NOCIONI I S DREJTS CIVILE

E drejta civile sht deg e veant e s drejts n sistemin ton juridik

E drejta civile jo vetm q sht ndr degt m t vjetra t drejtsis, por ajo
konsiderohet
edhe
ndr
degt
m
t
zhvilluara
t
saj.
E drejta civile zakonisht definohet si deg pozitive e s drejts q prfshin
trsin e dispozitave juridike q rregullojn marrdhniet shoqrore me
karakter pasuror.
E drejta civile rregullon mardhniet shoqrore duke caktuar norma, dhe ato norma
parashohin se si duhet rregulluar ndonj mardhnie ose sjellje n shoqri.
Sot me t drejt civile nnkuptojm trsin e normave juridike q rregullojn
pjesn e prgjithshme t s drejts civile, t drejtn sendore, t drejtn e detyrimeve
dhe t drejtn trashgimore. T katr kto pjes e prbjn t drejtn ton civile.
EMRTIMI I S DREJTS CIVILE
Lidhur me emrtimin e s drejts civile, n literaturn juridike ndeshen dallime.
Kto dallime mbshteten n vet prmbajtjen e lnds q trajtohet n kt disiplin
shkencore dhe juridike.
Emrtimi i s drejt civile n nj mnyr rrjedh prej fjals latine ius civiles q
rregullonte marrdhniet midis qytetarve romak.
Q n fillim mund t themi se, pr kt deg t s drejts, prve emrtimit e drejta
civile, prdoren edhe emrtimet: e drejta pasurore si dhe e drejta private.
Emrtimi e drejta pasurore e ka burimin nga marrdhniet shoqrore me karakter
pasuror, Andaj prkrahsit e ktij emrtimi theksojn se, kjo deg e s drejts duhet t
quhet e drejt pasurore, si emrtim m i drejt me subjektin e marrdhnies juridikocivile.
Emrtimi e drejta private, sht mjaft i prhapur dhe sht i lidhur drejtprdrejt me
ndarjen e t drejts n ius privatum dhe ius publicum q ishte karakteristik e s drejts
romake. Ky mendim lidhur me t drejt private del se kuptimi i saj sht mjaft i
gjer pra e drejta private sht ndar n m shum deg t s drejts dhe si e till ajo
duhet t prdoret vetm si sinonim i t drejts civile.
Me t drejt thuhet se juristt q merren me t drejtn civile quhen civilist andaj
edhe emrtimi i e drejt civile sht i drejt.

OBJEKTI, I S DREJTS CIVILE

Objekti i s drejts civile paraqet nj shtje t kontestueshme. Kur bhet fjal pr t
drejtn civile nuk ndihmon as fakti se e drejta civile sht njra ndr degt m t
vjetra dhe m t prsosura t drejtsis.
E drejta civile studion marrdhniet juridiko-civile. Pra sht trsi normash
juridike civile me t cilat rregullohen marrdhniet shoqrore me karakter pasuror. N
teori thuhet se, objekti i s drejts civile jan raportet shoqrore me karakter pasuror,
si dhe raportet tjera shoqrore q fillimisht nuk kan karakter pasuror, por n instanc
t fundit edhe ato mund t shprehen n vler pasurore.
E drejta civile sht deg e s drejts dhe si e till ajo rregullon marrdhniet
shoqrore me karakter pasuror si dhe disa marrdhnie shoqrore q fillimisht jan jo
pasurore por n instanc t fundit shprehen si pasurore.

METODAT (PARIMET) E S DREJTS CIVILE

N teorin juridike si metoda t s drejts civile zakonisht numrohen katr
metoda (parime), t cilat jan t prbashkta pr tr objektin e t drejts civile. Kto
parime t s drejts civile jan: Barabarsia e palve dhe barabarsia e vullneteve t
tyre n raportin juridiko-civil; iniciativa e lir e palve n lidhjen e punve juridikocivile; sanksioni pasuror, dhe qarkullueshmria e t drejtave subjektive civile.
a.Parimi i barabarsis s palve dhe barabarsis s vullneteve t tyre sht
parimi i par q na bn me dije se, palt n raportin juridiko-civil jan t barabarta
dhe vullneti I tyre sht i barabart. Ky parim nnkupton se, n t drejtn civile midis
palve gjithmon ekziston koordinimi i vullneteve t tyre, ka nuk sht
karakteristike pr t drejtn administrative, ku kemi subordinimin e vullneteve t
palve.
b. Iniciativa e lir e palve q disa e quajn parimi i dispozitivitetit nnkupton se,
krijimi i marrdhnies juridiko-civile lind n baz t iniciativs s lir t palve,
respektivisht me vullnetin e lir t palve. Autonomia e lir e vullnetit q
manifestohet prmes iniciativs s lir t palve, nnkupton, se palt me vullnetin e
vet krijojn, ndryshojn dhe i shuajn t drejtat e veta subjektive.
c. Sanksioni pasuror sht parimi i tret i t drejts civile nnkupton se n rastet
kur nuk prmbushet raporti juridiko-civil n pajtim me vullnetet e palve
kontraktuese, ather si mas paraqitet sanksioni pasuror, q dmth, goditet masa
pasurore e debitorit, e jo si sht n rastet tjera, personaliteti. N t drejtn penale, si
dnim ishte privimi nga liria, n t drejtn familjare do t ishte shkurorzimi, ndrsa
n t drejtn civile do t ishte prmbushja e obligimit t marr nga masa pasurore e
debitorit prmes rrugs gjyqsore.
d. Qarkullueshmria (barjta) e t drejtave subjektive civile nnkupton parimin
se t drejtat civile mund t barten nga nj subjekt i s drejts n subjektin tjetr. Pra t
drejtat civile-subjektive jan t drejta q jan t qarkullueshme. Titullari i s drejts
mund t bart vetm ato t drejta subjektive civile t cilat i ka edhe vet. Kjo sht e

njohur q nga e drejta romake, kur thuhet: nemo ad alium plus iuris transferre poest
quam ipse possidat, q dmth askush n tjetrin nuk mund t bart m shum t
drejta nga ato t drejta t cilat vet i disponon, n qarkullimin ekonomik dhe juridik
nga nj titullar n tjetr.
SISTEMI I T DREJTS CIVILE
Lidhur me sistemin e s drejts civile ekzistojn dy mnyra tradicionale: sistemi
institucional dhe sistemi pandect.
Sipas sistemit institucional i cili prejardhjen e ka nga juristi i njohur romak Gai, e
drejta civile ndahet n tri pjes:
1. Persona (personae)
2. Sende (res) dhe
3. Padi (actiones)
Pr dallim nga sistemi Institucional, ekziston edhe sistemi pandect, i cili sht
prvetsuar n t drejtn gjermane, por natyrisht edhe ky sistem prejardhjen e ka nga
e drejta romake, sepse lidhet drejtprdrejt me emrin e Justinianit. Sipas kti sistemi e
drejta civile ndahet n katr pjes:
1. Pjesa (e drejta) sendore
2. Pjesa (e drejta) e obligacioneve
3. Pjesa (e drejta) familjare dhe
4. Pjesa (e drejta) e trashgimit.
Sistemi i s drejts civile nnkupton trsin e dispozitave dhe rregullave juridike
q jan t prbashkta pr t gjitha degt e s drejts civile. Ndryshe kt pjes e
quajm pjesa e prgjithshme e s drejts civile, ose hyrje n t drejtn civile.
INSTITUCIONET THEMELORE T S DREJTS CIVILE
N t drejtn civile ekzistojn shum institute juridike. Me institute juridik
kuptojm trsin e normave juridike q rregullojn nj lmi t caktuar. Dihet se
trsia e institute e prbjn degn e s drejts,ndrsa trsia e degve sistemin juridik
t nj shteti. Institucionet themelore n t drejtn civile konsiderohen:
- pronsia, q sht karakteristik pr t drejtn sendore,
- kontrata, q sht karakteristike pr t drejtn e detyrimeve,
- testamenti (pr t drejtn trashgimore).

E drejta civile dhe kodifikimet m t rndsishme n bot

E drejta civile si deg e veant e s drejts q rregullonte nj lmi juridike shum t
gjer, shprehte nevojn pr nj kodifikim t saja. Shtetet me nj sistem juridik t
zhvilluar kaluan nga rregullimi parcial I s drejts civile m ligje t veanta, n
rregullim
t
trsishm
prmes
kodeve
civile.
Kodet m t rndsishme n bot numrohen: Kodi Civil Francez i vitit 1804, Kodi I
Prgjithshm I Austris I vitit 1811, Kodi Gjerman i vitit 1900, Kodi civil Zviceran i
vitit1970, Kodi civil Sovjetik i vitit 1922 etj.
Kodi civil (Code Civile) sht kodi m I rndsishm I t drejts civil. sht nxjerr
n Franc. sht aprovuar n vitin 1804 dhe bri rregullimin e marrdhnieve
juridiko_civile n nj nivel shum t lart juridik. Kodi Civil mbshtetjen e vet e ka
n t drejtn romake dhe n t drejtn zakonore franceze. Kodi njihet me emrin Kodi i
Napoleonit, pr shkak t rolit q ai pati n nxjerrjen e tij.
Kodi Civil Austriak I vitit 1811 sht kodi m I rndsishm q u nxor n fillim t
shek XIX. Mbshtetet n parimet e s drejts romake dhe sht shkruar m nje gjuh
t kuptueshme. Kodi Civil Austriak sht zbatuar edhe n territoret e ish Jugosllavis
dhe lirisht mund t thuhet se dispozitat e tij si rregulla t s drejts civile mund t
zbatohen edhe sot.
Kodi civil Gjerman- Si kod m bashkkohor i cili u nxor n vitin 1900, prmban edhe
shum institucione juridike, t cilat nuk i njihet Kodi Civil Francez. Kodi Civil
Gjerman ka psuar ndryshime dhe plotsime t shumta. Pati ndikimin e vet n
nxjerrjen e kodeve dhe legjislacioneve civile t shum shteteve tjera.
Kodi civil Zviceran Edhe Zvicra bri kodifikimin e s drejts civile. Ky kod sht
aprovuar n vitin 1907. N Zvicr, pjesa e t drejts civile detyrimet jan rregulluar
me kod t veante q nuk sht karakterisitk pr shtetet e tjera. Kodi Zviceran pari
ndikim n nxjerrjen e kodeve t shteteve tjera dhe lirisht mund t thuhet se Kodi Civil
Turk i vitit 1926 sht nj kopje e Kodit Civil Zviceran.
Kodi Civil i Shqipris U nxor n vitin 1929 koh q i prket Mbretris s Ahmet
Zogut, dhe sht I inspiruar nga kodi Civil Francez, Italian dhe ai zviceran. Ky kod
mundsoi t rregullohen marrdhniet juridike-civile n mnyr m t hollsishme.
Mirpo ndryshimet n sistemin juridik t Shqipris krijuan nj legjislacion tjetr t
pavarur t Shqipris pas vitit 1945 pr t dal n nj sistem juridik t pas viteve 1990
dhe t nxirret nj kod i ri civil q konsiderohet modern. Kodi I ri Civil I Republiks s
Shqipris sht miratuar n vitin 1994 dhe hyri n fuqi me datn 29.07.1994.

BURIMET E T DREJTS CIVILE

Me fjaln burim n kuptimin juridik kuptojm vendin ku i marrim normat e t
drejts civile.
Burimet e s drejts civile ndahen n:
1. Burime materiale
2.Burime formale
Burim material me burim material nnkuptojm vullnetin e asaj force shoqrore
q e krijon t drejtn n secilin shtet. E ajo forc shoqrore q e krijon t drejtn
brenda nj territori jan prfaqsuesit e popullit.
Burimet formale me burime formale nnkuptojm mnyrn apo formn prmes
s cils manifestohet vullneti i asaj force shoqrore.
Burimet formale t s drejts
jan: ligji, zakoni, praktika gjyqsore dhe shkenca juridike.
Ligji Ligji sht gjithmon burim kryesor i s drejts civile, n do koh dhe n
do vend ku burim i s drejts sht e drejta e shkruar.N t drejtn ton fjala ligj
prdoret n kuptimin e gjer, duke prfshir kushtetutn, si akt m t lart juridik t
nj shteti, pastaj ligjin dhe aktet e tjera nnligjore.
Ligji n kuptimin e ngusht, paraqet aktin juridik q nxirret n procedur t veant
nga organi kompetent.N t drejtn civile burime t drejtsis nuk jan vetm ligjet
n kuptimin e vrtet, dmth aktet normative q i nxjerr kuvendi si organ legjislativ.
Ligjet kan veprim territorial, kohor dhe personal.
Retroaktiviteti i ligjeve civile N drejtsi ekziston parimi q ligjet t mos veprojn
n mnyr retroaktive. Palt kur vihen n ndonj raport juridike, kan parasysh
drejtsin pozitive, q n at moment sht n fuqi. Pr kt arsye sht q ligji t
mos veproj n mnyr retroaktive. Ekzistojn situate kur ky parim nuk mund t
zbatohet me konsekuenc. Kjo ndodhe m s shpeshti kur nj pun juridike sht
prcaktuar gjat kohs kur ligji i vjetr ka qen n fuqi, por prodhon veprime pr t
ardhmen kur ligji m i ri hyn n fuqi.
E drejta zakonore n t drejtn civile konsiderohet burim i s drejts civile dhe
ky si burim subsidiar, prkatsisht i dors s dyt.
Me t drejtn zakonore kuptojm kuptojm rregullat e sjelljes t cilat prsriten brez
pas brezi, respektohen nga t gjith dhe n fund i nnshtrohen sanksionit t caktuar. E
drejta zakonore mund t zbatohet si burim i s drejts civile vetm n rast se
mungojn dispozitat e shkruara.
N vendet moderne e drejta e shkruar (ligji) po e shtyn n plan t dyt t drejtn
zakonore. Ekzistojn disa vende siq sht Anglia ku ligje n t drejtn civile nuk ka,
dhe sipas mendimit t disave, mbretron vetm e drejta zakonore. N kontinentin
evropian n vendet borgjeze, e drejta zakonore zbatohet n munges t dispozitave
ligjore.
Praktika gjyqsore gjithsesi sht burim i i s drejt civile . por ajo n skenn
juridike sht edhe si burim subsidiar dmth pas ligjit dhe t drejts zakonore.
Praktika gjyqsore sht burim i t drejts civile e cila aplikohet nga ana e gjyqtarve
me rastin e marrjes s ndonj vendimi pr zgjidhjen e ndonj shtjeje civile juridike

e pr t ciln shtje nuk kemi hasur n ndonj dispozit ligjore pr rregullimin e

ksaj shtjeje.
Doktrina juridike punimet shkencore t cilat i krijojn shkenctart quhet
doktrin juridike. Qllimi i doktrins juridike:
1) qllimi i doktrins nuk sht krijimi i norms por sht interpretim doktrinar,
2) qllimi i doktrins sht q ti ndihmoj legjislacionit,
3) qllimi i tret sht tregimi i t ardhmes s legjislacionit.
Konventat ndrkombtare- jan marrveshje ndrkombtare t cilat nxirren
dhe miratohen nga ana e shteteve antare t organizats ndrkombtare dhe secili
shtet antar i asaj organizate e ratifikon at konvent apo marrveshje.
INTERPRETIMI I LIGJEVE
Interpretimi i ligjeve sht problem i prgjithshm i zbatimit t ligjeve pasi q dihet
q ligji sht i shkruar, i shprehur me kuptim, i prcaktuar dhe ai nuk ndryshon kurse
jeta ndryshon, paraqiten gjithmon situate t reja t cilat ligjvnsi nuk ka mundsi ti
parashoh. Kemi interpretimin zyrtar dhe at gjyqsor.
Interpretimin zyrtar t ligjeve e bjn organet prkatse shtetrore me qllim t
zbatimit t tyre. Interpretimi zyrtar mund t jet gjyqsor n qoft se e bn gjyqi me
rastin e gjykimit, dhe legal kur e bn organi q e ka aprovuar, apo organi i veant i
autorizuar nga organi ligjdhns.
Interpretimi gjyqsor n doktrinn e vjetr deri ka mesi i shek. t kaluar ka
ekzistuar botkuptimi se gjyqtari me rastin e interpretimit t ligjit duhet t gjej
dshirn e ligjdhnsit. Ky botkuptim ka qen pasoje e msimeve t shkolls s t
drejts natyrore. Prkundr ktij botkuptimi se n interpretimin e ligjeve nuk sht e
rndsishme t dihet ka deshi ligjdhnsi kur nxori ndonj dispozit por far
dispozite do t nxirret sikur t jetonte kohen kur shqyrtohet kontesti konkret.
Interpretimi objektiv- sht ai interpretim me t cilin bhet sqarimi i norms n baz
t asaj q shkruhet.
Interpretimi subjektiv sht ai interpretim me t cilin bhet sqarimi i norms n
baz t asaj ka ka thn ligjdhnsi.
Teknika e interpretimit t ligjeve - interpretimi i ligjeve mund t jet gramatikor,
logjik, sistematik dhe historik.
Interpretimi gramatikor sht faza e par e interpretimit dhe do t thot sqarim i
kuptimit t ndonj dispozite n baz t analizs gramatikore, n baz t rndsis dhe
rendit t fjal, n baz t rregullave t gramatiks dhe sintakss.
Interpretimi logjik- sht sqarim i kuptimit t dispozitave me konstatimin e lidhjes
logjike me dispozita tjera juridike q i shfrytzon ligji.
Interpretimi historik- sht sqarim i kuptimit t dispozitave duke marr parasysh
rrethanat historike q ndikuan n nxjerrjen e asaj dispozite.
Interpretimi sistematik- sht sqarim i dispozits me caktimin e vendit t tij n tr
sistemin e drejtsis.
Analogjia Analogjia paraqet mnyrn kryesore t interpretimit me ann e t cils
plotsohen zbrassirat juridike. N qoft se n t drejtn civile nuk ka dispozit ose
rregull ekskluzive, kontesti zgjidhet prmes analogjis. Pra analogjia sht zbatim i
ligjit n ato raste q ligji nuk i parasheh, por t cilat jan t ngjashme me rastet q
ligji i parasheh. Nse rasti sht parapar n ndonj dispozit tjetr, ather kemi

analogjin ligjore. N qoft se rasti nuk sht parapar n ndonj dispozit por duhet
t nxirret nga parimet m t prgjithshme t sistemit civil-juridik, ather kemi
analogjin juridike.
MARDHNIA JURIDIKE- CIVILE
Mardhniet juridike-civile konsiderohet do mardhnie juridike e mbshtetur n
normat (rregullat) e s drejts civile prmes s cils palt krijojn, ndryshojn ose
shuajn ndonj t drejt subjektive. Mardhniet juridike-civile n t gjitha rastet
rregullohen me rregulla t s drejts civile.
Mardhnie juridike-civile ka nj rndsi t veant n fushn e s drejt civile. do
mardhnie shoqrore e rregulluar me norma t s drejt civile ka pr qllim efektin
pasuror andaj edhe realizimi i t drejtave dhe detyrimeve q krijojn palt me kt
mardhnie juridike-civile bhet prmes rrugs juridike.
- E drejta n kuptimin objektiv dhe subjektiv
Si dim e drejta sht tubim i normave juridike q rregullojn marrdhnie t
caktuara shoqrore.
- E drejta objektive t gjitha normat t cilat rregullojn nj raport t caktuar
shoqror i quajm institut juridik p.sh kemi institutin juridik t pronsis q
prfshin t gjitha normat q kan t bjn me pronsin. Kemi institutin e
prfaqsis, testamentit, kontrats etj.
- E drejta subjektive Ato t drejta q individi ose grupi i individve dmth
subjektet e s drejts, e nxjerrin prej norms prej t drejts obligative, e quajm t
drejt subjektive. P.sh fmija ose prindi sht i paaft pr pun, krkon mbajtjen e tij,
ai ka t drejt subjektive q t nxjerr nga dispozita q e rregullojn detyrimin pr
mbajtjen e s drejts obligative.
- Fuqia juridike ekziston ather kur nuk ekziston e drejta t cils i prgjigjet
ndonj detyrim, por ekziston mundsia e nj personi q me deklarimin e vullnetit t
tij ndikon n krijimin, ndrrimin e ndonj t drejt subjektive, p.sh kur dikush sht
trashgimtar e deklarohet se nuk e pranon trashgimin.
- Gjendja juridike Gjendja juridike ekziston ather kur ekzistojn disa elemente,
rrethana juridikisht relevante, t cilat n t ardhmen shndrrohen n t drejtn
subjektive p.sh prindrit jan n gjendje t veant juridike ndaj fmijs q duhet ti
mbaj, nse nuk mund t mbahen vet.
- Pozita juridike ose statusi sht grumbull i rrethanave lidhur me nj person q
ndikon n realizimin dhe mbrojtjen e t drejtave t tij subjektive.
E drejta subjektive e shikuar si raport juridik sht e ditur se e drejta subjektive
sht gjithmon raport midis shum personave, raport shoqror, raport midis njerzve
e jo raport midis njerzve dhe sendeve. Nse kt raport e shikojm, jo vetm nga
pikpamja e bartsit t ksaj t drejte subjektive, por edhe nga pikpamja e bartsit t
obligimeve, ather do t kemi raportin juridik n t drejtn civile p.sh pronsia sht
e drejt subjektive nse shikohet nga pikpamja e titullarit t asaj t drejte. Raporti
juridik mund t jet i ndryshm pr nga lloji, mnyra e krijimit sipas veprimit, pr kah
koha q zgjat etj. Sa i prket raportit juridik ato jan:
a) Personat q jan barts t t drejts dhe obligimeve dhe
b) vet kto t drejta dhe obligime.

SUBJEKTET E S DREJTS
Subjektet e s drejts n t drejtn civile jan element thelbsor i do mardhnieje
juridike-civile. Subjekte t s drejts mund t jen personat e ndryshm fizik dhe
juridik. Kta subjekt t s drejts konsiderohen barts t t drejtave dhe detyrimeve
Aftsia e personave fizik ose juridik q t jen barts t s drejtave dhe detyrimeve
quhet aftsi juridike. Me fjal t tjera aftsia juridike don t thot t jesh subjekt n
t drejtn, kjo sht mundsi q t kesh t drejta dhe detyrime. Aftsia pr t vepruar
sht aftsi q me deklarimin e vullnetit t vet t fitoj t drejta dhe detyrime dhe
prgjithsisht t ndrmarrin veprime juridike.
Aftsia juridike dhe e veprimit Aftsia e personave fizik dhe juridik, q t jen
barts t s drejts dhe detyrimeve quhet aftsi juridike. Ndrkaq aftsia pr t
vepruar sht aftsi q me deklarimin e vet t vullnetit t fitojn t drejta e detyrime
dhe prgjithsisht t ndrrmarin veprime juridike. Secili subjekt me vet at q sht
subjekt, ka aftsi juridike, por nuk sht e thn se ai duhet t ket patjetr edhe aftsi
pr t vepruar. Kshtu p.sh fmiu i porsalindur sht juridikisht i aft. Ai p.sh
menjher mund t trashgoj, t marr si dhurat ndonj send dhe me kt t fitoj t
drejtn subjektive, n rastin konkret t drejtn e pronsis.Por ai akoma nuk sht i
vetdijshm, nuk mund t fitoj t drejtn subjektive me veprimin e vet, por me
veprimin e ndonj personi tjetr-t prfaqsuesit (prindit, kujdestarit) etj.
Personat fizik
Kuptimi do person fizik konsiderohet subjekt i s drejts. Ky subjektivitet fitohet
me t lindur. Pr kt krkohet q ai t lind i gjall prkatsisht t jap shenja jete
dhe t ket formn e njeriut. Personi fizik, si subjekt i s drejts, karakterizohet nga
disa zotsi (aftsi juridike:zotsin juridike, zotsin e veprimit dhe zotsin e
deliktit. Zotsia juridike sht aftsia e personit fizik t jet barts i t drejtave dhe
detyrimeve . Q personi fizik t jet juridikisht i aft, nevojitet t lind i gjall,
gjegjsisht t jep shenja jete. Ndrkaq fmiu i lindur parakohe, q sipas rregullave
mjeksore gjyqsore nuk mund te jetoj, megjithse me rastin e lindjes jep shenja jete,
nuk duhet t konsiderohet n drejtsi. Q personi fizik t fitoj aftsin juridike,
nevojitet t ket formn e njeriut dmth t mos ket lindur si i ashtuquajtur monstrum.
Pushimi i aftsis juridike Aftsia juridike vazhdon deri sa personi fizik t jet i
gjall dhe ndrkrehet me vdekjen e tij ose shpalljen i vdekur.
N t drejtn ton pozitive mund t shpallet i vdekur:1) personi pr jetn e t cilit
gjat 5 viteve t fundit nuk ka pasur kurrfar lajmesh dhe pr dhe nga lindja e t cilit
kan kaluar 60 vjet, 2) personi pr t cilin gjat 5 vjetve t fundi nuk ka pasur
kurrfar lajmesh dhe pr t cilin besohet se nuk sht m i gjall, 3) personi q sht
zhdukur me rastin e fundosjes s ndonj anieje, n nj aksident komunikacioni, zjarri,
vrshimi, trmeti etj., pr jetn e t cilit nuk ka pasur kurrfar lajmesh brenda 6
muajve t fundit nga dita e kalimit t rrezikut, dhe 4) personi q sht zhdukur gjat
lufts lidhur me ngjarjet e lufts pr jetn e t cilit nuk ka pasur kurrfar lajmesh
brenda nj viti, nga dita e ndrprerjes s armiqsive. Shpallja e personit t zhdukur
bhet me an t nj vendimi gjyqsor.

Zotsia (Aftsia) pr t vepruar e personave fizik Sipas t drejts son personat

fizik veprojn sipas rregullit madhor kur mbushin 18 vjet, apo kur fmiju para
mbushjes s moshs madhore martohet. Personat deri n moshn 18 quhen t mitur
dhe t paaft pr t vepruar. Por paaftsia e tyre pr t vepruar nuk sht e njjt.
Personat q jan n moshn 14 vjeare apo t miturit e rijn jan krejtsisht t paaft
pr t vepruar, kurse personat prej moshs 14 vje gjer n moshn 18 vjet ose t
miturit m t vjetr jan t aft pr t vepruar n mnyr t kufizuar.
Zotsia e deliktit-sht aftsi e personit q t prgjigjet pr veprimet e
veta deliktet me masn e vet pasurore. Zotsia deliktore, ekziston nga mosha 14
vjeare. Personat fizik deri n moshn 7 vjeare nuk prgjigjen pr deliktet e tyre.
Ndrkaq personat fizik q nga mosha 7 deri 14 vje, po ashtu, konsiderohen t
prgjegjshm pr deliktet e tyre me masn e vet pasurore, bhet prjashtim kur mund
t provohet se personi fizik mbi moshn 7 vje, por m pak se 14 vje, ka qen i aft
pr t gjykuar pr veprimet e veta t palejueshme.
Atributet e personit fizik Personat fizik kan disa atribute q shrbejn pr
identifikimin, shnimin, caktimin juridik t atyre personave. Kto atribute jan nga
njher disa t drejta subjektive t lidhura pr personin fizik p.sh emri, nga njher
gjendja juridike por n do rast jan t lidhura sidomos pr subjektivitetin juridik t
personave fizik. Si atribute t personit fizik jan: emri, vendbanimi, vendqndrimi,
shtetsia, librat e gjendjes civile.
Personat juridik
Personat juridik Krijesat e tilla t cilave iu sht njohur cilsia e subjektit juridik
nga rendi juridik quhen persona juridik. P.sh kur blejm ndonj send prej primusit
midis nesh krijohet raporti juridik. Secili prej ne t dyve n kt raport ka t drejta
dhe detyrime. N jetn ton t prditshme takojm shum shpesh persona juridik.
Nse n mngjes blejm gazetn, vihemi n raport juridik me prfaqsuesin e
ndrmarrjes pr shprndarjen e shtypit q gjithashtu sht person juridik, vozitemi me
trenin q i prket ndrrmarjes elektrike komunikatave etj. Person juridik sht vetm
ai kolektiv njerzish t cilt kan nj far pasurie dhe mas pasurore dmth tubim t
vlerave ekonomike me qllim t kryerjes s ndonj veprimtarie ekonomike. N t
drejtn borgjeze ekzistojn dy lloje themelore t personave juridik: shoqatat dhe
institucionet.
Shoqatat Ekzistojn ather kur kemi shum persona dhe bashkohen me qllim t
arritjes s ndonj qllimi ekonomik, kulturor, sportive. Bashkimi i ktill i individve
paraqet ather nj organizim t veant q n t drejtn civile njihet si trsi nj
subjekt unik. Shoqata ka antart e vet, qndrimin e tyre nga shoqata si trsi si dhe
marrdhniet reciproke midis shoqats si trsi si dhe marrdhniet reciproke midis
shoqats i caktojn rregullat themelore ose statusi i shoqats.
Institucioni - Tek institucioni ekziston nj mas e caktuar pronsore dmth tubim i
vlerave ekonomike, q ka qllim t caktuar. Ajo gjithashtu i sht kushtuar arritjes s
qllimeve dhe interesave t disa njerzve por ata njerz t cilt plotsojn disa
qllime, interesa t veta nprmjet ksaj mas nuk jan organizativisht aq t fuqishm
sa shoqata. Kjo mas pasurore shfrytzohet n baz t aktit t caktuar mbi
themelimin.
Krijimi i personit juridik q personi juridik t ekzistoj e drejta pozitive duhet t
njoh kto marrdhnie shoqrore: uniteti organizativ dhe masn pasurore q

prbjn personin juridik. Kjo njohje nga ana e s drejts pozitive sht e mundshme
n dy mnyra: nprmjet t paraqitjes dhe nprmjet lejes. Sistemi i paraqitjes
ekziston ather kur pr njohjen e personit juridik nga ana e s drejts pozitive
nevojitet q ai person juridik ti paraqitet pushtetit prkats administrative. Organet e
pushtetit kan pr detyr t marrin n dijeni ekzistimin e personit juridik, prve
ather kur qllimet e tij jan antiligjore ose prgjithsisht t pa lejueshme.
Mbarimi i personit juridik Paraqitet ather kur zhduken ato elemente q jan t
domosdoshme pr ekzistimin e tij. Dmth n qoft se zhduket uniteti organizativ, n
qoft se zhduket edhe pasuria e personit juridik si dhe n qoft se veprimtaria e
personit juridik nuk kryhet sipas rregullave t paraqitura ose t lejuara, prandaj ai
bhet anti juridik gjegjsisht organ administrative q ka dhn lejen ather heq at
leje dhe ndalon punn e personit juridik.
Shoqatat si persona juridik Te shoqata jan esenciale antarsia dhe qllimet e
caktuara n rregullat themelore q ajo antarsi me ndihmn e mass pasurore t
shoqats dshiron t realizoj. Organ karakteristik i shoqats sht kuvendi I antarve
si organ m I lart. Ai mbahet t paktn nj her n vit dhe jep synimet e prgjithshme
pr punn e tyre. N qoft se shoqata sht e madhe pr kuvend zgjidhen delegatt t
cilt prfaqsojn antart. Kuvendi sipas rregullit zgjedh nj organ operativ I cili
udhheq punn e prditshme t shoqats, zakonisht sht kolektive dhe quhet kshill
drejtues ose ekzekutiv dhe nj organ mbikqyrs. Kuvendi mund t zgjedh edhe
organin individual kryetarin, e kryetari mund t zgjedh edhe vet kshilli drejtues
prej antarve t vet. Gjithmon duhet t caktohet ndonj person, zakonisht kryetari
apo m shum persona t caktuar, t cilt prfaqsojn shoqatn n pikpamje civile
juridike sipas vet statusit dhe n emr t shoqats kryejn veprime dhe pun juridike.
Fondacionet si persona juridik N drejtsin ton t paralufts fondacionet kan
qen form e rndsishme e personit juridik. Ato jan n t vrtet institucione
private. Pr themelimin e fondacionit jan nevojitur: deklarata e vullnetit mbi
themelimin e fondacionit dhe leja e organeve kompetente. N drejtsin e sotme,
gjithashtu mund t ekzistojn fondacionet, Pr themelimin e fondacionit nevojiten po
ato kushte t paralufts, deklarimi I vullnetit dhe leja. Ato jan krijuar q dikush ta l
me testamentin e vet ndonj mas pasurore pr arritjen e ndonj qllimi t lejuar.
Zotsia juridike dhe zotsia pr t vepruar e personave juridikPersonat juridik,po ashtu, kan zotsin juridike, zotsin e veprimit dhe zotsin e
deliktit, dmth ata kan aftsin pr t qen barts t t drejtave dhe detyrimeve,
aftsin pr t qen barts t t drejtave dhe detyrimeve , aftsin pr t qen
prgjegjs pr veprimet e palejueshme t tyre deliktet. Pr dallim nga personat fizik,
te personat juridik kto zotsi fitohen nga momenti i krijimit t personit juridik.

10. OBJEKTI SI ELEMENT I MARDHNIES JURIDIKE-CIVILE

Objekt i s drejts civile mund t jet vetm ajo q n mnyr indirekte ose direkte
mund t kufizohet n vlerat ekonomike, gjegjsisht n t holla. Kjo i prgjigjet
esencs s t drejts civile, sidomos sanksionit t saj ekonomik. Kto objekte jan:
- sendet,
- vlerat e njerzve
- vlerat personale dhe
- produktet e fryms s njeriut
Sendet - jan objekt m i rndsishm i s drejts civile. Sendet jan pjes materiale
t natyrs mirpo q nj pjes materiale e natyrs t jet send n kuptimin juridik
teknik t s drejts civile nevojitn dy kushte: kushti fizik dhe kushti shoqror.
Kushti fizik qndron n at q ajo pjes e natyrs t jet faktikisht apo n mnyr
vizuele n pushtetin ton fizik, pr kt arsye hapsira e lir ajrore, ujrat n oqeane
planett, meteort nuk jan sende. Por ajri i komprimuar pr prdorim teknik
gjithashtu sht send, ai gjendet n pushtetin ton fizik.
Kushti shoqror Do t thot se pjesa e natyrs q konsiderohet si send n drejtsi
duhet t jet njkohsisht mall nga pikpamja ekonomike. Atom mund t jen objekt
t degve tjera t drejtsis p.sh t s drejts administrative, por pr nga pikpamja e
t drejts civile jan jasht qarkullimit, p.sh varrezat nuk jan sende n t drejtn
civile dhe nuk mund t jen objekt i qarkullimit civil-juridik ejt.
- Ndarja e sendeve - sht n t patundshme dhe t tundshme. I patundshm sht ai
send q nuk mund t transferohet prej nj vendi n vend tjetr. E patundshme sht
toka dhe krejt ajo q sht e ndrtuar n tok. Sendet tjera jan t tundshme.
Sendet e hargjueshme jan ato sende qllimi I t cilave sht q me nj prdorim t
shpenzohen ose tjetrsohen. Kto jan p.sh lndt e para, ushqimi, t hollat etj.
Pr nga lloji, sendet mund t jen t caktuara ose gjenetike, jan ato sende q
caktohen dhe shnohen sipas llojit, numrit dhe sasis p,sh drithi i gjinis, dhe lloji
prkats.
Sendet e patrup Disa autor konsiderojn edhe sende patrup. Ndarjen e sendeve pa
trup e gjem pr her t par n t drejtn romake. Gaji me sende patrup nnkupton:
t drejtn e trashgimit, t gzuarit e fryteve madje edhe t drejtn e obligacionit. Pr
arsye praktike nuk sht e nevojshme t konsiderojm t drejtn si sende t patrup.
Veprimet e njerzve Jan gjithashtu pr kah struktura e vet ekonomike mallra, por
ato drejtsia prap se prap nuk i konsideron sende. Nuk sht do veprim njerzor
lnd e s drejts civile, por vetm ai q ndonj mnyr shprehet n mnyr
monetare, t kufizohet me t holla p.sh puna n organizimin e piknikut vullnetar nuk
sht lnd e s drejts civile, pastaj nse dikush kndon n piknik ather as ky nuk
sht objekt i s drejts civile.
Edhe mosveprimi i ndonj personi domethn rezervimi nga ndonj veprimtari q
prndryshe sht lejuar, n qoft se ky rezervim ka ndonj interes ekonomik pr paln
tjetr mund t jet lnd e s drejts civile.
Vlerat personale nderi, shndeti, dija, liria personale, integriteti fizik, shpirtror
dhe moral, sekreti personal, liria e vetdijes etj, jan vlerat m t mdha n jet.
Vlerat ekonomike jan baz e tyre e domosdoshme, kusht i domosdoshm pr
ekzistimin e tyre por vetm kusht. Vlerat personale jan t lidhura me personalitetin
fizik dhe jan pjes integrale e ktij personaliteti. Por edhe personat juridik mund t

ken disa vlera personale p.sh firma e ndrrmajes, zri i mir i personit juridik etj.
Produktet e shpirtit njerzor sht krejt ajo q krijon apo prmes s cils shprehet
shpirti njerzor, mendja, jeta emocionale e njeriut. Kto jan t arriturat ose realizimet
shkencore apo artistike n prodhimtarin materiale. Produktet e shpirtit njerzor duhet
ti dallojm prej vlerave personale, sepse ato nuk paraqiten n vet jetn e brendshme
shpirtrore t njeriut por objektivizohen.

KRIJIMI DHE MBARIMI I RAPORTEVE JURIDIKE

Faktet juridike Rrethanat t cilat ndikojn n mardhniet juridike quhen fakte
juridike. Me fakte juridike krijohet,ndryshohet ose shuhet e drejta subjektive. Vet
dispozita vet norma nuk sht e mjaftueshme pr krijimin e raportit juridik. do
raport jetsor dhe shoqror prbhet nga disa rrethana, fakte q jan reciprokisht t
lidhura. Faktet juridike ndahen n ngjarje dhe veprime.
Ngjarjet si fakte juridike konsiderohen fakte juridike, kur e drejta e lidh krijimin,
ndryshimin a shuarjen e ndonj mardhnje juridike-civile.Si ngjarje natyrore mund t
jen t ndryshme p.sh lindja, vdekja, kalimi i kohs s fatkeqsis elementare,
smundja psikike et. Rrufeja e mbyt kalin me vet kt mbaron e drejta e pronsis
mbi kalin. N kt pikpamje rrufeja sht fakt juridik.
Veprimet e njerzve si fakte juridike- si fakte juridike jan shum m t
rndsishme, ato ndahen n veprime t lejuara dhe t palejuara. Veprimet e palejuara
quhen Delikte dhe ato krijojn obligimin q t kompenzohet dnimi q dikush e ka
shkaktuar. Veprimet e lejuara i ndajm n pajtim me drejtsin dhe veprimet t
vullnetit. Veprim n pajtim me drejtsin sht ai veprim njerzor q nuk sht i
ndaluar por pr kah drejtsia sht i lejuar, por nuk sht ndrmarr me qllim q t
krijohet, ndrrohet ndonj e drejt.
Veprime t vullnetit jan ato q ndrrmirren pikrisht me qllim q t prodhohet
ndonj efekt objektiv juridik i lejuar nga drejtsia. Veprimet e vullnetit jan n t
vrtet deklarim i vullnetit. Deklarimi Ii vullnetit me qllim t krijimit, ndrrimit ose
mbarimit t raportit juridik sht fakti m i rndsishm dhe m i shpesht.
Tubi i fakteve sht i rrall rasti q vetm nj fakt juridik t shkaktoj krijimin,
mbarimin, ose ndrrimin e ndonj t drejt objektive gjegjsisht t raportit juridik,
megjithse ka edhe raste t tilla, pr shembull gjetja e sendeve. Zakonisht krkohen
m shum fakte. T gjitha faktet q duhet t mblidhen pr krijimin, mbarimin ose
ndrrimin e ndonj t drejt prbjn tubin e fakteve.
Supozimet dhe fiksionet Supozimet jan mjet shum i dobishm i tekniks
juridike, sidomos asaj procese-juridike p.sh mirbesimi iI posedimit supozohet dmth
nga fakti se dikush sht posedues nxirret fakti se ai sht posedues me mirbesim
gjersa t argumentohet e kundrta. Te fiksionet pr dallim nga supozimet merret se
ekziston nj fakt q n t vrtet nuk ekziston, kjo bhet pr arsye q t lehtsohet
teknika juridike p.sh ekziston fiksioni se fmiu i filluar sht i lindur nse sht fjala
pr interesat e ti.

Klasifikimi i t drejtave subjektive civile

N kuadr t s drejts civile, t drejtat subjektive mund t ndahen n t drejta
absolute dhe t drejta relative.
T drejtat absolute Jan ato t drejta t cilat 1) t drejts s personit t autorizuar i
prgjigjet obligimi i t gjith personave t tjer, 2) Numri i ktyre personave nuk
sht i caktuar, 3) obligimi i tyre sht negative dmth qndron n at q personin e
autorizuar t mos e pengoj n ushtrimin e autorizimeve t tij, 4) ky raport i titullarit
ndaj t gjith personave t tjer nuk sht konkretizuar.
T drejtat absolute jan reale dhe personale.
a. T drejtat reale jan ato t drejta absolute q si objekt t vetin t drejtprdrejt
kan sendet. Nga pronsia private jan nxjerr edhe dy t drejta reale, servituti dhe
pengu. Kjo e drejt ka t bje me ato objekte t pronsis shoqrore.
b. T drejtat personale prfshijn1) t drejtat personale q kan t bjn me
statutin civil juridik t nj personi. Kto jan t drejta personale nga marrdhniet
familjare si dhe statuset personale, legjitimiteti, mosha madhore, aftsia juridike dhe e
puns etj. 2) t drejtn e personalitetit ose t drejtn n kuptim m t ngusht. Kto
jan t drejta objekt i t cilave sht prona personale. 3) t drejtn personale objekt i
s cils sht produkti i shpirtit dhe mendje s njeriut. Kt grup t drejtave i quajm
edhe t drejt t autorit.
c. T drejtat e personalitetit ose t drejtat n kuptim t ngusht jan t drejta,
objekt iI t cilave sht prona personale. T drejtat e personalitetit jan: vlera morale
dhe ideore. T marrim shembull integritetin fizik. Nse dikujt i shkaktohet lndim
fizik, i lnduari sigurisht ka psuar dm moral, sepse i sht cenuar nj vler morale.
Por nga ky lndim shkaktohet edhe nj dm pasurie, sepse nuk ka mundur t punoj
nj koh t caktuar ose sht paksuar aftsia pr pun.
d. E drejta e autorit Prfshin t gjitha produktet e shpirtit q quhen edhe vepr e
autorit. Ktu hyjn: librat, broshurat, artikujt dhe shkrimet e tjera t muziks, drams
etj. T drejtn e autorit e prbjn ato t drejta objekti i t cilave nuk sht ndonj
vler personale por ndonj produkt i mendimit, mendjes, fryms s njeriut. Kto t
drejta kan t bjn me ndonj pun shkencore, vepr letrare, piktur skulptur etj.
E drejta e shpikjes mund t bj me shpikjen dhe me prparimin teknik. Shpika
sht zgjidhje e re e problemit teknik, q mund t zbatohet n veprimtari industriale
apo n ndonj veprimtari tjetr ekonomike. Prparimi teknik sht zgjidhje teknike e
arritur me prdorimin racional t mjeteve t njohura teknike dhe veprimeve
teknologjike.
T drejtat relative (obligative) Sistemi i t drejtave relative apo e drejta obligative
si deg e s drejts civile prbn degn m t gjer dhe teknikisht m s shumti t
prpunuar t s drejts civile pasurore. Kjo e drejt quhet edhe e drejt e obligacionit
sepse do e drejt relative i prgjigjet nj obligimi prkats. N t drejtn e
obligacionit ekzistojn dy pal: pala e autorizuar q quhet kreditor dhe pala e obliguar
q quhet debitor. Obligimi i debitorit shikuar nga ana e kreditorit quhet krkes. Pra
obligimi dhe borxhi jan kuptime korelative ajo q pr debitorin sht obligim, pr
kreditorin sht borxh.
a. Personat n raportin e obligacionit - N obligacion ekzistojn dy pal: pala e
debitorit dhe kreditorit. Zakonisht n ann e debitorit dhe kreditorit gjendet nga nj

person debitori dhe kreditori. Ndrkaq n seciln an mund t ket m shum

persona p.sh m shum debitor dhe m shum kreditor p.sh bashkshortt blejn
nj tok. Ktu blersit bashkshortt jan kreditor duke pasur parasysh tokn e
bler, kurse shitsi sht debitor. N qoft se n raportin e obligacionit ka m shum
persona obligimi mund t jet i ndar ose solidar. sht i ndar kur secili prej
debitorve ka borxh n pjes t caktuar t borxhit ose kur kreditort krkojn pjes t
caktuar t borxhit. Obligimi sht solidar ather kur secili prej debitorve ka
borxhin n trsi, kreditori mund t krkoj realizimin n trsi nga cili do qoft prej
kreditorve p.sh fmija mund t krkoj shumn e mbajtjes ose prej babait ose prej
nns.
Llojet e obligacioneve
Obligacioni i thjesht sht kur raporti i obligacionit prbhet prej nj obligacioni
p.sh bartja e ndonj sendi, t knduarit n ndonj koncert, marrja me qesim e ndonj
toke tij.
Obligacioni i ndrlikuar sht kur prbhet prej m shum obligacioneve p.sh kur
ndrrmarja hoteliere obligohet q mysafirit ti ofroj pansion t plot. N obligacionin e
ndrlikuar nj obligim mund t jet kryesor e ky sht ai me t cilin arrihet qllimi
kryesor i raportit t obligacionit, kurse t tjert jan t dors s dyt.
Burimet e obligacioneve kemi lloje t ndryshme t obligacioneve kshtu p.sh n
qoft se nj vler pasurore pa baz dhe pa arsyetim ligjor kalon prej pasuris s nj
personi n pasurin e nj tjetri, themi se ai person sht pa baz. Personi q sht
pasuruar pa baz, duhet ti kthej sendin personit t par. Kto grupe t obligacioneve
quhen obligacione nga pasurimi i pabaz.
Pasuria sht tubim i t drejtave q i prkasin nj personi. Ndrkaq ktu nuk hyjn
t gjitha t drejtat, por vetm t drejtat civile subjektive. T drejtat personale jo civile
nuk hyjn n pasuri. T gjitha sendet q prbjn lndn e pasuris si trsi, quhen
mas pasurore. Masa e pasuris prbhet prej sendeve prkatse, por ajo n trsi
mund t prqendrohet dhe shprehet n nj send t veant, n para.
Pasuria ndahet ne aktiv dhe pasiv. Masa pasurore si e till ajo rritet ose zvoglohet
mirpo kualitivisht nuk ndryshon asgj n identitetin e pasuris, ajo i takon dhe sht
lidhur pr bartsin e saj.
Aktiva dhe pasiva Pasuria ndahet n aktiv dhe pasiv. Aktiven e prbjn t
drejtat, pasivn obligimet. Por n aktiv hyjn edhe t drejtat reale dhe absolute,
derisa n pasiv hyjn vetm obligimet nga t drejtat e obligacionit.
Subjekti dhe pasuria Kuptimi i pasuris sht i lidhur ngusht me kuptimin e
personit n t drejtn civile. Personin n qarkullimin civil juridik nuk mund ta
marrin me mend pa pasuri ashtu si ai pasurin nuk mund ta merr me mend pa
pasiven e pasuris. Tr qarkullimi juridik midis personave n drejtsi bhet
nprmjet t kategoris s drejtsis, sanksioni i t gjitha t drejtave civile realizohet
n masn e pasuris.
Pasuria dhe t trashguarit Me vdekjen, personi ndahet nga pasuria. Por pasi
pasuria nuk mund t ekzistoj pa persona, ather n vend t personit t vdekur
paraqitet trashgimtari. N trashgimtarin kalojn t gjitha t drejtat q e prbjn
pasurin reale dhe obligative, si dhe obligimet nga t drejtat e obligacioneve.

Konfiskimi sht e ditur se pasuria nuk mund t ekzistoj pa subjekt dhe se subjekti
ndahet nga pasuria vetm me vdekje. Mirpo n drejtsin ton ka raste kur prej
personave u ndahet para vdekjes s tyre. Ky sht rast i konfiskimit. Konfiskimi nuk
sht identik me trashgimin.
Nacionalizimi sht i ngjashm me konfiskimin, me at diferenc q ktu merret
pasuria. N rastin e procedurs, ka disa ngjashmri me konfiskimin pr at q edhe
ktu likuidohen n mnyr t ngjashme borxhet dhe obligimet q shteti i merr mbi
vete.
Bankrotimi Sipas terminologjis s zakonshme sht pasoj e insolvencs s
debitorit, dmth paraqitet ather kur ndonj person nuk sht n gjendje t paguaj
borxhet e veta pra t realizoj obligimet e veta. Por esenca e bankrotimit qndron
pikrisht n rregullimin e ekuilibrit n mospajtimin midis pasuris dhe mass s
pasuris. Kur masa e pasuris s nj personi bhet shum e vogl q n t mund t
realizohet sanksioni pronsor pr obligimet e ndonj personi, paraqitet insolvenca e
atij personi.
Qarkullimi juridik sht bartje e t drejts prej nj subjekti n tjetrin, prej n
bartsi titullari n tjetrin. Kjo dukuri ekziston vetm n t drejtn civile. Qarkullimi
juridik nuk sht asgj tjetr vetm se superstruktur e qarkullimit t mallrave.
Qarkullimi juridik nuk sht dukuri identike me qarkullimin ekonomik. P.sh nse
vjedhsi, gjetsi ose jopronari shet orn e vjedhur apo t gjetur, kemi vetm aktin e
qarkullimit ekonomik, sht bartur vetm vlera ekonomike, e jo edhe aktin e
qarkullimit juridik, sepse nuk sht bartur e drejta mbi at vler.
T drejtat subjektive q barten n qarkullimin juridik Jan t drejtat absolute:
pronsia, servituti, marrja me qesim, pengu, e drejta e shfrytzimit, licence etj. Mjetet
e qarkullimit juridik me t cilat bhet kjo bartje jan t drejtat e obligacionit. Por kto
nuk jan t gjitha t drejtat e obligacionit, por vetm ato t cilat palt I krijojn me
vullnetin e vet me qllim t bartjes t s drejtave. Pra t drejtat absolute mund ti
shikojm si objekt i qarkullimit juridik, e punt juridik si mjet t qarkullimit juridik.
Kauza sht qllim ekonomik ose efekt ekonomik t ciln palt dshirojn ta
arrijn me pun juridike. do pun juridike n t drejtn civile ka njfar qllimi
ekonomik. Ky qllim ekonomik t cilin palt dshirojn ta arrijn sht kauza e
kontrats dhe puns juridike prgjithsisht. Kur nuk ka kauz, nuk ka as pun
juridike. Nse p.sh dy njerz merren vesh se do t jen miq, ekziston qllimi i
vullnetit, por megjithse nuk ka kontrat. Nse nj njeri i premton tjetrit se do t
ndihmoj, prsri nuk ka pun civile juridike. Por nse premton me kusht q pr kt
kndim t marr honorari, ather kjo sht pun civile juridike. Kauza pra sht
qllim ekonomik t cilin palt dshirojn ta arrijn me pun juridike.
Baza juridike Kur vjedhsi shet orn, kemi nj akt t qarkullimit ekonomik. Kjo
nuk sht pun juridike, sepse nuk bartet e drejta subjektive me sendin, por sendi
bartet vetm faktikisht. Me kt rast kemi kauzn, kur njra pal dshiron t holla pr
orn, e tjetra orn. Pra nuk kemi qarkullim juridik, nuk kemi pronsin mbi orn.
Nse djali trashgon babn dhe fiton t drejta nga pasuria e tij, baz pr kt do t
jen vetm dispozita ligjore mbi trashgimin.

Veprimet Juridike

Veprim juridik sht ajo deklarat e vullnetit t ciln palt e ndrrmarin me qllim
t krijimit t ndonj raporti juridik. Pra me at raport juridik vullneti luan rolin m t
madh, ai sht aty fakti m i rndsishm juridik. Deklarimi i vullnetit sht ai fakt
juridik q nga pikpamja e qarkullimit juridik sht m i rndsishmi. Ai nuk sht
gjithmon m vendimtari n tubimin prkats t fakteve, por ai n qarkullimin juridik
sht fakti juridik m karakteristik. Nprmjet tij shprehet qarkullimi juridik por
vendin e tij mund ta kuptojm drejt vetm n qoft se jemi t vetdijshm se n t
drejtn civile ky vullnet prpiqet t arrij indirekt ose direkt ndonj qllim ekonomik,
se si sht i kushtzuar nga qarkullimi ekonomik. Vullneti pa marr parasysh
kushtzimin e vet prapseprap sht njkohsisht dukuri psikike dhe psikologjike.
Vullneti sht gjithashtu kategori filozofike sidomos lidhur me shtjen e liris s
vullnetit dhe t determinizmit ose indeterminizmit t tij. Vullneti sado q t jet i
kushtzuar, i determinuar nga domosdoshmria shoqrore n pik t fundit
ekonomike dhe n t drejtn civile sht fenomen psikologjik. Pr kt arsye ai n t
drejtn civile t mund t prodhoj veprim q t ket si pasoj ndonj raport juridik
duhet t jet i lir dhe i deklaruar qart.
Rndsia e aktit administrativ Dihet se akti administrativ nuk sht fakt juridik,
por ai shpesher i prin raportit civil-juridik dhe pr kt arsye sht supozim i ktyre
raporteve, apo prcakton kufijt e tyre. N pikpamje t thjesht juridike, raporti i aktit
adminsitrativ ndaj raportit civil-juridik mund t jet i dyllojshm: 1)raporti civiljuridik mund ti jet nnshtruar aktit administrativ dhe 2) raporti civil-juridik mund t
ekzistoj krahas me aktin administrativ, pavarsisht nga raporti administrativ.
Vullneti si fakt juridik
Vullneti sht fakti m i rndsishm dhe m i shpesht juridik q prodhon numrin
m t madh t raporteve civile-juridike. Vullnetin si fakt juridik nuk duhet kuptuar si
ndonj parim t pavarur, i cili pa marr parasysh dukurit tjera shoqrore cakton
raporte civile-juridike. Vullneti sht dukuri shoqrore. Qysh pandekistt kan
krkuar q vullneti i deklaruar t jet: serioz dhe i drejtuar nga dika q n pikpamje
fizike dhe juridike sht e mundshme.
PRFAQSIMI
Prfaqsimi sht kryerje e veprimeve juridike n emr t tjetrkujt dhe pr llogari
t tjetrkujt. N emr te tjetrkujt dmth se autorizimet dhe obligimet nga veprimi I
kryer juridik p.sh nga puna e lidhur juridike nuk krijohen pr at q ka kryer veprim
juridik por pr dikn tjetr. Pr llogari t tjetrkujt do t thot se efekti ekonomik I
ktij veprimi realizohet jo n masn pronsore t tij q ka lidhur punn juridike port
ndokujt tjetr. Personi q kryen veprim juridik quhet prfaqsues, e personi n emr
t t cilit dhe pr llogarin e t cilit kryhet vepra quhet I prfaqsuari.
Llojet e prfaqsimit Kemi dy lloje t prfaqsimit: ligjor dhe kontraktues.
Prfaqsimi ligjor ekziston pr personat q jan t paaft pr pun p.sh pr shkak t
mungess, jan t penguar t ndrrmarin vet veprime juridike. Prfaqsimi
kontraktues sht ai q n baz t kontrats paraqitet midis prfaqsuesit dhe t
prfaqsuarit.

Autorizimi Q prfaqsuesi t mund t prfaqsoj t prfaqsuarin atij i nevojitet

autorizimi. Te prfaqsimi ligjor autorizimin e jep vet ligji, kurse te ai kontraktues i
prfaqsuari.
Llojet e autorizimeve Autorizimi mund t jet i prgjithshm (general) dhe i
veant (special). Autorizimi i prgjithshm ekziston ather kur prfaqsuesi sht
autorizuar t kryej t gjitha punt e t prfaqsuarit apo t paktn nj rreth t caktuar
m t madh. Autorizimi i veant ekziston ather kur ka t bj me kryerjen e nj a
po m shum veprimeve t caktuara juridike.
Ndrprerja e prfaqsimit Autorizimi nga prfaqsimi kontraktues ndrprehet: 1)
pr shkak t kalimit t afatit pr t cilin ka qen dhn, 2) me dorheqjen e t
autorizuarit, 3) Me vdekjen e njrit apo tjetrit, prve n qoftse sht caktuar q t
vlej edhe pr trashgimtart e t prfaqsuarit, 4) me humbjen e aftsis pr pun t
t prfaqsuarit ose prfaqsuesit.
Modifikimi i punve juridike
Modifikimi i punve juridike ka mundsi t bhet n lidhje me kushtin dhe afatin
Kushti sht rrethan e ardhshme e pasigurt nga paraqitja ose mosparaqitja e t
cils varet krijimi ose ndrprerja e ndonj t drejt. Kjo rrethan mund t jet e varur
nga vullneti i nj pale, e ather kushti quhet potestativ dhe mund t mos varet nga
vullneti i palve, e ather quhet kauzal. Por gjithashtu mund t varet edhe nga
vullneti e edhe nga rasti-ather kushti sht i przier.
Kushti mund t jet pozitiv dhe negative, varsisht nga ajo se a varet krijimi i t
drejts nga paraqitja ose mosparaqitja e rrethanave.
Afati sht kalim i caktuar i kohs ose moment i caktuar n koh, moment pr t
cilin sht i lidhur krijimi ose ndrprerja e ndonj t drejte. Afati si moment i caktuar
mund t subjektiv dhe objektiv.
Afati subjektiv-sht ai afat i cili llogaritet prej dits q sht marr n dijeni pr
ndonj rrethan.
Afati objektiv sht ai i cili fillon t rrjedh nga momenti kur ka ndodhur ngjarja,
prkatsisht nga momenti kur krkohet mbrojtja e ksaj t drejte.
Urdhri konsiderohet si modifikues i puns juridike dhe ai ekziston te punt juridike
bamirse si p.sh te dhurata testamenti etj.

16. PUNT JURIDIKE

Puna juridike sht ajo deklarat e vullnetit t ciln palt e ndrmarrin me qllim t
krijimit t ndonj mardhnie juridike-civile.
Ndarja e punve juridike bhet sipas kritereve t ndryshme:
1. Punt juridike kauzale dhe abstrakte
2. punt formale dhe joformale
3. punt midis t gjallve dhe n rast vdekje
4. punt t njanshme dhe t dyanshme
Punt kauzale dhe abstrakte Kauzale jan ato pun juridike ku sht theksuar n
mnyr t dukshme qllimi ekonomik q dshirohet t arrihet me pun. Abstrakte
jan
ato
pun
juridike
t
t
cilat
kauza
nuk
shihet.
Punt juridike formale dhe joformale Forma e punve juridike sot m s shpeshti
prbhet n shkres, puna juridike duhet t prpilohet n form t shkruar, por n
raste t jashtzakonshme mund t ekzistoj edhe forma t tjera p.sh ankandi publik dhe
me shkrim.
Punt juridike midis t gjallve dhe n rast vdekje punt juridike midis t
gjallve jan ato me t cilat kryhet qarkullimi juridik i rregullt. Punt juridike n rast
vdekje jan ato q ndrrmirren n baz t disponimit t nj personi me pasurin e vet
n rast t vdekjes s vet. Pun juridike midis t gjallve jan t gjitha kontratat dhe
punt tjera juridike q ndrrmirren do dit. Puna juridike n rast t vdekjes ka
rndsi t veant sepse sht ndrrmar pr situat t veant.
Punt juridike t njanshme dhe t dyanshme T njanshme jan ato pun
juridike te t cilat mjafton deklarimi i vetm i nj vullneti q t krijohet raporti juridik
ndrsa t punt juridike t dyanshme nevojitet deklarata e dy a m shum vullneteve
si dhe plqimi i tyre q t mund t krijohet raporti i obligacionit.
Novacioni sht ndrprerje e kontrats s mparshme n at mnyr q n vend t
saj hyn n fuqi kontrata e re midis palve t njjta. Kjo dmth q palt dshirojn q
kontratn e vjetr ta zvendsojn m t ren (animus novandi).
Kompenzacioni Nse kreditorit debitori i ka borxh, mund t bhet kompenzacioni
i borxhit pr borxh. Pr q t bhet kompenzacioni nevojiten disa kushte si jan:Qe
obligimet t jen reciproke, q obligimet e obligimeve t jen t njllojshme, q
krkesat reciproke t ken arritur pr pages, q t ekzistoj mundsia e padis.

PARASHKRIMI

Parashkrimi do subjekt n parim mund t ushtroj sipas bindjes s vet t drejtn e vet
apo t mos e ushtroj. Por nse t drejtn e vet nuk e ushtron pr nj koh t gjat ndodh
q ta humb jo vetm t drejtn por edhe mundsin q ta realizoj n mnyr gjyqsore pra
krkesn. Humbja e krkess respektivisht padis n kuptimin material pr shkak t
kalimit t kohs quhet parashikim.
Afatet prekluzive Prej parashkrimit duhet t dallojm afatet prekluzive. Ato ekzistojn
ather kur ligji, ushtrimin e ndonj t drejt apo t ndonj fuqie juridike e lidh me
ndonj afat. Kur n at afat e drejta ose fuqia juridike nuk paraqitet ather ndrprehet n
trsi. Afati prekluziv si dhe afati n prgjigje mund t jet subjektiv dhe objektiv. Ai
subjektiv llogaritet prej dits s marrjes vesh pr nj rrethan, e ai objektiv sht ain t
ciln mund t bhet marrja vesh e ndonj rrethane dhe t paraqitet fuqia juridike ose e
drejta n afatin subjektiv prekluziv.
Pezullimi dhe ndrprerja Koha e parashkrimit mund t pezullohet n dy mnyra: me
pranimin e borxhit nga ana e debitorit dhe me ngritjen e padis kundr debitorit ose
ndrrmarjen e veprimit tjetr para gjyqit me qllim t konstatimit ose inkasimit t borxhit.
Ndrprerja ekziston ather kur pr shkak t ndonj arsyeje nj koh nuk llogaritet n
afatin e parashkrimit, por koha tani m e kaluar nuk shkon huq.
PAVLEFSHMRIA E PUNVE JURIDIKE
Punt juridike krijohen me qllim q t jen t vlefshme dhe n at mnyr t
prodhojn efekte juridike. Mirpo, mund t ndodh q puna juridike t konsiderohet e
pavlefshme dhe si e till ajo nuk mund t prodhoj efekte juridike. Puna juridike q t
jet e vlefshme duhet t jet e krijuar nga vullneti i lir i palve, t ket qllimin, objektin
n pajtim me ligjin.
Varsisht se cili interes cenohet me deklarimin e vullnetit, ai i palve kontraktuese apo
interesi shtetror-i prgjithshm, dallon edhe pavlefshmria.
Punt juridike t pavlefshme i ndajm n:
1. T nulshme(pr shkak t objektit dhe pr shkak t bazs),
2. T rrzueshme, si dhe
3. Veprimet juridike inekzistente.
1.Punt juridike t nulshme - jan ato pun juridike t cilat cenojn interesin publik
nuk prodhojn aspak veprime juridike dhe konsiderohen se as nuk jan lidhur fare.
Mosvlern e tyre gjyqi ose organi tjetr shtetror i cili zgjidh kontestin e merr n
konsiderim sipas detyrs zyrtare madje edhe ather kur palt jan t interesuara q gjyqi
mos t bj kt madje edhe n qoft se ata fshehin shkakun e pavlefshmris.
Pavlefshmria mundet me qen absolute dhe relative.
Pavlefshmria absolute- kemi ather kur cenohet interesi i prgjithshm ather. Puna
juridike sht absolutisht e pavlefshme ather kur:
- kur shkelet norma imperative,
- kur shkelet norma kushtetuese,
- kur shkelet morali shoqror
Pr kto pun juridike absolutisht t pavlefshme gjykata kujdeset ex officio.Te kto pun
juridike t pavlefshme padia nuk parashkruhet.
Si pun juridike nulushme absolutisht jan:
a. Punt juridike jo ligjore

b. Punt juridike imorale

b.aPunt juridike t fajdexhillkut
c. Punt juridike fiktive
d. Punt juridike t simuluara dhe
e. Punt juridike t lidhura n kundrshtim me statuti e personit juridik.
a.Punt juridike jo ligjore- jan ato pun t cilat me ligje, dekretligje, vendime,
urdhresa, pra me normat pozitive t s drejts objektive, jan ekskluzivisht t
ndaluara.Kt ndalim mund ta shqiptojn qoft dispozitat civile juridike, qoft ato penale
juridike ose ato administrative.
b.Punt imorale juridike Gjersa te punt e paligjshme gjegjsisht antiligjore juridike
nj element i puns juridike sht n kundrshtim me dispozitn ekskluzive t ligjit,
ndrkaq te puns imorale juridike prmbajtja e puns juridike sht n kundrshtim me
botkuptimet morale t mesit ton. A sht prmbajtja e nj pune juridike imorale, kt e
prcakton gjyqtari sipas botkuptimeve t prgjithshme morale t bashksis son.
Kshtu p.sh n qoftse ndokush i jep gazetarit shprblim q ndoknd n ndonj artikull
n gazet ta sulmoj puna juridike sht imorale dhe gjyqi nuk do ta mbroj at. Edhe
ather kur me pun juridike futet ndonj parim i yni kushtetuar, puna juridike sht
imorale. P.sh n qoftse ndokush do t obligohej pr shrbim q t mos ndjek ndonj
shkoll t mos marr pjes n ndonj konkurs, puna juridike nuk do t vlente.
b.a Punt juridike t fajdexhillkut si lloj i veant i punve juridike imorale
paraqiten punt juridike t fajdexhillkut.Te punt juridike t fajedexhillkut shfrytzohet
ndonj situat negative e bashkkontraktuesit, mjerimi i tij, kriza momentale materiale,
mosdija, mosprvoja, etj., me qllim t arritjes s fitimit joproporcional pasuror.
c.Punt fiktive juridike Fiktive jan ato pun juridike t cilat n esenc nuk lidhjen,
vetm krijohet pamje sikur jan lidhur. Qllimi i ktyre punve juridike sht vnia n
loj e ndonj obligimi ligjor ose kontraktues pr shembull q t krijohen borxhe t
prkohshme me qllim t vnies n leje t kreditorve juridik.
d.Puna juridike e simuluar Puna e simuluar juridike ekziston ather kur palt lidhin
nj pun juridike por me at rast krijojn pamjen thuajse sht lidhur ndonj pun tjetr
juridike p.sh primusi i dhuron sekunduesit shtpin, por pr ti ikur pagimit t toks s
madhe apo pr t vn n loj trashgimtarin e saj t domosdoshm, paraqesin punn
juridike mbi t dhuruarit si shitblerje, por ashtu q primusi t mos merr aspak mimin e
blerjes. Ktu pra kemi dy pun juridike: t simuluar e cila tregohet dhe t disimuluar e
cila n t vrtet sht lidhur. N rastin konkret sht simuluar shitblerja e sht
desimuluar dhurata. Puna e simuluar juridike nuk vlen, ajo sht e nulueshme, kurse puna
e desimuluar vlen.
e.Punt juridike t lidhura n kundrshtim me statuti e personit juridik- si dihet
nga m hert personat juridik kan aftsi speciale juridike. Nse organi ose prfaqsuesi
lidh pun juridike n kundrshtim me kt statut, puna juridike e till nuk vlen.

2.Pavlefshmria relative- kemi ather kur cenohet interesi i palve kontraktuese.

Konversioni- me konversion kuptojm kur puna juridike ashtu e prezantuar sipas ligjit
sht absolutisht e pavlefshme,mirpo elementet e asaj pune juridike e bjn t vlefshme
nj pun tjetr juridike me t cilin rjedh i njjti efekt.
Konvalidimi- me konvalidim kuptojm fuqizimin e puns juridike relativisht t
pavlefshme.
3.Punt e rrxushme juridike jan t rrxueshme ato pun juridike t cilat jan lidhur
n lajthim, nn mashtrim dhun dhe krcnim ku pra deklarimi i vullnetit ka disa t meta,
n t cilat vullneti nuk sht plotsisht i lir.
Lajthimi sht pamja e pasakt mbi ndonj element t puns juridike. Lajthimi mund
t ket t bj me natyrn e puns juridike p.sh primusi i drgon sekundusit nj libr si
ofert pr blerje, e sekundusi mendon se sht dhurat, n lnd, p.sh primusi mendon se
blen piktur origjinale, e n t vrtet blen kopjen etj. n cilsin e lnds, p,sh primusi
mendon se blen stof anglez, e stofi sht i vendit, n motiv p.sh primusi blen drith
duke menduar se do t ngritet mimi e n t vrtet zbritet.
Mashtrimi sht shkaktim i vetdijshm i lajthimit t pjesmarrsit tjetr n punn
juridike. N t drejtn civile ai duhet t prmbaj n vete elemente t mashtrimit penal
juridik. Ai duhet t qndroj n ndonj veprim aktiv t bashkkontraktuesit, por mund t
jet dhe fshehje e ndonj rrethane. N qoft se p.sh njri nga bashkkontraktuesit vn re
lajthimin e bashkkontraktuesit tjetr dhe e shfrytzon n vend se ta eliminoj kemi n t
vrtet rastin e mashtrimit.
Kanosja sht paraqitja e mundsis s ndonj t keqe n dm t pjesmarrsit tjetr n
punn juridike me t ciln te ky shkaktohet frika. Deklarimi I vullnetit pra nuk sht I
lir, ai bhet pr shkak t ksaj frike. Q t jet arsye pr rrxueshmrin e puns juridike
kanosja duhet t jet 1). Serioze, 2) e paevitueshme dhe 3) anti e drejt.
Dhuna dhuna (forca, fuqia) sht t shkaktuarit e vuajtjeve fizike ose morale t
pjesmarrsit n punn juridike. Prej kanosjes dallohet prkah ajo se te kanosja e keqja
paraqitet si mundsi, kurse te dhuna edhe zbatohet n momentin e puns juridike.
Mohimi i punve juridike kreditori mund t dmtohet n at mnyr q nuk do t
mund t inkasoj krkesat e veta, sepse debitorit ka tjetrsuar vlerat nga masa e vet e
pasuris. Q kjo t bhet e pamundshme qysh n t drejtn romake ka qen aplikuar i
ashtuquajturi ACTIO PAULIANA, me t cilin bhet mohimi i punve juridike.
Punt juridike jo t plota Puna juridike duhet ti plotsoj disa kushte q t krijohet dhe
prodhoj veprime. Puna juridike prve ekzistimit t fakteve juridike: deklarats dhe
plqimit t vullneteve e forms eventuale duhet t ket edhe kauzn e vet dhe objektin e
vet.
N qoft se prmbajtja ose objekti i kontrats sht fizikisht apo juridikisht i
pamundshm nuk ka pun juridike. Nuk ekziston puna juridike n qoft se akoma nuk
sht arritur plqimi i vullneteve mbi prpjekjet esenciale. Gjithashtu nuk ka pun
juridike kur nuk ka forma t caktuara t ciln e prcakton ligji apo pr t ciln jan marr
vesh palt se do t jet kusht pr vlern e puns juridike.

USHTRIMI DHE MBROJTJA E T DREJTAVE SUBJEKTIVE

Ushtrimi t drejtave t drejtat civile subjektive u jan pranuar subjekteve q ti

ushtrojn. Mirpo ushtrimi i tyre varet nga vet subjekti. Ai mund t ushtroj por nuk sht
i detyruar, prandaj edhe n kt t drejtat civile dallojn nga ato publike. N qoftse
ndokush ka pronsin mbi orn, nuk sht i detyruar q autorizimet e veta nga kjo pronsi
ti ushtroj, orn mund t mos e prdor aspak. N qoftse ndokush ka nj krkes borxhi,
mund t krkoj inkasimin e tij, por nuk sht I detyruar. sht pra parim q subjekti t
drejtat e veta ti prdor sipas bindjes s vet. Kjo rrjedh nga esenca e lnds dhe metodat e
s drejts civile.
Mbrojtja e t drejtave mbrojtjen e t drejtave e ushtrojn organet shtetrore. Realizimi
arbitrar i t drejtave, e edhe t drejtave civile sht i ndaluar. Lejohet vetm vetmbrojtja
dmth zmbrapsja e sulmit arbitrar ndaj t drejts s vet dhe gjendja e domosdoshmris,
domethn sakrifikimi i sendit t huaj q t eliminohet rreziku prej vetes ose tjetrit apo q
prgjithsisht t mbrohet e drejta e vet, objekti i t cils vlen shum m tepr se sendi i
sakrifikuar.
Parimi i dispozicionit t palve gjyqi nuk mbron t drejtat civile sipas detyrs zyrtare,
si ngjet kjo p,sh n t drejtn penale, por sipas iniciativs s palve. Ky quhet parim i
dispozicionit t palve dhe sht i lidhur ngusht me vet veorit themelore t metods
civile-juridike dhe me dispozitivitetin e normave civile-juridike.
Padia t drejtuarit e titullarit t s drejts quhet padi. .Padia n kuptimin material rrjedh
nga vet e drejta subjektive, ajo rrjedh nga krkesa si element prbrs i t drejts
subjektive, ajo sht n t vrtet krkes e paraqitur n procedurn e realizimit t
dhunshm t s drejts.
Padit ndahen n:
- ekzekutive (KONDEMNATORE) ,
- konstatuese (DEKLARATIVE) dhe
- konstituive.
Te padit ekzekutive krkohet realizimi i dhunshm i ndonj obligimi p.sh pagimi i
borxhit.
Krkesa
realizohet
gjithmon
me
padin
ekzekutive
Te padit konstatuese sht konstatuar nprmjet t gjyqit se ndonj e drejt ekziston apo
nuk ekziston
Te padit konstituive shqiptohet me aktgjykim ekzistimi i s drejts s re.
Argumentimi Gjyqi n kontestin midis paditsit dhe t paditurit ka nj parim real
pasiv. Ai sipas rregullit nuk ndrrmer veprimet e procesit sipas detyrs zyrtare por sipas
propozimit t palve, n kundrshtim me p.sh gjykimin penal. Materialin argumentues
pr argumentimin e t drejts gjithashtu e paraqesin m s shpeshti vet palt.
Argumentimi sht veprim m i rndsishm i procesit. Gjyqi njeh vetm at t drejt q
sht argumentuar. T argumentosh do t thot t paraqessh t vrtetn e ndonj
rrethane. Duhet t argumentoj ai q pohon dika mbi t bie e ashtuquajtura barra e
argumentimit. Mirpo ligji shpesh supozon se ndonj fakt ose rrethan ekziston gjersa t
mos argumentohet e kundrta. Kemi kto mjete argumentimi: dokumentet, dshmitart,
ekspertt dhe marrjen n pyetje t palve.
Dokumentet jan mjetet m t sigurta argumentuese. N tregti sht zakon q do
veprim juridik t vrtetohet me shkrim.
Dshmitart jan mjet argumentues m pak t sigurt sepse praktika gjyqsore kan
argumentuar se nganjher edhe dshmitari i ndershm dhe inteligjent i vren dhe
riprodukton dhe pa vetdije shtrembron sendet. Saktsin e tyre gjyqi e mon lirisht prej
rastit n rast, duke u kujdesur pr t gjitha rrethanat.

Ekspertt japin mendime profesionale mbi faktet dhe rrethanat e ndryshme, rndsia e
t cilave sht n procedur konteste, p.sh mbi ndikimin e nj narkotiku apo smundje n
vetdije t tij etj.
Marrja n pyetje e palve sht deklarimi i palve mbi faktet kontestuese. Ky mjet
argumentues zbulohet n munges t mjeteve tjera, apo si plotsim i mjeteve tjera
argumentuese.
Betimi ose deklarata solemne duhet t vrtetoj saktsin dhe seriozitetin e deklaratave
t dshmitarve dhe palve.
I plotfuqishm quhet ai aktgjykim q nuk mund t sulmohet m tutje me mjete t
rregullta juridike. E mjet juridik sht t drejtuarit e instancs m t lart gjyqsore me
qllim t korrigjimit t gjoja gabimeve dhe padrejtsive n procedurn m t ult.
Ndrkaq ekzekutiv sht ai aktgjykim q mund t zbatohet me dhun. Plotfuqishmria
dhe ekzekutiviteti zakonisht prputhen por nuk sht thn se kjo duhet t ngjas
gjithmon. Aktgjykimi i plotfuqishm sht supozim i pamohueshm, apo mund t thuhet
edhe vrtet formal.
Procedura ekzekutive n qoftse ekziston aktgjykimi i plotfuqishm e nganjher
madje edhe para plotfuqishmris, kur ai sht ekzekutiv, e debitori i paditur prsri nuk
don t realizoj obligimin e vet, dmth t plotsoj krkesn sipas padis mund t krkohet
zbatimi i dhunshm i aktgjykimit. Ky zbatim i dhunshm zhvillohet sipas procedurs s
veant dhe ai ka pr qllim q i padituri t shtyhet me dhun q t realizoj obligimin e
prcaktuar me aktgjykim. Ai m s shpeshti prbhet nga tjetrsimi i dhunshm i sendeve
e vlerave t tjera nga masa e tij pasurore, por nganjher edhe nga mohimi i liris s tij
pr nj koh t shkurtr q t shtyhet t zbatoj ndonj veprim, apo nga masat e tjera t
ngjashme t dhuns.