Professional Documents
Culture Documents
Gl MEN*
*G.. Gazi Eitim Fakltesi Gzel Sanatlar Eitimi Blm Mzik retmenlii
Anabilim Dal
zet
Piyano eitiminde pedal konusu ok ayrcalkl bir yer ve neme sahiptir.Bu almada
ilk nce piyanoda pedallar ve pedal mekanizmasnn ileyii ele alnmakta, pedal
retimine balama zamannn saptanmas ve pedallarn ne lde kullanlmas
gerektii hakknda farkl pedagojik yaklamlara yer verilmektedir. Daha sonra
balang dzeyinde pedal teknikleri eitli rneklerle aklanmakta ve neriler
sunulmaktadr.
Anahtar szckler: Piyano, pedal teknikleri, pedal retimi.
Abstract
Pedalling has a privileged place and importantance in the piano education. In this
study, first of all,the pedalls of the piano and working of the mechanism of the pedal has
been handled. Different educational approaches about determining the time of the
beginning of teaching pedal and how frequently pedals must be used have been placed.
Then, pedalling techniques in the beginning level has been explained with several
examples and some suggestions have been presented.
Keywords: Piano, pedal techniques, teaching pedal.
158
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
Giri
Pedal, piyanodan kan sesin snmesine engel olan, tnlama sresini uzatan ve onu
kuruluktan uzaklatran bir aratr. Piyanoda alnan bir eser, ancak pedal yardmyla
elde edilebilen daha farkl renk ve tnlarla zenginletirilebilir ve etkili bir biimde
yorumlanabilir. Anton Rubinstein pedal piyanonun ruhu olarak tanmlar. Gerekten de
pedal kullanmadan bir esere bestecinin yanstmak istedii ruh ve karakteri vermek veya
piyanoda ark syler gibi bir al biimi elde etmek neredeyse olanaksz gibidir.
Ayrca, salam bir tue gelitirilmesinde de pedaln byk katks vardr. Burada ksaca
deinilen zellikleri bakmndan pedal, piyano eitiminde ayrcalkl bir yer ve neme
sahiptir.
Gnmzdeki piyanolarda bulunan sa ve sol pedal skoyali bir piyano yapmcs olan
John Broadwood tarafndan icadedilmi ve 1783te piyano klavyesine uyarlanmtr.
Baz konser piyanolarnda mevcut olan ve nadir olarak kullanlan orta pedal (Sostenuto
Pedal) ise 1862 de Claude Montal tarafndan bulunmu ve Steinway tarafndan
gelitirilmitir (Ercan, 36).
Ondokuzuncu yzyln btn nl mzikologlar, kuramclar ve bestecileri pedaln ok
tutumlu kullanmna taraftardlar. M. Jeale gre, pedal sanat: Pedal kaldrabilme
sanatdr. Pedaln fazla kullanlmas, genellikle teknik yetersizlikleri rtbas etmekten
ileri gelmektedir.
Breithaupt ise pedaln estetik ve dinamik amalardan domasn ve mantksal temellere
dayandrlmasn savunmutur (Pamir, 164).
Gnmzde pedal kullanm konusunda genel olarak geleneksel ve ada olarak iki
yaklamn izlendii grlmektedir. Baz piyanist ve eitimciler eski tutucu yaklam
izleyerek romantik ve ada eserlerin dnda fazlaca pedal kullanmay uygun
bulmazlar; yle ki, barok dnem ile Haydn ve Mozart gibi klasik bestecilerin
eserlerinde, o devrin alglar olan klavsen ve harpsikord tnlarn artrabilmek iin
pedal hi kullanlmamaldr. Modern piyanonun olanaklarndan en st dzeyde
yararlanma yaklamn benimseyen baz piyanist ve eitimcilere gre ise pedallar
zgrce kullanlmaldr.
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
159
Pedal kullanm konusunda olduu gibi pedal retimine balama zaman konusunda da
piyano eitimcileri arasnda farkl grler bulunmaktadr. Baz eitimciler renci
ancak piyano teknii ve armoni bilgisi bakmndan belli bir dzeye kadar geldikten
sonra, ki bu birka yl srebilmektedir, pedal konusuna balamay uygun grmekteyken;
baz eitimciler de pedal konusuna piyano eitiminin ilk aylarndan itibaren yer
verilmesi grn savunurlar. James Bastien piyano eitiminin ilk iki ylnda sa
pedaln fazla kullanlmamas ancak arpejli pasajlarda ve para sonlarndaki akorlarda
yer verilmesi grndedir (Bastien, 160,1988). Denes Agaya gre, pedal tantm iin
birka yl beklemek veya hemen ilk aylarda balamak yerine rencinin piyanodaki
ilerlemesi ve genel mzik bilgisi deerlendirildikten sonra karar verilmelidir
(Agay,23,1987). Ayn ekilde , Mlou Dietzer de rencinin bedensel zellikleri,
alglamas, egdm, dikkat sresi ve yetenek dzeyi esas alnarak pedala balama
zamann belirlenmesini nermektedir (Dietzer,11,1996). Seymour Bernsteine gre ise
ada piyano teknii parmaklar, eller, kollar, gvde ve ayaklar da dahil olmak zeretm vcudun kullanlmasn gerektirir. Bu nedenle, pedal almalarnn geciktirilmesi
veya yzeysel olarak rastgele yaplmas affedilemez (Bernstein,143,1981). Max W.
Camp, balang ve orta dzey piyano eitiminde pedaln ihmal edilen bir konu
olduunu belirterek, renci ileri dzeye gelmeden nce , eitimin ilk yllarndan
itibaren pedal tekniklerinin retilmesi gerektiini ileri srmektedir. Pedal, genel
piyano tekniinden ayr bir konu olarak ele alnd taktirde btn boyutlaryla yeniden
retimi ok zor bir sre olacaktr. nk, insan hareketlerinin tm, mevcut
160
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
Birinci, yani sa pedal ngilizcede damper veya loud, Franszcada forte pedal
olarak adlandrlr. (en, 81,1999) Sa pedal kullanld zaman, tellerin zerindeki
surdin (ses sndrc kee) kalkarak sesin serbeste titremesine olanak salar ve ses
zenginleir. Pedalsz alnan bir tuta, surdin sadece o tuun telinden, dolaysyla e
tonda akortlanm telin zerinden kalkar; fakat, parmak tutan kalkt anda da surdin
tekrar geri gelir ve tn sner. Pedal ile alnan bir tuta ise, surdinin teller zerinden
kalkmas ile yalnz o tuun teli deil, btn dier teller de titreime girer. Ses hacmi
byr. Parmak tutan kalksa da tellerin titreimi devam ettii srece, tnlama da srer.
Sa Pedaln zellikleri
1. Sesleri dolgunlatrr ve uzatr.
2. Tnlamaya devam etmesi istenilen notalarn saysn artrr.
3. El ile balanmas olanaksz olan sesleri birbirine balar.
4. Armonik seslerin de esas sesle birlikte titremesini saladndan, o sesin rengini
parlaklatrr.
5. Arpejlerdeki boluklar doldurur.
6. Bas seslerini uzatarak armoniyi tamamlar.
7. Aksanl seslerin kuvvetini artrr.
8. Ritim duygusunu canlandrr.
9. alnan cmledeki sesleri tatllatrma, yuvarlaklatrma, renk zenginlii, k glge
oyunlar verebilme gibi olanaklar salar.
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
161
kinci pedal olan sol pedal, dier dillerdeki karlyla soft pedal ,una corda veya
sourdine ise tular yanlamasna biraz saa doru kaydrr ve ekiler yalnz bir tele
vurur. Bylece alnan sesler hem hafif, hem de mat bir renk alr. Ancak, duvar
piyanolarnda sol pedal sadece sesi hafifletir, tny deitirmez.
nc pedal yani orta pedala sostenutoveya tonal da denir ve baz eserlerde
belirli sesleri veya akorlar srekli olarak tnlatmak amacyla kullanlr.
lk Pedal almalar
Daha nce de belirtildii gibi pedala balama zaman renciye ve retmenin bu
konudaki eitim anlayna gre deiir. Ancak, retmenler genellikle rencinin
pedalla karlamadan nce fiziksel ve mziksel ynlerden baz nkoullara sahip
olmasn tercih ederler. Bu nkoullar unlardr:
-Doru vcut duruunu bozmadan sa ayan pedala yetiebilmesi.
-Olduka akc bir ekilde nota okuma becerisi.
-Her iki eli uyum iinde kullanabilme.
-El ve ayak hareketlerini koordine etme yetenei
-Temel mzik bilgilerine ( zellikle armoni ) sahip olma(Agay, 19,1981).
Yukardaki maddelerden ilk ikisi zellikle nemlidir. Kk ocuklarn eitimi sz
konusu olduunda, eer ocuk pedala yetiemeyecek kadar kk veya ksa boylu ise
pedal almasnn renci pedala yetiecek boya gelene kadar ertelemek gerekir.
renci iki elini egdm iersinde kullanmakta zorluk ekiyorsa, temel egdm
gelitirmek iin altrmalar yaptrlmas daha uygun olacaktr. Ellerini ok iyi
kullanabilen rencilerde bile pedal almalarna baladktan sonra el ve ayak
hareketlerinin egdmnde sorun kabilecei unutulmamaldr.
Pedal konusuna piyanonun kapa kaldrlp renciye pedal mekanizmasnn ileyii
gsterilerek balanabilir. Seslerin titreimlerini daha iyi gstermek iin glissandolar
alnabilir, bylece renci sa pedala basld zaman teller zerindeki surdinlerin
kalktn, tellerin serbeste titretiklerini, sesin uzayp bydn daha iyi
kavrayabilir. Bundan sonra retilmesi gereken ilk ey doru ayak pozisyonudur.
renci piyano taburesinin n ksmna rahata oturmaldr. Sa ayan topuk ksm
162
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
daima yere salam bir ekilde basmal ve ayan u ksm sa pedaln zerinde
olmaldr. Sa pedal yukar doru direnen bir yaya sahiptir. Baz piyanolarda bu yay
allmadk sertlikte olabilir ki bu durumda pedala basldnda topuk yerden kalkma
eiliminde olacaktr. Pedal direnci ne dzeyde olursa olsun, topuk hibir zaman yerden
kalkmamaldr. Topuu demeye sabitletirme, pedal basp kaldrma hareketlerinin
daha kontrollu yaplmasn salar ve vcudu yere balayan bir dayanak noktas grevi
yapar.(Bernstein, 144, 1981) Sol ayak ise dengeyi salamak iin taburenin altnda sol
pedaln nnde rahat bir ekilde durmaldr.
Pedal sa ayak bileiyle hareket ettirilmeli, diz ve bacak harekete katlmamaldr.
Pedala basp kaldrma hareketleri sessizce yaplmaldr. zellikle pedal serbest
brakrken sert ve grltl hareketlerden kanlmaldr. Pedal temiz ve sessiz
kullanabilmek iin sa ayak bilei gevek olmaldr. Piyano alarken ellerin ve
bileklerin geveklii ne denli nemliyse, pedal kullanmnda ayak bileinin geveklik ve
eviklii de o lde nemlidir. (Agay, 91, 1981)
Sa Pedal Kullanm
Sa pedal farkl ekilde baslarak kullanlabilir: Sesten nce (tua basmadan nce),
sesle birlikte (tula birlikte basarak) ve sesten sonra (tua bastktan sonra).
Piyano eitiminin ilk dzeylerinde sa pedal almasna, bu konuda farkl grler
bulunmakla birlikte, kanmzca tua ve pedala ayn zamanda baslarak balanmas daha
yararl olabilir. nk, senkoplu pedal kullanm daha fazla armoni bilgisi, deneyim ve
alma gerektirir; dolaysyla erken dnemde her rencinin pedala balamasna olanak
vermeyebilir. Eer, eitimci piyanoyu pedallar ile birlikte bir btn olarak renciye en
ksa zamanda tantmay hedefliyor ise, sesle birlikte pedal kullanm pedalda en kolay
anlalan ve uygulanabilen bir yntem olduu iin bu ekilde balamak daha doru
olacaktr.Bu amala, piyanoya yeni balayanlar iin hazrlanm kitaplardaki altrma
ve paralardan yararlanlabilir. rencinin seilecek paralarda pedal iaretlerine
titizlikle uymasna dikkat edilmelidir.
Piyano paralarnda pedal kullanlacak yerler ondokuzuncu yzyl boyunca Ped. *
veya P. * iaretleriyle gsterilmitir. Gnmzde ise, bu iaretlerin yan sra ada
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
163
rnek 2te pedal, sol majr temel akoru iersinde iki elin ayn anda rahatlkla konum
deitirmesine olanak salar.
rnek 2: ( Kasschau, 6)
rnek 3te ise armoni deimesine ramen parann isminden de anlalaca gibi ( The
Planets- Gezegenler ) ,olaan d bir atmosfer yaratmak amacyla pedal sadece cmle
sonlarnda kaldrlp yeni cmlenin banda tekrar baslmaktadr.
164
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
Notayla ayn anda baslan pedala ritmik pedal da denir ve bu pedal renci piyanoda
biraz daha ilerledikten sonra, rnek 4te olduu gibi drtlk ly ve dolaysyla
parann ritmini daha iyi vurgulamak amacyla kullanlabilir.
rnek 4: Valse Triste ( Camp, 182, )
Tutan nce pedal kullanm parann ilk sesinde vurgu meydana getirmeden yumuak
bir giri yapmaya olanak verir.Bu teknik suslarla ayrlan cmlelerin balangcnda da
kullanlabilir.
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
165
Tutan sonra baslan pedal kullanm, eitli kaynaklarda legato, geciktirmeli, melodik
ve senkoplu pedal olarak adlandrlmaktadr.Pedaln bu tr kullanm sesleri, akorlar
kolayca birbirine balamay, legato ezgileri en iyi ekilde ifade etmeyi salar.Sa pedal
en yaygn olarak bu ekilde kullanlmaktadr.
Legato pedalnda eller ve sa ayak arasnda ezamanl bir hareket olmad iin
renilmesi / retilmesi kolay deildir. En iyi rencilerde bile egdm sorunlar
grlebilir. Bu nedenle almalar olduka yava ve temkinli yaplmaldr.lk almada
renciden tek elle ve sadece 3. parman kullanarak ikilik deerlerle bir oktavlk Do
Majr dizisini legato almas istenir. Sonra , ayn alma pedalla yaplr. Bu alma
nce eller ayr olarak, ok yava bir tempoda (bu arada retmen yksek sesle vurular
sayabilir) yapldktan sonra iki elde uygulanmaldr (rnek 7). Burada sadece 3.
parmaklar kullandrmann amac renciye pedal sayesinde nasl legato
alnabileceini daha iyi kavratmaktr. Sonraki aamada ayn uygulama akorlarla
yaplabilir (rnek 8). Bu altrmadan nce renciden ayan pedaldan hi
kaldrmadan bir kadans almas istendii taktirde, seslerin karmamas iin ne kadar
dikkat etmesi gerektiini ve pedal deitirmede zamanlamann nemini daha iyi
kavrayabilir.renciye pedal kullanrken ald sesleri mutlaka dinlemesi
hatrlatlarak. kulaklarn ,ellerin ve sa ayan srekli ibirlii yapmalar gereine
dikkati ekilmelidir.
166
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
rnek 9daki Gillockun ntermezzosunda akorlu bir ezgiyi legato alabilmek iin
rencinin senkoplu pedal kullanmnda zamanlama , eviklik ve iitsel duyarlk
bakmndan belli bir dzeye gelmi olmas gerekir. Pedal ok ani bir hareketle ve
sezdirilmeden deitirilmeli, para orgla alnyormu gibi dnlmelidir.
rnek 9: Intermezzo ( Camp, 160)
10 numaral rnekte sol elde elle balanmas mmkn olmayan beliler senkoplu
pedalla birbirine balanmakta ve ezgideki armonik deiimle birlikte pedal
deitirilmektedir.
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
167
168
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
169
(sostenuto pedal)
neriler
Pedal teknik kusurlar rtmek amacyla kullanlmamaldr. renci pedal kullanmadan
da gzel bir ekilde legato alabilmelidir. Pedala daha gzel tnlar ve renkler elde
etmek iin bavurulmaldr.
Baz rencilerin elleri geni akorlar veya oktavlar rahata alamayacaklar kadar
kk olabilir.Byle durumlar rencilerde fiziksel ve ruhsal bakmdan strese neden
olarak performanslarn aksatabilecei iin pedaldan yararlanmak en iyi zm
olacaktr.
Pedal deiimleri genellikle parann armonik yaps tarafndan belirlenir.Pedal
uygulamasna gemeden nce renci ile birlikte parann armonik analizinin yaplmas
olduka yararldr.Bylece farkl fonksiyonlardaki akorlarn her birinde pedal
deitirilerek seslerin birbirine karmas nlenebilir.
Bazen ayn armonik fonksiyon iinde bile pedal deitirmek gerekebilir.rnein, bir
arpejin veya krk akorun notalar bir melodik cmle veya tema oluturduu durumlarda
uygun yerlerde pedal deitirilmezse sesler karr, herbiri kendi deer ve nemini
kaybeder ve melodik izgi kaybolur (Agay,91,1981).
Balang dzeyinde pedal ok tutumlu kullanlmaldr. zellikle Bach ve dier barok
bestecilerin polifonik eserlerinde pedal ya ok az kullanlmal ya da hi
kullanlmamaldr.
170
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 21, Say 3 (2001) 157-171
171
Kaynaklar
Agay, D. (1981),Teaching Piano. New York, Yorktown Music Press,Inc.
Amirof, F. (1975),12 para ve 12 Minyatr. Moskova, Sovyet Kompozitrleri.
Bernstein, S. (1981), With Your Own two Hands. London, Schirmer.
Camp, M. W. (1998), Teaching Piano. Los Angeles, Alfred Pub., Co., Inc.
Camp, M. W. (1981), Developing Piano Performance. Chapel Hill, Hinsaw Music, Inc.
Diller. A.- Quaile, E. (1942), First Pedal Studies.London, Schirmer.
Dietzer, M. (1996), Clavier, USA,
Ercan, N. (1992), Orkestra Dergisi, say:221, stanbul.
Fenmen, M. (1947) Piyanistin Kitab. Ankara, Akba kitabevi.
Kasschau, h. Progressive Studies. New York, Schirmer.
Palmer, W.- Morton,M.- Lethco, A. (2000), Piano I B. USA, Alfred Pub.
Pamir, L. ada Piyano Eitimi.stanbul, Beyaz Kk Yaynlar.
Philipp, L. H. (1982), Piano Technique. New York, Dover Pub.
en, S. (1999), B.Piyano Tekniinin Biyomekanik Temeli. stanbul, Pan Yaynclk.
en, S. (1990), B. Orkestra Dergisi, say:202, stanbul,.
Thompson, C. Modern Course for The Piano. London, The Willis Music Company.