TEMEL MZK KAVRAMLARI

Mziin alfabesi notalardr:

Nota: Seslerin yksekliklerini (incelik/kalnlk) ve srelerini gstermeye yarayan iaretlerdir.
Mziin alfabesini, yani notalar renmek iin eitli almalar yapmak gerekir:
Solfej: Notalar adlaryla, sesleriyle ve sreleriyle okumaya denir.
Bona: Notalar sadece adlar ve sreleriyle okumaya denir.
Mzii tek bana notalar oluturmaz. Mzik eserleri, notalarn zamansal organizasyonu ile anlam
kazanr:
Ritim: En geni anlamnda, mziin zaman iinde akna denir.
Solfej almalar notalarn seslerini renmemizi, bona almalar notalarn ritmik deerlerini
renmemizi salar.
Birok mzikal gelenekte birden fazla deiik sesi ayn anda duyarz. zellikle klasik bat
mziinde en az farkl sesten oluan akorlarn oluumu ve bu akorlarn yryleri (progression)
armoniyi oluturur. Bu metotta temel armoni bilgilerini belli bir seviyeye kadar ileyeceiz.
imdi mziin alfabesini renmek iin en temel bilgilerden balayalm:
Porte (Dizek) (ing. staff): Mziin yazya dklmesi iin kullanlan ilk ara portedir. Be paralel
izgi ve drt aralktan oluur. Notalar portedeki izgilerin hem stne hem de aralarna yazlabilir.
Portedeki notalar daha yukar yerletirildike, sesler tizleir.

Anahtar(Ak) (ing. clef): Anahtar portenin temel elemandr. Portenin bana yerletirilir.
Notalarn adlandrlmasn salar.
Sol Anahtar: Portenin alttan ikinci izgisinden balayarak izilir. kinci izginin zerindeki nota
Sol adn alr. Sol anahtar insan sesiyle yaklak frekanslarda ses veren enstrmanlar iin kullanlr.
Keman, gitar, flt, balama, kaval, ud gibi enstrmanlarn notalar Sol anahtar kullanlarak yazlr.

Fa Anahtar: Portenin stten ikinci izgisinden balayarak izilir. stten ikinci izginin zerindeki
nota Fa adn alr. Fa anahtar pes frekanslardaki sesleri yazmak iin kullanlr. Bu sesleri Sol
anahtaryla gstermek ok fazla ek izgi kullanm gerektireceinden, pes frekanslarda ses veren
bas gitar, ello, kontrbas, piyano (sol el) gibi enstrmanlarn notalarnn yazm iin Fa anahtar
kullanlr.

Do Anahtarlar : En yaygn trleri portenin alttan nc ve drdnc izgilerine konur ve

konulduklar izgiye yazlan notalar "Do" adn alr. Do anahtar orta frekanstaki sesleri gstermek

iin kullanlr. Viyola gibi alglarn notalarnn yazm iin Do anahtar kullanlr. En yaygn
kullanlan Do anahtarlar tenor ve alto anahtarlardr:

Nota: Seslerin yksekliklerini (incelik/kalnlk) ve srelerini gstermeye yarayan iaretlerdir. Hem

Latin harfleriyle hem de aada gsterildii gibi hecelerle yazlr.

Oktav: Ayn ismi tayan iki ses arasndaki sekiz notalk arala oktav (sekizli) denir. simleri bir
olan bu notalarn ykseklik dereceleri ayrdr.

Ritim
En geni anlamnda ritim, mziin zaman iinde akna denir.

Vuru (ing. beat)

Bir arkya el ya da ayak vurarak elik ettiimizde aslnda o arknn vurularn veririz. Vuru,
mzii eit zaman aralklarna blen dzenli ve tekrar eden birimlerdir. Vurular baz mziklerde
(rock mzii, marlar vs.) ok gldr ve rahatlkla hissedilir. Baz mziklerde ise (baz ada
klasik bat mzii rnekleri) belirsizdir.
rnein Daha Dn Annemizin arksn ele alalm:
Daha Dn An nemi zin Kolla rnda Yaar ken
|
|
|
| |
|
|
|
| iaretlerinin her biri bir vuruu temsil etmektedir.

Nota Deerleri
Nota iaretleri, notalarn srelerine gre farkllk gsterir. Her bir notann uzunluunu vuru
saysyla leriz. Aadaki tabloda notalarn ka vuru olduklar yani deerleri gsterilmitir:

Notalarn deerlerini vurularla anlayabiliriz. Bir vuruu ayamzla vurduumuzu dnelim. Bir
vuru, ayamzn aa inii ve yukar kyla ikiye blnm olur. Bylelikle farkl nota
deerlerinin vurular yle olur:

-Birlik Nota:

-kilik Nota:

-Drtlk nota:

-Sekizlik Nota:

Not: Yukardaki tabloda grld gibi, iki adet sekizlik nota yan yana gelirse yukardan ilitirilen
bir izgiyle birletirilebilirler. Bu durum iki adetten daha fazla sekizlik notalar iin de geerlidir.

-Onaltlk Nota:

Not: Yukardaki tabloda grld gibi, iki adet onaltlk nota yan yana gelirse yukardan ilitirilen
bir izgiyle birletirilebilirler. Bu durum iki adetten daha fazla sekizlik notalar iin de geerlidir.
rnein yukardaki tabloda drt adet onaltlk nota birletirilmitir.

Sus Deerleri
Para ierisinde enstrmann ya da vokalistin sustuu yerler sus (es) iaretleriyle gsterilir.
Notalarda olduu gibi her bir susun uzunluunu da vuru saysyla leriz. Aadaki tabloda
suslarn ka vuru olduklar yani deerleri gsterilmitir:

Ba
Bir notann nota deerini uzatmak iin ba kullanlabilir. Eer yan yana duran iki nota, ayn sesi
veriyorsa ve ba iaretiyle birbirlerine bal ise, birinci nota ikinci notann nota deeri kadar uzar.
rnek 1:

Bu rnekte 4 vuru deerinde La notas, 1 vuru deerinde La notasna ba iareti ile balanmtr.
Bylelikle La notas 5 vuru uzunluunda alnacaktr.
rnek 2:

Bu rnekte 2 vuru deerinde La notas, 1/2 (yarm) vuru deerinde La notasna ba iareti ile
balanmtr. Bylelikle La notas 2,5 vuru uzunluunda alnacaktr.
rnek 3:

Bu rnekte 1 vuru deerinde La notas, 1/4 vuru deerinde La notasna ba iareti ile
balanmtr. Bylelikle La notas 1,25 vuru uzunluunda alnacaktr.

Nokta
Yanna konulduu nota ve sus iaretlerinin srelerini deerinin yars kadar uzatan iarettir.

Kulak almas
Solfej: Notalar adlaryla, sesleriyle ve sreleriyle okumaya denir.
Do Majr Gam zerindeki Sesler: Kulak almasna balamak iin ilk almalarda Do Majr
gamn merkez alacaz. Bu gam zerindeki aralklar reneceiz (metodun ilerleyen ksmlarnda
Do majr gam ve armonik yaps ayrntl olarak incelenecektir). Bunu yapmak iin bir yandan
altrmalar yaparken, bir dier yandan da popler diyebileceimiz melodileri ezberleyeceiz.
1. Altrma:
ncelikle Do Majr gamn aadaki gibi kp ineceiz. Balang sesi olarak Do notasn
klavyenizden ya da iyi akortlanm enstrumannzdan verin. Sonra alarak ve syleyerek ayn anda
aadaki notalar okuyun. Bir sonraki aamada ilk sesten sonra almadan doru sesleri vermeye
aln. Tiz Doya ulanca verdiiniz ses ile doru Doyu karlatrn.

2. Altrma:

(track2)
3. Altrma:

GAMLAR
Tam Ses Aralk (ing. whole tone interval) / Yarm Aralk:
ki nota arasndaki mesafeye aralk denir. Klasik bat mziindeki eit tamperaman sistemde, bir
tam ses (rnein, Do-Re) iki eit paraya ayrlr. Elde edilen her bir paraya bir yarm aralk ad
verilir. Aadaki rnekte Do majr gamnda Mi-Fa ve Si-Do notalar arasnda yarm aralk vardr.
Dier notalarn aras ise tam aralktr.
Do------------------1/2------------------Do# = Re -------------------1/2---------------- Re

Tam Aralklar (ing. perfect interval): 4 aral tam aralk olarak adlandryoruz:

Unison: 2 farkl ses kaynann verdii ayn frekanstaki sestir. rnein gitar ve keman
unison alsn dendiinde iki enstrman ayn frekanstaki notay alar.
Tam 4l (T4): 5 yarm sesten oluur.
Tam 5li (T5): 7 yarm sesten oluur.
Oktav (Tam 8li): 12 yarm sesten oluur. Herhangi bir gamn ilk ve son sesi arasndaki
aralktr.

Not: Bu blmde aralk konusu gamlar konusunda kullanacamz kadaryla dar bir erevede
ele alnmtr. Aralk konusu 5. almada detayl olarak ele alnacaktr.

Arzalar (ing. accidental )

Bemol (ing. flat): ( ) iareti ile belirtilir. Yannda bulunduu notay yarm ses kalnlatrr.
Notann sol tarafna yerletirilir.
ift Bemol:( )iareti ile belirtilir. Yannda bulunduu notay tam ses kalnlatrr. Notann sol
tarafna yerletirilir.
Diyez (ing. sharp): (#) iareti ile belirtilir. Yannda bulunduu notay yarm ses tizletirir. Notann
sol tarafna yerletirilir.

ift Diyez: ( ) iareti ile belirtilir. Yannda bulunduu notay tam ses tizletirir. Notann sol tarafna
yerletirilir.
Natrel (ing. natural): (
iarettir.

) Bemol veya diyez alm bir notann, doal haline dneceini belirten

Gam (ng. Scale, Fra. Gamme, Alm. Tonleiter, ta. Gamma)

Bir sesten balayp, o sesin oktavnda sona eren ses dizisidir. Kaln sesten balayp incelen gama
kc gam, ince sesten balayp kaln seslere doru inen gama inici gam denir. Gam
kelimesi dizi kelimesiyle e anlaml kullanlabilmektedir. Biz bu metotta gam kelimesini
tercih edeceiz ve eit tamperaman sistemde alnabilecek/okunabilecek gamlar ele alacaz (yani
makamsal dizileri incelemeyeceiz).
Bat Mziinde kullanlan temel gamlardan (majr ve minr) bahsetmeden nce, bu gamlarn
olutuu Antik Yunan Medeniyetinde ve Ortaa Avrupasnda kullanlan modlar (bu
dnemlerdeki gamlara mod deniyor) incelememiz gerekir.
Antik Yunan Medeniyetinde modlar 4 sesli tetrakordlarn bir araya gelmesiyle oluuyordu. Bu
dnemde miksolidyan, lidyan, frigyen, doryan, hipolidyan, hipofrigyen ve hipodoryan olarak
adlandrlan modlar kullanlmtr ve bu modlar, ortaada kullanlan kilise modlarndan farkldr.
Ortaada kullanlan temel 7 kilise modunu, iinde majr ve doal minr gamlar da barndrd
iin ayrntl olarak inceleyeceiz. Kilise modlar 7 sesten oluan gamlardr.

1) yonyan Mod (Majr Gam)

2 tam, 1 yarm, 3 tam, 1 yarm aralklardan oluan moddur. Bu mod Barok Dnemde majr gam
olarak kullanlmaya balanm ve klasik bat mziinin temel gamlarndan biri olmutur.

Trkiyede kullanlan makamlarn sistemleri ok farkl olsa da (koma kullanm, seyir zellikleri
gibi); iyonyan modunun ana dizisindeki aralklarn Rast makam dizisinin aralklarna benzedii
sylenebilir.

2) Doryan Modu
1 tam, 1 yarm, 3 tam, 1 yarm, 1 tam aralklardan oluan moddur. Bu modu oluturabilmek iin bu
aralklarn ezberlenmesine gerek yoktur. Herhangi bir iyonyan modun (majr gamn) 2. notasndan
balayarak o notann oktavna kadar geldiimizde elde ettiimiz gam, doryan modudur.
Re notasndan oktavna arza almadan gittiimizde doryan modunu elde ederiz.

Doryan modunu aadaki ekilde de oluturabiliriz:

Herhangi bir majr gamn 3. ve 7. seslerini yarm ses pesletirdiimizde doryan gamn elde ederiz.
Aada hi arza almayan do majr gam zerinden 3. ve 7. sesleri yarm ses pesletirerek elde
ettiimiz do doryan gam gsterilmitir.

Doryan modunun ana dizisindeki aralklarn Hseyni makam dizisinin aralklarna benzedii
sylenebilir.

3) Frigyen Modu:
1 yarm, 3 tam, 1 yarm, 2 tam aralklardan oluan moddur. Herhangi bir iyonyan modun (majr
gamn) 3. notasndan balayarak o notann oktavna kadar geldiimizde elde ettiimiz gam, frigyen
modudur.
Mi notasndan, oktavna arza almadan gittiimizde frigyen modunu elde ederiz.

Object 4

Frigyen modunu aadaki ekilde de oluturabiliriz:

Herhangi bir majr gamn 2., 3., 6. ve 7. seslerini yarm ses pesletirdiimizde frigyen gamn elde
ederiz. Aada hi arza almayan do majr gam zerinden 2., 3., 6. ve 7. sesleri yarm ses
pesletirerek elde ettiimiz do frigyen gam gsterilmitir.

Frigyen modunun ana dizisindeki aralklarn Krdi makam dizisi aralklarna benzedii
sylenebilir.

4) Lidyan Modu:
3 tam, 1 yarm, 2 tam ve 1 yarm aralklardan oluan moddur. Herhangi bir iyonyan modun (majr
gamn) 4. notasndan balayarak o notann oktavna kadar geldiimizde elde ettiimiz gam, lidyan
modudur.
Fa notasndan, oktavna arza (diyez, bemol) almadan gittiimizde lidyan modunu elde ederiz.

Object 5

Lidyan modunu aadaki ekilde de oluturabiliriz:

Herhangi bir majr gamn 4. sesini yarm ses tizletirdiimizde lidyan gamn elde ederiz. Aada
hi arza almayan do majr gam zerinden 4. sesi yarm ses tizletirerek elde ettiimiz do lidyan
gam gsterilmitir.

5) Miksolidyan Modu:
2 tam, 1 yarm, 2 tam, 1 yarm ve 1 tam aralklardan oluan moddur. Her hangi bir iyonyan modun
(majr gamn) 5. notasndan balayarak o notann oktavna kadar geldiimizde elde ettiimiz gam,
miksolidyan modudur.
Sol notasndan, oktavna arza almadan gittiimizde miksolidyan modunu elde ederiz

Miksolidyan modunu aadaki ekilde de oluturabiliriz:

Herhangi bir majr gamn 7. sesini yarm ses pesletirdiimizde miksolidyan gamn elde ederiz.
Aada hi arza almayan do majr gam zerinden 7. sesi yarm ses pesletirerek elde ettiimiz do
miksolidyan gam gsterilmitir.

6) Aeoliyan Modu:
1 tam, 1 yarm, 2 tam, 1 yarm ve 2 tam aralklardan oluan moddur. Herhangi bir iyonyan modun
(majr gamn) 6. notasndan balayarak o notann oktavna kadar geldiimizde elde ettiimiz gam,
aeoliyan modudur. Bu mod Barok Dnemde doal minr gam olarak kullanlp, klasik bat
mziinin temel gamlarndan biri olmutur.
La notasndan, oktavna arza almadan gittiimizde aeoliyan modunu elde ederiz

Aeoliyan modunu aadaki ekilde de oluturabiliriz:

Herhangi bir majr gamn 3., 6. ve 7. sesini yarm ses pesletirdiimizde aeoliyan gamn elde
ederiz. Aada hi arza almayan do majr gam zerinden 3., 6. ve 7. sesi yarm ses pesletirerek
elde ettiimiz do aeoliyan gam gsterilmitir.

Aeoliyan modunun ana dizisindeki aralklarn Nihavend makam dizisinin aralklarna benzedii
sylenebilir.

7) Lokriyan Modu:
1 yarm, 2 tam, 1 yarm ve 3 tam aralklardan oluan moddur. Herhangi bir iyonyan modun (majr
gamn) 7. notasndan balayarak o notann oktavna kadar geldiimizde elde ettiimiz gam, lokriyan
modudur.
Si notasndan, oktavna arza almadan gittiimizde lokriyan modunu elde ederiz.

Lokriyan modunu aadaki ekilde de oluturabiliriz:

Herhangi bir majr gamn 2., 3., 5., 6. ve 7. sesini yarm ses pesletirdiimizde lokriyan gamn elde
ederiz. Aada hi arza almayan do majr gam zerinden 2., 3., 5., 6. ve 7. sesi yarm ses
pesletirerek elde ettiimiz do lokriyan gam gsterilmitir.

Dier Gamlar:
Bu metotta 7 sesli majr ve minr gamlar ayrntl olarak inceleyeceiz. Ancak, 7 sesli gamlar
dnda da birok gam bulunmaktadr. Bu blmde bu gamlara ksaca deineceiz.
Pentatonik Gam: Penta kelimesi Latincede 5 anlamna gelmektedir. 5 sesten oluan gamdr.
Dnyann birok yerindeki yerel mziklerde pentatonik gamlara rastlanr.
Blues mziinde minr pentatonik gam yaygn olarak kullanlr:
rnek 1:

rnek 2:
inde kullanlan Gong pentatonik gam:

Tam Ses Gam:

6 sesten oluan bir gamdr. Sadece tam aralklardan oluur.

Oktatonik Gam:
8 sesten oluan bir gamdr. Art arda gelen tam ve yarm aralklardan oluur.

l (ing. meter)
Mzikte baz vurular dierlerine gre daha kuvvetli ya da daha vurguludur. Tekrarlanan nota
gruplarnda kuvvetli vuruun yannda bir ya da birden fazla zayf vuru bulunur. Vurularn dzenli
gruplar halinde organize edilmesine l denir. Sabit sayda vurua sahip gruplarn her birine de
l (ing. measure ya da bar) denir. Trkede bu iki e de l olarak isimlendirilmitir.
Bir lnn iindeki vuru saysna bal olarak birok l eidi vardr. rnein tekrar Daha
Dn Annemizin arksn ele alalm:

Daha Dn An nemi zin Kolla rnda Yaar ken

|
|
|
| |
|
|
|
1
2
3
4 1
2
3
4
Bu arkda vurularn drtl gruplar halinde organize edildiini gryoruz. Bu nedenle, bu arknn
lsnn 4/4lk olduunu syleyebiliriz.

l aretleri (ing. time signature)

14. yzyldan itibaren bir eserin notasyonunun bana, o eserin l organizasyonunu belirtmek iin
baz sembol ya da saylar konmutur. Gnmzde bu l iaretleri, genellikle st ste yazlan iki
saydan olumaktadr ve portede tonal donanm iaretinden sonra konulmaktadr. stteki say bir
lde ka adet vuruun olduunu, alttaki say ise vurulardaki nota deerlerini gsterir.
rnek 1: Drt drtlk l iareti. Bir lde drt adet drtlk nota deerinde nota ya da sus
olduunu gsterir.

rnek 2: Dokuz sekizlik l iareti. Bir lde dokuz adet sekizlik nota deerinde nota ya da sus
olduunu gsterir.

l Trleri
ller trlerine gre farkl yapdadr.
1) Basit ller: Vuru deerleri iki eit sre deerine blnebilen l saylardr. Tablo 1de
basit ller gsterilmitir:
Tablo 1 (Gauldin, Robert. (1997) Harmonic Practice in Tonal Music. New York: Norton &
Company, p.23.)
Vuru Deeri

rnek 1:

2/8

3/8

4/8

2/4

3/4

4/4

2/2

3/2

4/2

Basit kili
(duple)

Basit l
(Triple)

Basit Drtl
(Quadruple)

Bir ldeki
Vuru Says

l tipi

Vuru Deeri:

rnek 2:
Vuru Deeri:

2) Bileik ller Vuru deerleri eit sre deerine blnebilen l saylardr. Tablo 2de
basit ller gsterilmitir:
Tablo 2 (Gauldin, Robert. (1997) Harmonic Practice in Tonal Music. New York: Norton &
Company, p.23.)
Vuru Deeri
2

6/16

9/16

12/16

6/8

9/8

12/8

6/4

9/4

12/4

Bileik kili
(duple)

Bileik l
(Triple)

Bileik Drtl
(Quadruple)

Bir ldeki
Vuru Says

l tipi

rnek 3:
Vuru Deeri:

3) Aksak ller Aksak ller ounlukla Ortadou, Balkan ve Akdeniz lkelerine zg

usullerdir. Basit ve bileik l birim deerlerinin varyasyonlarndan ve kendi arasndaki farkl l
kurulumlarndan oluur. 5/8, 5/4, 7/16, 7/8, 7/4, 9/8 en temel olanlarndandr.
rnek 4:

Not:
Klasik Bat Mziindeki l trleri, Trk Sanat Musikisinde usl olarak adlandrlr.
Klasik Bat Mziinden farkl olarak, her l trnn bir ismi vardr (rnein 2/4lk l,
Nim Sofyan usl olarak; 5/8lik l, Trk Aksa usl olarak belirtilir).

Kulak almas
Birbirlerine Eilimli Notalar
Do Majr Gam zerindeki baz notalar ikili ve l gruplandrarak renmeyi kolaylatracaz.
Diyez ve bemol arzalarn alan notalar tek bir hece ile ifade edebilmek iin notalarn hecelerinde
(do, re, mi, fa, sol, la, si) deiiklikler yapacaz. rnein diyez alan notalarn bazlarnn sonuna
i, bemol alan notalarn bazlarnn sonuna e harfi ekleyeceiz. Sol diyez sesi bu sistemde
Si olarak adlandrlaca iin, bundan sonra Si sesini Ti olarak yazp okuyacaz.
Aadaki birbirine eilimli baz notalar gsterilmitir. Aadaki notalar, seslerini doru bir
ekilde vererek okuyunuz ve bu aralklar ezberleyiniz.

(track16)

Ritim Altrmalar
Bona almas

Ritim almas (Paul Hindemith, Elementary Training for Musicians, Chapter 1, Exercise
3.1).
(e)

(f)

(g)

(h)

Majr Gamlar
Klasik Bat Mziinde 1600lerden 1900lere kadar majr ve minr gamlar ska kullanlmtr
ve gnmzde de hala kullanlmaya devam etmektedir.
Daha nceki blmde de incelediimiz gibi, yonyan modun dier ad majr gamdr.
Majr gamn ald sesler derece olarak da (1.derece, 2.derece...) adlandrlr. Her bir derecenin ayr
bir ad vardr:

Majr bir gamdaki arzalar ve gamn ald sesleri bulabilmek iin, iki tane yntem vardr.
Bunlardan birincisi gamn seslerini iki tam bir yarm tam bir yarm aralklarna uydurmaktr.
Ancak, bu yntem pratik deildir. Majr ve minr gamlarn arzalarn bulmak iin 5li ember
yntemi kullanlr. Bu ynteme 5li ember denmesinin nedeni tam 5li aralklarla ilerlemesidir.
5li ember:

5li ember Do majrden balayp saat ynnde tam 5li aralk tizleerek (Do, Sol, Re, La, Mi...)
elde edilir.
Do majr gam hibir arza (diyez ya da bemol) almaz.

Object 1

Bir sonraki admda 5li emberde Dodan tam 5li aralk gidip Sol majr gamna ulayoruz. Sol
majr gamn bulmak iin, 2 tam 1 yarm 3 tam 1 yarm formln uyguladmzda Fa diyez
arzasn aldn grrz. Burada bizim iin nemli olan majr gam formlndeki son araln
yarm aralk olmasdr. nk 5liler emberindeki dier gamlar bulurken bunu kullanacaz.
Sol Majr Gam

Object 2

Bu noktadan sonra u yolu izleyeceiz: Bir sonraki majr gam, bir nceki majr gamn arzasn ve
kendi karar sesinden yarm ses nceki notay arza olarak alr.
5li emberde Solden sonra Re gelir. Yukardaki forml uyguladmzda Re majr gam
kendisinden nceki Sol majr gamnn arzasn (Fa diyez) ve kendisinden yarm ses nce gelen sesi
(Do diyez) arza olarak alr. Yani Re majr gamnda Fa diyez ve Do diyez arzalar vardr.
Re Majr Gam

Object 3

5li emberde Reden sonra La gelir. Formlmz uyguladmzda La majr gam kendisinden
nceki Re majr gamnn arzalarn (Fa diyez, Do diyez) ve kendisinden yarm ses nce gelen sesi
(Sol diyez) arza olarak alr. Yani La majr gamnda Fa diyez ve Do diyez ve Sol diyez arzalar
vardr.
La Majr Gam

Object 6

Bu ekilde devam ettiimizde Mi, Si, Fa Diyez ve Do Diyez majr gamlarnn arzalarn kolaylkla
buluruz. Nasl Do majr gam hibir arza almyorsa, Do Diyez majr gam da 7 arza alr. Tm
sesleri diyezdir:
Do Diyez Majr Gam

Object 7

Do diyez majr gamndan sonra dier diyezli gamlar benzer metot ile bulunabilir ama teorik olarak
kullanlmaz [mesela Sol diyez majr gam 8 diyez alr (7 diyez, 1 ift diyez)] ama bu gamn yerine
Sol diyez ile seste (ing. enharmonic) olan La bemol majr gam kullanlr.
Bu sistemle bemol arzasn alan gamlar bulmak iin, Dodan saat ynnn tersine doru tam 5li

aralk pesleerek (ya da tam 4l aralk tizleerek) ilerlemek gerekir.

5li emberde Dodan saat ynnn tersine doru ilerlediimizde ilk gammz Fa majr gamdr
(nk Fa-Do aral tam 5li bir aralktr, Do-Fa aral tam 4l aralktr). Fa majr gam saat
ynnn tersindeki tam belisini yani Si bemol notasn arza olarak alr (Si bemol-Fa aral tam
5li bir aralktr). Yani Fa majr gamnda Si bemol arzas vardr.
Fa Majr Gam

Object 8

Fa majr gamndan 5li emberde saat ynnn tersine doru ilerlediimizde, Fa sesinin saatin ters
ynndeki 5lisi olan Si bemol majr gam gelir. Si bemol majr gam da Si bemol sesinin saat
ynnn tersi ynndeki 5lisini, yani Mi sesini bemol olarak alr (Mi bemol-Si bemol tam 5li
bir aralktr). Yani Si bemol majr gamnda Si bemol ve Mi bemol arzalar yer alr.
Si Bemol Majr Gam

Object 9

Bu ynde ayn mantkla ilerlediimizde Si bemolden sonra karmza Mi bemol majr gam kar.
Mi bemol majr gam da yine saat ynnn tersindeki tam 5lisini yani La sesini bemol olarak alr.
Yani Mi bemol majr gam, Si bemol, Mi bemol, La bemol arzalarn alr.
Mi Bemol Majr Gam

Object 10

Aada baz majr gam rnekleri verilmitir:

Tonal Donanm (ing. key signature)

Majr gamlar arklarda kullanldnda aldklar arzalar portenin banda gsterilir. Bir eserin
notasyonunun banda, anahtardan sonra, l iaretinden nce gsterilen arzalara (diyez ve
bemollere) tonal donanm denir. Tonal donanmn kullanlma amac arza alan sesleri her seferinde
gstermenin ok pratik bir yol olmamas ve tonal donanma bakarak eserin zerine kurulu olduu
gam (yani arknn tonunu) bulabilmemizdir.
Arzalar portede bellirli bir dzene gre yerletirilir. Bu dzen 5li emberde gamlarn ald arza
srasna gre oluturulur.
Do majr gam hibir arza almad iin portede diyez ve bemol gremeyiz:

Dier majr gamlarn tonal donanmlar yledir:

Baz Ritim Kalplar

Sk sk karlalan ritim kalp rnekleri aada gsterilmitir:
rnek 1:

rnek 2:

rnek 3:

rnek 4:

rnek 5:

rnek 6:
lemede bir vuru, eit paraya blnr.

rnek 7:
Belemede bir vuru, eit be paraya blnr.

Kulak Eitimi Altrmalar

Aadaki melodileri aln ve benzer ekilde kendi melodilerinizi yazp, syleyin:
1. Melodi:

2. Melodi:

3. Melodi: Melodileri yazarken birbirlerine eilimli notalarn dna da klabilir.

imdi kulamza tandk gelen ve iinde eilimli notalar barndran melodileri okuyarak ve
ezberleyerek do majr gamndaki aralklar renelim:
Yangn Var melodisi:

Happy birthday to you melodisi:

Medet Melodisi1:

1) Bu para, Karde Trkler yorumunun baz ksmlar alnarak do majr gamn renmek iin
ksaltlm ve belli nanslar sadeletirilmitir.

Bona almas

Ritim almas (Paul Hindemith, Elementary Training for Musicians, Chapter 1, Exercise
3.1).
(e)

(f)

(g)

(h)

Toplu Ritim almas

Toplu ritim almasndaki amacmz bilinen arklara elik ederek ritim duygumuzu gelitirmektir.
Bu almann yaplmas iin arklarn ezgilerini ve bas partisyonlarn alabilecek iki enstrmana
ihtiya vardr. Drt farkl ritim cmlesi; herhangi bir ritim enstrmanyla, bunlar yoksa alk ile ya
da vurulduunda ses kartabilecek herhangi bir cisim ile alnmaldr. Metronom kullanlmas
ritmin kamamas iin arttr.

Minr Gamlar
a) Doal Minr Gam: Daha nceki blmde de incelediimiz gibi, Aeoliyan modu Barok
dnemden (1600-1750) itibaren doal minr gam olarak adlandrlmaya balamtr.

Object 11

b) Armonik Minr Gam: Herhangi bir doal minr gamn 7.sesinin yarm ses tizlemesiyle elde
edeceimiz gama armonik minr gam denir. Aada La armonik minr gam gsterilmitir:

Object 12

La armonik minr gamndaki sondan bir nceki aralk bylelikle 1,5 ses olur ve bu aralk bir
anlamda Trkiyede kullanlan makamlardaki artk 2li arala benzer. Bu gamda Mi notasndan
balayp dier Miye gidersek, ortaya kan gamn Hicaz- Humayun makamnn dizisine
benzedii sylenebilir:

Object 13

c) Melodik Minr Gam: Bunlarn yan sra bir de melodik minr gam vardr. Melodik minr, doal
minrn altnc ve yedinci seslerinin kc (tizleen) ezgilerde yarm ses tizletirilmesi ve inici
ezgilerde(pesleen) tekrar natrel alnmas ile elde edilir.

Object 14

Aada Mi melodik minr gamn ve Johann Sebastian Bachn bir parasnda kullanlan rneini
greceiz:

Object 15

Johann Sebastian Bachn Mi Minr Lavta Sitindeki (BWV 996) Bourre dansnn ilk 5 ls
Mi melodik minr gamna rnek gsterilebilir:

Object 16

Minr gamlarn ald arzalar bulmak iin ncelikle ilgili majr ve ilgili minr gamlar
incelememiz gerekiyor:

lgili Majr ve lgili Minr Gamlar

Bir majr gamla ayn arzalar alan minr gama o majr gamn ilgili minr denir. Ayn ekilde bir
minr gamn arzalarn alan majr gam da o minr gamn ilgili majr adn alr. lgili iki gamn
tonal donanmlar ayndr.
Bir majr gamn 6. derecesiyle balayan minr gam o majr gamn ilgili minrdr. Ayn ekilde bir
minr gamn 3. derecesiyle balayan majr gam o minr gamn ilgili majrdr.
Yani bir majr gamn arzalar bilindiinde ilgili minrnn arzalar da biliniyor demektir.
Dolaysyla minr gamlarn ald arzalar bulmak iin 5li emberi bilmek yeterlidir.
rnein, Do majr ve La minr gamlar arza almazlar ve bylelikle tonal donanmlarnda arza
yoktur. Do majr gam, La minr gamnn ilgili majrdr; La minr gam da Do majr gamnn
ilgili minrdr:

Sol majr ve Mi minr gamlar Fa diyez arzasn alrlar. Yani Mi minr gam Sol majr gamnn
ilgili minrdr.

Doal Minr Gamlarn Tonal Donanmlar

Aadaki 5li ember emasnda majr gamlar ve ilgili minr gamlar ayn tonal donanmla
gsterilmitir.

rnein La Minr gam hibir arza almad iin portede diyez ve bemol gremeyiz:

Bir parann tonal donanmnda O leyli de olduu gibi- bemol ve diyez yoksa, bu parann
zerine kurulduu dizi (yani tonu) Do majr mdr yoksa La minr mdr?
Buna karar vermek iin parann genelindeki ezginin btnne, parann ilk giri notasna ve en son
biti notasna baklabilir. O leyli parasnn ezgisi La notasnda balar ve bize aka La doal
minr gamnn ilk 5 notasn gsterir. Ezginin son notas da La notasnda karar verir. Bu parann
tonu La minrdr. Ama tabii ki bu formle uymayan milyonlarca para da vardr.
Dier minr gamlarn tonal donanmlar yledir:

Bir para armonik minr ya da melodik minr gam zerine kurulmusa, tonal donanm nasl
yazlr? 6. ve 7. derecelerin deimesiyle oluan notalar tonal donanmda gsterilmez ve bu arzalar
(naturel, diyez ve bemol) parann iinde notalarn bana her seferinde yazlr.
Paralel Gamlar
Ayn sesle balayan biri majr dieri minr olan iki gam birbirinin paralelidir.
rnein D majr ve D minr gamlar paralel iki gamdr.

Birbirlerine Eilimli Notalar (2)

Sadece Do Majr gamndaki seslere bal kalmayp, dier aralklar renmeye balayalm. Notalar
sylerken Fa Diyez demek zor olaca iin Fi, Si Bemol yerine de Te hecesini
kullanacaz. Aadaki notalar alnz:

Object 17

ncelikle Fi-Sol araln alacaz. Her hangi bir majr gamn 4. sesini yarm ses
tizletirdiimizde Lidyan modunu elde ediyoruz. Do Majr gamnn da 4. sesi Fa olduu iin
Fa Diyez sesini eklediimizde Do Lidyan modunu elde etmi oluruz. Aadaki Do Lidyan
modunu alnz:

Object 18

Bona almas

Ritim almas (Paul Hindemith, Elementary Training for Musicians, Chapter 2, Exercise
6.1).
(a)

(b)

(c)

(d)

Aralklar
ki nota arasndaki mesafeye aralk denir. Arka arkaya duyulan iki ses arasndaki mesafe,
melodik aralkolarak, ayn anda duyulan iki ses arasndaki mesafe ise armonik aralk olarak
tanmlanr.
Tam Aralk / Yarm Aralk:
Eit Tamperaman Sistem (Klasik Bat Mzii) :
Klasik Bat Mziinde bir tam ses (rnein, Do-Re) iki eit paraya ayrlr. Elde edilen her bir
paraya bir yarm aralk ad verilir.
Do------------------1/2------------------Do# = Re -------------------1/2---------------- Re

Makamsal Sistem:
Trk Sanat Musikisi sisteminde bir tam ses aral (rnein Do-Re) dokuz eit paraya ayrlr. Elde
edilen notalarn her biri koma olarak adlandrlr.
Do------- I---------I---------I---------I----------I----------I----------I----------I-------- Re
1/9

1/9

1/9

1/9

1/9

1/9

1/9

1/9

1/9

Biz bu mettota eit tampereman sistemden hareket edeceiz.

Diyatonik Aralklar: Herhangi bir majr ve minr gamn iindeki sesler arasndaki aralklara denir.
Majr gamn 4. ve 7. sesleri, minr gamn 2. ve 6. sesleri arasndaki iliki bu tanmn dnda kalr.
Tam, majr ve minr olmak zere 3 adet diyatonik aralk vardr.
Tam Aralklar: 4 aral tam aralk olarak adlandryoruz:

Unison: 2 farkl ses kaynann verdii ayn frekanstaki sestir. rnein gitar ve keman
unison alsn dendiinde iki enstrman ayn frekanstaki notay alar.
Tam 4l (T4): 5 yarm sesten oluur. Herhangi bir majr ve minr gamn 1. ve 4. sesi
arasndaki aralktr.
Tam 5li (T5): 7 yarm sesten oluur. Herhangi bir majr ve minr gamn 1. ve 5. sesi
arasndaki aralktr.
Oktav (Tam 8li): 12 yarm sesten oluur. Herhangi bir gamn ilk ve son sesi arasndaki
aralktr.

Object 19

Bu aralklara tam denmesinin nedeni, bir sesin ilk 3 doukan1 sesini bu aralklarn oluturmasdr.
Tam 4l Aralklar:

Object 20

Tam 5li Aralklar:

Object 21

Majr ve Minr Aralklar

2li, 3l, 6l ve 7li aralklar, majr ve minr aralk olarak adlandrlr.
Majr 2li Aralk (M2): 1tam sesten oluur. Herhangi bir majr gamn 1. ve 2. sesleri arasndaki
aralktr.
Do Majr Gam

Fa Diyez Majr Gam

rnekler:

Object 22

Minr 2li Aralk (m2):

1yarm sesten oluur. Herhangi bir majr 2li araln 2. sesini yarm ses pesletirdiimizde elde
ettiimiz aralktr.

Object 23

Majr 3l Aralk (M3): 2tam sesten oluur. Herhangi bir majr gamn 1. ve 3. sesleri arasndaki
aralktr.

Object 24

Minr 3l Aralk (m3): 1tam ve 1 yarm sesten oluur. Herhangi bir majr 3l araln 2. sesini
yarm ses pesletirdiimizde elde ettiimiz aralktr.

Object 25

Majr 6l Aralk (M6): 9 yarm sesten oluur. Herhangi bir majr gamn 1. ve 6. sesleri
arasndaki aralktr.

Object 26

Minr 6l Aralk (m6): 8 yarm sesten oluur. Herhangi bir majr 6l araln 2. sesini yarm
ses pesletirdiimizde elde ettiimiz aralktr.

Object 27

Majr 7li Aralk (M7): 11yarm sesten oluur. Herhangi bir majr gamn 1. ve 7. sesleri
arasndaki aralktr.

Object 28

Minr 7li Aralk (m7): 10 yarm sesten oluur. Herhangi bir majr 7li araln 2. sesini yarm
ses pesletirdiimizde elde ettiimiz aralktr.

Object 29

Eksiltilmi Aralklar (o): Herhangi bir tam veya minr araln yarm ses pesletirilmesiyle oluan
aralklardr.

Object 30

rnekler

Object 31

Arttrlm Aralklar (+): Herhangi bir tam veya majr araln yarm ses tizletirilmesiyle oluan
aralklardr.

Object 32

rnekler

Object 33

Do majr zerinden tm aralklar

Object 34

_______________________________________________________________________
1) Bir ses, bu sesin doukanlar (ing. overtone series) dediimiz birok sesten oluur. Aadaki
tabloda Do sesinin iindeki baz doukanlar srasyla gsterilmitir:

Kulak Eitimi Altrmalar

Aadaki melodileri aln ve benzer ekilde kendi melodilerinizi yazp, syleyin:
1. Melodi:

Object 35

2. Melodi:

Object 36

3. Melodi:

Object 37

4. Melodi:

Object 38

The Simpsons izgifilminin temas: ( La Diyez notas Li hecesiyle okunacaktr.)

Object 39

Aadaki 3l ve 4l aralk kulak altrmalarn alnz.

Object 40

Object 41

Bona almas

Ritim almas (Paul Hindemith, Elementary Training for Musicians, Chapter 3, Exercise
10.1).

(a)

(b)

(c)

(d)

Akorlar
imdiye kadar mziin yatay yaplaryla (melodi, gam) ilgilendik. Bu blmde mziin dikey
yapsn, yani armoniyi inceleyeceiz.
Bir eseri icra ederken, kimi zaman gitar, akordiyon, piyano gibi baz enstrmanlarn ayn anda
birden ok farkl sese bastn grrz. ya da daha fazla farkl sesin ayn anda duyulmasyla
elde ettiimiz seslere akor denir. Akorlar genel olarak Latin harfleriyle gsterilirler (C, F, Dm,
Gmaj7 gibi).
Triadlar
Majr, minr, arttrlm ve eksiltilmi akorlar; aralarnda iki 3l araln olduu farkl sesten
oluan triadlardan elde edilir. imdi akorlarn nasl elde edildiini ve temel majr, minr, arttrlm
ve eksiltilmi triadlar inceleyelim.
Drt eit triad vardr:
Triad

Majr Gamdaki Dereceleri

Aralklar

Majr Triad

135

2 + 1,5

Minr Triad

13 5

1,5 + 2

Eksiltilmi Triad
(diminished)

13 5

1,5 + 1,5

Arttrlm Triad
135#

2+2

(augmented)
2. Majr Triadlar:
Majr bir gamn birinci, nc ve beinci derecesinden (1 3 5) oluurlar. Majr triad ayrca 2 Tam
Ses (majr l) + 1,5 Ses (minr l) formlyle de elde edilebilir.
rnek 1: Do majr akorunu bulalm:
1. yol: Do majr gamn buluruz ve 1., 3. ve 5. seslerini alrz:

2. Yol: Do sesinden 2 tam aralk (majr l aralk) ve 1,5 aralk (minr l aralk) ilerleriz:
Do________Mi_______Sol
2 tam ses
1,5 ses
Do majr akoruna ularz:

Object 42

rnek 2: Re Bemol majr akorunu (D ) bulalm:

1. Yol: Re Bemol Majr gamn yazyoruz ve 1., 3. ve 5. derecelerini buluyoruz:

2. Yol:
Re
Bemol

__________Fa_________La Bemol

2 tam ses
1,5 ses
Bylelikle D akorunun Re bemol, Fa ve La bemol seslerinden olutuunu gryoruz.

Object 43

Tm majr akorlar byk Latin harfleriyle gsterilir.

Akor smi

Ald Sesler

Sembol

Akor smi

Ald Sesler

Sembol

Do Majr

Do Mi Sol

Fa Majr

Fa La Do

Sol Majr

Sol Si Re

Si Bemol Majr

Si Re Fa

Re Majr

Re Fa# La

Mi Bemol Majr

Mi Sol Si

La Majr

La Do# Mi

La Bemol Majr

La Do Mi

Mi Majr

Mi Sol# Si

Re Bemol Majr

Re Fa La

Si Majr

Si Re# Fa#

Sol Bemol Majr

Sol Si Re

Fa Diyez Majr

Fa# La# Do#

F#

Do Bemol Majr

Do Mi Sol

Do Diyez Majr Do# Mi# Sol#

C#

Aada baz majr akor rnekleri gsterilmitir.

2.Minr Triadlar:
Minr bir gamn birinci, nc ve beinci derecesinden oluur. Ayn zamanda bir majr gamn
birinci derecesi, nc derecesinin yarm ses pesi ve beinci derecesinden (1 3 5) oluurlar.
Minr triad ayrca 1,5 ses (minr l) + 2 tam ses (majr l) formlyle de elde edilebilir.
rnek : Do minr akorunu bulalm:
1. Yol: Do Minr gamn yazp, 1., 3. ve 5. derecelerini buluruz:

2. Yol: Do Majr gamnda 3. dereceyi bemol yaparz. (1 3 5):

Yukarda grld gibi, herhangi bir majr akordaki 3. derece sesi yarm ses pesletirilir ve o
majr akorun minr akoru bulunur:

3. Yol: Do sesinden 1,5 ses (minr l aralk) ve 2 tam (majr l aralk) ses ilerleriz:
Do__________Mi bemol _________Re
1,5 ses
2 tam ses
Minr akorlar, 3 farkl sembol ile gsterilebilir. Popler mzik notasyonunda genelde byk Latin
harfinin yanna kk m harfi konarak gsterilir. Caz mziinde byk Latin harfinin yanna ksa
izgi konur (-). Klasik mzik eitiminde kk Latin harfi tercih edilebilir.
Akor smi Ald Sesler
La Minr

La Do Mi

Sembolleri

Akor smi

Ald Sesler

Sembolleri

Am, A-, a

Re Minr

Re Fa La

Dm, D-, d

Mi Minr

Mi Sol Si

Em, E-, e

Sol Minr

Sol Si Re

Gm, G-, g

Si Minr

Si Re Fa#

Bm, B-, b

Do Minr

Do Mi Sol

Cm, C-, c

Fa# Minr

Fa# La Do#

F#m, F#-, f#

Fa Minr

Fa La Do

Fm, F-, f

Do# Minr Do# Mi Sol#

C#m, C#-, c#

Si Bemol Minr

Si Re Fa

B m, B -, b

Sol# Minr

Sol# Si Re#

G#m, G#-, g# Mi Bemol Minr

Mi Sol Si

E m, E -, e

Re# Minr

Re# Fa# La#

D#m, D#-, d# La Bemol Minr

La Do Mi

A m, A -, a

La# Minr La# Do# Mi# A#m, A#-, a#

Aada baz minr akor rnekleri gsterilmitir:

3. Eksiltilmi (Diminished) Triadlar:

Minr bir triadn beinci derecesinin yarm ses eksiltilmesiyle oluur. Majr bir triadn nc ve
beinci derecelerinin yarm ses pesletirilmesiyle de oluur (1 3 5 ). Ayn zamanda 1,5 ses (minr
l) + 1,5 ses (minr l) formlyle de elde edilebilir.
rnek: Do eksiltilmi akorunu bulalm:
1. Yol: Do Minr triadn yazp, 5. dereceyi yarm ses pesletiririz:

2. Yol: Do Majr triadn yazp, 3. ve 5. dereceyi yarm ses pesletiririz:

3. Yol: Do sesinden 1,5 ses (minr l aralk) ve 1,5 ses (minr l aralk) ilerleriz:
Do__________Mi bemol _________Sol bemol
1,5 ses
1,5 ses
Eksiltilmi akorlar, byk ya da kk Latin harfinin sa st kesine konan kk bir ember
sembol () ile gsterilir. Popler mzik ve caz mzii notasyonunda genelde byk Latin harfinin
yanna konarken, klasik mzik eitiminde kk Latin harfinin yanna konur. Bir dier kullanm da
byk Latin harfinin yanna ngilizcede diminished (eksiltilmi) kelimesinin ksaltmas olan dim
szcnn konulmasdr (rnek: Cdim).
Akor smi

Ald Sesler

Sembol

Akor smi

Ald Sesler

Sembol

Do
Eksiltilmi

Do Mi Sol

C, Cdim, c

Fa
Eksiltilmi

Fa La Do

F, Fdim,f

Sol
Eksiltilmi

Sol Si Re

G, Gdim, g

Si Bemol
Eksiltilmi

Si Re Fa

B , Bdim, b

Re
Eksiltilmi

Re Fa La

D, Ddim, d

Mi Bemol
Eksiltilmi

Mi Sol Si

E , E dim , e

La
Eksiltilmi

La Do Mi

A, Adim, a

La Bemol
Eksiltilmi

La Do Mi

A , A dim, a

Mi
Eksiltilmi

Mi Sol Si

E, Edim, e

Re Bemol
Eksiltilmi

Re Fa La

D , D dim, d

Si Eksiltilmi

Si Re Fa

B, Bdim, b

Sol Bemol
Eksiltilmi

Sol Si Re

G ,G dim, g

Fa Diyez
Eksiltilmi

Fa# La Do

F#, Fdim, f#

Do Bemol
Eksiltilmi

Do Mi Sol

C ,C dim, c

Do Diyez

Do# Mi Sol

C#, C#dim,

Eksiltilmi

c#

Aada baz eksiltilmi triad rnekleri verilmitir.

4. Arttrlm (Augmented) Triadlar:

Majr bir triadn beinci derecesinin yarm ses tizletirilmesiyle oluur (1 3 5 # ). Ayn zamanda 2
tam ses (majr l) + 2 tam ses (majr l) formlyle de elde edilebilir.
rnek : Do arttrlm akorunu bulmak istiyoruz:
1. Yol: Do Majr triadn yazp, 5. dereceyi yarm ses tizletiririz:

2. Yol: Do sesinden 2 tam ses (majr l aralk) ve 2 tam ses (majr l aralk) ilerleriz:
Do__________Mi_________

Sol
diyez

2 tam ses
2 tam ses
Arttrlm akorlar, byk Latin harfinin sa st kesine konan art sembol (+) ile gsterilir. Bir
dier kullanm da byk Latin harfinin yanna ngilizcede augmented (arttrlm) kelimesinin
ksaltmas olan aug szcnn konulmasdr (rnek: Caug).
Akor smi

Ald Sesler

Sembol

Akor smi

Ald Sesler

Sembol

Do Arttrlm

Do Mi Sol #

C + , Caug

Fa
Arttrlm

Fa La Do #

F + , Faug

Sol Arttrlm

Sol Si Re #

G + , Gaug

Si Bemol
Arttrlm

Si Re Fa #

B + , B aug

Re Arttrlm

Re Fa# La#

D + , Daug

Mi Bemol
Arttrlm

Mi Sol Si

E + , E aug

La Arttrlm

La Do# Mi #

A + , Aaug

La Bemol
Arttrlm

La Do Mi

A + , A aug

Mi Arttrlm

Mi Sol# Si #

E + , Eaug

Re Bemol
Arttrlm

Re Fa La

D + , D aug

Si Arttrlm

Si Re# Fa

B + , Baug

Sol Bemol
Arttrlm

Sol Si Re

G + , G aug

Fa Diyez
Arttrlm

Fa# La# Do

F# + , F#aug

Do Bemol
Arttrlm

Do Mi Sol

C + ,C aug

Do Diyez
Arttrlm

Do# Mi# Sol

C# + , C#aug

Aada baz arttrlm triad rnekleri verilmitir.

Kulak Eitimi almas

imdi Te-La araln alacaz. Herhangi bir majr gamn 7. sesini yarm ses
pesletirdiimizde Miksolidyan modunu elde ediyoruz. Do Majr gamnn da 7. sesi Si olduu
iin Si Bemol sesini eklediimizde Do Miksolidyan modunu elde etmi oluruz. Aadaki Do
Miksolidyan modunu alnz:

Bona almas

Ritim almas (Paul Hindemith, Elementary Training for Musicians, Chapter 3, Exercise
10.1).
(e)

(f)

(g)

(h)

Majr ve Minr Gamn Akorlar

Gamlar incelerken her gamn belirli seslerden olutuunu grdk. Bir eseri alarken eserin zerine
kurulduu gam (eserin tonu), incelememiz gereken nemli bir e olarak karmza kar. nk
ok sesli arklarda, eserin gam zerinden hareket edilir ve o gamn belirledii blmlerde, gam
seslerinden eserin akorlar bulunur.
Ama burada bir noktay amamz gerekiyor. Gnmzde, bizim kurduumuz erevenin dnda
olan milyonlarca eser var. 20. yzyln banda Klasik Bat Mziinde ortaya kan atonal mzik,
tm makamsal mzikler, caz gibi mzikler bizim yukarda kurduumuz erevenin dnda kalyor.
Majr ve minr gamlarn akorlar, birok mzik okulunda Romen rakamlar ile gsterilir. Akorun
kk sesi gamn hangi derecesi ise o say ile gsterilir. Ayrca majr ve arttrlm akorlar byk
Latin harfleriyle ve byk Romen rakamlaryla, minr ve eksiltilmi akorlar kk Latin harfleriyle
ve kk Romen rakamlaryla yazlr.
Bu blmde majr ve minr gamlarn alabilecekleri akorlar inceleyeceiz. Bunu yaparken Do
majr ve Do minr gamlarn temel alp dier gamlara da genelleyeceiz.

Majr Gam Akorlar

Her derecenin akorunu bulurken o dereceyi kk ses (birinci ses) kabul edip, gamda o sesten
balayarak birinci, nc ve beinci seslerle bir triad oluturup o derecenin akoru bulunur. Bulunan
triadn aralk ilikilerine baklarak da triadn majr, minr, eksiltilmi veya arttrlm olduunu
anlarz.

Bylelikle Do majr gamnn 1. derecesinin akorunun Do, Mi ve Sol seslerinden oluan Do majr
akoru olduunu grrz. Bu rnekten yola karak da herhangi bir majr gamn 1. derecesinin
akorunun majr akor olduunu syleyebiliriz.

Bylelikle Do majr gamnn 2. derecesinin akorunun Re, Fa ve La seslerinden oluan Re minr

akoru olduunu grrz. Bu rnekten yola karak da herhangi bir majr gamn 2. derecesinin
akorunun minr akor olduunu syleyebiliriz.

Bylelikle Do majr gamnn 3. derecesinin akorunun Mi, Sol ve Si seslerinden oluan Mi minr
akoru olduunu grrz. Bu rnekten yola karak da herhangi bir majr gamn 3. derecesinin
akorunun minr akor olduunu syleyebiliriz.

Bu ekilde devam ederek Do majr gamndan elde edebileceimiz btn akorlar buluruz. Romen
rakamlaryla ifade edilmi bu akorlar aadaki gibidir:

Object 44

Aada La majr gamndan elde edebileceimiz akorlar yazlmtr:

Object 45

Yukardaki rneklerden yola karak, tm majr gamlarn akorlar iin yle bir genelleme
yapabiliriz:
Majr Gamn
1. derece
Dereceleri

2. derece

3. derece

4. derece

5. derece

6. derece

7. derece

Akor Tr

Majr

Minr

Minr

Majr

Majr

Minr

Eksiltilmi

Romen
Rakam ile
gsterimi

ii

iii

IV

vi

vii

Yani herhangi bir majr gamn her zaman birinci, drdnc ve beinci derecesi majr; ikinci,
nc ve altnc derecesi minr; yedinci derecesi eksiltilmi bir akor oluturur.

Minr Gam Akorlar

Minr gamlarn eit olmasndan dolay oluturduklar akorlar birbirinden farkldr. Minr
gamlarn akorlarn bulurken de majr gamda uyguladmz yntemler geerli olacaktr. imdi
srasyla doal minr, armonik minr ve melodik minr gamn akorlarn inceleyelim.
Doal Minr Gamn Akorlar:
Majr gamlarda uyguladmz yntemleri uygulaynca, La minr gamnn birinci derecesinin akoru
La, Do ve Mi seslerinden oluan La minr akorudur. kinci derecesinin akoru ise Si, Re, Fa
sesleriden oluan Si eksiltilmi akorudur. Bu yolla devam edersek, La doal minr gamnn sesleri
zerinden elde edebileceimiz tm akorlarn Romen rakamlaryla gsterilmi eklinin aadaki
gibi olduunu grrz:

Object 46

Aada Mi minr gamndan elde edebileceimiz akorlar yazlmtr:

Object 47

Yukardaki rneklerden yola karak, tm doal minr gamlarn akorlar iin yle bir genelleme
yapabiliriz:
Minr Gamn
1. derece
Dereceleri

2. derece

3. derece

4. derece

5. derece

6. derece

7. derece

Akor Tr

Minr

Eksiltilmi

Majr

Minr

Minr

Majr

Majr

Romen
Rakam ile
gsterimi

ii

III

iv

VI

VII

Yani herhangi bir doal minr gamn her zaman birinci, drdnc ve beinci derecesi minr;
nc, altnc ve yedinci derecesi majr; ikinci derecesi eksiltilmi bir akor oluturur.
Not: Doal minr gamndan oluturulan akorlarda, 5. derecenin oluturduu akor yukarda
gsterildii gibi minr (v) olarak kullanlmasnn yansra, birok durumda majr (V) olarak da
karmza kar. Bunun nedeni armonik yry (progression) kurallarndaki Vi yrynn
kullanlmasdr. Dominant akor olan V, karar akoruna (i) gitmek ister. Tam kadans denilen kadans
tr de Vi yrydr. Bu konuyu iyi anlamak iin daha kapsaml bir armoni bilgisine sahip
olmak gerekir. Bu metotta armoni konusunda ayrntya girilmeyecektir.
Armonik Minr Gamn Akorlar:
Armonik minr gam, doal minr gamnn 7. derecesinin yarm ses tizletirilmesiyle olutuu iin,
bu sesi alan akorlar doal minrdeki akorlardan farkllk gsterir. Armonik minr gamnn birinci
derecesinin akoru La, Do ve Mi seslerinden oluan La minr akoru; ikinci derecesinin akorunun Si,
Re, Fa sesleriden oluan Si eksiltilmi akoru; nc derecesinin akoru ise, Do, Mi, Sol diyez
seslerinden oluan Do arttrlm akorudur. Bu yolla devam edersek, La armonik minr gamnn
sesleri zerinden elde edebileceimiz tm akorlarn Romen rakamlaryla gsterilmi eklinin
aadaki gibi olduunu grrz:

Aada Si armonik minr gamndan elde edebileceimiz akorlar yazlmtr:

Yukardaki rneklerden yola karak, tm armonik minr gamlarn akorlar iin yle bir genelleme
yapabiliriz:
Armonik
Minr Gamn 1. derece
Dereceleri

Akor Tr

Minr

Romen
Rakam ile
gsterimi

2. derece

3. derece

Eksiltilmi Arttrlm

ii

III +

4. derece 5. derece 6. derece

7. derece

Minr

Majr

Majr

Eksiltilmi

iv

VI

vii

Yani herhangi bir armonik minr gamn her zaman birinci ve drdnc derecesi minr;
beinci ve altnc derecesi majr; ikinci ve yedinci derecesi eksiltilmi; nc derecesi ise
arttrlm bir akor oluturur.
Melodik Minr Gamn Akorlar:
Melodik minr gam, dier minr gamlardan farkl olarak kc gamlarda 6. ve 7. derecedeki sesleri
yarm ses tiz alp, inici gamlarda ise bu sesleri natrel aldndan, bu gamn oluturduu akorlar da
eitlilik gsterir. nici gamlarda melodik minr gamn ald sesler doal minr ile ayn
olduundan, oluturduu akorlar da ayndr. Biz bu blmde sadece melodik minrn kc
gamlarda oluturduu akorlar inceleyeceiz.
La melodik minr kc gam, Fa# ve Sol# arzalarn alr. La melodik minr gamnn birinci
derecesinin akorunun La, Do ve Mi seslerinden oluan La minr akoru; ikinci derecesinin akorunun
Si, Re, Fa# sesleriden oluan Si minr akoru; nc derecesinin akorunun ise, Do, Mi, Sol#
seslerinden oluan Do arttrlm akoru olduunu grrz. Bu yolla devam edersek, La armonik
minr gamnn sesleri zerinden elde edebileceimiz tm akorlarn Romen rakamlaryla gsterilmi
eklinin aadaki gibi olduunu grrz:

Object 50

Aada Do melodik minr gamndan elde edebileceimiz akorlar yazlmtr:

Object 51

Yukardaki rneklerden yola karak, tm melodik minr gamlarn kc akorlar iin yle bir
genelleme yapabiliriz:
Melodik
Minr kc
1. derece 2. derece
Gamnn
Dereceleri

3. derece

4. derece 5. derece

Akor Tr

Minr

Minr

Arttrlm

Majr

Majr

Romen
Rakam ile
gsterimi

ii

III +

IV

6. derece

7. derece

Eksiltilmi Eksiltilmi

vi

vii

Yani kc herhangi bir melodik minr gamn her zaman birinci ve ikinci derecesi minr;
drdnc ve beinci derecesi majr; altnc ve yedinci derecesi eksiltilmi; nc derecesi ise
arttrlm bir akor oluturur.

Birbirlerine Eilimli Notalar (3)

Aadaki birbirlerine eilimli notalar alnz:

Object 48

imdi Fa-Me ve Le-Sol aralklarn alacaz. Herhangi bir majr gamn 3., 6. ve 7. seslerini

yarm ses pesletirdiimizde Aeolian modunu elde ediyoruz. Bu mod doal minr gam olarak da
adlandrlr. Aadaki Do Aeolian modunu alnz:

Object 49

Bona almas

Ritim almas (Paul Hindemith, Elementary Training for Musicians, Chapter 3, Exercise
10.2).
(a)

(b)

Akor evrimleri
imdiye kadar gsterdiimiz tm akorlarn ilk sesleri (en pes ses) akora adn veren kk sestir.
Ancak herhangi bir akoru kk sesten balayarak yazmamz bir kural deildir. Bir akor o akoru
oluturan herhangi bir sesten balayarak da yazlabilir. Dolaysyla, bir akorun adna karar verirken
bakmamz gereken ey hangi sesten balad ve nasl bir dizilim izledii deil, hangi seslerden
olutuudur. Bir akorun en pes sesi akora adn veren ses ise, bu dizilime akorun kk pozisyonu
denir. rnein Do majr akoru aadaki gibi, en bas seste Do alarak yazlmsa, bu bir kk
pozisyon Do majr akorudur.

Bir akorun en bas sesinin deitirilmesiyle elde edilen akor dizilimine o akorun evrimi denir. Eer

akorun ikinci sesi (kk sesten minr ya da majr l uzak olan ses) en bas ses olarak yazlrsa bu
akorun birinci evrimini elde ederiz. rnein Do majr akorunun birinci evrimi, Mi sesiyle
balar.
Eer akorun nc sesi (kk sesten tam, arttrlm ya da eksiltilmi beli uzak olan ses) en bas ses
olarak yazlrsa bu akorun ikinci evrimini elde ederiz. rnein Do majr akorunun ikinci evrimi
Sol sesiyle balar.
evrimlerin sembol olarak gsteriminde en bas ses, akorun yanna yazlr. rnein Do majr
akorunun birinci evriminde en bas ses Mi notas olduu iin bu akorun gsterimi C/Edir. Do
majr akorunun ikinci evriminde en bas ses Sol notas olduu iin bu akorun gsterimi C/Gdir.
Aada Do majr akorunun kk pozisyonu, birinci ve ikinci evrimleri gsterilmitir:

Object 52

Aada Fa minr akorunun kk pozisyonu, birinci ve ikinci evrimleri gsterilmitir:

Object 53

Aada Mi eksiltilmi akorunun kk pozisyonu, birinci ve ikinci evrimleri gsterilmitir:

Object 54

Aada Si Bemol arttrlm akorunun kk pozisyonu, birinci ve ikinci evrimleri gsterilmitir:

Object 55

Not: Barok dnemde (1600-1750), bir akorun kk pozisyonu ve evrimleri saylarla gsterilmitir.
Bu saylar bas sesin zerine kurulan aralklar temsil eder. Bu sisteme numaralandrlm bas (ing.
figured bass ya da thoroughbass) ismi verilmitir. Aada bu semboller gsterilmitir:

Kk zerine kurulan
aralklar

Sembol

Kk Pozisyon

Birinci evrim

kinci evrim

(hibirey
yazmyorsa, kk
pozisyonudur)

Kulak Eitimi almas

Aadaki eilimli notalar alnz.

Object 56

Aadaki paralar alnz ve ezgileri ezberleyiniz.

6
4

Bona almas

Ritim almas (Paul Hindemith, Elementary Training for Musicians, Chapter 3, Exercise
10.2).
(c)

(d)

Yedili Akorlar
Majr, minr, arttrlm ve eksiltilmi akorlar; aralarnda iki 3l araln olduu farkl sesten
oluan triadlardan elde ediliyordu. Bu akorlara bir 3l aralk daha eklersek yedili akorlar elde
etmi oluruz. imdi yedili akorlarn nasl elde edildiini ve temel yedili akor trlerini inceleyelim.
Yedili Akor

Majr Gamdaki Dereceleri

Aralklar

Majr yedili akor

1357

2 + 1,5 + 2

Dominant yedili akor

1357

2 + 1,5 + 1,5

13 57

1,5 + 2 + 1,5

Eksiltilmi yedili akor

13 5 7

1,5 + 1,5 + 1,5

Yar eksiltilmi akor

13 5 7

1,5 + 1,5 + 2

Minr yedili akor

1. Majr Yedili Akor

Herhangi bir majr triadn son sesine majr l aralk ekleyip bulduumuz ses ile oluan drt sesli
akordur. Ayrca majr bir gamn birinci, nc, beinci ve yedinci derecesinden (1 3 5 7) de
bulunabilir. 2 Tam Ses (majr l) + 1,5 Ses (minr l) + 2 Tam Ses (majr l) formlyle de
elde edilebilir.
rnek 1: Do majr yedili akorunu bulalm.
1. yol: Do majr triadn buluruz: Do Mi Sol

Sol sesinden majr l aralk ilerleriz ve Si sesini buluruz. Do Mi Sol Si seslerinden oluur.

Object 57

2. yol: Do majr gamn buluruz ve 1., 3., 5. ve 7. seslerini alrz:

3. Yol: Do sesinden 2 tam aralk (majr l aralk), 1,5 aralk (minr l aralk) ve 2 tam aralk
(majr l aralk) ilerleriz:
Do_______________Mi____________Sol___________Si
2 tam ses
1,5 ses
2 tam ses
rnek 2: Sol Bemol majr yedili akorunu bulalm:
1. yol: Sol bemol majr triadn buluruz: Sol Bemol, Si Bemol, Re Bemol.
Re bemol sesinden majr l aralk ilerleriz ve Fa sesini buluruz. Sol Bemol, Si Bemol, Re Bemol
ve Fa seslerinden oluur.

Object 58

2. Yol: Sol Bemol Majr gamn yazyoruz ve 1., 3., 5. ve 7. derecelerini buluyoruz:

3. Yol: Sol Bemol sesinden 2 tam aralk (majr l aralk), 1,5 aralk (minr l aralk) ve 2 tam
aralk (majr l aralk) ilerleriz:
Sol bemol _______________

Si
bemol

____________Re bemol ___________Fa

2 tam ses
1,5 ses
Aada baz majr yedili akor rnekleri gsterilmitir.

2 tam ses

2. Dominant Yedili Akor

Herhangi bir majr triadn son sesine minr l aralk ekleyip bulduumuz ses ile oluan drt sesli
akordur. Majr bir gamn birinci, nc, beinci derecelerinden ve yedinci derecesinin yarm ses
pesletirilmesiyle (1 3 5 7 ) oluur. Dominant yedili akor ayrca 2 Tam Ses (majr l) + 1,5 Ses
(minr l) + 1,5 Ses (minr l) formlyle de elde edilebilir.
rnek 1: Do dominant yedili akorunu bulalm.
1.yol: Do majr triadn buluruz: Do Mi Sol.

Sol sesinden minr l aralk ilerleriz ve Si bemol sesini buluruz. Do Mi Sol Si seslerinden
oluur.

Object 59

2. yol: Do majr gamn buluruz ve 1., 3., 5. ve 7 seslerini alrz:

3. Yol: Do sesinden 2 tam aralk (majr l aralk), 1,5 aralk (minr l aralk) ve 1,5 Ses (minr
l) ilerleriz:
Do_______________Mi____________Sol___________

Si
bemol

2 tam ses
1,5 ses
1,5 ses
Aada baz dominant yedili akor rnekleri gsterilmitir.

3. Minr Yedili Akor

Herhangi bir minr triadn son sesine minr l aralk ekleyip bulduumuz ses ile oluan drt sesli
akordur. Minr bir gamn birinci, nc, beinci ve yedinci derecesinden oluur. Ayn zamanda
majr bir gamn birinci derecesinden, nc derecesinin yarm ses pesletirilmesinden, beinci
derecesinden ve yedinci derecesinin yarm ses pesletirilmesinden (1 3 5 7 ) de oluur. Minr
yedili akor ayrca 1,5 Ses (minr l) + 2 Tam Ses (majr l) + 1,5 Ses (minr l) formlyle
de elde edilebilir.
rnek 1: Do minr yedili akorunu bulalm.
1. yol: Do minr triadn buluruz: Do, Mi Bemol, Sol.
Sol sesinden minr l aralk ilerleriz ve Si bemol sesini buluruz. Do Mi Sol Si seslerinden
oluur.

Object 60

2. yol: Do minr gamn buluruz ve 1., 3., 5. ve 7. seslerini alrz:

3. yol: Do majr gamn buluruz ve 1., 3 ., 5. ve 7 seslerini alrz:

4. Yol: Do sesinden 1,5 Ses (minr l) + 2 Tam Ses (majr l) + 1,5 Ses (minr l) ilerleriz:
Do_______________Mi bemol ____________Sol___________

Si
bemol

1,5 ses
2 tam ses
1,5 ses
Aada baz minr yedili akor rnekleri gsterilmitir.

4. Eksiltilmi Yedili Akor

Herhangi bir eksiltilmi triadn son sesine minr l aralk ekleyip bulduumuz ses ile oluan drt
sesli akordur. Majr bir gamn birinci derecesinden, nc derecesinin yarm ses
pesletirilmesinden, beinci derecesinin yarm ses pesletirilmesinden ve yedinci derecesinin tam
ses (iftbemol) pesletirilmesiyle (1 3 5 7 ) de oluur. Eksiltilmi yedili akor ayrca 1,5 Ses
(minr l) + 1,5 Ses (minr l) + 1,5 Ses (minr l) formlyle de elde edilebilir.
rnek 1: Do eksiltilmi yedili akorunu bulalm.
1.yol: Do eksiltilmi triadn buluruz: Do, Mi Bemol, Sol Bemol

Sol bemol sesinden minr l aralk ilerleriz ve Si ift bemol sesini buluruz. Do Mi Sol Si
seslerinden oluur.

Object 61

2. yol: Do majr gamn buluruz ve 1., 3 ., 5 . ve 7

seslerini alrz:

3. Yol: Do sesinden 1,5 Ses (minr l) + 1,5 Ses (minr l) + 1,5 Ses (minr l) ilerleriz:
Do_______________ Mi bemol ____________ Sol bemol ___________ Si ift bemol
1,5 ses
1,5 ses
1,5 ses
Aada baz eksiltilmi yedili akor rnekleri gsterilmitir.

5. Yar Eksiltilmi Yedili Akor

Herhangi bir eksiltilmi triadn son sesine majr l aralk ekleyip bulduumuz ses ile oluan drt
sesli akordur. Majr bir gamn birinci derecesinden, nc derecesinin yarm ses
pesletirilmesinden, beinci derecesinin yarm ses pesletirilmesinden ve yedinci derecesinin yarm
ses pesletirilmesiyle (1 3 5 7 ) de oluur. Eksiltilmi yedili akor ayrca 1,5 Ses (minr l) +
1,5 Ses (minr l) + 2 Tam Ses (majr l) formlyle de elde edilebilir.
rnek 1: Do eksiltilmi yedili akorunu bulalm:
1.yol: Do eksiltilmi triadn buluruz: Do, Mi Bemol, Sol Bemol.

Sol bemol sesinden majr l aralk ilerleriz ve Si bemol sesini buluruz. Bylelikle bu akor, Do
Mi Sol Si seslerinden oluur.

Object 62

2. yol: Do majr gamn buluruz ve 1., 3 ., 5 . ve 7

seslerini alrz:

3. Yol: Do sesinden 1,5 Ses (minr l) + 1,5 Ses (minr l) + 2 Tam Ses (majr l) ilerleriz:
Do_______________ Mi bemol ____________ Sol bemol ___________ Si bemol
1,5 ses
1,5 ses
2 tam ses
Aada baz yar eksiltilmi yedili akor rnekleri gsterilmitir.

Majr Gamn Yedili Akorlar

Her derecenin yedili akorunu bulmak iin o dereceyi kk ses (birinci ses) kabul ederiz ve gamda o
sesten balayarak birinci, nc ve beinci seslerle triad olutururuz. Bu triada yedinci sesin
eklenmesiyle de yedili akor oluur. Bulunan yedili akorun aralk ilikilerine baklarak yedili akorun
eidi ortaya kar.

Bylelikle Do majr gamnn 1. derecesinin yedili akorunun Do, Mi, Sol ve Si seslerinden oluan
Do majr yedili akoru olduunu grrz. Bu rnekten yola karak da herhangi bir majr gamn
1. derecesinin yedili akorunun majr yedili akor olduunu syleyebiliriz.

Bylelikle Do majr gamnn 2. derecesinin yedili akorunun Re, Fa, La ve Do seslerinden oluan
Re minr yedili akoru olduunu grrz. Bu rnekten yola karak da herhangi bir majr gamn
2. derecesinin akorunun minr yedili akor olduunu syleyebiliriz.
Bu ekilde devam ederek Do majr gamndan elde edebileceimiz btn yedili akorlar buluruz.
Romen rakamlaryla ifade edilmi bu akorlar aadaki gibidir:

Object 63

Aada La majr gamndan elde edebileceimiz yedili akorlar yazlmtr:

Object 64

Yukardaki rneklerden yola karak, tm majr gamlarn yedili akorlar iin yle bir genelleme
yapabiliriz:
Majr Gamn 1. derece
Dereceleri

Yedili Akor
Tr

Romen
Rakam ile
gsterimi

Majr
Yedili

I M7

2. derece

3. derece

4. derece

Minr
Yedili

Minr
Yedili

Majr
Yedili

ii 7

iii 7

IV M7

5. derece

Dominant
Yedili

V7

6. derece

Minr
Yedili

vi 7

7. derece

Yar
Eksiltilmi
Yedili

vii 7

Yani herhangi bir majr gamn her zaman birinci ve drdnc derecesi majr yedili; ikinci,
nc ve altnc derecesi minr yedili; beinci derecesi dominant yedili ve yedinci derecesi
yar eksiltilmi yedili akor oluturur.

Doal Minr Gamn Yedili Akorlar

Majr gamdaki yntemleri uyguladmzda, La minr gamnn birinci derecesinin yedili akorunun
La, Do, Mi ve Sol seslerinden oluan La minr yedili akoru olduunu grrz. kinci derecesinin
akoru ise Si, Re, Fa ve La seslerinden oluan Si yar eksiltilmi yedili akorudur. Bu yolla devam
edersek, La doal minr gamnn sesleri zerinden elde edebileceimiz tm yedili akorlarn Romen
rakamlaryla gsterilmi eklinin aadaki gibi olduunu grrz:

Object 65

Aada Mi minr gamndan elde edebileceimiz yedili akorlar yazlmtr:

Object 66

Yukardaki rneklerden yola karak, tm doal minr gamlarn yedili akorlar iin yle bir
genelleme yapabiliriz:
Minr Gamn
1. derece
Dereceleri

Yedili Akor
Tr

Minr
Yedili

2. derece

3. derece

4. derece

5. derece

6. derece

7. derece

Yar
Eksiltilmi

Majr

Minr

Minr

Majr

Dominant

Yedili

Yedili

Yedili

Yedili

Yedili

III M7

iv 7

v7

VI M7

VII 7

Yedili
Romen
Rakam ile
gsterimi

i7

ii 7

Yani herhangi bir doal minr gamn her zaman birinci, drdnc ve beinci derecesi minr
yedili; nc ve altnc derecesi majr yedili; yedinci dercesi dominant yedili; ikinci derecesi
yar eksiltilmi yedili akor oluturur.
Not: Doal minr gamndan oluturulan akorlarda, 5. derecenin oluturduu yedili akor yukarda
gsterildii gibi minr yedili (v 7) olarak kullanlmasnn yansra, birok durumda dominant yedili
(V 7) olarak da karmza kar. Bunun nedeni armonik yry kurallarndaki V 7---->i
yrynn kullanlmasdr. Dominant yedili akor olan V 7, karar akoruna (i) gitmek ister. Tam
kadans denilen kadans tr de V 7---->i yrydr. Bu konuyu iyi anlamak iin daha kapsaml bir
armoni bilgisine sahip olmak gerekir. Bu metotta armoni konusunda ayrntya girilmeyecektir.

Kulak Eitimi almas

Aada Do majr zerinden verilen aralklar alnz.

Object 67

Bona almalar

Ritim almas (Paul Hindemith, Elementary Training for Musicians, Chapter 3, Exercise
10.2).

(e)

(f)

(g)

Ritim almas (Paul Hindemith, Elementary Training for Musicians, Chapter 4, Exercise
13.1).
(a)

(b)

(c)

Ritim almas (Paul Hindemith, Elementary Training for Musicians, Chapter 4, Exercise
13.1).
(d)

(e)

TEMEL MZK TERMLER Hazrlayan:

Evren Bay
DURAKLAR, ESLER VE DN ARETLER
Durak (Fermata): Bir sesin uzatlmas gerektiini gsteren iarettir. Notann zerine konulur:

ki veya daha ok lde es verilmesi: Es verilecek l says portenin zerine, hangi ller
arasnda olduu portenin altna yazlr ve portenin orta izgisine uzun izgi iareti konulur:

Tekrar Parantezleri: Tekrar parantezleri tekrar edilecek blmn bana ve sonuna konur.
Anahtardaki veya ritmdeki deiimleri gsteren iaretler balang parantezinin nne konmaldr:

Dolaplar: Tekrar edilen bir blmn iki farkl bitirii olduunda dolap iaretleri kullanlr.
Bunlardan ilki tekrar parantezinin iine konulur, ikincisi arkasna. Blm ikinci kez alndnda ilk
bitiri atlanr ve ikinci bitiri alnr:

l Tekrar:
Bir tek ly tekrarlamak iin: ki ly tekrarlamak iin:
Da Capo (D.C.): Mziin en bana dnlmesi gerektiini belirtir.
Dal Segno (D.S.): Seny iaretinin olduu yere dnlmesi gerektiini gsterir.
* D.C. al Fine: En baa dn ve fine yazan yerde bitir.
* D.S. al Coda: Seny iaretinin olduu yere dn, koda iaretinin olduu blme kadar al, ve
oradan koda blmne ge demektir.

TEMPOLAR
Largo: talyanca geni anlamna gelir. Hz terimi olarak ok ar anlamnda kullanlr.
Metronom'a gre, dakikada 40'dan 60'a kadar olan birim vurulardr.
Adagio: talyanca'da hz terimi olarak parann ok yavaa yakn okunacan gsterir.
Metronom'a gre, dakikada 60'dan 76'e kadar olan birim vurulardr.
Andante: talyanca arca, ara yakn anlamna gelmektedir. Metronom'a gre, dakikada 76'dan
108'e kadar olan birim vurulardr.
Moderato: talyanca orta hzda anlamnda olup eserin orta hzda okunacan belirtir.

Metronom'a gre dakikada 108'den 120'e kadar olan birim vurulardr.

Allegro: talyanca'da neeli anlamna gelen Allegro, parann hzl okunacan gsterir.
Metronom'a gre, dakikada 120'den 168'e kadar olan birim vurulardr.
Presto: talyancada abuk, hzl anlamna gelmektedir. Metronoma gre, dakikada 168den
192ye kadar olan birim vurulardr.
Tempo Deiiklikleri:
accelerando (accel.): Temponun aamal bir ekilde hzlandrlmas.
rallentando (rall.): Temponun aamal bir ekilde yavalatlmas.
ritardando (ritard., rit.): Genileme. Altna yazld notann deerinden ok az daha uzun
alnmas.
ritenuto (rit.): Annda yavalama.
a tempo: Accelerando, ritardando veya duraklardan sonra orijinal hza dnlmesi gerektiini
gsterir.
rubato: Temponun istee bal olarak deitirilebileceini gsterir.
Piu mosso: Biraz hzlanarak.
poco (yava) ve poco a poco (yava yava) yukardaki terimlerle birlikte kullanlr. Tempo
deiikliinin olduu blm uzun ise rit.........poco........a........poco.......eklinde yazlr.

DNAMKLER
Dinamikler bir sesin veya bir mzikal pasajn hangi ykseklikte alnmas gerektii hakknda bilgi
verir. Portenin altna, kk harflerle yazlr. Altna yazld notadan itibaren yeni bir dinamik
seviyesi belirtilene kadar uygulanr.
Crescendo (cresc.): Ses yksekliinin kademe kademe artmas. Artaca blmdeki notalarn altna
konan
iareti ile de gsterilir.
Decrescendo (decresc.), dinimuendo (dim.): Ses yksekliinin kademe kademe azalmas.
Azalaca blmdeki notalarn altna konan
iareti ile de gsterilir.
Piano (p) : Yumuak
Forte (f) : Sert
Dinamik Seviyeleri:
ffff :fortissississimo
fff :fortississimo
ff :fortissimo
f :forte
mf :mezzo-forte
mp :mezzo-piano
p :piano
pp :pianissimo
ppp :pianississimo
pppp :pianissississimo

ARTKLASYON
Aksan aretleri:
sforzando ( sf ): gl atak

forzato veya forzando ( fz ): daha gl atak

sforzato ( sfz ): en gl atak

Staccato ( ): zerine konulduu notay arkasndan gelen notadan ayrmak iin kullanlr. Bu
ayrmay gerekletirmek iin staccato notasnn sresi ksaltlr. Staccato iareti drtlk (bir
vuruluk) veya daha kk deerdeki notalara uygulanr:

Legato/Tenuto ( - ):zerine konulduu notann yumuak atakl alnp tam deeri kadar tutulmas
gerektiini gsterir:

- Bir nota hem staccato hem de sforzando alnmak istenirse:

- Bir nota hem tenuto hem de sforzando alnmak istenirse:

Nefes ( ): Portenin zerine konur. Konulduu yerde ksa bir nefes sresi kadar beklenir:

SSLEMELER
Trill (
): zerine yazld notann gam ierisinde kendinden sonra gelen nota (majr veya
minr ikilisi) ile yaplr. Eer kromatik alterasyon yaplacaksa tr iaretinin sana bemol (b) veya
diyez (#) iareti konulur.

Ssleme Notalar (Grace Notes): Ssleme notalar standard notalardan daha kk yazlr, saplar

her zaman yukar dorudur. Bu notalarn hibir ritmik deeri yoktur.

Tek ssleme notas: ki ve ssleme notalar: 4 ve st ssleme notalar:

Dnler ( ): Notadan sonra gelen dn iareti, kendinden sonraki notadan balayarak dn

yaplacan belirtir. Dn notann uzunluk deerinin yars kadar sonra balar:

Kromatik alterasyon iin dn iaretinin zerine veya altna bemol ( ) veya diyez (#) iareti
konulur:

Bend ( ): aret notann zerine konur. Telli enstrmanlarda nota basldktan sonra tel aa ekilir
ve tekrar yukar itilir.

Vibrato (vib.): Sesin hafife titretirilmesi.

DER MZK TERMLER

Allargando (allarg.): Sesi kuvvetlendirerek ve ayn zamanda tempoyu arlatrarak.
Allemande: Eski bir Alman dans. 4/4lk veya 2/4lk olan dans suitlerin ilk blm parasn
oluturur.
Anima: Derin bir anlam vererek.
Animato: Kendini kaptrm bir cokuyla (metronom: 120-132).
Anime: Canl ve coku dolu.
Breve: ki tane birlik deere eit nota.
Canto: ark.
Con: le; birlikte.
Decioso: Kararl; kesinlikle.
Dolce: Tatl bir deyile.
Doloroso: Kederli.
Espressivo (espress.): ten, dokunakl bir ekilde; ifadeli.
Furioso: iddetli, fkeli.
Grazia: nce, narin bir deyile.
Lent: Arbal ve gsterili.
Meno: Daha az.
Meno mosso: Pek canl deil.
Morendo: lerek, kaybolarak.

Molto: ok.
Mosso: Hareketli, canl.
Movido: Hareketli.
Pizzicato (pizz.): Kapal almak.
Piu: Daha; daha fazla.
Ponticello: Yayl alglarn eii.
Primo: Birinci, ilk.
Quasi: Gibi, hemen.
Ritmico: Tartma girmi.
Rubato: Bamsz yoruma bal, istediin gibi.
Senza: Olmakszn.
Simile: Benzer ekilde devam etmek.
Sonare: almak, ses vermek.
Sonore (sonoro): Gr sesli.
Subito: Birdenbire.
Una Corda: Tek tel zerinde.
Vivace: Neeli, canl.
Vivissimo: Vivo'dan daha abuk, daha canl.
Vivo: abuk, canl ve parlak.