GZEL SANATLAR VE SPOR LSELER

BALAMA
12. SINIF

DERS KTABI

YAZARLAR
Ali Kazm AKDA
Uur Yaln DERN

DEVLET KTAPLARI
BRNC BASKI
.......................2013

MLL ETM BAKANLII YAYINLARI .......................................................................................: 5852

DERS KTAPLARI DZS ............................................................................................................: 1610

13.?.Y.0002.4340

Her hakk sakldr ve Mill Eitim Bakanlna aittir. Kitabn metin soru ve ekilleri
ksmen de olsa hibir surette alnp yaymlanamaz.

Editr

: etin TUNCER

Dil Uzman

: Ekrem ZNALBANT

Grsel Tasarm Uzmanlar

: Fruzan MEK
Zeliha POYRAZ

Program Gelitirme Uzman

: Muharrem Hilmi AKBULUT

lme ve Deerlendirme Uzman

: smail GNDAY

Rehberlik Uzman

: Meral PARLAR

ISBN 978-975-11-3749-4

Mill Eitim Bakanl, Talim ve Terbiye Kurulunun 09.11.2012 gn ve 203 sayl karar
ile ders kitab olarak kabul edilmi, Destek Hizmetleri Genel Mdrlnn 03.04.2013 gn
ve 439650 sayl onay ile birinci defa ................ adet baslmtr.

NDEKLER
RENME ALANI: TANIMLAMA, ZMLEME VE PERFORMANS

1.
NTE

DZ, ETT VE POZSYONLAR

Ayaklarn, Makamsal, Tonal Dizilerin zellikleri, Bu Diziler Arasndaki Benzerlik ve
Farkllklar .......................................................................................................................4
Okuma Metni (etin Akdeniz) .........................................................................................8
lme ve Deerlendirme almalar ................................................................................9

2.
NTE

OK SESL NOTA YAZIM BMNDE ZMLEME

rgsel ve Dokusal ok Sesli Nota Yazm Biiminde Dzenlenmi Eserlerin
zmlenmesi.................................................................................................................11
Okuma Metni (Erdal ERZNCAN) ..................................................................................17
lme ve Deerlendirme almalar .............................................................................18

3.
NTE

GRUPLA OK SESL ESER CRASI

Balama in Dzenlenmi ok Sesli Eserlerin Solo ve Grupa Seslendirilmesi...............20
Okuma Metni (Erol Parlak Balama Belisi) .................................................................46
Okuma Metni (Bengi Balama Belisi) .........................................................................88
lme ve Deerlendirme almalar .............................................................................89

RENME ALANI: BALAMA ALIM TEKNKLER

1.
NTE

LER CRA TEKNKLERNN ESERLERDE UYGULANII

1. Mzrap Tekniinde Uygulanan leri cra Teknikleri .......................................................92
Okuma Metni (Okan Murat ztrk) ..............................................................................97
Okuma Metni (Erol Parlak) .........................................................................................110
2. El Tekniinde Uygulanan leri cra Tekniklerinin Balamada Uygulan ...................111
3. renilen leri cra Tekniklerinin Eserlerde Uygulan ..............................................116
Okuma Metni (Erkan Our) ........................................................................................144
lme ve Deerlendirme almalar ..........................................................................145

2.
NTE

MIZRAP TEKN ESERLERN EL TEKNNE UYARLANII

Mzrap Tekniine zg al Biimlerinin El Tekniine Aktarm, Teknik Farkllklar ve
Benzerlikler ...................................................................................................................147
Okuma Metni (Ahmet Gazi Ayhan) ..............................................................................151
lme ve Deerlendirme almalar ..........................................................................152

3.
NTE

EL TEKN ESERLERN MIZRAP TEKNNE UYARLANII

El Tekniine zg al Biimlerinin Mzrap Tekniine Aktarm,Teknik Farkllklar ve
Benzerlikler .................................................................................................................154
Okuma Metni (Zekeriya Bozda) ..................................................................................156
lme ve Deerlendirme almalar ...........................................................................157
Szlk ............................................................................ .............................................161
Kaynaka ......................................................................................................................162

KTABIMIZI TANIYALIM
Konu
Bu blm ilenecek konu adlarn gsterir.

Hazrlk
Bu blm, yeni bilgilerin renilmesi
amacyla n bilgilerin harekete geirilmesini,
konunun sezdirilmesini amalar.

>
>

Aratralm
Okul d etkinlikler iin snfa getirilecek
aratrma ve materyalleri ierir. Bu blm, bir
nceki derste retmen ve renciler tarafndan birlikte mutlaka incelenmelidir.

Tanmlama, zmleme-Uygulama

>

Dersin sorular ve etkinlikler araclyla

ilendii, konuya ynelik renilenlerin
uyguland blmdr.

>

Etkinlik

>

Snf iinde rencilerin konuya ynelik etkin

katlmnn saland blmdr.

Bilgi Notu
Konuya ilikin kk bilgilerin verildii
blmdr.

Dikkat
Yaplan almaya ynelik dikkat edilmesi
gereken noktalar belirtir.

Okuma Metni
Konuya veya etkinlie
metinlerini belirtir.

ynelik

okuma

>
>
>

AYAKLAR, MAKAMSAL VE TONAL DZLERN

ZELLKLER

Hazrlk almalar
2. Makamlar ve dizileri hakknda neler syleyebilrisiniz?

Aratralm
l Flajole tekniinin ne olduunu, hangi alglarda ne ekilde uygulandn ve notasyonda
nasl gsterildiini aratrnz (1. etkinlie ynelik.).

Tanmlama

zmleme

Uygulama

2. Etkinlik
l Aada verilen iki sesli eserlerin zmlemesini yaparak balamanzla seslendiriniz.

Bilgi Notu
Yrk kltrnde ve zeybek icrasnda el teknii al biimleri nemli bir yere sahiptir.

l Drdnc etkinlikte verilen altrmalar balama dzeni ile alnacaktr.

Okuma Metni
Bengi Balama ls

lme ve Deerlendirme almalar

rencilerin, nite ile ilgili rendiklerini
oktan semeli, boluk doldurmal, doruyanl, eletirmeli ve ak ulu sorularla
deerlendirilmelerine ynelik blmdr.

>

lme ve Deerlendirme almalar

A. Aadaki noktal yerlere cmleyi bilgi ynyle tamamlayan uygun kelimeleri yaznz.
1. Do majr diziye uygulan bakmndan en ok benzeyen makam .dr.

Aklama
rn Dosyas: rencilerin, etkinlik ve yapm
olduu aratrmalardan seerek saklad rnlerin
yerletirildii dosyadr. Ayrca retmenin sre
deerlendirmesinde kullanaca bir materyaldir.

1.
2.
3.
4.

Ek
Ek
Ek
Ek

:
:
:
:

z Deerlendirme Formu: Her konu sonunda rencinin kendisini deerlendirmesi iin konulmutur.
renci Gzlem Formu: Yaplan etkinliklerde her bir rencinin retmen tarafndan deerlendirilmesi iin konulmutur.
Akran Deerlendirme Formu: lgili blmlerde rencinin arkadalarn deerlendirmesi iin konulmutur.
Tutum lei: Balama program ile ilgili tutumlar lmek iin hazrlanmtr.

AYAKLARIN, MAKAMSAL, TONAL DZLERN

ZELLKLER, BU DZLER ARASINDAK
BENZERLK VE FARKLILIKLAR

Hazrlk almalar

1. Halk mziinde kullanlan ayaklar ve ayak dizileriyle ilgili bildiklerinizi syleyiniz.

2. Makamlar ve dizileri hakknda neler syleyebilirsiniz?
3. Tonal dizilerin zellikleri hakknda bildiklerinizi arkadalarnzla paylanz.
4. Ayaklar ve makamlar arasnda nasl bir benzerlik veya farkllk olduunu dnyorsunuz.
5. Size gre tonal diziler ile ayak ve makam dizileri arasnda teoride veya pratikte ortak noktalar var mdr?
Varsa neler olduunu arkadalarnzla tartnz.

Aratralm

l Halk mziinde ayak kavramnn ne anlama geldii ve ayak ad altnda kullanlan dizilerin neler
olduunu aratrnz (1 ve 2. etkinlie ynelik).
l Mzikte makamn ne anlama geldiini, makam dizileri ve zelliklerinin neler olduunu aratrnz (3 ve
4. etkinlie ynelik).
l Mzikte kullanlan tonalite kavramnn ne anlama geldiini ve kullanlan tonal dizilerin neler olduunu
aratrnz (5 ve 6. etkinlie ynelik).
l Ayak ad ile temsil edilen dizilerin, makam dizilerin ve tonal dizilerin benzer ynlerinin neler olduunu
aratrnz (7. etkinlie ynelik).

1. Etkinlik

l Aratrmalarnzdan edindiiniz bilgileri gz nnde bulundurarak halk mziinde ayak kavramnn

ne anlama geldiini 5. sayfadaki bolua yaznz.

AYAK:
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

2. Etkinlik

l Aratrmalarnz sonucunda bulduunuz halk mzii dizilerinin (ayak) isimlerini ve aldklar ses
deitirici iaretleri hazrlanan dizeklere yaznz.

3. Etkinlik
l Yaptnz aratrmalara gre mzikte makam kavramnn ne anlama geldiini aadaki ayrlan
blme yaznz.

..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

4. Etkinlik
l Yaptnz aratrmalara gre basit makamlarn isimlerini ve dizilerini aadaki dizeklere yaznz.

5. Etkinlik

l Yaptnz aratrmalar gz nnde bulundurarak mzikte ton kavramnn ne anlama geldiini aadaki
ayrlan blme yaznz.

..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

6. Etkinlik

l Yaptnz aratrmalar gz nnde bulundurarak aada hazrlanan dizeklere majr ve minr dizi
kalplarndan rnekler yaznz.

7. Etkinlik

l Yaptnz aratrmalardan edindiiniz bilgilere gre ayak, makam ve tonal dizilerden karar sesi ve
donanm ayn olanlar aadaki tabloya yaznz.

Makam smi

Ayak smi

Ton smi

Okuma Metni
etin AKDENZ
1967 ylnda stanbulda dnyaya geldi. Aslen Ordu Perembelidir. lkemizin nde gelen balama yapmclarndan Ragp Akdenizin olu olan etin Akdeniz
kk yalarda balama almaya
balad.
lkokuldan sonra girdii stanbul Teknik niversitesi Trk Mzii
Devlet Konservatuar alg Eitimi
Blmnde ortaokul, lise ve niversite eitimini tamamladktan sonra
yine T Sosyal Bilimler Enstitsnde Ordu
Trkleri zerine Analiz almas isimli teziyle
1995 ylnda yksek lisans blmnden mezun
oldu.
1991-1993 yllar arasnda TRT stanbul
Radyosunda balama sanats olarak grev ald.
1985 ylndan itibaren, bata halk mzii
olmak zere farkl tarzlarda ok sayda albme
balamasyla elik etti. Sanat balamay gen
kuaklara sevdirmek ve uluslararas mzik sek-

trne tantmak amacyla stdyo ve

televizyon almalarnn yan sra,
yurt iinde ve yurt dnda ok sayda konser verdi ve eitli projeler
ierisinde yer ald.
Sanatnn Enstrumantal Folk
Mzik ve Anadoludan Ezgiler
isimli iki adet enstrumantal albm
bulunmaktadr.
etin Akdeniz balamada
icrasndaki baars ve ustal ile
kendine has bir tarz oluturmay
baarabilmi ender balama sanatlarmzdandr.
Kendinden sonraki birok mzisyeni etkilemi ve
balamada nemli bir ekol olarak kabul grmtr. al teknii ve performans ile etkileyici
bir mzik slubuna sahip olan Akdeniz, gen
kuak mzisyenler iin nemli bir rnek olarak
sanatn devam ettirmektedir.
(Komisyon tarafndan bu kitap iin dzenlenmitir.)

lme ve Deerlendirme almalar

A. Aadaki noktal yerlere ifadeyi bilgi ynyle tamamlayan uygun kelimeleri yaznz.
1. Do majr diziye uygulan bakmndan en ok benzeyen makam .dr.
2. Hicaz makamna uygulan bakmndan en ok benzeyen halk mzii dizisi dr.
B. Aada verilen oktan semeli sorular cevaplandrnz.
1. Makam ile ilgili olarak aada verilen yarglardan hangisi dorudur?
A) Makam belirleyen unsur, dizinin ald ses deitirici iaretlerdir.
B) Makam ismini her zaman balang perdesinden alr.
C) Makam, seyir, durak, ses deitirici iaret ve karar sesinin doru uygulanmas ile oluan bir btnn
addr.
D) Bir makamn gl sesi, makamn oluumunda ve isimlendirilmesinde nemli bir unsur deildir.
E) En ok kullanlan makam hicaz makamdr.
2. Aadaki dizilerden hangilerinin karar sesleri ayndr?
A) Kerem - Rast
B) Hicaz Fa majr
C) Nikriz Garip
D) Nihavent Sol minr
E) Hseyni Segh
C. Aadaki sorular cevaplandrnz.
1. Makamn oluumunda etkili olan unsurlar nelerdir?
2. Halk mziinde kullanlan dizilerin isimlendirilmesi nasl yaplmaktadr?
3. Tonal makamsal ve ayak dizilerinde benzer olanlarn ses deitirici iaretleri ve karar sesleri ayn olmasna ramen retilen eserlerin benzerlik gstermemesinin sebebi nedir?

RGSEL VE DOKUSAL OK SESL

NOTA YAZIM BMNDE DZENLENM
ESERLERN ZMLENMES

Hazrlk almas
l Halk mziinde yaplan ok sesli mzik almalar ile ilgili konser etkinliklerine katlarak deneyimlerinizi
arkadalarnzla paylanz.

Aratralm
l Ka eit ok sesli nota yazm biimi olduunu aratrnz (1. etkinlie ynelik).
l ok sesli yazm biimleri ile yazlm bir notann nasl okunmas ve zmlenmesi gerektiini
aratrnz (2. etkinlie ynelik).

1. Etkinlik

l Aratrmalarnzdan edindiiniz bilgileri gz nnde bulundurarak alg mziinde kullanlan

ok sesli nota yazm biimlerine ait rnek bir mzik cmlesini 12. sayfadaki dizeklere yaznz.

11

12

2. Etkinlik

l Aratrmalarnzdan edindiiniz bilgilere gre aada verilen eserleri zmleyip algnzla seslendiriniz.

1. Altrma

=80

Ali Kazm AKDA

13

2. Altrma
Ali Kazm AKDA

14

=80

3. Altrma

q .

=90

4. Altrma

=80

Ali Kazm AKDA

15

16

Okuma Metni
Erdal ERZNCAN

1971 ylnda Erzurum'da dodu. Kk yalardan itibaren yaad blgenin folklorunu gzlemlemeye balad ve balama ile de o yalarda
tant.
1985 ylnda Arif Sa Mzik Kursu'nda dersler
almaya balad
1989 ylnda stanbul Teknik niversitesi Trk
Mzii Devlet Konservatuar Temel Bilimler
Blmne girdi ve ayn srete; "Tezenesiz
Balama alma Teknii (elpe)" ile ilgili aratrmalar yapt.
niversitedeki bitirme tezini ise;
"Parmak Vurma Tekniinin Balamadaki
Uygulan ve Notasyonu" konu balyla sundu.
1995 ylnda Arif Sa ve Erol Parlak ile birlikte
balama ls oluturarak dnyann eitli yerlerinde konserler verdi. 1996 ylnda Alman
Cumhurbakan Roman Herzog himayesinde
Kln Filarmoni Orkestras eliinde Kln, Berlin
ve Strazburg flarmoni salonlarnda verilen konserler bunlardan bazlardr. Ayn dnemde Erol
Parlak'la ikili olarak Trkiye'nin eitli yerlerinde,
"Mzrapl Sazlar Festivali" kapsamnda Hollanda ve
Belika'da sahne ald.
2004 ylnda Viyana'da; Cumhurbakan Heinz
Fischer'in desteiyle, Wiener Konzerthaus'ta,
Russell McGregor ynetimindeki Ambassade
Senfoni Orkestrasyla birlikte bir konser verdi.
"Classic Cem" adyla gerekletirilen bu konser
ayrca Hollanda'da iki farkl orkestrayla sahnelendi.
ran'l kemana sanats Kayhan Kalhor'la

hazrlad enstrmantal albm, ECM Records

tarafndan "The Wind" adyla yurt dnda ve
Trkiye'de yaymland. Kayhan Kalhor'la birlikte
Trkiye ve Avrupa'nn yannda, World Music
Institute tarafndan organize edilen turne kapsamnda Amerika ve Kanada'da konserler verdi.
2004 ylnda rencilerinden oluan yirmi be kiilik Balama Orkestras kurarak yurt iinde konserler verdi. Sanat yapt almalar ve edindii
birikimleri paylamak zere Yldz Teknik niversitesinde retim Grevlisi olarak almalarna
devem etmektedir.
ok sayda sanatnn albmnde mzik
ynetmeni ve icrac olarak yer alan Erzincann
1994 ylnda hazrlad "Tre" isimli ilk solo
albmnden sonra; "Garip", "Gurbet Yollarnda",
"Anadolu" (Enstrmantal),"Al Mendil", "Kervan",
"Giriftar" (Enstrmantal) isimli albmleri yaymlanmtr.
Erdal Erzincan kendine has al slubu ve
al ustalyla birok sanaty etkilemi yeni
kuak birok mzisyen tarafndan ekol olarak benimsenmitir.
Balama alg repertuvarna
kazandrd ok sayda eser ve balama alm
tekniklerine kazandrd yenilikler ile an en
nemli balama ustalarndan biri olmay baarmtr.
Gemiten gelen byk sanat mirasn
ustalyla birletiren sanat, kendi adn tayan
mzik okulunda ok sayda gen mzisyene k
tutarak sanatnda baarl ve bilinli nesillerin
yetimesine olanak sunmaktadr. Yapt almalar ve sanat hayatyla gen kuaklara rnek
olan sanat, gen yata yakalad bu baarl
izgiyi yapt nemli almalarla devam ettirmektedir.
(Komisyon tarafndan bu kitap iin dzenlenmitir.)

17

lme ve Deerlendirme almalar

A. Aada verilen oktan semeli sorular cevaplandrnz.

1. Aadaki yarglardan hangisi dorudur?
A) ok sesli dzenlemeler sadece insan sesi iin yaplr.
B) Balama tek sesli icra yaplabilen bir algdr.
C) ok sesli mzik yapacak bir mzik grubunda en az be kii olmaldr.
D) ok sesli mzik almalar halk mziinde son yllarda yaplmaya balamtr.
E) ok sesli mzik almalar halk mziinde uzun yllar boyunca yaplagelmitir.
2. Aadaki yarglardan hangisi yanltr?
A) ok sesli mzik bir yaklam meselesidir, her mzik trne uygulanabilir.
B) Cumhuriyetimizin kuruluundan bugne ok sayda sanat ok sesli halk mzii almalar
yapmtr.
C) ok sesli halk mzii almalar yapan sanatlar arasnda Trk belerini sayabiliriz.
D) Her tr alg topluluu ile ok sesli mzik almas yapmak mmkndr.
E) Her tr alg topluluu ile ok sesli mzik almas yapmak mmkn deildir.
B. Aadaki soruyu cevaplandrnz.
3. ok sesli eser zmlemesi yaparken nelere dikkat etmek gerekir?

18

BALAMA N DZENLENM
OK SESL ESERLERN SOLO VE GRUPA
SESLENDRLMES

Hazrlk almalar

1. Balamada ok sesli icra almalar ve eser retimi yapan sanat ve gruplar hakknda bilgi toplaynz.
Ulatnz bilgileri yazl dokman hline dntrerek snf panosunda sergileyiniz.
2. Balamada ok sesli eser icras yapan sanatlar ve balama topluluklarn izleyebileceiniz konser
etkinliklerine katlarak izlenimlerinizi arkadalarnzla paylanz.
3. Balamada ok sesli icra almalar ve eser retimi yapan sanat ve topluluklarn grnt ve ses
kaytlarn edinerek yaplan almalar dinleyiniz.
4. Balamada ok sesli eser icras yapan balama topluluklarn izleyebileceiniz konser etkinliklerine
katlnz. Topluluk yelerinin ok sesli eser icra ederken sahne zerindeki tutum ve davranlarn gzlemleyiniz.
Gzlem sonularnz arkadalarnzla paylanz.

Aratralm
l Balamada ok sesli icra almalar ve eser retimi yapan sanat ve topluluklar aratrnz
(1.etkinlie ynelik).

1. Etkinlik

l Aratrmalarnzdan edindiiniz bilgilere gre balamada ok sesli icra almalar ve eser retimi yapan
sanat ve topluluklarn isimlerini 21. sayfadaki ayrlan blme yaznz.

20

SANATILAR

..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

TOPLULUKLAR

..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

2. Etkinlik

l Bu etkinlikte verilen Kayta, zlem, Gl, tme Blbl ve Sultan- Yegah Oyun Havas isimli
eserlerin zmlemesini yaparak balamanzla seslendiriniz.

21

1. Altrma

q .
Bozuk Dzen

Bozuk Dzen

22

Kayta

=90

Yre
: Azerbaycan
Dzenleyen : Ali Kazm AKDA

23

24

25

26

q .
=150

27

28

29

30

2. Altrma

zlem
Erdal TUCULAR

=240

Bozuk Dzen

Bozuk Dzen

31

32

33

3. Altrma

q
Bozuk Dzen

Bozuk Dzen

34

=60

Gl
Ali Kazm AKDA

35

36

4. Altrma

=110

tme Blbl
Yre
: Sivas
Dzenleyen : Yavuz TOP

Balama Dzeni

Balama Dzeni

37

38

39

40

=60

41

5. Altrma

Bozuk Dzen

Bozuk Dzen

42

Sultan- Yegah Oyun Havas

=120

Kaynak
: Sadi IILAY
Dzenleyen : Ali Kazm AKDA

43

44

X iareti; tellere basmadan sadece dokunarak

mzrap ile tellere yaplan darp sesini temsil eder.

Uygulannda nota sesi duyulmaz sadece tellere yaplan darp sesi duyulur.

45

Okuma Metni

Erol Parlak Balama Belisi

2000 ylnda Erol Parlak tarafndan kurulan

grupta yer alan icraclar; Erol Parlak, Ali Kazm
Akda, Eren Demir, Doan Yldrm ve Gven
Trkmendir. Erol Parlakn mzik okulunda
yetien ve mzik ekolnn reticiliini yapan
rencileri ile kurduu grup, alannda nemli
baarlara imza atmtr.
Dnyada ykselmekte olan sanatsal halk mzii geliimine bal olarak enstrmantal mzik
yapan grup, temelde baka hibir enstrumana
yaslanmadan, balamann kltrel birikimi ve
btnlne bal olarak balamaya ait her
teknii ve nans bnyesinde barndrmaya nem
vermektedir. Anlay olarak ; zden ve genelden
kopmadan gemiin ve bugnn birikimine bal
kalan deneysel bir alma dncesine sahiptir.
Genel olarak doalama karakterli akustik performansn tercih edildii ve amatan ziyade z
beslemeye ynelik ok sesli duyumu iine alan bir
saund anlay hakimdir.
Grup repertuvarlar, Anadolu mzii zerine
kurulu, anonim ve kiisel retimlerden oluan;

deyilerden semahlara, trklerden halaylara, zeybeklere ve oyun ezgilerine kadar uzanan eitli
eserlerden meydana gelmektedir. Bunun yan sra
kltrlerin yaknlamas ve yeni almlara ulama
amac ile Bat klasiklerinden WA Mozartn Alla
Turca ( Trk Mar) adl eserini yorumlamlardr.
Balama belisi bu anlamda eitli denemelerin
yaplmaya alld lkemizde, gerek icra kapasitesi gerekse performans ile konusunun ilk ve tek
rneidir.
Balama ailesinden alglarn kullanl biimi,
orkestrasyonu ve enstrumantal alg mzii icra
biimi ile pek ok alanda yenilikler yapan grup,
almalarn Eik isimli enstrumantal bir albmle yaymlamtr. Ulusal ve uluslararas ok sayda
konser, workshop ve etkinlik projesinde yer alan
balama belisi, balama alg mziimizi ve
kltrmz uluslar aras sahnelerde baaryla
temsil etmitir.
(Komisyon tarafndan bu kitap iin dzenlenmitir.)

3. Etkinlik
l Bu etkinlikte verilen Sultan- Yegh Oyun Havas, Kz Glbeden, Elmalarn Yongas ve tme Blbl
isimli eserlerin zmlemesini yapnz. Her partiyi balamanzla ayr ayr seslendirdikten sonra
grupa seslendiriniz.

46

1. Altrma

=120

Sultan- Yegh Oyun Havas

Mzik
: Sadi IILAYdan alnmtr
Dzenleyen : Ali Kazm AKDA

Bozuk Dzen

Bozuk Dzen

Bozuk Dzen

Bozuk Dzen

Bas Balama

47

48

49

50

51

52

53

2. Altrma

q .
=100
r
Alt tel: la
Orta tel: re
st tel: sol

elpe
Alt tel: la
Orta tel: re
st tel: mi

baml
balama
Alt tel: la
Orta tel: re
st tel: mi

divan
Alt tel: la
Orta tel: la
st tel: sol

54

Kz Glbeden
Yre
: Azerbaycan
Dzenleyen : Ufuk ELK

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

3. Altrma

Do
Mstezat
Dzeni

Balama
Dzeni

Balama
Dzeni

Balama
Dzeni

Bas
Balama

70

=100

Elmalarn Yongas

Yre
: Konya
Dzenleyen : Ali Kazm AKDA

71

72

73

74

75

76

77

4. Altrma

=110

Balama Dzeni

Balama Dzeni

Balama Dzeni

Balama Dzeni

Bas Balama

78

tme Blbl
Yre
: Sivas
ok sesli dzenleme : Yavuz TOP
Balama ailesi iin dzenleme : Ali Kazm AKDA

79

80

81

82

83

84

=60

85

86

87

Okuma Metni

Bengi Balama ls

Bengi Balama ls Anadolu mzii ve bu

mziin temel algs olan balamann, ulusal ve
uluslararas dzeyde tantmna katk salamak
amacyla 1988'de kurulmutur. Okan Murat
ztrk, zay nal ve Erdem imek in yer ald
l, mzik yolculuuna drt icracyla balam ve
zaman iinde eitli icraclar Bengi Balama
Topluluuna hayat vermitir.
Anadolu mziini, Anadolu kltrnn ayrlmaz bir paras olarak alglayan topluluk, balamay kltrel gemiimizin sesini tayan kkl bir
alg olarak deerlendirmektedir. Anadolu mziinin dnya geleneksel mzikleri arasnda, ses sistemi, modal yaps, ritmik zellikleri, alglar, form
ve repertuvar ile zgn bir yere sahip olduu
dncesinden hareket eden Bengi, konser repertuvarlarn bu dorultuda belirlemeye zen gstermektedir.
Balama ailesinin alg eitliliinin salad
geni ses sahas, hem geleneksel repertuvarn
seslendirilmesinde hem de buradan yola kan
ok seslilik almalarnda nemli bir olanak
salamaktadr. almalarn geleneksel icra
biimleriyle ok sesli eser icras zerine kurgulayan topluluk, balama ailesinin ses, tn, akort ve

88

icra imknlarn tmyle deerlendirmeye

alrken mevcut mzikal anlay gelitirmeyi
amalamaktadr. Topluluun repertuvarnda,
Anadolu gele-neksel mziinin sekin otantik
rneklerinin yan sra, balama ailesi iin yazlm
ok sesli dzenlemeler yer almaktadr.
Balamann, geleneksel ynyle yalnzca sese
elik etme konumuna alternatif olarak, algnn
solo ynn ve ok seslilik kapasitesini gelitirmeye dnk bir anlayla icra edilmesini benimseyen Bengi, alannda ilk mzikal rnekleri vermesi bakmndan mzik kltrmz-de nemli bir
yere sahiptir.
Bugne dek, aralarnda Houston Uluslararas
Festivali (ABD), Ankara Uluslararas Mzik Festivali
gibi nemli organizasyonlarn da bulunduu pek
ok ulusal ve uluslararas sanat etkinliinde yer
alm olan grup, ok sayda radyo-tv programna
katlmtr. ounlukla, canl performans mzik
icrasn tercih eden Benginin Gne Bahesinden Ezgiler, Sel Gider Kum Kalr ve Yeni
Gelenek isimli adet albm bulunmaktadr.
(Komisyon tarafndan bu kitap iin dzenlenmitir.)

lme ve Deerlendirme almalar

Aada verilen sorular cevaplandrnz.

1. Cumhuriyetin kuruluundan bugne halk mzii alannda ok sesli rnler veren sanatlar kimlerdir
ve hangi alg gruplar iin ok sesli dzenlemeler yapmlardr?
2. lkemizde ok sesli mzik almalar yapan halk mzii topluluklar hangileridir?
3. ok sesli mzik almalar yapan balama topluluklar hangileridir?
4. Bir alg topluluunda ok sesli eser icra ederken nelere dikkat etmek gerekir?
5. Siz bir alg topluluu kursaydnz:
l alacanz grup yelerinin hangi zellikleri olmasn isterdiniz?
l Hangi alglar kullanrdnz?
l Hangi ortamlarda alardnz?
l Hangi dinleyici kitlesine hitap etmek isterdiniz?
l Hangi zellikte eserler alardnz?

89

1. MIZRAP TEKNNDE UYGULANAN

LER CRA TEKNKLER

Hazrlk almalar

1. Size gre ileri seviye teknik yeterlilik gerektiren bir eseri icra etmeden nce nasl bir hazrlk almas
yaplmas gerekir?
2. Baka mzik trlerine ait veya baka alglar iin tasarlanm alg mzii eserlerini balamayla almak
sizce nasl bir kazanm salar?

Aratralm

l Balamada kstrma teknii adyla bilinen tekniin uygulan biimi ile ilgili aratrma yapnz
(1. etkinlie ynelik).
l Mzik trleri ierisinde yer alan alg mzii biimlerini ve bunlara ait rnek olabilecek eserlerin neler
olduunu aratrnz (5. etkinlie ynelik).

1. Etkinlik

l Yaptnz aratrmalardan edindiiniz bilgilere gre, balamada kstrma teknii nin nasl uygulandn
ve notasyonda nasl gsterildiini aadaki tabloya yaznz.

Tekniin Uygulan

92

Tekniin Notasyonda Gsterimi

Bilgi Notu

Kstrma teknii adyla bilinen teknik ayn tel grubunda bulunan telleri birbirinden ayrarak farkl
notalara ait seslerin duyurulmasyla oluur.
l Kstrma teknii ounlukla tril etkisi vermek iin kullanlr.
l Alt tel grubunda kstrma teknii uygulanrken; birinci parmak ile bam teli ve st ince tele
baslr. Kullanlacak notaya bal olarak dier bir parmak ile alt ince telde teki perdeye baslr.
l kinci ve nc tel gruplarnda ikier tel bulunduundan her tele farkl bir parmakla baslr.

l Drdnc etkinlikte verilen altrmalar balama dzeni ile alnacaktr.

93

2. Etkinlik

l Aada verilen kstrma tekniinin retimi amacyla hazrlanm altrmalar, metronom deerlerine
dikkat ederek seslendiriniz..

1. Altrma

94

=90

2. Altrma

=90

3. Altrma

=60

95

4. Altrma

96

=60

Okuma Metni

Okan Murat ZTRK

Anadolu geleneksel mziinin ve bu mziin

vazgeilmez algs balamann nemli temsilcilerinden biri olan Okan Murat ztrk, 1967 ylnda
Ankara'da dnyaya geldi. Ankara niversitesi Fen
Fakltesi Jeoloji Mhendislii Blmnden
mezun olan ztrk, Hacettepe niversitesi
Etnomzikoloji Blmnde gerekletirdii
Zeybek Kltr ve Mzii konusundaki yksek
lisans (2003) eitimini tamamlad. Geleneksel
mzii ve balama alma tekniklerini, otantik kaynaklar ve usta sanatlar dinleyerek rendi.
Kltr Bakanl Ankara Devlet Trk Halk
Mzii Korosunda (19861987) ve TRTde
(19921996) balama sanats olarak alt.
1984'ten balayarak yurt ii ve dnda, eitli
dzeylerde balama eiticilii ve atlye almalar
yapt. ztrk, 1988'de Trkiye'de ilk kez balama
ailesi alglar ve Anadolu mziini tantma
amacn tayan Bengi Balama Topluluunu
kurdu. Bu toplulukla birlikte Almanya, Avusturya,
ek Cumhuriyeti, Hollanda, Belika, svire,
Portekiz, Kba, Tacikistan, Bahreyn, ngiltere ve
ABDde konserler verdi. 1990'dan itibaren, balama ailesi alglarn armonik aln olanaklar zerine, Trkiye'nin nde gelen besteci ve eitimcilerinden, Erturul Bayraktar'la almalar yapt.
Trk mzii armonisi olarak da bilinen Kemal
lerici (drtl armoni) Sistemine dayanan bu
almalar sonucunda, zgn bir repertuvarn

gelitirilmesini salad.
Erkan Our, Musa Erolu, Mehmet Erenler,
Yavuz Top, smail Demirciolu, Tolga andar,
Mutlu Torun, Cihat Akn, Birol Yayla, enol Filiz,
hsan ztrk, Cengiz zkan, Erol Parlak, etin
Akdeniz, Erdal Erzincan, Gksel Baktagir, Yurdal
Tokcan, Derya Trkan gibi sanatlarla birlikte
stdyo almalar, tv-radyo programlar ve konserler gerekletirdi. Cokun Gla ve zay
Gnlme ait ariv kaytlarn hazrlayp yaynlad.
Ondokuz Mays niversitesi Devlet Konservatuvarnda Geleneksel Trk Halk Mzii,
Geleneksel Trk Sanat Mzii ve Uygulamas,
Trk Mzii Tarihi, Mzik Kltr, Gncel
Popler Mzikler gibi lisans programlarna ait
almalar yrtt. Hlen Bakent niversitesi
Devlet Konservatuvarnda retim grevlisi olarak
akademik almalarn srdrmektedir.
ztrk, gerek al slubu gerekse yapt bilimsel almalarla dneminin nde gelen balama sanatlarndan biri olmay baarm ve takdir
edilmesi gereken nc ilere imza atmtr.
Yapt dzeyli almalar ve sanat hayatyla
gen mzisyenler iin nemli bir rnek olan Okan
Murat ztrk baarl izgisini bugn de devam
ettirmektedir.
(Komisyon tarafndan bu kitap iin dzenlenmitir.)

97

5. Etkinlik

l Aadaki tabloya alg mzii biimlerini ve her alg mzii biimine ait bir eser ismi yaznz.

alg Mzii Biimi

Eser smi

6. Etkinlik

l Daha nce altnz eserleri ve altrmalar tekrar ederek yeni eserler iin performans hazrl yapnz.

7. Etkinlik

l Bu etkinlikte verilen farkl mzik trlerine ait alg mzii eserlerini; belirtilen metronom deerlerine ve
teknik iaretlere dikkat ederek balamanzla seslendiriniz.

98

Sabahnan Esen Seher Yelimi

(Bozuk Dzen)

q=40

Yre
: Yozgat
Dzenleme : M. Nida TFEK

99

100

101

Ben Kendimi Gln Dibinde Buldum

(Bozuk Dzen)
Yre
Kaynak

q =70

102

: Ktahya
: Hisarl Ahmet

103

104

105

Balama Uvertr III. Blm

(Balama Dzeni)

q =190

106

Mzik

: Zeki ATAGR

107

Nihavend Longa
(Bozuk Dzen)

q =120

108

Mzik
: Kevser Hanm
Dzenleyen : Ali Kazm AKDA

109

Okuma Metni

Erol PARLAK

Erol Parlak, 1964 ylnda Ar da dodu. lk ve

ortarenimini Ankarada tamamlad. 1982 ylnda stanbul Teknik niversitesi Trk Mzii Devlet
Konservatuvarna girdi. Lisans renimini tamamladktan sonra ayn kurumda drt yl sreyle retim grevlisi olarak alt. T Sosyal Bilimler
Enstitsnde 1987 ylnda balad yksek lisans
eitimini 1990da Bozlaklar konulu tezi ile
tamamlad. 1988de TRT stanbul Radyosuna
snavla Yetimi Sanat olarak girdi. On yl
alt kurumdan 1998 ylnda ayrld. T Sosyal
Bilimler Enstitsnde 1992 ylnda balamaya hak
kazand sanatta yeterlik (sanat doktoras) eitimini 1998de Trkiyede El le (Tezenesiz)
Balama alma Gelenei ve al Teknikleri adl
tez almas ile tamamlad. Yaklak on yl boyunca Anadolunun eitli yrelerinde zellikle balama al teknikleri, saz ve ses tavrlar konusunda
aratrma ve incelemeler yapt. 1000e yakn halk
ezgisi derledi. 1995 ylnda Arif Sa ve Erdal
Erzincan ile birlikte balama ls oluturarak
dnyann eitli yerlerinde konserler verdi. 1996
ylnda Alman Cumhurbakan Roman Herzog
himayesinde Kln flarmoni orkestras eliinde
Kln flarmoni salonunda, daha sonra Berlin ve
Strazburg flarmoni salonlarnda verilen ve byk
ilgi gren konserler bunlardan bazlardr. Ayn
dnemde Erdal Erzincanla ikili olarak Trkiyenin

110

eitli yerlerinde, Mzrapl Sazlar Festivali kapsamnda Hollanda ve Belikada sahne ald. 10
Haziran 2003 de Fransa Amiens ulusal sahnede,
12 Haziran 2003te dnyann en nemli etnik
mzik konser salonlarndan olan Paris Theatre de
la Villede bir solo konser verdi. 2000 yl balarnda rencileriyle oluturduu Erol Parlak
Balama Belisi ile yurt iinde ve yurt dnda ok
sayda konser verdi, TV ve radyo programna
katld. 2004 ylnda grubun Eik adl albm
almas yaymland. 1990l yllardan itibaren
bata Avrupa olmak zere dnyann eitli yerlerinde, zel okullarda, niversitelerde, akademi ve
konservatuvarlarda hlen devam etmekte olan
ok sayda konser, konferans, seminer, workshop
vb. etkinliklere katld. 2006 ylnda stanbul Teknik
niversitesi Trk Mzii Devlet Konservatuvar
Mzikoloji Blmne yardmc doent olarak
atand. Hlen ayn kurumda ses eitimi blm
bakanl grevini srdrmektedir.
Arif Sa, Erdal Erzincan ve balama belisi ile
birer adet enstrmantal, adet szl solo ve bir
adet solo enstrmantal albm bulunmaktadr.
Trkiyede El le (tezenesiz) Balama alma
Gelenei ve al Teknikleri adl kitab 2000 ylnda T.C. Kltr Bakanl, elpe Teknii Metodu 1
adl kitab 2001 ylnda ve elpe Teknii Metodu
2 adl kitab 2004 ylnda yaymland.
Erol Parlak, almalarnda hep Anadolunun
kltrel zenginliini vurgulam, insan evrensel bir
olgu olarak temel alan ve kltrel eitlilikleri ifade
etmeye ynelik bir tutum sergilemitir. stn icra
kapasitesi, benzersiz yorum gc, almalarndaki bilimsel derinlik ve titiz almalaryla yeni
kuaklara rehber olan sanat, balamada varln
devam ettiren en byk ekollerden biri olmay
baarmtr. Bugn ulusal ve uluslararas bir ok
projede yer alan ve ayn dorultuda reten bir
sanat olarak, Anadolu ruhunu ve kltr zenginliini yorulmadan, usanmadan dnya insanlarna
aktarmaya devam etmektedir.
(Komisyon tarafndan bu kitap iin dzenlenmitir.)

2. EL TEKNNDE UYGULANAN LER CRA

TEKNKLERNN BALAMADA UYGULANII

Hazrlk almas

1. Sizce ileri seviye teknik yeterlilik gerektiren bir el teknii eseri icra etmeden nce nasl bir hazrlk
almas yapmak gerekir?

Aratralm

l El tekniinde kullanlan fiske tekniinin uygulan biimini, hangi yrelerde uygulandn ve notasyonda ne ekilde gsterildiini aratrnz (1. etkinlie ynelik).
l El tekniinde kullanlan ileri seviye icra becerisi gerektiren tekniklerin neler olduunu, bu tekniklerin
uygulan biimlerini ve notasyonda nasl gsterildiini aratrnz (3. etkinlie ynelik).

1. Etkinlik

l Aratrmalarnzdan edindiiniz bilgilere gre fiske tekniinin hangi yrelerde uygulandn ve notasyonda
ne ekilde gsterildiini aadaki tabloya yaznz.

Yre smi

Tekniin Yresel smi

Tekniin Notasyonda Gsterimi

111

Bilgi Notu

Teke blgesi bata olmak zere dou blgelerinde ve zeybeklerde ska grlen fiske teknii fiske,
fska, tksa ve tokatlama gibi isimlerle de anlr.
l Sa el orta ve iaret parmaklarnn art arda sazn gsne hzlca vurulmasyla oluur.
l Notasyonda
iareti ile temsil edilir.
l Fiske tekniinin uygulan aada gsterilmitir.

2. Etkinlik

l Aada verilen fiske tekniinin retimi amacyla hazrlanm altrmalar tekniin uygulan
biimine dikkat ederek balamanzla seslendiriniz.

1. Altrma

112

=90

2. Altrma

=200

3. Altrma

=200

113

4. Altrma

q =180

114

Yayla Yollarnda Yryp Gelir

- Fiske Blm (Balama Dzeni)

3. Etkinlik

l Aratrmalarnzdan edindiiniz bilgilere gre el tekniinde kullanlan ve ileri seviye icra becerisi
gerektiren tekniklerin neler olduunu ve notasyonda nasl gsterildiini aadaki tabloya yaznz.

Tekniin smi

Tekniinin Notasyonda Gsterimi

115

3. RENLEN LER CRA TEKNKLERNN

ESERLERDE UYGULANII

Hazrlk almalar

1. Balama ile st dzey alg mzii eserleri icra eden balama sanatlarn izleyebileceiniz konser
etkinliklerine katlarak izlenimlerinizi arkadalarnzla paylanz.
2. Balama sanatlarnn ileri seviye teknik yeterlilik gerektiren eserleri seslendirirken sahne
zerindeki tutum ve davranlarn gzlemleyiniz. Gzlem sonularn arkadalarnzla paylanz.

Aratralm
l st dzey icr beceri gerektiren el teknii ve mzrap teknii eserlerin neler olduunu
aratrnz (1.etkinlie ynelik).

1. Etkinlik

l Aratrmalarnzdan edindiiniz bilgiler nda st dzey teknik yeterlilik ve beceri gerektiren el teknii
ve mzrap teknii eserlerin neler olduunu aadaki tabloya yaznz.

Mzrap Teknii Eser smi

116

El Teknii Eser smi

2. Etkinlik

l Daha nce altnz eser ve altrmalar tekrar ederek yeni eserlere performans hazrl yapnz.

3. Etkinlik

l Bu etkinlikte verilen eserleri kullanlan teknik iaretlere dikkat ederek balamanzla seslendiriniz.

Nikriz Longa
(Bozuk Dzen)

q =90

Mzik
: Tanbri Cemil Bey
Dzenleyen : Ali Kazm AKDA

117

118

Koca Arap Zeybei

(Bozuk Dzen)

q =60

Yre
: Aydn
Kaynak
: H.DOAN,
A.ERBOYUN, M.GBEL
Dzenleyen : Erol PARLAK

119

120

121

Haydar Haydar
(Bozuk Dzen)
Mzik
: Ali Ekber EK
Dzenleyen : Erol PARLAK
(Usul rakamna kadar serbest usulle ritimsiz alnacak)

e =220

122

e =180

e =220

e =180

123

e =220

124

125

Umut Rzgar
(Balama Dzeni)
Mzik

q =180

126

: mit YILMAZ

127

Zeki Atagr Bestesi

(Balama Dzeni)

q =200

128

Mzik

:Zeki ATAGR

129

130

131

Bana Balam Astar

(Silifke Zeybei)
(Balama Dzeni)

e =180

132

Yre
: Mersin
Kaynak
: Cavit ERDEN
Dzenleyen : Erdal ERZNCAN

133

134

Dik Halay
(Balama Dzeni)
Dzenleyen : Erdal ERZNCAN

q =200

135

136

137

138

139

140

Gel Yanma Gel

(Bozuk Dzen)

q =90

Yre
: Krehir
Kaynak
: Neet ERTA
Dzenleyen : Erol PARLAK

141

142

143

Okuma Metni

Erkan OUR

1954 ylnda Ankara'da dodu. Mzikle ilgilenmeye, ocukluunun getii Elazda balad.
Keman ve balama renmeye de o yllarda
yneldi. Liseyi Ankarada tamamladktan sonra
zellikle babasnn istei zerine fizik-kimya renimi grmek iin Almanyaya gitti.
1973 ylnda gitar renmeye balayan Our,
Dou mziindeki sesleri de kullanabilme
gereksiniminden dolay perdesiz gitar yaparak
dnya mziine kazandrd.
1980 ylnda Trkiyeye dnerek T Trk
Mzii Devlet Konservatuvarna girdi. Eitimini
burada tamamlayan Erkan Our, askerlik dn
konservatuvarda ud dersleri verdi.
1989da Amerikaya giderek birok sanatyla
arlkla Blues olmak zere almalar yaparak
perdesiz gitarn Bat mziine girmesini salad.
alg yapm konusunda gerekletirdii aratrma
ve almalarn sonucunda gelitirdii yeni alglarla mzik dnyamza nemli katklar sunmaktadr. Mzikteki araylarnn yannda, alglardaki
gelitirme almalarn kemizin nde gelen
balama yapmclarndan Kemal Erolu ile birlikte

144

srdrmektedir.
Farkl tarzlarda mzik yapan, saysz sanatya
gitar ve kopuzu ile elik eden Erkan Our, Yaz
Tura, Fuad,Anadolu Beik, Hi, Gln Kokusu
Vard, Ekya, Bir mrlk Misafir, Fretless (Fuer
und Eis-Cd), Sis, Perdesiz Gitarla Araylar isimli
albm almalar yapmtr. Ulusal ve uluslararas
saysz konser veren sanat, Fahir Atakolu,
smail Hakk Demirciolu ve Okan Murat ztrk
gibi birok sanatyla almalarn srdrmektedir.
Kopuzu ile halk mzii ve balamaya farkl bir
duyu getiren sanat, birok gen mzisyeni etkilemi ve kopuz alm tarz ile nemli bir ekol
olmutur. Ar ve incelikli sanat, kopuz almndaki
ustal, mziimize kazandrd nitelikli slupla
hakl bir saygnla kavumutur.
Mtevazi kiilii, sanatndaki derinlii ve
mzikal dehasyla Erkan Our, gen kuaklar
tarafndan rnek alnacak nemli sanatlarmzdan biridir.
(Komisyon tarafndan bu kitap iin dzenlenmitir.)

lme ve Deerlendirme almalar

A. Aadaki noktal yerlere cmleyi bilgi ynyle tamamlayan uygun kelimeleri yaznz.
1. Fiske teknii ounlukla yurdumuzun .blgesinde grlr .
2. Flajole tekniinin gsterimi eklindedir.
B. Aada verilen oktan semeli sorular cevaplandrnz.
1. Aadaki yarglardan hangisi yanltr?
A) Bir alg iin yazlan bir eseri baka bir alg ile seslendirmek yeni mzikal keiflere olanak salar.
B) Baz eserler bestelendikleri alglarda deil baka alglarda tannm ve sevilmitir.
C) alg mzii eserlerini icra edebilmek iin belirli bir teknik yeterlilie sahip olmak gerekir.
D) alg mzii eserleri icracnn teknik becerisini ve algnn sahip olduu mzikal gzellikleri
gstermek iin tasarlanm szsz eserlerdir.
E) Bir alg iin tasarlanm hibir eser baka bir alg ile alnamaz.
2. Aadaki yarglardan doru olann iaretleyiniz.
A) El teknii al biimleri baka alglardan alnmtr.
B) Balama iin tasarlanm alg mzii repertuvar yoktur.
C) Her algnn kendine zg bir alm teknii vardr ve bu teknikler algnn biimsel zelliklerinin
yakn olmasndan dolay benzerlik gsterebilir.
D) Balamada uygulanan icra teknikleri her algda uygulanabilir.
E) cra biimlerinin eitlilii algnn mzikal yetersizliini gsterir.
C. Aadaki sorular cevaplandrnz.
1. Bir alg iin yaplan fakat baka bir algya aktarldktan sonra insanlar tarafndan tannan ve sevilen
eserlerden rnekler veriniz.
2. Bir alg iin tasarlanm eseri farkl alglarla icra etmek alglara teknik adan katk salar m?
Nedenlerini syleyiniz.
3. Farkl mzik trlerine ait eserler almak mzikal adan ne gibi kazanmlar salar?
4. Bir alg iin tasarlanm eseri farkl alglarla icra etmeyi doru buluyor musunuz? Neden?

145

MIZRAP TEKNNE ZG ALI

BMLERNN EL TEKNNE AKTARIMI, TEKNK
FARKLILIKLAR VE BENZERLKLER

Hazrlk almalar

1. Mzrap tekniine zg olup el tekniiyle icra edilen eserlerden bildiklerinizi syleyiniz.

2. Mzrap tekniine zg olup el tekniiyle icra edilen bir eserde tavr ve slp bakmndan size gre
ne gibi duyu farkllklar olduunu syleyiniz.

Aratralm
l Mzrap teknii ile icra edilen eserlerden el tekniine aktarlan ve icra edilen eselerin neler olduunu
aratrnz (1. etkinlie ynelik).
l Mzrap teknii ile el teknii arasndaki teknik benzerlik ve farkllklar aratrnz ( 4. etkinlie ynelik).

1. Etkinlik

l Aratrmalarnzdan edindiiniz bilgileri gz nnde bulundurarak mzrap teknii ile icra edilen
eserlerden el tekniine aktarlan eserlerin neler olduunu aadaki tabloya yaznz.

..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

147

2. Etkinlik

l Aada verilen iki dizekli notalarn alt dizeine eserlerin mzrap teknii ile aln biimi, st dizeine ise
eserlerin el tekniine uyarlanm biimi yazlmtr. Her eser iin verilen iki al biimini de balamanzla
ayr ayr seslendiriniz.

Yayla Yollar

q=180

148

Yre
: Burdur
Kaynak
: Ahmet YAMACI
El teknii dzenleme : Erol PARLAK

3. Etkinlik

l Aada verilen iki dizekli notalarn alt dizeine eserin mzrap teknii ile aln biimi yazlmtr.
Verilen mzik cmlesini el tekniine uyarlayarak bo olan st dizee yaznz.

1. Altrma

149

4. Etkinlik

l Yaptnz aratrmalardan ve edindiiniz bilgilerden hareketle mzrap tekniini el tekniine aktarrken

tespit ettiiniz benzelik ve farkllklar aadaki tabloya yaznz.

Benzerlikler

150

Farkllklar

Okuma Metni

Ahmet Gazi AYHAN

Ahmet Gazi Ayhan, 5 Mart 1921 ylnda

Kayserinin Endrlk kynde dodu. Henz
ilkokuldayken org ve kaval almay renen
Ayhan, mzik almalarna Kayseri Halkevinde
balad ve radyoda devam etti.
Hazr cevap kiilii ve stn mizah yeteneinden dolay hicivli iirler, besteler ve derlemeler yapmtr. 1945te Ankara Radyosu Trk Halk Mzii
Topluluuna balama sanats olarak katlm ve
1954 ylna kadar ayn kurumda almtr.
Anadolu ve zellikle Kayseri trklerini en iyi ekilde icra eden sanat alp sylemedeki icras ile
dikkat ekmi, yurt iinde ve dnda pek ok fuar
ve festivale katlarak 1951de Milli Oyun ve
Trkler Festivalinde dl alm, ayn yl 12.
Milletleraras Msterikler Kongresinde de birincilik madalyas kazanmtr. 40 pla ve 5 albm
olan Ayhan, Trkiyedeki pek ok festivalden ilt
alm, Londra, Almanya, Hollanda, Avusturya,
Yugoslavya, Beyrut ve ngilterede konserler vermi, Trk Halk Mzii iin pek ok derlemeler
yapmtr.
Kayseriye trk derlemeye gelen Halil Bedii
Ynetken ve Muzaffer Sarszen, Kayserinin pek
ok saz stadlar olmasna ramen, tavr ve yorumu nedeniyle Kayseri trklerini Ahmet Gazi
Ayhandan derlemilerdir.

Senelerce Ankara Halkevlerinde dersler veren,

korolar kuran Ayhan, mzik merakls birok kiiye
ders vermitir. Bunun yansra TSMye birok eser
kazandrm, Sevdaya Koanlar abuk Yorulur
isimli muhayyer krdi bestesini Zeki Mren,
Perihan Boran gibi sanatlar yorumlamlardr.
Ud, saksafon, keman, yayl tambur, org gibi
enstrmanlar ustaca alabilen Ayhan 1950 ylnda Ankara Radyosundan serbest almak zere
ayrlmtr. leri grl bir sanat olan Ayhan,
yaad dnemdeki teknik yetersizliklere ramen
byk ekonomik yatrmlar yaparak almalarn
dinleyicilerine ulatrabilmitir.
Doktor Civanm, Gesi Balar, Yrim
stanbulu Mesken mi Tuttun, Bir Of eksem
Karki Dalar Yklr, Sabahn Seherinde Ben
Dtm Yollara gibi pek ok trknn bestecisi
veya kaynak kiisi olarak bir dneme damgasn
vuran Ahmet Gazi Ayhan 9 ubat 1987 ylnda
hayata gzlerini yumdu.
(Komisyon tarafndan bu kitap iin dzenlenmitir.)

151

lme ve Deerlendirme almalar

A. Aadaki soruyu cevaplandrnz.

1. Aadaki yarglardan hangisi dorudur?
A) El teknii al biimleri mzrap tekniinden daha yenidir.
B) El teknii iin tasarlanm alg mzii repertuvar yoktur
C) Her eser el tekniine uyarlanabilir, uyarlamann baars uyarlamay yapan kiinin teknik yeterlilii ile
ilgilidir.
D) Ritim ve dizi ynnden uygun yapda olan kimi eserler dnda dier eserler el tekniine
uyarlanamaz.
E) Balama mzrap teknii ile alnr, el teknii balamaya zg bir al biimi deildir.
B. Aadaki sorular cevaplaynz.
1. Mzrap tekniiyle alnan bir eseri el tekniiyle almak icra seviyemize ne gibi katklar salar?
2. Mzrap teknii al biimi ve el teknii uyarlamasyla ayn derece nlenmi eserler nelerdir?

152

EL TEKNNE ZG ALI BMLERNN

MIZRAP TEKNNE AKTARIMI, TEKNK
FARKLILIKLAR VE BENZERLKLER

Hazrlk almalar

1. El teknii al biimleri ile eser icra eden sanatlar izleyebileceiniz konser etkinliklerine katlarak
sanatlarn hangi eserleri el teknii ile aldklarn tespit ediniz. Ulatnz sonular arkadalarnzla
paylanz.
2. El tekniine zg olup mzrap tekniiyle icra edilen eserlerden bildiklerinizi syleyiniz.
3. El tekniiyle alnan bir eseri mzrap tekniine aktarrken sizce nelere dikkat edilmesi gerekir

Aratralm
l Geleneksel olarak el teknii ile icra edilen eserlerden mzrap tekniine aktarlan ve icra edilen eselerin
neler olduunu aratrnz (1. etkinlie ynelik).

1. Etkinlik

l Aratrmalarnzdan edindiiniz bilgileri gz nnde bulundurarak el teknii ile icra edilen

eserlerden mzrap tekniine aktarlan eselerin neler olduunu aadaki tabloya yaznz.

..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

154

2. Etkinlik
l Daha nce altnz el teknii eserleri tekrar ederek yeni eserler iin performans hazrl yapnz.

3. Etkinlik
l Etkinlilkte verilen iki dizekli notalarn alt dizeine eserin mzrap teknii ile aln biimi, st dizeine
ise eserlerin el tekniine uyarlanm biimi yazlmtr. Her eser iin verilen iki al biimini de balamanzla
ayr ayr seslendiriniz.

Ak Koyunum Yz Olsa
(Boaz Havas)

q=170

Yre
: Burdur
Kaynak
: Ahmet CAN
El teknii dzenleme : Erol PARLAK

155

Okuma Metni

Zekeriya BOZDA

Zekeriya Bozda, 1930 ylnda Kayserinin Bnyan ilesi Hazarah kynde dodu. lkrenimini bu
kyde tamamlad.Ticaret yapan babasyla ilkokuldan sonra Ankaraya giden Zekeriya Bozda,
Hasanolan Ky Enstitsndeki arkadalarndan etkilenerek balama almaya balamtr. Kayaba
Halkevinde Mucip Arcmandan ald balama dersleriyle sanatn ilerletmitir.
Zekeriya Bozda, daha sonralar, repertuvarn gelitirmek iin Ankara civarndaki kylerde derlemeler yapmtr. Madem Dilber Meylin Yok di Bende, Kayalarn Arn, Hasta Dtm Bir Odada
Yatarm isimli trkler bunlardan bazlardr.
Sanatnda ksa zamanda ilerleme gsteren Zekeriya Bozda, hocas Mucip Arcman aracl ile
Muzaffer Sarszenle tanp Ankara Radyosunda birok mstakil solo programlar yapmtr.
Balama almadaki ustal ile yaad dnemde bir ok sanaty etkilemi olan Bozda, 1985
ylnda hayata gzlerini yummutur.
(Komisyon tarafndan bu kitap iin dzenlenmitir.)

156

lme ve Deerlendirme almalar

Aadaki sorular cevaplandrnz.

1. lkemizin hangi blgelerinde balama daha ok el teknii ile icra edilir?
2. El teknii ile icra edilen fakat sonradan mzrap tekniine aktarlm eserlerden tanesini syleyiniz.
3. Temsil ettii blgelerinin mzik retimlerini icra ederken el tekniini al biimlerini kullanan
sanatlardan tanesinin isimlerini syleyiniz.

157

Z DEERLENDRME FORMU

Ad Soyad : ..............................................
Snf
: ..............................................
Numaras : ..............................................

Tarih: ..../....../......

Bu almada neler yaptm?

....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Bu almada neler rendim?
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Bu almada baarl olduum blmler:
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Bu almada en ok zorlandm blmler:
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
almam yaparken beklemediim nelerle karlatm?
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
Bu almay tekrar yapsaydm nasl yapardm?
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................

1. EK

158

RENC GZLEM FORMU

Aklama: Bu form, etkinlik sresince rencilerin, yaplan almalara katlma dzeylerini gzlenmesi
amacyla hazrlanmtr.
nite Ad: ..................................................................

Ad Soyad
renci Nu.
Snf

: .................................
: .................................
: .................................

DERECELER
Hibir
Her
Zaman Nadiren Bazen Sklkla Zaman

BECERLER

I. DERSE HAZIRLIK
1. Bilgi kaynaklarna nasl ulaacan bilir.
2. Ulat kaynaklardan etkin bir biimde yararlanr.
3. Derse deiik yardmc kaynaklarla gelir.
4. Derse hazrlkl gelir.
Toplam
II. ETKNLKLERE KATILMA
1. Konu ile ilgili grlerini ekinmeksizin ifade eder.
2. Gr sorulduunda syler.
3. Yeni ve zgn sorular sorar.
4. Belirttii grler ve verdii rnekler zgndr.
5. Dersi iyi dinledii izlenimi veren sorular sorar.
Toplam
III. NCELEME - ARATIRMA - GZLEM
1. Bilgi toplamak iin eitli kaynaklara bavurur.
2. Kendisine verilen kaynaklarla yetinmeyip
baka kaynaklar aratrr.
3. nceleme ve aratrma devlerini zenerek yapar.
4. Gzlemlerini dikkatli bir ekilde yapar.
5. Gzlemleri sonucunda mantksal karmlarda
bulunur.
6. Aratrma ve inceleme sonucunda genellemeler
yapar.
Toplam
GENEL TOPLAM
2. EK

159

AKRAN DEERLENDRME FORMU

Deerlendiren rencinin;
Grup Numaras : ........................................
Ad Soyad
:......................................... 1. Arkadann Ad Soyad: ........................................
Snf
: ........................................ 2. Arkadann Ad Soyad: ........................................

Etkinlie katlmda gnlldr.

Grevini zamannda yerine getirir.

Farkl kaynaklardan bilgi toplayp

sunar.
Grup arkadalarnn grlerine
saygldr.
Arkadalarn uyarrken olumlu
bir dil kullanr.
Ders ara-gerelerini kullanrken
dikkatli ve titizdir.
Malzemeleri kullanrken israf
etmez.
Temiz, tertipli ve dzenli alr.
(Kulland aletleri yerine koyar,
kirlettiklerini temizler vb.)
Sonular tartrken anlalr,
konuur, konuulanlar anlar.

3. EK

160

2. Arkadam

1. Arkadam

Hibir
Zaman

Ben

2. Arkadam

1. Arkadam

Etkinliin
Sonunda

Ben

2. Arkadam

Ben

2. Arkadam

1. Arkadam

1. Arkadam

Etkinliin
Banda

Her Zaman

Ben

Grubumuzdaki renciler

SZLK
A
akort
ayak

: Tellerin istenen frekansa uyumlanmas.

: Halk mziinde dizi, yry ve genel mzikal aty ifade eden terim.

B
bozlak
bozuk dzen

: Birok blgede grlmekle birlikte, zellikle Anadolu ve Gney Anadolu'da, Toroslar'da

yaygn olan Avar ve Trkmen oymaklarna ait bir uzun hava tr.
: Bir tr balama akordu.

divan
dzen

: Divan a ozanlarnn kouklarn belli bir dzene gre sraladklar yapt.

: Akord.

makam
mzrap
mstezat

M
: Trk mziinde bir arknn ileni biimi.
: Tezene.
: Halk mziinde kullanlan bir eit dizi ve dzene verilen ad.

O
oyun havas

: Kendine ait bir oyunu olan Trk halk mzii biimlerinden biri.

serenler

: Burdur ili ve yresine ait zel tezene vuruu, baparmak bomas, kvrak ve zel figrlerle yere
ift diz vuruu yaplarak oynanan deiik bir zeybek trdr.

slup

: Sanatnn gr, duyu, anlay ve anlattaki zellii ya da bir trn, bir an kendine zg
anlat biimi, biem, tarz, stil.

yonga

: Kesilen, yontulan veya rendelenen bir eyden kan para, kamga veya yontulmu kk odun
paralar, tala.

161

KAYNAKA
Parlak Erol, El ile Balama alma elpe Teknii Metodu-1, Ekin Yaynlar, stanbul, 2001.
Parlak Erol, Trkiye'de El ile (elpe) Balama alma Gelenei ve al Teknikleri, T.C. Kltr Bakanl
Yaynlar, Ankara, 2000.
TRT, Trk Halk Mzii Repertuvar.
TRT, Trk Sanat Mzii Repertuvar.
Yazm Klavuzu,TDK Yaynlar,Ankara,2005.

nternet Adresleri
www.kultur.gov.tr
www.meb.gov.tr
www.tdk.gov.tr

162