AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I SPORTU

Im. Jdrzeja niadeckiego

Pawe Nowakowski

PODSTAWY USTAWIANIA FOKA W KLASIE 470 W

EGLUDZE NA WIATR
(praca trenerska)

Praca napisana:
W Zakadzie Teorii i Metodyki
eglarstwa
Opiekun: dr Krzysztof Zawalski

Gdask 2003 rok

NAVIGARE NECESSE EST VIVERE NON EST NECESSE

Pompejusz

SPIS TRECI

1. WSTP ..................................................................................................... 5
2. PODSTAWOWE DANE TECHNICZNE KLASY 470 .......................... 6
3. PODSTAWY TEORETYCZNE OPTYMALNEJ PRACY AGLI ....... 8
3.1 Efekt dyszy (wspdziaanie foka i grota) ............................................ 10
3.2 Rodzaje opywu (wskaniki tell tales) .............................................. 13
3.3 Wpyw ksztatu foka na charakter przepywu wiatru wok grota ...... 16
4. ZASADY REGULACJI FOKA NA PRZYKADZIE KLASY 470 .... 18
4.1 Regulacja nacigu liku przedniego foka ............................................. 18
4.2 Wybieranie i luzowanie szotw foka ................................................... 20
4.3 Wysoko ustawienia foka na sztagu a opr indukowany .................. 20
4.4 Praca wzkiem szotw foka (regulacja zamknicia i otwarcia agla) . 23
4.5 Regulacja pooenia bloczka na wzku ............................................... 25
5. UWAGI KOCOWE ............................................................................ 28
Zacznik pierwszy. Wykaz symboli........................................................ 29
Bibliografia ................................................................................................. 30

PODSTAWY USTAWIANIA FOKA W KLASIE 470

W EGLUDZE NA WIATR

Pawe Nowakowski

1. WSTP
Podstawow

funkcja

jak

speniaj

agle

jest

wytwarzanie

siy

aerodynamicznej potrzebnej do poruszania jachtu. aglomistrzowie XXI wieku

d do uzyskania coraz sprawniejszego oaglowania i w swojej pracy
wykorzystuj technologi komputerow. Nowoczesne agle to prawdziwe dziea
sztuki. Do produkcji agli uywa si materiaw takich jak: kewlar, mylar,
spectra stosowanych do niedawna tylko w wojsku i eksploracji kosmosu!
Wydawa by si mogo, e niezwyka wytrzymao, niska rozcigliwo to
cechy, ktre wypary moliwoci dakronu, jednak nie do koca. Wysoka cena i
czsto ograniczenia klasowe (np. klasa 470) powoduj, e najczciej

aglowniach uywa si materiaw na bazie wkien poliuretanowych potocznie

zwanych dakronem. Pamitajmy jednak e najnowoczeniejsze agle nie
zadecyduj ostatecznie o prdkoci jachtu, czynnikiem decydujcym jest
czowiek!
Doskonalenie wartoci regatowej sprztu naley do podstawowych
elementw treningu eglarskiego. Wprawdzie zawody rozgrywane w klasach
monotypowych jak jest olimpijska klasa 470, okrelone s cisymi przepisami
pomiarowymi, tym niemniej czynnik ten podlega optymalizacji, zwaszcza w
aspekcie poprawy szybkoci eglowania.

Cel i zakres pracy:

W niniejszej pracy autor nie zamierza przedstawi cudownej recepty
optymalnego ustawienia agli w czterysta siedemdziesitce, pragnie jedynie
przedstawi

dziaanie,

podstawowych

podstawy

teoretyczne

moliwo

wykonania

regulacji uywanych do trymu foka w oparciu o literatur

przedmiotu i wasne bogate dowiadczenia zawodnicze.

2. PODSTAWOWE DANE TECHNICZNE KLASY 470

d aglowa klasy 470 zostaa zaprojektowana w 1963 roku we Francji

przez Christiana Maury. Na przeomie dziesicioleci

klasa szybko

rozpowszechnia si w kraju konstruktora, pniej w Anglii i Szwajcarii, a

nastpnie na caym wiecie. Dziki znakomitym walorom konstrukcyjnym
czterysta siedemdziesitka szybko otrzymaa status klasy midzynarodowej, a w
1976 roku zostaa wczona do programu Igrzysk Olimpijskich. W 1988 na IO
w Seulu po raz pierwszy wprowadzono konkurencj kobiet. Polska czterokrotnie
bya reprezentowana na imprezie najwyszej rangi. W Moskwie startowali:
(Leon Wrbel, Tomasz Stocki), w Barcelonie i Atlancie (Marek Chocian,
Zdzisaw Staniul z YKP Gdynia) oraz w Sydney (Tomasz Staczyk, Tomasz
Jakubiak z BAZY Mrgowo).
Oto chronologia waniejszych

osigni polskich zag na Mistrzostwach

wiata i Europy:
1976 r. - Mistrzostwa Europy Dania, (Oeresund) 3 miejsce, zaoga: Leon
Wrbel/Tomasz Stocki
1977 r. - Mistrzostwa Europy,

Portugalia 4 miejsce, zaoga: Leon

Wrbel/Tomasz Stocki
1978 r. - Mistrzostwa Europy, Hiszpania (Denia) 4 miejsce, zaoga: Leon
Wrbel/Tomasz Stocki
1982 r. - Mistrzostwa Europy, (Puck) 4 miejsce, zaoga: Leon
Wrbel/Tomasz Stocki
1999 r. - Mistrzostwa wiata Australia, (Melbourne) 3 miejsce, zaoga:
Tomasz Staczyk/Tomasz Jakubiak

Nazwa klasy pochodzi od dugoci cakowitej odzi i wynosi 470

centymetrw.

Czterysta

siedemdziesitka

jest

monotypowym

slupem

mieczowym, zaoga skada si z dwch osb (optymalny ciar zaogi: 135 kg

mczyni, 120 kg kobiety).

Jacht ponadto wyposaony jest w trapez dla

zaoganta i spinaker, co sprawia, e egluga wymaga od zawodnikw wysokiej

sprawnoci fizycznej.
Olimpijska klasa czterysta siedemdziesit to zwrotne jachty,
charakteryzujce si pikn sportow sylwetk, zdolne eglowa praktycznie w
kadych warunkach wietrznych.

Na rys.1 zaprezentowano podstawowe dane techniczne klasy:

Klasa 470
Dane techniczne
Dugo
cakowita:
Dugo
wodnej:

4,70 m
linii 4,44 m

Szeroko:
Zanurzenie:
Zanurzenie
mieczem:

1,68 m
0,15 m
z 1,05 m

Waga
minimalana:

120 kg

Wysoko
masztu:

6,78 m

Powierzchnia
oaglowania:

25,7 m2

w tym:

grot 9,12 m2
fok 2,58 m2
spinaker 13,0
m2

Rys. 1 Dane techniczne dwuosobowej monotypowej odzi klasy 470

3. PODSTAWY TEORETYCZNE OPTYMALNEJ PRACY

AGLI
Pomimo tego, e przepisy klasowe jasno omwi o wymiarach agli do
czterysta siedemdziesitki, nie ograniczaj ich wykonania tylko do jednego
producenta jak w klasie 49-er. Obecnie zawodnicy cigajcy si na najwyszym
wiatowym poziomie regatowym uywaj agli kilku producentw (NORTH,
OLIMPIC, TONI TIO, ULLMAN). Kady z tych producentw nadaje swoim
aglom swoiste cechy (gboko, przesuniecie wybrzuszenia, dobr materiaw
i gramatur). Bardzo wan rol odgrywa zastosowanie odpowiedniego
materiau. Takiego ktry nie bdzie zbyt sztywny i pozwoli na prawidowe
ukadanie si agla. Dakron nie moe te by zbyt cienki, poniewa fok jest
aglem, ktry niewtpliwie najszybciej si zuywa. Utrzymanie si na linii
startu wymaga czsto cakowitego luzowania foka, opot taki powoduje
niszczenie agla. agiel przedni mocno amie si na kursach penych, kiedy to
zaogant dynamicznie pompuje spinakerem i zawietrznym brasem ociera o
foka.

Zdj.3 Doskonale widoczne ocieranie zawietrznych brasw o foka podczas regat Pucharu wiata Sail
Melbourne 2002 (na pierwszym planie zaoga mistrzy olimpjskich z Sydney Jenny Armstrong/Belinda Stowell)

Z wasnej praktyki regatowej wiem doskonale e nie wystarczy

dysponowa dobrym aglem, trzeba potrafi przede wszystkim go ustawi.
W dalszej czci zostan omwione podstawowe zagadnienia, zwizane z
poszukiwaniem optymalnego ustawienia foka w egludze regatowej, a

mianowicie efekt dyszy, rodzaje opywu, wpyw ksztatu foka na charakter

przepywu wiatru wok grota.

3.1 Efekt dyszy (wspdziaanie foka i grota)

W wikszoci publikacji powieconym tematyce eglarskiej czytamy, e w
rejonie, gdzie agiel przedni jest w bliskoci grota, przepyw wiatru ulega
przypieszeniu w skutek istniejcego tam przewenia, inaczej mwic dyszy.
Jeeli byoby to prawd naleaoby si spodziewa intensywniejszych
podcinie. Jednak pomiary podcinie na jachcie Papoose1 jednoznacznie temu
zaprzeczaj.
Wpyw foka objawia si w formie duej redukcji podcinie tu za
masztem. Wydawa by si mogo, e jest to czysta strata, poniewa bez wpywu
foka, podcinienia w tym rejonie grota s znacznie wiksze, a wic
korzystniejsze. Wniosek, ktry si nieodparcie nasuwa, jest taki, e wiksza
sprawno dwch wspdziaajcych agli w wytwarzaniu cznej siy cigu, w
porwnaniu z pojedynczym aglem nie jest wynikiem wikszej sprawnoci
grota, ale duo wikszej sprawnoci foka.
Testy tunelowe2 (rys.2) wskazuj, e s dwa powody, dla ktrych
sprawno foka wspdziaajcego z grotem jest wysza.

PAPOOSE - nazwa jachtu na ktrym dwaj Amerykanie Warner i Ober w 1923 r. przeprowadzili badania
laboratoryjne na jednostce naturalnej wielkoci (d. 5,13m, wys. 10,82 m). Testy miay na celu w warunkach
lekkich wiatrw dokona pomiarw cinie na foku i grocie w egludze na wiatr.
2

TESTY TUNELOWE - przeprowadzone przez Arvela Gentry czciowo przedstawione na rysunku 3

potwierdzaj dwie konkluzje o wyszej sprawnoci foka wspdziaajcego z grotem, anieli suma si
produkowanych na kadym aglu osobno.

10

Rys.2 Diagram wyjaniajcy wpyw agla przedniego na przepyw wiatru dookoa grota i foka (slot efect).
Odlego oznaczona S pomidzy liniami przepywu Sg i Sm, ktre dochodz do krawdzi natarcia agli w
punktach wejcia St (punkt zero daje pojcie o iloci powietrza, jakie musi przepyn pomidzy aglami.
Zauwamy, e przekrj przepywu przed grotem i w rejonie pokrywania si agli (miejsce oznaczone kkiem na
rysunku) rozszerza si w porwnaniu oznaczonym S przed aglami. Jest to porednim dowodem, e prdko
przepywu w tym miejscu zmniejsza si, a zatem cinienie musi wzrosn. Ten wzrost cinienia po zawietrznej
grota moe by tak duy, e wywouje nawiewanie grota, tj. trzepotanie lub odwracanie wybrzuszenia grota
tu za masztem. Wskazuje to, e nadcinienie na zawietrznej grota jest wysze ni po stronie nawietrznej.

Przekroje oznaczone L (zawietrzna) i W (nawietrzna) daj pojcie o iloci

powietrza, jakie musi tam przepyn, zwikszajc prdko po zawietrznej
stronie foka i zmniejszajc prdko po stronie nawietrznej grota. Zauwamy
take, e z powodu wzajemnego oddziaywania agli, strugi wiatru odchylaj si
w gr (upwash) przed wejciem na foka, a wic agiel ten pracuje pod
wikszym, efektywnym ktem natarcia. Dlatego, midzy innymi, na aglach
przednich powstaj wysze podcinienia pod wpywem grota.

Konkluzja pierwsza:
Jak wiadomo obecno agli powoduje zmiany lokalne prdkoci wiatru,
tzn. w jednym miejscu prdko przepywu wzrasta, a w innym maleje (rys.4)
Zauwamy e prdko przepywu czsteczek powietrza zbliajcych si do
rejonw pokrycia obu agli (miejsce zaznaczone kkiem na rys. 2) zmniejsza
11

si z 10 do 5,7 wza (rys.4) Ten lokalny spadek prdkoci przepywu wyjania,

dlaczego wartoci podcinie, zmierzone na zawietrznej grota, musz by
mniejsze wymaga tego rwnanie Bernoulliego.3

Rys.3 Przedstawia d typu slup eglujc na wiatr, wiejcy z prdkoci 10 wzw. Linie przepywu wiatru s
kropkowane, a wzdu nich podane s dwie liczby: grna podaje lokaln prdko wiatru, a dolna lokaln
zmian kierunku wiatru.

Konkluzja druga:
Rozpatrujc z kolei sytuacj na zawietrznej stronie foka zwrmy uwag,
e lokalna prdko przepywu w tym rejonie wzrosa z 10 do 13,7 wza, wic
zgodnie z rwnaniem Bernoulliego, wartoci podcinie na aglu przednim
musz by znacznie wiksze anieli na grocie; co zostao potwierdzone przez
pomiary na jachcie Papoose. Zysk w postaci znacznie wyszych wartoci
podcinie na foku z nadwyk kompensuje straty w podcinieniu zmierzone na
3

RWNANIE BERNOULLIEGO- w 1738 roku Daniel Bernoulli ustali proste wzajemne stosunki, jakie
wystpuj pomidzy dynamicznym i statycznym cinieniem i ktre mog by mierzone w tej samej
przepywajcej strudze, mianowicie: SUMA TYCH DWCH CINIE W DOWOLNYM PUNKCIE STRUGI
JEST STAA. Na cze uczonego, ktry sformuowa t zaleno, zostaa ona nazwana rwnaniem
Bernoulliego.
KADEMU WZROSTOWI PRDKOCI WIATRU(W OKRELONEJ STRUDZE) TOWARZYSZY
RWNOCZESNY SPADEK CINIENIA STATYCZNEGO I ODWROTNIE-GDY SZYBKO
PRZEPYWU WIATRU ZMNIEJSZA SI MUSI WZROSN W ODPOWIEDNIM STOSUNKU
CINIENIE STATYCZNE.

12

zawietrznej grota. Tak wic dwa wspdziaajce agle produkuj wiksz si

cigu anieli suma si produkowanych na kadym aglu rozpatrywanym
oddzielnie.

3.2 Rodzaje opywu (wskaniki tell tales)

Zdj. 1 Wzrok zaogi skierowany na wskaniki przepywu powietrza (tell-tales) umieszczone na foku.

W niewidocznym rodowisku, jakim jest wiatr, przytwierdzone do agla

wkna weny lub kawaki cienkiego dakronu zwane potocznie ickami,
doskonale informuj o przepywie wiatru wok agla. Wskaniki te (z ang.
tell-tales) mwi nam o tym czy agiel jest ustawiony prawidowo tzn. przepyw
strug wiatru jest laminarny, lub turbulentny. Inaczej mwic dostarczaj
informacji o tym czy agiel pracuje waciwie czy nie. Aby dobrze wypeni
swoje zadanie icki powinny by umieszczone w najbardziej wraliwych
miejscach agla: w pewnej odlegoci od krawdzi natarcia, gdzie powstaje wir
separacji oraz na liku tylnym agla.

13

eglujc na wiatr agle powinny by dotrymowane w taki sposb, aby

wskaniki po obu stronach liku przedniego uoone byy poziomo i rwnolegle
wzgldem siebie bez trzepotania (rys. 4)

Rys. 4

agiel przedni ustawiony pod idealnym ktem natarcia. Punkt wejcia strug wiatru znajduje si

dokadnie na krawdzi natarcia agla.

Jeeli

wskaniki przepywu po zawietrznej stronie agla zaczynaj

trzepota i skrca si (rys.5) oznacza to e znajduj si one w rejonie wiru

separacji, ktry powsta w wyniku zbyt duego kta eglugi w stosunku do
wiatru pozornego. W praktyce oznacza to e naley poluzowa foka lub
wyostrzy.

14

Rys.5 Jeeli kt natarcia agla jest nieco wikszy ni w przypadku przedstawionym na rys.4, to punkt
wejcia St wdruje na stron nawietrzn, a na stronie zawietrznej formuje si lokalny wir separacji. Wskaniki
przepywu na stronie zawietrznej agla, blisko krawdzi natarcia odkrywaj wir separacji.

Jeeli icki po nawietrznej stronie zaczynaj trzepota i skrca si tak jak

na rys. 6 oznacza to e fok ustawiony jest pod zbyt maym ktem do kierunku
wiatru pozornego i nastpi moe opot agla. W praktyce oznacza to e
przeastrzamy lub agiel przedni jest za sabo wybrany. Jednak niewielkie
trzepotanie nawietrznego icka jest daleko korzystniejsze anieli zawietrznego.
Jest to cakowicie uzasadnione w warunkach silnego wiatru, gdy staramy si
unika niepodanego nadmiernego przechyu jachtu.

15

Rys.6 Drgajcy wskanik przepywu(tell tales) na nawietrznej stronie agla blisko krawdzi natarcia
informuje nas, e agiel ustawiony pod zbyt maym ktem natarcia i moe nastpi opot agla.

3.3 Wpyw ksztatu foka na charakter przepywu wiatru

wok grota
W wielu przypadkach fok, wskutek bd wadliwego pooenia wzkw,
bd niewaciwego ustawienia(wygicia) masztu wywouje niepodane
nawiewanie na grota.

Zdj. 2 Niewaciwe ustawienie foka powoduje zjawisko nawiewania na grota (backwinding)

16

Jeeli grot wzdu masztu (tj. w rejonie pokrycia przez agiel przedni
zaczyna si wygina na stron nawietrzn i ewentualnie opocze, dowodzi to e
cinienie w tym rejonie zawietrznej strony grota wzroso powyej cinienia po
drugiej, nawietrznej stronie grota. Powodem takiego wzrostu lokalnego cinienia
na nawietrznej stronie foka jest nadmierne wybrzuszenie w grnych jego
partiach, ktre zaley od ugicia sztagu. Myl e nie musz dodawa e
nawiewanie na grota nie jest podane poniewa znacznie obnia sprawno
caego oaglowania. Nawiewanie jest zem koniecznym podczas eglugi silno
wiatrowej, kiedy to naley mocno luzowa szoty grota i nawet znacznie
poluzowany fok powodowa bdzie backwinding. Poprzez zwikszenie
nacigu sztagu moemy zmniejsza to zjawisko ale jest to metoda znacznie
ograniczona sztywnoci kaduba i wytrzymaoci takielunku. Uywanie
paskiego foka z bardziej wybrzuszonym grotem w pewnym stopniu eliminuje
zjawisko nawiewania

17

4. ZASADY REGULACJI FOKA NA PRZYKADZIE KLASY

470

egluga na jachtach mieczowych wymaga szybkiego reagowania na

zmiany siy i kierunku wiatru, tak wic szybka i trafna praca regulacjami
znajdujcymi si na pokadzie w gwnej mierze decyduje o prdkoci odzi.
eby swobodnie zamyka, otwiera, wybiera i luzowa foka w nastpnym
rozdziale przyjrzyjmy si bliej jego regulacjom.

4.1 Regulacja nacigu liku przedniego foka

Regulujc napicia liku przedniego foka mamy bezporedni wpyw na
przesunicie wybrzuszenia profilu agla i likwidacj zmarszczek zwizanych z
nierwnomiernym napiciem materiau. eglujc w warunkach rednio
wiatrowych naley przesun brzuch foka do tyu. Moemy to osign przez
niewielkie poluzowanie liku przedniego. W tej sytuacji powinny pojawi si
zmarszczki ukadajce si prostopadle do sztagu. W miar zwikszania si siy
wiatru naley odpowiednio wybra lik przedni foka, spowoduje to zanik
zmarszczek tak jak wida to na zdj. 3 i przesunicie wybrzuszenia do przodu.

18

Zdj.3 Prawidowo wybrany lik przedni agla powoduje zanik zmarszczek (waciwy ksztat) i
zmniejszenie oporu tarcia.

Podczas eglugi w warunkach silnowiatrowych 5 stopni w skali

Beauforta i wicej, lik przedni foka powinien by mocno wybrany .
Praca

likiem przednim foka bezporednio wpywa na zjawisko

nawiewania agla przedniego na grota.

Zdj.4 Niewaciwa praca regulacj liku przedniego. Nie wybrany lik powoduje pojawienie si zmarszczek i
zdeformowanie agla, a co za tym idzie zwikszenie oporu tarcia.

19

4.2 Wybieranie i luzowanie szotw foka

Najwikszy wpyw na prawidowe ustawienie foka ma umiejtno
wybierania szotw tego agla. Poprawne ustawienie agla przedniego podczas
eglugi bajdewindem tak, aby wspgra z grotem ma kluczowe znaczenie w
prdkoci jachtu. Za prawidow prac foka bezporednio odpowiada zaogant i
jego szybko reakcji decyduje o optymalnym cigu dyszy. Aby unikn zbyt
duego cinienia na aglu

w warunkach silnowiatrowych, zaogant musi

nieustannie pracowa, tj. wybiera i luzowa foka. Umiejtno luzowania agli

w szkwaach, a co za tym idzie zmniejszenie przechyu odzi i cinienia na
aglu powoduje znaczny przyrost prdkoci.
Luzowanie foka podczas eglugi bajdewindem moemy podzieli na trzy
fazy.
Faza I - lekkie poluzowanie szotw foka okoo 3 cm powoduje otwarcie
grnych partii agla
Faza II - mocniejsze poluzowanie szotw, poza zwikszeniem otwarcia gry
agla powoduje jednoczesne zwikszenie wybrzuszenia dou foka.
Faza III - cakowite wyluzowanie szotw powoduje opot i brak cinienia.
Dopuszczalne jest tylko w warunkach ekstremalnych, kiedy mimo luzowania
grota d pynie w duym przechyle.

4.3 Wysoko ustawienia foka na sztagu a opr

indukowany
Dua szpara pomidzy przedni, doln czci

foka a pokadem

umoliwia przepyw powietrza od nawietrznej na zawietrzn stron agla

(zostao to pokazane na zdj. nr 5)

20

Powoduje to szkodliwe wyrwnywanie si rnicy cinie, inaczej mwiczwiksza opr indukowany4. Wielko oporu indukowanego (K) nie jest
wielkoci sta,

lecz zaley od ksztatu agla jego skrtu i odlegoci od

pokadu. Im wiksza jest rnica cinie tym wikszy jest opr indukowany.
Po zapoznaniu si z definicj atwo sobie wyobrazi, e im bardziej smuky
agiel tym mniejszy opr indukowany (rys.7)

Rys.7 Wielko strat brzegowych w zalenoci od smukoci agla. Ze wzoru wynika e im bardziej smuky
agiel tym mniejsze straty.

OPR INDUKOWANY- jest czci oporu cakowitego, ktra wie si z uzyskaniem

aerodynamicznej siy T a, ktra powstaje na skutek rnicy cinie po obu stronach agla.
Strugi wiatru d ze strony nawietrznej(nadcinienie) na stron zawietrzn(podcinienie)
Tam te ponad gowic agla i poniej bomu powstaje skrtny ruch powietrza, ktry daje pocztek dwm
wirom cigncym si za aglem. Oczywicie ten ruch wirowy poczony jest z pewnymi stratami.

21

Rys. 8 Opr indukowany wystpujcy na aglu. Strzaki obrazuj miejsca najbardziej naraone na
wystpowanie strat brzegowych

Zdj. 5 Za dua odlego foka od pokadu. Takie ustawienie agla powoduje znaczny

wzrost oporu

indukowanego. Strugi powietrza ze strony nawietrznej przedostaj si na stron zawietrzn. Wyrwnanie si

podcinie powoduje znaczne straty brzegowe.

22

Zdj.6 Prawidowa wysoko foka od pokadu.

Naley jednak pamita, e wysoko foka nad pokadem zmienia si w

momencie zmiany ustawienia masztu. Naley to niezwocznie korygowa!

4.4 Praca wzkiem szotw foka (regulacja zamknicia i

otwarcia agla)
Do regulacji zamykania i otwierania foka suy wzek na szynie
przymocowany do burt odzi.
Cz zawodnikw klasy 470 nie uywa w swoich jachtach szyny z
wzkiem, do ktrego przymocowany jest bloczek penicy funkcj kipy.
Zawodnicy ci mocuj bloczek na linkach, ktrymi reguluj jego ustawienie.
Jednak obie regulacje umoliwiaj sprawne zamykanie i otwieranie liku tylnego
agla podczas eglugi. W zalenoci od warunkw wietrznych sternik ustawia
wzek na szynie tak, aby agle optymalnie wsppracoway. Mam na myli
prdko przepywu powietrza pomidzy pokrywajcymi si aglami i rozkad
cinie na obu stronach wspdziaajcych agli. eglujc w warunkach rednio

23

wiatrowych okoo 3 stopni B, gra foka powinna by zamknita, tzn. wzek

ustawiony z przodu szyny tak jak pokazano na zdjciu 8.

Zdj.7 Lik tylny foka mocno zamknity

Zdj.8 Przesunicie wzka do przodu, powoduje zamknicie gry foka tj. na zdjciu 7

Zdjcie 8 doskonale obrazuje zamknicie liku tylnego foka - wzek z

przodu szyny. W miar zwikszania si siy wiatru naley przesuwa wzek do
tyu, spowoduje to otwieranie gry foka. Zbyt mocne zamykanie grnych partii
foka powoduje opisany wczeniej wzrost cinienia w miejscu pokrywania si
agli i nawiewanie na grota.

24

Zdj.9 Lik tylny foka mocno otwarty

Zdj.10 Przesuwanie wzka do tyu powoduje otwieranie si grnych partii agla. Patrz zdj. 9

4.5 Regulacja pooenia bloczka na wzku

Regulacja ta umoliwia przesuwanie rogu szotowego foka w paszczynie
poprzecznej. Zmiana pooenia bloczka pokazana na zdjciach 11 i 12 ma
bezporedni wpyw na kt trymu foka wzgldem diametralnej jachtu i jego
prawidow wspprac z grotem.

25

Zdj.11 Bloczek ustawiony w pozycji rodkowej

Zdj.12 Bloczek ustawiony w pozycji ekstremalnie na zewntrz (najdalej od diametralnej)

eglujc w warunkach rednio wiatrowych 3 stopnie B naley ustawi

bloczek najbliej diametralnej jachtu, wtedy fok z diametraln bdzie tworzy
kt alfa (patrz rys. 12). egluga w warunkach silnowiatrowych od 5 stopni B,
wymaga zmiany kta trymu grota, tworzy on znacznie wikszy kt z diametraln
ni w warunkach rednio wiatrowych. W tej sytuacji bloczek na wzku foka
powinien znajdowa si jak najdalej od diametralnej (zdj. 12) i tworzy z ni kt
beta.

26

Zdj.13 W warunkach rednio wiatrowych bloczek na wzku ustawiamy najbliej diametralnej (zdj.11)
bdzie on tworzy kt alfa. W warunkach silnego wiatru wzek ustawiamy najdalej od diametralnej
(paszczyzna foka tworzy z diametraln kt beta)

27

5. UWAGI KOCOWE

Optymalne ustawienie wszystkich opisanych przeze mnie parametrw

powinno zapewni prawidowe ustawienie foka i jego waciwe wspgranie z
grotem. Naley pamita, e prdko odzi zaley w gwnej mierze od siy
cigu wytwarzanej przez oba agle.

Fok pomimo tego, e jest aglem

mniejszym na jachcie jest duo sprawniejszy i peni rwnie wan funkcj w

wytwarzaniu siy cigu. Od trymu przedniego agla zaley ostro odzi.
Wydajno foka jest duo wiksza poniewa na krawdzi natarcia nie posiada
masztu i nie ulega jego szkodliwemu oddziaywaniu.
W swojej pracy opisaem zasad dziaania regulacji, dziki ktrym mona
trymowa foka w odzi klasy czterysta siedemdziesit. Opisano rwnie efekty
zmiany trymu agli i podano ich naukowe wytumaczenie w sposb przystpny.
Przyswojenie tych informacji pomoe zrozumie pewne zjawiska, nie tylko
pocztkujcym zawodnikom. Wiadomo e w celu waciwego wykorzystania
sprztu eglarskiego naley stale doskonali wiedz z zakresu teorii eglowania,
a zwaszcza aero i hydrodynamiki. eglowanie jest sum wielu skadnikw:
ludzkiego umysu, siy, potu i rzeczy materialnych. To wanie czowiek
odrobin wyobrani, logiki i pracy nadaje mu ksztat. Testujc ustawienia odzi
dochodzi do granic wytrzymaoci wasnych i sprztu, wycigajc z niego
maksimum, co przekada si na wynik w sporcie.
W swojej pracy poruszyem zaledwie jeden z aspektw, jedn skadow
caoci, jednak jake wan. To

agle s motorem napdowym, ktry

zwaszcza mody eglarz musi nauczy si prawidowo prowadzi. Tutaj w gr

wchodz milimetry, ktre mog zadecydowa o wejciu na najwysze podium.

28

Zacznik pierwszy. Wykaz symboli.

- D - opr aerodynamiczny
- Di - opr indukowany
- p - cinienie statyczne
- q - cinienie dynamiczne
- TA - wypadkowa sia aerodynamiczna
- b - wysoko agla
- Sa - powierzchnia oaglowania
- Sm - smuko agla(wyduenie)
- ST - punkt wejcia strugi wiatru

29

Bibliografia

30

1. Kurski W.: Wybrane zagadnienia z teorii eglowania,

Wyd. AWF,

Gdask 1986
2. Marchaj Cz.: Teoria eglowania. Aerodynamika agla Wyd. Almapress
Warszawa 2000
3. Tomaszewski J.: Wizualizacja opywu na aglu w trymowaniu odzi
regatowej (praca magisterska AWF Gdask 2000), Promotor doc. dr in.
Witold Kurski
4. Zawalski K.: eglarstwo wykorzystanie wskanikw (tell talles) w
egludze regatowej, Wyd. Sport Wyczynowy, nr 7, 1985 r nr 7 8
5. Zawalski K.: eglarstwo, Warszawa 1999, Centralny Orodek Sportu

31