afmetingen (1000*600-1000*300-600*500-600*250) kan Isodun op maat besteld
worden. Isodun wordt aan de bovenzijde voorzien van FERMACELL Vloerelementen 2 E 11
om het geheel beloopbaar en afwerkbaar te maken.

Voor het isoleren van de begane grond vloer volstaat 10mm Isodun al met een toplaag
Fermacell wat uitkomt op 4cm ophoging van de bestaande vloer. Hierbij is de minimale
norm van 1,3 al ruimschoots gehaald met een R van 2,70. Het Isodun kan waarschijnlijk nog
slanker uitgevoerd worden.
Isodun in combinatie met het FERMACELL Vloerelement zorgt voor:
Een droge montage met geen vochtbelasting voor het pand.
Een zeer laag gewicht van minder dan 30 kg/m2.
Een hoge belastbaarheid met kleine vervormingen (geen looppaden of schuinstaande
kasten).
Een zeer beperkte opbouwhoogte van maar 40 mm bij een Rd van 2,70 m2K/W.
Isodun zorgt voor:
Een eenvoudig goed te controleren montage met zeer beperkte kans op montagefouten.
Een montage die corrigeerbaar is, voor een goed eindresultaat.
Een zeer beperkte opbouwhoogte bij een hoge warmte-isolatie.
Isodun in combinatie met het FERMACELL Vloerelement zorgt voor:
Een droge montage met geen vochtbelasting voor het pand.
Een zeer laag gewicht van minder dan 30 kg/m2.
Een hoge belastbaarheid met kleine vervormingen (geen looppaden of schuinstaande
kasten).
Een zeer beperkte opbouwhoogte van maar 40 mm bij een Rd van 2,70 m2K/W.
Dit is een uitermate geschikt isolatie materiaal om de begane grondvloer mee te isoleren en
zo de thermische schil te sluiten. Hij voldoet ruimschoots aan de Rc waarde en is ook heel
dun waardoor het uitgevoerd kan worden op de bestaande vloer.

18

Zolder isoleren

Buiten isoleren
Een dakrand of goot moet dan bijvoorbeeld verhoogd worden, de loodaansluiting van een
schoorsteen moet hoger worden aangebracht of een zijwang van een dakkapel ingekort. Bij een
pannendak moeten de dakpannen op nieuwe tengels en panlatten herplaatst worden.
Dit alles maakt buitenisolatie van het dak niet goedkoop. Voordeel is wel dat je beschadigde pannen
meteen door gave (gebruikte) exemplaren kunt vervangen.

Binnen isoleren
Als je aan de binnenzijde van het dak gaat isoleren hoef je niets aan de dakpannen te veranderen.
Het is natuurlijk wel verstandig om te kijken welke isolatie materiaal gaat gebruiken.

Isolatie tussen de dragende dakelementen

De ruimte tussen de kepers en spanten wordt opgevuld met een isolatiemateriaal. Minerale wol
leent zich het best voor deze toepassing. Hierbij dient je steeds een ononderbroken lucht- of
dampscherm aan te brengen in de dakconstructie.

Als je isolatie met gesloten cellen gaat gebruiken, dan kan er helemaal geen damp en vocht ergens
naar toe. In de meeste gevallen ontstaat er condensatie als het buiten koud is en binnen warm is. Als
je ervoor zorgt dat het lucht zo min mogelijk vochtig wordt dan kan je condensatie tegen gaan. Het
nadeel is dat het een onprettige gevoel geeft voor je ogen en droge mond krijgt. Er is ook grote kans
dat je statisch wordt. Als je met elektronische apparatuur bezig houd in die ruimt, dan kan dat heel
nadelig werken.

Zelfdragende isolerende dakelementen

Het dak is opgebouwd uit 'sandwichpanelen' waarbij de kepers, de isolatie, het onderdak en de
tengellatten deel uitmaken van het paneel. Als het bestaat uit een isolatiemateriaal met een lage
lambdawaarde dan hoeft het sandwichpaneel niet dik te zijn. Meestal is pur het beste wat betreft
dikte.

Dakelementen van UNILIN

Een dakelement is een isolerende, zelfdragende structuur voor platte daken of hellende daken met
een onderconstructie van gordingen of kepers. De elementen zijn geschikt voor toepassing onder tal
van dakbedekkingen.

19

De opbouw ervan lijkt sterk op die van een klassiek dak. Je plaatst de dakelementen rechtstreeks op
de gordingen (de horizontale balken en de muurplaten), die weer bevestigd zijn op de dragende
muren, de topgevels en/of de dakspanten.

Het voordeel is dat het akoestisch geregeld en brandveilig is. Je hebt bij het opbouwen niet veel
moeite nodig om het op te bouwen.

Een alternatief: de zoldervloer

Als een zolder niet gebruikt wordt heeft u ook de mogelijkheid om de zoldervloer te isoleren. U
ontziet het dak dan zowel technisch als esthetisch en de ruimten onder de zolder worden dan van
boven goed gesoleerd. Het isoleren van een verdiepingsvloer is technisch ook veel eenvoudiger dan
het isoleren van een dak. Bovendien wordt de isolatie niet belast door weersinvloeden, wat zowel de
werking als levensduur ten goede komt. Wel wordt de zolder kouder ten opzichte van de rest van het
huis. Als u er echter maar af en toe verblijft is korte tijd verwarmen ook een mogelijkheid.

Brandveiligheid in isolatiemateriaal
De materialen moeten brandwerend zijn en een eventueel ontstaande brand moet snel onder
controle te krijgen zijn. Men vergist zich in de gevaarlijkheidsfactor van een brand. Men is snel
geneigd te denken dat we door verbranding je om het leven komt, maar vaak is de ontstaande rook
de boosdoener. Mensen stikken door de enorme hoeveelheid rook, want waar vuur is, is rook. Dit is
ook een onderwerp waarmee rekening moet worden gehouden. Zo zijn er wel stoffen die geschikt
zijn voor isolatie, maar die heel gevaarlijk worden wanneer het in de brand vliegt.

Steenwol heeft een goede warmte-isolerende eigenschappen, maar bevat minuscule deeltjes die bij
inademing in de longen kunnen blijven steken. Zo hebben we ook nog polyurethaan of beter bekend
als PUR. PUR-schuim wordt meestal gebruikt om kieren te dichten of als dun isolatie materiaal. Bij
verbranding van PUR ontstaan er zeer giftige stoffen zoals toxische fosfaten en blauwzuur. Dit is dus
een isolatiemateriaal waar je niet vrolijk van wordt in geval van brand.

Schuimglas (cellulair glas) ontstaat door verhitting van glas en toevoeging van een middel dat
belletjes veroorzaakt. Cellulair glas is een zwart gekleurde minerale isolatie met warmte-isolerende
en waterbestendige eigenschappen. Het is een brandveilig materiaal.
Houtwol. losse houtwol heeft ook een goede warmte-isolerende eigenschap. wel moet het eerst met
boriumzouten behandeld worden om minder te brandbaar te maken. Ook kokosvezels kunnen met
boriumzouten gempregneerd worden om minder brandbaar te maken. Kokos is warmte en
geluidsisolerend, maar tegelijkertijd ook erg duur. Doschawol bestaat voor 100% uit natuurlijk
schapenwol en bevat dan ook geen chemische bindmiddelen.

20

Eigenschappen van doschawol:

zelfdovend
niet druppelend.
lage verbrandingswarmte.
geen giftige rookontwikkeling.

Cellulosevlokken. Cellulosevlokken kunnen uit oud krantenpapier ontstaan. Door ze te vermengen

met mineraalzouten, worden de cellulose vlokken ook brandveiliger.

Thermisch comfort
Koude en warmte
Onze visie is te kijken naar duurzame en flexibele oplossingen. In dit ontwerp zijn er veel afwegingen
gemaakt tussen enerzijds een toekomstbestendig gebouw en anderzijds het behouden van de
monumentale waarden. Hoewel een aan te raden verbetering voor de capaciteit van de installaties
niet te beoordelen valt zonder de GTO berekening, de warmteverlies berekening en de koude vraag
berekening. Wel kan er gekeken worden naar verbeteringen van het huidige concept.

Koudevraag
Zon intreding beperken
De koude vraag kan beperkt worden door te zorgen dat er minder zonnestraling binnenvalt en te
zorgen dat de massa als buffer werkt. Een mogelijkheid voor het beperken van de lichtinval is door
het plaatsen van minder zon-doorlatend glas met een lagere ZTA-waarde. Dit heeft niet alleen
invloed op de zondoorlatendheid maar ook op het verbeteren van de isolatiewaarde van het
gebouw. Er zijn enkel-isolatie-glassoorten met een ZTA waarde 0,72 to 0,63 5dit betekend een
besparing van 12% tot 23% ten opzichte van nu.
Het toepassen van zonwering aan de buitenkant is,
omdat het gebouw een monument is niet mogelijk.
Dit zou immers het gevelbeeld teveel veranderen.
Zonwering aan de binnenkant kan van het gebouw
is wel een optie. Er zijn verschillende manieren om
de zon te weren. Een optie die tegelijkertijd de
akoestiek van de ruimte kan verbeteren maar niet
het uitzicht belemmert geniet de voorkeur. Deze
producten zijn op de markt, er is een
gordijn/lamellenstof op de markt die de akoestiek
vijf maal beter beheerst dan gewone
gordijn/lamellenstof. Ook wordt het uitzicht met deze stof niet belemmerd.6

5
6

Da Vinci glas type:DV23123 dikte 8mm ZTA 0,63

Incatro ARTcurtain

21

Tertiaire koeling
Een andere manier om de koudevraag te beperken is door de massa van het gebouw als
energiebuffer te gebruiken. Tijdens de bedrijfsonderbreking gaat het klimaatsysteem door met
koelen, waardoor de massa van het gebouw afkoelt. De afgekoelde massa is geeft dan gedurende de
volgende werkdag langzaam zijn kou af aan de ruimte. Dit zorgt voor een comfortabeler
binnenklimaat en een lagere benodigde capaciteit van de koelmachine. De massa koelt gemiddeld
15w/m2, dat betekend dat de installatie 31kw minder vermogen zou kunnen hebben.

Warmtev
raag
Het
stromen
van de
ventilatielucht langs de omtimmering van de radiatoren op de beganegrond, zorgt voor een goede
warmtecirculatie. Wel moet er worden gelet dat de ventilatielucht met koeling langs de bovenkant
van de omtimmeringen wegstroomt om koude luchtstromen op grondniveau te voorkomen.
Om de warmtevraag te beperken zou het gebouw beter gesoleerd kunnen worden. Hoe we het
gebouw beter kunnen isoleren onderzoeken we later. Als het gebouw beter gesoleerd is, kan het
gebouw met laag-tempratuur-radiatoren (50/30) aanvoer/retour verwarmd worden. Hierdoor stijgt
het rendement van de verwarming met 9%.7

Koudebruggen
Volledig isoleren
Als we een volledige thermische schil maken, ontstaan er lijnvormige koudebruggen bij de
wand/plafond aansluitingen. Deze zijn niet te onderbreken, omdat de vloer steunt op de wand. Het
plafond kan niet van de onderkant gesoleerd worden, omdat we de ornamenten in het zicht willen
houden. Om de grote temperatuurverschillen tussen de koudebrug en de ruimte lager te maken
kunnen we de koudebruggen kou remmend maken. De koudebrug kan worden verkleind door het
beton dikker te maken, waardoor de kou een langere weg moet afleggen om in de ruimte te komen.
Dit is mogelijk door het plafond een stukje door te isoleren, waardoor de kou een langere afstand
door het beton moet afleggen.
Het nadeel hiervan is dat er een strook van +-30cm isolatie langs het plafond loopt. Op deze plaats
van het plafond zitten ook ornamenten en de sierklossen van de betonnen liggers. Er bestaan wel
hoogwaardige isolatiematerialen met een dikte van 10mm en een R-waarde van 2,38. Maar het
bekleden van de ornamenten zou afbreuk doen aan de esthetische waarde.
7

Remeha 210 gas ecopro technisch informatie blad

22

Volledig isoleren met betonkernactivering

Het probleem van de koudebrug is het grote tempratuurverschil. Een andere mogelijkheid is door het
temperatuurverschil te verkleinen met het verwarmen van de massa te plaatse van de koudebrug.
Het is een overweging mede ten behoeve van het verhogen van het comfort van het gebouw, het
gebouw betonkern activering als basisverwarming te geven. De vloeren van het gebouw worden
constructief verbeterd, omdat ze maar 80mm dik zijn. De watervoerende leidingen van de
betonkernactivering kunnen verwerkt worden in deze betondekking. De betonkernactivering zorgt
dat de massa van het gebouw een constantere temperatuur heeft.
Voordeel van deze oplossing is dat twee belangrijke punten worden aangepakt. Het gebouw is
comfortabeler en de koudebruggen zijn minder erg. Het nadeel is dat deze oplossing zicht richt op de
koudebruggen tussen de wand/vloer aansluitingen. Ook zijn er hogere investeringskosten aan deze
oplossing.

Deels isoleren met een spouw

In de ruimtes waar er gewelven op 3/4 van de wandhoogte beginnen kan de isolatielaag niet verder
dan die hoogte worden doorgezet. Dit betekend dat sommige ruimtes maar deels gesoleerd kunnen
worden. Ook hier ontstaat bij de overgang tussen gesoleerd en niet gesoleerd een groot
tempratuurverschil. Het isoleren zorgt ervoor dat de buitenwand kouder wordt in de winter,
waardoor waterdamp in de wand minder goed kan drogen. Waterdamp uit de warme lucht zal ter
plaatse van de koudebrug in de muur condenseren met alle problemen van dien.
De waterdamp dat door de voorzetwand en isolatie heen wil kan worden geremd met een
dampremmende folie. De waterdamp van de koudebrug en van de vochtophoping door een minder
goed drogende wand is af te voeren met een geventileerde spouw. Een spouw aan de binnenzijde
van de wand is mogelijk door de isolatie in de voorzetwand twee centimeter vrij te houden van de
buitenwand. De spouw ventileren met binnenlucht is geen goede optie. De vochtige-warmebinnenlucht zal veel waterdamp aan de koude wand afgeven, waardoor het probleem juist vergroot.
Ventileren met buitenlucht is wel een optie. Het nadeel van deze oplossing is dat aan de boven en
onderzijde van de spouw stootvoegen moeten worden open geboord. Deze maatregel is
arbeidsintensief en kan het gebouw beschadigen.
Een andere optie de muur te drogen door het toepassen van een nieuw soort dampremmende folie8.
Deze folie zorgt ervoor dat bij een hoge relatieve luchtvochtigheid er een lage dampremming is en bij
een lage relatieve luchtvochtigheid een hoge dampremming. Het nadeel hiervan is dat de muur enkel
in de zomer van twee kanten kan drogen en niet in de winter.

Deels isoleren en de koudebrug

dampdicht maken
Om het inwendige vocht in de wand te
voorkomen kan de wand van binnen
geheel dampdicht worden gemaakt. Ter
plaatse van de voorzetwand met
isolatie kan daarvoor een
8

Miofoil active

23

dampremmende folie worden gebruikt. Maar boven de isolatielaag kan de folie niet onzichtbaar
worden aangebracht. Een oplossing hiervoor zou een dampremmende coating kunnen zijn9. Een
voorwaarde aan deze coating is wel dat het geen zichtbaar verschil mag geven aan de gecoate en
niet gecoate delen. De coating hoeft enkel ter plaatse van de koudebrug aangebracht te worden. Het
deel van de muur waar de temperatuurverschillen kleiner zal het vocht op de huidige manier
afgevoerd kunnen worden. Een nadeel van deze oplossing is dat de maatregel niet reversibel is.

Akoestiek
Akoestische vloerbedekking: een goedkope oplossing om akoestisch groten deels te verbeteren. De
vloer bedekking kan het contactgeluid met maar liefst 15 tot 19 dB dempen.
Multipor platen: door multipor platen op uw wanden te bevestigen, slaat u meerder vliegen in een
klap. Uw isolerende waarde gaat sterk omhoog, de brandwerendheid word sterk vergroot,
vochtregulering word vergroot en de akoestiek word uitermate verbeterd. Met name in het atrium
zijn de multipor platen goed toepasbaar, als elke wand bekleed word met het materiaal word er een
groot deel van de nagalm geabsobeerd.
Akoestische Plafond platen: worden veel toegepast in grotere flexwerkplekken, kantoren en
cursusruimtes. Vooral bij herbestemmen van gebouwen word het toegepast doordat een bepaalde
ruimte een nieuwe functie krijgt. In een monumenteel pand is het ook mogelijk om toe te passen,
tenzij er monumentale elementen aan het plafond zitten.
Akoestisch interieur: elke ruimte word natuurlijk in gericht met nieuw interieur, als er nou gezorgd
word dat het grootste deel van de meubels geluidsabsorberende zijn dan los je al een zeer groot deel
van het probleem op. Denk aan lampen, meubels, platen, gordijnen, enzovoorts.
Akoestische scheidingen: scheidingen tussen verschillende werkplekken binnen een ruimte.
Bijvoorbeeld tussen 2 bureaus kan een geluidsabsoberend schot geplaatst worden. Dit zorgt voor
akoestische verbetering gericht op bepaalde plekken binnen de ruimte, zoals alleen bij het bureau
waar het schot staat. Een soort mirco klimaat maar dan voor akoestiek.

Verbeteringen van de omhulling

Gevelreiniging
Stralen: dit is een methode waarbij zware vervuiling van een gevel verwijderd kan worden door een
steensoort (afhankelijk gekozen van je gevelsoort) onder druk op de gevel gestraald. Echter is voor
deze methode een vergunning nodig en is het bij monumenten vaak niet toegestaan.
Hogedrukreiniging: door middel van hoge druk word er kokend water op de gevel gespoten om op
deze manier graffiti of andere verontreinigingen van de gevel te verwijderen. Echter is er vaak sprake
van veel schade aan de gevel.
Stoomreiniging: hierbij word water verhit tot ongeveer 145 graden. Vervolgens word het onder hoge
druk tegen de gevel gespoten en laat lichte vervuiling los. Dit is een methode die zonder vergunning
is toegestaan.
9

weber.prim 805 sd-waarde 80m

24

Softstraaltechniek: dit is een milde variant op stralen. Hierbij word water met zand, grit, bakpoeder
of glasparels gemengd en met een lage druk tegen de gevel gespoten. Dit is een milieuvriendelijke
manier van gevelreiniging.
Chemische reiniging: matige vervuiling kan met een chemische reiniging verwijderd worden. Water
en een reinigingsmiddel worden samen onder druk tegen de gevel gespoten. De schade aan de gevel
is vaak beperkt. Echter is het wel van belang dat het afwater wordt gerecycled of dat er een
biologisch afbreekbaar reinigingsmiddel word toegepast.
Laserreiniging: dit is een dure methode en word vooral bij monumentale panden toegepast. Het vuil
wordt door middel van intensief licht verdampt. De gevel zou kunnen verkleuren bij toepassing op
natuursteensoorten of bij coatings. Verder tast het, het geveloppervlak niet aan.

brandveiligheid
Installaties
Brandmeldinstallaties
Een brandmeldinstallatie is heel ideaal. Het kan een brand in een vroeg stadium signaleren en
lokaliseren waardoor snel kan worden ingegrepen. Het brandmeldinstallatie moet voldoen aan NEN
2535.

Sprinklerinstallatie
Een sprinklerinstallatie is een goed middel om beginnende brand te beheersen en/of te blussen. De
installatie bestaat uit waterleidingen met daarop gemonteerde sproeikoppen of ter wel sprinklers.
De sprinklers hebben een smeltzekering die bij een bepaalde temperatuur stuk springt. Dan begint er
water er doorheen te sproeien. Hier door wordt het bluswater rondom en op het brand gesproeid.

Zodra een sprinkler water gaat sproeien, stroom er water aan het begin van het leidingnet, waardoor
de alarmklep of stromingsschakelaar detecteert dat er ergens brand is. Die kan verbonden zijn met
een brandmeldinstallatie waar door meteen terplekken de brandweer word ingeschakeld.

25

De schade in geval van brand blijft beperkt.

Omdat de sprinkler vrijwel direct opent bij een beginnende brand blijft het door de brand aangetaste
oppervlak beperkt. Bovendien gebruikt de sprinkler relatief weinig water zodat de schade over het
algemeen beperkt blijft.

Meer bouwkundige mogelijkheden

Het toepassen van sprinklerinstallatie bied vaak extra mogelijkheden voor lichtere bouwconstructies,
grotere compartimenten, vervallen van brandwerende bekleding etc.

Vergroten van de persoonlijke veiligheid

De sproeier sproeit het water rondom onder het plafond. Dat is zeer gunstig, omdat bij een brand de
hete gassen zich tegen het plafond verzamelen. Door het water worden de rookdeeltjes
neergeslagen en neemt de kans op vergiftiging of verstikking sterk af. Bovendien blijven vluchtwegen
beter zichtbaar.

Vluchtrouteaanduiding
Een duidelijk zichtbare en herkenbare vluchtrouteaanduiding is van levensbelang om een gebouw te
ontvluchten tijdens een calamiteit. Vluchtrouteaanduiding moet voldoen aan de eisen gesteld in de
NEN 6088 en de NEN-EN 1838. Hierin staan de eisen m.b.t. de symbolen, kleuren, afmetingen en
zichtbaarheid.

Als de netspanning geheel of gedeeltelijk wegvalt, moet de noodverlichting binnen 15 seconden

ingeschakeld zijn en tenminste n uur, op de vereiste sterkte, blijven branden.

26

Ontruimingsalarm
Een ontruimingsalarminstallatie heeft als doel om bij brand, een bomalarm of andere calamiteit een
snelle en ordelijke ontruiming van een gebouw(deel) mogelijk te maken. Met n druk op de
handbrandmelder activeert u het ontruimingsalarm. In veel gebouwen is deze installatie bovendien
gekoppeld met een brandmeldinstallatie, soms ook met doormelding naar de brandweer.

Verschillende soorten ontruimingsalarm

De ontruimingsalarminstallatie geeft aan dat alle aanwezige personen het pand moeten verlaten. Dit
kan op verschillende manieren:

1. luid alarm. Door een toonsignaal (de zogenaamde slow-whoop')

2. stil alarm. Vaak gebruikt om paniek te voorkomen; er wordt alarm gegeven door een
toonsignaal via piepers, een DECT systeem of een communicatiesysteem aan bijvoorbeeld
het personeel in een verzorgingshuis
3. gesproken woord alarm. Een voorgeprogrammeerde stem geeft instructies, eventueel in
meerdere talen. Deze zinnen worden afgewisseld met een toonsignaal. Dit wordt gebruikt bij
complexe situaties, zoals op een vliegveld, een groot winkelcentrum of andere grote
gebouwen waar veel ruimtes en mensen zijn.
Brandweervoorzieningen
Het is uiteraard belangrijk dat de brandweer zo snel mogelijk kan beginnen met het blussen van een
brand. Hiervoor is het in sommige gevallen noodzakelijk een aantal voorzieningen te treffen.

Droge blusleiding
Om te voorkomen dat er veel tijd verloren gaat aan het uitrollen en/of naar boven trekken van
slangen, zijn in bepaalde gebouwen droge blusleidingen' noodzakelijk. Deze leidingen bestaan uit
stalen buizen, waarop aansluitingen zijn gemonteerd voor de voeding van de leiding en voor de
brandslang. De brandweer kan zo met behulp van een pomp en een blusvoertuig water in korte tijd
op de gewenste plaats krijgen.

27

Een gebouw waarvan de vloer van een verblijfsgebied hoger ligt dan 20 m boven het meetniveau,
moet zijn voorzien van ten minste n droge blusleiding. Het meetniveau is het op het gebouw
aansluitende terrein, gemeten vanaf de hoofdtoegang. Leidt er een trap of hellingbaan naar die
toegang, dan moet het hoogteverschil worden gemeten vanaf het laagste punt van die trap of

hellingbaan.

Watermist systeem
Het watermistsysteem is een sprinklersysteem dat met behulp van een hoge-druk-pompinstallatie
(zon 100 Bar) gewoon drinkwater door dunne leidingen naar speciale nozzles stuwt. Vanuit deze
fijnere sproeikoppen wordt het water in minieme druppeltjes in de ruimte verstoven. Met zn allen
vormen de microdruppels een soort blusdeken die in n keer een groot oppervlakte bestrijkt. Het
waterverbruik van een watermistsysteem is in beginsel aanzienlijk kleiner dan dat van conventionele
sprinklers. Een groot waterreservoir (tank of vijver) kan dan ook achterwege blijven.

De bluswerking van een watermistsysteem is gebaseerd op het grote koelend vermogen van zeer
kleine (micro)waterdruppels in combinatie met zuurstofverdringing rond de vlam, veroorzaakt door
de expansie van water tot waterdamp. Tijdens het blussen worden schadelijke rookgassen en
toxische gasdampen verdreven. Dit beschermt eventueel aanwezige personen tegen inademing van
giftige stoffen. Hogedruk waternevel is niet elektrisch geleidend; de aanwezigheid van elektrische
apparatuur is dus geen probleem.

Te gebruiken in ruimtes met elektrische apparatuur

28

Zeer efficinte brandbestrijding

Minimale waterschade
Vrijwel overal toepasbaar dankzij de kleine diameters van het leidingnet
Milieuvriendelijk en gewicht- en ruimtebesparend door beperkte watervoorraad

De prestaties van het watermistsysteem bleken minimaal gelijk aan die van een traditionele
sprinklerinstallatie. De watermistinstallatie gebruikt tot wel 90% minder water. Als gevolg van de
standaard toepassing van ultra-fast response life safety sprinklers wordt het watermistsysteem zeer
snel geactiveerd.
microwatermistsysteem (HI-FOG)
De watermist sprinklers kunnen om het systeem zo onzichtbaar mogelijk te maken verdekt
ingebouwd worden. Door de geringe leidingdiameter en goed weg te werken RVS sprinklerkoppen
leent een watermistinstallatie zich zeer goed voor installatie op plekken waar weinig ruimte is voor
de plaatsing, of daar waar de brandbeveiliging vanuit esthetisch oogpunt zo onzichtbaar mogelijk
moet zijn.
Brandslang(druk)haspels
Brandslang(druk)haspels dienen aanwezig te zijn conform richtlijnen van het
Bouwbesluit. Bij aanvang van de bouwfase worden deze dus reeds voor
geschreven in het bestek. Verder kunnen bij een bestaand gebouw
aanvullende eisen zijn indien de bestemming van het pand wijzigt.De
brandslanghaspel bestaat uit een slang met een relatief dikke wand van
rubber, kunststof met vaak vezelachtige materialen voor versteviging. De
slang is op een haspel gerold en is permanent aangesloten op het
waterleidingnet. Aan de lengte en diameter van de slang zijn eisen gesteld.
De haspel is meestal vast aan de muur of op een statief gemonteerd maar
kan ook naar buiten scharnieren.
De spuitmond heeft een kraan die drie standen kent: Kraan dicht, kraan op gebonden straal en kraan op
sproeistraal. Dit laatste is vooral handig om een groter gebied rond de beginbrand te koelen. Tevens werkt
de sproeistand als een hitteschild en kunnen vlammen gemakkelijker worden gedoofd.
Gebruik
Naast de vele brandblussers die in gebouwen aanwezig zijn is de brandslang een goede aanvulling
hierop. En van de grootste voordelen is dat een brandslanghaspel onbeperkt (blus)water kan geven.
In gevallen waar met water geblust kan worden, wordt veel tijdwinst behaald, voordat de brandweer
aanwezig is. Het blussen met water kan echter waterschade veroorzaken.

Vluchtroute
Bij brand moet je zo makkelijk mogelijk kunnen vluchten. In de bijlage zie je hoe het
gecompartimenteerd is. En hoe de vluchtroutes lopen.

29

Ventilatie
Suskasten
Muurroosters
Raamroosters
Muurdempers
Air Socks
Systemen A t/m D
DCV Vraag gestuurde ventilatie
o Ventilatievraag op basis van CO2
o DCV systemen met bewegingsmelder

Hieronder worden de mogelijkheden toegelicht en uitgelegd waarvoor het dient en hoe het
toegepast kan worden.
Suskasten
Een suskast is een ventilatievoorziening die wel verse lucht doorlaat maar geen geluid: een langwerpige kast
boven een raampartij of deur waardoor de binnenruimte geventileerd kan worden, maar toch een
goede geluidsisolatie wordt verkregen tegen geluid van buiten.
Hieronder een afbeelding hoe de suskast is weggewerkt.

Muurroosters en raamroosters

Het natuurlijk ventileren van ruimtes of aangrenzende ruimtes. Er bestaan veel verschillende
roosters maar het principe blijft hetzelfde.
Raamroosters kunnen in de bestaande kozijnen worden verwerkt zonder dat het gevelbeeld
verandert en voor de muurroosters geld dat deze in de muren worden geplaatst aan
aangrenzende ruimtes die anders niet geventileerd worden.

30

Muurdempers
Is een optie om een ventilatie rooster in de muur aan te brengen zonder dat het gevelbeeld
verandert De monument muurdemper word in een houten behuizing geleverd. De stenen worden
verwijdert uit de muur en van de bestaande stenen word de toplaag gebruikt om hiervan steen strip
te maken. Na montage van de muurdemper word deze steenstrip aangebracht.

31

Principe Detail

Aanzicht monument muurdemper

Ook word het geluid van buitenaf gedempt en dit zorgt ervoor dat er binnen in het gebouw geen
overlast word veroorzaakt. Dit kan worden toegepast bij ruimtes waar het stil moet zijn.

Air Socks
Air Socks zorgen voor luchtdistributie of luchtverdeling het is een goedkope optie circa 35-, voor 3
strekkende meter, om tochtvrij lucht aan te voeren. Word vaak gebruikt in scholen, ziekenhuizen,
laboratoria, fitnesscentra, kantoren en showrooms etc. Eveneens zijn Air Socks heel eenvoudig in het
onderhoud omdat het flexibele textiele slangen zijn.
Een lucht verdeelslang, ook wel Air Socks genoemd is een flexibel textiel kanaal met een diameter
die kan variren van 100 tot 1600 mm. De lucht verdeelslang zorgt voor zowel het transport als
voor het inbrengen van de lucht in de ruimte. De lengte van de lucht verdeelslang kan maximaal 100
meter zijn, opgebouwd uit delen van 5 tot 10 meter die onderling met ritsen worden gekoppeld. Het
principe van de lucht verdeelslangen is gebaseerd op het feit dat de statische druk zich in de lucht
verdeelslang in alle richtingen voortplant waardoor de uitgeblazen luchthoeveelheid per m
slangoppervlakte overal gelijk is.
De lucht verdeelslangen zijn leverbaar in ronde, halfronde en kwartronde uitvoering en zijn in vrijwel
elke RAL-kleur leverbaar. Het lage gewicht, vele uitvoeringsvormen en de speciale ophangsystemen
zorgen voor een grote variatie aan toepassingsmogelijkheden

32

Systeem A t/m D

Systeem A en B: De afzuigcapaciteit voldoet niet en zo kunnen we niet streven naar onze minimale
comfort klasse van C.
Systeem C:

Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer

De natuurlijk aangevoerde lucht moet verwarmd worden om een zon aangenaam mogelijk
binnenklimaat te creren dus extra stookkosten
Lawaai kan binnenkomen van buitenaf, dit kan opgelost worden met suskasten en
muurdempers
Sterk af geraden in een sterk gesoleerde woning maar dat is dit gebouw zeer zeker niet
33

Zomers zeer warme lucht en s winters zeer koude lucht

Lucht word niet gefilterd dus bv stuifmeel, pollen en stof kan binnen dringen
Bij te harde buitenwind kan de ventilatie als toch aanvoelen
Minimale kosten omdat er alleen een ventilator voor afvoeren word gebruikt

Systeem D:

Balansventilatie of Vraag gestuurde ventilatie

Warmte terugwinning d.m.v. warme afvoer lucht word gebruikt om koude toe gevoerde
lucht op een comfortabel mogelijk temperatuur te brengen
Zo comfortabel mogelijk werk en leef klimaat
Lucht word gefilterd
Geen last van tocht of koude lucht
Geen rechtstreeks lawaai wat binnenkomt via roosters in de ramen of muren

DCV (Demand Controlled Ventilation)

Demand Controlled Ventilation (DCV) oftewel vraag gestuurde ventilatie, waarbij de

gebruiker zelf de controle heeft over de prestaties van zijn installatie en deze kan aanpassen
aan de werkelijke
behoeften op basis van gebruik of de omgevingsomstandigheden op de locatie die
geventileerd dient te worden. Om dit te verwezenlijken gebruiken we ventilatoren die
weinig energie verbruiken met een breed scala aan intelligente toebehoren: Schakelaars,
toerentalregelaars, frequentieomvormers, beweging melders, motor gestuurde afsluiters en
meervoudige afzuigventielen.
DVC is energiezuinig en ook economisch voordelig omdat het zich aanpast aan de
bezettingsgraad van de ruimte en hierop anticipeert d.m.v. een sensor die op basis van het
CO2 aantal of een bewegingsmelder die personen detecteert de luchttoevoer opent en
afzuiging regelt. Hierdoor is het rendement hoger en voldoet de luchtstroom altijd.
Afzuiging, gebalanceerde toe- en afvoer of warmte terug winning kunnen gerealiseerd
worden met dit systeem.
Ventilatievraag op basis van CO2

Proportioneel type
Te gebruiken in ruimten met wisselende bezetting. Voorbeelden: Kantoren met meerdere
vergaderruimten, hotels met verschillende ontvangstruimten, restaurants met meerdere
eetruimten, etc.
Werking van het systeem

34

Het ventilatiesysteem wordt ingeschakeld door een tijdschakelaar of handmatig en

ventileert de ruimte op minimaal vermogen.
Aangezien deze ruimten een wisselende bezettingsgraad hebben, zal de sensor het CO2
niveau dat door de aanwezige personen ontstaat signaleren en deze melding
doorsturen als een digitaal signaal naar de gemotoriseerde afsluiter, die vervolgens wordt
geopend (of gesloten) naar gelang het benodigde luchtvolume. Deze variatie
in de luchtstroom veroorzaakt drukverschillen in het systeem die vervolgens worden
gesignaleerd door de druksensor. Deze sensor zendt daarop een signaal naar
de snelheidsregeling, die vervolgens de ventilatorsnelheid aanpast aan de nieuwe
omstandigheden. Dit systeem kan ook worden gecombineerd met een minimaal
ventilatieniveau onafhankelijk van bezetting.
VOORDELEN VAN HET SYSTEEM
De ventilatie wordt bepaald door de bezettingsgraad wat een aanzienlijke energiebesparing
oplevert vergeleken met een volledig ventilerend systeem
DCV systemen met bewegingsmelder

Minimum / Maximum type

In dit ventilatiekanaalsysteem wordt een bepaalde druk gehandhaafd ongeacht de lucht die
wordt verplaatst. Een typische toepassing hiervan is een installatie met een ventilator
verbonden met een systeem met meerdere aanzuigopeningen die allemaal geopend of
gesloten kunnen worden. Voorbeelden: Bedrijfsgebouwen met aparte, afgesloten kantoren,
gescheiden wasruimten, etc.

Werking van het systeem

Het systeem heeft een dusdanige capaciteit dat het een maximale luchtstroom kan
produceren wanneer alle kantoren bezet zijn. In het systeem wordt een bepaalde
35

druk opgewekt om te voldoen aan de maximale ventilatievraag. In alle bezette ruimten

wordt de minimaal benodigde ventilatie op peil gehouden op basis van de
omgevingsomstandigheden. Het systeem wordt ingeschakeld door een tijdschakelaar of
handmatig.
Als de bewegingmelder (PIR) constateert dat er iemand in de ruimte aanwezig is, zendt het
een signaal naar het tweevoudige aanzuigventiel, dat vervolgens volledig
wordt geopend. Hierdoor ontstaat een drukverschil in het systeem dat onmiddellijk wordt
ontdekt door de druksensor. Deze sensor activeert de snelheidsregeling die
vervolgens de ventilatorsnelheid aanpast aan de nieuwe omstandigheden. Deze procedure
wordt herhaald iedere keer dat de PIR de aanwezigheid van een persoon
of personen in een ruimte detecteert.
VOORDELEN VAN HET SYSTEEM
Specifieke ventilatie voor iedere ruimte waarbij het systeem slechts op maximum vermogen
functioneert wanneer alle ruimten volledig zijn bezet.
Dit resulteert in een aanzienlijke energiebesparing vergeleken met een conventioneel
ventilatiesysteem zonder DCV

36

Scenario A
Isoleren
Binnenwanden isoleren
Doordat het budget wat lager licht en de gebruikerstijd ook lager ligt dan bij scenario B, adviseren wij
of alle buiten wanden van binnen te bekleden met multipor met een dikte van minimaal 100mm of
alle wanden in elke ruimte te bekleden met multipor met een dikte van 50mm. Met beide mogelijke
heden creert u een comfortabeler binnenklimaat.

Raam isolatie
Voor deze variant word geadviseerd om dicht bij de huidige situatie te blijven. Er word verder
geadviseerd om ook op dezelfde manier voorzetramen toe te passen voor de overige ramen waar dit
mogelijk is. Daarnaast kan overwogen worden om achterzetramen van bijvoorbeeld metaglas toe te
passen, deze hebben ook ervaring met monumenten en kunnen het op een onopvallende manier
toepassen.
Zolder isolatie
In deze scenario gaan we voor voordelige oplossing voor het isoleren van de zolder. Om heel het kap
van de zolder te vervangen kost veel geld. Dus moeten van binnen uit gesoleerd worden. Als je van
buiten af gaat isoleren moet je veel aan de buitenkant verhogen en dat gaat veel geld kosten. De
beste oplossing is om tussen de dak elementen te gaan isoleren. En dat te voorzien met
mineralenwol.

Thermisch comfort
Koude en warmte
Voor variant-A zoeken we naar een concept die het gebouw een redelijke mate van comfort biedt
met zo veel mogelijk duurzame oplossingen.
Lokaal verwarmen met warmtestralers
Een goede optie voor het verwarmen van de cursus- en vergaderruimtes, is verwarmen met
warmtestralers. In deze ruimtes wordt waarschijnlijk maar kort en onregelmatig in verbleven. Het
verwarmen van de lucht in de ruimtes met bijvoorbeeld radiatoren zou dan een hoop energieverlies
geeft. De warme lucht die ontstaat bij het geheel verwarmen van een ruimte bevat veel energie.
Deze energie kan als verloren worden beschouwd als de ruimte niet meer wordt benut.
Warmtestralers stralen infrarood licht uit dat als warmte wordt gevoeld. Het is hierdoor mogelijk om
mensen gericht te verwarmen. Een lamp kan tot 9m2 verwarmen en verbruikt 1,3 kW per uur, dat
komt overeen met 25 eurocent per lamp per uur. De lampen zijn gemakkelijk en goedkoop te
instaleren. Er kan een ringvormige elektrische voeding door een ruimte lopen waar de lampen
parallel in worden geschakeld.

37

Akoestiek
Als er bij het isoleren van het pand al gekozen word voor multipor dan hoeft er verder weinig aan het
akoestiek gedaan te worden. Het is slim, aangezien ze toch aangeschaft moeten worden, meubels te
gebruiken die een geluidsabsorberende werking hebben.

Verbeteringen van de omhulling

Gevelreiniging
Volgens de algemene wetgeving betreft monumenten moet graffiti verwijderd worden. Daarnaast is
er her en der verkleuring op de gevel ontstaan door weersaantasting. Dit moet ook opgeschoond
worden bij voorkeur met stoom. De Graffiti dient verwijderd te worden door middel van een
softstraaltechniek of laserbehandeling. Zandstralen word afgeraden, dit beschadigd de voegen
teveel.

Brandveiligheid
Voor scenario A is het beste om geld te besparen omdat er niet zolang gebruik wordt gemaakt van
het gebouw. Dus er moet voorzichtig gekozen worden zonder dat het gebouw zo min mogelijk de
mens in gevaar te brengen.
Er moet in ieder geval vluchtrouteaanduiding aanwezig zijn zodat de personen die zich in het gebouw
bevinden zo snel mogelijk de weg naar buiten kunnen vinden. In deze scenario is het beste dat er
brandblussers aanwezig zijn zodat het brand dat in de buurt van minimaal een persoon het brand kan
blussen. Verder zijn de trappen gecompartimenteerd. Omdat alle routes daarnaar toe leiden moet
het tenminste 20 minuten het brand kunnen tegenhouden.

Ventilatie
Wij adviseren een Systeem C, de natuurlijke toevoer bestaat uit raamroosters, suskasten en
muurdempers. De raamroosters moeten in het bestaande kozijn weggewerkt worden en de
suskasten zijn van buitenaf niet zichtbaar dus doet geen afbreuk aan de historische waarde.
Evenredig voor de muurdempers dit zijn monumentale muurdempers die onzichtbaar worden
geplaatst in de gevel. In de vergader ruimtes adviseren wij om voornamelijk suskasten en
muurdempers toe te passen dit dempt geluid van buiten af. In de overige ruimtes kunnen
raamroosters worden toegepast en spui ventilatie d.m.v. ramen die open kunnen. De mechanische
afvoer word gerealiseerd door centrifugale kanaalventilatoren omdat deze onderhoudsvrij, compact
en een laag geluidsniveau bezitten. De centrifugale kanaalventilatoren worden vooral voor de
utiliteitsbouw toegepast.

38

Scenario B
Isoleren
Binnenwanden isoleren
Doordat het budget wat hoger is en er een langere gebruikerstijd is, adviseren wij om een wat
dikkere plaat multipor toe te passen. Een plaat van minimaal 100mm heeft een rc-waarden van 2,22.
Zo heeft de totale wand een rc-waarden van 3 gekregen waardoor je een zeer comfortabel
binnenklimaat creert. De stook worden aanzienlijk kleiner, elke ruimte krijgt een verbetering in
akoestiek, brandveiligheid en thermisch comfort.

Raam isolatie
Aangeraden word om alle ramen te isoleren. Dit kan door de voorzetramen zoals bij de huidige
situatie en bij scenario A. Echter voor een langere levensduur voor het gebouw en een hoger comfort
adviseren wij om met monumentenzorg te overleggen over de mogelijkheid van isolatieglas. Stolker
monuglas is bijvoorbeeld al leverbaar met een dikte vanaf 8 mm en is speciaal ontwikkeld voor
monumenten, heeft een vergelijkbare uitstraling, en heeft het de best mogelijke U-waarde. Echter
dient hierbij wel het kozijn wat te worden aangepast.
Indien dit niet mogelijk is, word isolatieglas geadviseerd. Van Ruysdael heeft bijvoorbeeld glas met
een goed verbeterde U-waarde en het glas past in de huidige kozijnen.

Zolder isolatie
In deze scenario willen we het comfort zo lang mogelijk goed blijft in het gebouw. Hier is beste om de
kap van de zolder te vervangen met een nieuwe. Natuurlijk wel in dezelfde vorm en esthetica. Hier
wordt de kap aan de buitenkant gesoleerd.

Thermisch comfort
Koude en warmte
Voor variant-B zoeken we naar een concept die het gebouw een hogere mate van comfort biedt met
duurzame oplossingen. We kijken naar manieren hoe we energie duurzamer kunnen opwekken en
het beter kunnen vasthouden en hoe dit in het gebouw gentegreerd kan worden.
Betonkern activering als basisverwarming
Betonkernactivering is een goede optie voor het verwarmen van de flexwerkplekken, de
vergaderruimtes en de cursusruimtes. Het is een flexibel systeem die ruime comfort bied aan al deze
opties. Bij in de toekomst veranderende ruimtefuncties blijft betonkernactivering een goede
verwarming bron. Het nadeel is dat het systeem traag reageert. Het zou dus als aanvulling op de
bestaande radiator verwarming zijn.
Het principe van betonkernactivering is een
register van watervoerende leidingen in de
betonvloeren die het gebouw koelt of verwarmt.
Anders dan bij vloerverwarming worden de
watervoerende leidingen dieper in het beton
39

opgenomen. Hierdoor wordt het thermische accumulerend vermogen van de massa van het gebouw
benut en werkt het gebouw als een thermische opslag. Pieken in de warmte en koudevraag
verdwijnen dus er ontstaat er een stabieler binnenklimaat. Het toepassen van betonkernactivering is
passend bij een hoog comfortklasse. Een nadeel van betonkernactivering is dat het systeem heel
traag reageert. Het verwarmingssysteem wordt daarom aangevuld met radiatoren.
De warmte/kou die het beton afgeeft is in de vorm van stralingsenergie. Bij het toepassen van
betonkernactivering in de betonvloeren wordt de stralingsenergie een de boven en de onderkant van
de vloer afgegeven. Een voorwaarde voor het systeem is dat het beton onbedekt moet zijn, zodat het
de energie uit kan stralen. Het plafond van de oude bibliotheek voldoet aan deze voorwaarde. De
vloerbedekking die we willen toepassen moet speciaal voor het gebruik van betonkernactivering zijn
bestemd.

Betonvloeren die in aanmerking komen voor het gebruik van betonkernactivering zijn de 1e en de 2e
verdiepingsvloeren. De beganegrondvloeren niet, omdat deze vloer gesoleerd worden en zo niet
meer aan de voorwaarde voldoen. De huidige betonvloeren zijn 80mm dik, als het constructief
mogelijk is worden hier sleuven in gefreesd voor de watervoerende leidingen. De vloer wordt na het
aanbrengen van de leidingen opgehoogd met een 50mm afwerklaag. Als het constructief niet
mogelijk is de leidingen in te frezen kunnen de leidingen ook op de vloer worden bevestigen waarna
er een afwerklaag van 60mm komt. Een nadeel van een hogere afwerklaag is dat de deuren aan de
onderzijde ingekort moeten worden en er hoogteverschillen ontstaan. Om de toegankelijkheid van
het gebouw te garanderen kan ter plaatse van de deuren een flauwe hellingbaan worden gemaakt.
De kosten voor het instaleren van een betonkernactiveringssysteem tussen de 175 en 220 /m2 BVO
Warmtepomp
Een duurzame manier van
energieopwekking is door middel
van een warmtepomp. Een
bodemwarmtepomp heeft als
voordeel ten opzicht van een
luchtwarmtepomt heel constant te
zijn in de aanvoer temperatuur. De
bodemwarmte In Nederland tussen
10 en 100 meter diepte is ongeveer
11-12 graden en constant. Deze
bodemwarmte kan met
warmtepompen worden
gewonnen. De compressor in de
warmtepomp onttrekt de
warmte/kou uit de vloeistof die
stroomt door de bodem.
Voordelen van een bodemwarmtepomp ten opzichte van een lucht warmtepomp zijn. Een hoger
rendement Cofficint of performance van 4-COP. Dat betekend voor ieder toegevoegde energie
om de warmtepomp te laten werken er 4 delen warmte uitkomen. Ook maakt de
bodemwarmtepomp weinig installatiegeluid en neemt weinig ruimte in beslag. Het systeem is
vergunningsvrij en kan zonder moeilijkheden in de boden ingebouwd worden. De installatie en
40

leidingen kunnen via de kelder het gebouw bedienen. De investeringskosten van het systeem is rond
de 11,5 duizend euro.

Het warmte- en damptransport door de constructie

Nieuwe situatie met na-isolatie

25.00
20.00
15.00

0.00
0

binnen

-5.00
-10.00
-15.00
0

0.000

0.300

0.100

0.003
0.012
0.001

5.00

overgangsweerstand binnen

temperatuur

10.00

buiten

overgangsweerstand buiten

warmteverloop

Series2
Series3
Series4
Series5
Series6

constructiedikte in meters

Series7
Series8
Series9

0.2

0.4

0.6

0.8

0.2

0.4

0.6

0.8

Series1
0
Series1
1
Series1
2
Series1
3
warmtev
erloop

41

overgangsweerstand
buiten

dampspanning maximaal/optredend
buiten

2500

2000

1000

500

binnen
0

0.2

0.300

0.100

overgangsweerstand
binnen
0.003
0.012
0.001

dampspanning

1500

Series
2

Series
3

Series
4

Series
5

Series
6

Series
7

0.4

0.6

0.8 opbouw in
1 meters
constructie

42

Uit de warmte- en damptransport berekening blijkt dat er met een dampremmende laag van 0,6mm
geen inwendige condensatie optreed. De constructie heeft een RC-waarde van 2,72 bij een isolatie
van minerale wol en een dikte van 10cm.
Condensatie ter plaatse van de koudebrug
De relatieve luchtvochtigheid binnen van 65% bij 20graden is een dampspanning van 1521pa. Het
dauwpunt van 1521pa ligt bij 13,2 graden. Af te lezen uit de grafiek van de huidige situatie wordt
13,2 graden al na enkele centimeters in de wand bereikt. Om teveel inwendige condensatie te
voorkomen is het dus belangrijk dat er een dampremmende laag wordt gemaakt.

Akoestiek
Wij adviseren om behalve de multipor beplating, ook de vloer te bekleden met geluidsabsorberende
vloer bedekking. Zo blijft het plafond hard en geluid weerkaatsend wat een positief effect heeft op
het comfort van de ruimte. Het dak werkt als een soort geluid reflector, dit zorgt dat je door heel de
ruimte verstaanbaar bent zonder nagalm en op een comfortabele manier. Het is slim om rekening te
houden met de akoestische demping van meubels als ze aangeschaft worden.

Verbeteringen van de omhulling

Gevelreiniging
Net als bij scenario A word geadviseerd om de gevel te reinigen doormiddel van stoom en
laserbehandingen. Verder dient er een vergunning aangevraagd te worden voor een graffiti
beschermcoating.

Brandveiligheid
Voor scenario B gaan we uit van het beste qua veiligheid zonder dat er zo veel aan het monumentale
gebouw veranderd wordt.
Ten eerste moeten er watermistsystemen worden toegepast in alle ruimtes behalve in de
ontvangsthal en lees- en cursusruimte op de begane grond. Omdat die zo onzichtbaar mogelijk
kunnen worden toegepast, zie je dat niet zo snel terug. Die watermistsystemen moeten worden aan
gesloten aan een brandmeldinstallatie zodat de brandweer snel ter plekke zal zijn. Zo kan er snel
worden ingegrepen bij brand. Voor in het ontvangsthal en cursus ruimte is het belangrijk dat er
genoeg blusmiddelen aanwezig is voor stel dat er op die plekken brand uitbreekt. Er moeten
vluchtrouteaanduiding aanwezig zijn zodat de personen die zich in het gebouw bevinden zo snel
mogelijk de weg naar buiten kunnen vinden. De deuren naar de brandcompartimenten worden
vervangen door brandwerende deuren van 60 minuten. Brandblussers moeten wel aanwezig zijn.
Alle gecompartimenteerde onderdelen in het gebouw zijn tenminste 60 minuten brandwerend.

43

Ventilatie

Wij adviseren een Systeem D (DCV), dit scenario heeft een groter budget, langere
gebruikersperiode en uitsluitend duurzame oplossing. Als systeem hebben we een vraag
gestuurde ventilatie systeem met warmte terugwinning oftewel DCV (Demand Controlled
Ventilation). Dit systeem heeft een mechanische toevoer en mechanische afvoer, systeem D
is 2x zo duur als systeem C. Het is recyclebaar en de kosten dalen omdat het vraag gestuurd
is. Dit systeem is uitermate geschikt omdat het om een pand flexibel is ingericht en we niet
weten wat de exacte bezettingsgraad is per ruimte, dit kan vaak schommelen omdat de
ruimtes niet per se volledig in gebruik hoeven te zijn. Hierdoor kan het d.m.v. een sensor die
C02 gestuurd of personen detecteert een zo aangenaam mogelijk werk en leef klimaat
creren. Zonder dat er teveel onnodige energie word verbruikt.
Uit onderzoek is gebleken dat de bezettingsgraad van kantoren gemiddeld niet boven de
60% ligt. Wij gaan uit van het minimum aantal personen in het gebouw van 70 a 80 mensen
scheelt dit over een periode van 10 jaar 17.500-,. Wij denken dat er veel meer mensen
gebruik gaan maken van dit gebouw dus u bespaart veel meer dan dit bedrag misschien wel
het dubbele.
Extra advies: Systeem C+: Natuurlijke toevoer Mechanische afvoer met vraag gestuurde ventilatie.
Dit systeem is een verbeterde versie van de C versie. Hierdoor zijn er minder ventilatie leidingen
nodig Hierdoor kunnen de leidingen op zolder weggewerkt of omgeleid kunnen worden d.m.v.
samenkomende leidingen in het trappengat op elkaar aan te sluiten en samen laten komen in de
installatie ruimte. Creer je extra vloeroppervlakte en kan je de zolder herbestemmen en een nieuwe
functie aan toe kennen.
De zolder bestaat uit 200 m2 per vierkante meter is de huurprijs voor een jaar 200-,. Hierbij kan je
met dit extra vloeroppervlakte circa 40.000-, extra aan huurinkomsten genereren door de leidingen
op een slimme manier weg te werken of om te leiden.
Ook omdat er nu een extra 200 m2 vrij komt en hier extra werkplekken gecreerd worden. Kunt u
nog extra geld besparen door het toegepaste DCV ventilatie systeem.

44

taakverdeling
de taken waren als volgt onder de groep verdeeld:
Programma van Eisen
Algemeen
Thermisch comfort
Akoestiek
Brandveiligheid
Omhulling
Ventilatie
Beeld verwachtingen
Interne voorwaarden
Externe eisen en voorwaarden
Bijlagen

Jules
Lars
Jules
Jawad
Pascaline
Ryan
Pascaline
Pascaline
Pascaline
Jawad

Programma van aanpak

Versie 1
Versie 2

Jules & Jawad

Pascaline

Adviesrapport
Thermisch comfort
Akoestiek
Brandveiligheid
Omhulling
Ventilatie
Isolatie
Binnenwanden
Raam
Zolder
Kelder
Bijlagen

Lars
Jules
Jawad
Pascaline
Ryan
Jules
Pascaline
Jawad
Ryan
Jawad

45

Bijlage 01
opnamerapport

46

Bijlage 02
Kwalitatieve staat van
bouwdelen

47

Bijlage 03
Programma van Eisen

48

Bijlage 04
Brandcompartimentering

49

Bijlage 05
isolatielijn

50