.

Yiit / Eitim Fakltesi Dergisi XXIII (1), 2010, 1-10

Uluda niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi

http://kutuphane. uludag. edu. tr/Univder/uufader. htm

Mzikte Yaratc Drama

idem Yiit
Uluda niversitesi Eitim Fakltesi cigdemyigit@uludag.edu.tr

ZET
Drama yoluyla eitim, gnmzn en nemli ada retim yntemlerinden biridir. Drama almalar ile nemli eitsel kazanmlar elde edilir. Yaratc drama, oyunun n planda olduu ve yaratcl gelitirmek iin yaplan drama etkinlikleridir. Bu almann amac, dramann mzikle ilikisini belirlemek, drama almalarndaki aamalar mziin iinde olduu rnek etkinliklerle aklayarak dramann eitsel ve sosyal kazanmlarn ortaya koymaktr. Drama almalarnda hangi mziklerin kullanlaca konusunda kaynak sknts olmamakla birlikte, dorudan mzikte yaratc drama rneklerinin says yeterli deildir. Bu alma ile drama etkinliklerinin birou mzikle ilikilendirilerek zgn rnekler ortaya konmaya allmtr. Anahtar Szckler: Mzik, retim Yntemi, Yaratc Drama.

Creative Drama In Music

ABSTRACT
Drama is one of the most important contemporary teaching methods. Significant gain is acquired by the help of drama activities. Creative drama is drama activities that are carried out to improve creativity, and acting is of prior importance.

. Yiit / Eitim Fakltesi Dergisi XXIII (1), 2010, 1-10

The aim of this study is to determine the connection between drama and music, and to reveal the educational and social gain by explaining the stages of drama activities through sample activities in which music exists. Although there is no difficulty in finding sources of which music pieces to be used in drama activities, the quantity of creative drama examples in direct music is not sufficient. By the help of this study, original examples have been tried to be presented by associating most of the drama activities with music. Key Words: Music, Teaching Method, Creative Drama.

GR Drama Nedir? Morgl (1999)e gre drama, beden diliyle ifade etmektir. Harekettir, eylem halidir, canllktr, yaamn kendisidir. Dramann mzikteki karl ise ritimdir. Yaadmz her anda hareket vardr. Hareket bir yaam belirtisidir. Yaamda bir hareket baka bir hareketi yaratr. Dolaysyla, bir ritim baka bir ritmi yaratr. rnein dnyann dnnn bir ritmi vardr. Dnyann bir dakika durduunu dnrsek, tm dier ritimler biter, yaam biter. Dnyann dn ritminin yaratt dier ritimleri dnecek olursak; gndz, gece, mevsimler, aylar, yllar. Gndz ve gecenin bizde yaratt ritme bakarsak: Uyur, uyanrz, ie gider geliriz. Bir gn ie gelmediinizi dnn ld m diye evinize girerler. Dolaysyla yaam belirtisi harekettir, ritimdir (Morgl, 1999). Drama le lgili Kavramlar Drama: Tiyatral bir gsteri, bir anlatm ya da sanat tr. Yaratc Drama: Oyunun n plana gelitirmek iin yaplan drama etkinlikleri. kt, yaratcl

Eitsel Drama: Eitime ynelik yaplan drama etkinlikleri. Bir eyi kavratma, retme amac gder. Psikodrama: nsanlar aras ilikileri lme, dzenleme bilimi. Psikodrama, kiilik, kiileraras iliki, atma ve duygu sorunlarnn zel dramatik yntemlerle kefedildii bir psikoterapi yntemi (Aral, Baran ve ark., 2000).

. Yiit / Eitim Fakltesi Dergisi XXIII (1), 2010, 1-10

Yaratclk Aral, Baran ve arkadalar (2000) yaratcl, bilinenden yeni bir ey retme olarak tanmlamaktadr. Yaratclk zek ve kabiliyetle dorudan ilgilidir ancak, gerekli artlar salandnda herkes bu ynn ortaya karabilir. Yaratcln n art ok ynl dnmek tir. Yaratcln zellikleri zgnlk, olaanstlk, kural dlk ve deiik olma olarak aklanabilir. Yaratc Drama Yaratc drama, doalama, rol oynama, vb. tiyatro ya da drama tekniklerinden yararlanarak, bir grup almas iinde, bir yaanty, bir olay, bir fikri, kimi zaman soyut bir kavram, gzlem, deneyim, duygu ve yaantlarn gzden geirildii srelerde anlamlandrlmas, canlandrlmasdr (alk, 2007). Yaratc drama almalar, ierik olarak sanat eitimi bata olmak zere, eitim bilimlerinin tm anabilim dallarndan yararlanr. Fotoraftan mzie, heykelden iire, ykye, kitle iletiim aralarnn eitim asndan etkilerinden resme, eitimin psikolojik temellerinden sosyolojiye olduu gibi pek ok alandan kendine ierik oluturabilir (Yeen, 2008). Yaratc Dramann Eitimdeki Rol Yaratc drama gnmzde en ada retim yntemlerinden biri olarak kabul edilir. nk iinde etkin katlm vardr, yaparak yaayarak renme vardr. Dolaysyla drama, rencileri ezbercilikten uzaklatrmakta ve etkili renme ortam salamaktadr. zellikle ilkretimde I. kademede ocuklarn dikkat sreleri snrldr. rendiklerini abuk unuturlar. Oysa ortaya grsel bir materyal konursa renme de hzlanacak ve aklda kalcl artacaktr. Bu sayede ders daha verimli, renme daha elenceli olacaktr. Dramann amac, rencilerin sadece ezbere dayal bilgilerle deil, toplum iinde bilinli, evreyle uyumlu, bamsz ve gl bir kiilik olarak ve sorumluluk kazanarak yetimelerini salamaktr. Yaratc dramann amac ise, bireyin zgven kazanmasnda ve kendini var etmesinde ilevsel olan, somuttan soyuta ya da soyuttan somuta ilerleyen srete yaratclk, d gc, kolektivizm, organizasyon, empati, i disiplin, zgrlk ve sayg gibi insani deerleri gelitirerek nemli katklar salayan bir yaant ortaya koymaktr.(Tekerek, 2007, s.189)

. Yiit / Eitim Fakltesi Dergisi XXIII (1), 2010, 1-10

Bir in atasz yledir: itirim, unuturum Grrm, hatrlarm Yaparm, renirim. (Adgzel, 2002, s.28). 1985de Tamer Levent tarafndan gnll gruplarla balatlan Eitimde Drama atlye almalar bugn meyvelerini vermektedir. Ayn yllarda Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesinde Prof. nci San tarafndan Sanat Eitimi krss kurulmu ve burada aratrma grevlisi olarak grev alan birok drama eitimcisi yetimitir. Prof. nci San ayn zamanda Ankarada ada Drama Derneinin kurulmasnda byk aba gstermitir (Morgl, 1999). Yaratc Dramann Kazanmlar Drama yoluyla elde edilen eitsel kazanmlar yle sralanabilir: 1. Sosyalleme, 2. Tketici deil, retici olma, 3. Kendine gven ve sayg, 4. Yeteneklerini kefetme, 5. Bamsz karar verebilme, 6. Empati kurma, kendisini bakasnn yerine koyabilme, 7. Yaratc kiilik gelitirme, 8. Neden-sonu ilikisini kurabilme, 9. Yaamda karlalan deiik durumlara hazr olabilme, 10. Ritim duygusu kazanma, 11. Konuma gcnn gelimesi, 12. Sorunlardan kamama, 13. Duyarl olma. Bu alkanlklar kazanmann, insan insan yapan tm deerlere sahip olmak ile edeerde olduu sylenebilir. Bu nedenle, eitimde drama yntemi en ada eitim yntemi olarak kabul edilmektedir (Morgl, 1999).

. Yiit / Eitim Fakltesi Dergisi XXIII (1), 2010, 1-10

Yaratc Drama Uygulamalar Yaratc drama almalar drt aamadan olumaktadr: Isnma Uyum - Gven Doalama - Oluum - Etkinlikler Rahatlama - Deerlendirme Uluda niversitesi Eitim Fakltesi Gzel Sanatlar Eitimi Mzik Eitimi Anabilim Dalnda 2003 ylndan beri Semeli Ders olarak yrtlen yaratc drama almalarnda yaplan etkinlikler mzikle ilikilendirilmeye allarak gerekletirilmektedir. Aada dramann her aamasnda verilen rnekler, Fulford, J., Hutchings, M. ve ark., (2001) ve Morgl, M., (1999) kaynaklarndan esinlenilmi, bu rnekler, mzikle ilikilendirilerek mzik dersi konularna gre uyarlanmtr. Isnma: Bedenin ve duyularn harekete geirilmesidir. Bireyin kendisiyle iletiim kurduu, kaslarn, organlarn, bedenini tanma, bedenini ritmik hareket ettirebilme ve kendini bedensel olarak kefetme aamasdr. Nefes ve ses ama almalar da snma almalar iinde yer alr (Morgl, 1999). Ezgi eliinde kark yrme: Gruptaki herkes dinletilen ya da alnan bir ezgi eliinde farkl hzlarda kark bir ekilde yrr. Ezgi drt hz terimini kapsayan tempolarda alnr: Moderato, allegro, largo, presto. Bu farkl tempolar admlar hzlandrmakta ya da yavalatmaktadr. Prestoda ise herkes koar. Mzik bittiinde herkes karsnda ilk grd kiiyle e olur. E ile yrme: Eini bulan iftler birlikte farkl durumlarda yryormu gibi yrmeye alrlar. rnein: amurda, scak kumda, nehirden geerken, srtnda yk varm gibi. E ile mknats oyunu: Elerden biri mknats rolne girer. Dieri, omzunu einin omzuna yaslayarak onun hareketlerini ondan ayrlmadan yapmaya alr. Mknats rolndeki renci yrrken dnebilir, eilebilir, koabilir. Ama, ondan kopmamaktr.

rnek Etkinlikler 1.

2.

3.

. Yiit / Eitim Fakltesi Dergisi XXIII (1), 2010, 1-10

4.

Otur-kalk oyunu: Grup yeleri yaam halkas olutururlar. Piyanodan majr, minr ve eksik akorlar alnr. Ama, dikkatle dinleyerek majr akorlarda oturmak, minr akorlarda kalkmak ve eksik akorlarda elleri havaya kaldrmaktr. Yanl yapan, oyundan kar. Oyun, bir kii kalncaya kadar devam eder. Nefes almas: Grup yeleri el ele tutuarak imemi bir balon olutururlar. Balonun az belirlenerek balonu s-s-s-s-s konsonuyla nefes vererek iirmeye alrlar. Bu arada balon itike halka genilemekte ve gerilmektedir. Yeterli gerginlie ulanca balon patlar. Balonun paralar etrafa dalr. Bu bir canlandrma oyunudur. Tartm almas: Grup yeleri yaam halkas oluturarak sandalyelere oturur ve herkes saa dner. Gzler kapatlr. Drama lideri gruptan bir kiinin srtna 1 ya da 2 llk tartm vurur. Bu tartm kulaktan kulaa oyunundaki gibi herkesin srtna srayla vurulur. En sondaki, duyduu tartm eliyle vurur. Doruysa, oyun dikkatli oynanm demektir. Yanlsa, tartmn nerede bozulduu tartlr. Ses almas: Drama liderinin verdii komutlarla farkl duygu durumlarna ait sesler karlr. rnein, hastalk durumunda inleme, sessiz bir ortamda fsldama, aknlk ifadesi, hayal krkl gibi durumlar seslerle ifade edilmeye allr. Uyum - Gven: Grubun etkileime girdii, birbirini tanma ve iletiim kurma almalardr. Grup yeleri arasnda ayrm yapmadan birbirine ekincesiz dokunarak iletiim kurulur. Dokunarak iletiim kurmak gven duygusu yaratr (Morgl, 1999).

5.

6.

7.

rnek Etkinlikler 1. Halka iinde uyum almas: Grup yeleri yaam halkas oluturur. Bu alma Orff alglar kullanlarak yaplr. Ama, her algnn hareketini uyumlu bir ekilde gerekletirmektir. rnein, elik gen alndnda sa kol yavaa havaya kaldrlr. Marakas alndnda sol kol yavaa havaya kaldrlr. Tef alndnda ise yere doru melme hareketi yaplr. nemli olan, hareketlerin doru, ayn zamanda uyum halinde yaplmasdr. Ayn zamanda da bir dikkat almasdr.

. Yiit / Eitim Fakltesi Dergisi XXIII (1), 2010, 1-10

2.

Sarka oyunu: l gruplar halinde oynanr. Ortada bir kii dik durarak kendisini arkadaki ve ndeki arkadana btn arlyla brakr. nemli olan bunu korkmadan, arkadalarna gvenerek yapabilmesidir. Daha sonra drama lideri herhangi bir Orff algs aldnda yer deitirilerek herkes ortaya geer ve bu almay dener. Bu alma bir gven almasdr. ekil verme oyunu: kili gruplar halinde oynanr. Bir kii hamur grevi stlenir. Dieri ise ona ekil vermeye alr. Hamur grevini stlenen, karsndaki arkadana gvenerek kendisini son derece rahat brakmaldr. Hamur ekillenirken dingin bir mzik alnabilir ya da dinletilebilir. Hamuru ekillendirecek kii mzii dinleyerek, mziin zerinde brakt etkiyle hareket edebilir. Uyum- gven, ayn zamanda yaratcl ortaya karan bir almadr. Modlasyon oyunu: Grup yaam halkas oluturur. inde modlasyon geii olan bir para alnr ya da dinletilir. Bu srada grup yeleri halka iinde saa dnerek uyumlu bir ekilde yrrler. Paradaki modlasyonu duyar duymaz ters yne dnp tekrar yrmeye balarlar. Parada birden fazla modlasyon varsa her seferinde yn deitirilir. nemli olan modlasyonu hemen fark edebilmek ve uyumlu bir ekilde yn deitirip yrmeye devam etmektir. Hem uyum, hem dikkat almasdr. Doalama Oluumlar: Grup doalamasna dayal oyunlarn ortaya kt, uygulamann yapld etkinlik aamasdr. Gruplar, canlandrlacak konuyu nce kendi aralarnda konuurlar ve hemen oyuna dntrrler. Hazrlk iin 10-15 dk sre verilir. Bu srede beyin frtnasnn yaand, grup dayanmasnn ve yaratcln dorua kt net olarak grlr (Morgl, 1999). lk satrlar: Bu bir doalama oyunudur. Herkes eiyle karlkl oturur. Drama liderinin verdii bir cmleyi devam ettirir ve karlkl doalama yaparak konuurlar. Burada nemli olan, girilen rol jest ve mimiklerle desteklemek ve o roln gerektirdii gibi konumaktr. rnek cmleler: Hangi konser?, retmenin evi yanm, Hakszlk bu!, Bu algyla ne yapacaksn?, Bestecisi kimmi? vb.

3.

4.

rnek Etkinlikler 1.

. Yiit / Eitim Fakltesi Dergisi XXIII (1), 2010, 1-10

2.

Halka doalamas: Grup yaam halkas oluturarak sandalyelere oturur. Bir hikye oluturulur. Hikyenin giri, gelime ve sonu blmleri belirlenir. Daha sonra bu hikye alglarla canlandrlmaya allr. Halka bandaki bir renci hikyenin ban kendi algsyla doalama alarak anlatmaya alr. Drama liderinin komutlaryla hikye geliirken baka bir renci kald yerden devralr ve hikyenin devamn algsyla yrtmeye devam eder. Hikye bitene kadar herkese sra gelmeli ve herkes doalama yapabilmelidir. Hikyede farkl ruh durumlarnn olmasna zen gsterilir. znt, sevin, korku, heyecan gibi... Her renci, algsnda yaratt ezgiyle bu durumlar ifade eder. Bu oyun daha ok niversitelerin Mzik Eitimi A.B.D. rencileri iin uygundur. kna oyunu: Bu oyun doalama almasdr. Bir renci tular olmayan bir piyanoyu baka birine satacaktr. Bunun iin ikna yeteneini kullanmas gerekmektedir. Yaratclk, konuma becerisi ve doalama yeteneinin n plana kt bir oyundur. Atasz canlandrma: 6-8 kiiden oluan bir grup Davulun sesi uzaktan ho gelir. ataszn hareketlerle canlandrmaya alr. Bu canlandrma srasnda kk malzemelerden de yararlanlabilir. Canlandrma srasnda sadece hareket, jest ve mimikler n planda olmaldr. Yaanlan bir olayn Orff alglar ile canlandrlmas: Bir hikayeyi Orff alglaryla canlandrma almasdr. Hikyede geen olaylar uygun sesleri verebilecek Orff alglaryla canlandrlmaya allr. Grup hikyeyi dinlerken nlerine konulan alglar dikkatle inceler. Hikye bittikten sonra herkes eline bir alg alr ve hikye tekrar anlatlrken sras gelen algsn kullanr ve o olaydaki sesi algyla canlandrr. rnek hikye: Aye evde sklr ve dar kmaya karar verir. Kapy kapatr, merdivenlerden iner. Dar kp yrmeye balar. Bir sre sonra yamurun iselediini grr ama yrmeye devam eder. Ancak yamur hzlanmaya balamtr ki tam o srada kayp der. Ayenin keyfi kamtr. Yamur da ok yamaya balamtr. Geri dner, apartmana doru koar, merdivenlerden kar ve eve girer. Hemen teybi aar ve mzik dinlemeye balar. Bir sre sonra elektrikler kesilir ve mzik yarda kalr.

3.

4.

5.

6.

. Yiit / Eitim Fakltesi Dergisi XXIII (1), 2010, 1-10

7.

Mzikle hikye oluturma: Dinletilen ya da alnan bir klasik mzik eserine hikye oluturulur. Gruptaki herkes mzii dinledikten sonra kafasnda oluturduu hikyesini anlatr. Bu hikyelerden biri seilerek ya da farkl hikyeler bir araya getirilerek canlandrlmaya allr. Oluum tamamlandktan sonra mzik eliinde tekrar canlandrlr. Rahatlama Deerlendirme: Rahatlama, bedenin gevetilmesi, ruhen ve bedenen rahatlama demektir. Gzler kapatlarak birka dakika yaplan almalar zerinde dnlr. Gzler alnca, yaplan almalarn ana fikri karlr ve deerlendirilmesi yaplr. Bu aamada istenirse dinlendirici bir mzik de kullanlabilir (Morgl, 1999).

SONU ve NERLER Drama, eitimin her alannda olduu gibi mzikte de etkili bir retim yntemidir. Derslerde yaplan drama almalar, ocuklarn yaratclk geliimlerine olduka fayda salar. Yaparak yaayarak renme modeli olan drama sayesinde nemli eitsel kazanmlar elde edilir. lkemizde drama dersi verecek retim elemanlarna ynelik hizmet ii eitim seminerleri dzenlenmektedir. niversitelerde yksek lisans dzeyinde de drama dersleri verilmektedir. zellikle retmen yetitiren niversitelerin Eitim Fakltelerinde drama dersinin programda zorunlu olarak yer almas gerekmektedir. Uluda niversitesi Eitim Fakltesi Mzik Eitimi Anabilim Dalnda 2003 ylndan beri Mzikte Yaratc Drama dersi semeli ders olarak verilmektedir. Bu dersin olduka nemli kazanmlar olmutur. 2007 -2008 Bahar dnemi hari, her yl alan bu ders, yaklak 18 renciyle yrtlm ve olumlu dntler elde edilmitir. 2003 ylnda bu dersi alan 2 renci tiyatroya ynlenmi ve almalarn bu alanda da devam ettirmitir. Dolaysyla Mzikte Yaratc Drama dersi, rencilerin kendi yeteneklerini kefetmesinde nemli bir rol oynamaktadr. Uluda niversitesi Gzel Sanatlar Eitimi Blm Mzik Eitimi Anabilim Dalnda Mzikte Yaratc Drama dersinde yaplan etkinlikler mzikle ilikilendirilerek yaplmakta, mzik dersi konular ve retilecek ocuk arklar drama yntemiyle canlandrlmaktadr. Dnem sonunda her renci kendileriyle ilgili deiimleri fark ederek pek ok kazanm elde etmitir. Yaratc bireylerin yetimesinde nemli bir yere sahip olan drama almalarnn baarya ulaabilmesi iin, konuyla ilgilenen herkesin alana 9

. Yiit / Eitim Fakltesi Dergisi XXIII (1), 2010, 1-10

destek vermesinin gerekli olduu akla getirilmelidir. Gelecekten herkesin sorumlu olduu dncesiyle, ada bir lke iin ada yntemlerle yaplan eitimin yaygnlatrlmas gerektii ve bunun her eitimcinin birinci grevi olduu sylenilebilir. KAYNAKLAR Aral, N., Baran, G., Bulut, ., imen, S., 2000. Drama. stanbul: Ya-Pa Yaynclk. Adgzel, ., 2002. Yaratc Drama. Ankara: Natrel Kitap Yaynclk. alk, S., Yaratc Drama. (online): http:// www.pcu.healt.gov.tr/ss/saylar/ 9609/4.htm. adresinden 14.03.2007 tarihinde indirilmitir. Fulford, J., Hutchings, M., Ross, A., Schmtsz, H., 2001. eviren: Kkahmet L., Borbakan H., Karamanolu S. lkretimde Drama. Ankara: Nobel Yaynclk. Morgl, M., 1999. Eitimde Yaratc Dramaya Merhaba. Ankara: Kk Yaynclk. Tekerek, N., 2007. Yaratc Dramann zgrl, Alkanlklarn Kalplar ve Bir Uygulama rnei. Uluda niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi, Say 1, Bursa: 2007. Yeen, G., Yaratc Drama. (online): http://ilkretim-online.org.tr, Yl 2, Say 2, adresinden 08.04.2008 tarihinde indirilmitir.

10