DOI: 10.

7816/idil-01-01-07

FLT ETMNDE TEMEL BECERLER VE DL TEKNKLER

Emre STN1
ZET
Flt eitimi alan bireyin becerisi, bilgisi ve teknii istenilen dzeye getirilerek mzii dinleme, anlama yorumlama gibi mzikal davranlar ve mzie kar duyarllnn geliim gstermesi salanacaktr. Flt eitiminde, edinilmi yanl bir tekniin alkanla dnmesiyle ortaya kan problemin dzeltilmesi o tekniin ilk kez kazandrlmas aamasndan ok daha g olacaktr. Bu problem, hem renci hem de retmen iin sknt verici bir durum ortaya karacaktr. Bu nedenle bireysel alg eitimi branlarndan birisi olan flt eitiminde temel beceri ve tekniklerin bireye kazandrlmas amalanmaktadr. Fltten doru ve temiz ses karabilme, algya hkim olma, doru duru ve tutu, el, dudak, nefes ve vcut uyumu, el ve dil koordinasyonu, vibrato, dil teknikleri ve yorumlama gibi temel beceri ve tekniklerin flt alacak bireye mutlaka kazandrlmas gerekmektedir. Eitimcilerin, flt eitimi alan rencilerin flt tekniini gelitirmeleri ve teknik problemlerinin nne geerek daha salkl bir yol izlemeleri iin geerlilii kantlanm yeni yntemleri takip etmeleri ve yeniliklere ak olmalar gerekmektedir. Aratrmada, bireysel alg flt eitiminde fltte kazanlmas gereken temel beceriler ve fleme tekniklerinin nemi incelenmi ve neriler sunulmutur. Anahtar Kelimeler: Mzik, Eitim, Teknik, Flt Eitimi.

Nevehir niversitesi, Gzel Sanatlar Fakltesi, Mzik ve Sahne Sanatlar Blm. emreustun1@hotmail.com

103

www.idildergisi.com

DL, 2012, Cilt 1, Say 1 / Volume 1, Number 1

TONGUE TECHNIQUES AND BASIC SKILLS TO FLUTE EDUCATION

ABSTRACT
Flute education the ability of the individual, by bringing the desired level of knowledge and technique of music listening, musical behaviors, such as interpreting and understanding the sensitivity to the music will be provided as development. Flute education, acquired a wrong turn to the habitual technique to give the resulting phase correction of the problem the first time that the technique would be much more difficult. This problem is an embarrassing situation for both students and teachers will reveal. Individual branches of education which is one the flute instrumental training aimed to gain some basic skills and techniques to the individual. Necessarily need to give individuals the basic skills and techniques to play the flute., such as correct and clean flute sound creatibility , instrument of domination correct posture and grip, hand, lip, breathing and body alignment, coordination of hand and tongue, vibrato, language and interpretation techniques. Educators, students studying flute flute technique and technical problems to develop a way ahead for the pursuit of better health, and to follow the new methods of proven validity should be open to innovation. In the study, to have acquired the basic skills of individual instruments and the flute-blowing techniques flute importance of education were examined and recommendations are presented. Key Words: Music, Education, Technique, Flute Education.

1.Giri Fltler tm mzik aletleri ierisinde en eski ve geni alana yaylabilmi alglar arasndadr. Gnmzden yirmi bin yl nce insanlar ii bo kemiklere, boynuzlara ve bambu kamlarna fleyerek ses elde etmiler ve bu alglarda birok deiiklik yapmlardr. Bylece algnn geliiminde byk yol kat edilmi ve bugnk seviyesine ulalmtr. Tarih ncesi dnemlerde kemik, boynuz, fildii, maden ve abanoz aalarndan yararlanarak insanlarn ses rettikleri ilkel fltlere rastlanmaktadr. Japon, in, Hint, Msr ve Eski Yunana kadar uzanan bu alg deiik

www.idildergisi.com

104

STN Emre, Flt Eitiminde Temel Beceriler ve Dil Teknikleri

byklklerde yatay ve dikey olarak yaplmtr. lk insanlar ii bo kemiklere, hayvan boynuzlarna, aa paralarna ve bambu kamlarna fleyerek bu algnn ilk rneklerini ortaya karmlardr. Farkl paralar toplayp birletirerek, farkl sesler elde etmek iin delikler ap, bunlarn sesleri nasl deitirdiini bulmular ve gnmz fltnn ilk temellerini atmlardr. Aa flemeli alglar insanlk tarihiyle ayn paralelde binlerce yl geride brakarak, teknik geliimini salam gnmzde mzik eitiminde ve mzik sanatnda gerek yerini almtr. Bugn dnyann her yerinde toplumlarn duygu, dnce ve heyecanlarnn ifade aralarndan en nde gelenleridir (lik, 1986;14).

ekil-1: Eski flt rnekleri (Genel, 2005; 4)

ekil-2: Eski flt rnekleri (Solum, 1992;52,53)

105

www.idildergisi.com

DL, 2012, Cilt 1, Say 1 / Volume 1, Number 1

1800l yllarn flt algs asndan nemi ok byktr. algnn delik says bu dnemde sekize karlmtr. Alman flt virtz ve alg yapmcs olan Teobald Boehm (1794-1881) flte bugnk mekanizmasn kazandrm ve algnn daha yksek bir tona sahip olmasn salam ayrca alcnn daha kolay ve hzl alabilme ihtiyacn karlamtr. Alman flt Boehm algy daha kolay alnabilir hale getirip flt tonunu ykselterek ses kalitesini arttrmay hedeflemi, 1846-1847 yllar arasnda yeni bir mekanizma ortaya karmtr. Bu alma sonucunda balk, gvde ve kuyruk olmak zere blmden oluan algnn yeni halinde azl kalkk olan balk ksm, ana perdelerin bulunduu orta ksm ve sa elin kk parma iin perdelerin bulunduu kuyruk ksm bulunmaktadr. Boehmin kendi adyla da anlan bugnk modern mekanizma ile ses kalitesi artm, kromatik notalarn aln daha kolay hale gelmi ve tm sesler ayn dzeyde tutularak gzel bir ton ortaya kmtr. Flt lkemize ilk kez 1826 ylnda Nizam- Cedit Bando Takmyla girmitir. 1831 ylnda kurulan Mzika-i Hmayunun bana getirilen talyan flt Guseppe Donizetti ve flt Ahmet Necip Paa deerli renciler yetitirerek lkemizde bu algnn geliimi iin ilk temelleri atmlardr. 1908de Merutiyetin ilanyla, mi bemol flt, fifre, re bemol flt, piccolo gibi flt eitleri bando ve orkestrada kullanlmaya balanmtr. Musiki Muallim Mektebi 1929 ylnda alt yllk eitim ile flt blmnden Neet Beyi, 1932de Hasan Torganly ve 1936da Basri Himmetzedeyi mezun etmitir. 1936 ylnda kurulan Ankara Devlet Konservatuarn bitiren fltler ise yurt iinde ve dnda yaylarak lkemiz adna birok hizmet vermilerdir. 2. Flt Eitimi Eitim bireyin yaants iinde yetenekleri dorultusunda amal olarak, davran kazanmasn ya da davran deitirmesini salamay amalayan bir sre olarak ifade edilebilir. Bilindii gibi bireyleri ve toplumlar ynlendirme, deitirme, gelitirme ve yetkinletirmede en etkili srelerin banda eitim gelir. Eitimi geni anlamyla ele almak gerekirse bilinli amal ve istendik bir kltrlenme, kltrleme ve kltrleme sreci olarak tanmlayabiliriz (Uan, 1997). Eitimin farkl birok alanlar bulunmakta ve bu farkl alanlardan birini de mzik eitimi oluturmaktadr. Mzik eitimi bireye belirli mziksel davranlar kazandrmay amalayan, bireyin mziksel davranlarn gelitirmesini ve bilinli olarak mzii reten ve tketen, mzik yoluyla iyi ilikiler kurarak toplumsallamasn salayan bir sretir. Mzik eitimi bireye kendi yaants

www.idildergisi.com

106

STN Emre, Flt Eitiminde Temel Beceriler ve Dil Teknikleri

yoluyla amal olarak belirli mziksel davranlar kazandrma, deitirme ve gelitirme srecidir (Uan,1997;8). Mzie kar ilgi ve yetenei olan bireyleri yetitiren kurumlarda uygulanan eitimin nemli bir dal da alg eitimidir. alg eitimi yoluyla renci yeteneini gelitirecek mzikle ilgili bilgilerini zenginletirecek ve mzik beenisini yksek bir dzeye karmaya alacaktr (Tanrverdi,1997;8). alg eitiminin bir boyutu olan flt eitimi, algy etkin bir ekilde hedefler dorultusunda bireyin flt almay gelitirebilmesi iin yrtlen eitim srecidir. Flt almay amalayan bireye verilen eitimin salkl olabilmesi iin flt eitiminin ileri bir dzeye tanabilmesi amalanmaldr. Bireyin renme davrann etkileyecek bir retim program belirlenerek rencilerin renme srecinde performanslarn ykseltmek bakmndan alg retim srecinin mzik eitimcileri tarafndan etkili, verimli ve net bir biimde srdrlmesi gerekir. alg eitiminin nemli boyutlarndan birini oluturan flt eitiminin temelinde flt almay renebilme, gelitirebilme ve etkin bir ekilde kullanabilme basamaklar uygulanr. Flt eitimi ve retiminin ierii aamal olarak; teknik altrma ve ettleri, Trk ve Dnya bestecilerinin eserlerinden rnekleri, eitim mzii rneklerini, flt literatr ile okul mzik eitiminde renme-retme tekniklerini kapsar (MEB, 2006;4). Bireye verilecek olan alg eitiminde bireyin bedensel yeteneklerini gelitirmenin yan sra ruhsal yetenek, duygu, beeni ve yaratclk gibi unsurlara da nem verilmelidir. Bireyin alg almada geliimi iin algsna uygun bir vcuda sahip olmas gerekmektedir. alg retimi, alg almay alg renmenin gereklemesi ve algy seslendirmek iin bireyin davranlarnda teknik ve estetik nitelikli yeni davranlar gelitirmek amacyla uygulanan srelerin tmdr. Bu bir iletiim srecidir. alg retim srecinde bilgi, beceri kazanlr ve davranlar gelitirilir, estetik anlay edinilir ve kiilik oluumu salanr(Akku,1996;164). Flt, rencinin alg, iitme, ses eitimi ve yaratclnn gelitirilmesi gibi mzik eitiminin zel amalarna hizmet eden nemli bir aratr. Evrensel sanat iinde vazgeilmez ve youn kullanlan aa flemeli alg grubu yesi olan flt algs ile flt eitimi alan birey mzik edebiyatndaki eserlere daha erken ulalacak, mzik dinleme alkanlnn ilerlemesi ile yeni mzikleri retme, heves ve becerilerine ynelecektir. Bylece bireyin yaratclk eitimi de geliecektir (lik, 1990).

107

www.idildergisi.com

DL, 2012, Cilt 1, Say 1 / Volume 1, Number 1

2.1. Fltn Teknik zellikleri Modern fltn on delii bulunmaktadr. algnn zerine yerletirilmi olan perdeler, miller ve yaylar sayesinde algy kontrol etme imkn daha yksektir. Modern Behm flt, yaklak 66 cm uzunluunda ve 2 cm apnda silindir bir borudur, blmden oluur: a)Ba b)Gvde c)Kuyruk

Modern flt oktavlk ses geniliine sahiptir ve flt notas sol anahtarna gre yazlr. Fltn en kaln sesi do sesidir. Baz fltlerin kuyruk ksmna perde eklenmesiyle en kaln ses olan si elde edilir. Gnmzde yan fltten baka piccolo (kk flt), alto ve bas fltlerde kullanlmaktadr. Piccololar yan fltlerin yaklak olarak yars kadar olup al teknii ve ses genilii ayndr. Piccololar yan fltlerden bir oktav tiz balar. Alto fltler ise yan fltlerden daha kaln ve daha uzundur. Ses rengi dolgun olan bu fltler, yan flte gre tam drtl, bas fltlerde ise yazlan notalar yan flte gre bir oktav pesten duyulur. Bas flt ve alto flt kullanm asndan pek yaygn olmayp orkestralarda nadiren kullanlmaktadr. Flt flemeli alglar arasnda en evik ve en gsterili algdr. Dizi, arpej, sslemeler, triller, atlamal ve kromatik sesler fltn teknik yapsna son derece uygun olup tek dil, ift dil, dil gibi fleme tekniklerinin kullanmyla her trl tempoda rahatlkla alnabilmektedir.

ekil-3: Modern flt rnekleri

(ensoy, 1997; 30)

www.idildergisi.com

108

STN Emre, Flt Eitiminde Temel Beceriler ve Dil Teknikleri

2.2. Flt Eitimi Alacak rencide Bulunmas Gereken zellikler Flt alacak bireyde birtakm fiziksel ve mziksel zelliklerin bulunmas gerekmektedir. Bireyde ses bozukluu, kekemelik, iitme kayb gibi kusurlarn bulunmamas, parmaklarn yumuak, hafif ve normal, parmak ularnn duyarl ve hassas olmas gerekir. Dudaklarn ince veya normal, di yapsnn dzgn olmas ve ayakta durmay engelleyici bir sakatln bulunmamas nemli zellikler arasndadr. Bireyin ezgi-ritim duygusu, nota okuyabilme gibi mzikal zelliklerini gelitirip iyi bir seviyeye getirmesi alg eitiminde byk nem tamaktadr. 2.3. Flt Eitiminde Temel Beceriler Bireysel alg eitimi branlarndan birisi olan flt eitiminde temel becerilerin bireye kazandrlmas amalanmaktadr. Fltten doru ve temiz ses karabilme, algya hkim olma, doru duru ve tutu, el, dudak, nefes ve vcut uyumu, el ve dil koordinasyonu, sol anahtarn okuma, deifre yapabilme ve yorumlama gibi temel becerilerin flt alacak bireye mutlaka kazandrlmas gerekmektedir. Flt algs sol anahtar kullanlarak alnan bir algdr. Bu durumda flte yeni balayan bireyin sol anahtarn okuma becerisini iyi bir dzeye getirerek notasyon ifrelerini zmleyebilmesi gerekir. Bylelikle bireyin iki elini flt tueleri zerinde kullanm rahatlkla ortaya kar. Deifre becerisi ile bireyin notasyonu doru okuyarak flt tuelerine aktarabilmesini, yorumlama becerisinde ise seslendirilen eseri bireyin hissederek ifadeli bir biimde uygulayabilmesi salanmaldr. ki tr deifre vardr; birincisi ilk defa ele alnan bir eseri yava, yava ve her notasn inceleyerek okumak; ikincisi eserin temposuna yakn bir hz belirlenerek eserin karakter ve anlatmna dikkat ederek notalar okumaktr (Fenmen, 1991). Flt eitiminde doru bir duru pozisyonu iin dengede durulmal, vcut arl iki ayaa eit olarak datlmal, bacaklar birbirine paralel olmal, kollar vcuda fazla dayanmamal, dirsekler vcuda doal bir uzaklkta olmaldr. Gzel bir ton oluturabilmek iin azlk dudaa yerletirilirken doru konumda olmasna zen gsterilmelidir. Azln alt dudan snrna yerletirilmesi, flerken dudaklarn gergin olmadan daha rahat ve gevek bir pozisyonda olmas, rencinin uzun ses almalarna nem vermesi ve kendisini dinlemesi gerekmektedir. Parmak tekniinde problem yaayan rencilerin ayna karsnda almalar, ett ve eser almasna hemen ara vererek kolaydan zora doru olan dizi almalarna balamalar gerekmektedir. Sa el baparman fa perdesiyle paralel pozisyonda

109

www.idildergisi.com

DL, 2012, Cilt 1, Say 1 / Volume 1, Number 1

olmas ve fltn kuyruk ksmnn sa el kk parman rahat edecei ekilde ayarlanmas parmaklar rahat kullanabilmek asndan faydal olacaktr. Nefes ve diyafram kullanmnda problem yaayan rencilerin sk sk nefes ve diyafram egzersizleri almas ve uzun ses almalar yapmas gerekmektedir. Flt tutma pozisyonunun insan vcudu iin doal ve ideal bir pozisyon olduunu syleyemeyiz. Bu tutu ekli omuzlar, boyun ve kollar iin hassas bir pozisyondur. Bu nedenle, doru ay korumak, kaslar gereinden fazla zorlamadan alabileceimiz en salkl pozisyonu bulmamz salar (Ekebalkan, 2007; 54). Fltte tekniin temeli doru vcut pozisyonu, ellerin flt doru kavramas ve fltn doru bir ekilde dengelenmesiyle rahat bir tutu pozisyonuna dayanr. Fltn arln bilekler ve n kollar tamal, ene, sol el iaret parmann boumu, sa el baparma ve sa el sere parmayla algnn dengede durmas salanmaldr. Bylece parmaklar daha rahat hareket edebilecek duruma gelir. Parmaklar yuvarlak, perdelere yakn ve gevek olmaldr. Tonun parlakl ve matlyla ilgili olarak fleme pozisyonu ve hava basnc arasnda dorudan bir iliki bulunmaktadr. Doru fleme pozisyonuna sahip olmak iin dudaklar esnek ve serbest olmal, gergin tutulmamal ve kaslmamaldr. st dudak alt dudaa kyasla nde durarak flte aktarlacak hava akm aaya doru ynlendirilmelidir. enenin gevek tutulmasyla az boluunun geniletilmesi hava akmnn doru ynlendirilmesine yardmc olacaktr. Boazn ak tutulmas salanmaldr; bylelikle cierlerden gelen havann nefes borusundan aza aktarlmas kolaylaacaktr. Bunun iin boazn esniyormu ya da Aa diyormu gibi ak tutulmas salanmaldr. Flt alarken kullanlan dil tekniklerin yannda ellerinde dil vurularyla koordineli olarak hareket etmesi gerekmektedir. Dil vuruuyla parmak hareketinin doru orantl hareket etmesi ve bu becerinin geliebilmesi iin uygun ett ve eserlerle allarak bu tekniin iyi bir seviyeye getirilmesi amalanmaldr. Flt daarndaki tm eserler bu becerinin gelitirilmesiyle seslendirilir. Yaplan almalarda bireyin duru pozisyonuna nem verilmeli, almann ayna karsnda alkanlk haline gelinceye kadar vcut kontrol edilerek devam edilmesi gerekmektedir. Ayrca flt olabildiince yere paralel tutulmal, ba dik durmal ve dikkatli bir almayla bu beceriler pekitirilmelidir. 2.4. Flt Eitiminde Nefes ve Ton Gelitirme Teknii Gzel ve doru ses retimi iin dikkat edilmesi gereken hususlarn en banda nefes gelmektedir. Nefes, alcnn en temel malzemesidir ve onu en iyi ekilde alp kullanmay bilmek ilk grevlerden biri olmaldr. Flt renmeye yeni balayan bir birey iin doru ses karmak ilk ama olmaldr. Bu amaca ulamak

www.idildergisi.com

110

STN Emre, Flt Eitiminde Temel Beceriler ve Dil Teknikleri

uzun ses fleme almalaryla gereklemektedir. lk admda birey flt el yordamyla dudana yerletirip ses karmaya almaldr (Dural, 2007). Nefes tekniine byk etkisi olan diyafram, gs boluunu karn boluundan ayran yass bir kastr. Bir kubbe grnmnde olup genilemesi dikey olan bu kas yaps kasldnda, gsn alt blmne, arkalara ve yanlara doru genileyerek cierlere hava dolmas iin boluk oluturur. Flt almak iin diyaframn 70-100 milimetre kadar genilemesi gerekecektir. Bu da bilinli, doru ve dzenli bir alma ile ortaya kar. Diyafram nefesinin doru kullanlmas uzun almalar sonunda beceriye dntrlebilir. Bu sre, algsn yeni renmeye balayan bireyler iin skcdr. Bu almalarn beceriye dnmesi iin sabr gerekmektedir. Bu nedenle nefes balangta byk bir problemdir. Fakat sabr, aba ve zaman ile problemin boyutu azaltlabilmektedir (Dural, 2007). Gs kafesinin kullanm sz konusu olduunda fltistler anclarla ayn yntemi uygularlar. Nasl ki kambur duran birinden byk bir ses kmazsa ayn ekilde omuzlar ie dnk, gs ukurlam bir fltist de iyi bir ton elde edemez. Nefes alrken omuzlar kaldrmak grtlan skmasna, hrltl bir sesle almaya, cierlerden gelen havay doru kontrol edememeye neden olduundan yaplmamas gereken bir harekettir (Turgay, 1993;5).

ekil-4: Fltte hava akm (Meb, 2009;71)

111

www.idildergisi.com

DL, 2012, Cilt 1, Say 1 / Volume 1, Number 1

Flt sesi azla flenen hava ile balamaktadr. flenen havann bir ksm fltn iine, dier bir ksm ise dar kar. Fltn iine giren hava akm fltte titreime yol aarak; dudak, ene, dil, damak, grtlak ve diyaframn doru kullanmyla fltn alt seslerinden gl ve dolgun, st seslerindense yumuak bir ton elde edilmesini salayacaktr. Fltte ezgileri seslendirme esnasnda nefes alma ihtiyac ok daha fazladr. Bu durum bireyin ilk zamanlarda nefesinin abuk tkenmesine neden olacaktr. Bunun nne geebilmek iin flt alan bireyin ezgide uygun nefes yerlerine ve suslara dikkat etmesi, ayrca diyafram desteini iyi kullanmas ve uzun nefes almalarna nem vermesi gerekmektedir. Fltten elde edilecek gl bir ton, dudaklarda esnekliin salanmas, flenen havann fltn iine doru ynlendirilmesi ve diyafram desteinin kullanlmasyla ortaya kar. st seslerdeki yumuak tonlar oluturabilmek iin az iinin daha geni tutularak dudak esneklii ve diyafram desteinin salanmas gerekmektedir. Alt enenin hafif ne karlmas ve flenen havann fltn azlna dik ve biraz yukarya aktarlmasyla yumuak tonlar yakalamak daha kolay olacaktr. Bireyin istedii tona ulamas iin fltn azlna flenen havann asna dikkat etmesi ve flte aktarlan hava akmn yaplan nefes ve diyafram almalaryla bilinli olarak beceriye dntrlmesi gerekir. Gl bir ton iin kk bir delikten hzl bir hava akmnn gemesi gerekir. Yumuak bir ton iinse fleme delii geniletilmeli ve hava akm yava olmaldr. Gl ve yumuak tonlar almaya balarken tek bir ses zerinde almak daha yararl olur (Turgay, 1993;8).

ekil-5: Fltte hava akm (Turgay 1993;5)

www.idildergisi.com

112

STN Emre, Flt Eitiminde Temel Beceriler ve Dil Teknikleri

Fltn oktavlk ses aral bulunmaktadr. Bu oktavlk ses aral ierisinde sesin kapal, mat ve zayf bir ton oluturmamas iin doru bir fleme pozisyonuna ve yeterli hava basncna ihtiya vardr. Temiz ve parlak bir ton iin seslere iyi odaklanarak hava akmnn flte aktarlmas gerekir. Birinci oktav ierisinde doal bir ton yakalamak iin dudaklarn ok sk olmas, fltn azlnn ieri veya dar evrilmi olmas, boazn sklmas, ba ne eerek flemeye almak gibi hatalar nlemek gerekecektir. Birinci oktav ierisinde yaplacak almalarda hava basncn salamak ve nefes borusunu daraltmamak iin boaz skmamaya dikkat edilmesi gerekir. Doru bir fleme pozisyonu ve yeterli hava basnc salandnda birinci oktav sesleri zorlanlmadan elde edilir. Fltte ikinci oktav en rahat ses verilebilen aralktr. Bu rahatl korumak ve sesin atlamasn engellemek amalandnda, dudaklar biraz daha rahat brakarak hava akmn kolaylatrmak gerekecektir. kinci oktav seslerini alarken sesin her zaman yuvarlak ve przsz olmasna zen gsterilmelidir. Sesleri zorlamaktan kanlmal ve her zaman fltn doal sesi korunmaldr. Aksi halde sesin atlamas gibi bir problem ile karlalabilir. Bu noktada st duda gevek ve dudaklarn kelerini serbest brakmay unutmamak gerekir (Turgay, 2002;25). Fltn nc oktav seslerinde doal ve parlak bir ton elde edebilmek iin doru hava basnc salanmal, zayf ve gsz bir tondan kanlmaldr. Birinci ve ikinci oktav sesleri zerinde yaplan almalarda tam neticeye ulalmal ve daha sonra nc oktav sesleri zerinde almalar yaplmaldr. nc oktav sesleri, birinci ve ikinci oktav seslerine gre daha riskli olduu iin nce yaplan almalarda tam neticeye varmak ok nemlidir. nc oktav seslerinden farkl renk elde edebilmek dier oktavlara gre ok daha gtr (Turgay, 2002;29). Fltte karn kaslar ve diyaframn doru kullanm, hava basncnn arttrlmas, dudak, az ve boazn sklmamas ve az boluunun geniletilmesiyle aralklar ve melodik pasajlarda fltn doal sesleri korunacak, ayrca fleme pozisyonunun geliimi, nans ve ton anlaynn btnlemesi salanm olacaktr. 2.5. Bireysel alma Sreci ve Hedeflenen Davranlar Mzik retim tekniklerinin renilmesi ve alan uygulamalar ile yetien mzik eitimcileri rencilerin bilisel, duygusal ve devinisel alanlardaki gelimelerini salayan uygulayclardr (Dndar, 2003;57). MEB nn 2006 yaynl kitapnda (2006;2) (Uan,1988) durumu yle vurgulamtr; Mzik eitimcisi ve renciler arasnda alg kullanlarak salanan mziksel iletiim, rencide istenilen

113

www.idildergisi.com

DL, 2012, Cilt 1, Say 1 / Volume 1, Number 1

davranlarn ya da davran deiikliklerinin oluturulabilmesini nemli lde etkilemektedir. Mzikte yetenekli olmak, abuk renebilme ve hzl uygulamaya gemek ok nemli bir zellik olmasna ramen tek bana bir ey ifade etmez. Bireylerin kendilerine ait olan zamanlarn en etkili ve verimli bir ekilde deerlendirmeleri gerekmektedir. Dersin retmeni tarafndan belirlenecek bir programla bireyin her gn bireysel alma yapmas gerekmektedir. Bu almalarda renilen teknik konularn pekitirilmesine, altrmalara, ettlere, ilk bakta nota okumaya, nefes ve diyafram gelitirecek egzersizler yapmaya nem verilmelidir. alg retiminde sreklilik ilkesi rencinin derslere tam devamn ve her gn programl olarak bireysel alma yapmasn gerektirmektedir. Bu nedenle her gn belirli bir alma sresi ayrlmal ve ona uyulmaya allmaldr. almaya balamadan nce alma sresinin akllca planlanmas ok nemlidir. Gnlk almada teknik konulara, altrma, ettler ve yaptlar ile eskiden allan paralarn tekrarna ve deifreye yer verilmelidir (imen, 1994;137). Bireysel alma srecinde hedeflenen davranlar elde edebilmek iin bireyin zihin gcnn tam katlm salanmaldr. Akln baka bir yerde olmas yaplan almada uygulanan hatalarn pekitirilmesine ve bu hatalarn alkanlk haline gelmesine sebep olabilir. Bu da harcanan zamann ve verilen emein boa gitmesine yol aar. Bu yzden alma sreci ierisinde olan bireyin zihinsel durumu byk nem tamaktadr. ou renci alrken, parmaklar ve elleri ile alk bir ekilde hareketleri yapmasna karn, akllar baka yerdedir. Byle bir almada kontrolden yoksun olduu iin boa gitmekte olan zaman ve emek vardr. Sadece zaman ve emek deil bir de zarar vardr. nk akl olaya karmad iin, yaplan hatalar varsa onlarda tekrarlanarak pekitirilmektedir. Zamanla hatal sesler kulaa etki etmez. Bu hatalar benimsenmi olur. Bu tr bir alma ekli, yani akl ve kulan i banda olmad zaman yaplan uygulama artk bir alkanlk haline gelirse tekrar akl ve kula kontrol eder duruma getirmek ok fazla efor gerektirecektir (Bykaksoy, 1997;62). Flte yeni balayan renci bu algyla ilk tanmasnda zorluklar ve glkler ile karlaabilir. Bu durumda bireyin cesaretini yitirmesine izin verilmemeli ve can skc almalarla usandrlmamal, krc ve kt eletirilerden uzak durarak oluan ya da oluacak problemlerin nlemleri alnmal ve zm yollar bulunmaldr. Eitimcinin verecei gzel rnekler sayesinde renci durumu daha iyi alglayacaktr.

www.idildergisi.com

114

STN Emre, Flt Eitiminde Temel Beceriler ve Dil Teknikleri

2.6. Fltte Dil Teknikleri Flt algsnda kullanlan birok fleme teknii bulunmaktadr. Fltte; temel dil vurma teknii, legato, staccato, vibrato, kesik ve vurgulu (aksanl) alma, tek dil, ift dil ve dil gibi pek ok nefes, dil ve ifadelendirme teknikleri kullanlr. 2.6.1. Tek Dil Teknii Tek dil tekniinde iki nota dilin bir hareketiyle birbirinden ayrlr. Bu dil hareketi pek ok deiik biimlerde gerekli grlen durumlarda uygulanabilir. Tek dil hareketinde her ton zellikle allmaldr. Dil ucu tu-t, du-d hecesi sylerken grtlaktan itilir, hafif vurulur ve abuk bir ekilde geri ekilir. Tek dil hareketi sadece yava pasajlarda uygulanr (Prill). 2.6.2. ift Dil Teknii Hzl pasajlarda tek dil tekniinin yetersiz kalmasyla ift dil tekniine gerek duyulur. ift dil teknii retiminde tu-ku, t-k, du-gu, dg hecelerinin kullanlmas gerekir. Bu telaffuzun zorluu iki dil hareketinin eit olmasndan kaynaklanmaktadr. Bu almada ikinci hecenin bo bir ses gibi duyulmamas iin ikinci notaya daha kuvvetli bir vurgu yaplmas ve almalarda temponun yava yava arttrlarak tekniin pekitirilmesi amalanmaldr. renci bu telaffuzun uygulamasn ton ve telaffuzda ayn nitelii elde edene kadar, bu iki dil hareketinin eitliini srekli aklnda tutarak yapmaldr. ift dilin genellikle ok hzl nota artnda kullanlmas gerekiyorsa da, balangta yava uygulanmas daha yararl olacaktr. Bylelikle renci kuvveti ve akl ikinci notaya verir. Ayrca dilde byk bir kolaylk elde eder ve tek dil ile ift dilde uygun olan paralar kolaylkla alabilir. Unutulmamaldr ki bu telaffuz hzl yapldnda dinleyenlere tek dil izlenimi vermelidir (Taffanel and Gaubert,1923). 2.6.3. Dil Teknii l ritimlerde tek dil ve ift dil tekniinin yetersiz kalmasyla dil teknii kullanm ortaya kar. Tu-ku-tu, t-k-t, du-gu-du, d-g-d hecelerinin telaffuzu ile hzl lemeler yaplarak oluan bu teknik dilin itme, ekme ve tekrar itme eklindeki hareketiyle kullanlr. Bu lemenin ikinci hecesine yaplacak vurgulamayla kopukluk ortadan kaldrlmal, tempo derece derece arttrlarak iyi bir uyum ierisinde btnlk salanmaldr.

115

www.idildergisi.com

DL, 2012, Cilt 1, Say 1 / Volume 1, Number 1

2.6.4. Vibrato Vibrato, uzun bir sesin dar bir alan ierisinde kalndan inceye, inceden kalna dalgalandrlmasdr.

ekil-6: Sesin dalgalanmas (Aknc 1994;13)

Vibrato, sesin frekans ve iddetinde periyodik deiiklikler yapmak demektir. Eskiden vibratonun kaynann solunum kaslar olduu dnlrd. Uzun zamandr bilim adamlar iin bir bilmece olan vibratonun grtlakla ilgili olduu artk biliniyor. Vibrato beyin sapnda ya da beyin sap zerindeki dier merkezlerde fizyolojik bir tremorun (titreim) sonucu olabilir. Vibrato yapabilmek iin mkemmel bir kas uyumu gerekir. Vibrato amplitd sz konusu olduunda ile tonlar arasndaki vibrato normaldir. tonun altnda ses mat, sert ve ktdr. 1 tonun stndeki vibratoda ise sesin sallanmasndan sz edilebilir (mr, 2001). Vibrato 16. yzyldan itibaren uzun sesleri sslemek amacyla kullanlmaya balanmtr. nl flt virtz Quantz fltte deiik yoldan vibrato yaplabileceini ileri srmtr. 1.Hava basncn diyafram yardmyla glendirip, azaltma yoluyla yaplan vibrato. 2. Ak olan perdeleri parmaklarla kalnlamasyla yaplan vibrato. kapayp aarak sesin incelip

3. Grtlaktan sesi deitirerek Hi hecesi kullanmyla yaplan vibrato. Gnmzde en iyi ve doal olan vibrato diyafram vibratosudur. Fltte vibrato yaklak olarak saniyede 4 ile 7 titreim arasnda gereklemektedir; ancak mziin temposuna gre sklamas veya yavalamas mzikal ifade ve yorum asndan gereklidir. Genel olarak vibrato fltnn kendi iinde hissetmesi gereken bir olgudur. Her fltnn kendine zg bir vibrato teknii vardr. Fltte en doal vibrato diyaframdan alnan nefes ile oluur (Aknc, 1994).

www.idildergisi.com

116

STN Emre, Flt Eitiminde Temel Beceriler ve Dil Teknikleri

Flte yeni balayan bir renciye, ilk aamada vibratolu ses fletilmemelidir. Daha sonraki aamalarda gzel bir ton salamak amacyla uzun sesler zerinde vibrato almalarna arlk verilmelidir. Vibratolu ses flerken dudak ve boaz kesinlikle sklmamal, vibrato tmyle diyaframdan gelen hava ile doal bir ekilde oluturulmaldr. Bylece belirli bir sre sonra vibrato tonun bir paras haline gelecektir.

ekil -7: Legato ve Staccatoya rnek (Taffanel and Gaubert, 1923; 39,40)

ekil -8: Tek Dil Tekniine rnek (Taffanel and Gaubert, 1923; 14)

117

www.idildergisi.com

DL, 2012, Cilt 1, Say 1 / Volume 1, Number 1

ekil -9: ift Dil ve Dil Tekniine rnek (Tatu, 2006; 38-39)

www.idildergisi.com

118

STN Emre, Flt Eitiminde Temel Beceriler ve Dil Teknikleri

2.7. Flt Daarnn ncelenmesi Flt almann temelini diyafram ve nefes, duru ve tutu pozisyonlar, dudak ve dil teknikleri oluturmaktadr. renciye verilecek olan egzersiz, ett ve eserlerle bu tekniklerin gelitirilmesi salanmaldr. renciye retilmesi gereken majr, minr ve makamsal diziler flt retimi kapsamnda nemli yer tutmaktadr. rencinin farkl ton ve makamlarda ett ve eserleri alabilmesi iin dizi almalarnn mutlaka uygulanmas gerekmektedir. rencinin becerisi ve seviyesi gz nnde tutularak on iki ton ve makamsal diziler kolaydan zora doru allmal ve son aamada kromatik dizi retimiyle renme alan tamamlanmaldr. rencinin flt yaantsn gelitirme srecinde kazandrlan bilgi ve beceriler flt iin hazrlanm kitaplarla desteklenerek bireyin flt eitimi asndan snf dzeyine uygun seviyeye getirilmesi amalanmaldr. Flt eitiminin uygulanmas aamasnda renciye aldrlacak ett, eser ve teknik egzersizlerin seviyeye uygun olarak dnlmesi gerekir. Flt literatrrnn ok geni olmas nedeniyle eitimcilerin birok seenei bulunmaktadr. Khler, Gariboldi, Marcel Meyse, Emil Prill, Taffanel Gaubert, Altes gibi birok egzersiz kitab flt eitimi ierisinde kullanlabilecek ders kitaplarndan bazlardr. Barok dnemi, Klasik dnem ve Romatik dnem bestecilerine nem verilmeli ve renci seviyesine uygun eserler seilerek programl olarak uygulanmaldr. Ayrca ada Trk Flt Mzii Daarc da incelenerek eserlerin seviyeye uygun ekilde uygulanmas flt eitimi asndan flt eitim mziinin zenginlemesini salayp, farkl bir boyut kazandracaktr. 3. Sonu ve neriler 3.1. Sonu Flt eitiminde hedeflenen amalara ulamak iin rencinin kendine ait olan zamann iyi deerlendirmesi, zihinsel ve ruhsal ynden alg almaya istekli olmas ve eitimci tarafndan nerilen yntemleri zen gstererek uygulamas gerekmektedir. Flt rencisinin parmaklar, dil, dudak, solunum yollar, omuz, dirsek vb. gibi fiziksel problemlerinin bulunmamas gz nnde bulundurulmaldr. Eitimcinin renciyi iyi motive ederek algy sevdirmesi ve seviyesine uygun olarak verecei ett ve eserlerle algy ileri bir dzeye tamasn salamas amalanmal; dil, parmak, dudak egzersizleri, diyafram almalar, doru duru ve doru tutu gibi temel konulara dikkat edilmelidir. Fltte legato, staccato, vibrato, tek dil, ift dil, dilde leme vb. teknik konulara nem verilmeli, on iki ton

119

www.idildergisi.com

DL, 2012, Cilt 1, Say 1 / Volume 1, Number 1

makamsal dizi ve kromatik dizi almalar uygulanarak rencinin flt yaants ileri bir seviyeye getirilmelidir. Fltte gzel ve doru ses retiminin salanmas iin diyafram nefesine nem verilmeli, temiz ve parlak bir ton oluturmak amacyla iyi odaklanm hava akm ve uzun ses almalarna zen gsterilmelidir. Birinci, ikinci, nc oktav sesleri, legato, staccato, vibrato, tek dil, ift dil, dilde leme gibi fleme teknikleri sabrl bir ekilde allmal, on iki ton, makamsal dizi ve kromatik dizi almalar derslerde uygulanarak rencinin flt yaants ileri bir seviyeye getirilmelidir. Flt rencisinin renci seviyesi gz nnde tutularak flt iin hazrlanan nefes, diyafram, parmak hz ve teknik flemeleri gelitirecek ett ve eserler zenle seilerek allmaldr. Flt eitimi alan bireyin sistemli, dzenli ve bilinli allmas ayrca gnlk egzersiz program uygulamalar, eitimcilerin renciye iyi bir model olmas ve rencilerin iyi motivasyon edilmesi gerekmektedir. Fltte temel beceriler ve fleme tekniklerinin bireye kazandrlmasyla bireyin flt yaants ileri bir seviyeye getirilip mzikal geliimini arttrmak amalanmaldr. 3.2. neriler; 1. Eitimcilerin daha salkl bir yol izlemeleri iin geerlilii kantlanm yeni yntemleri takip etmeleri, yeniliklere ak olmalar ve bu konuda daha zenli davranmalar renci baarsnn artmasna yardmc olacaktr. 2. rencilere alglarnda renmeleri gereken temel teknik ve davranlarn kazandrlmasna zen gsterilerek bu davranlarn tam olarak kavratlmas rencilerin flt performanslarnn daha verimli ve baarl olmas bakmndan etkili olacaktr. 3. rencilerin sorunlarn grmezden gelmeden zamannda nlemler alnmas, alg alma becerilerine bal olarak eksikliklerinin ve yetersizliklerinin aratrlmas, yanllarn zerinde durularak erken mdahale edilmesi rencinin flt performansn ilerletmesi asndan etkili olacaktr. 4. Flt eitimcileri rencilerin fiziksel, kiisel ve bedensel zelliklerini dnerek her renciyi farkl bir birey olarak grp tek tip eitim yerine tutarl, gelitirici ve anlayl yaklamlar sergilemelidir. 5. Eitimcilerin renciler iin rnek bir model olmas, onlarn motivasyonlarn st seviyede tutarak kendilerini devaml gelitirmelerini ve bunun

www.idildergisi.com

120

STN Emre, Flt Eitiminde Temel Beceriler ve Dil Teknikleri

iin aba gstermelerini salamas, gnlk egzersiz programlar uygulamas rencilerin algsnda ilerlemesi asndan etkili olacaktr. 6. rencilerin, bireysel alg dzeylerini gelitirmeye ynelik sistemli, dzenli ve bilinli almalar yapmas gelecekte mesleini daha salkl icra edebilmelerini salayacaktr. 7. Bireysel alg flt eitiminde flt alma tekniklerinin verimini arttrmak, rencilerin salkl ve bilinli ilerlemelerini salamak iin dnya literatrndeki kaynaklardan mmkn olduunca faydalanlmas flt eitimi asndan etkili olacaktr.

KAYNAKA AKINCI, LER. Yan Flt Teknii ve Flt Daarnn ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi, Dokuz Eyll niversitesi, zmir, (1994). AKKU, RAMAZAN. AGSLnden Mezun Olan rencilerin renci Giri Davranlarnn alg Eitimi Bakmndan Deerlendirilmesi, Birinci Ulusal AGSL Mzik Blmleri Sempozyumu, Bursa, (1996). BYKAKSOY, FERDUN. Keman retiminde lkeler ve Yntemler, Armoni Ltd. Ankara, (1997). MEN, GL. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi, Sayfa 138, Ankara, (1994). DURAL, TUE. Yan Flt Eitiminde Diyafram Nefesinin nemi ve Diyafram Nefesinin Trkiyede Mzik retmeni Yetitiren Kurumlardaki Yan Flt Dersi retim Programlarndaki Yeri, Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi, Eitim Bilimleri Enstits, Ankara, (2007). DNDAR, MEHLKA. Mzik retmeni Yetitirmede Alanda Eitim. Gazi niversitesi Gazi Eitim Fakltesi Dergisi, (2003). EKEBALKAN, SEZN. Flt Eitiminde alma Yntemlerinin Teknik ve Pedagojik Adan ncelenmesi, Yksek Lisans Tezi, Dokuz Eyll niversitesi, Gzel Sanatlar Enstits, Mzik Ana Sanat Dal, zmir, (2007). FENMEN, MTHAT. Mzikinin El Kitab, Ankara: Mzik Ansiklopedisi Yaynlar, (1991).

121

www.idildergisi.com

DL, 2012, Cilt 1, Say 1 / Volume 1, Number 1

GENEL, ZGE. Mzik retmeni Yetitiren Kurumlarda Flt Eitimi Srecinde Karlalan Bedensel Rahatszlklar ve renci Baarsna Etkileri Yksek Lisans Tezi. Uluda niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Gzel Sanatlar Eitimi Anabilim Dal, Mzik Eitimi Bilim Dal. Bursa, (2005). LK, AYDIN. Aa flemeli alglar zerine, Birinci Ulusal Eitim Sempozyumu, Marmara niversitesi, stanbul, (1986). LK, AYDIN. Flt Eitimi, Gazi niversitesi, Yaynlanm El Kitab, (1990). MEB. Orta retim Genel Mdrl, Trk ve Bat Mzii alglar Dersi (Flt) retim Program (9. , 10. , 11. ve 12. Snflar), (2006). MEB. Orta retim Genel Mdrl, Mzik lkretim 6-7-8 retmen Klavuz Kitab, Devlet Kitaplar, nc Bask, Saray Matbaaclk, Ankara, (2009). MR, MEHMET. Sesin Peinde, Pan Yaynclk, stanbul, (2001). PAUL TAFFENEL and PHILIPPE GAUBERT, (Paris: Alphonse Leduc) Methode Complete de la Flute. (1923). PRILL, EMILL. Schule Fr Bhmflte, Zimmermann-Frankfurt, (yy.). SOLUM, JOHN. The Early Flute, Clarendon Press, Oxford, (1992). ENSOY, AYSUN. Yan Fltn Tarihsel Geliimi zerine Bir nceleme, Yksek Lisans Tezi, Hacettepe niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Ankara, (1997). TANRIVERD, AYFER. Gzel Sanatlar Liselerinin Mzik Blmlerinde Uygulanan alg Eitimi ve Viyolann alg Eitimi erisindeki Yeri Mavi Nota Mzik ve Sanat Dergisi.16.Trabzon: Selva Yaynclk, (1997). TATU, GLEN. Flt Metodu: Pan Yaynclk, stanbul, (2006). TURGAY, HALT. Ton Gelitirmede leri Teknikler (Flt), Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, stanbul, (1993). TURGAY, HALT. Flt Eitimi Asndan Nans Problemlerinin zmnde Teknik Boyutun Kavranmasnn nemi, Sanatta Yeterlik Tezi, stanbul, (2002). UAN, AL. Mzik Eitimi. Ankara: Mzik Ansiklopedisi Yaynlar, (1997).

www.idildergisi.com

122