TEKNOLOJ DESTEKL A DA MZ K E

TM *
*

Yrd. Do. Dr. N. Oya LEVENDO LU

*1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden Gnmze Mzik retmeni Yeti tirme Sempozyumu Bildirisi SD, 7-10 Nisan 2004, Isparta

Giri Trkiyede mzik e itimcili ine tarihsel bir perspektiften baklacak olursa, amal ve dzenli bir mzik e itiminin imparatorluk dnemine kadar uzanan kkl bir gemi i oldu u grlr. Ancak, Cumhuriyet devrimiyle birlikte Trkiyede retmenlik mesle i ve buna ba l olarak mzik retmenli i yeniden yaplanarak geli im srecine girmi , ayr ve kendine zg bir meslek olarak kurumsalla m tr. 1924te karlan Tevhid-i Tedrisat Kanunu ( retimi Birle tirme Yasas) ile Orta Tedrisat Muallimleri Kanunu, retmenlik mesle ine yeni ve a da bir temel ile yasal bir tanm ve dayanak getirmi tir (Uan, 2004). retmen yeti tirme i inin bu ekilde planl, dzenli ve etkili bir biimde yrtlmeye ba lanmas, mzik retmenli i alanna da yansm ve ayn yl Musiki Muallim Mektebi (1924) kurulmu tur. Bu kurumun ardndan 1937den itibaren Gazi Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitsnde, 1969da stanbulda, 1973de zmirde, 1981de Bursada ve gnmze kadar pek ok ehirde alan mzik blmlerinde retmen yeti tirilmeye ba lanm tr. Bugnden gemi e bakld nda Cumhuriyet dnemi Trkiyesi e itli yakla m ve anlay larla, yakla k seksen yldr mzik retmeni yeti tirmektedir. Ya anan bu uzun sre iinde, gnmz mzik retmeni modelinin daha nceki yllarn mzik retmeni modelinden en nemli fark, teknolojinin ve bilgisayarn hayatmza etkin bir biimde girmesine paralel olarak ortaya km tr. Mzik E itimi ve Bilgisayar Teknolojisi E itim ve teknoloji, insano lunun yeti tirilmesinde nemli bir rol oynamaktadr. Her ikisinin de temel amac ki ilerin geli imine etkili olarak katk sa lamaktr. Sa lanan bu katk, daha ok etkili ve kalc renmelerin olu masnda yo unla maktadr. E itimciler, her iki kavram srekli olarak renme retme ortamlarnda yaplan faaliyetlerde kullanmaktadr. Teknolojinin sa lad yararlardan en nemlisi rencilerin renme faaliyetlerini isteyerek srdrmeleridir. Teknoloji ve e itim kendi ba larna birer bilim dal olup apayr kuramlar ve teknikleri bulunmasna ra men renme ve retme ortamlarnda kaliteyi artrmak iin birlikte kullanlmaktadrlar. Bu kullanm yeni bir disiplini yani e itim teknolojisini ortaya karm tr ( man, 2003). E itim teknolojisi ile ilgili kaynaklara bakld nda bu kavramn kklerinin ok eski devirlere uzand grlmektedir. mana gre (2003) tarihsel geli im ve gelece e ynelik al malar bakmndan e itim teknolojisi be ana dneme ayrlm tr. 1. Ate in ilk bulunmas ile ba layp ilk e itim teknolojisi kuramlarnn geli melerini kapsayan ve 1900lere kadar uzanan dnem. 2. Telefon, radyo, televizyon gibi i itme ve grme aralarnn bulundu u 1980lere kadar uzanan dnem. 3. Bilgisayarlarn ve bilgisayarl e itimin yaygn bir biimde kullanlmaya ba lad 1990lara kadar uzanan dnem. 4. E itim ve retim ortamlarnn sanal hale geldi i, iinde bulundu umuz yzyl olan 21. yzyl. 5. E itim sisteminde kkten bir de i imin beklendi i gelecek yzyllar. Bu bilgilerin nda e itim teknolojisinin insanlk tarihi kadar eski oldu unu sylemek mmkndr. Ancak, bu alandaki dikkat ekici geli melerin 20. yzyln ikinci yarsndan itibaren ya and ve daha da hz kazanarak gnmze ula t grlmektedir. Bugnn modern e itim sisteminde etkin rol oynayan e itim teknolojileri a da e itimin ayrlmaz bir parasdr. Teknoloji destekli a da e itim renciyi, grsel ve i itsel aralarla donatlm e itim ortamnda yeti tirip, yaparak-ya ayarak renen, d nen, ara tran ve ara trmalarnn sonucunu toplum yararna sunan bireyler haline getirirken retmenin de pozisyonunu de i tirmeye ba lam tr. Bilgi a nn retmeni, renciye bilgiyi ezberletmekten ziyade kendini srekli yenileyen ve bildiklerini renciye sa lad rehberlik yoluyla sunabilen, rencinin hangi bilgiyi nereden nasl bulabilece inin yolunu gsteren, gnn artlarna uygun bilgi ve teknik donanma sahip, ufku ak retmen modelidir.
*

Erciyes niversitesi, Gzel Sanatlar Fakltesi, Mzik Bilimleri Blm, retim yesi.

Teknolojide ve buna ba l olarak e itim teknolojilerinde son yllarda ya anan bu hzl geli meler, di er e itim alanlarnda oldu u gibi mzik e itimi alann da sarmalamakta ve ehresini radikal bir de i ime do ru srklemektedir. Gerek mziksel bilgiyi yayma ve retmede, gerekse mzik yaratmada kullanlan teknolojilerin e itlili i ve zenginli i bu de i imi hzlandran ana nedenler olarak kar mza kmaktadr. Mzik e itiminde etkisi en fazla hissedilen ve radikal de i ikliklerin meydana gelmesini sa layan teknolojik sistem ise en etkili ileti im ve bireysel retim arac olarak nitelendirilen bilgisayarlardr. Birok konuda mzik retmeninin fonksiyonlarn stlenebilen bilgisayarlarn ve bilgisayar yazlmlarnn mzik e itimindeki a rl da gnden gne artmakta ve bu teknolojiler 21. yzyln a da mzik e itiminin ayrlmaz birer paras haline gelmektedirler. Bilgisayarlarn e itimde kullanlmas, esas itibariyle, gr-i it tekniklerinin mantki bir geli imidir. Bununla beraber bu ara, di er yardmc e itim aralar yannda yer alrken temel retme kavramnda kkl de i ikliklere yol aaca a benzemektedir (Alkan, 1985). Mziksel bilgi ve mesajlarn uzak mesafeler arasnda etkile imli olarak iletilmesini mmkn klan bilgisayar ve ileti im teknolojileri ile gnmz mzik e itiminde iinde ya ad mz Dnyann tamam bir mzik snf haline gelmi tir (Can, 2001). Bilgisayarlarn e itimde kullanlmasyla kalite, hz, geni kitlelere eri ebilme ve maliyet gibi alardan nemli avantajlar sa lanmakta, modern haberle me a lar sayesinde mziksel bilgi ve mesajlar hem sesli hem grntl olarak payla labilmektedir. Bu geli melerle birlikte bir snfn ierisinde bulunan retmen ve rencilerden olu mu klasik okul sistemi artk tek alternatif olmaktan km , online sistem ad verilen etkile imli elektronik sistemler ve interaktif yazlmlar ile mzik e itiminin ehresi arpc bir biimde de i meye ba lam tr. Kulak e itimi, alg retimi, mzik kuramlar e itimi, armoni, orkestrasyon gibi mzi in e itli alanlarnda hazrlanm interaktif yazlmlar ile mzik retmeninin yerini almaya ba layan bilgisayarn, insan duygularndan yoksun bir makine olu u her ne kadar ele tirilse de alana sa lad katklar kmsenecek boyutlarda de ildir. Gerek CD Rom ve Internet gibi vastalar aracl yla da lan interaktif yazlmlar gerekse modern ileti im a lar yoluyla ula lan online mzik e itimi siteleri klasik e itime gl bir alternatif olarak ortaya kmaya ba lam tr. Bir mzik retmeninin yeti mesi klasik artlarda uzun ve masrafl bir sre gerektirirken bilgisayar teknolojileri yardmyla ok daha hzl ve d k maliyetle ki ileri e itmek mmkn hale gelmektedir. renci ve retmen arasnda grntl ve sesli mesajlarn kar lkl olarak iletilmesini mmkn hale getiren online e itim sistemi mzik e itiminin hemen her sahasnda ve her seviyesinde kullanlmaktadr. Internette mzik kuramlar, alg ve ses e itimi gibi sahalara ynelik ok sayda online mzik e itimi sitesi bulunmaktadr. Seviye bakmndan ise baz siteler sadece ocuklar, yeni ba layanlar ve profesyoneller gibi belli bir kesime hitap ederken, bazlar da yeni ba layan, orta ve ileri dzeydeki rencilere kendi durumlarna uygun program seme imkan tanmaktadr (Can, 2001). Online mzik e itimi veren Internet sitelerinde renci kendi retmenini seebilme ansna sahiptir. Etkile imli elektronik sistemler aradaki mesafeleri nemsiz kld ndan renci bu seiminde siyasi snrlar ve co rafi engellere ba l kalmadan kendine en uygun programa katlabilmektedir. Klasik snf e itimlerinde rencilerin retmene ula malar gerekirken, online mzik e itiminde teknolojik aralar sayesinde mzik e itimi renciye ula maktadr. Internet ortamnda mzik e itimi veren pek ok siteyi serbeste dola mak ve incelemek mmkndr. renci katlaca programn kalitesi ve kendine uygunlu u hakknda fikir sahibi olabilmek iin bu sitelerin ders ve snav rneklerine de ula abilmektedir. Ayrca bu sitelerde bulunan ziyareti sayalar sayesinde rencinin o siteye olan ilgi ve ra beti anlamas kolayla maktadr. Mzik tarihi, besteciler, formlar ve alglar zerine bir ok online mzik e itimi sitesi mevcuttur. Mzik tarihine ait sitelerde renci istedi i dnem hakknda ayrntl bilgiye ula abilmekte, o dneme ait bestecilerin resimlerini grp eserlerini dinleyebilmektedir (Team, 2004). Bunlarn yan sra edebiyat, iir, resim, mimari gibi mzi i besleyen dnemin di er sanatlar hakknda da bilgi sahibi olabilmektedir. Kullanclara ilgi duyduklar konuyla ilgili zengin bir grsel ve i itsel malzeme sunan pek ok Internet sitesi konuyla ilgili ba ka sitelere de ula lmasn kolayla trmak amacyla kendi sitelerine ok sayda link eklemi lerdir. rne in tannm mzik ansiklopedilerinden olan Groves Dictionary of Music and Musicians kard online versiyonla kullancya ola anst bir mziksel malzeme sunarken ba ka sitelere eri ebilmek iin de 5 binin zerinde ba lant (link) sa lamaktadr (Grove, 2004). Baz online mzik e itimi sitelerinde formlar, alglar besteciler hakknda oktan semeli testler eklinde bir takm sorular sorularak

 rencilerin bilgi durumlar llmektedir. Bu testler bilgisayarla de erlendirilerek sonular rencilere annda bildirilmektedir (Can, 2001; Blackwell, 1998). nteraktif yazlmlarda kulak e itimi alannda da byk ilerlemeler sa lanm tr. Kula n mziksel i itme kapasitesini artrmaya ynelik bu programlarda aralklar, akorlar, diziler, ritm ve dikte gibi konular ele alnmaktadr. Bu trl yazlmlarda bilgisayar ile renci arasndaki etkile im klavye ve mikrofon aracl yla kurulmakta, kademe kademe zorla an aralk ve paralarla renciye kulak e itimi verilmektedir. renci ister tek ba na isterse Internet ortamnda bir sanal snfa kaydolup al malarn srdrebilmektedir. EarMaster Pro 4.0 http://www.earmaster.com/pro/, EarMaster School 4.0 http://www.earmaster.com/school/index.htm bu alandaki yazlmlara birer rnek olarak verilebilir. nteraktif mzik e itiminde sk rastlanan programlardan biri de alg e itimi programlardr. Bilgisayar ve alg arasndaki bilgi al veri inde midinin byk avantaj sa lamas, tampere alglarda intonasyon lm ve de erlendirilmesinin daha kolay olmas ve yaygn kullanm gibi nedenlerle bu alanda en fazla grlen programlar piyano ve gitar e itimi zerinedir (Can, 2000). Bununla birlikte keman, ba lama, blokflt gibi di er alglar iin yazlm programlar da mevcuttur. Bu yazlmlarda ilgili algnn zelliklerine gre sa ve sol el teknikleri, parmak pozisyonlar, yay teknikleri, e itli akor, arpej, kadans ve dizi al malar gibi konular ele alnmaktadr. The Violin Tutor 1.0 http://www.theviolintutor.com/ , : Guitar Method http://www.guitar-online.com/load.htm, Recorder Teacher ftp://ftp.unet.com/com/eon/rtinst98.exe, Piano Professor 3.02 http://www.pianoprofessor.com/ nteraktif alg e itimi yazlmlarna rnek verilebilecek programlardan birkadr. Bilgisayar yardmyla kompozisyon, icra ve notasyon alanlarnda da arpc geli meler sa lanm tr. Ba langta bilgisayar icrasnn yapayl , insan duygularna uzakl ve mekanikli i zerinde yo unla an ele tiriler, hzl geli melerle hzla azalmaktadr (Can, 1998). erisinde, aralklar, diziler, armoni, hz ve grlk terimleri gibi konulara dair pek ok geli tirici al ma ve etdn ele alnd mzik kuramlar alanndaki Music Ace 2 http://harmonicvision.com/ma2fact.htm) gibi programlar ile ses e itimi alanndaki Singing Tutor 4.0 (VIMAS Technologies), http://www.vimas.com gibi programlar da bu alana verilebilecek di er e itim programlarna birer rnektir. Btn bu programlarn ve online sistemlerin mzik e itiminde etkin olarak kullanlmas, retim sistemini tamamlayc ve glendirici bir unsur olarak rencilerin renme srelerini hzlandracak, geli mek istedikleri alanda zengin bir materyale sahip olmalarna neden olacaktr. retimde srekli olarak niteli in artmasn sa lamaya ynelik olan bilgisayar destekli retim modeli ile kendi ihtiyacna gre e itim alabilen renci, pek ok bakmdan avantajl bir renme sreci ya ayacaktr. Sonu Gerek online sistemler gerekse CD Romlar aracl yla kullanlan, interaktif mzik e itimi programlar, mzik e itiminde arpc de i ikliklere yol aarak bir mzik retmeni adayna pek ok bakmdan stnlk sa lamaktadr. Mesleki e itime katknn yan sra a n gerektirdi i teknik donanma sahip bireyler yaratmada son derece etkili olan bu sistemler, XXI. Yzyla damgasn vurarak ihtiyac olan bilgiyi nerede ve nasl bulaca n bilen, ezbercilikten uzak, ara trmaclk ruhuyla yeti mi bir genlik yaratlmasnda ok byk bir paya sahip olacaklardr. Bilgi a olarak nitelendirilen iinde bulundu umuz yzylda mzik e itiminin ehresinin de teknolojideki geli melere ba l olarak de i mesi kanlmazdr ve bu alan iin hazrlanm programlar ve online sistemler bu durumu gzler nne sermektedir. KAYNAKA Alkan, C. , 1985, E itim Teknolojisi, Ankara nv., E t. Bil. Fak. Yayn, Ankara. Blackwell, Brian and Andre Dauwalder, 1998, The Symphony: An Interactive Guide, URL: http://library.thinkquest.org/22673/?tqskip1=1 Can, M. Cihat, 2000, Mzik E itiminde nteraktif Bilgisayar Uygulamalar, Gazi E itim Fakltesi Dergisi, say 2, s. 127-134, Ankara. Can, M. Cihat, 2001, Online Mzik E itimi, a da E itim, say 276, s. 9-14, Ankara. Can, M. Cihat, 1998, leti im Aralar ve Teknolojideki Geli melerin Mzik E itimine Etkileri, Gazi niversitesi, Cumhuriyet Dneminde Mzik Paneli, Ankara. Grove, 2004, Grove Music Online http://www.grovemusic.com/ LOGIN?sessionid=920a51c1e1364f7593443f4480dfcc87&authstatuscode=400 man A., 2003, retim Teknolojileri ve Materyal Geli tirme, De i im Yaynlar, stanbul.

man A., 2001, Bilgisayar ve E itim, Sakarya niversitesi, E itim Fakltesi Dergisi. Team O., 2004, Online Music Encyolopedia, http://library.thinkquest.org/10400/html/?tqskip1=1 Uan A., Trkiyede retmenli in Meslekle mesi, www.meb.gov.tr, 01.03.2004