Myihtoi Amo

M Y I H T O I YO E L A & A M O YA N A M U N G G A ( L AC H Y U M H P YA N L A I K A )
M Y I H TO I YO E L A & A M O YA N A M U N G G A ( L AC H Y U M H P YA N L A I K A )
MYIHTOI YOELA & AMO YAN A MUNGGA

(LACHYUM HPYAN LAIKA)
Kalajang ai,
Lahpai Awng Li
(B.Sc (Q), M.Div, D.Min, Ph.D)
Dip Shabra ai : Hpaji Sut Htingnu

189 Yuzana, Myitkyina.
November 10, 2008.
MALAWM NI
LAIKA MAN
NUM HTET GA
GA NHPAW
YOELA LAIKA
I. SHINGDU LABAU NI
(A) Myihtoi wa
(B) Myihtoi htoi ai shaning
1
1
2
II. MYIHTOI LAIKA A GA HKRANG MASA
III. AHKYAK AI GA LAMYI NI

(A) Ru yak shoihpa hte hten za na lam
(B) Myit Malai Lu Ra Ai Lam
(C) Yehowa Bai Hkye Hkrang Shaw La Na
Lam
5
5
5
6
VI. KARAI MASA MUNGGA

(A) Yehowa gaw shingra tara a madu re
(B) Myit malai lu na matu shaga ai lam
(C) Yehowa a nhtoi du wa na lam
7
7
8
9
V. CHYUM GA NI HPE LACHYUM HPYAN

AI LAM
(A) Daw Kaba 1
(B) Daw Kaba 2
(C) Daw Kaba 3
10
VI. SHARIN LA NA LAM NI
35
10
18
29
MALAWM NI
LAIKA MAN
AMO LAIKA
38
I. SHINGDU LABAU NI
(A) Myihtoi wa
(B) Mung Masa
(C) Makam Masham Masa
(D) Nga Pra Masa hte Sut Masa
38
38
39
40
42
43
III. AHKYAK AI GA LAMYI NI

(A) Masha shada tara rap ra lam
(B) Tara jeyang na lam
(C) Myit mada lam
45
46
46
47
VI. KARAI MASA MUNGGA

(A) Ga shaka hte seng ai ga sadi hte
jahkrit sharim ai lam
(B) Israela hkrat sum na re ngu jahkrit
sharim ai lam
(C) Yehowa gaw mungkan ting a Karai
hte shingra tara a madu re.
47
47
V. CHYUM GA NI HPE LACHYUM HPYAN

AI LAM
51
49
50
MALAWM NI
(A) Daw Kaba 1
(B) Daw Kaba 2
(C) Daw Kaba 3
(D) Daw Kaba 4
(E) Daw Kaba 5
(F) Daw Kaba 6
(G) Daw Kaba 7
(H) Daw Kaba 8
(I) Daw Kaba 9
LAIKA MAN
52
58
66
72
79
89
96
102
107
VI. SHARIN LA NA LAM NI
115
MADI SHADAW AI LAIKA NI
117
Myihtoi Yoela hte Myihtoi Amo laika lahkawng yan gaw,

Karai Kasang a kashu kasha langai a hpungda hpe, madi madun
ai mungga re. Karai Kasang gaw, shingra tara a madu, hpung
shingkang rawng ai wa hte, tara rap ra ai lam hpe sharawng
awng ai Karai re ai lam hte, Karai Kasang lata la ai kashu kasha
ni hku nna, Karai Kasang a man e gara hku asak hkrung nga ra
ai lam ni hpe, htawn tsun dan ai myihtoi ga ni re. Dai majaw,
dai ni na prat masa hta, anhte myu Wunpawng sha ni gara hku
asak hkrung ra ai ngu ai, mahtai hpe lu la mai ai mungga ni re.
Rai tim gum wai ga ni hte ka da ai mungga ni re majaw, chyum
laika hpe hkrai sha hti yang, lachyum chye na na yak la nga ai.
Dai re ai majaw n dai lachyum hpyan shaleng ai laika hpe ka
lajang dat ai re.
Shawng daw de shingdu labau ni hpe sang lang da nna,
hpang daw de, daw kaba, daw kaji ma hkra hpe lachyum shaleng
ai, ladat hte ka da ai lachyum hpyan laika re. Chye chyang
kunghpan ai, chyum ninghkrin ni a matu n rai, Jinghpaw ga hku
hti hka ja mayu ai, hpung up, hpung sara, chyum jawng ma ni
hte, hpung masha ni, ta tut asak hkrung lam hta jai lang na matu,
yaw shada nna, ka shalat ai she rai nngai. Myu Wunpawng sha
ni, ndai Karai mungga, lachyum hpyan laika hpe hti nna, Yehowa
Karai a sharawng awng ai lam hpe grau chye na lu let, Hkristu
ngu ai baw hta rawt galu kaba wa ga ngu yaw shada let,
Dr. Lahpai Awng Li
iv
NUMHTET G
A
GA
Anhte Jinghpaw Wunpawng sha ni, Ji Nat ni a mayam
tai nna, ganoi htum mat, mat mat hkyen nga ai ni hpe Sh.K
14:2; 53:2 hta, Zai Byeng-ya rawng ai wa nga ai, n nga ai,
Karai Kasag hpe tam ai wa nga ai kun? Mada yu na nga,
Yehowa lamu de nna, masha kasha ni hpe gum yu nga ai,
nga nna, ka da nga ai hte maren, gum yu ai shaloi, anhte Jinghpaw
Wunpawng sha ni hpe mu mada nna, anhte hpe sa tam na matu,
anhte na mung n na yu, mu mung n mu yu, chye mung n chye ai
American shan hpraw Sara Kaba, Ma Ma ni hpe panglai
nammukdara ni hpe rap nna, sa tam shangun sai. Dai Sara Kaba
Ma Ma ni asak nawng hkra sasana galaw ai majaw, 1882, March
19 ya shani, Manmaw Ginwang, Bumwa Kahtawng, Nammawk
Hka kaw Jinghpaw Wunpawng sha ni hta na, shawng ningnan
marai 7 myit malai hkalup, hkam la nna, Jinghpaw Wunpawng
Hkalup Hpung ngu ai de hpang sai.
Ya, ndai tsa ban 21 de du shang wa ai shaloi, anhte
Jinghpaw Wunpawng sha ni, Hkalup Hpung masha tai ai
asak (126) ning de shang wa saga ai. Hebre 5:12 hta, Aten
hpe tau yu yang gaw, nanhte sara tai ram manit dai; rai ti mung,
Karai Kasang a mungga hta na, shawng na ga kanu hpe pyi marai
langai ngai e, naw sharin ya ra ai ni rai nga myit dai nga nna ka
da ai hte maren, anhte a lagaw a pyending, hkrun lam a nhtoi tai
ya nga ai Karai Kasang a Mungga (Sh.K. 119:105) hpe grai,
sharawng awng ai an hte hti hka ja ra saga ai. Dai n rai yang,
(Mt. 11:12; 12:30; Ehpesu 4:13-14) hta tsun da ai hte maren,
makam masham hpyen ni a lata de shang mat wa na ga ai.
Ya, anhte a Nawng Nang KTC kaw na, Professor Dr.
Lahpai Awng Li hpe Karai Kasang shadut ai hte maren, anhte
Hkrsitan Hpung masha ni hti hka ja sharin la nna, tinang a matu

mung, masha kaga ni a matu mung, nli tum kaja tai let, makam
masham lam hta kung hpan, su hprang ai Hkrsitan (Mature
Christian) tai nga na matu yaw shada ai hte, Myihtoi Yoela hte,
Myihtoi Amo laika hpe alak mi lachyum shaleng ka lajang ai
laika re.
Ndai Myihtoi yan gaw, dai ni anhte a asak hkrung lam a
matu, n myit yu n mai, n chye na mai, n hkap la n mai re ai lam
ni hpe madi madun (focuss) nna, sadi jaw nga ma ai. Amu ama
rai nna hkum pyaw len taw nga mu, amyu sha ni kaw hkrit hpa
ruyak shoi hpa kaba du na ra ai, rai tim aten dep myit malai lu
ai ni, Karai Kasang matsan dum ai hte hkye hkrang la ai hkrum
na re ai lam, tsun ndau nga ai (Yoela 1:1-3,21; Amo. 5:18-20;
Zehpani 1:2-18).
Myihtoi Amo gaw, shi a aten na, hkawhkam hkawseng
ni, du magam ni, lu su ai sahti kunmi ni hku nna, ahkaw ahkang
n lu ai, matsan mayan ni, kabai kau hkrum ai masha ni hpe, tara
rap ra ai lam n nga hkra, hkrawt sep sha nga ai ni hpe, sadi jaw
nga ai (Amo. 5:21-24). English ni tsun ga ai ga malai History
repeats itself- labau gaw shi hkrai shi bai nhtang byin byin rai
nga ai nga ai hte maren, dai ni mung, anhte a mungkan hta byin
nga ai. Dai majaw, Karai Kasang a tara jeyang ai lam, anhte
kaw n du u ga, ndai Dr. Lahpai Awng Li ka ai laik hpe hti nna,
Karai Kasang ra ai lam hpe hkan sa asak hkrung ga ngu nna,
numhtet numra hte, madi shadaw dat nngai law.
Rev. Dr. Maji Laja
Hpung Up
Behtela Buga Hkalup Hpung,
Myitkyina.
ii
GA NHP
AW
NHPAW
Shawng ningnan, Karai Kasang a chyeju hpe na chying
wa dum shakawn n ngai. Chyinghkai Nu yan Wa hte, ngai hpe
chyum hpaji hta Ph.D jan mau lu gup la hkra, moi ma kaji prat
kaw nna, ya dai ni du hkra sharin achyin, pawn ba garum shingtau
la lai wa sai Sara/num ni yawng hte jinghku jingyu ni yawng
hpe mung chyeju dum ai lam ka masat da n ngai. Ningrum
ningtau kaja langai hku, kangka sadi dung ai hte, nye a prat,
ngai galaw ai magam bungli ni hpe myit galu kaba hte, chye na
madi shadaw ya nga ai, nye a garep n ra, Sarama Maraw Ji Wawm
hpe mung ndang tsun hkra chyeju dum nngai.
Hpan wa Karai gaw, anhte myu Wunpawng sha ni hpe,
Karai Kasang a amyu hku lata la ai gaw, anhte a asak hkrung
lam hte n dai mungkan hta Karai a mying ningsang grau dan
hkung wa hkra, shadan shadawng na matu rai nga ai.
Karai Kasang she anhte myu Wunpawng sha ni hpe hpan
da ai re majaw, Karai a mungga hpe hti hkaja ai hku nna sha,
Yehowa Karai Kasang shinggyim masha ni a ntsa tawn da ai,
yaw shada ai lam hte, shani shagu bau sin makawp maga, chyeju
jaw nga ai lam ni hpe chye na la mai nga ai. Dai sha n ga, Karai
Kasang a mungdan a kashu kasha a manu hte, nam chyim ni hpe
mung chye na lu nga ai. Dai hku nna, Hkristu Yesu hte rau,
mungkan hpe awng dang ai, asak hkrung lam gaw de lu ga ai.
Dai re ai majaw, Hkristu Yesu hpe tinang a hkye la madu hku
hkap la kam sham ai, anhte Jinghpaw Wunpawng sha ni yawng
mung, Karai a mastun maroi mungga hpe hti hka ja nna, anhte a
makam masham hpe shangang shakang la let, Hkristu Yesu hta,
bawng ring galu kaba wa ra ga ai.
iii
prat a lam du hkra shaleng da ai. Madu a nhtoi a

shawng e byin pru wa na lam ni hpe tsun da ai. Shi amyu
ntsa, Wenyi ru jaw bang na lam, mungdan ni hpe daw
dan
YOELA LAIKA
(JOEL)
I. SHINGDU LABAU NI (THE BACKGROUND
FOR UNDERSTANDING JOEL)
jeyang na lam hte, Israela a jahtum na shagrau sha a,

hkrum na lam ni hpe tsun da nga ai (2:18-3:21).
I.
II.
III.
Ga Nhpaw 1:1
Dinggam yaw ni a jahten shaza ai lam (1:2-12)
Du sat ni a jahten shaza ai gaw, Karai Kasang a
nhtoi du wa na a kumla re ai lam (2:1-11)
IV. Myit malai lu na matu shadum ai lam (2:2117)
V.
Yehowa matsan dum lama ai hte, bai mawai la
na lam (2:18-27)
VI. Karai Kasang kaw na Wenyi lu la shangun nna,
mawai hkrang shaw la hkrum na lam (2:2832)
VII. Yehowa Karai Kasang tara jeyang na lam (3:116)
VIII. Israela hpe bai gram lajang la na lam (3:1721).
A. Myihtoi Wa (The Prophet Joel)

Yoela ngu ai mying a lachyum gaw, "Yehowa gaw
Karai Kasang rai nga ai" (Yahweh is God) ngu ai lachyum
re. Pehtuela a kasha re (1:1), ngu ai hta lai nna myihtoi
wa a part labau hpe, atsawm n chye lu ga ai. Shi a dai
daw buga gaw Rubin ginwang hta re ngu, I Hkawhkam
Labau 15:7 hpe lakap nna, chyum htai sara nkau mi,
sawn la ma ai. Shi tsun mat wa ai, mungga chyum daw
ni hta, Yuda mung Yerusalem mare hpe madi madun da
ai majaw, Yerusalem hpe dinggam yaw ni sha jahten ai a
ten hta, Yoela Yerusalem kaw nga ai re ngu sawn la ma ai.
"Yehowa a nta" ngu ai nawku htingnu a, nawku daw jau
ai lam hpe, grai myit shang sha ai wa re majaw, nawku
htingnu hte seng ai myihtoi ngu nna, mying gumhkawng
ai wa re (1:9,13; 2:12, 15-17). Karai Kasang a jeyang
na lam hte Karai Kasang a nhtoi ngu ai hpe, grau madung
dat htawn tsun ai wa re.
B. Myihtoi Htoi a Shaning (Date)

Yoela laika hta gara shaning, gara shara, kadai hkaw
-hkam wa up ai aten hta, tsun ai mungga re ngu ai lam ni,
bai wa ai hpang, Yerusalem htingnu gaw

gap la ngut ai aten hta, myihtoi htoi ai wa re
ngu sawn la ma ai (1:9,13; 2:14).
n lawm ai majaw, gara shaning ladaw laman hta, tsun ai

mungga re ngu ai hpe, hkrak n chye lu ga ai. Chyum
ninghkrin ni sawn la ai lam ni mung shai hkat ma ai.
Chyum ninghkrin nkau mi gaw, BC 835-830 daram
hta myihtoi htoi ai wa re nga ma ai.Dai hku sawn la ai
gaw:
(1) Suri, Asuri, hte Babelon ni a lam, myihtoi laika hta
n lawm ai hpe yu nna, Israela mungdan, lahkawng
brang rai garan ngut ai hpang, Suri, Asuri hte
Babelon ni, Yuda mung hpe gasat gala, dingbai
dingna n jaw ai aten hpe lakap nna, sawn la ai re.
(2) Up hkang ai hkaw hkam a lam, myihtoi Yoela laika
hta n mu lu ai majaw, Yuda mung hpe hkinjawng
Yehoiada wa, mungdan a up hkang lam ma hkra
hpe, hparan ai aten rai na re ngu, sawn la ai lam re
(II Hkaw Hkam Laika 11:1-21).
Bai nna, chyum ninghkrin nkau mi gaw BC 432 hta
ka ai laika buk re nga ma ai. Dai hku hkam la ai lam
gaw,
(1) myihtoi wa a mungga hta nawku htingnu a,
nawku daw jau ai lam hte seng ai lam ni
hpe, grai myit shang sha ai lam, rawng ai
hpe lakap nna, bawng dung ai kaw nna,
Shawng na daw hta, dinggam yaw hpyen hte lamu

marang hkun hkraw lam ni, bai nna Israela hpe myit
malai lu na matu shaga ai hte akyu hpyi ai ga hpe, Karai
Kasang mahtai jaw ai lam ni ka da ai (1:2- 2:27). Hpang
na daw hta gaw, myihtoi wa a prat kaw nna, htawm hpang
(2) Yoela a mungga hta, dingdung hte dingda

Israela garan ginhka ai lam n rawng ai sha
n ga, Yerusalem kaw nga ai ni hpe, Israela
ngu shamying ai hpe, lakap nna, bawng
dung ai kaw nna, bai wa ai hpang na lam ni
she re ngu, sawn la ai lam re ( 3:16-17).
(3) Hkawhkam hte seng ai lam ni, n rawng ai
sha n ga, hkinjawng ni hte, salang ni
(elders) ni hpe, myu a ningbaw ni hku tsun
ai majaw ( 1:13-14; 2:9, 16-17), Yerusalem
mare bunghku bai gaw gap ngut ai hpang
na lam hpe tsun ai ngu, sawn la ma ai.
(OUTLINE)
yawng dang hta hpe hpan da ai wa rai nna, shingra tara

mabyin masa ma hkra a npawt mung re, ngu hkam la da
ma ai. Dai majaw, shingtai, dinggam-yaw, hkakrit,
shingchyut ni a sha jahten ai lam ni; hkai nmai n ngai ai
lam ni, lamu marang n htu mat nna, hkun hkraw ai lam
ni gaw, Yehowa a pawt sindawng ai lam hpe, madun ai
kumla re ngu, shi a amyu sha ni chye na, na matu,
Yehowa hpaw madun dan ai lam re ngu, myihtoi wa
shaleng dan wu ai ( 1:3-20).
Bai nna Yehowa gaw, shingra tara a jahten shaza ai
lam ni yawng hpe, shazim kau lu ai sha n ga, shaman
chyeju hte hkai nmai ni bai ngai shangun lu ai hte, hkru
kat shangun ai Karai Kasang re lam, htawn tsun shaleng
dan ai mungga re (2:18-19).
B. Myit malai lu na matu shaga ai lam
Shingra tara hku nna, Yehowa jeyang daw dan ai
gaw, myu sha ni a nawku daw jau ai lam hta, ningra ai
majaw re. Nawku htingnu hta hkungga nawng ai lam n
nga rai, katsi katsang rai mat ai lam gaw, Yehowa hte
htinglu htinglai matut mahkai lam, hkring mat sai kum la
re (1:9,13,17). Tinang a mara ni hpe yin la let, myit malai
ai hte, Yehowa hpang de hpyi nem sit shang ra ai. Shinggan
shingni hku, bu hpun palawng gang je ashep let, hpyi
nem sit shang ai lam n rai; myit masin hpe gang je ashep
kau nna, hkrap ngu hkrap ngoi hte, lu sha gam let hpyi
nem sit shang ra ai ( 2:12-17). Myit masin kata na, tengman
8
III. AHKYAK AI GA LAMYI NI (KEY WORDS)

A. Ru yak shoihpa hte hten za na lam.
Yoela gaw, dik hkra tsinyam tsindam hkrum hkra
ai aten hta myihtoi htoi ai wa re. N dang tsun hkra law
la ai, shingtai, dinggam- yaw, hkakrit, shingchyut ni a
jahten shaza ai majaw, shawng de n byin yu ai ruyak
shoihpa, Israela mungdan hta laning mi jan byin hkrum
hkra ai re. Dai majaw, mungdan hta hkai nmai kata rai,
Yehowa a nta kata e lusha hkungga hte, dumhpung (drink
offering) hkungga htum mat ai aten du mat ai. Dai zawn
tsinyam tsindam hkrum ai gaw, Israela ni a yubak mara a
majaw, Karai Kasang jeyang ai lam re. Dai gaw, Yehowa
a nhtoi du wa na hpe kumla, madun ai re ngu, Myihtoi
wa shaleng dan let, sharin shaga wu ai.
1. Htenza ai lam 1:2
2. Shingtai, dinggam-yaw, hkakrit, shingchyut ni
jahten shaza ai lam 1:4,6-7; 2:2-10
3. Dumhpung hkungga gadawn ganawn rai mat ai
lam 1:9, 13; 2:14.
4. Hku wa wa ai lam 1:10-12, 16-20.
5. Yehowa a nhtoi 1:15, 2:1-2,11,31; 3:4.
B. Myit Malai Lu Ra Ai Lam
Yehowa a jeyang ai lam a majaw, tsabyi lu len ai
ni, yi hkauna galaw ai ni, hkinjawng ni hte, Israela myu
5
sha ni yawng, myit malai nna, Karai Kasang hpang de

bai nhtang wa na matu, shadum sharin ai lam rai nga ai.
Shoihpa tsin yam kaw na lawt na matu, hkrap ngu hkrap
ngoi hte lu sha gam let, Yehowa hpe hpyi jahtau na matu,
myihtoi wa shadut wu ai. Myit malai ai hte Yehowa hpang
de sit shang ai lam chyu sha, tsinyam kaw na lawt lu na
re, hpe tsun shaleng dan ai mungga re.
1. Myit malai lu ra ai lam 2:13-14
2. Hkrap shabam let myit malai lu ra ai lam 1:8,13;

2:12-17.
3. Lu sha gam let myit malai ra ai lam 1:4; 2:12, 1516.
mada shara, nhtoi hpe shingran lu la let, Yoela shi amyu

sha ni hpe n-gun jaw wu ai.
1. Htenza nga ai mungdan hpe bai gaw sharawt na
lam 2:19-26,32.
2. Yehowa Karai Kasang rai nga ai lam chye lu
na 2:26-27, 3:17.
3. Wenyi hte ningnan bai shalat la na 2:28-30.
4. Maigan amyu ni hpe yeng seng kau na 3:1-16.
5. Yehowa a mungdan npawt de ai lam 3:17-21.
6. Yehowa a matsan dum lama ai lam 2:13-18.
IV. KARAI MASA MUNGGA (THEOLOGICAL
MESSAGE)
Shingtai, dinggam-yaw, hkakrit, shingchyut ni, Yuda
mung hta, sha jahten ai hte, lamu marang kata rai, hkun
hkraw mat wa ai mabyin hpe la kap nna, Karai Kasang
kaw na shingran lu la let, Karai mungga htawn tsun ai re.
Shingtai dinggam-yaw, hkakrit, shingchyut ni sha jahten
ai lam hpe, lu na sha na hte sut masa hkra machyi wa ai
hku sha n myit la ai sha, makam masham ningmu hku,
Karai Kasang jeyang daw dan ai lam re, ngu shadum
jahprang ai mungga re.
C. Yehowa Bai Hkye Hkrang Shaw La Na Lam

Myit malai hte bai n htang wa yang, Yehowa Karai
Kasang bai mawai hkrang shaw la na re, ngu myihtoi wa
shingran lu la wu ai. Israela hpe jahten shaza ai lam ni ma
hkra hpe, yeng seng kau ya nna, marang jahtu ya let, nai
mam, tsabyi jahku hte, sau ni bai shaman ya na re. Dai
hta n ga, Yehowa a Wenyi, Israela myu ni a ntsa ru jaw ya
nna, Israela ni gaw Yehowa hte htinglu htinglai ai asak
hkrung lam nnan hpe lu la na re. Hpyen ni yawng hpe,
yeng seng kau ya nna, Yehowa a mungdan bai gaw gap
na re. Dai zawn mawai shaw la ai gaw, Yehowa a matsan
dum lama ai, tsaw ra myit a majaw re, ngu nna, myit
A. Yehowa gaw shingra tara a madu re

Yehowa gaw, shingra tara a madu re ai sha n-ga,
shingra tara hte seng ai mabyin masa ni hte, shi a myit ra
ai lam ni hpe shadan shaleng nga ai. Yehowa gaw, nga
e, nanhte lu na matu, dwi ai tsabyi jahku htum

mai sai majaw, sharung shayawt nga mu.
Ru kru (drunkards) ngu ai gaw, lu su nga mai let,
pyaw poi ni hte lu len, sha len nga ai ni hte, Karai Kasang
hpe pyi n myit dum hkra, lu nang, pyaw len nga ai ni
hpe, ngu mayu ai re. Tsabyi lu lai ai ni, ngu ai ga hpe
English chyum laika hta drinkers of wine (King James,
New International Version, Today English Version) ngu
lang da ai hpe yu yang, tsabyi lu sharawng ai ni hpe ngu
mayu ai re. Dwi ai tsabyi jahku gaw tsabyi ningnan (new
wine) hpe ngu mayu ai re. Shingtai, dinggam- yaw, hkakrit
hte shingchyut ni sha jahten ai gaw, tsabyi rai n lu shu la
ai aten, rai nna, tsabyi sun ting hpe a krin atsai sha jahten
kau sai majaw, tsabyi ningnan n nga mat sai. Dai majaw
marit maroi ai hte yawn madai ra na re. Dai gaw Karai
Kasang a jeyang ai lam re ngu, shadum ai re.
Daw Kaji 6-7 Kaning rai nme law, hti n dang
law ai, n-gun ja ai amyu, nye a mungdan ntsa
de lung wa sai: de a awa gaw hkanghkyi yi a
kawng zawn rai nga ai. 7 Shi gaw nye a tsabyi
ru hpe shaza kau nna, nye a lakum hpun hpe
agrawp kau nu ai: shi dai hpe atsai awai hpyi
gaw kau nna, kabai kau nu ai; de a lakung
lakying ni hpraw nga ai.
12
ai myit malai lu ai lam hte hpawn rai, nawng jau ai hkungga

ni hpe sha, Yehowa hkap la na re. Dai shaloi, nga mu nga
mai ai chyeju, Yehowa bai jaw na re ngu, tsun shadum
wu ai (2:14).
C. Yehowa a nhtoi du wa na lam
Shingra tara a, jahten shaza ai lam ni gaw, Yehowa
a nhtoi du wa magang ra ai, ngu ai hpe kumla madun ai
lam re, ngu myihtoi wa htawn tsun wu ai (1:1-12; 2:111). Dai nhtoi gaw, jeyang ai nhtoi rai na re (1:15; 3:14).
Dai ladaw ningnan hta shingra tara, jan, shata ni pyi,
Yehowa a hkringmang tai wa na ra ai (1:18-19, 3:15). Dai
aten hta, tara maigan amyu baw sang ni hpe, ninghkap
let, Yerusalem hta Zi-un Bum hpe shagrau shatsaw na
matu, Karai Kasang du sa na ra ai. Dai lam gaw, Karai
Kasang shi a amyu masha ni hpe, hkye hkrang la na matu,
shinggyim labau kata de, du shang wa let, mungkan
ningnan hpe, bai hpan hpajang da na lam rai nga ai (3:20).
Yehowa a nhtoi du ai shaloi, Israela hpe,Yehowa
alak myi shaman ya na lam, Wenyi shaman chyeju mung
Israela amyu ni hkam la lu na. Israela ni Yehowa a Wenyi
lu la nna, Yehowa a sharawng awng ai lam ni hpe chye na
hkawn hkrang let, myihtoi ga ni hte, Yehowa a lam sak se
hkam na mara ai ( 2:28-31).
V. CHYUM GA NI HPE LACHYUM HPYAN AI

LAM (COMMENTARY ON THE TEXT)
hkakrit ngam da ai gaw, shingchyut sha kau

sai.
DAW KAB
A 1
KABA
Daw Kaji 1 Da ndai gaw, Pehtuela a kasha
Yoela kaw du ai, Yehowa a mungga rai nga ai.
Yoela ngu ai mying shamying ai masha, ga shaka
dingsa prat hta grai law ai majaw, myihtoi wa hpe atsawm
ginhka chye lu na matu, kawa a mying Pehtuela hpe ka
bang da ai re. Bai nna, shi htawn tsun ai, mungga gaw shi
hkrai myit sawn la nna, htawn tsun ai n rai, Yehowa Karai
Kasang kaw na shingran lu la ai, Karai Kasang jaw ai
shingran mungga majing re ai lam, sang lang dan ai, rai
mali ai.
Daw Kaji 2-4 Dingla ni e, n dai ga madat
mara mu; mungdan hta shanu ai ni nlang
hte gaw, na la mu. Ndai zawn re ai amu nanhte
a apart e, shing n rai, nji nwa ni a apart e,
byin yu a ni? 3. Dai lam nanhte a nshu nsha
ni hpe hkai dan mu; shanhte gaw tinang a
kashu kasha ni hpe, hkai dan mu ga; bai
shanhte gaw shu mashi, shu masha prat na ni
hpe hkai dan mu ga. 4 Shingtai ngam da ai
gaw, dinggam- yaw sha kau sai; dinggamyaw ngam da ai gaw, hkakrit sha kau sai;
10
Shawng de rai nbyin yu ai, hten za ai lam Yuda

mung hta Karai Kasang jeyang ai lam hku nna, du ai re.
Mungdan ting shingtai, dinggam- yaw, hkakrit hte
shingchyut ni sha jahten kau sai majaw akrin ahkraw
rai mat sai. {Lachyum hpyan sara nkau mi, n dai mabyin
gaw, kaga mungdan ni Israela mung hpe jahten shaza
kau ai lachyum hku htai la ma ai ( Ga shadawn New
Bible Commentary hta gaw Asuri, Babalon, Greek hte
Roma ni Israela hpe jahten shaza kau ai hku tsun da nga
ai)}. Dai lam hpe moi dep ai, asak kaba sai, kashu kasha
ni hpe hkai dan let, ban hte ban hkai dan hkrat mat wa
na matu hkang da ai lam re. 'Dingla ni', ngu ai ga hkum
hpe English hku The New King James hte New
International version hta, elders ngu ai ga hkum lang da
ai. Dai majaw, lachyum hpyan laika nkau mi hta, Israela
amyu sha ni hpe, woi awn ai ni hpe tsun mayu ai re, nga
ma ai. Hpa majaw nga yang, bawngdung ai kaw nna,
Yuda mung de bai wa ai hpang, Israela amyu ni hkaw
hkam n lu ai sha, asak kaba sai ni (elders) woi awn ai
majaw re ( I Sam 30:26-31; II Sam 19: 11-15; Ga
Shagawp 31:23; II Hkaw HKam Laika 23:1; Yeremia
26:17).
Daw Kaji 5 Ru kru ni e, yup hprang nna,
hkrap ngu hkrap ngoi mu; tsabyi lu lai ai ni
11
yam hkrum hkra ai hpe, myit dum nna, Karai Kasang

hpang de myit malai ai hte, hpa manoi let, sit shang na
matu myihtoi wa shadut ai re. Karai Kasang hte htinglu
htinglai ai lam hpe, woi awn nga ai, hkinjawng ni hpe
mung, shawa yawng hpe shaga zuphpawng nna, lu sha
gam let, lachyit nba bu hpun rai, Yehowa hpang de hpyi
sit shang mu ngu, shadut ai re. Karai Kasang a man e,
myit malai ai kumla hpe, lu sha gam let, hpyi nem sit
shang ai htung Israela ni hta nga ma ai ( I Sam 7:6; Neh
9:1-2; Yona 3:5).
Daw Kaji 15-18 Ala, dai nhtoi du ra ai;
Yehowa a nhtoi ni magang wa nna, dai gaw
hten byak ai shani zawn, Chyahtum Chyalai
N-gun rawng ai wa kaw na, du na ra ai. 16
Anhte a man e lusha shahpa mung, anhte a
Karai Kasang a nta na kabu gara ai hte
sharawng awng hpa mung, htum mat sai, n
rai ni? 17 Nli ni gaw ga kata e krau mat sai;
nai mam ni kan mat ai majaw, mam dum ni
man mat nna, ulawng ni daw mat ma ai. 18
Yam nga ni grai nbaw nga ma ai; dumsu
hpung ni udat shara n nga ai majaw, myit
htum ma ai; gaja wa, sagu hpung ni htum
mat ma ai.
Shinggyim masha nlu shingdang da lu ai, tsinyam
majaw hkai nmai, yam nga ni htum mat sai. Ndai lam
16
Shingtai, dinggam-yaw, hkakrit hte shingchyut ni

gaw, hti n dang hkra law nna, n gun ja ai amyu zawn
Yuda mung de du shang wa sai. Hkang hkyi ni a awa
hte akawng lu ai ni zawn san hkra rai, shingtai, dinggamyaw, hkakrit hte shingchyut ni tsabyi hpun hpe ru hte
hpawn, sha agrawp kau nna, lakum hpun ni hpe mung,
matut asak n hkrung lu hkra, hpyi ni hpe atsai awai, gaw
sha kau ya ma ai.
Daw Kaji 8:- Hkawn ram prat e si mat ai
madu wa matu, lachyit nba bu hpun nna
sharung shayawt ai hkawn sek zawn, sharung
shayawt nga u.
'Hkawn ram' ngu ai gaw, Yuda mung ting hpe ngu
mayu ai re. Lachyit nba ngu ai gaw, Israela amyu ni a
htunghking hta, yawn hkyen ai aten, hpun ai nba re. Israela
ni a htunghking hta, rai n hkungran shi yang, mahtan da
ai htung nga ma ai. Dai mahtan da ai aten hta madu jan,
madu wa, zawn rai n nga, num la ngang (sex) ganawn ai
lam rai n nga tim, madu jan madu wa tai wa na masat da
hkrum sai re majaw, madu jan, madu wa ngu ai mying
hpe lang hpang ma ai. Dai majaw, shawng lam de grai
ngwi pyaw ai, dinghku hpe de lu na re ngu, myit mada da
ai rai tim, mahtan da ai madu wa si mat nna, sharung
shayawt nga ai, hkawn sek zawn, Israela ni mung shawng
lam de myit htum myit chyum na zawn re ai hkrai rai nga
13
sai majaw, lachyit nba hpun let, sharung shayawt nga u

ngu, myihtoi wa tsun shadum ai lam re.
si hpun hte pa ga na hpun mahkra nyip mat

sai: gaja wa, shinggyim masha ni hta kabu
gara ai lam wai mat sai.
Daw Kaji 9-10 Yehowa a nta kata e, lusha

kumhpa hte dumhpung hkungga, htum mat sai:
Yehowa a amu gun hpai ai hkijawng ni gaw,
yawn hkyen nga ma ai. 10 Yi hkauna ni hkam
nga ai; mungdan gaw yawn nga ai: kaning rain
me law, nai mam san mat sai, asau hkyet mat
sai.
Mungdan ting hku wa wa ai hte, hkai nmai n ngai
mat sai majaw, nawku htingnu hta, hkungga nawng jau ai
lam n nga mat sai. Lusha hkungga hte, dumhpung
hkungga (grain offering and drink offering) gaw shani
shagu, htingnu hta nawng jau ai, hkungga ni rai ma ai.
Naimam, tsabyi, asau ni, ma wa sai. Hkungga shatai na
matu mung, hpa n ngam sai majaw mungdan ting yawn
hkyen nga ma ai. Hkinjawng ni mung bungli kata rai,
hkrap ngu hkrap ngoi yawn hkyen nga ma ai, ngu myihtoi
wa shingran ga tsun ai re.
Daw Kaji 11-12 Yi hkauna galaw ai ni e,
mak mat mu; tsabyi sun lajang ai ni e, hkrap
shabam mu: hkaulan mam, muk yaw mam
hte pa ga na hkai nmai hten mat sai. 12 Tsabyi
ru gaw nyui mat sai, lakum hpun gaw hkraw
mat sai; hkainu si hpun, maun hpun, magaw
14
Yi hkauna galaw ai ni hte, tsabyi lajang ai ni, du

hkra ladaw hten ai majaw, mau mahka let hkrap shabam
ra sai. Hkaulan mam, muk yaw mam hte, nam si hpun ni
hten za mat sai majaw, kabu gara let, shu la dan la na,
hpa mung n ngam sai majaw, shinggyim masha a gabu
gara ai lam wai mat sai.
Daw kaji 13-14 Hkinjawng ni e, lachyit nba
bu hpun nna, hkrap shabam mu; tawn
hkungri a amu gun hpai ai ni e, sharung
shayawt mu: nye a Karai Kasang a man e daw
jau ai ni e, sa ma rit; lachyit nba bu hpun let,
shana tup taw nga mu: kaning rai nme law,
lusha hkungga hte dumhpung hkungga hpe,
nanhte a Karai Kasang a nta e, n nawng ya
nga myit hka. 14 Lusha gam ai aten san da
mu; dingla ni hte mung masha ni mahkra
hpe, nanhte a Karai Kasang Yehowa a nta hta
jahpawng nna, Yehowa hpe hpyi jahtau mu.
Tsinyam hkrum ai lam ni gaw, majoi lachyum n
pru ai, byin pru wa ai n rai. Dai gaw Karai Kasang a
jeyang ai lam re. Hkungga n nawng ya lu mat hkra, tsin
15
hte shingdaw nna, sang lang dan ai re. Dinggam-yaw ni

n-gun ja ai hpyen hpung ni a wu kadu ai nsen zawn,
mungdan ting hta gumtawng shingtawt hkawm nga ma
ai. Dai majaw, mung masha ni myit htum myit chyum rai,
hkrit gari nga ma ai.
Daw Kaji 7-9 Shanhte gaw share ninghkrin
zawn gat nna, hpyen masha zaw, mare bunghku
hpe lung ma ai; langai hte langai n shai ai,
tinang lam ang ang hkan hkawm ma ai. 8 Kadai
mung manang wa hpe n hkra ai: ri nhtu hkra ti
mung, hkala nba an hkrum ma ai. 9 Dai ni gaw
marebunghku ntsa e shingtawt hkawm ma ai;
mare bunghku ntsa e gat hkawm ma ai; nta ni
hta lung shang ma ai; lagu lagut zawn,
hkuwawt hku shang bang wa ma ai.
Rip kawp tara hte hkrak shaman shakyang da ai,
share shagan hpyen la ni zawn, Yerusalem bunghku hpe
tawt lai let, mare ting de, du shang wa ma ai. Ninghkap
tim, n dang lu, shingdang tim n dang lu rai, nta kata de
pyi shang bang wa ma ai.
Daw Kaji 10-11 Dai ni a man e lamu ga ashun
awam nga ai; sumsing lamu ni gari nga ai;
ajan hte shata sin mat nna, shatgan ni a nhtoi
mat ma ai: 11 Yehowa gaw shi a luksuk ni a
man e, shi a nsen sharawt nga ai; shi a hpyen
20
gaw, lak lai ai tsin yam re. Dai gaw, Yehowa a nhtoi ni wa
magang ra ai, ngu ai kumla re. Moi shawng de Israela ni
chye na ai, 'Yehowa a nhtoi' ngu ai gaw, Israela hpe
Yehowa hkye mawai la ai n htoi hte, Israela hpe hpyen tai
ai amyu ni hpe Krai Kasang ari jaw na nhtoi ngu ai hku,
chye na hkam la ai re. Rai tim mung, n dai chyum daw
hta, Yehowa a nhtoi gaw hten byak kau shangun ai nhtoi
hku she tsun dan da ai re. Yehowa, hkai nmai htenza ai
hku nna, kum la madun ai hpe, myit n malai jang, Karai
Kasang je yang ari jaw na, myit malai jang hkye mawai la
ai chyeju bai jaw na ngu ai masa re.
Daw Kaji 19-20 Yehowa e, ngai nang hpe
shaga nngai; gaja wa awan gaw nam mali
na udat shara ni hkru kau nu ai; wan shinglet
gaw, pa ga na hpun ni mahkra hpe hkru kau
nu ai. 20 Pa ga na yam nga ni pyi, ba galawp
let nang hpe marit nga ma ai; kaning rai nme
law, hka shi hka gai ni hkyet mat nna, nam
mali na udat shara ni, hkru mat sai.
Shingtai, dinggam- yaw, hkakrit, shingchyut ni a
sha jahten ai hpe, awan hte wan shinglet ni hkru kau ai
hte bung ai hku, shingdaw nna tsun ai re. Mungdan ting
akrin atsai rai mat sai majaw, yam nga ni pyi, tsinyam
kaw na shalawt ya lu ai madu, hkai nmai hpun kawa hte,
lamu marang du hkra ladaw, jahtuk ya lu ai Yehowa hpe
17
marit nga masai, ngu nna, myihtoi wa Yehowa hpe hpyi

nem ai, ga re.
DAW KAB
A 2
KABA
Daw Kaji 1-3 Ziun mare hta e, pahtau dum
mu; nye a chyoi pra ai bum ntsa e garu jahtau
mu; mung masha ni yawng hkrit gari nga mu
ga; kaning rai nme law, Yehowa a nhtoi du ra
ai, dai gaw ni magang ra ai: 2 dai nhtoi gaw
nsin sin ai hte sin mak nna, sumwi mung ai
hte chyang htat ai nhtoi, rai nga ai; bum ni a
ntsa e jahpawt manap nhtoi pri rai nga ai zawn,
law la ai hte n-gun atsam rawng ai amyu du
ra ai: dai zawn re ai gaw, shawng de galoi n
byin yu ai; shanhte a hpang e mung, prat
shaning law law du hkra, byin yu na n rai. 3
Shanhte a shawng e wan hkru nga ai, shanhte
a hpang e wan shinglet grung nga ai:
mungdan gaw, shanhte a man e Eden sun
zawn rai nga nna, shanhte lai ai hpang, katsi
katsang re ai zaibru jang, tai nga ai: gaja wa,
shanhte a lata na lawt lu ai, hpa mung n nga
ai.
18
Pahtau dum u ngu ai gaw, hkrit hpa lam du na

hpe tau nna, shadum ai lam re. Mung masha ni yawng
Yehowa a ari jaw ai lam hpe, dum hprang shangun ai re.
Yuda mung gaw, shawng de Edin sun zawn, tsit lali ai
shara rai tim, ya gaw sin mak ai sum mwi ka-up da ai
nhtoi zawn, tsin yam du nga sai. Hti n dang ai jahten
shaza ai dusat ni, jahpawt manap pru wa ai, jan shingkang
zawn du wa sai. Shawng de Edin sun zawn, tsit lali ai
shara yawng, wan e hkru shakrin kau ai zawn, sha shakrin
kau nna, zai bru jang zawn, rai mat sai. Moi shawng de
mung, htawm hpang prat e mung byin yu na n re ai,
mabyin byin pru wa sai.
Daw Kaji 4-6 Shanhte a hpraw nsam gaw
gumra hte bung nna, shanhte gaw gumra
jawn ai ni zawn, gat nga ma ai. 5 Dai ni gaw,
bum pungding ntsa e, ngoi ai hpyen leng
zawn, yi hku hkru ai wan shinglet zawn, hpyen
htim na matu hkyen tawn ai n-gun ja ai amyu
zawn, wu nna, gumtawng shingtawt nga ma
ai. 6 Shanhte a man e masha amyu ni myit
htum mat nna, myi man yawng chyang mat
nga ai.
Dinggam-yaw ni a baw hte, gumra ni a baw hkrang
bung ai majaw mung, gumra lagaw zawn shamu shamawt
gahkan hkawm lu ai majaw, Dinggam-yaw hpe, gumra
19
shara re (see. Bible Background Commentary). Dai shara

hta, Hkinjawng ni yawng mahkawng na, Yehowa hpang
de, hpyi nem shangun ai re. Israela ni a mara hpe raw dat
kau ya nna, matsan dum lama na matu, maigan amyu ni a
up sha, roi rip ai kaw nna shalawt na matu hte, Isreala a
Karai a hpung shing kang hpe maigan ni asawng asang
tsun jahpoi ai lam n di lu mu ga, lapran masha ni tai let,
hpyi nem shangun ai re.
dap gaw, nachying gaba nga ai; shi a mungga

hpajang ai wa gaw, n-gun ja nga ai: kaning
rai nme law, Yehowa a nhtoi gaw, galu kaba
ai hte grai hkrit mai ai nhtoi rai nga ai; kadai
wa hkam lu na rai ta?
Daw Kaji 18-20 Shaloi Yehowa gaw shi a

mungdan a lam lahpawt lama dum nna, shi a
amyu masha ni hpe matsan dum nga ai. 19 Dai
hta kaga Yehowa gaw shi a amyu masha ni hpe
htan nna, Yu mu, ngai gaw nanhte hpang de
nai mam, tsabyi jahku hte sau shangun dat nna,
nanhte hkru kat na marin dai: maigan amyu
ni hta, ngai nanhte hpe, htawm hpang de aroi
arip jahkrum na, n rai: 20 dingdung maga
na luksuk laba ni hpe, ngai nanhte kaw na
tsan tsan de jahtaw kau nna, akrin akraw hte
katsi katsang re ai mung de, shachyut kau na
nngai: dai ni a man maga sinpraw nawng
de, shingdu maga sinna nawng de dep nna,
de a manam ai hte hpu hkying ai gaw, mawng
pru na ra ai: kaning rai nme law, Yehowa
amu kaba galaw nu ai.
Israela myu sha ni a myit malai ai hte hpyi nem ai
nsen hpe, Yehowa htan ya na. Shaman chyeju ni jaw let
24
Ninggawn tawa a, n ru n ra byin ai lam gaw, Yehowa

a ari jaw jeyang nga ai kum la re. Dai gaw, Yehowa Karai
Kasang jeyang ai hkrit hpa tsin yam re ngu ai kumla re.
Yehowa gaw hpyen jaw bu wa, hpyen luk suk hpe woi
awn ai zawn, shingra tara, ninggawn tawa yawng a ntsa
up hkang nga ai. Dai majaw, Yehowa a jeyang ai nhtoi
gaw hkrit hpa nhtoi rai na rai nna, dai hpe hkam jan lu ai
shinggyim masha nga na n rai, ngu tsun shadum ai re.
Daw Kaji 12-14 Ya rai ti mung, Yehowa gaw,
Lusha gam let, hkrap ngu hkrap ngoi nna,
sharung sharawt let, nanhte a myit masin
mahkra hte ngai hpang de nhtang wa marit: 13
nanhte a hpun palawng nrai, myit masin hpe
gang je kau nna, nanhte a Karai Kasang Yehowa
hpang de bai wa marit: shi gaw matsan dum ai
hte chyeju jaw ai myit, galu kaba ai hte n-gaw
nwai ai myit, rawng nna, ari jaw na lam myit
malai nga ai. 14 Nanhte a Karai Kasang Yehowa
hpe, lusha kumhpa hte dumhpung hkungga,
naw nawng ya lu hkra, shi myit malai lu nna,
21
nanhte hpang de nhtang wa let, shaman ai

chyeju nanhte hpe n gam jaw na, kadai wa
chye lu a ta? nga nna tsun ai.
Yehowa Karai Kasang a nhtoi gaw, hkrit hpa nhtoi
rai na re majaw, shut hpyit ai lam ni hpe, tengman ai myit
malai hte, lu sha gam let hpyi nem sit shang yang, Yehowa
gaw, matsan dum lama ai hte, chyeju bai jaw na. Hpun
palawng ni hpe, gangje ashep ai hte Karai Kasang hpang
de sit shang ai hpe Yehowa Karai sharawng awng ai n
rai, myit masin dingsa hpe gangje ashep kabai kau nna,
Yehowa hpe sha , kam hpa manoi manat ai myit masin
hte, Yehowa Karai hpang de sit shang na hpe, Yehowa
sharawng nga ai. Lusha kumhpa hte dumhpung hkungga
ni bai jaw jau let, Yehowa hte bai htinglu htinglai lu na rai
nna, ari jaw ai lam dawm la kau na re, ngu myihtoi wa
tsun shadum ai re.
Daw Kaji 15-16 Ziun mare hta e, pahtau dum
mu; lusha gam ai aten san da mu; shawa
hpawng zup hpawng mu: 16 mung masha ni
hpe jahpawng mu, shawa hpung hpe shachyoi
shapra mu; dingla ni hpe jahpawng mu; ma kaji
ni hte chyu chyu ai ni hpe hpawng shangun mu:
la ningnan wa gaw shi a gawk kaw na, num
ningnan gaw shi shim ai shar a kaw na, pru
mu ga.
22
Pahtau dum ai hpe majan rawt na matu, hpyen hte

seng ai kaw mung lang ai re. Rai tim, n dai chyum daw ni
hta gaw, Yehowa hpang de myit malai ai myit masin hte,
lusha gam let, sit shang na matu, myit dum shangun ai re.
Ma chyangai, dinggai dingla, mung shawa yawng na ra
let, shang lawm na matu tsun ndau ai re. Yuda ni a
htunghking hta, la ningnan gaw, hpyen majan n sa ra ai
sha, laning myi tup, tinang a madu jan hte rau nga nga lu
ai (Tara jahprang 24:5). Pyaw pyaw nga ra ai aten rai tim,
la ningnan hte num ningnan ni mung, lusha gam let hpyi
nem sit shang ai kaw, shang lawm ra na ngu, tsun ndau ai
re.
Daw Kaji 17 Yehowa a amu gun hpai ai
hkinjawng ni gaw, nta jan hte tawn hkungri
lapran e hkrap ngu hkrap ngoi let, Yehowa e,
na a amyu hpe matsan dum e law; maigan
amyu ni anhte a ntsa e up nga nna, na a sali
wunli masha ni aroi arip hkrum hkra, shanhte
a lata hta anhte hpe hkum ap kau et: Shanhte
a Karai Kasang kanang nga a hka? Nga nna
masha amyu ni hta, hpa majaw tsun shajang
na ma ta? nga nna tsun mu ga.
Hkinjawng ni gaw, Yehowa hte Israela amyu ni a
lapran, htinglu htinglai ya ai lit hpe shatsam da hkrum ai
ni re. Yehowa a nta a jan hte, hkungga nawng ai hkungri
lapran na shara gaw, hkinjawng ni sha mai pru shang ai
23
Ga shaka dingsa aten hta, Yehowa a Wenyi gaw,

lak san masha ni hpe, lak san mabyin masa hta, lak san
magam lit a matu jaw ai re. N dai chyum daw hta, 'shayi
shading sha ni, dingla ni, brang ram ni, ngu ai gaw', Israela
amyu sha yawng Karai Kasang a Wenyi lu la na ngu ai re.
'Karai Kasang, Wenyi ru jaw ai' ngu ai gaw, Karai Kasang
a lam hte, shi a sharawng awng ai lam ni hpe, asan apra
mu mada, shangun ai hte, chye na hkawn hkrang shangun
ai lam re. Ga shaka Ningnan hta kasa ni Pentikoti shani
Wenyi lu la nna, Karai Kasang a lam hte, Karai Kasang a
yaw shada ai lam ni hpe grau chye na lu nna, Karai Kasang
jaw ai n gun atsam hte, gwi gwi Yesu Hkristu a lam, sak
se hkam ma ai re (Kasa 2:16f)
Daw Kaji 30-32 Sumsing lamu hta e mung,
ginding aga ntsa e mung, mauhpa amu ngu
ai, asai awan hte wan hkut shadaw hte hpe,
ngai madun na nngai. 31 Galu kaba re ai
hte, hkrit mai ai, Yehowa a nhtoi garai n du
yang, ajan hpe nsin hte, shata hpe asai hte,
galai kau na ra ai. 32 Dai shaloi e, Yehowa a
mying ningsang hpe gang shaga ai wa kadai
mung, mawai hkrang la ai kaw du na ra ai:
kaning rai nme law, Yehowa tsun da sai hte
maren, Ziun bum hte Yerusalem mare hta e,
shanglawt ni nga nga na mara ai; naw ngam
28
bai mawai la na re. Karai Kasang a amyu hku nna, maigan

amyu ni a man hta, shatsaw sharawt la na. { Dingdung
maga na luksuk kaba ni ngu ai hpe dinggam yaw hpung
ni hpe ngu mayu ai re, nga nna lachyum hpyan ai ni nga
ai zawn; lachyum hpyan sara nkau mi gaw, dingdung
maga hku shang wa let Israela hpe zingri sha ai Aram,
Asuri, Babalon, Persia, Greek hte Roma amyu ni hpe
ngu mayu ai ngu, lachyum htai la ma ai}. Hpyen ni yawng
hpe, Sinpraw nawng 'Jum Nawng' de, sinna nawng
'Mediteranean pang lai' de du hkra shachyut kau ya na
re. Hti n dang hkra law ai dinggam yaw ni a yat manam ai
sama ni, mawng pru na rai nna, dai gaw hkrit kajawng
hpa n rai, Yehowa a mau hpa amu kaba, galaw sai ngu ai,
kum la she rai na ngu, myihtoi ga tsun ai re.
{Naku mi Israela hpe, zingri ai, maigan amyu sha

ni a moi mang yat manam ai hpe tsin ai she re ngu
nna mung lachyum hpyan ma ai}.
Daw Kaji 21-23 Mungdan e, hkum hkrit et;
kabu gara ai hte sharawng awng nga u:
kaning rai nme law, Yehowa gaw amu kaba
galaw nu ai. 22 Pa ga na ashu ashan ni e,
hkum tsang myit; kaning rai nme law, nam
mali na udat shara ni tu prut nga ai; namsi
hpun ni, si si nga ai; lakum hpun hte tsabyi
ru ni, ja kat nga ma ai. 23 Dai rai nna, Ziun
25
a kashu kasha ni e, kabu gara nga mu; anhte

a Karai Kasang Yehowa hta, sharawng awng
nga mu: kaning rai n me law, shi gaw marang
nhpaw hpe, ram ai hte maren, anhte hpe jaw
manit dai; gaja wa shi gaw shawng shata kaw
nna, marang nhpaw hte marang shadoi anhte
a ntsa e jahtu nu ai.
Hkum hkrit et ngu ai gaw, Yehowa myit shalan
shabran ya ai ga rai nga ai. Israela mungdan hpe Yehowa
bai shaman chyeju jaw na. Ashu Ashan yam nga ni a
matu mung nam si nam saw bai ja kat shangun na. Hkun
hkraw mat sai mungdan hpe, marang jahtu ai hte, hkai
nmai bai ngai shangun na. Dai majaw, Israela amyu sha
ni e, kabu gara ai myit hte Yehowa Karai Kasang lajang ai
lam hpe sharawng awng nga mu, ngu myihtoi wa tsun
sharin wu ai.
Daw Kaji 24-17 Shingrai mam chyarang ni
hkaulan mam hte hpring nna, htumbyen ni
tsabyi jahku hte asau kabrat na ra ai. 25 Ngai
nanhte hpang de shangun dat ai, nye a hpyen
luksuk kaba ngu ai, dinggam-yaw, hkakrit,
shingchyut hte shingtai sha kau ai shaning ni,
ngai nanhte hpe bai hkin ya na nngai. 26 Shaloi
nanhte gaw lusha law nna, hkru hkru kat kat
sha let, nanhte hte mauhpa amu galaw ai,
nanhte a Karai Kasang Yehowa a mying
26
ningsang hpe, shakawn kungdawn na marin

dai; nye a amyu masha ni mung, htawm hpang
de kaya kahpa galoi n hkrum na masai. 27 Dai
hta n-ga, ngai gaw Israela amyu kaang e rai
nga ai mung, ngai nan nanhte a Karai
Kasang Yehowa rai nga nna, ngai hta shaje n
nga ai mung, nanhte chye lu na marin dai:
nye a amyu masha ni mung, htawm hpang de
kaya kahpa galoi n hkrum na masai.
Dinggam yaw, hkakrit, shingchyut hte shingtai ni
sha jahten kau ai yawng hpe bai wa ya ai hku nna, Yehowa
nai mam, tsabyi hte asau ni bai shaman ya na. Hkru hkru
kat kat sha lu ai kaw nna, Yehowa a mau hpa magam
bungli hpe mu mada na. Yehowa Karai Kasang sha, Israela
a Karai, Israela hte rau nga ai, ngu ai sak se mu mada
nna, Yehowa a mying ningsang hpe shakawn na mara ai.
Karai Kasang a shagrau la ai amyu ni bai tai na ra ai.
Daw Kaji 28-29 Dai hte a hpang e ngai gaw,
ashan yawng a ntsa e nye a Wenyi hpe ru jaw
nna, nanhte a shayi shadang sha ni myihtoi
htoi na mara ai; nanhte a dingla ni yup mang
mu na mara ai; nanhte a brang ram ni
shingran mu na mara ai; 29 rai sa, dai nhtoi
hte yang, nye a nchyang la ni hte, nye a
nchyang jan ni a ntsa e mung nye a Wenyi
hpe, ngai ru jaw na nngai.
27
mung Sheba amyu sha ni a lata de ( Arabian Ezek 27:2223) mayam bai tai shangun na nga nna, Yehowa tsun ai
re.
nga ai ni hta, Yehowa shaga la ai ni, lawm

na mara ai.
Daw Kaji 9-11 Maigan amyu ni hpe ndai

lam tsun dan mu; hpyen majan matu, nhtan
di dun mu; share ningghkrin ni hpe jasu mu:
hpyen masha ni yawng sit sa nna, lung wa
mu ga. 10 Nanhte a najawn ni hpe, nhtu,
nhkyau ni hpe, ri, dup mu: n-gun n ja ai wa
gaw, Ngai n-gun ja nngai, nga nna tsun u
ga. 11 Grup yin e nga ai maigan amyu ni
yawng hte e, alawan sa nna, hpawng nga mu:
Yehowa e, na a share ninghkrin ni hpe dai de
yu wa shangun u.
Maigan amyu ni hpe, hpyen majan a matu, hkyen
lajang mu, najawn, nhkyau ngu ai tinang a arung arai ni
hpe, ri nhtu dup nna, maja nga mu, n-gun n rawng ai wa
n-gun jahpring nna, hpyen majan a matu hkyen mu. Ngun gahkyin nna hpyen majan a matu hpawng nga mu,
ngu tsun ai sha n rai, Yehowa hpe mung, shi a share
ninghkrin lamu kasa dap ni hpe dai maigan amyu ni hpang
de dat dat nna, kasat shangun ya rit ngu, myihtoi wa hpyi
shawn ai re. Dai gaw, Yehowa gaw Israela hpe makawp
maga nga ai, ngu ai hpe maigan amyu ni hpe chye shangun
mayu ai lam rai nga ai.
32
Yehowa a nhtoi rai n du yang, sumsing lamu hte

gingding aga hta, mau hpa amu ni hpe, kum la hku, Karai
Kasang madun na re. Asai awan hte wan hkut shadaw
ni hpe madun na hte, ajan hpe nsin hte, shata hpe asai hte
galai na ngu ai gaw, Yehowa yawng mayawng hpe dang
di lu ai wa re ngu ai kum la rai nga ai. (Ga shadawn,
Egutu hte nam mali hkrun lam kaw madun ai kumla ni
gaw, Karai Kasang yawng mayawng a ntsa up hkang
nga ai ngu ai sakse re). Dai shani nhtoi ni hta, Yehowa
hpe kam hpa nna, hpyi jahtau ai ni yawng, Karai Kasang
a mawai la ai, hkye la ai hkrum na. Ziun bum hte
Yerusalem mare gaw, Karai Kasang a bum hte mare ngu
nna, shadawn shabung let, Ziun bum hte Yerusalem mare
hta shalawt na, ngu tsun ai re. Rai tim, n kam sham ai ni
hpe gaw, jahten kau na, ngu nna myihtoi wa htawn tsun
wu ai.
A 3
DAW KAB
KABA
Daw Kaji 1-3 Kaning rai nme law, yu u, Yuda
mung hte, Yerusalem mare na, bawng dung
hkrum ai ni hpe ngai nhtang wa shangun ai
ladaw aten e, 2 maigan amyu ni yawng hpe
29
ngai jahpawng nna, Yehosahpat kadit de yu

wa shangun na nngai: shanhte gaw nye a sali
wunli amyu, Israela masha ni hpe, maigan
amyu ni hta bra wa shangun ai majaw, dai
yang e ngai shanhte hpe daw dan na nngai:
shanhte gaw nye a mungdan hpe karan nna,
3 nye a amyu masha ni a matu hpaida da ma
ai; lasha ma hpe shawa num hte, tsabyi jahku
lu na matu, numsha ma hpe tsabyi jahku hte,
galai ma ai.
Yehowa Israela amyu hpe bai gaw sharawt la ai n
htoi hta, maigan mungdan ni de bawng dung hkrum mat
wa ai, Israela amyu ni hpe bai mawai la ai lam mung
lawm na re. Dai aten hta Israela hpe zingri zingrat ai,
dut sha ai, n gawn n sawn di ai, maigan amyu ni yawng
hpe. Karai Kasang je yang na. Yehosahpat kadit gaw
Yerusalem hte Tsanlun bum lapran na, Kidron kadit
layang (Kidron valley) kaw nga ai shara re nga, chyum
hpyan sara malawng htai la ma ai. N dai chyum daw ni
hta Yehosahpat kadit de ngu ai gaw Yehowa jeyang ai
de (Yahweh judges) ngu ai lachyum hku tsun ai re. Lasha
ma hpe shawa num hte, tsabyi jahku hte num sha ma hpe
galai ai, ngu ai gaw, mayam shatai ai, masha n sawn ai,
arung arai langai zawn jai lang ai hpe, ngu mayu ai re.
30
Daw Kaji 4-8 Gaja wa, Turu, Sidon hte

Hpilisti ginwang mung daw ni e, nanhte ngai
hte hpa seng a ta? nanhte ngai hpe matai dawp
na rai myit ni? Ngai hpe matai dawp yang,
nanhte a matai dawp ai lam, ngai nanhte a baw
ntsa e alawan a kajawng sha nhtang dat na
nngai. 5 Nanhte gaw nye a aja gumhpraw
kashun la nna, nye a hpu ai arung arai hpe,
nanhte a nawku nta ni hta hpai tawn da ai
majaw mung, 6 Yuda hte Yerusalem a kashu
kasha ni hpe, tinang a buga na tsan tsan de htawt
kau na matu, Heleni masha ni hpang de dut kau
ai majaw mung, 7 yu mu, nanhte dut kau ai
shara kaw na ngai, shanhte hpe sharawt nna,
nanhte a matai dawp ai lam, nanhte a baw ntsa
de nhtang dat na nngai. 8 Ngai nanhte a shayi
shadang sha ni hpe, Yuda kashu kasha ni a lata
hta dut kau nna, shanhte gaw tsan tsan e shanu
nga ai, Sheba amyu masha ni hpang de,
shanhte hpe bai dut kau na mara ai: kaning
rai nme law, dai lam Yehowa tsun da sai.
Turu, Sidon hte Hpilisti ni, Yuda mung na Israela
myu sha ni hpe, kasat nna, Yerusalem htingnu na, arung
arai ni hpe kashun la ai ni rai ma ai. Israela ni, Babelon de
mayam tai hkra, lam amyu myu hku zingri ai, dut sha ai
lam ni galaw sai. Dai majaw, de a shabrai hku nna, shanhte
a ntsa hta, Yehowa matai bai htang na re. Shanhte hpe
31
Yehowa a shaman chyeju hte,bai hpring na ra ai. Yehowa

a nta,(Yerusalem) kaw nna, Karai Kasang a hkye la ai
lam pru wa nna, hkun hkraw ai shara yawng hpe madit
ya na.{ Bala hpara hpe nawku ai ni, Bala hpara a htingnu
kaw nna, shaman chyeju len pru wa ai ngu kam ma ai.
Dai majaw, Yoela gaw, Yehowa Karai she grau hpung
rawng ai karai ngu ai hku nna, Yehowa a nta kaw na,
hkye la ai lam hte shaman chye ju hkum sum hpa, shaman
ya nga ai lam, shangang shakang ai hku, myihtoi ga tsun
ai re}. Israela ni hpe mayam shatai lai wa sai hte tut nawng
hpyen tai nga ai Egutu mung hte, Israela ni tsin yam hkrum
hkra shang lawm ai hte, Israela ni a tsin yam hkrum ai
lam hpe, kabu ai, Edom hpe mung Karai Kasang dingnye
jaw na re.
Daw Kaji 12-13 Maigan amyu ni rawt nna,

Yehosahpat kadit e lau lung wa mu ga: kaning
rai nme law, dai yang e ngai dung nga nna, grup
yin na amyu ni mahkra hpe, daw dan na nngai.
13 Nmut ta du sai majaw, nhkyau hpe dat dat
mu; tsabyi htumbyen hpring nna, yam ni kabrat
nga ai majaw, sa marit, tsabyi si hpe kabye
mu: kaning rai nme law, shanhte a n hkru n
hkra ai lam law la nga ai.
Daw Kaji 20-21 Yuda mung chyawm gaw,

htani htana, Yerusalem mare gaw, prat mi hte
prat mi agrin nga na ra ai. 21 Jahkaw kau ai
asai majaw matai garai ndawp ti mung, ya
ngai dawp na nngai: kaning rai nme law,
Yehowa gaw, Ziun bum e shanu nga ai law.
Maigan amyu ni Yehosahpat kadit e lau lung wa

shangun mu ngu ai gaw Yehowa a jeyang ai hkam la na
matu hkyen nga shangun mu ngu ai re. Shanhte a nhkru
nhkra ai lam hpe, Yehowa jeyang na re. Nai mam hpe
nhkyau hte dan ai zawn, shanhte hpe dan kau na, tsabyi
si hpe prip kabye ai zawn, shanhte hpe prip kabye kau
na ngu, tsun ai re.
Gaw Kaji 14-15 Jeyang shangut ai kadit hta
e, Yehowa a nhtoi du magang ra ai majaw,
wunawng wuwa ni, wunawng wuwa ni,
jeyang shangut ai kadit hta e de nga ma ai. 15
Ajan hte shata sin mat nna, shagan ni n htoi
mat ma ai.
Makau grup yin mungdan ni, htenza mat ai hkrum

tim, Yuda mung gaw grin nga na ra ai. Karai Kasang a
hpung shingkang hpe, shadan ai mare ngu ai, Yerusalem
mare gaw prat mi hte prat mi a grin nga na ra ai. Chyum
hpyan sara, nkau myi gaw, n dai chyum daw gaw, Yesu
lahkawng lang bai yu sa ai shaloi na, htani htana grin nga
Masha wunawng wuwa ni, Yehowa a jeyang ai n

htoi hta, jeyang hkrum na ra ai. Yehowa a jeyang ai nhtoi
a kumla hku nna, ajan hte shata sin mat nna, shagan ni n
36
33
htoi mat ai lam ni byin na. Dai gaw, Yehowa gaw jan,
shata shagan ni yawng hpe up hkang nga ai ngu ai kumla
re. Asuri ni Jan nat hpara Shamash, Egutu ni Jan nat
hpara Amon hpe naw ku ma ai. Babelon ni gaw shata
nat Sin hpe nawku ma ai. Myihtoi wa gaw, dai Israela
ni a hpyen ni rai nga ai, Asuri, Egutu hte Babelon ni hpe
shading nna, Yehowa gaw jan shata, shagan ni yawng a
ntsa up hkang nga ai wa, hpung shaing kang arawng
sadang hte hpring ai wa re ngu tsun dan mayu ai lam
mung rai nga ai (see. Bible Background Commentary).
Daw Kaji16-17- Yehowa gaw Ziun bum kaw
na shabam nna, Yerusalem mare kaw nna,
nsen sharawt na ra ai; sumsing lamu hte
ginding aga ashun awam na ra ai: rai ti
mung, Yehowa gaw, shi amyu a shingbyi
shingwung shara, Israela kashu kasha ni a
ngang ai hpyen dap tai na ra ai. 17 Shingrai,
nye a chyoi pra ai Ziun bum ntsa e shanu nga
ai, nanhte a Karai Kasang Yehowa, ngai rai
nga ai hpe, nanhte chye lu na marin dai: dai
shaloi e Yerusalem mare chyoi pra ai shara tai
nna, tsasam masha ni dai mare hpe htawm
hpang de kabye lu na, n rai.
sai ( Ezek 40-48){ see. The New Interpreters Study

Bible}. N dai chyum ga ni hta, Yoela gaw, Yehowa gaw
Yerusalem mare, Ziun bum hta ningngai nga nna, shi
chyu sha Yehowa Karai Kasang re ai lam shadan dan na
ra ai, ngu Israela hpe, tsun dan ai lam re. Dai shani e
Israela hpe makawp maga la na re. Yerusalem mare hpe
bai shachyoi shapra nna, maigan amyu ni, n shang madu
la lu hkra, Yehowa makawp maga na, ngu myihtoi ga
tsun ai re.
Daw Kaji 18-19 Dai aten e, bum ni gaw, dwi
ai tsabyi jahku yun nna, kawng ni gaw, nga
chyu lwi na ra ai: Yuda hka lawng hka
hkawng ni yawng, hka lwi na ra ai: Yehowa
a nta kaw nna, hkahpawk hpaw pru nna,
Shitim kadit hpe madit na ra ai. 19 Yuda
mung na, kashu kasha ni hpe zingri zingrat
nna, shanhte a mungdan hta mara n kap ai
sai jahkaw kau mu ai majaw, Egutu mung
katsi katsang shara, Edom mung shingran
katsi ai zai bru jang tai na ra ai.
Israela ni Babelon kaw bawng dung ai aten hta,

Yehowa gaw Yerusalem kaw n nga sai, Babelon kaw
shanhte hte rau nga ai ngu ai, makam masa nga lai wa
Shitim kadit gaw, Kidron layang, Yerusalem a

sinpraw maga, pang lai si de sa wa ai lam kaw nga ai re
(see. Bible Background Commentary).
Yehowa a Israela hpe bai gaw sharawt la na nhtoi hta,
Pru Mat Wa ai laika 3:8 hta tsun da ai , nga chyu hte lagat
jahku lwi ai ga, ngu ai hte maren, bum ni, kawng ni yawng
34
35
Hkawhkam jan Yezebela gaw Karai Kasang hpe n chye

ai jan re ai hte maren, Israela mungdan hta, shi a Bala
nawku htung hpe woi nawku wu ai. Dai hpe Yehu ngu ai
wa woi awn nna, rawt malan ai hte Ahab aru arat ma hkra
hte, Bala hpara hpe nawku ai ni hpe atsai awai shamyit
kau nu ai ( II Hkaw HKam 9, 10). Dai mabyin a majaw,
shawng de jinghku hku da ai, Yuda hte Hpiniki
(Phoenicia) mungdan ni a madi shadaw ai lam n lu la mat
sai. Bai htingbu mungdan rai nga ai, Suri ni mung shang
dingsa bang wa sai. Suri hkaw hkam Hazaela gaw shi a
mare daju Damasku kaw nna, Israel masha ni hpe ahkun
hkanse ni hta la nna, adip arip hte, lamu ga nkau myi hpe
kashun daw la ya ma ai. Rai tim, BC 805 hta Asuri hkaw
hkam Adadnirari III, Suri hte Israela mungdan ni hpe
gasat dang la kau sai. Rai tim, Asuri ni mung BC 802 hta
tinang mungdan kata, yak hkak lam ni nga wa ai majaw
shi a hpyen dap ni hpe Israela mungdan kaw na bai dawm
la kau sai. Dai majaw, Israela mungdan gaw hkawhkam
Yosha hte Yeroboam II ni a lak htak hta mungdan
shanglawt bai lu sai. BC 787 hta Yeroboam II gaw Arabia
panglai du hkra mungdan hpe maden jat let Samari mare
gaw, sut su nga mai ai mare tai wa sai. Dai zawn, Israela
mungdan ting sut masa rawt jat kalu kaba ai hte hpaga
yam ga grai ngai ai aten hta Amo myihtoi htoi ai re.
na, Yuda mung hte Yerusalem mare hpe tsun mayu ai

she re, nga ma ai.
VI. SHARIN LA NA LAM NI (LESSONS FROM

THE BOOK OF JOEL)
1. Ruyak tsinyam hkrum hkra wa ai shaloi, Karai
Kasang anhte hpe tsun shadum mayu ai lam ni nga
ai hte, Karai Kasang hte htinglu htinglai kanawn
mazum lam , ningnan bai gaw gap ra ai hpe, myit
dum ra ga ai.
2. Yehowa a man de shagrit shanem ai hte, mara yin
la let hpyi nem sit shang yang, Yehowa Karai
Kasang gaw, mara raw dat ya nna, shaman chyeju
ningnan ni bai jaw ai Karai Kasang re.
3. Karai Kasang gaw, matsan dum lama ai Karai rai
nna, anhte a hpyi nem ai lam ni hpe, madat ya let
mahtai jaw ya nga ai Karai re.
4. Karai Kasang a Wenyi anhte a ntsa, shanu ai shaloi,
Karai Kasang jaw na, shingran lu la na ga ai rai
nna, Karai Kasang a yaw shada ai lam hpe, chye
na lu let Karai Kasang hta myit dik ai asak hkrung
lam hpe lu la na re.
C. Makam Masham Masa (Religious Background)

Israela myu ni sut su nga mu nga mai lam hta rawt
jat galu kaba wa ai rai tim, Karai Kasang hte tawn da ai
40
37
AMO LAIKA
(AMOS)
1. SHINGDU LABAU NI ( THE BACKGROUND
FOR UNDERSTANDING AMOS)
A. Myihtoi Wa ( The Prophet)
Amo gaw lungrawk hte bum ni shinggrup da ai,
Tekoa kahtawng kaji na re. Tekoa mare gaw Yuda
mungdaw hta nga ai rai nna, Yerusalem mare a dingda
maga deng 12 tsan ai shara hte, Belehem mare a dingda
maga deng 6 tsan ai shara hta nga ai re. Amo ngu ai
mying a lachyum gaw lit li gun ai wa (burden-bearer) ngu
ai re. Dingda Yuda mungdan masha rai nna, dingdung
Isreala mungdan hta myihtoi ga tsun na matu shaga la
hkrum ai wa re (7:12-13, 15). Myihtoi dinghku na pra ai
masha n re ai sha n-ga, myihtoi htoi sha ai wa mung n re.
Yu maya sagu rem ai wa rai nna, lakum si hte kan bau ai
wa re (7:14). Dingdung Isreala mungdan Behtela mare
kaw myihtoi htoi ai wa re ngu nna chyum ninghkrin law
malawng hkap la ma ai. Behtela mare gaw hkawhkam
Yerobom II wa, hpara jawng de ai shara rai nna, kaga
maigan hpara ni law law hpe mung nawku ai shara re.
Kyang lailen hten za ai hte ngang gayut pyaw len ai shara
re. Dai zawn re ai mare hta, Amo Karai Kasang a mungga
htawn tsun ai re. Sagu rem ai wa sha rai tim, Hebrew ga
atsawm chye shaga ai hte ga num suk rawng ai (ga shaga
38
ram ai) wa re. Labau htunghkying ni hpe hka ja da ai wa

rai nna, makam masham ngang kang ai wa re (1:3-8, 13;
2:3,9,7). Sagu ni hpe zingri htim sha ai, nam du sat ni
hpe gwi gwi gasat hkinghkap ai wa re ai hte maren, masha
shada n tara ai hku dip sha roi sha ai hpe gwi gwi tsun
shaga ninghkap ai wa mung re. Behtela mare na hkinjawng
Amaziah wa shi hpe gumhpraw lu na matu myihtoi htoi
shakut ai wa ngu nna mara shagun ai shaloi, dai hpe n
dang let, shi a myihtoi ga gaw Karai Kasang kaw na lu la
ai hte, Karai Kasang htawn tsun shangun ai mungga majing
re ngu gwi gwi bai nighkap tsun ai wa re. Dingdung,
Israela mungdan hta hkawhkam Yeroboom II up ai aten
hte, dingda mungdan Yuda mung hta hkawhkam Uzia up
hkang ai aten BC 760-759 laman myihtoi ga tsun ai wa
re.
B. Mung Masa
Background)
Shingdu
Labau
(Political
Dawi gaw gap da ai Israel mungdan gaw

Shawlamon hkawhkam a lak htak hpang e lahkawng brang
garan mat sai. Ndai mungdan lahkawng hta na Yeroboam
I, gaw gap sa wa ai dingdung mungdan gaw grau n-gun
ja nna, Omri wa hkaw dung ai aten hta n-gun ja dik tai wa
sai. Omiri gaw Samari mare hpe BC 879 hta de tawn da
nna mare daju shatai da sai. Omri gaw, Hpiliki (Phoenicia)
mungdan hte mung jinghku hku nna, shi a kasha Ahab a
matu hkaw hkam a shayi sha Yezebela hpe la ya wu ai.
39
hkan e kapik kapawk sha mu chye lu ai. Amo laika hpe

ntsa lam daw mali hku garan nna, chye na la mai nga ai.
C. Myihtoi wa mu ai shaingran (7:1 9: 1-10)

(1) Dinggam yaw (7:1-3)
(2) Wan (7:4-6)
(3) Shadawn sumri (7:7-9)
(4) Hkinjawng Amazia hte Amo ga htai lai hkat ai lam
(7:10-17)
(5) Namsi ka tawng (8: 1-14)
ga shaka hpe hkan shadik shatup ai lam hta ning ra wa

sai. Hkik hkam ai nawku htingnu ni hta, nawku masha
law law wa n rau n htau rai nawku nga ma ai (4:4f; 5:2124). Rai tim, nawku htingnu ni hkan maigan hpara ni hpe
adan aleng tawn let, nawku jaw jau wa ma ai majaw,
Yehowa hpe chyu sha nawku ai lam n rai mat sai ( 4: 1114). Israela ni gaw shanhte hkum shanhte, hpung
shingkang kaba dik ai Yehowa a nawku masha ni ngu
hkam la let, shaning ting a du hkra ladaw ni hpe masat
nna, hkungga nawng poi ni, hkik hkam ai lu sha poi ni
galaw rai, nawku ma ai (4: 4f; 5:5, 21-24). Yehowa Karai
hpe mahkawn mangwi hte shakawn ai hta mung, Karai
she shanhte hpe nga mu nga mai shangun ai hku shakawn
ai lam n rai, shanhte a nga mu nga mai ai lam hta Yehowa
Karai hpe shang lawm shangun ai hku mahkawn shakawn
ma ai. Mahkawn mangwi hte tinang hkum hpe Karai
Kasang hta grau shagrau shakawn la ma ai. Yehowa hpe
mam man hkungga nawng jau ai rai yang, Karai a man
hta kangka sadi dung ai ni tai sai ngu hkam la ma ai.
Dai lam ni hpe Amo tsun sharai ai gaw, shinggan
shingni hku n tsa lam hkungga sak nawng ai lam hte
kyang lai len hten za ai hpe, Yehowa n dawng n yawt
nga ai ngu tsun sharin wu ai. Yehowa gaw dinghpring ai
Karai rai nna, mungdan yawng a ntsa up hkang nga ai wa
re. Dai majaw, n ding n man, n hkru n kaja ai, n tara ai ni
yawng a ntsa je yang na ra ai. Israela ni hpe sut su nga
mai ai gaw, Yehowa makawp maga chyeju jaw nga ai ngu
ai sakse re ngu tsun shadum wu ai. Rai tim, Israela ni
44
41
A. Mungdan matsat a ntsa Karai Kasang jeyang na

lam (1:1 2:16)
(1) Damasku 1:3-5 (2) Gaza 1: 6-8 (3) Turu 1:9-10 (4)
Edom 1:11-12 (5) Ammon 1:13-15 (6) Moba 2: 1-3 (7)
Juda 2:4-5 (8) Israela 2:6-16.
B. Israela ni a yubak mara hte Karai Kasang ari jaw
na lam ( 3-6)
(1) Israela ni a yubak mara a majaw Yehowa ari jaw na
lam ( 3:1-15)
(2) Israela ni a n madat mara ai lam a ntsa Yehowa ari
jaw na (4:1-13)
(3) Yehowa hpang de bai n htang wa na matu Israela hpe
lajin ai lam (5:1-17)
(4) Sharung shayawt ai ga hte myit malai lu na matu
shaga ai lam (5:18-27)
(5) Isralea hpe jahten sharun kau na lam (6:1-14)
gaw, Karai Kasang hpe malap mali di nna, Karai Kasang

a sharawng awng ai hku asak n hkrung sai. Dai majaw,
Yehowa Karai Kasang gaw jasam mungdan ni hpe jai
lang nna Israela hpe daw dan je yang na ra ai. Kade n na
yang Israela hpe daw dan je yang na matu mungdan langai
rawt galu kaba wa na ra ai ngu Amo myithtoi ga tsun wu
ai. Amo a myihtoi ga hte maren, Asuri ni n-gun ja wa
nna, Israela mungdan hpe BC 721 ning hta kasat dang la
kau nna, Israela myu ni hpe bawng hku rim la mat wa ai
hkrum sha sai.
D. Nga Pra Masa hte Sut Masa Shingdu Labau
(Social and Economic Background)
Myihtoi Amo a aten hta Israela mungdan gaw sut
masa ring chying ai hte maren, ja gumhpraw sut gan hta
pyaw len nga ai ni law law re. Sut gan gaw masha hpe git
hkang da ai hte, sut gan a mayam tai nga ai ten re. Lu su
kun myi ni gaw, kashung ta na nta, n lum ta na n ta ni
gap da ma ai. Magwi kawng yupku hta galeng let, sagu
dumsu shan ni sha let, tsabyi n tsin ni hte, poi ni galaw
rai, nga lu tim, matsan masha ni a akyu ara hpe kachyi
myi pyi n yu ya ma ai (6:4-6). Num ni mung tsabyi lu len
ma ai. Lu su ai ni matsan mayan ni hpe adip arip hte
zingri zingrat di ma ai (4:1). Hkawhkam hkawseng ni a
aru arat ni hte, hpaga ga ai htinggaw na ru sai ni sha, lu su
nga mai nna, mung masha malawng maga gaw matsan
ma ai. Dai majaw, lu su ai ni hte matsan ai ni a lapran
42
mala hka ai lam grai kaba wa ai hte, n tara ai, dip sha roi
sha ai lam ni, ja gumhpraw hte matsan ai ni a ntsa, gamyet
zingri ai lam ni grai law wa ai.
Yi hkauna galaw sha ai yu maya masha ni gaw, lu
su kun myi ni matsan dum yang she nga pyaw ai masa
rai nga ai. Matsan masha ni, du hkra ladaw a jahten shaza
lam ni a majaw lu su ai ni hpe, shamyet shanat ra ai
shaloi, n tara ai hku bawdaw la ai zawn, hka n lu jaw ai
shaloi mung matsan dum lama ai lam n nga ai sha, yi sun
hkauna ni hpe zing la ya ma ai ( 2:6f; 5:11; 8:4-6). Dai
majaw, n tara ai amu ni shara shagu hta nga nga nna, tara
agyi ni mung mayun kum hpa la let, kyang lai len hten za
nga ai aten re (5:10,12). Dai re ai majaw, matsan ai ni gaw
makawp maga la na kadai n nga rai, lu su ai ni a roi sha ai
npu e, baw gum dagup taw nga ra ai aten Amo myihtoi
gat sun ai re.
(OUT LINE)
Amo laika gaw myihtoi kaji ni a laika buk hta
numbat masum hta bang da hkrum ai laika re. Rai tim,
myihtoi laika ni yawng hta laika buk hkrang hku shawng
nnan ka da ai myihtoi laika re. Amo a shawng daw de
Moshe, Samuela, Nahtan, Gad, Elia hte Elisha zawn re ai
myihtoi law law nga lai wa sai rai tim, shahte a myihtoi ga
ni laika buk hkrang hku n mu lu ai sha, labau maumwi
43
tsun wu ai. Mungga madung gaw, Israela hpe Egutu

kaw nna shaga shapraw la ai mabyin masa hpe a hkyak
kaba hku hkai ai mungga re (3:1-8). Yehowa Karai Kasang
gaw, Israela hpe, Egutu kaw bawng dung nga ai kaw nna
shalawt la ai Karai, nam mali hkrun lam kaw bau maka ai
Karai, ga sadi jaw da ai mungdan lamu ga hpe madu la
shangun ai Karai re ( 2:9-10; 9:7; 5:25). Yehowa gaw
Israela hpe lata la nna, chyeju jaw ai zawn, Israela gaw
Yehowa hta sadi dung let sak hkrung ra ai, ngu ai, ga
shaka hta, mahta nna Yehowa Israela hpe woi lakawn wa
ai re ( Pru. 19:1-6). Dai majaw, Israela gaw Yehowa hpe
chyu sha nawku daw jau ra ai (3:3), dai gaw Karai Kasang
hte Israela lapran tawn da ai ga shaka hte seng ai ganawn
mazum lam re. Dai gashaka hta sadi dung nga jang,
Yehowa gaw Israela ni a Karai rai nga na rai nna, Israela
mung Karai a amyu rai na, ngu ai Karai a ga sadi grin nga
na re. N dai kaw, Karai a ga madat let sadi dung jang
shaman chyeju lu na, ga n madat ai sha sadi n dung jang
dingnye lu na ngu ai jahkrit sharim ai lam lawm ai. Rai
tim, Israela gaw yubak galaw ai hku nna Karai hte tawn
da ai ga shaka hpe jahten sharun kau ai. Ga sadi n dung
ai lam gaw, ga shaka hte seng ai matut mahkai lam (
covenant relationship) hpe hkra machyi shangun sai. Dai
majaw, Yehowa shaman chyeju dawm la kau sa na rai
nna, dagam dala hte mara jaw jeyang ai hkrum sha ran a
ngu nna, Amo htawn tsun ai re.
A. Masha shada tara rap ra lam

Myihtoi Amo gaw shinggyim masha shada lapran
na, tara rap ra, ra ai lam hpe ndau shana ai myihtoi re.
Mungkan sut gan ni hte pyaw len nga ai sahti kun myi,
matsan chyaren ni hpe dip sha, roi sha rai, n tara ai hku,
ja gumhpraw tam ai lam ni hte tara rung hta, mayu kum
hpa la let matsan masha ni hpe dip sha ai lam ni galaw
nga ma ai. Grau nna, Karai Kasang a masha ni re ngu
tim, tinang hkum shagrau la nna, kaga masha wa a ntsa
n tara ai hku amyat htuk la ai lam galaw ai majaw, Karai
Kasang a man e n shawp ai amu ni rai mat ai lam, shadum
sharin ai re.
(1) Sahti kunmyi ni a pyaw hpa lam hta len ai lam (3:15;
4:1; 5:11; 6:1,4-6; 8: 4-6)
(2) Matsan mayan ni hpe roi rip, dip sha ai lam (2:6-8;
3:9; 4:1; 5:7, 11; 8:4-6)
(3) N tara ai hku ja hpaga tam ai lam (8:5)
(4) Tara rung ni a n tara ai lam (2:7; 5:10, 12, 15)
48
45
(6) Hkungri (9:1-10)

D. Yehowa Israela hpe bai gram lajang la na lam
(9:11-15)
III. A Hkyak ai ga lami ni (key words)
(5) Sawt ai myit masin hte nawku daw jau ai lam (4:4-5;
5:21-23; 8:5)
(6) Tara rap ra ai lam hpe asak hkrung ra ai lam hta tut
lwi nga ai hka shi zawn lwi nga shangun ra ai lam
(5:24).
B. Tara jeyang na lam
Israela ni a yubak mara a majaw Karai Kasang
kaw na jeyang ai lam du na re ngu nna, myihtoi wa aja
awa htawn tsun ai re. Yehowa Karai gaw mungdan yawng
hte, nga yawng danghta hpe hpan shalat ai Karai re. Dai
majaw, tara maigan amyu ni hpe mung, shanhte a n hkru
n kaja ai lam hta hkan nna, Yehowa jeyang na re. Grau
nna, Israela ni gaw, hpan madu hpe chye nga ninglen, n
hkru n kaja ai lam hpe galaw ai majaw grau kaba ai ari
jaw hkrum na, re ngu nna tsun shadum ai re. Hkai n mai
ni htenza ai, ana zinli ni byin ai, grai gumshem ai hpyen ni
shang gasat hkrum ai hte mungdan hpe jahten sharun
nna, mung masha ni hpe, bawng hku woi mat wa ai zawn
re lam ni gaw, Karai a tara jeyang ai kum la ni rai nga ai.
Kaba dik ai jeyang ai lam gaw Israela ni Karai Kasang
hpe shaga yang nhtan ya ai, Karai garum hpyi yang atsin
sha nga mat ai lam ni mung tara jeyang ai kum la ni rai
nga ai. Shinggyim wuhpawng hpe n tara ai hku (sh) n rap
ra ai hku maw mawn ai ni yawng gaw Karai kaw na jeyang
ai lam ni du wa shangun ai lam ni re ngu, Amo aja awa
htawn tsun wu ai.
46
(1) Nga yawng danghta a Karai (4:13; 5:8; 9: 5-6)

(2) Mungkan mungdan yawng a Karai ( 1:3- 2: 16; 3: 6-7:
9:7)
(3) Mungdan ni hpe tara jeyang na lam (1:3-2:3)
(4) Du wa na tsin yam ni ( 3:14-15; 6:8, 11; &:9, 11, 17;
9: 1-4)
C. Myit mada lam
Myit malai ai hte Yehowa hpe teng man ai hku tam
let, hpyi sit shang yang Yehowa gaw myit mada shara bai
jaw na, bai mawai la na re ngu nna, Amo wa htawn tsun
ai re (9:11-12). Maigan amyu ni a lapran na, n -gu hpe
hkying hta hkying ai zawn , naw ngam nga ai Israela ni
hpe hkying la let chyeju bai jaw na.
(1) Yehowa hpe tam ra ai lam ( 5:4-6, 14-15)
(2) Ngam nga ai Israela ni hpe bai mawai la na (5:15;
9:9-10)
(3) Israela hpe shaman chyeju bai jaw let bai gram lajang
la na (9:11-15)
IV. KARAI MASA MUNGGA (THEOLOGICAL

MESSAGE)
A. Ga shaka hte seng ai ga sadi hte jahkrit sharim
ai lam ( Covenant promise and Threats)
Israela amyu gaw Karai Kasang lata la ai amyu re
ngu ai, Moshe a matsun ga hta mahta nna myihtoi ga
47
Yuda mung hta hkawhkam Uzia hte Israela mung

hta hkawhkam Yeroboam up ai aten, Amo ngu ai, Tekoa
mare na sagu rem sha ai wa ,Israela mung e myihtoi ga
tsun ai re. Shi tsun ai gaw, Yehowa a tara jeyang ai lam
Israela hte, dai mungdan na shingra tara ni hta du na ra
ai. Ziun hpe Ga shaka dingsa a chyumga malawng hta
Yerusalem hpe ngu ai re. Rai tim , n dai kaw gaw Yehowa
ningngai nga ai shara hpe ngu mayu ai re. Yehowa pawt
sindawng kaba hte tsun nga ai, Hkarmela (Carmel) gaw
ga sau nam hpun kaja ai shara rai nna, tsit lali ai udat
shara re. Rai tim, Karai Kasang gaw kade nna yang dai
shara hpe hkun hkraw ai shara shatai kau na re.
B. Israela hkrat sum na re ngu jahkrit sharim ai

lam ( the threat of doom)
Yehowa tawn da ai ga shaka hta mahta nna, la ra ai
lit hpe ahkyak n shatai ai sha, sut su ai ni matsan chyaren
ni a ntsa dip sha roi sha ai lam galaw sai. Hpaga yamga
lam hta n dingman ai joi jang ni lang rai, amyat tam sai.
Tara agyi ni mung mayun kumhpa ni hkap la rai, n tara ai
hku tara jeyang ai lam ni galaw sai ( 8:7; 5:11-15; 6:12; 8:
4-6). Lu su ai, ni tinang a tinggyeng matu sha myit nna,
matsan mayan ni hpe n garum shingtau la ma ai. N
dingman ai, n tara ai, hku asak hkrung nga ai hpe Yehowa
mu nga , chye nga ai hpe Israela ni n dum ma ai. Yehowa
hpe hkungga nawng, nawku daw jau jang Yehowa myit
dik sai ngu hkam la ma ai (4:4,5; 5:4, 21-24). Jep ai tara
hpe shadik nna, Yehowa sharawng awng ai hku asak n
hkrung ai lam rai nga ai. Mung up salang ni mung, Yehowa
hpe malap mali rai mungkan lam hta pyaw len hten za ma
ai. Dai majaw Amo gaw, Yosep a hkala n ba hkrum ai
lam hpe hpa n yawn ma ai( 6:6)" ngu tsun wu ai. Dai lam
ni gaw, Yehowa a man e sadi n dung ai lam rai mat sai.
Yehowa a amyu hku lata la ai hpe, n gawn n sawn di ai
ang sai. Si ging ai a na shabyin na maka kum la rai nga
ai. Israela ni a n ding n man ai, n tara ai, n rap ra ai lam ni
gaw dingman ai Karai Kasang a man e, nju n dawng hpa
rai sai majaw (2:6), Karai a jeyang ai n htoi Israela ni a
ntsa du wa magang ra ai ngu tsun shadum wu ai. Israela
ni a matu, Karai Kasang gaw hkye la ai wa, ngu nna
52
49
Daw Kaba I
Daw Kaji 1-2 Yuda hkawhkam Uzia hte,
Israela hkawhkam Yosha a kasha Yeroboam
a lakhtak e, dai nnang nawn garai n nawn
yang, nining a shawng e, sagu rem ai ni hta
lawm ai, Tekoa masha Amo gaw, Israela hpe
lakap nna mu ai mungga, da ndai rai nga
ai. Shi tsun ai gaw, Yehowa Ziun bum kaw
na shabam let, Yerusalem mare kaw na nsen
sharawt na ra ai; sagu rem ai ni a udat shara
ni yawn nga nna, Hkarmela bum pungding
nyip nyui mat na ra ai.
labau hta hkai hkrat wa tim ya gaw, jeyang ai labau byin

wa magang ra ai ngu daru shadum wu ai. Asuri masha ni
hpe dat dat let, Karai Kasang gaw Israela hpe dingnye
jaw jahten sharun kau na re, ngu nna sharung sharawt
mahkawn hte shadum sharin ga tsun wu ai. Dai majaw,
nanhte a mahkawn mangoi ni hpe jasim kau mu, na a
tinges ni a mahku, ngai n na ra n ngai. Tara malang ai lam
hka zawn, dinghpring ai lam tut lwi ai hka nu zawn lwi
nga u ga (5:23-24) ngu nna, Israela hpe tsun shadum ai
mungga mung re.
C. Yehowa gaw mungkan ting a Karai hte shingra
tara a madu re ( Yahweh is God of nations and
nature)
Yehowa gaw n dai mungkan rai n nga shi a ai aten
kaw nna, nga ai karai rai nna, mungkan ting hpe hpan da
let, up hkang nga ai Karai re. Shi a up hkang ai hte hkye
hkrang la ai labau gaw, Israela sha n rai mungkan amyu
shagu hte mung seng nga ai. Myu shagu a labau shagu
hta Karai Kasang shi a hpung shingkang hpe shadan dan
nga ai lam mu lu nga ai (1:3- 2:3). Yehowa gaw mungkan
a mai kaja lam hpe makawp maga nga ai wa rai nna, n
hkru n kaja lam a ntsa tara jeyang nga ai wa re. Mungdan
langai ngai hpe jai lang nna kaga mungdan ni hpe jeyang
nga ai (6:14). N dai mungkan gaw Karai Kasang up hkang
ai npu hta tsaw ra myit hte tara rap ra ai hku, asak hkrung
na matu hte, Shi a shrawng awng ai lam hta daw jau let
asak hkrung na matu hpan da ai re ( 7:1, 4; 4: 6-11).
50
Shingra tara hpe mung Yehowa jum tek nga ai rai

nna, shingra tara ni gaw Karai Kasang a hpung
shingkang hpe shadan shapraw nga ai lam, Amo htawn
tsun nga ai (4:6-11). Shingra tara hpe jai lang akyu jashawn
nna mung, mungkan shinggyim masha ni hpe je yang nga
ai. Ga shadawn - hku hku shangun let, sha hpa taw ai
lam shabyin timung nanhte ngai hpang de n wa ma ai
(4:6,7,8), ngu nna, shingra tara hp jai lang let, shadum
sharin ai lam hpe tsun da nga ai.
D. Myit malai lu na matu shaga la ai lam ( a call to
repentance)
Yehowa gaw Israela ni a lapran hta bungli galaw
nga ai wa rai nna, Yehowa ari jaw jeyang ai lam gaw
Israela hpe jahten shaza kau na matu n rai, Israela hpe
myit malai let, Shi hpang de n htang wa na matu she re.
Ari jaw tim, Yehowa a yaw shada lam madung gaw, Israela
ni myit malai lu na matu re lam shadum nga ai (4:6-12).
Ya dai ni jang, tengman ai myit malai hte Yehowa hpang
de bai wa nna, Yehowa hte tawn da ai ga shaka hpe
kalang bai shangang shakang na matu, Israela hpe tsun
shadum ai mungga rai nga ai ( 5:14-15).
V. CHYUM GA NI HPE LACHYUM HPYAN AI

LAM (COMMENTARY ON THE TEXT)
51
kahpu kanau wa hpe nhtu hte hkan shachyut

let, pawt sindawng ai hte tut tut amya je kau
nna, masin galoi n si hkraw ai. 12 Dai rai
nna ngai gaw, Teman ntsa e wan jahkrat nna,
Bozra htingnu ni hkru mat na ra ai.
Edom mungdan gaw Yawdan hka wo ra hkran kaw
de nga ai mungdan re. Teman gaw, Edom a mungdaw
langai rai nna, n dai chyum daw kaw, Teman ngu ka da ai
gaw Edom mung ting hpe ngu mayu ai re. Bozra mare
gaw Edom mung a dingdung daw de na ahkyak ai mare
langai myi re.
Edom gaw Esau a aru arat ni rai nna, Yaku a aru
arat Israela hte n ju n dawng rai tut gasat hkat ai lam ni
labau hta nga ai. Israela ni Egutu mung kaw nna Hkanan
de hkawm sa wa ai shaloi, Edom mung hku lai di na
matu ahkang hpyi tim Edom hkawhkam wa ahkang n jaw
ai( Buhkawm 20:14-21; 21:4 ; Tara Agyi 11: 11:17-18).
Kahpu kanau shada she rai tim, tsaw ra myit n madun ai
sha, gasat shamyit hkat mayu ai myit masin galoi n kawp
hkraw ai amyu re majaw, de a yubak ntsa Yehowa ari jaw
na ngu ai re.
Daw Kaji 13-15 Yehowa ning nga ai: Ammon
a kashu kasha ni a yubak masum hta n-ga,
yubak mali majaw, ngai ari n jaw ai nga na,
n rai: kaning rai nme law, shanhte gaw tinang
a lamu ga hpe maden jat na matu, Gelead
56
Daw kaji 3-5 Yehowa ning nga ai: Damasku

mare a yubak masum hta n-ga, yubak mali
majaw, ngai ari n jaw ai, nga na n rai; kaning
rai nme law, shanhte gaw, mam dup ai hpri
rai hte, Geliad mung hpe dup manu ai. 4 Dai
rai nna ngai gaw, Hazaela nta nhku de wan
jahkrat dat nna, Benhada a hkawhkam
htingnu ni hpe hkru kau na ra ai. 5 Damasku
a chying hka htinggrang hpe ngai agrawp kau
nna, Awen kadit e shanu nga ai hte, Eden nta
na du sumdoi lang ai wa hpe, shamyit kau na
nngai: Suri masha ni g aw, Kira mung de
bawng dung sa wa na mara ai, nga nna
Yehowa tsun ai.
"Yubak masun hta n-ga, yubak mali ngu ai gaw
yubak grai law ai ngu ai hpe tsun mayu ai re. Damasku
gaw Suri munga mare daju re. Suri mung gaw shi a gum
shem n hkru ai lam a majaw, Karai Kasang ari jaw na.
Geliad gaw Damasku mare makau e nga ai Israela
mungdaw re. Geliad gaw Damsaku mare hte ni ai re majaw,
jahkring hkring suri ni a gasat gala lam the zingri ai lam
hpe hkam sha ra ma ai.
Benhada II gaw Suri hkaw hkam Hagaela (841801) a kasha re. Awen kadit ( Damasku a ding dung
maga de nga nna, jan nat nawku ai shara daju re) na
masha ni hpe 'wan hte nat hkru ai zawn', hkam sha hkra
shaza kau na. Edin nta (Suri mung a sinpraw maga shara
53
rai nna, nga pyaw ai shara re) hpe shamyit kau na. Suri
mung ting Kira mung e bawng dung ra na. Amo tsun sai
hte maren, Suri ni Asuri ni a lata hta BC 732 hta bawng
dung hkrum masai (II Hkaw Hkam 16:9).
Daw Kaji 9-10 Yehowa ning nga ai: Turu

majaw, ngai ari n jaw ai, nga na, n rai:
kaning rain me law, shanhte gaw kahpu
kanau shada tawn da ai ga shaka n hkan ai,
amyu ting hpe, Edom masha ni a lata de ap
kau ma ai: 10 dai rai nna ngai gaw Turu a
bunghku ntsa e wan jahkrat nna, de a htingnu
ni hkru mat na ra ai.
Daw Kaji 6-8 Yehowa gaw ning nga ai: Gaza

majaw, ngai ari n jaw ai nga na n rai: kaning
rai nme law, shanhte gaw amyu ting hpe, Edom
masha ni a lata hta ap ya na matu, bawng rim
wa mu ai. 7 Dai rai nna ngai gaw, Gaza bunghku
ntsa e wan jahkrat nna, de a htingnu ni hkru
mat na ra ai. 8 Ashdod shara e shanu nga ai
ni hte, Ashkelon mare na du sumdoi lang ai
wa hpe, shamyit kau na nngai: Ekron hpe ngai
hkap gasat nna, naw ngam nga ai Hpilisti masha
ni gaw, hten byak hkrum na mara ai, nga nna
Madu Yehowa tsun ai.
Hpilisti mung gaw Egutu hte Israela mung lapran e
nga ai shara rai nna, hpaga yamga ngai ai shara re. Hpilisti
mung gaw panglai hkin gau shara rai nna, Gaza, Ashdod,
Ashkelon hte Ekron mare ni lawm ai. Gaza gaw tinang a
kahpu kanau ni hpe mayam shatai na matu, Edom mung
de dut sha ai mara majaw, Karai Kasang gaw Hpilisti
mung hpe jahten kau na nga tsun ai. Uzia lak htak hta
Hpilisti mung hpe shamyit jahten kau sai (II Hkaw Hkam
Labau 26:6).
54
Turu mare gaw Phoenicia mung dingda de nga ai

rai nna, hpaga ngai ai mare re. Dai mung na hkawhkam
Hiram gaw Dawi a nta htingnu gaw gap ai ten hte,
Shawlamun hkawhkam nawku htingnu gaw gap ai hkan
grai garum lai wa sai (II Sam 5:11; I Hkaw hakm 5:1-12;
9:11-14). Gara Israela hkaw hkam mung Turu hte sidon
mare ni hte gasat gala n galaw hkat ga ai. Rai tim Turu
gaw kahpu kanau zawn tsaw ra hkat nga ai, ga shaka hpe
n hkan sai sha, Israela hpe mayam shatai ai yubak a majaw
Yehowa je yang na re. Amo tsun ai hte maren, Turu gaw
Asuri ni a up hkang ai npu de du sai. Dai hpang Babulon
hkaw hkam Nebuchadnezzar bai up sha sai. BC 332 hta
Alexander wa Turu mare hpe gasat dang la sai.
Daw kaji 11-12 Yehowa ning nga ai: Edom
amyu a yubak masum hta n-ga, yubak mali
majaw ngai ari n jaw ai nga na, n rai: kaning
rai nme law, shi gaw matsan hpa n dum ai,
55
tara ai, shinggyim sari sadang hpe n gawn n sawn di ai,

ru hka amu ni hpe tara jeyang nga ai, ngu ai lam re.
mung na na-um nasin re ai num ni hpe ahkri

ga kau manu ai: 14 dai rai nna, ngai gaw
hpyen majan shani garu jahtau ai hte, laru
bungshi hte rau, Raba bunghku ntsa e wan
shachyi nna, de a htingnu ni hkru mat na ra
ai. 15 shanhte a hkawhkam, shi hkum hte du
salang ni gaw, bawng dung mat wa ai hkrum
na mara ai, nga nna Yehowa tsun ai.
Daw Kaji 4-5 Yehowa ning nga ai: Yuda a

yubak masum hta n-ga, yubak mali majaw, ngai
ari njaw ai, nga na, n rai: kaning rai nme law,
shanhte gaw Yehowa a tara hpe kau da nna, shi
a matsun maroi ga hpe, hkan nang ma ai, n
rai; shanhte a kaji kawa ni hkan nang yu ai
masu ga gaw, shanhte hpe mung shut kau
shangun mu ai: 5 dai rai nna ngai gaw, Yuda
ntsa e wan jahkrat nna, Yerusalem a htingnu
ni hkru mat na ra ai.
Yuda mung gaw, Yehowa a tara hte matsun maroi
ga ni hpe nhkan ai majaw, ari jaw hkrum na. Dai tara hte
matsun maroi ga ni gaw, Israela hte Yehowa a lapran
tawng da ai, Prumat wa ai laika 20-24 hta rawng ai Ngai
hta kaga Karai shaje hpe hkum naw hkum ku (Pru. 20)
matsan mayan ni hpe roi sha dip sha n galaw lu na (Pru.
22:21-24; Amo. 2:7, 4:1; 5:11; 8:4) amyu sha matsan
mayan ni hpe amyat hte gumhpraw n mai hkoi shap ai (
Pru. 22:25; Amo 5:11) ngu ai tara hte matsun maroi ga
ni rai nga ai. Yuda mung masha ni gaw moi na kaji kawa
ni Yehowa a ntsa sadi n dung ai zawn, karai shaje ni hpe
nawku ma ai. Karai shaje hpe nawku ai lam gaw Yuda a,
Yehowa tawn da ai tara hpe tawt lai ai lam rai sai. Dai re
ai majaw, kaga maigan myu sha ni hpe ari jaw ai zawn,
60
Ammon gaw panglai si ( Dead Sea) a sinpraw

dingdung maga de nga ai mungdan re. Ammon masha ni
gaw galoi mung tinang a lamu ga jarit maden jat la lu na
matu, Moab hte Suri mung ni hpe jinghku hku la nna,
makau grup yin mungdan ni a lamu ga ni hpe gasat la la
rai ma ai. Israela mungdan n gun yawm ai ten, hkawhkam
Yerobom, Israela mung hpe rai n up ai ten ni hta, Israela
mung na lamu ga, grau nna Gelead (Yodan hka a sin
praw maga de na ginwang rai nna, Gad hte Manasseh a
aru arat ni nga ai shara re) hpe grai mazut ai ladat hku
shang gasat, sat rai ma ai. Na-um nasin re ai num ni hpe
ahkri ga kau manu ai gu ai gaw masha n sawn, du sat
(sh) arung arai langai hku ahtum kadaw, sat sharu ai hpe
ngu ai re. Raba gaw Ammon mungdan a mare daju re.
Rai tim, kade nna yang, wan the nat kau hkrum ai zawn,
hten za kaba hkrum na ra ai. 'Laru bungsha', ngu ai gaw
57
Yehowa a pawt sindawng ai lam rai nna,Ammon mungdan

gaw Nebuchadnezzar a lak htak hta jahten shaza hkrum
ai hte, Babalon mung de bawng dung hkrum sai.
Da
w k
aba 2
Daw
ka
Daw Kaji 1-3 Yehowa ning nga ai: Moba a
yubak masum hta n-ga, yubak mali majaw, ngai
ari njaw ai nga na n rai: kaning rai nme law,
shi gaw Edom hkawhkam a nrut nra hpe,
namhtun ju nga ai: 2 dai rai nna ngai gaw,
Moba ntsa e wan jahkrat nna, Keriot a htingnu
ni hkru mat na ra ai: Moba gaw, wu kadu ai,
garu jahtau ai, pahtau dum ai hte rau, si mat
na ra ai; 3 de a kaang e tara agyi wa hpe ngai
jahtum kau nna, shi hte rau du ni yawng hpe,
sat kau na nngai; nga nna Yehowa tsun ai.
Moba amyu gaw 'Lawt' hte shi a shayi sha kaba
kaw na shaprat ai shadang sha a aru arat ni rai ma ai
(Ningpawt Ninghpang 19:37). Israela hkawhkam
Yehoram, Yuda hkawhkam Yehoshaphat hte Edom
hkawhkam ni n gun mahkawng nna, Moba hpe gasat
dang la lai wa yu masai (2 Hkawhkam 3). Amo htawn
tsun ai Moba a mara gaw, Edom hkawhkam a nrut nra ni
hpe, namhtun ju ai ngu ai mara re. Ga shaka dingsa prat
hta hkawhkam hkawseng ni hte n ta masha ni a moi mang
hpe hkungga la ra lup makoi ai htung nga malu ai ( 2
58
Hkawhkam 9:34). Masha hpe wan hte nat nna, ari jaw ai
gaw, sawng dik ai hku ru hka amu hte seng nna mara jaw
ai lam (criminal punishment) rai nga ai (Ningpawt 38:24;
Jawjau 20:14;21:9). Rai tim, n dai chyum daw ni kaw
nrut nra hpe nat ai ngu ai gaw, langai ngai a marai hkum
sari sadang hpe aroi ara di ai (mara jaw ang ai hta lai jan
hkra di nna, Karai a hpan da ai lam hpe n hkungga ai,
aroi ara di ai) majaw, mara nga ai ngu nna, Amo tsun ai
re.
Keriot gaw Moba mung a mare daju rai nna
(Yerimiya 48:24), Moba ni a Chemosh nat Karai a hpara
jawng nga ai mare re. Ndai chyum daw kaw gaw 'Keriot
htingnu' ngu ai gaw Moba mung ting hpe ngu mayu ai re.
Yehowa gaw Keriot hpe hpyen majan jahkrum nna jeyang
na re. Hkru mat shangun na wu kadu ai, garu jahtau
ai, pahtau dum ai ngu ai ni gaw hpyen majan byin na
kum la ni hpe tsun ai re. Shinggyim masha a Karai hpan
da ai sari sadang ni hpe aroi ara di ai lam hpe, tara agyi ni
mung n hkum pat ai, tara n je yang ai majaw tara agyi ni
hte du ni yawng hpe si ari jaw na, ngu ai re. Asuri
hkawhkam Tiglath- Pileser III wa BC 734 BC hta Moba
mung hpe gasat shamyit dang la sai. Dai hpang Babelon
ni n-gun ja wa ai shaloi Babelon hpe a hkun hkase jaw ra
rai, Nebuchadnezzar a lak htak hta gaw Moba hpe kasat
shamyit ka-up la kau sai. N dai chyum daw a mungga
madung gaw, Yehowa gaw mungdan yawng a, n tsa up
hkang jeyang nga ai. Shinggyim wuhpawng kata na, n
59
aingu ai gaw, Yehowa Israela ni Hkanan mung hpe madu

la lu ngut ai hpang mung jahkrai zawn n kabai da ai, yu
nga, lahku nga, lam matsun madun nga ai ngu ai hpe tsun
dan ai lam re. Yehowa Shi a hkye hkrang la ai magam
bungli, Israela a ntsa matut galaw nga ai ngu ai hpe tsun
dan ai lam re.
Nazari masha ngu ai gaw, chyoi pra ai masha,
Yehowa a matu ngu nna, ga sadi da ai (vow), ap nawng
da ai (consecrate), lak san san da ai (separate) ni re.
Nkau myi n htoi kadun, nkau myi prat tup Nazari masha
tai ma ai (Bu Hkawm 6:1-12). Num rai tim, la rai tim mai
ai. Nazari ni gaw tsabyi hte nang ai baw lu hpa sha hpa
yawng koi gam ma ai. Tsabyi hpun hta na lu la ai hpa
baw mung n lu n sha ai, kara n zen ai, si ai mang hpe n
kahtep, n hkra ai ni re. Shanhte gaw Yehowa a matsun ga
hte n htan shai ai hku asak hkrung ai lam hte, tara maigan
ni a htung tara ka-up sha wa ai lam ni hpe, hkan ninghkap
ai ni rai ma ai.
Yuda hpe mung wan jahkrat nna (majan hpe ngu mayu
ai) jahten sharun kau na, ngu Amo tsun ai re.Amo tsun
sai the maren, Babelon ni Yerusalam hpe BC 587 hta
shang gasat dang la kau, nna Babelon de bawng dung ra
sai.
Daw Kaji 6-8 Yehowa ning nga ai: Israela a
yubak masum hta n-ga, yubak mali majaw,
ngai ari njaw ai, nga na, n rai: kaning rai
nme law, shanhte gaw, ding hpring ai wa hpe
gumhpraw hte, matsan mayan wa hpe kyepdin
man mi hte, dut kau ma ai; 7 shanhte gaw
matsan mayan ni a baw hpe, ga n hpu hte
magap kau na ndawt nga nna, sumnung ai
ni a lam hpe shanut kau ma ai; nye a chyoi
pra ai amying ningsang awu asin hkrum hkra,
kawa hte kasha gaw mahkawn langai sha hte
jawm kanawn ma ai: 8 shanhte gaw tang da
ai nba hpe tawn hkungri shagu makau e nep
nna yup ma ai: shawa la ai gumhpraw hte
mari ai tsabyi jahku hpe, shanhte a Karai
Kasang a nta hta lu ma ai.
Daw Kaji 12 Nanhte chyawm gaw Nazari

masha ni hpe tsabyi jahku lu shangun nna,
myithtoi ni hpe, Myihtoi hkum htoi myit, nga
nna jet myit dai.
Israela ni Yehowa a matu ngu ap nawng da ai Nazari
ni hpe, shanhte tawn da ai ga sadi jahten shangun nna,
tsabyi jahku lu shangun ma ai. Yehowa Israela a matu
mai kaja dik ai hku lajang da ya ai hpe, n gawn nsawn di
ai hte, Yehowa a man e awu asin shabyin ai lam re. Myihtoi
Sut masa hte makam masham masa a, n tara ai,

shut shai ai yubak ni a majaw Yehowa ari jaw na. Israela
ni tawt lai ai yubak mara ni gaw, Ja gumhpraw kadawn
kanawn re ai ni hte matsan mayan ni hpe mayam hku dut
sha ai (6b). Matsan mayan ni a baw hpe ga nhpu hte
64
61
magap kau sharawng ai { nhpu baw ntsa mara ai ngu ai

gaw tsin yam hkam sha ai a kum la re (2 Sam 1:2, Yawba
2:12)}hte, matsan mayan ni a tara rap ra lam hpe shanut
shanat di kau ya ai (7a). San seng ai hte sadi dung ai ngu
ai Karai Kasang a lata la ai kashu kasha ni a kum la hpe, n
gawn n sawn, awu asin di ai hku Kawa hte kasha,
mahkawn langai hte sha ganawn ai lam ni galaw sai. Dai
gaw Karai a mying ningsang hpe awu asin di ai hku ang
sai (7b). Matsan chyaren ni a ntsa gumhpraw hte seng
nna, tinggyeng akyu ara tam la ma ai (8). Moi na Israela
ni a tara hta, hka hte ting la ai nba hpe jan rai n shang shi
yang madu hpe bai jaw ra ai, hpa majaw nga yang nba
gaw shana na matu masha a shim lam hpe jaw ya lu ai
majaw re ngu, hkam la ma ai. N tara ai hku lu la ai
gumhpraw hte mari ai tsabyi jahku hte Yehowa a n ta hta
lu len ai. Dai lam ni a majaw, Yehowa Israela ntsa tara
jeyang na.
Daw Kaji 9 Rai ti mung ngai gaw, arit hpun
hte maren tsaw nna, wamyi hpun zawn ja ai
Amori masha ni hpe, shanhte a man e shaza
kau ni ai: gaja wa, ndung de na asi hpe mung,
npawt de na aru hpe mung, ngai shaza kau
nngai.
ai. Amori ngu ai gaw Hkanan masha ni hpe ngu ai re.

Amori ni gaw hkyik hkam ai lam hta arit hpun zawn tsaw
nna, wa myi hpun zawn n gun ja ai, ni re. Rai tim, Yehowa
gaw, shi a hpung shingkang hte Amori a n gun atsam hpe
atsai sha jahten shaza kau na.
Daw Kaji 10 Amori masha ni a mungdan
hpe madu lu na matu, ngai nanhte hpe Egutu
mung na woi shapraw nna, mali shi ning tup,
nam mali hkan e woi lakawn wa nngai.
Israela ni Amori mung hpe madu lu ai gaw, Israela
a n gun atsam hte n rai, Yehowa a Egutu kaw mayam tai
nga ai kaw nna, woi shalawt let, nam mali hkrun lam hta
shaning 40 ning tup bau maka wa ai wa a hpung shingkang
hte madu la lu ai re. Lak san Karai Kasang chyeju jaw ai
she re lam hkai dan ai lam re.
Daw Kaji 11 Nanhte a kasha ni hta na, myihtoi,
nanhte a shabrang ni hta na, Nazari masha,
ngai shatai ni ai. Israela kashu kasha ni e, ndai
lam rai nga ai, n rai ni? nga nna Yehowa san ai.
Karai Kasang Israela hpe tsaw ra nna, hkye la ai

re ngu ai, Karai a lata amu hpe hkai dan let shadum nga
Israela amyu ni kaw Myihtoi ngu ai ni gaw, Yehowa

lak san shaga la ai ni rai nna, Yehowa hpa galaw nga ai
lam, hte hpa galaw na ra ai ngu ai lam ni hpe ndau shana
ai ni rai ma ai. Nanhte a kasha ni hta na myihtoi shatai ni
62
63
rai yang dingnye lu na, jeyang ai hkrum na ngu tsun da ai

hte maren, ga sadi n dung, n madat n mara ai majaw, ari
jaw hkrum na re.
Daw Kaji 6 Mare hta pahtau dum yang, mare
masha ni n hkrit kajawng na ma ni? Yehowa
kaw na n rai yang, tsin-yam tsindam lama ma,
mare hta byin na a ni?
Mare bunghku kaw na, mare sin ai ni pahtau dum
yang, dai gaw, mare shim lam a matu tsang hpa du ra ai
ngu, mare masha ni hpe shana ai lam re. Mare hta pahtau
gaw mare masha ni a shim lam a matu, hkrit tsang hpa
du ra ai ngu shana ai zawn, myihtoi Amo a nsen gaw
Israela hta tsin yam tsin dam lama ma du na. Dai gaw
Yehowa ari jaw ai lam rai na ngu, ga san hte tsun sang
lang dan ai re.
Daw Kaji 7-8 Gaja wa, Madu Yehowa gaw, shi
myit maw ai lam, shi a shangun ma myihtoi ni
hpe garai n shapraw dan yang, hpa mung galaw
na n rai. 8 Hkanghkyi shabam yang, n hkrit ai,
kadai nga na rai ta? Madu Yehowa shaga
yang, myihtoi n htoi na, kadai wa rai ta?
ni hpe myihtoi hkum htoi ngu ai gaw Yehowa a ga n kam

madat sai, ngu Yehowa kaw nna kayin mat wa ai lam re.
Daw Kaji 13-16 Yu mu, hkauling hte hpring
ai leng, li dip nga ai hte maren, nanhte a shara
hta, ngai nanhte hpe dip na nngai. 14 Laran
ladau re ai ni, hprawng lu na nrai; n-gun ja
ai ni tinang a n-gun dat lu na, n rai; share
wa gaw, tinang a asak hpe hkrang la lu na, n
rai: 15 ndan lang ai wa mung, tsap nga lu
na n rai; gumra jawn ai wa mung, tinang a
asak hpe hkrang la lu na n rai; 16 share
ninghkrin ni hta nden gau ja ai wa gaw, dai
shani hta e, singgu krin hprawng na ra ai,
nga nna, Yehowa tsun ai.
Yehowa a tara jeyang ai lam gaw, leng gaw hkauling
hpring hkra htaw da ai a, num nak li dip ai zawn, Israela
ni hkam mana sha ra na. Dai tsin yam na kadai mung n
lawt lu na re. N-gun ja ai wa, share ai wa, ndan lang ai
wa, gat chyang gat ai wa, gumra jawn ai wa share ninghkrin
ni yawng, Yehowa a tara je yang ai lam hta na lawt lu na n
rai. Myihtoi wa tsun ai hte maren Asuri ni Israela mungdan
hpe 722 BC hta gasat dang la sai ( II Hkaw HKam 17).
Yehowa gaw, shi a myit maw ai lam (ari jaw na

lam) hpe myihtoi ni hku nna shawng, htawn tsun nna she
68
65
DAW KAB
A 3
KABA
Daw Kaji 1-2 Israela kashu kasha ni e,
Mungdan ting na amyu ni mahkra hta, nanhte
hpe hkrai ngai chye nga nngai majaw, nanhte
a shut hpyit ai nlang hte hpe, ngai nanhte a
ntsa e du shangun na nngai, 2 nga nna Egutu
mung na woi shapraw ai amyu ting hpe lakap
shaang nna, Yehowa tsun ai ga hpe madat
mara la mu.
Israela kashu kasha ni ngu ai gaw, dingdung Israela
mung hte dingda Yuda mung e nga ai Israela myu yawng
hpe ngu ai re. Mungdan ting na amyu ni mahkra hta,
nanhte hpe hkrai ngai chye nga nngai ngu ai gaw, ga
shaka hte seng ai ganawn mazum lam hpe tsun ai re
(Ningpawt Ninghpang 4:1,17; Shakawn Kungdawn 1:6;
Yerimiya 1:5). Israela ni, Yehowa lata la ai gaw lak san
ahkaw ahkang hte, Yehowa a man e myi man pa ai ni; tut
nawng shaman chyeju lu la na ni; mara galaw tim jeyang
ai n hkrum na ni ngu kam ma ai. Amo gaw, Karai Kasang
lata la ai gaw, yubak mara galaw lu na matu ahkang
(license) jaw ai n rai, mara jeyang ai kaw na lawt lu na
ngu ai n rai, ngu nna tsun dan ai lam re. Yehowa lata la ai
rai tim, Yehowa tsun ai ga n madat yang gaw, Yehowa a
jeyang ai lam kaw na lawt lu na n rai ngu, daru shadum
wu ai.
66
Daw Kaji 3-5 Marai lahkawng myit n hkrum

yang, rau hkawm lu a ni? 4 Hkanghkyi gaw
htim na shan n nga yang, nam mali e shabam
ga a ni? Hkanghkyi uram gaw, shahpa n lu
rim yang, shi a nhkun kata e nying nga a ni?
5 Ga ntsa e mahkam n hkam yang, u lu ga a
ni? Hkam da ai mahkam hta hpa n lu yang,
htim ga a ni?
Daw kaji 3 hta marai lahakwng ngu ai gaw, Yehowa
Karai Kasang hte myihtoi wa (Amo) re ngu chyum
ninghkrin law malawng hkam la ma ai (see. Kell &
Delitzsch commentary on the Old Testament). Amo gaw
myihtoi langai hku Betela (sh) Samari de du sa ai gaw,
Karai Kasang shi hpe dai de dat nna Yehowa wa, yubak
lam hta hkawm nga ai Israela mungdan hpe jeyang na
lam, htawn tsun na matu re. 4 Hkang hkyi gaw htim na
sha na nga nna shabam ai zawn, Yehowa {Yehowa hpe
hkanghkyi hte shabung nna tsun da nga ai (Amo 1:2;
Hosea 9:10)}mung, ga n madat ai Israela hpe jeyang na
nga jahtau nga ai. Hkanghkyi U ram gaw, sha hpa lu rim
nna she shi a nhkun kata e nying nga ai zawn, Yehowa
Karai Kasang mung Israela hpe ari jaw na ri ri rai nga sai.
5 Israela ni, yubak n galaw yang, Yehowa Karai Kasang
a jeyang ai lam n hkrum sha ra na re. Karai Kasang hte
Israela lapran tawn da ai ga shaka hta, ga sadi n dung ai
67
n jaw n ang ai hku jai lang ai majaw, Yehowa shanhte hte,

shanhte a n ta ni hpe jahten shaza kau ya na, ngu ai re.
DAW KAB
A - 4
KABA
Daw Kaji 1 Samari bum ntsa e shanu nga
nna, matsan mayan ni hpe adip arip hte,
kadawn nga ai ni hpe zingri zingrat let, tinang
a madu wa ni hpe, Lu na tsabyi jahku shapraw
ga, nga nna tsun ai Bashan upra ni e, ndai
ga madat mara mu.
Bashan ginra gaw Gilead mung a ga sau namhpun
kaja dik ai shara rai nna, sut wunli ring chying ai shara re.
Bashan ginra na yam nga ni mung hpum sau ai hta mying
gumhkawng ma ai. Amo gaw Samari mung na tsa sabyi
hte lu len sha len ai, arawng aya lu ai ni hte lu su kunmyi
ni a madu jan ni hpe Bashan Upra ni hte shabung nna
tsun ai re. Shanhte gaw, tsabyi jahku hte a pyaw daw
gadaw lu na matu, madu wa ni hpe matsan mayan ni a
ntsa n tara ai hku zingri zingrat, a myat htuk shangun ma
ai. B.C 802 hta Asuri hkaw hkam Adad-Nirari III,
Damasku hpe gasat dang la kau nna, Suri ni a Israela
ntsa sut masa, mung masa hku dip sha up sha ai kaw
nna, dawm la kau ya ai. Dai majaw Samari mare hte
Israela mung ting gaw ngwi pyaw sim sa ai hte, sut masa
ring chying ai aten re. Rai tim, n law la ai arawng aya lu ai
72
myit malai nlu yang, Yehowa hpang de n gayin wa yang

she, ari jaw je yang ai Karai re. 8 'Hkang hkyi shabam
yang' ngu ai gaw, Yehowa shi a n sen hpe myihtoi ni hku
shapraw yang, na ai ni a myit masin hta hkrit kahpra ma
ai. Yehowa shaga nna, myihtoi ga tsun shangun yang,
kadai n dang lu na n rai. Dai majaw Amo Yehowa a jeyang
na lam hpe gwi gwi, htawn tsun ai rai nga ai.
Daw Kaji 9 Samari mung na bum ni a ntsa e
zup hpawng nna, de a kabring kabrawng kaba
ai hte, de a kaang e nga ai adip arip hkrum ai ni
hpe mada yu mu, ngu nna Ashdod a htingnu
ni hte, Egutu mung na htingnu ni hta, ashi
shabra nga mu.
Ashdod gaw Philisti mung a mare kaba langai myi
re. Ashdod a htingnu hte Egutu mung na htingnu ni gaw
hpara tara n nga ai htingnu ni ngu Israela ni yu mu ai
htingnu ni re. Ya gaw Samari (Israela hpe ngu mayu ai
re) nan mung, shada adip arip, roi sha, mawp sha ai,
tara n rap ra ai lam ni byin nga ai ngu, Ashdod hte Egutu
hte hpa n shai sai, ngu tsun shadum ai re.
Daw Kaji 10-11 Kaning rai nme law, tinang
a htingnu ni hta kashun kashe hte hpya lu
hpya sha ai sut, mahkawng da ai ni gaw,
malang ai hku n chye galaw ma ai, nga nna
69
Yehowa tsun ai. 11 Dai re ai majaw, Madu

Yehowa ning nga ai: Hpyen wa gaw du nna,
mungdan hpe wang tawn nhtawm, shi gaw
na a n-gun hpe shayawm nna, na a htingnu
ni gaw, hpya kau ai hkrum na ra ai.
Israela gaw, n dingman ai, kashun kashe, hpya lu
hpya sha let, lu la ai sut ni hpe htingnu ni hta mahkawng
da ma ai. Dai gaw shanhte a mungdan htenza na lam hpe
shabyin ya ai lam tai sai. Dai majaw, Yehowa tsun ai gaw,
hpyen wa a lata hta htingnu ni hpya kau ai hkrum na ngu,
tsun shadum ai lam re.
Daw Kaji 12 Yehowa ning nga ai: Sagu rem
wa gaw hkanghkyi a n-gup na lagaw
lahkawng, shing nrai, na daw mi sha gare la
lu ai zawn, Samari mare hta yup ku jut e dung
nna, Damasku panep ntsa e hkrawn taw nga
ai Israela kashu kasha ni g aw, gare la ai
hkrum na mara ai.
Damasku mare na pru ai panep gaw hpu nna, kaja
dik panep re. Damasku mare na manu dan ai panep ni
hpe mari lang let, ring chying sut su nga ai Samari mare
na, sut rai ni hpe, hpyen wa du shang wa nna gare gashun
la kau ya na. Sagu rem wa gaw sagu bainam ni hpe,
hkanghkyi a n gup na gare la lu ai sagu ni a lagaw ni, na ni
hpe sagu madu hpe wa madun nna, dai gaw shi lagu la
70
kau ai (sh) dut sha kau ai nre lam sak se madun ai zawn
(Pru mat wa ai laika 22:10-13), n law la ai Israela ni,
hpyen wa a lata na lawt lu na.
Daw Kaji 13-15 Madat mara mu; Yaku a nta
a lam sakse hkam nna mara shagun mu, nga
nna zaw nawng zaw wa up ai, Madu Yehowa
tsun ai. 14 Kaning rai nme law, Israela amyu
hpe, tinang a shut hpyit ai majaw, ari jaw ai
shani hta, Betela hkungri ni hpe mung, ngai
ari jaw na nngai: dai hkungri a nrung ni daw
kau ai hkrum nna, ga de di hkrat na ra ai. 15
Dai hta kaga, kashung ta na nta hte nlum ta
na nta hpe, ngai run kau na nngai: magwi
kawng nta ni hten mat nna, galu kaba ai nta
ni, htum mat na ra ai, nga nna Yehowa tsun
ai.
Yaku a nta ngu ai gaw Israela amyu 12 hpe ngu
mayu ai re. Israela a yubak mara majaw, Yehowa mara
shagun nga ai. Betela mare kaw gaw hpara shaje ni a
hkungri ni nga ai hte Yehowa hpe gumlang ai (sh) Yehowa
a tara tawt lai ai shara re. Kashung ta hte nlum ta na nta lu
ai gaw, hkawseng a amyu ni hte sahti kunmyi ni sha re.
Magwi kawng nta ngu ai gaw, n ta kata e magwi kawng ni
hte mawn sumli da ai hpe ngu ai re. Yehowa a tara hpe
malap mali di nna, tinang a ahna, power, sut gan ni hpe,
71
Hku wa hte sha hpa taw ai lam ni shabyin let,

Karai Kasang hpang de bai nhtang wa na matu Yehowa
lajang tim, Israela ni myit malai hte n nhtang wa ma ai.
ni hte lu su ai ni sha, sut masa lam yawng hpe madu da

nna, matsan mayan ni a ntsa baw daw a myat htuk, dip
sha ai aten re.
Daw Kaji 7-8 Dai hta kaga ngai gaw, nmut ta

garai n du yang, shata masum, nanhte a ntsa
e, marang n htu shangun ni ai; mare langai
myi a ntsa e marang jahtu nngai, bai langai
mi a ntsa e jahpawng da nngai; mung daw
mi a ntsa e marang htu, n htu ai mung daw
mahtang, hkun hkraw nga ai. 8 Shingrai
mare lahakwng masum ntsin lu na matu
mare kaga de sa wa ti mung, hkru kat lu ma
ai n rai: rai ti mung nanhte gaw ngai hpang
de n wa myit dai, nga nna Yehowa tsun ai.
Daw Kaji 2-3 Yu mu, nanhte hpe chyinghkyi

hte, naw ngam nga ai ni hpe, nga myit hte,
woi dun wa na nhtoi du na ra ai, nga nna
Madu Yehowa shi a chyoi pra ai hkum hta
dagam da ni ai. 3 Nanhte langai hte langai,
manang jan shada kanawng let, bunghku
waw ai hku matsut pru nna, Harmon shara
de shaden kau ai hkrum na marin dai, nga
nna Yehowa tsun ai.
Yehowa Karai Kasang, mare n kau myi hpe

marang n htu ai, chyahkraw chyagang byin shangun ai
hku Israela hpe ari jaw, sharin shaga wu ai. Rai tim Israela
gaw Yehowa hpang de n nhtang wa ma ai.
Daw Kaji 9 Bai ngai gaw hkau pyi nna mam
maru ru ai hte nanhte hpe ari jaw nngai:
hkakrit hkadawn ni, nanhte a shat mai sun
ni, tsabyi sun ni, lakum hpun ni hte tsanlun
hpun ni malaw maga sha kau ya ti mung,
nanhte gaw ngai hpang de n wa myit dai, nga
nna Yehowa tsun ai.
76
Lu su ai ni, hte shan hte a madu jan ni, n tara ai

hku matsan mayan ni a ntsa roi sha let, lu len sha len nga
ai hpe, chyoi pra ai Yehowa dagam ga tsun ai gaw, nga ni
hpe nga myek chying hkyi hte hka kata na, mahkai dun
shapraw kau ai zawn, n tara ai hku asak hkrung nga ai
ni hpe garawt dun shapraw kau ai nhtoi du na ra ai.
Shanhte hpe Harmon shara {n dai prat na Kedesh makau
na Orontes hka nu makau e nga ai, Hermel bum rai na re
nga ma ai (see. Tyndale & Bible Background
commentaries)} de bawng hku Karai Kasang shaden kau
na, ngu ai re.
73
Daw Kaji 4-5 Tara tawt lai ai amu galaw na

matu, Betela de sa mu: tara tawt lai ai amu
shalaw na matu, Gilgala de lung mu: nanhte
a shagu hkungga hpe jahpawt shagu nawng
ya nna, masum ya din din htam shi hta htam
mi la sa mu; 5 matsi rawng ai muk hte chyeju
dum ai kumhpa nawng ya nna, dingsa jaw
ai kumhpa daw jau let, ndai lam shana ya
mu: kaning rai nme law, Israela kashu kasha
ni e, nanhte gaw ndai lam sharawng awng
nga myit dai, nga nna Madu Yehowa tsun ai.
Betela gaw yawdan hka a lawu daw sinna maga de
nga ai shara rai nna, Israela ni a matu makam masham
hte seng ai ahkyak dik shara re. Gilgala gaw Israela myu
ni a makam masham hte seng ai nambat lahkawng ahkyak
dik, hkungga nawng jau ai shara re (see. Bible knowledge
Dictionary). Israela ni Betela hte Gilgala de sa nna,
hkungga nawng ai hte, htam shi alu sak jaw ma ai. Shawng
na jahpawt hta gaw du sat hkungga nawng nna, masum
ya ngu na nhtoi hta gaw, htam shi hkungga nawng jau ma
ai. Amo gaw, Israela ni hkungga nawng ai lam, htam shi
hkungga nawng ai lam, chyeju dum hkungga, lak san
ding sang jaw ai kumhpa daw jau lam (freewill offering)
ni, nawng jau ai lam tsun dan nga ai. Rai tim, dai lam ni
gaw Israela ni Karai Kasang hpe tsaw ra na n rai, shanhte
hkum shanhte tsaw ra ai hte tara shadik ai lam rai ma ai.
N tara ai hku, matsan ni hpe roi rip dip sha let sut masa
74
tam la nna, tara shadik ai hku nna, hkungga nawng ma ai.

Dai majaw Amo gaw, asawng asang ga hte Betela hte
Gilgala de lung nna tara tawt lai ai amu shalaw mu ngu
tsun ai re.
Shalai wa ai poi hta gaw matsi n rawng ai muk hpe
daw jau ma ai (Pru Mat wa ai laika 12:11,18,34,39).
Matsi rawng ai muk hpe gaw chyeju dum ai kumhpa
nawng jau ai kaw lang ma ai. Matsi rawng ai muk gaw
matsan masha ni a matu shani shagu na lu sha re. Nai
mam shu la ai aten hkan matsi rawng ai hkungga hpe
nawng jau ma ai (Jaw Jau 23: 15-20). Israela ni mayam
prat kaw na Yehowa shalawt wa ai hpe myit dum ai matsi
n rawng ai hkungga nawng jau na hta, nga pyaw ai aten
nawng jau ai matsi rawng ai hkungga nawng na she grau
sharawng ma ai. Dai majaw Amo gaw, Israela ni Yehowa
she hkye hkrang shaw la ai, bau maka ai Karai re ai hpe
malap kau nga myit dai ngu, shadum ai re.
Daw Kaji 6 Ngai chyawm gaw, nanhte a mare
shagu hta hku wa hte, nanhte a shara shagu
hta shahpa taw ai lam shabyin dat ti mung,
nanhte gaw ngai hpang de n wa myit dai, nga
Yehowa tsun ai.
{Myihtoi Amo gaw shoi hpa tsin yam 7 hpe madi madun
let Israela hpe shadum jahprang wu ai}.
75
ngam nga na ra ai, nga nna Madu Yehowa

tsun ai.
Hpyen ni shang gasat ai hpe ninghkap ai shaloi,
Israela dap ni malawng maga si htum mat na. Htam shi
hta htam myi sha ngam na. N gun ja dum ai Israela dap
gaw hpyen wa a gasat dang la kau ai hkrum nna, nlaw la
ai, hpyen ma ni sha Israela dap kaw ngam na.
Daw Kaji 4-5 Bai Yehowa gaw Israela dap hpe,
Ngai hpe hkan tam mi, shaloi nanhte hkrung
nga na myit dai; Betela hpe hkum tam myit;
Gilgala de hkum shang myit; Bera-sheba de
hkum lai sa myit: kaning rai nme law, Gilgala
gaw teng teng bawng dung hkrum na ra ai;
Betela gaw be lagya tai na ra ai.
Bai Yehowa shadum sharin ai gaw, Shi hpe kam
hpa ai myit hte Shi hpang de bai n htang wa marit. Shaloi
Israela hpe Yehowa makawp maga la na, bai gaw sharawt
la na ngu ai re. 5. Betela, Gilgala hte Yuda mung daw de
nga ai Bera-sheba mare de sa nna nawku ai, hkungga
nawng jau ai gaw, Yehowa a chyeju hpe hkam la lu na n
rai. Yehowa hte grau she tsan gang shangun nga ai. Betela
hte Gilgala mare ni mung hpyen wa a jahten kau ai she
hkrum na ra ai, ngu tsun shadun ai re.
80
Yehowa gaw hkau pyi pyi nna, mam maru ru ai

hku ari jaw wu ai. Hkakrit hkadawn ni nai mam sha
jahten ai hku nna mung ari jaw wu ai. Rai tim Israela ni
Yehowa hpang de bai n wa ma ai.
Daw Kaji 10 Egutu mung e hkrum ai ana
zinli hpe, ngai nanhte hpang de shangun dat ni ai:
nanhte a shabrang ni hpe nhtu hte ngai sat kau nna,
nanhte a gumra ni hpe, gawt kau ni ai: nanhte a
hpyen dap na hpu hkying ai hpe, nanhte a ladi hta
mawng shangun ti mung, nanhte gaw ngai hpang
de n wa myit dai, nga nna Yehowa tsun ai.
Egutu e hkrum sha lai wa ga sai ana zinli hte,
hpyen majan hte si rum shangun ai ari ni jaw nna, shadum
jahprang la tim, Israela ni Yehowa hpang de bai n wa ma
ai.
Daw Kaji 11 Karai Kasang gaw Sodom the
Gomora hpe galau kaup kau ai zawn, nanhte a mare
nkau mi hpe ngai galau kaup kau nna, nanhte gaw
wan mang na gare la ai wan htaw daw zawn, tai
nga ti mung nahte gaw ngai hpang de n wa myit
dai, nga nna Yehowa tsun ai.
Sodom hte Gomora hpe zawn, Israela ni a mare
nkau myi hpe galau ka-up kau ya nna, wan mang a
kahtet ai (Suri ni a roi rip up sha ai) kaw nna Yehowa
77
Israela ni hpe gare shaw la tim ( II HKaw Hkam 8:5)

Israela ni Yehowa hpang de n gayin wa ma ai.
Daw Kaji 12 Dai re ai majaw, Israela ni e,
ngai nang hpe ning rai naw galaw na nngai:
dai lam ngai nang hta galaw na nngai
majaw, Israela e, na a Karai Kasang hpe
hkrum na, hkyen nga u.
Lahta na tsin yan 7 ngu ai gaw, jeyang ai nhtoi n
du shi yang htum hkra Yehowa sharin shaga sadi jaw sai
ngu ai lachyum re. Rai tim Israela gaw myit n malai ai,
Karai hpang de n nhtang wa ai majaw Karai Kasang gaw
ari jaw jeyang sana re. Dai hpe hkam mana sha na jin jin
rai nga sanu ngu nna, Israela hpe tsun ai lam re.
hpe nsin shatai kau lu ai wa, yawng mayawng hpe dang

di lu ai hpung shingkang rawng ai wa re, ngu Israela hpe
tsun shadum ai lam re.
DAW KAB
A 5
KABA
Daw Kaji 1-2 Israela dap e, ya ngai na a lam
sharung shayawt ai ga hpe madat mara la u. 2
Israela hkawn sek kataw nga sai, htawm hpang
de rawt lu na n rai: shi gaw shi a ga hta kabai
jahkrat kau ai hkrum nga ai; shi hpe bai
sharawt ai wa n nga ai.
Daw Kaji 13 Kaning rai nme law, yu u, bum ni

hpe gaw da nna, nbung hpe hpan da ai hte,
masha a myit mang ai hpe shapraw shadan
chye ai wa, jahpawt nhtoi hpe nsin shatai ai
hte, ga ningtsa na tsaw htum ai shara ni hpe
kabye hkawm ai wa gaw, Zaw nawng zaw
wa up ai, Karai Kasang Yehowa, mying ai
wa rai nga ai.
Myihtoi wa Israela mungdan hkrat sum na lam hpe

sharung shayawt ai ga hte tsun dan ai lam re. 'Israela
hkawn sek' ngu ai gaw Israela mungdan hpe tsun ai re.
'Kataw nga sai' ngu ai gaw Yehowa Karai kabai da kau ai
hkrum sai. Yehowa a ga n madat sai. Yehowa ari amyu
myu hte shadum tim Yehowa hpang de n gayin wa sai.
Dai majaw Israela gaw Yehowa tawn da ai shaman chyeju
jaw na ngu ai, ga sadi dawm la kau hkrum sana. N makawp
maga la sai, hpyen ni bawng hku woi mat wa ai hkrum na
ngu tsun ai re.
Yehowa Karai Kasang gaw, bum ni hte nbung ni

hpe hpan da ai wa, shi a myit mang yaw shada ai lam hpe
shinggyim masha ni hpe shapraw shadan dan ai wa, nhtoi
Daw Kaji 3 Kaning rai nme law, masha hkying

mi shapraw ai mare hta latsa, latsa shapraw
ai mare hta marai shi sha, Israela dap hta
78
79
Daw Kaji 14-15 Nanhte a hkrung nga lu hkra,

kaja ai hpe tam mu; n kaja ai hpe koi kau
mu; dai rai yang, nanhte tsun ai hte maren:
Zaw nawng zaw wa up ai Karai Kasang
Yehowa, nanhte hte rau nga na ra ai. 15 N
kaja ai hpe n dawng nna, kaja ai hpe tsaw ra
mu: mare chyinghka lam e tara malang ai
hku tawn da mu: shing rai yang, Zaw nawng
zaw wa up ai Karai Kasang Yehowa gaw, naw
ngam nga ai Yosep a masha ni hpe, matsan
dum dam nhten.
Nhkru n kaja ai lam hpe koi nna, Yehowa a mai
kaja ai, tengman ding hpring ai hku asak hkrung yang,
Yehowa nji nwa ni hpe ga sadi tawn ai hte maren, Shi
nanhte hte rau nga na. 15 N tara ai hku asak hkrung ai
lam hpe tawn kau nna, tengman ai, tara rap ra ai lam hpe
tsaw ra mu, mare na tara rung ni hkan, tara rap ra lam
nga hkra galaw mu, shaloi hpyen wa a lata na naw ngam
nga ai Israela myu ni hpe Yehowa matsan dum la na ra ai,
ngu shadum sharin ai re.
Daw Kaji 16-17 Dai re ai majaw, Zaw nawng
zaw wa up ai, Karai Kasang, Madu Yehowa
ning nga ai: Lam nmaw yawng hta, hkrap
shabam nga nna, mare lam shagu hta, Ala,
ala, nga nna jahtau na mara ai: yawn hkyen
na matu, yi hkauna galaw ai wa hpe mung,
84
Daw Kaji 6 Yehowa hpe hkan tam mu, shaloi

nanhte hkrung nga na myit dai; shing n rai,
shi gaw Yosep a nta ntsa e wan zawn lung
nna, kadai n sat lu hkra, Betela shara hpe hkru
kau na ra ai, nga ai.
Yehowa hpang de n gayin wa ai rai yang, Yehowa
a je yang ai lam gaw wan zawn du na. Yosep a nta ngu
ai gaw Israela mungdan ting hpe tsun ai re. Josep gaw
Ephraim a kawa rai nna, daru magam kaba dik ai Israela
lakung langai re. Betela gaw, Israela ni a nawku daw jau
lam a matu ahkyak dak ai mare re. 'Betela hpe hkru kau
na' ngu ai gaw, Israela mungdan hpe jahten kau na ngu ai
re.
Daw Kaji 7-9 Tara malang ai hpe lashi pila
shatai nna, ding hpring ai lam hpe ga de jahkrat
kabye kau ai ni e, 8 kru majan hte wala shingtau
hpan da ai wa; si ai shingnip hpe shana zawn,
hpajang da ai wa; nammukdara hka hpe shaga
nna, lamu ga ntsa e ru dat ai wa; 9 hpyen dap
ni hten byak ai hkrum hkra, wa-ngan ni hpe
akajawng sha jahten shabyak chye ai wa hpe,
hkan tam mu: shi a amying shingteng Yehowa
rai nga ai.
Tara rap ra lam hpe manai makai (kaling kachyit)
di nna, n ngwi n pyaw lam shabyin sai. Lashi Pila hpun
81
gaw, hka ai hte, shoi hpa tsin yam jaw lu ai n tsin rawng
ai hpun re (Tara Jahprang laika 29: 18; Ga shagawp 5:4;
Yeimiya 5:15, 23:15; Sharung shayawt laika 3:1,19).
8-9 shagan ni (kru majan hte wala shingtau) hpe hpan da
ai wa, si ai shingnip hpe jahpawt nhtoi byin tai wa shangun
lu ai wa, shani nhtoi hpe shana byin tai wa shangun ai
wa, nammukdara hka hpe shaga nna, lamu ga ntsa de ru
jaw dat ai wa, hpyen dap ni hte n gun ja ai ni hta grau
hpung shingkang kaba ai wa, Yehowa hpe hkan tam nga
mu, shi hpang de n htang wa mu ngu shadum ai lam re.
Daw Kaji 10-11 Shanhte gaw, mare chyinghka
lam e sharin achyin ai wa hpe n dawng nna,
malang ai ga tsun ai wa hpe, matsat kau
manu ai. 11 Nanhte gaw matsan mayan ni
hpe adip arip di nna, mam hkaulaw hpyi ai
majaw, tawk ai nlung hte wahpang gaw da ti
mung, dai hta rawng lu na myit dai n rai;
tsawm ai tsabyi sun hkai sharing da ti mung,
tsabyi jahku lu lu na myit dai, n rai.
hkrum na. Tinang a tsabyi sun gaw tinang hpe kabu pyaw
shangun na re ngu myit da tim, Yehowa gaw n tara ai hku
lu la ai sut rai ni re ai majaw, ari jaw ai hku jahten kau ya
na re. (Amo a aten hta, yu maya masha ni gaw, ga hte
wut galaw nna nta gap rawng ai ten, lu su ai ni gaw nlung
hpe tawk nna, nta gap ma ai.)
Daw Kaji 12 Kaning rai nme law, nanhte a
tawt lai ai yubak amyu myu hte, nanhte a mara
gade kaba nga ai hpe, ngai chye nngai: nanhte
gaw ding hpring ai ni hpe zingri zingrat nna,
sake manawn sha let, matsan mayan ni hpe
mare chyinghka lam e n tara ai hku daw dan
myit dai. Dai rai nna, ndai aten gaw n shawp
ai aten rai nga ai majaw, nyan rawng ai wa
gaw, atsin sha nga na ra ai.
Israela ni gaw n tara ai lam ni hpe ninghkap ai wa,

teng man ai ga tsun ai wa hpe, n ju n dawng ma ai.11
Law hpa myit hte matsan mayan ni a n tsa n tara ai hku
roi rip dip sha nna, lu su ai wa ai ni hte arawng aya lu ai ni
gaw, matsan mayan ni kaw, n tara ai hku nai mam (mam
hkaulaw) hpyi ai majaw, ngang grin hkra nlung hpe tawk
nna, wahpang gaw de tim, dai wa hpang ni jahten kau ai
Tawt lai ai yubak mara gaw Karai Kasang hpe

gumlau ai lam tai sai. Ding hpring ai lam hte, tara rap ra ai
lam tsun ai ni hpe, zingri zingrat ai hte, sake manawn sha
nna matsan ai ni hpe n tara ai hku daw dan jeyang ai lam
ni gaw, Yehowa a hpan da ai hkrang bung sumla hpe, n
gawn n sawn di ai lam re ai majaw, Yehowa a man e mara
kaba tawt lai ai lam tai nga ai.13 Nshap ai, n tara ai, sake
manawn ni sha ai majaw, tara rung kaw teng man ai lam
tsun tim, shai na n rai. Dai majaw nyan rawng ai wa gaw
atsin sha nga na ra ai (see. The Jerome Biblical
Commentary).
82
83
Daw Kaji 25 Israela amyu e, nanhte gaw nam

mali hkan e, shagu hkungga hte shadung
kumhpa, mali shi ning tup, ngai hpe nawng
ya myit ni?
Yehowa Israela hpe Egutu e mayam tai ai kaw nna
shalawt wa ai, nam mali hkrun lam hta shagu hkungga
nawng na matu Yehowa hpyi nem ai n rai. Yehowa a ga
madat mara na hpe she madung dat Yehowa hkang da ai
re (Yerimiya 7:21-23).
Daw Kaji 26 Gaja wa nanhte gaw, tinang a
matu galaw tawn ai, nanhte a hkawhkam wa
a sum hte, nanhte a hpara shagan sumla
shadun ai sumpu hpe, hpai hkawm manit
hka! 27 Dai re ai majaw, Damasku mare tawt
hkra, ngai nanhte hpe bawng dung sa
shangun na nngai, nga nna Zaw nawng zaw
wa up ai, Karai Kasang a mying shingteng
mying ai, Yehowa tsun nga ai.
hkrap shabam na matu, sharung shayawt chye

ai wa hpe mung, shanhte shaga na mara ai.
Yehowa tsun ai gaw, yawn hkyen ai hte hkrap
shabam ai lam Israela lamu ga hta byin na ra ai. Yi hkauna
galaw ai wa mung, shi a nta masha ni si hkrung si htan
byin ai majaw hkrap shabam na ra ai. (Ala al nga jahtau
ai gaw si hkrung si htan byin pru ai shaloi na hkrap
shabam ai nsen re). Israela wuhpawng gaw sharung
shayawt ai lam hte ngoi gadu na ra ai. 17 Tsabyi sun ni
hkan nga ai ni yawng mung , hkrap shabam na mara ai.
Yehowa Israela a ka-ang hku ga hkawm nna. Israela mung
ting hpe tara jeyang na.
Daw Kaji 18 Yehowa a nhtoi hpe marit ai ni,
dingnye lu ma ai; Yehowa a nhtoi du na,
nanhte a matu hpa akyu nga a ta? Dai nhtoi
gaw, htoi na n rai, nsin tai na ra ai.
Israela ni Yehowa hpe chyu sha nawku dau jau na

malai, hkawhkam sum la ni, shagan hpara sum la ni hpe
nawku ma ai. 27 Dai re ai majaw, Israela ni Damasku
(Suri mung hpe ngu mayu ai) mare kawt hkra (Asuri mung
de) bawng dung sa shangun ai hkrum na.
Yehowa a nhtoi gaw, moi de Karai Kasang hkye la

ai, sharawt shatsaw la ai, shaman chyeju jaw ai ngu ai
lachyum re. Rai tim, Yehowa hte tawn da ai ga shaka hpe
nhkan shadik ai sha, n dingman ai, n tara ai hku asak
hkrung let, myihtoi ni shadum tim myit n malai ai sha
Yehowa a nhtoi hpe marit nga ai gaw, Yehowa a dingnye
hpe marit ai lam sha tai na re. Dai nhtoi gaw, shaman
chyeju jaw ai nhtoi tai na nrai, Israela a matu akyu jaw ai
nhtoi rai na n rai. Ari hte jeyang ai n htoi she rai na ra ai.
88
85
Daw Kaji 19-20 Masha gaw hkanghkyi

hprawng nna, tsap hkrum ai zawn, nta nhku
de shang nna, shakum hta shamyet yang lapu
kawa hkrum ai zawn, tai na ra ai. 20 Yehowa
a nhtoi gaw, htoi na n rai, nsin tai na ra ai, n
rai ni? gaja wa nsin mak rai nna, hpa mung
htoi na n rai.
Israela ni a labau hta Yehowa a nthoi ngu ai gaw
Karai a hkye la na n htoi ngu kam hkrat wa ai re. Rai tim,
ya gaw hkanghkyi hpe hprawng yang tsap hte hkrum ai
zawn, n hku de shang nna shakum hta shamyet yang,
Daw Kaji 21 Nanhte galaw ai poi ni hpe ngai
ndawng nna, matsat kau nngai; nanhte a
shawa zup hpawng ni hta, ngai sharawng
awng nga na n rai.
Hkungga jaw jau ai lam hte seng ai tara ni hpe,
shadik tim, tsaw ra myit n rawng ai, Yehowa a man e
shagrit shanem let, madat mara lam n nga ai majaw, Israela
a galaw ai poi ni hpe, Yehowa matsat kau nna, sharawng
awng na n rai.
Daw Kaji 22 Gaja wa, nanhte gaw wan nat
hkungga hte shadung hkungga ngai hpe
nawng ya ti mung, ngai n hkap la na nngai:
86
hpum sau ai yam nga ni hpe, mahku hkungga

jaw ti mung, ngai hpa n nawn na nngai.
Wan nat hkungga gaw du sat hkum ting hpe wan
nat nawng ai hkungga re. Shadung hkungga gaw shadung
hpe chyeju dum ai kum hpa hku Karai hpe nawng jau ai
hkungga re. Mahku hkungga gaw, hkungga shan nkau
myi hpe Yehowa hpe nawng jau nna, ngam ai hpe hkungga
nawng ai wa hte, dinghku nta masha ni, manaw manang
ni hte jawm sha ai hkungga re. Israela ni, Yehowa hte
tawn da ai ga shaka hpe n gawn n sawn di nna, tinang ra
ai hku asak hkrung masai. Dai majaw, shanhte, wan nat
hkungga, shadung hkungga hte, mahku hkungga nawng
jau tim Yehowa hkap la na n rai.
Daw Kaji 23-24 Nanhte a mahkawn ga a wu
ngoi ai hpe, jasim kau mu; na a tingse ni a
mahku, ngai n na ra nngai. 24 Tara malang ai
lam hka zawn, ding hpring ai lam tut lwi ai
hka nu zawn, lwi nga u ga.
Mahku nsen hte shakawn ai nsen mung Yehowa
hkap la na nrai. Yehowa sharawng awng ai gaw, Israela
ni dingman ai hku, tara rap ra ai lam hpe tut lwi nga ai hka
zawn, ding yang lwi nga shangun ai hpe asak hkrung lam
re.
87
N tara ai hku lu la ai sut rai ni hte, madum sumpyi

ni, mahkawn mangoi ni hte pyaw len ma ai. 6 'Tsabyi
jahku hpe gawm hte lu ai' ngu ai gaw, nawku makam
masham hte seng ai kaw lang ai gawm hpe ngu ai re ( Pru
mat wa ai laika 24:6-8; Buhkawm 7:13). Amo gaw chyoi
pra ai lam hta lang ai gawm hpe, pyaw hpa lam a matu
lang ai gaw, awu asin di ai lam re ngu tsun ai re. Kaja
htum ai sau hte tinang hkum hpe chya ai gaw tinang hkum
tinang shagrau la ai, shatsaw la ai lam re. Moi na prat hta
hkyik hkam ai lu sha poi sa ai ni hpe, kahtan hta kaja dik
ai sau hte chya ya nna hkalum la ma ai( see. Bible
background commentary). Makam masham hte seng nna
nam man chya ai kaw, kaja dik ai sau hpe lang ma ai.
Yehowa a sharawt shatsaw la na hpe, n marin marit ai
gaw, Yehowa hpe gumlang ai lam tai sai. Yosep (Israela)
hkrat sum wa nga ai hpe myit hta n yawn ai sha, tinang
hkum hpe shagrau let pyaw len nga ma ai, ngu Israela
hpe tsun shadum ai lam re.
Daw Kaji 7 dai re ai majaw shanhte gaw,
shawng rim mat wa hkrum ai ni hte rau,
bawng dung sa wa nna, kaleng taw let, tinang
hkum hpe chyan ai ni a pyaw daw kadaw ai
lam, htum mat na ra ai.
Dai re ai majaw, lu su ai ni hte mung up arawng
aya lu ai ni, shawng bawng hku rim mat wa ai hkrum na.
92
Myihtoi Amo, htawn tsun sai hte maren, Suri ni BC 732

hta, Asuri ni BC 722 hta Israela hpe gasat dang la nna,
bawng shatai lai wa masai.
DAW KAB
A 6
KABA
Daw Kaji 1 Ziun bum ntsa e ngwi pyaw nga
nna, Samari bum ntsa e hkrit hpa n dum nga
ai, Israela masha ni shamyet shanat nga ai,
masha ni a daru magma rawng ai ni gaw ,
dingnye lu ma ai.
1 Ziun (Jerusalem) gaw, Israela ni a makam masham a
matu a hkyak dik shara rai nna, Samari mare gaw ngang
kang ai hpyen dap nga ai shara re. Naw ku htung ni hta
pyaw len nna, hpyen n gun hta shamyet shanat let
Yehowa hpe hpa n sawn ai hku asak hkrung ai majaw,
dingnye lu ai ngu tsun ai re. Tinang hkum tinang machyu
ai, tinang a sut rai ni a ntsa machyu ai majaw, Yehowa ari
jaw na re.
Daw Kaji 2 Hkalna de sa nna, mada yu mu;
dai kaw nna, galu kaba ai Hamat de sa mu;
dai hpang Hpilisti mung na Gat mare de yu
wa mu: nanhte gaw, ndai mung ni hta grau
kaja nga myit ni?nanhte a lamu ga jarit,
89
shanhte a lamu ga jarit hta grau dam nga a

ni?
ulawng na dumsu kasha hpe mung, sha myit

dai.
Hkalna mare gaw Suri mung a ding dung daw,

Carchmish makau e nga ai mare rai na re nga, chyum
hpyan laika ni hta ka da ma ai ( see. The Broadman Bible
Commentary, Bible Background Commentary, Jerome
Biblical Commentary). Hkalna mare gaw hkawhkam
Tiglath Pileser III a lak htak hta Asuri ni madu da ai mare
re. Hamat gaw Dasmasku mare a ding dung maga deng
130 daram hta nga ai mare re. Gat gaw Hpilisti mung na
mare kaba rai nna, Yuda mung hte htep re ai shara kaw
nga ai mare re. Dai mare ni gaw Amo a lakhtak hta mung
masa, sut masa hte seng nna, ahkyak ai mare ni re. Israela
hte Yuda mung hta grau kaja ani? Shanhte a ga jarit gaw
Israela mung hta grau dam nga a ni? ngu ai gaw Israela a
tinang hkum tinang shim lum dum ai, daru magma arawng
aya nga dum ai, rai dum ai lam ni hpe, Yehowa gaw
nanhte mung kaga mungdan ni hte maren sha re ngu tsun
shadum ai lam re.
Yehowa a ri jaw, jeyang ai nhtoi du na, ngu ai

mungga hpe ahkyak n shatai ai sha, matsan mayan ni
hpe, ntara ai hku amyat htuk sha rai, yu bak hpe matut
tawt lai ma ai.4. Arawng aya lu ai ni hte lu su ai ni gaw,
manu hpu dik ai magwi kawng yup ku hta kaleng nna,
zing hkan let sagu, bai nam shan sha rai pyaw len ma ai.
Yu maya masha ni gaw hkaulan mam hte namsi nam saw,
nam law nam lap ni sha ma ai. Shan hpe gaw poi kaba
galaw ai shaloi, sagu kasha hpe nawng jau nna, hkungga
shan nkau myi hpe dum nta masha ni, manang ni jawm
sha ai shaloi she lu sha ma ai. Rai tim, arawng aya lu ai ni
hte lu su ai ni gaw, matsan mayan ni kaw na, n tara ai hku
amyat la, hkanse hta rai, hpum sau ai sagu, dumsu shan
ni hte pyaw len nga ma ai hpe, Yehowa n dawng n yawt
nga ai.
Daw Kaji 3 Nanhte gaw ari hkrum na nhtoi

hpe sharen kau nna, kashun kashe ni a
tingnyang hpe shani tawn myit dai: 4 magwi
kawng yup ku hta nanhte kaleng taw nga nna,
panep ni hta hkum chyan nga ai hte, sagu
hpung na sagu kasha hpe mung, dumsu
90
Daw Kaji 5-6 Nanhte gaw tingse dum let,

nchyun chun nna, Dawi a dum ai baw, tinang
a matu galaw myit dai: 6 tsabyi jahku hpe
gawm hta lu nhtawm, kaja htum ai sau hte
tinang hkum hpe chya myit dai: shanhte
chyawm gaw, Yosep a hkala nba hkrum ai
lam, hpa n yawn ma ai.
91
HKam 14:25). 'Araba hka shi' gaw dingda maga panglai

si (dead sea) jahtum jarit re. Amo tsun ai gaw dingdung
kaw nna, dingda, Israela mungdan ting maigan
hpyen(Asuri) ni a zingri zingrat ai hkrum sha na nga ai re.
DAW KAB
A 7
KABA
Daw Kaji 1-3 Madu Yehowa ndai lam ngai
hpe madun nngai: yu u, hkawhkam a mam
dan ai hpang, mam nhpan tu ai aten e, shi
gaw dinggam-yaw wunawng wuwa hpe hpan
da nna, 2 dai ni gaw, mung ting na tsit lali ai
hpe sha kau ai majaw, ngai gaw, Madu
Yehowa e, mara dat kau ya e; Yaku kaji nga
ai majaw, kaning rai rawt lu na rai ta? Ngu
nna hpyi nngai. 3 Yehowa mung dai lam myit
malai nna, dai lam byin lu na, n rai, nga
nna tsun ai.
Amo mu ai shawng ningnan na shangran re. Dai
shingran hta, Israela ni a yubak mara a majaw, Yehowa
ari jaw ai hku nna, dinggam yaw hpe dat dat nna, mungdan
ting na nai mam ni yawng, sha jahten kau ya na ngu ai re.
Yaku (Israela) ni hkyik hkam dum tim, Yehowa a man e
kaji nga ai majaw, Yehowa bai n sharawt la yang kalu
kaba wa lu na n rai, ngu nna Yehowa kaw myihtoi wa
96
Pyaw hpa lam hte lu sha poi ni shanhte hkam la lu sana n

rai.
Daw Kaji 8 Zaw nawng zaw wa up ai Karai
Kasang Yehowa gaw, Yaku a gumrawng
gumtawng ai hpe ngai matsat kau nna, shi a
htingnu ni hpe ndawng nga nngai: dai re ai
majaw, ndai mare hte, dai hta rawng marawng
hpe, ngai ap kau na nngai, nga nna Madu
Yehowa tinang hkum hpe dagam nna tsun nga
ai.
Yehowa tsun ai gaw, shagrit shanem ai hte Yehowa
a man hta asak hkrung ra ai sha n ga, Yehowa hpe chyu
sha kam hpa manoi ra ai re. Yaku (Israela) a gumrawng
ai hpe matsat ai hte, arawng aya lu ai ni, lu su ai ni a
htingnu ni hpe ndawng n yawt ai majaw, shanhte a mare
daju hte dai hta rawng marawng hpe hpyen wa a lata de
ap kau na, ngu nna shadum sharin wu ai.
Tinang a sut su ai, ningbaw ni a gumrawng ai, Yehowa
she nga mu nga mai sut su shangun ai hpe, tinang shakut
nna lu la ai hku zawn sawn la nna, gumrawng ai hpe,
myihtoi wa shadum ai re.
Daw Kaji 9-10 Shingrai nta langai mi hta
marai shi ngam nga ti mung, shanhte si na
mara ai. 10 Ya si mat ai wa a kawa doi, mang
93
nat ai wa hte rau sa nna, si mang hpe nhku

de na shapraw yang, nta jut e makoi nga ai
wa hpe shaga nna, nang hte rau langai mi
naw nga a ni? ngu nna san wu yang, dai wa
gaw, n nga sai, nga nna htan jang, kawa doi
gaw, atsin sha nga u, Yehowa a amying hpe
shaga mai ai n rai, nga nna daru kau na ra
ai.
Hpyen ni a lata na, kun dinghku langai hta marai
10 ngam tim, shanhte mung si na ra ai. Yehowa jeyang ai
shani hta, Yehowa a amying hpe shaga ai gaw, shaman
chyeju lu na n rai, ari jaw jeyang ai lam hpe grau sawng
shangun mai ai majaw, Yehowa a amying hpe n shaga na
matu tsun ai re.
Daw Kaji 11 Kaning rai nme law, yu u, Yehowa
htet da ai hte maren, galu kaba ai nta gaw waw
malawng kau ai, nta kaji gaw, je malawng
kau ai, hkrum na ra ai.
Yehowa shadum sharin sai hte maren, n tara ai
hku matsan mayan ni a ntsa dip sha let lu la ai, arawng
aya lu ai ni, lu su ai ni a, n ta kaji kaba ma hkra, jahten kau
ai hkrum na.
Daw Kaji 12- 13 Gumra gaw lung bra hkan e
gat lu a ni? dumsu hte dai hpe shawt lu a ni?
94
nanhte mahtang tara malang ai hku shagri,

ding hpring ai hpe lashi pila hte galai kau
manu ai; 13 nanhte gaw hpa n re ai hta kabu
nna, anhte gaw, tinang n-gun hte nrung shatut
la ga ai , nga nna grang dakat myit dai.
Gumra gaw lungbra hkan e gat ai, dumsu hte
lungbra e na htai htai ai, lam gaw, lachyum n pru ai zawn,
nanhte a lai masa, sat lawat ni mung lachyum npru nga
ai. Nanhte gaw tara malang ai hpe hka ai shagri de,
dinghpring ai hpe gung tuk de galai kau myit dai. 13
Asuri ni Damasku (Suri) hpe dang la kau ai majaw, Israela
ni Suri ni a up sha ai kaw nna, lawt lu let nga pyaw ai aten
re. Dai hpe Israela gaw, tinang a hkum, tinang shagrau la
nna, Yehowa a hkye la ai lam hpe malap mali di wu ai.
Daw Kaji 14 Rai ti mung, Israela dap e, yu
mu, nanhte hpe hpyen ai amyu langai mi ngai
sharawt nna, shanhte gaw Hamat mashang
kaw nna, Araba hka shi du hkra, nanhte hpe
zingri zingrat na myit dai, nga nna Zaw
nawng zaw wa up ai, Karai Kasang Yehowa
tsun ai.
Yehowa gaw mai gan amyu ni hpe, Israela a hpyen
shatai nna, gasat dang la shangun na. 'Hamat mashawn'
ngu ai gaw, ding dung maga, Solomun hte Yeroboam lak
htak na jahtum ga jarit re (I Hkaw HKam 8:65; II HKaw
95
Betela shara hta chyawm gaw, htawm hpang

de myihtoi hkum htoi et; dai ga hkawhkam a
chyoi pra ai shara hte, hkawhkam htingnu rai
nga ai, ngu nna Amo hpe tsun wu ai.
Amaziah wa HkawHkam Yerobom II hpe shi shawk
ngut ai hpang, Amo hpe sari shagrit ai hku nna, Yuda
mung de mahtang hprawng nna dai kaw she na a myihtoi
hku kan bau ai magam bungli wa galaw u. Betela gaw
Hkawhkam wa a nawku ai shara, Israela a nawku ai shara
re. Kadai mung Hkawhkam wa hpe gumlang ai ga hte
myihtoi ga tsun lu na n rai, ngu nna Amo hpe Hkinjawng
daju a daru magma ahkang aya lang let tsun ai ga re.
Daw Kaji 14-15 Dai rai nna, Amo gaw, ngai
myihtoi n rai nngai, myihtoi kasha mung n rai
n ngai; yam nga rem nna, lakum si lajang ai
wa ngai rai nngai: 15 Yehowa mahtang sagu
hpung de na ngai hpe lata la nna, sa su, nye a
amyu Israela hpe myihtoi htoi u, nga nna ngai
hpe hkang dat ai.
Myihtoi Amo bai htang ai ga gaw- Ngai gaw
myihtoi htoi sha ai wa n re, Myihtoi dinghku na shangai
wa ai wa mung n re, sagu yam nga rem ai hte lakum si
lajang ai wa she re. Rai tim, Yehowa Karai Kasang nan
ngai hpe lata la nna, dingdung Israela mung de Shi a
mungga hpe tsun shangun ai re, ngu nna, shi tsun ai
100
hpyi nem wu ai. Dai hpyi nem ai hpe Yehowa mung madat
ya nna, ari jaw na lam hpe bai dawm la kau sai, ngu ai
shingran re.
Daw Kaji 4-6 Madu Yehowa ndai lam ngai
hpe bai madun nngai; yu u, wan hte ari jaw
na matu, Madu Yehowa wan shaga nna, dai
gaw sung htum ai shara kaba hpe hkru kau
nna, mungdaw hpe hkru magang nga ai. 5
Shaloi ngai gaw, Madu Yehowa e, naw hkring
u: Yaku kaji nga ai majaw kaning rai rawt
lu na rai ta? Ngu nna hpyi nngai. 6 Madu
Yehowa mung dai lam myit malai nna, dai
lam byin lu na, n rai, nga nna tsun ai.
Amo mu ai numbat 2 shingran re. Yeehowa gaw
Israela hpe wan zawn gahtet ai jan gri ai lam, chyahkraw
chyagang byin ai lam (drought) (see. The Broadman Bible
Commentary & The MacArthur study Bible) hte ari jaw
na hkyen nga ai. Ga kata sum htum ai shara na hka ni
hkyet mat nna, kawng ni yawng chyahkraw chyagang
byin wa magang nga sai, ngu ai shingran re. Dai re ai
majaw Amo gaw Yehowa hpe naw hkring u, Yaku (Israela)
hpe naw matsan dum u, Yehowa na a shaman chyeju hte
sha grin nga ai re ngu hpyi nem ai hte maren, Yehowa
myit galai nna, dai lam n shabyin sai nga ai re.
97
Daw Kaji 7-9 Bai shi ngai hpe madun nngai,

yu u, Madu gaw, shadawn sumri hte shading
ai bunghku makau e tsap nga nna, shi a lata
hta shadawn sumri lang nga ai. 8 Shaloi
Yehowa gaw, Amo e, nang hpa mu nga n ta?
nga nna san yang, ngai gaw, shadawn sumri
hpe mu nngai, ngu nna htan we ai. Shaloi
dai madu gaw, Yu u, Nye amyu Israela a
kaang e, shadawn sumri shayu dat na nngai:
htawm hpang e ngai shanhte hpe shalai dat
na n rai; 9 Isak a tsaw ai kawng ni katsi
katsang shara, Israela a chyoi pra ai nta ni
marawng marang tai mat nna, ngai gaw
Yeroboam a nta nhtu hte gasat na nngai, nga
nna ngai hpe tsun ai.
Amo mu ai numbat 3 shingran re. Shadawn sumri
gaw mare bunghku ni hpe ntsa kaw nna, atsawm ding n
ding hpun da hpe shadawn ai sum ri re. Israela ni Karai
Kasang a chyoi pra ai amyu shatai la ai (pru mat wa ai
laika 19:6), shaloi Karai Kasang hte tawn da ai ga shaka
hpun da hpe dep nga ai kun?, Yehowa shadawn sumri
hte jep joi yu na. Htawm hpang de Israela a ntsa, hkam
sharing sana n rai. Yehowa ari jaw ai hte jeyang ai lam
gaw, Israela mungdan ting, chyoi pra ai htingnu ni (mai
gan hpara ni hte rau Yehowa hpe nawku ai shra re) hte,
Yeroboam a hkaw hpe matut dung ai hkaw hpe, nhtu
(Asuri) hte gasat kau na, nga shadum ai shingran re.
98
Daw Kaji 10-11 Dai ga majaw, Betela

hkinjawng Amazia gaw, Israela hkawhkam
Yeroboam hpang de ga shana dat nna, Amo gaw
Israela amyu kaang e, nang hpe gumlau nga
ai: shi a ga nlang hpe, mungdan n hkam lu ai.
11 Kaning rai nme law, Amo gaw, Yeroboam nan
nhtu hte si nna, Israela gaw ndai mungdan kaw
na, bawng dung ai de, teng teng woi wa ai
hkrum na ra ai, nga nna tsun ai, ngu dat wu
ai.
Betela mare na hkinjawng ni a ningbaw Amaziah
Israela hkawhkam Yeroboam II hpe shawk ai ga re. Amo
gaw Israela hte nang hkawhkam wa hpe gum lau ai wa
re. Shi tsun ai ga ni gaw, Israela mungdan hpe jahten
sharun shangun nga ai. Hkaw hkam hte Israela ni bawng
bai dung ra na ngu tsun wu ai. (Hkaw Hkam wa nhtu hte
si na ngu nna Amo n tsun ai. Hkawhkam wa grau na
pawt nna Amo hpe sat kau (sh) Israela mung dan kaw
nna gau kau na matu, shiga jasawng nna htawn ai re nga
ma ai. Hpa majaw nga yang II Hkaw Hkam 14:29 hta
Yeroboam II gaw shingra maka hku si mat wa sai, nga
ai.)
Daw Kaji 12-13 Dai hta n-ga, Amazia gaw,
Myihtoi wa e, Yuda mung de hprawng wa nu;
dai yang e myihtoi htoi nna, asak bau u; 13
99
Daw Kaji 7-8 Yehowa gaw Yaku a gumrawng

gumtawng ai hpe dum let, Gaja wa, shanhte
amu bungli hpe ngai galoi mung malap mali
kau na n rai, ngu nna dagam da nu ai. 8 N
dai ga majaw lamu ga gari awam nna, dai
hta shanu nga ai ni yawng, yawn hkyen nga
na, n rai ni? gaja wa dai gaw, hka nu zawn
tung rawt nna, Egutu hka nu zawn lim wa ai
hte bai hkyet mat na ra ai.
Yehowa gaw Yaku (Israela) a myit gumrawng ai
lam, ladu lai lawhpa ai lam, myit magaw mawp sha ai lam
ni hpe malap mali di da na nrai, ngu dagam ga tsun nga
ai. Dai ga gaw, n nang nawn nawn ai zawn Israela mung
ting gari awam nna, Israela ni yawn hkyen na ra ai. Egutu
hkanu ( Nile ) July hte August hta tung rawt nna May
shahta hta hkyet yawm mat ai zawn, dai shiga Israela
mungdan ting ganawn awawm na ra ai.
Daw Kaji 9-10 Madu Yehowa ning nga ai:
Dai aten hta, ngai gaw, shani kaang e jan
shang shangun nna, lamu san ai shani hta
mungkan ga hpe jasin kau na nngai. 10
Nanhte a pyaw poi ni hpe yawn hkyen ai hte,
nanhte a mahkawn mangoi ga hpe sharung
shayawt ai hte, ngai galai kau na nngai;
masha yawng lachyit nba kyit nna, abaw
104
mungga gaw Yehowa a mungga majing re ai lam hkai dan

ai re.
Daw Kaji 16-17 Dai re ai majaw, Yehowa a
ga ya madat u: nang gaw, Israela hpe lakap
nna myihtoi hkum htoi et; Isak a dap hpe
shaang nna, ga hkum tsun et; nga nna tsun
ndai majaw, Yehowa ning nga ai. 17 Na a
madu jan gaw ndai mare hta shawa num tai
na ra ai; na a shayi shadang sha ni nhtu hte si
mat nna, na a lamu ga gaw shadawn sumri
hte karan kau ai hkrum na ra ai; nang nan,
n san n seng ai mung hta si wa nna, Israela
gaw tinang a lamu ga kaw na, bawng dung
ai de, teng teng woi wa ai hkrum na ra ai,
ngu nna, Amazia hpe htawn tsun wu ai.
Myihtoi Amo matut nna Amaziah hpe tsun ai gawnang Yehowa a ga hpe ning hkap ai majaw tara maigan
mung hta si na ra ai. Na a madu jan mung shawa num tai
na ra ai. Na a kashu kasha ni hpyen wa a, htau sat kau ai
hkrum na ra ai. Israela mungdan gaw, tara maigan ni garan
up sha kau ai hkrum let, Israela myu ni bawng bai dung
na ra ai.
101
DAW KAB
A 8
KABA
Daw Kaji 1-3 Madu Yehowa ngai hpe ndai
lam bai madun nngai: yu u, myin ai namsi
hpring ai ka langai mi dan nga ai. 2 Shaloi
shi gaw, Amo e, nang hpa mu nta? Nga nna
san yang, ngai gaw, Myin ai namsi hpring ai
ka langai mi mu nngai, ngu nna htan we ai.
Shaloi Yehowa gaw, Nye amyu Israela myin
nna, di kau ai hkrum na ra ai; htawm hpang
e ngai shanhte hpe shalai dat na nrai. 3 Dai
aten hta e nawku htingnu na mahkawn
mangoi ga, hkrap shabam ai hte galai mat
na ra ai: si mang ni law nga nna, shara shagu
hta na atsin sha kabai kau na mara ai, nga
nna Madu Yehowa ngai hpe tsun ai.
Nambat mali ngu na Amo mu ai shingran re. Namsi
gaw jan a shing kang hte myin ai zawn Israela mung
shanhte galaw ai yubak a majaw ari jaw je yang hkrum na
matu ging dan nga sai ( myin nna di kau ai hkrum ram
sai) ngu ai re. 'Myin ai namsi hpring ai ka' ngu ai gaw
Israel mungdan hpe ngu ai re. Karai a man e nding hpring
ai n tara ai hku, matsan mayan ni a n tsa n tara ai hku
amyat htuk sha ai lam ni a majaw ari jaw na ( di kabai kau
na) ten ram nga sai. Dai ari jaw ai shani gaw Nawku
Htingnu hta pyaw ngawn ai mahkawn mangwi ga a malai
hkrap shabam n sen hkrai she pru wa na, moi mang ni
102
shara shagu hta garai jawng na ( atsawm sha hkungga

lara n dang lup makoi ai sha mang ni hpe kabai da na
mara ai).
Daw Kaji 4-6 Matsan mayan ni hpe gumhpraw
hte, hpa n lu ai ni hpe kyepdin man mi hte, mari
la lu nna, hkaulan mam shingrun dut kau lu na
matu, 5 dang hpe kaji, joi hpe kaba shangun
nna, maw sha map sha let, Anhte mam dut lu
na, shata praw, hkaulan mam dut lu na, laban
nhtoi lau lai u ga, nga nna tsun let, 6 hpa n lu ai
ni hpe gamaw kau mayu ai hte, matsan mayan
ni hpe mungdan kaw na jahtum kau mayu ai
ni e, ndai ga madat mara mu.
Ladu lai lawhpa ai, hpaga ga let matsan mayan ni a
prat hpe jahten sharun ai ni hpe tsun ai ga re. Matsan
mayan ni hpe hkyepdin man mi hte mari nna, hkaulan
mam shingrun ni hpe dut lu na matu, dang hpe kaji, joi
hpe kaba rai mawp sha ma ai. Israela ni shata praw ( new
moon ) hta poi galaw nna laban nhtoi zawn bungli n
galaw ma ai ( I Samuela 20:5-6, II Hkawhkam 4:23, Ezekia
46:3). Laban nhtoi hpe pyi n hkungga lu sai sha lawan lai
shangun mayu hkra, nam mak lawhpa lam hpe marin marit
ma ai.
103
lung ti mung, ngai shanhte hpe shayu dat na

nngai. 3 Hkarmela bum pungding e, makoi
nga ma ti mung, ngai shanhte hpe tam
shapraw na nngai, ngai kaw na lawt hkra,
namukdara hpungtang e makoi nga ti mung,
shanhte hpe kawa na baren, ngai hkang da
na nngai.
Ari jaw je yang ai kaw na, kadai mung lawt lu na
nrai. Yehowa a man hta na lawt lu na shara n nga ai.
Katsan ga,sumsing lamu yawng gaw Karai Kasang a up
hkang ai hpung shingkang kaw na lawt lu na n rai, Yehowa
a ari jaw ai kaw na lawt lu na n rai. 3 Harmela gaw bum ni
hte hpring ai shara rai nna, nam maling hte lungpu ni nga
ai shara rai nna, makoi gyem na shim lum ai shara re. Rai
tim Yehowa a lata na lawt lu na n rai. Nammukdara
hpungtang e makoi ti mung, Yona hpe nga kaba mayu ai
zawn baren hpe gawa shangun ai hku nna Yehowa je
yang na.
Daw Kaji 4 Hpyen ni shanhte hpe bawng rim
mat wa ti mung, shanhte hpe sat kau na nhtu,
dai shara e ngai hkang da na nngai: chyeju
madun na n rai, ari jaw na matu, ngai shanhte
hpe mada yu na nngai.
yawng krin nga na lam, ngai shabyin na

nngai; kasha shingtai si ai majaw hkrap ai
zawn ngai hkrap shangun nna, de a jahtum
ai gaw n hpru n mai ai nhtoi zawn tai na ra
ai.
Dai ari jaw ai n htoi hta, jan gaw shani ka ang e
shang nna, shani hpe sin mak ai shana zawn shabyin na.
Pyaw poi ni hpe yawn hkyen ai mang makoi poi zawn,
shakawn mahkawn ni hpe sharung shayawt mahkawn
shatai kau na. Kara ni shakrin kau rai, lachyit n ba chyit
nna kasha shingtai si nna hkrap ai zawn, yawn hkyen
shangun na. Dai n htoi gaw hka dik ai nam chyim zawn,
n hpru n mai hte jahtum na ra ai.
Daw Kaji 11-12 Yu mu, ndai mungdan hta,
ngai hku wa shangun ai aten du na ra ai:
kawsi hpang gara hku wa n rai, Yehowa a
mungga hpe n na lu ai hku wa, rai na ra ai.
12 Mung masha ni gaw, Yehowa a mungga
hpe tam let, nawng mi kaw nna nawng mi
du hkra, dingdung kaw nna, dingda du hkra,
gat nwan hkawm ti mung, n mu lu na ma ai.
Maigan masha ni hpe n gun ja shangun nna, Israel

hpe gasat la shangun na. Israela ni kaga mungdan de
Dai ari jaw ai n htoi hta, hku wa kaba wa nna kawsi

hpang gara ai zawn, Yehowa a mungga nna lu mat nna
Yehowa mungga hpang gara na ra ai. 12 Israela ni nga
pyaw ai aten hta, myihtoi ni hpe mungdan kaw nna gau
108
105
shapraw ai hte, Karai a mungga ntsun na matu hkum pat

ma ai. Rai tim ari jaw je yang hkrum ai nhtoi hta Yehowa
a mungga na lu na matu, myihtoi ni hpe tam na ra ai.
Raitim tam mu na nrai! Karai mungga na lu na nrai!
Daw Kaji 13-14 Dai shani e tsawm htap ai
hkawn sek ni hte, n-gun ja ai shabrang ni gaw,
hpang gara ai hta ba mat na mara ai. 14 Samari
a shut hpyit ai lam hkan nna, Dan e, na a hpara
hkrung nga ai hte maren, nga nna mung,
Berasheba a htung hking grin nga ai hte maren,
nga nna mung, tsun dagam ai ni gaw kadawng
mat nna, galoi mung bai rawt lu na n rai, nga
nna Madu Yehowa tsun ai.
Dai shani e tsawm htap ai hkawn sek zawn tinang
hkum gum rawng ai, n gun ja ai shabrang ni zawn tinang
hkum reng dum ai ni, tinang a atsam hte Yehowa a je
yang ai kaw na, n lawt lu ai lam hkam sha na. Yehowa
hpe shamyet shanat ai hte, hkang da ai ga madat ai sha,
shanhte a shim lam hpe jaw lu ai lam myit dum let, Yehowa
hpe hkan tam na mara ai. Rai tim Yehowa hpe mu tam na
n rai. 14 Samari (Dingdung Israela) shut hpyit ai zawn,
Dan mare gaw hkaw hkam Yeroboam I ja hte galaw ai
dumsu wula sumla hpe woi nawku ai shara re. Berasheba gaw Israela mungdaw makau na Yuda mung daw
kaw nga ai nawku htingnu nga ai shara re. Dai majaw,
tara maigan, Bala hpara nawku htung hpe tsaw ra ai lam
106
gaw, Yehowa hte tawn da ai ga shaka jahten ai lam rai sai.

Dai majaw Yehowa a je yang ai hkrum na, a tsai sha
Yehowa shamyit kau na ngu ai re.
DAW KAB
A 9
KABA
Daw Kaji 1 Dai madu gaw, dai tawn hkungri
makau e tsap nga ai hpe ngai mu nngai: shi
gaw, chyinghka hkinbawng ni ashun awam
hkra, nta shadaw ni hpe adawt agrawp kau nna,
mung masha ni a baw ntsa e ru bun shangun
mu; ngai shanhte hpe htum hkra nhtu hte sat
kau na nngai: langai mi pyi hprawng lu na
n rai, langai mi muk lawt lu na n rai.
Nambat manga ngu na Amo mu ai shingran re.
Yehowa gaw Betela mare na nawku htingnu a tawn hkungri
makau e tsap nga let hkang da ai ga gaw, Nawku htingnu
hpe adawt grawp daw kau let, nawku masha ni a baw
ntsa hkrat shangun nna, si nyawp kau shangun mu.
Yehowa gaw sumsing tingnyang ntsa dung let Israela
mungdan shut shai ai hku sak hkrung ai majaw ari jaw
jahten kau na ngu ai re.
Daw Kaji 2-3 Shanhte gaw katsan gadu hkra
nhkun htu ti mung, nye a lata dai kaw na
shanhte hpe shaw la na ra ai; sumsing lamu de
107
Daw Kaji 10 Ari ahpri anhte hpe dep lu na n

rai, dai hte anhte hkrum na n rai, nga nna
nye a amyu hta tsun ai yubak kap ai ni yawng,
nhtu hte si na mara ai.
Yehowa gaw anhte hpe ari jaw jeyang na n rai, lata
la ai amyu re majaw anhte hta n hpru n mai lam Yehowa
shadu na n rai nga nna, reng dum ai hte, Yehowa hpe
hkrit hkungga lam n nga ai majaw, ari jaw hkrum ai hku
nna, Israela gaw hpyen wa a htau sat kau ai hkrum na ra
ai.
Daw Kaji 11-12 Nye a amyu masha ni gaw,
naw ngam nga ai Edom amyu masha ni hte,
nye a amying mying ai maigan amyu ni mahkra
hpe, madu lu na matu, 12 daw mat ai Dawi a
sum hpe, dai shani e ngai sharawt nna, de a
waw malawng ai hpe pat kau na nngai; de a
marawng marang ni hpe ngai bai sharawt
nna, moi chyaloi n hkoi na zawn de da na
nngai, nga nna dai amu shabyin ai Yehowa
tsun nga ai.
bawng dung mat wa timung Karai Kasang a ari gaw,

shanhte kaw du na. N dai je yang ai nhtoi hta Yehowa
Israela hpe, yu mada ai gaw chyeju jaw na matu n rai, ari
jaw na matu she rai na.
Daw Kaji 5-6 Kaning rai nme law, zaw nawng
zaw wa up ai Madu Yehowa gaw, lamu ga hpe
ahtawk yang, dai gaw byawng mat wa nna, dai
hta shanu nga ai ni yawng yawn hkyen nga na
mara ai: dai gaw hka nu zawn tung rawt nna,
Egutu hka nu zawn bai hkyet mat na ra ai. 6
Shi gaw sumsing lamu ntsa e shi a gawk ni
hpajang da nna, ginding aga ntsa e shi a lamu
udaw htawk da wu ai; nammukdara hka hpe
shi shaga nna, lamu ga ntsa e ru dat wu ai:
shi a mying shingteng Yehowa rai nga ai.
Moi Israela ni madu la ga ai Edom mung hte kaga maigan

mungdan ni ma hkra hpe bai madu la shangun na matu,
Yehowa Israela hpe bai gaw sharawt la na ngu ai re.
Zim nga ai mungkan ga hpe Yehowa a hpung

shingkang hte (hka tung wa bai yawm wa rai ai zawn)
anawn awawm dat shangun ai zawn, Israela hpe ari jaw
jeyang let jahten kau na. Maigan amyu ni, hka tung kaba
ai zawn, n gun ja wa nna, Israela hpe dang la na. Rai tim
shanhte a n gun gaw htawm hpang e bai yawm mat na. 6
Yehowa Karai Kasang gaw, nga yawng dang hta a ntsa
up hkang nga ai wa re. Sumsing lamu hpe shi a ningngai
shara shatai nna, ginding aga a ntsa e lamu madin hpe
tawn da wu ai. Nammukdara hpe hpan da ai wa hte lamu
ga ntsa de marang jahtu ai wa rai nga ai.
112
109
Daw Kaji 7 Israela kashu kasha ni e, nanhte

gaw nye a man e Hkusha kashu kasha ni
zawn, rai nga myit dai, n rai ni? Ngai gaw
Israela amyu hpe Egutu mung na, Hpilisti
masha ni hpe Hkaphtora mung na, Suri
masha ni hpe Kira mung na, woi shapraw nga
ai, n rai ni? nga nna Yehowa tsun ai.
hta Israela hpe chyoi pra ai hte Karai Kasang galoi mung
matsan dum la nna, chyeju jaw na ngu ai pahkam jaw ai n
rai. Ga shaka tawn da ai hte maren, dingman ai hte Yehowa
hpe hkungga ai lam she pahkam jaw lu ai lam re.
Daw Kaji 8-9 Yu mu, Madu Yehowa gaw yubak
kap ai mungdan hpe mada yu nna, dai hpe ga
ningtsa na shamyit kau na ra ai: rai ti mung,
Yaku a amyu hpe ngai atsai awai shamyit kau
na n rai, nga nna Yehowa tsun ai. 9 Kaning rai
nme law, yu mu, ngai htet da nna, n-gu hpe
hking hta hking ai zawn, maigan amyu ni
hta Israela amyu hpe ngai hking na nngai:
rai ti mung, shingrun tum mi pyi, ga de hkrat
na n rai.
Hkusha kashu kasha ni ngu ai gaw Ethiopia mung

na masha ni hpe ngu ai re. Egutu a dingda maga de nga ai
mung re.Israela mungdan hte tsan gang ai shara kaw nga
ai mungdan rai nna, mayam tai sha ai amyu ni ngu mying
gumhkawng ma ai. Yehowa Israela ni hpe mayam tai ai
masha ni hte maren sha hku masat kau ai lam re.
Hkaphtora mare gaw Crete zinlawng (sh) Asia Minor na
panglai hkingau mare (sh) Aegean gaiwang rai na re nga
ma ai (see. The Broadman Bible Commentary). Kira gaw
Mesopotamia mung kaw nga ai mare rai nna,Suri masha
ni a daidaw buga re. Suri hte Hpilisti masha ni gaw Israela
a hpyen ni rai nna, Israela hpe Egutu kaw na, Hkanan de
woi shalawt wa ai zawn, Suri hte Hpilisti ni hpe mung ya
shanhte nga nga ai mungdan hpe madu la shangun ai re.
Yehowa a lak san ga shaka hte Israela hpe yu lahku ai
aten ladaw, htum sai. Lak san ahkaw ahkang jaw sana n
rai. Kaga jasam mungdan ni hte maren madang maren
hku sha Yehowa yu lahku nna, tara maigan ni hpe jeyang
ai zawn Israela hpe mung jeyang na. Yehowa a ga shaka
Yehowa gaw mungkan ting hpe up hkang nga ai

wa re ai hte maren, n hkru ai, n tara ai hku, mawp lu
mawp sha rai matsan mayan ni a ntsa roi rip ai mungdan
ni hpe tara jeyang na, jahten sharun kau na. Yaku (Israela)
hpe Yehowa a man hta n dingman ai, n tara ai hku asak
hkrung ai majaw ari jaw jeyang na. Rai tim, atsai sha
yawng hpe shamyit kau na n rai. Yehowa hpe hkrit
hkungga ai, nkau myi hpe naw ngam da na.
9 N-gu hpe hkying hta hkying ai zawn, maigan amyu ni a
lapran hta Israela hpe hking na. Asawm ni hpe tsan kabai
kau ai zawn, yubak kap ai ni hpe tsan kau na. Langai myi
mung ari kaw na lawt na n rai.
110
111
Kaga myu sha ni hpe htang kaba, kam hpa ai myit

jasat, n mai rawng ai. Dai gaw, Karai Kasang she
anhte hpe shaga la, lata la, hkye mawoi la, garawt
shatsaw la ai, ngu ai makam hpe, shagrit shayawm
kau ai lam rai nga ai.
6. Karai Kasang a man e, tengman ding hpring ai lam
nnga ai hte Karai kaw sit shang ai, n tara ai hku lu
la ai gumhpraw ni hte chyeju shakawn poi ni galaw
ai, tinang a akyu a matu (sh) amying gumhkawng
na matu chyeju shakawn nawku hpawng ni galaw
ai, lam ni hpe Karai Kasang n hkap la na re.
7. Kaning re ai yubak mara myi galaw hkrup kau ai
rai tim, teng man ai myit malai hte Karai kasang
hpang de bai nhtang wa yang, Karai kasang gaw
mara raw dat ya nna, shaman chyeju ni hte bai,
anhte a asak hkrung lam hpe gaw sharawt la na re.
116
Yehowa gaw hkrat sum htenza mat sai Dawi a hkaw hpe
bai gaw sharawt la na. Waw malawng mat sai mare
bunghku ni hpe bai gaw sharawt na. Moi Dawi prat na
zawn Israela hpe bai sharawt la na. {Hpilisti, Moab,
Ammon, Suri ni gaw Dawi a lak htak e, Israela ni up ai
mungdan ni re (see. Jerome Biblical Commentery)}
Daw Kaji 13 Yu mu, yi hkauna shawt ai wa gaw,
mam dan ai wa hte, tsabyi si kabye ai wa gaw,
nli gat ai wa hte, tsabyi si kabye ai wa gaw,
nli gat ai wa hte matut lu na nhtoi dun a ra
ai: bum ni g aw, dwi ai tsabyi jahku yun nna,
kawng ni yawng, jahku hkrai rai na ra ai,
nga nna Yehowa tsun ai.
Yehowa Israela hpe bai gaw sharawt la ai n htoi
hta, Israela a lamu ga gaw hkai nmai grai ngai na. Hkauna
shawt ai aten hte mam dan ai aten rau hkrum na, tsabyi
jahku prip ai aten hte tsabyi hkai ai aten rau hkrum na.
Tsun mayu ai gaw, nai mam hte tsabyi tu kaba ai gaw
grai lawan ai majaw, shawng shaning na mam dan la ai,
tsabyi jahku prip ai aten hpe hkan dep na ra ai. Tsabyi
hpun gaw layang kadit hkam wam hkan she tu kaba ai rai
tim, Yehowa bai shaman ya ai nhtoi hta gaw bum ni,
kawng ni hkan mung tsabyi hpun, tsabyi jahku ni hte
hpring na re.
113
Daw Kaji 14 Bawng dung mat wa hkrum ai

nye a Israela amyu hpe ngai nhtang wa
shangun nna, shanhte gaw marawng marang
tai mat ai mare ni hpe bai de da nna, shanu
nga na mara ai; shanhte gaw tsabyi sun hkai
nna, tsabyi jahku lu na mara ai; sun galaw
nna, namsi sha na mara ai.
Bawng dung ai kaw nna bai shalawt la hkrum na,
Israela ni shanhte hpe jaw na ngu Yehowa kaji kawa ni
hpe ga sadi jaw da ai lamu ga hta bai ningngai nga lu na.
Hten run mat sai mare ni hpe bai gaw gap nna, tsabyi
sun, nai mam yi ni galaw rai, nga mu nga mai na mara ai.
Daw Kaji 15 Ngai shanhte hpe tinang a lamu
ga hta hkai da nna, ngai shanhte hpe jaw da ai,
shanhte a lamu ga hta na, htawm hpang de baw
kau ai hkrum na n rai, nga nna na a Karai
Kasang Yehowa tsun nga ai.
Israela ni hpe kaji kawa ni a lak htak kaw nna, ga
sadi jaw da ai, lamu ga (Hkanan) hta bai ningngai nga
shangun na. Yehowa gaw ari jaw ai wa n rai sai sha,
Israela ni a myit mada shara hte shaman chyeju jaw ai wa
bai tai na.Htawm hpang de kadai mung Israela hpe Israela
a lamu ga kaw na, htawt la kau lu na n rai.
114
VI.
Sharin La Na Lam Ni (Lessons From the

Book of Amos)
1. Yehowa Karai Kasang gaw Israela ni a Karai

Kasang sha n rai, mungkan ting a Karai Kasang
re. Mungkan ting hpe up hkang nga ai Karai rai
nna, masha shada n tara, roi rip dip sha ai ni yawng
a ntsa ari jaw tara jeyang nga ai wa re.
2. Yehowa Karai Kasang sharawng awng ai gaw
hkungga nawng ai n rai, Yehowa a man e teng
man ding hpring ai a sak hkrung lam she re.
3. Karai Kasang anhte yawng hpe ap da ai lit gaw n
dai mungkan hta tara rap ra ai lam hpe, tut lwi
nga ai hka shi zawn lwi nga shangun na matu hte;
matsan mayan ni hte dip sha roi sha hkrum ai ni
hpe makawp maga, garum ningtum na matu re.
4. Ja gumhpraw, arawng aya, sut rai ni a ntsa myit
machyu let gumrawng gumtawng ai ni; matsan
mayna ni, gai dawng gai da, jahkrai n mai ni hpe n
tara ai hku roi rip sha ai ni, amyat htuk sha ai ni
hpe aten du jang Karai Kasang jahten shaza kau
na ra ai.
5. Aten shagu, byinda masa shagu hta, Karai Kasang

a lata la, hkye la, shagrau shatsaw la na hpe sha
kam sham myit kaba hte, myit mada nga ra ai.
115
MADI SHADAW AI LAIKA NI

(REFERENCES)
1. Chyoi Pra ai chyum laika {Kachin, Myanmar,
English (TEV, NIV, KJ)}
2. Leander E, Keck, eds., The New Interpreters
Bible, Vol. VII (Nashville:Abingdon Press, 1996)
3. Walter J. Harrelson, eds., The New Interpreters
Study Bible (Nashville:Abingdon Press, 2003)
4. Clifton J. Allen, eds., The Broadman Bible
Commentary, Vol.7 (Nashville, Tennesee:
Broadman Press, 1972)
5. James Martin, trans., Kell & Delitzsch:
Commentary on the Old Testament, Vol. 10 (
Peahody, Massachusetts: Hendrickson Publishers,
1989)
6. Frank E. Gaebelein, eds., The Expositors Bible
Commentary, Vol.7 (Grand Rapids, Michigan:
Zondervan Publishing House, 1985)
7. John H. Walton, Bible Background Commentary:
Old Testament (Downers Grove, Illinois:
Intervarsity Press, 2000)
8. Raymond E. Brown, ss. eds., The Jerome Biblical
Commentary (Englewood Cliffs, NJ: Prentice
Hall, Inc. 1968)
9. John MacArthur, The MacArthur Study Bible
(Nashville, Tennessee: Thomas Nelson Inc, 2004)
117
10. William Macdonald, 16 men with a message: The

Old Testament Prophets (Scarborough: Everyday
Publications Inc., 1972)
11. D.A Carson, eds., New Bible Commentary
(Leicester: Intervarsity Press, 2002)
12.D.J. Wiseman, eds., Tyndale Old Testament
Commentary (Downers Grove, Illinois: Intervasity Press, 1989)
13. Charles F. Pfeoffer, eds., The Wycliffe Bible
Commentary (Chicago; Moody Press, 1990).
14. John F. Walvoord, eds., The Bible Knowledge
Coomentary ( OT) (Eastbourne, England: Chariot
Victor Publishing , Inc., 1998).
118

Myihtoi Amo

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Myihtoi Amo

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

M Y I H T O I YO E L A & A M O YA N A M U N G G A ( L AC H Y U M H P YA N L A I K A )

MYIHTOI YOELA & AMO YAN A MUNGGA

Dip Shabra ai : Hpaji Sut Htingnu

II. MYIHTOI LAIKA A GA HKRANG MASA

III. AHKYAK AI GA LAMYI NI

VI. KARAI MASA MUNGGA

V. CHYUM GA NI HPE LACHYUM HPYAN

VI. SHARIN LA NA LAM NI

II. MYIHTOI LAIKA A GA HKRANG MASA

III. AHKYAK AI GA LAMYI NI

VI. KARAI MASA MUNGGA

V. CHYUM GA NI HPE LACHYUM HPYAN

VI. SHARIN LA NA LAM NI

MADI SHADAW AI LAIKA NI

Myihtoi Yoela hte Myihtoi Amo laika lahkawng yan gaw,

Hkrsitan Hpung masha ni hti hka ja sharin la nna, tinang a matu

prat a lam du hkra shaleng da ai. Madu a nhtoi a

jeyang na lam hte, Israela a jahtum na shagrau sha a,

A. Myihtoi Wa (The Prophet Joel)

B. Myihtoi Htoi a Shaning (Date)

bai wa ai hpang, Yerusalem htingnu gaw

n lawm ai majaw, gara shaning ladaw laman hta, tsun ai

Shawng na daw hta, dinggam yaw hpyen hte lamu

(2) Yoela a mungga hta, dingdung hte dingda

yawng dang hta hpe hpan da ai wa rai nna, shingra tara

III. AHKYAK AI GA LAMYI NI (KEY WORDS)

sha ni yawng, myit malai nna, Karai Kasang hpang de

2. Hkrap shabam let myit malai lu ra ai lam 1:8,13;

mada shara, nhtoi hpe shingran lu la let, Yoela shi amyu

C. Yehowa Bai Hkye Hkrang Shaw La Na Lam

A. Yehowa gaw shingra tara a madu re

e, nanhte lu na matu, dwi ai tsabyi jahku htum

ai myit malai lu ai lam hte hpawn rai, nawng jau ai hkungga

V. CHYUM GA NI HPE LACHYUM HPYAN AI

hkakrit ngam da ai gaw, shingchyut sha kau

Shawng de rai nbyin yu ai, hten za ai lam Yuda

yam hkrum hkra ai hpe, myit dum nna, Karai Kasang

Shingtai, dinggam-yaw, hkakrit hte shingchyut ni

sai majaw, lachyit nba hpun let, sharung shayawt nga u

si hpun hte pa ga na hpun mahkra nyip mat

Daw Kaji 9-10 Yehowa a nta kata e, lusha

Yi hkauna galaw ai ni hte, tsabyi lajang ai ni, du

hte shingdaw nna, sang lang dan ai re. Dinggam-yaw ni

marit nga masai, ngu nna, myihtoi wa Yehowa hpe hpyi

Pahtau dum u ngu ai gaw, hkrit hpa lam du na

shara re (see. Bible Background Commentary). Dai shara

dap gaw, nachying gaba nga ai; shi a mungga

Daw Kaji 18-20 Shaloi Yehowa gaw shi a

Ninggawn tawa a, n ru n ra byin ai lam gaw, Yehowa

nanhte hpang de nhtang wa let, shaman ai

Pahtau dum ai hpe majan rawt na matu, hpyen hte

Ga shaka dingsa aten hta, Yehowa a Wenyi gaw,

bai mawai la na re. Karai Kasang a amyu hku nna, maigan

{Naku mi Israela hpe, zingri ai, maigan amyu sha

a kashu kasha ni e, kabu gara nga mu; anhte

ningsang hpe, shakawn kungdawn na marin

nga ai ni hta, Yehowa shaga la ai ni, lawm

Daw Kaji 9-11 Maigan amyu ni hpe ndai

Yehowa a nhtoi rai n du yang, sumsing lamu hte

ngai jahpawng nna, Yehosahpat kadit de yu

Daw Kaji 4-8 Gaja wa, Turu, Sidon hte

Yehowa a shaman chyeju hte,bai hpring na ra ai. Yehowa

Daw Kaji 12-13 Maigan amyu ni rawt nna,

Daw Kaji 20-21 Yuda mung chyawm gaw,