NOCIONI I S DREJTES CIVILE

E drejta civile zakonisht definohet si deg pozitive e s drejts q

prfshin trsin e dispozitave juridike q rregullojn marrdhniet
shoqrore me karakter pasuror. Lidhur me t drejtn civile profesor Finzhgar
shkruan se lnd e s drejts civile jan marrdhniet pasurore q lindin n
lmin e qarkullimit t mallrave dhe nn ndikimin e ligjit t vlers, pastaj disa
veti juridike personale t subjekteve juridike q marrin pjes n
marrdhniet pasurore t caktuara, si dhe t drejtat e personalitetit (t
drejtat presonale jo pasurore) q mbrohen me metodn dhe mjetet e s
drejts
civile.
E drejta civile n kuptimin objektiv sht deg e s drejts private e cila si
trsi e rregullave juridike i rregullon ato marrdhnie pasurore n t cilat
njerzit pr objekt t marrdhnies civile-juridike kan sendet, prestimet ose
pasurin.
1a. E dretja civile si disiplin shkencore studimi shkencor I t drejts
civile sht m I vjetri midis disiplinave shkencore-juridike. Edhe n Rom
shkenca juridike sht identifikuar nj koh t gjat me shkencn civile
juridike. N mesjet n t vrtet n kuadrin e s drejts s kanoneve
(kishtare), u paraqitn edhe pikpamje t reja mbi t drejtn penale.
Megjithkt, theksi kryesor u vi mbi studimin shkencor t s drejts civile.
Vetm m von u ndan dhe u bn t pavarura disiplinat shkencore n
degt tjera t s drejts. E n kt kuadr hyn edhe e drejta civile si disiplin
shkencore e cila prfshin studimet q I referohen marrdhnieve shoqrore
me
karakter
pasurore.
2. EMRTIMI I S DREJTS CIVILE
Emrtimi i s drejt civile n nj mnyr rrjedh prej fjals latine ius civiles q
rregullonte marrdhniet midis qytetarve romak. Emrtimi e drejta
pasurore e ka burimin nga marrdhniet shoqrore me karakter pasuror,
Andaj prkrahsit e ktij emrtimi theksojn se, kjo deg e s drejts duhet
t quhet e drejt pasurore, si emrtim m I drejt me subjektin e
marrdhnies juridiko-civile.
Emrtimi e drejta private, sht mjaft I prhapur dhe sht I lidhur
drejtprdrejt me ndarjen e t drejts n ius privatum dhe ius publicum q
ishte karakterisitk e s drejts romake. Me t drejt thuhet se juristt q
merren
me
t
drejtn
civile
quhen
civilist
1

andajedheemrtimiIedrejtcivileshtIdrejt.

3.OBJEKTI, METODA DHE SISTEMI I S DREJTS CIVILE

3a. Objekti I s drejts civile- E drejta civile studion marrdhniet
juridiko-civile. Pra sht trsi normash juridike civile me t cilat rregullohen
marrdhniet shoqrore me karakter pasuror. N teori thueht se, objekti I s
drejts civile jan raportet shoqrore me karakter pasuror, si dhe raportet
tjera shoqrore q fillimisht nuk kan karakter pasurorm, por n instanc t
fundit
edhe
atom
und
t
shprehen
n
vler
pasurore.
E drejta civile sht deg e s drejts dhe si e till ajo rregullon
marrdhniet shoqrore me karakter pasuror si dhe disa marrdhnie
shoqrore q fillimisht jan jo pasurore por n instanc t fundit shprehen is
pasurore.
E drejta civile edhe pse shpesh identifikohet me t drejtn private, ajo nuk
sht e njjt. E drejta private sht deg e s drejts e cila rregullon edhe
objektin e s drejts civile por edhe objektin e disa degve tjera t pavarura
t s drejts. E drejta civile sht n lidhmni t drejt me ndarjen e
prgjithshme t s drejts private dhe publike, pra ius publicum dhe ius
privatum.
3b. Metodat e s drejts civile N teorin juridike si metoda t s drejts
civile zakonisht numrohen katr metoda (parime), t cilat jan t
prbashkta pr tr objektin e t drejts civile. Kto parime t s drejts
civile jan: Barabarsia e palve dhe barabarsia e vullneteve t tyre n
raportin juridiko-civil; iniciativa e lir e palve n lidhjen e punve juridikocivile; sanksioni pasuror, dhe qarkullueshmria e t drejtave subjectivecivile.
4. Parimi I barabarsis s palve dhe barabarsis s vullneteve
t tyre sht parimi I par q na bn me dije se, palt n raportin juridikocivil jan t barabarta dhe vullneti I tyre sht I barabart. Ky parim
nnkupton se, n t drejtn civile midis palve gjithmon ekziston koordinimi
I vullneteve t tyre, ka nuk sht karakteristike pr t drejtn
administrative, ku kemi subordinimin e vullneteve t palve.
2

5. Iniciativa e lir e palve q disa e quajn parimi I dispozivitetit

nnkupton se, krijimi I marrdhnies juridiko-civile lind n baz t iniciativs
s lir t palve, respektivisht me vullnetin e lir t palve. Autonomia e lir
e vullnetit q manifestohet prmes iniciativs s lir t palve, nnkupton,
se palt me vullnetin e vet krijojn, ndryshojn dhe I shuajn t drejtat e
veta subjektive.

6. Sanksioni pasuror sht parimi I tret I t drejts civile nnkuton se

n rastet kur nuk prmbushet raporti juridiko-civil n pajtim me vullnetet e
palve kontraktuese, ather si mas paraqitet sanksioni pasuror, q dmth,
goditet masa pasurore e debitorit, e jo siq sht n rastet tjera, personaliteti.
N t drejtn penale, si dnim ishte privimi nga liria, n t drejtn familjare
do t ishte shkurorzimi, ndrsa n t drejtn civile do t ishte prbushja e
obligimit t marr nga masa pasurore e debitorit prmes rrugs gjyqsore.
7. Qarkullueshmria (barjta) e t drejtave subjektive civile
nnkupton parimin se t drejtat civile mund t barten nga nj subjekt I s
drejts n subjektin tjetr. Pra t drejtat civile-subjektive jan t drejta q
jan t qarkullueshme. Titullari I s drejts mund t bart vetm ato t drejta
subjektive civile t cilat I ka edhe vet. Kjo sht e njohur q nga e drejta
romake, kur thuhej: nemo ad alium plus iuris transferre poest quam ipse
possidat, q dmth askush n tjetrin nuk mund t bart m shum t drejta
nga ato t drejta t cilat vet I disponon, n qarkullimin ekonomik dhe
juridik nga nj titullar n tjetr.
8. SISTEMI I T DREJTS CIVILE
Lidhur me sistemin e s drejts civile ekzistojn dy mnyra tradicionale:
sistemi institucional dhe sistemi pandect. Sipas sistemit institucional I cili
prejardhjen e ka nga juristi i njohur romak Gaji, e drejta civile nga ndahet n
tri pjes:
1. Persona (personae)
2. Sende (res) dhe
3. Padi (actiones)
Pr dallim nga sistemi Institucional, ekziston edhe sistemi pandect, I cili
sht prvetsuar n t drejtn gjermane, por natyrisht edhe ky system
3

prejardhjen e ka nga e drejta romake, sepse lidhet drejtprdrejt me emrin e

Justinianit. Sipas ktij sistemi e drejta civile ndahet n katr pjes:
1. Pjesa (e drejta) sendore
2. Pjesa (e drejta) e obligacioneve
3. Pjesa (e drejta) familjare dhe
4. Pjesa (e drejta) e trashgimit.

Sistemi i s drejts civile nnkupton trsin e dispozitave dhe rregullave

juridike q jan t prbashkta pr t gjitha degt e s drejts civile.
Ndryshe kt pjes e quajm pjesa e prgjithshme e s drejts civile, ose
hyrje n t drejtn civile.
9. INSITITUCIONET THEMELORE T S DREJTS CIVILE
N t drejtn civile ekzistojn shum institute juridike. Me institute juridik
kuptojm trsin e normave juridike q rregullojn nj lmi t caktuar.
Institucionet themelore n t drejtn civile konsiderohen: pronsia, q sht
karakteristik pr t drejtn sendore, kontrata, q sht karakteristike pr t
drejtn e detyrimeve, testamenti (pr t drjtn trashgimore).
10. E DREJTA DHE EKONOMIA
E drejta dhe ekonomia kan ndikime reciproke. Qdo marrdhnie shoqrore
bhet raport juridik kur ajo marrdhnie rregullohet n mnyr juridike dhe
sanksionohet juridikisht. Pronsia si institute juridik titullarit sendit q sht
object I pronsis I ofron edhe vlera ekonomike. Pronsia si e drejt absolute
dhe nocion juridiko-abstrakt paraqitet pr qllime ekonomike. Kur kto
qllime ekonomike normohen me norma t caktuara, ather pronsia sht
pushtet frakti dhe juridik mbi sendin e caktuar, e ky pushtet titullarit I sjall
vlera pasurore n mnyr t drejprdrejt apo trthorazi.
11. E DREJTA CIVILE DHE KODIFIKIMET M T RNDSISHME N
BOT
E drejta civile si deg e veant e s drejts q rregullonte nj lmi juridike
shum t gjer, shprehte nevojn pr nj kodifikim t saj. Shtetet me nj
sistem juridik t zhvilluar kaluan nga rregullimi parcial I s drejts civile m
ligje t veanta, n rregullim t trsishm prmes kodeve civile.
Kodet m t rndsishme n bot numrohen: Kodi Civil Francez I vitit 1804,
4

Kodi I Prgjithshm I Austris I vitit 1811, Kodi Gjerman I vitit 1900, Kodi civil
Zviceran I vitit1970, Kodi civil Sovjetik I vitit 1922 etj.
12. Kodi civil (Code Civile) sht kodi m I rndsishm I t drejts civil.
sht nxjerr n Franc. sht aprovuar n vitin 1804 dhe bri rregullimin e
marrdhnieve juridiko_civile n nj nivel shum t lart juridik. Kodi Civil
mbshtetjen e vet e ka n t drejtn romake dhe n t drejtn zakonore
franceze. Kodi njihet me emrin Kodi I Napoleonit, pr shkak t rolit q ai pati
n nxjerrjen e tij.

13. Kodi Civil Austriak I vitit 1811 sht kodi m I rndsishm q u

nxorr n fillim t shek XIX. Mbshtetet n parimet e s drejts romake dhe
sht shkruar m nje gjuh t kuptueshme. Kodi Civil Austriak sht zbatuar
edhe n territoret e ish Jugosllavis dhe lirisht mund t thuhet se dispozitat e
tij si rregulla t s drejts civile mund t zbatohen edhe sot.
14. Kodi civil Gjerman- Si kod m bashkkohor I cili u nxor n vitin 1900,
prmban edhe shum institucione juridike, t cilat nuk I njihte Kodi Civil
Francez. Kodi Civil Gjerman ka psuar ndryshime dhe plotsime t shumta.
Pati ndikimin e vet n nxjerrjen e kodeve dhe legjislacioneve civile t shum
shteteve tjera.
15. Kodi civil Zviceran Edhe Zvicra bri kodifikimin e s drejts civile. Ky
kod sht aprovuar n vitin 1907. N Zvicr, pjesa e t drejts civile
detyrimet jan rregulluar me kod t veante q nuk sht karakteristike pr
shtetet e tjera. Kodi Zviceran pari ndikim n nxjerrjen e kodeve t shteteve
tjera dhe lirisht mund t thuhet se Kodi Civil Turk I vitit 1926 sht nj kopje
e Kodit Civil Zviceran.
16. Kodi Civil I Shqipris U nxor n vitin 1929 koh q I prket
Mbretris s Ahmet Zogut, dhe sht I inspiruar nga kodi Civil Francez,
Italian dhe ai zviceran. Ky kod mundsoi t rregullohen marrdhniet
juridike-civile n mnyr m t hollsishme. Mirpo ndryshimet n sistemin
juridik t Shqipris krijuan nj legjislacion tjetr t pavarur t Shqipris
pas vitit 1945 pr t dalur n nj sistem juridik t pas viteve 1990 dhe t
nxirret nj kod I ri civil q konsiderohet modern. Kodi I ri Civil I Republiks s
5

Shqipris sht miratuar n vitin 1994 dhe hyri n fuqi me datn

29.07.1994.

RAPORTI I S DREJTS CIVILE ME DEGT E TJERA T S DREJTS

17. E Drejta civile dhe e Drejta familjare
Deri sa n t kaluarn e drejta familjare ishte pjes e s drejts civile tani
kto jan t ndara ndrmjet tyre. E drejta civile ka si objekt raportet e
mallrave. E drejta familjare ka objekt studimi nj lmi krejt tjetr t
marrdhnieve shoqrore, kto marrdhnie jan jeta bashkshortore dhe
familja, t cilat ekzistojn n do shoqri njerzore.
Ndrsa e drejta civile ekziston n shoqrin n t ciln ekziston nj sistem i
caktuar ekonomik, gjegjsisht n sistemin ku ekzistojn raportet e mallrave,
ndrsa e drejta familjare ekziston n do shoqri, ka do te thot se e drejta
familjare i paraprin t

drejts civile p.sh E drejta civile n kohen e feudalizmit sht e nj vllimi t

ngushtuar p.sh n Bizant, ndrsa e drejta familjare n feudalizm sht deg
shum e rndsishme. Prveq objektit q i dallon kto dy lmi t s drejts
kto kan dallime t tjera p.sh N t drejtn familjare nuk ekziston sanksioni
ekonomik (pasuror) por atje sht sanksionoi tipik shkputja e dhunshme e
lidhjes juridike (martess) shkurorzimi, prvetsimi, t marrurit e pushtetit
atror.
18. E drejta civile dhe e drejta administrative
Kto jan dy deg t vjetra t drejtsis dhe gjithashtu krejtsisht t
kundrta pr nga objekti dhe metoda e rregullimit. Kto dy lnd paraqesin
dy lloje themelore t rregullimit juridik t marrdhnieve shoqrore.
Prmendim se t drejtn civile e karakterizon metoda e barazis s palve,
koordinimi I vullnetit t tyre bashk me sanksionin pasuror. Pr t drejtn
administrative sht karakteristik metoda e nnshtrimit t palvesubordinacionit t tyre bashk me sanksionin personal pa marr parasysh
intensitetin e ktij sanksioni. E prbashkt t kto dy lnd mund t
konsiderohet ajo se edhe njra edhe tjetra rregullojn nj lm t njjt t
jets shoqrore, marrdhniet ekonomike, m konkretisht e drejta
administarive rregullon nj lloj t marrdhnieve pasurore.

19. E drejta civile dhe e drejta e puns

Dikur marrdhniet e puns i rregullonte e drejta civile. Sot e drejta e puns
sht deg e pavarur e s drejts e cila sht formuluar n fillim t shek XIX
si rezultat i intervenimit m t madh t shtetit n rregullimin e
marrdhnieve t puns. Marrdhniet e puns dikur rregulloheshin nga e
drejta civile sepse kjo i konvenonte klass sunduese-kapitaliste, nga shkaku
se i mundsonte t shfrytzonte m leht klasn punonjse sepse nuk
ekzistonte kurrfar marrveshje n baz t barazis s palve, sepse mjetet
e prodhimit gjendeshin n duart e nj personi dhe kjo mundsonte
eksploatimin e puntorit.
Kshtu q, te ne marrdhniet e puns i rregullon e drejta e puns si deg e
veante e drejtsis.

20. E drejta civile dhe e drejta tregtare

E drejta tregtare paraqet nj tersi t pavarur q ka buruar nga e drejta civile.
E drejta ekonomike n t kaluarn sht quajtur e drejt tregtare.
N kushtet e sodit e drejta tregtare sht lnd q rregullon marrdhniet
pasurore n mes personave juridik-shoqror. E drejta ekonomike n at pjes
me t ciln rregullohen marrdhniet kontraktuese, edhe prgjegjsia
materiale n esence sht e drejt detyrimore. Pr kt konsiderohet se e
drejta ekonomike kishte pr t qen pjes e t drejts civile.
21. E drejta civile dhe e drejta ndrkombtare private
E drejta ndrkombtare private sht deg e pavarur e drejtsis e cila
merret me zgjidhjen e kontesteve t lmis pasurore-juridike ku kto
marrdhnie prmbajn elementin e huaj. E drejta ndrkombtare private
nuk jep dispozitat e veta t veanta materialo-juridike pr rregullimin e
marrdhnieve, por vendos (prcakton se cilat prej normave ekzistuese t s
drejts civile, t njrit apo shtetit tjetr do t zbatohen n rastin konkret,
gjegjsisht n marrdhnien e dhn.
22. E drejta civile dhe e drejta e procedurs civile
Lidhjet dhe kufijt e s drejts civile me degt tjera t drejtsis E drejta
7

civile ka lidhje edhe me disa deg t drejtsis, por pr arsye t zhvillimit

shoqror, sidomos gjat shekullit XX disa deg t s drejts publike
deprtuan n at civile, duke ndryhsuar mjaft shum disa institucione t saj,
nga ana tjetr paraqitn deg t reja t drejtsis.
22a. E drejta tregtare n drejtsin borgjeze ekziston e drejta tregtare
si deg e veant e s drejts civile. Ajo trajton marrdhniet civile juridike
n tregti, pozitn juridike t tregtarve, pastaj falimentimin dhe
marrdhniet nga kambiali e eku. Tek ne dhe n disa drejtsi t tjera, e
drejta civile dhe tregtae jan dy deg t ndara t drejtsis.
23. E drejta private ndrkombtare Mund t ndodh q nj raport civiljuridik t ket ndonj element t huaj, kshtu q t mos e rregulloj vetm e
drejta e nj shteti por e drejta e dy apo m shum shteteve p.sh nse
primusi blen ndonje send prej sekundusit, n ish Jugosllavi me kusht q t
bhet, edhe pagimi, edhe dorzimi i sendeve.

24. BURIMET E S DREJTS CIVILE

Burimet e s drejts civile ndahen n:
1. Burime materiale
2. Burime formale
Burim material sht fuqia shoqrore q prcakton normat, gjegjsisht
vullneti I klass sunduese n secilin shtet. Para lufts e drejta civile si dhe
drejtsisa prgjithsisht u shrbente klass borgjeze. Drejtsia jon e
sotshme e edhe e drejta civile sht shprehje e vullnetit t te gjith
punuesve t entit.
Burimet Formale ato forma n t cilat paraqiten normat I quajm burime
formale t s drejts. Burimet formale t s drejts jan: ligji, zakoni,
praktika gjyqsore dhe shkenca juridike.
25. Ligji - Qndrimi I Ligjit ndaj burimeve tjera t s drejts civileN t drejtn civileve burime t drejtsis nuk jan vetm ligjet n kuptimin
e vrtet, d.m.th aktet normative q I nxjerr kuvendi si organ legjislativ. Tek
8

ne ngjet shum shpesh q jo vetm dekretligjet, por edhe aktet tjera

normative me fuqi m t ult se ligji, t ashtuquajturat akte nnligjore, si
urdhresat, e madje edhe rregulloret, vendimet, udhzimet e kryetarve e t
pleqsive t ndryshme, drejtorive etj, t prmbajn dispozita materialejuridike nga e drejta civile.
N teorin sovjetike sht konsideruar se ligji sht burim I vetm I
drejtsis e edhe I s drejts civile. Ky qndrim sht mekanik dhe nuk I
prgjigjet realitetit. Praktika jon prgnjeshtroi pohimin se ligji sht I vetmi
burim I s drejts civile. Praktika civile-juridike zhvillohet para gjyqeve. Kto
jan ato organe shtetrore prmes t cilave bhet zbatimi I normave civilejuridike. Shtohet pyetja a gjykojn gjyqet tona n baz t dispozitave ligjore?
Ksaj pyetje I prgjigjemi negativisht, para se gjithash pr arsye vetm nj
materie e vogl nga e drejta civile rregullon me ligj edhe akte t tjera
nnligjore.
26. Retroaktiviteti I ligjeve civile N drejtsi ekziston parimi q ligjet
t mos veprojn n mnyr retroaktive. Palt kur vihen n ndonj raport
juridike, kan parasysh drejtsin pozitive, q n at moment sht n fuqi.
Pr kt arsye sht q ligji t mos veproj n mnyr retroaktive. Ekzistojn
situate kur ky parim nuk mund t zbatohet me konsekuenc. Kjo ndodhe m
s shpeshti kur nj pun juridike sht prcaktuar gjat kohs kur ligji I
vjetr ka qen n fuqi, por prodhon veprime pr t ardhmen kur ligji m I ri
hyn n fuqi.

26a. E drejta zakonore n vendet moderne e drejta e shkruar (ligji) po e

shtyn n plan t dyt t drejtn zakonore. Ekzistojn disa vende si sht
Anglia ku ligje n t drejtn civile nuk ka, dhe sipas mendimit t disave,
mbretron vetm e drejta zakonore. N kontinentin evropian n vendet
borgjeze, e drejta zakonore zbatohet n munges t dispozitave ligjore.
27. Uzansat Zakonet tregtare t tubuara dhe t sistematizuara n
prmbledhje quhen uzansa. N vendet borgjeze uzansat I publikojn
korporacionet e tregtarve dhe t industrialistve. Pra ato jan t natyrs
dispozitive dhe palt me vullnetin e vet mund ti ndryshojn. Uzansat
parashohin p.sh se si ndonj prodhim drgohet, paketohet, sa guxon t ket
mbeturina si dhe ku ruhet. Prve ktyre uzansave t veanta ekzistojn
edhe uzansat e prgjithshme. Ato n nj pjes t madhe nuk jan zakone
juridike, e as zakone juridike relevante, n tregti n trsi, por kto jan
9

rregulla juridike q I prmbajn ligjet civile dhe tregtare.

28. INTERPRETIMI I LIGJEVE sht problem I prgjithshm I zbatimit t
ligjeve pasiq dihet q ligji sht I shkruar, I shprehur me kuptim, I
prcaktuar dhe ai nuk ndryshon kurse jeta ndryshon, paraqiten gjithmon
situate t reja t cilat ligjvnsi nuk ka mundsi ti parashoh. Kemi
interpretimin zyrtar dhe at gjyqsor.
Interpretimin zyrtar t ligjeve e bjn organet prkatse shtetrore me
qllim t zbatimit t tyre. Interpretimi zyrtar mund t jet gjyqsor n qoft
se e bn gjyqi me rastin e gjykimit, dhe legal kur e bn organi q e ka
aprovuar, apo organi I veant I autorizuar nga organi ligjdhns.
Interpretimi gjyqsor n doktrinn e vjetr deri ka mesi I shek t kaluar
ka ekzistuar botkuptimi se gjyqtari me rastin e interpretimit t ligjit duhet t
gjej dshirn e ligjdhnsit. Ky botkuptim ka qen pasje e msimeve t
shkolls s t drejts natyrore. Prkundr ktij botkuptimi se n
interpretimin e ligjeve nuk sht e rndsishme t dihet ka deshi ligjdhnsi
kur nxori ndonj dispozit por far dispozitat do t nxirrte sikur t jetonte
kohen kur shqyrtohet kontesti konkret.
Teknika e interpretimit t ligjeve - interpretimi i ligjeve mund t jet
gramatikor, logjik, sistematik dhe historik.

29. Analogjia Analogjia paraqet mnyrn kryesore t interpretimit me

ann e t cils plotsohen zbraztsirat juridike. N qoft se n t drejtn
civile nuk ka dispozit ose rregull ekskluzive, kontesti zgjidhet prmes
analogjis. Pra analogjia sht zbatim I ligjit n ato raste q ligji nuk I
parasheh, por t cilat jan t ngjashme me rastet q ligji I parasheh. Nse
rasti sht parapar n ndonj dispozit tjetr, ather kemi analogjin
ligjore. N qoft se rasti nuk sht parapar n ndonj dispozit por duhet t
nxirret nga parimet m t prgjithshme t sistemit civil-juridik, ather kemi
analogjin juridike
30. Praktika gjyqsore sht e qarte se roli I gjyqtarit n interpretimin e
ligjit nuk sht vetm pasiv por edhe aktiv krijues. Pastaj dihet se
10

interpretimin q e bn gjyqtari duke e kryer detyrn e tij nuk sht qllim pr

vetveten por pr arsye t zbatimit t s drejts. Ky zbatim I s drejts quhet
praktik gjyqsore. N qoft se praktika gjyqsore do t nxirret si burim I s
drejts, vendimet e gjyqtarit n disa raste do t vlenin si rregull e
prgjithshme edhe pr rastet e tjera e jo vetm pr rastin konkret.
30a. Shkenca juridike As autort borgjez nuk e konsiderojn shkencn
juridike si burim t drejtprdrejt, por vetm si burim indirekt t drejtsis.
Edhe tek ne shkencn juridike mund ta marrim si burim indirekt t drejtsis.
Duke kritikuar t drejtn ekzistuese dhe duke propozuar shkencn juridike,
kjo ndikon shum edhe n krijimin e s drejts s shkruar.
31. MARRDHNIA CIVILO JURIDIKE
- E drejta n kuptimin objektiv dhe subjektiv
Si dim e drejta sht tubim i normave juridike q rregullojn marrdhnie
t caktuara shoqrore.
E drejta objektive t gjitha normat t cilat rregullojn nj raport t
caktuar shoqror i quajm institut juridik p.sh kemi institutin juridik t
pronsis q prfshin t gjitha normat q kan t bjn me pronsin. Kemi
institutin e prfaqsis, testamentit, kontrats etj.
E drejta subjektive Ato t drejta q individi ose grupi i individve d.m.th
subjektet e s drejts, e nxjerrin prej norms prej t drejts obligative, e
quajm t drejt subjektive. P.sh fmija ose prindi sht i paaft pr pun,
krkon mbajtjen e tij, ai ka t drejt subjektive q t nxjerr nga dispozita q e
rregullojn detyrimin pr mbajtjen e s drejts obligative.

31a. Fuqia juridike ekziston ather kur nuk ekziston e drejta t cils i
prgjigjet ndonj detyrim, por ekziston mundsia e nj personi q me
deklarimin e vullnetit t tij ndikon n krijimin, ndrrimin e ndonj t drejt
subjektive, p.sh kur dikush sht trashgimtar e deklarohet se nuk e pranon
trashgimin.
31b. Gjendja juridike Gjendja juridike ekziston ather kur ekzistojn
disa elemente, rrethana juridikisht relevante, t cilat n t ardhmen
shndrrohen n t drejtn subjektive p.sh prindrit jan n gjendje t
veant juridike ndaj fmijs q duhet ti mbaj, nse nuk mund t mbahen
vet.
31c. Pozita juridike ose statusi sht grumbull i rrethanave lidhur me
11

nj person q ndikon n realizimin dhe mbrojtjen e t drejtave t tij

subjektive.
32. E drejta subjektive e shikuar si raport juridik sht e ditur se e
drejta subjektive sht gjithmon raport midis shum personave, raport
shoqror, raport midis njerzve e jo raport midis njerzve dhe sendeve. Nse
kt raport e shikojm, jo vetm nga pikpamja e bartsit t ksaj t drejte
subjektive, por edhe nga pikpamja e bartsit t obligimeve, ather do t
kemi raportin juridik n t drejtn civile p.sh pronsia sht e drejt
subjektive nse shikohet nga pikpamja e titullarit t asaj t drejte. Raporti
juridik mund t jet i ndryshm pr nga lloji, mnyra e krijimit sipas veprimit,
pr kah koha q zgjat etj. Sa i prket raportit juridik ato jan:
a) Personat q jan barts t te drejts dhe obligimeve dhe
b) vet kto t drejta dhe obligime.
33. SUBJEKTET E S DREJTS
Subjekti i s drejts sht bartsi i t drejtave dhe detyrimeve. Subjekte t
s drejts mund t jen personat e ndryshm fizik ose kolektivitet, grupet
bashksit e personave fizik t shikuar si trsi. Aftsia e personave fizik ose
juridik q t jen barts t s drejtave dhe detyrimeve quhet aftsi juridike.
Me fjal t tjera aftsia juridike don t thot t jesh subjekt n t drejtn,
kjo sht mundsi q t kesh t drejta dhe detyrime. Aftsia pr t vepruar
sht aftsi q me deklarimin e vullnetit t vet t fitoj t drejta dhe detyrime
dhe prgjithsisht t ndrmarrin veprime juridike.
33a. Aftsia juridike dhe e veprimit Aftsia e personave fizik dhe
juridik, q t jen barts t s drejts dhe detyrimeve quhet aftsi juridike.
Ndrkaq aftsia pr t vepruar sht aftsi q me deklarimin e vet t
vullnetit t fitojn t drejta e detyrime dhe prgjithsisht t ndrruarin
veprime juridike. Secili subjekt me vet at q sht subjekt, ka aftsi
juridike, por nuk sht e thn se ai duhet t ket patjetr edhe aftsi pr t
vepruar. Kshtu p.sh. fmiu i porsalindur sht juridikisht i aft. Ai p.sh
menjher mund

t trashgoj, t marr si dhurat ndonj send dhe me kt t fitoj t drejtn

subjektive, n rastin konkret t drejtn e pronsis. Por ai akoma nuk sht I
vetdijshm, nuk mund t fitoj t drejtn subjektive me veprimin e vet, por
me veprimin e ndonj personi tjetr-t prfaqsuesit (prindit, kujdestarit) etj.
12

34. Personat fizik

Kuptimi Sipas t drejts son t sotshme t gjith personat fizik posa lindin
bhen subjekt t s drejts. Shikuar historikisht, personat fizik nuk jan
konsideruar subjekt i s drejts p.sh n t drejtn romake skllavet nuk kan
qen subjekt i s drejts por objekt i s drejts ( res send)
Veprimi i personit fizik Q personi fizik t jet juridikisht i aft,
nevojitet t lind i gjall, gjegjsisht t jep shenja jete. Ndrkaq fmiu i lindur
parakohe, q sipas rregullave mjeksore gjyqsore nuk mund te jetoj,
megjithse me rastin e lindjes jep shenja jete, nuk duhet t konsiderohet n
drejtsi. Q personi fizik t fitoj aftsin juridike, nevojitet t ket formn e
njeriut d.m.th t mos ket lindur si i ashtuquajtur monstrum.
Pushimi i aftsis juridike Aftsia juridike vazhdon deri sa personi fizik t
jet i gjall dhe ndrprert me vdekjen e tij ose shpalljen i vdekur.
35. Aftsia pr t vepruar e personave fizik Sipas t drejts son
personat fizik veprojn sipas rregullit madhor kur mbushin 18 vjet, apo kur
fmiju para mbushjes s moshs madhore martohet. Personat deri n
moshn 18 quhen t mitur dhe t paaft pr t vepruar. Por paaftsia e tyre
pr t vepruar nuk sht e njjt. Personat q jan n moshn 14 vjeare
apo t miturit e rijn jan krejtsisht t paaft pr t vepruar, kurse personat
prej moshs 14 vje gjer n moshn 18 vjet ose t miturit m t vjetr jan
t aft pr t vepruar n mnyr t kufizuar.
36. Atributet e personit fizik Personat fizik kan disa atribute q
shrbejn pr identifikimin, shnimin, caktimin juridik t atyre personave.
Kto atribute jan nganjher disa t drejta subjektive t lidhura pr
personin fizik p.sh emri, nganjher gjendja juridike por n do rast jan t
lidhura sidomos pr subjektivitetin juridik t personave fizik. Si atribute t
personit fizik jan: emri, vendbanimi, vendqndrimi, shtetsia, librat e
gjendjes civile.

37. Personat juridik

Krijesat e tilla t cilave iu sht njohur cilsia e subjektit juridik quhen
persona juridik. P.sh kur blejm ndonj send prej primusit midis nesh krijohet
raporti juridik. Secili prej net dyve n kt raport ka t drejta dhe detyrime.
13

N jetn ton t prditshme takojm shum shpesh persona juridik. Nse n

mngjes blejm gazetn, vihemi n raport juridik me prfaqsuesin e
ndrmarrjes pr shprndarjen e shtypit q gjithashtu sht person juridik,
vozitemi me trenin q I prket ndrmarrjes elektrike komunikative etj. Person
juridik sht vetm ai kolektiv njerzish t cilt kan nj far pasurie dhe
mas pasurore d.m.th tubim t vlerave ekonomike me qllim t kryerjes s
ndonj veprimtarie ekonomike. N t drejtn borgjeze ekzistojn dy lloje
themelore t personave juridik: shoqatat dhe institucionet.
37a. Shoqatat Ekzistojn ather kur kemi shum persona dhe
bashkohen me qllim t arritjes s ndonj qllimi ekonomik, kulturor,
sportive. Bashkimi I ktill I individve paraqet ather nj organizim t
veant q n t drejtn civile njihet si trsi nj subject unik. Shoqata ka
antart e vet, qndrimin e tyre ngaj shoqats si trsi si dhe marrdhniet
reciproke midis shoqats si trsi si dhe marrdhniet reciproke midis
shoqats I caktojn rregullat themelore ose statusi I shoqats.
37b. Institucioni - Tek institucioni ekziston nj mas e caktuar pronsore
d.m.th tubim I vlerave ekonomike, q ka qllim t caktuar. Ajo gjithashtu I
sht kushtuar arritjes s qllimeve dhe interesave t disa njerzve por ata
njerz t cilt plotsojn disa qllime, interesa t veta nprmjet ksaj mase
nuk jan organizativisht aq t fuqishm sa shoqata. Kjo mas pasurore
shfrytzohet n baz t aktit t caktuar mbi themelimin.
37c. Krijimi I personit juridik q personi juridik t ekzistoj e drejta
pozitive duhet t njoh kto marrdhnie shoqrore: uniteti organizativ dhe
masn pasurore q prbjn personin juridik. Kjo njohje nga ana e s drejts
pozitive sht e mundshme n dy mnyra: nprmjet t paraqitjes dhe
nprmjet lejes. Sistemi I paraqitjes ekziston ather kur pr njohjen e
personit juridik nga ana e s drejts pozitive nevojitet q ai person juridik ti
paraqitet pushtetit prkats administrative. Organet e pushtetit kan pr
detyr t marrin n dijeni ekzistimin e personit juridik, prve ather kur
qllimet e tij jan antiligjore ose prgjithsisht t pa lejueshme.

37 q. Mbarimi I personit juridik Paraqitet ather kur zhduken ato

elemente q jan t domosdoshme pr ekzistimin e tij. D.m.th n qoft se
14

zhduket uniteti organizativ, n qoft se zhduket edhe pasuria e personit

juridik si dhe n qoft se veprimtaria e personit juridik nuk kryhet sipas
rregullave t paraqitura ose t lejuara, prandaj ai bhet anti juridik
gjegjsisht organ administrative q ka dhn lejen ather heq at leje dhe
ndalon punn e personit juridik.
37d. Shoqatat si persona juridik Te shoqata jan esenciale antarsia
dhe qllimet e caktuara n rregullat themelore q ajo antarsi me ndihmn
e mass pasurore t shoqats dshiron t realizoj. Organ karakteristik I
shoqats sht kuvendi I antarve si organ m I lart. Ai mbahet t paktn
nj her n vit dhe jep synimet e prgjithshme pr punn e tyre. N qoft se
shoqata sht e madhe pr kuvend zgjedhn delegatt t cilt prfaqsojn
antart. Kuvendi sipas rregullit zgjedh nj organ operativ I cili udhheq
punn e prditshme t shoqats, zakonisht sht kolektive dhe quhet kshill
drejtues ose ekzekutiv dhe nj organ mbikqyrs. Kuvendi mund t zgjedh
edhe organin individual kryetarin, e kryetari mund t zgjedh edhe vet
kshilli drejtues prej antarve t vet. Gjithmon duhet t caktohet ndonj
person, zakonisht kryetari apo m shum persona t caktuar, t cilt
prfaqsojn shoqatn n pikpamje civile juridike sipas vet statusit dhe n
emr t shoqats kryejn veprime dhe pun juridike.
38. Fondacionet si persona juridik N drejtsin ton t paralufts
fondacionet kan qen form e rndsishme e personit juridik. Ato jan n t
vrtet institucione private. Pr themelimin e fondacionit jan nevojitur:
deklarata e vullnetit mbi themelimin e fondacionit dhe leja e organeve
kompetente. N drejtsin e sotme, gjithashtu mund t ekzistojn
fondacionet, Pr themelimin e fondacionit nevojiten po ato kushte t
paralufts, deklarimi I vullnetit dhe leja. Ato jan krijuar q dikush ta l me
testamentin e vet ndonj mas pasurore pr arritjen e ndonj qllimi t
lejuar.
39. OBJEKTET E S DREJTS CIVILE
Objekt jan krejt ajo n ka sht e drejtuar ndonj e drejt subjektive, n
ka ose lidhur me t ciln gj realizohet ajo.
40. Llojet e objektit t s drejts civile- Objekt I s drejts civile mund t
jet vetm ajo q n mnyr indirekte ose direkte mund t kufizohet n
vlerat ekonomike, gjegjsisht n t holla. Kjo I prgjigjet esencs s t
drejts civile, sidomos sanksionit t saj ekonomik. Kto objekte jan: sendet,
vlerat e njerzve, vlerat personale dhe produktet e fryms s njeriut
15

41. Sendet - jan objekt m I rndsishm I s drejts civile. Sendet jan

pjes materiale t natyrs mirpo q nj pjes materiale e natyrs t jet
send n kuptimin juridik teknik t s drejts civile nevojiten dy kushte:
kushti fizzik dhe kushti shoqror.
Kushti fizik qndron n at q ajo pjes e natyrs t jet faktikisht apo n
mnyr vizuale n pushtetin ton fizik, pr kt arsye hapsira e lir ajrore,
ujrat n oqeane planett, meteort nuk jan sende. Por ajri I komprimuar
pr prdorim teknik gjithashtu sht send, ai gjendet n pushtetin ton fizik.
Kushti shoqror DO t thot se pjesa e natyrs q konsiderohet si send
n drejtsi duhet t jet njkohsisht mall nga pikpamja ekonomike. Atom
und t jen object t degve tjera t drejtsis p.sh t s drejts
administrative, por pr nga pikpamja e t drejts civile jan jasht
qarkullimit, p.sh varrezat nuk jan sende n t drejtn civile dhe nuk mund
t jen objekt I qarkullimit civil-juridik etj.
- Ndarja e sendeve - sht n t patundshme dhe t tundshme. I
patundshm sht ai send q nuk mund t transferohet prej nj vendi n
vend tjetr. E patundshme sht toka dhe krejt ajo q sht e ndrtuar n
tok. Sendet tjera jan t tundshme.
Sendet e hargjueshme jan ato sende qllimi I t cilave sht q me nj
prdorim t shpenzohen ose tjetrsohen. Kto jan p.sh lndt e para,
ushqimi, t hollat etj.
Pr nga lloji, sendet mund t jen t caktuara ose gjenerike, jan ato sende
q caktohen dhe shnohen sipas llojit, numrit dhe sasis p,sh drithi i gjinis,
dhe lloji prkats.
42. Sendet e patrup Disa autor konsiderojn edhe sende patrup. Ndarjen
e sendeve pa trup e gjem pr her t par n t drejtn romake. Gaji me
sende paturp nnkupton: t drejtn e trashgimit, t gzuarit e fryteve
madje edhe t drejtn e obligacionit. Pr arsye praktike nuk sht e
nevojshme t konsiderojm t drejtn si send t patrup.
43. Veprimet e njerzve Jan gjithashtu pr kah struktura e vet
ekonomike mallra, por ato drejtsia prap se prap nuk i konsideron sende.
Nuk sht qdo veprim njerzor lnd e s drejts civile, por vetm ai q
ndonj mnyr shprehet n mnyr monetare, t kufizohet me t holla p.sh
puna n organizimin e piknikut vullnetar nuk sht lnd e s drejts civile,
16

pastaj nse dikush kndon n piknik ather as ky nuk sht objekt i s

drejts civile.
Edhe mosveprimi i ndonj personi domethn rezervimi nga ndonj
veprimtari q prndryshe sht lejuar, n qoft se ky rezervim ka ndonj
interes ekonomik pr paln tjetr mund t jet lnd e s drejts civile.
43a. Vlerat personale nderi, shndeti, dija, liria personale, integriteti
fizik, shpirtror dhe moral, sekreti personal, liria e vetdijes etj, jan vlerat
m t mdha n jet. Vlerat ekonomike jan baz e tyre e domosdoshme,
kusht i domosdoshm pr ekzistimin e tyre por vetm kusht. Vlerat
personale jan t lidhura me personalitetin fizik dhe jan pjes integrale e
ktij personaliteti. Por edhe personat juridik mund t ken disa vlera
personale p.sh firma e ndrmarrjes, zri i mir i personit juridik etj.
43b. Produktet e shpirtit njerzor sht krejt ajo q krijon apo
prmes s cils shprehet shpirti njerzor, mendja, jeta emocionale e njeriut.
Kto jan t arriturat ose realizimet shkencore apo artistike n prodhimtarin
materiale. Produktet e shpirtit njerzor duhet ti dallojm prej vlerave
personale, sepse ato nuk paraqiten n vet jetn e brendshme shpirtrore t
njeriut por objektivizohn.

KRIJIMI DHE MBARIMI I MARRDHNIEVE JURIDIKE

44. Faktet juridike Vet dispozita vet norma nuk sht e mjaftueshme
pr krijimin e raportit juridik. do raport jetsor dhe shoqror prbhet nga
disa rrethana, fakte q jan reciprokisht t lidhura. Faktet juridike ndahen n
ngjarje dhe veprime.
44b. Ngjarjet si fakte juridike mund t jen t ndryshme p.sh lindja,
vdekja, kalimi i kohs s fatkeqsis elementare, smundja psikike et.
Rrufeja e mbyt kalin me vet kt mbaron e drejta e pronsis mbi kalin. N
kt pikpamje rrufeja sht fakt juridik
44c. Veprimet e njerzve si fakte juridike- si fakte juridike jan shum m
t rndsishme, ato ndahen n veprime t lejuara dhe t palejuara. Veprimet
e palejuara quhen Delikte dhe ato krijojn obligimin q t kompensohet
dnimi q dikush e ka shkaktuar. Veprimet e lejuara i ndajm n pajtim me
drejtsin dhe veprimet t vullnetit. Veprim n pajtim me drejtsin sht ai
veprim njerzor q nuk sht I ndaluar por pr kah drejtsia sht I lejuar,
17

por nuk sht ndrmarr me qllim q t krijohet, ndrrohet ndonj e drejt.

Veprime t vullnetit jan ato q ndrmirrn pikrisht me qllim q t
prodhohet ndonj efekt objektiv juridik I lejuar nga drejtsia. Veprimet e
vullnetit jan n t vrtet deklarim I vullnetit. Deklarimi I vullnetit me qllim
t krijimit, ndrrimit ose mbarimit t raportit juridik sht fakti m I
rndsishm dhe m I shpesht.

46. Tubi I fakteve sht I rrall rasti q vetm nj fakt juridik t shkaktoj
krijimin, mbarimin, ose ndrrimin e ndonj t drejt objektive gjegjsisht t
raportit juridik, megjithse ka edhe raste t tilla, pr shembull gjetja e
sendeve. Zakonisht krkohen m shum fakte. T gjitha faktet q duhet t
mblidhen pr krijimin, mbarimin ose ndrrimin e ndonj t drejt prbjn
tubin e fakteve.
47. Supozimet dhe fiksionet Supozimet jan mjet shum I dobishm I
tekniks juridike, sidomos asaj procese-juridike p.sh mirbesimi I posedimit
supozohet dmth nga fakti se dikush sht posedues nxirret fakti se ai sht
posedues me mirbesim gjersa t argumentohet e kundrta. Te fiksionet pr
dallim nga supozimet merret se ekziston nj fakt q n t vrtet nuk
ekziston, kjo bhet pr arsye q t lehtsohet teknika juridike p.sh ekziston
fiksoni se fmiu I filluar sht I lindur nse sht fjala pr interesat e ti
48. KLASIFIKIMI I T DREJTAVE CIVILE
49. T drejtat ABSOLUTE Jan ato t drejta t cilat 1) t drejts s personit
t autorizuar I prgjigjet obligimi I t gjith personave t tjer, 2) Numri I
ktyre personave nuk sht I caktuar, 3) obligimi I tyre sht negative dmth
qndron n at q personin e autorizuar t mos e pengoj n ushtrimin e
autorizimeve t tij, 4) ky raport I titullarit ndaj t gjith personavet tjer nuk
sht konkretizuar. jan reale dhe personale
49a. T drejtat reale jan ato t drejta absolute q si object t vetin t
drejtprdrejt kan sendet. Nga pronsia private jan nxjerr edhe dy t
drejta reale, servituti dhe pengu. Kjo e drejt ka t bje me ato objekte t
pronsis shoqrore
49b. T drejtat personale prfshijn1) t drejtat personale q kan t
bjn me statutin civil juridik t nj personi. Kto jan t drejta personale
18

nga marrdhniet familjare si dhe statuset personale, legjitimiteti, mosha

madhore, aftsia juridike dhe e puns etj. 2) t drejtn e personalitetit ose t
drejtn n kuptim m t ngusht. Kto jan t drejta object I t cilave sht
prona personale. 3) t drejtn personale object I s cis sht produkti I
shpirtit dhe mendje s njeriut. Kt grup t drejtave I quajm edhe t drejt t
autorit.
49c. T drejtat e personalitetit ose t drejtat n kuptim t ngusht jan
t drejta, objekt I t cilave sht prona personale. T drejtat e personalitetit
jan: vlera morale dhe ideore. T marrim shembull integritetin fizik. Nse
dikujt I shkaktohet lndim fizik, I lnduari sigurisht ka psuar dm moral,
sepse I sht cenuar nj vler morale. Por nga ky lndim shkaktohet edhe
nj dm pasurie, sepse nuk ka mundur t punoj nj koh t

caktuar ose sht paksuar aftsia pr pun.

49d. E drejta e autorit Prfshin t gjitha produktet e shpirtit q quhen
edhe vepr e autorit. Ktu hyjn: librat, broshurat, artikujt dhe shkrimet e
tjera t muziks, drams etj. T drejtn e autorit e prbjn ato t drejta
objekti i t cilave nuk sht ndonj vler personale por ndonj produkt i
mendimit, mendjes, fryms s njeriut. Kto t drejta kan t bejn me
ndonj pun shkencore, vepr letrare, piktur skulptur etj.
49e. E drejta e shpikjes mund t bj me shpikjen dhe me prparimin
teknik. Shpika sht zgjidhje e re e problemit teknik, q mund t zbatohet n
veprimtari industriale apo n ndonj veprimtari tjetr ekonomike. Prparimi
teknik sht zgjidhje teknike e arritur me prdorimin racional t mjeteve t
njohura teknike dhe veprimeve teknologjike.
52. T drejtat RELATIVE(obligative) Sistemi i t drejtave relative apo e
drejta obligative si deg e s drejts civile prbn degn m t gjer dhe
teknikisht m s shumti t prpunuar t s drejts civile pasurore. Kjo e
drejt quhet edhe e drejt e obligacionit sepse qdo e drejt relative i
prgjigjet nj obligimi prkats. N t drejtn e obligacionit ekzistojn dy
pal: pala e autorizuar q quhet kreditor dhe pala e obliguar q quhet
debitor. Obligimi i debitorit shikuar nga ana e kreditorit quhet krkes. Pra
obligimi dhe borgji jan kuptime korelative ajo q pr debitorin sht
obligim, pr kreditorin sht borgj.
19

52a. Personat n raportin e obligacionit - N obligacion ekzistojn dy

pal: pala e debitorit dhe kreditorit. Zakonisht n ann e debitorit dhe
kreditorit gjendet nga nj person debitori dhe kreditori. Ndrkaq n seciln
an mund t ket m shum persona p.sh m shum debitor dhe m
shum kreditor p.sh bashkshortt blejn nj tok. Ktu blersit
bashkshortt jan kreditor duke pasur parasysh tokn e bler, kurse shitsi
sht debitor. N qoft se n raportin e obligacionit ka m shum persona
obligimi mund t jet i ndar ose solidar. sht I ndar kur secili prej
debitorve ka borgj n pjes t caktuar t borxhit ose kur kreditort krkojn
pjes t caktuar t borgjit. Obligimi sht solidar ather kur secili prej
debitorve ka borgjin n trsi, kreditori mund t kerkoj realizimin n trsi
nga cili do qoft prej kreditorve p.sh fmija mund t krkoj shumn e
mbajtjes ose prej babait ose prej nns.

52b. Llojet e obligacioneve

Obligacioni I thjesht sht kur raporti I obligacionit prbhet prej nj
obligacioni p.sh bartja e ndonj sendi, t knduarit n ndonj koncert, marrja
me qesim e ndonj toke tj.
Obligacioni I ndrlikuar sht kur prphet prej m shum
obligacioneve p.sh kur ndrrmarja hoteliere obligohet q mysafirit ti ofroj
pansion t plot. N obligacionin e ndrlikuar nj obligim mund t jet
kryesor e ky sht ai me t cilin arrihet qllimi kryesor I raportit t
obligacionit, kurse t tjert jan t dors s dyt.
52c. Burimet e oblgacioneve kemi lloje t ndryshme t obligacioneve
kshtu p.sh n qoftse nj vler pasurore pa baz dhe pa arsyetim ligjor
kalon prej pasuris s nj personi n pasurin e nj tjetri, themi se ai person
sht pa baz. Personi q sht pasuruar pa baz, duhet ti kthej sendin
personit t par. Kto grupe t obligacioneve quhen obligacione nga
pasurimi I pabaz.
53. PSURIA sht tubim i t drejtave q i prkasin nj personi. Ndrkaq
ktu nuk hyjn t gjitha t drejtat, por vetm t drejtat civile subjektive. T
drejtat personale jo civile nuk hyjn n pasuri. T gjitha sendet q prbjn
lndn e pasuris si trsi, quhen mas pasurore. Masa e pasuris prbhet
prej sendeve prkatse, por ajo n trsi mund t prqendrohet dhe
20

shprehet n nj send t veant, n para.

Pasuria ndahet ne aktiv dhe pasiv. Masa pasurore si e till ajo rritet ose
zvoglohet mirpo kualitivisht nuk ndryshon asgj n identitetin e pasuris,
ajo i takon dhe sht lidhur pr bartsin e saj.
54. Aktiva dhe pasiva Pasuria ndahet n aktiv dhe pasiv. Aktiven e
prbjn t drejtat, pasiven obligimet. Por n aktiv hyjn edhe t drejtat
reale dhe absolute, derisa n pasiv hyjn vetm obligimet nga t drejtat e
obligacionit.
54a. Subjekti dhe pasuria Kuptimi I pasuris sht I lidhur ngusht me
kuptimin e personit n t drejtn civile. Personin n qarkullimin civil juridik
nuk mund ta marrin me mend pa pasuri ashtu si ai pasurin nuk mund ta
merr me mnd pa masn e pasuris. Tr qarkullimi juridik midis personave
n drejtsi bhet nprmjet t kategoris s drejtsis, sanksioni I t gjitha
t drejtave civile realizohet n masn e pasuris.
55. Pasuria dhe t trashguarit Me vdekjen, personi ndahet nga
pasuria. Por pasi pasuria nuk mund t ekzistoj pa persona, ather n vend
t personit t vdekur paraqitet trashgimtari. N trashgimtarin kalojn t
gjitha t drejtat q e prbjn pasurin reale dhe obligative, si dhe obligimet
nga t drejtat e obligacioneve.
56. Konfiskimi sht e ditur se pasuria nuk mund t ekzistoj pa subjekt
dhe se subjekti ndahet nga pasuria vetm me vdekje. Mirpo n drejtsin
ton ka raste kur prej personave pasuria ndahet para vdekjes s tyre. Ky
sht rast I konfiskimit. Konfiskimi nuk sht identik me trashgimin.
57. Nacionalizimi sht I ndashm me konfiskimin, me at diferenc q
ktu merret pasuria. N rastin e procedurs, ka disa ngjashmri me
konfiskimin pr at q edhe ktu likuidohen n mnyr t ngjashme borgjet
dhe obligimet q shteti I merr mbi vete.
58. Bankrotimi Sipas terminologjis s zakonshme sht pasoj e
insolvencs s debitorit, d.m.th paraqitet ather kur ndonj person nuk
sht n gjendje t paguaj borxhet e veta pra t realizoj obligimet e veta. Por
esenca e bankrotimit qndron pikrisht n rregullimin e ekuilibrit n
mospajtimin midis pasuris dhe mass s pasuris. Kur masa e pasuris s
nj personi bhet shum e vogl q n t mund t realizohet sanksioni
pronsor pr obligimet e ndonj personi, paraqitet insolvenca e atij personi.
21

59. QARKULLIMI JURIDIK sht bartje e t drejts prej nj subjekti n

tjetrin, prej n bartsi titullari n tjetrin. Kjo dukuri ekziston vetm n t
drejtn civile. Qarkullimi juridik nuk sht asgj tjetr vese superstruktur e
qarkullimit t mallrave. Qarkullimi juridik nuk sht dukuri identike me
qarkullimin ekonomik. P.sh nse vjedhsi, gjetsi ose jopronari shet orn e
vjedhur apo t gjetur, kemi vetm aktin e qarkullimit ekonomik, sht bartur
vetm vlera ekonomike, e jo edhe aktin e qarkullimit juridik, sepse nuk sht
bartur e drejta mbi at vler.
59a. T drejtat subjektive q barten n qarkullimin juridik Jan t
drejtat absolute: pronsia, servituti, marrja me qesim, pengu, e drejta e
shfrytzimit, licence etj. Mjetet e qarkullimit juridik me t cilat bhet kjo
bartje jan t drejtat e obligacionit. Por kto nuk jan t gjitha t drejtat e
obligacionit, por vetm ato t cilat palt I krijojn me vullnetin e vet me
qllim t bartjes t s drejtave. Pra t drejtat absolute mund ti shikojm si
objekt I qarkullimit juridik, e punt juridik si mjet t qarkullimit juridik.
60. Kauza sht qllim ekonomik ose efekt ekonomik t ciln palt
dshirojn ta arrijn me pun juridike. do pun juridike n t drejtn civile
ka njfar qllimi ekonomik. Ky qllim ekonomik t cilin palt dshirojn ta
arrijn sht kauza e kontrats dhe puns juridike prgjithsisht. Kur nuk ka
kauz, nuk ka as pun juridike. Nse p.sh dy njerz merren vesh se do t
jen miq, ekziston qllimi I vullnetit, por megjithse nuk ka kontrate.

Nse nj njeri I premton tjetrit se do t ndihmoj, prsri nuk ka pun civile

juridike. Por nse premton me kusht q pr kt kndim t marr honorar,
ather kjo sht pun civile juridike. Kauza pra sht qllim ekonomik t
cilin palt dshirojn ta arrijn me pun juridike.
61. Baza juridike Kur vjedhsi shet orn, kemi nj akt t qarkullimit
ekonomik. Kjo nuk sht pun juridike, sepse nuk bartet e drejta subjektive
me sendin, por sendi bartet vetm faktikisht. Me kt rast kemi kauzn, kur
njra pal dshiron t holla pr orn, e tjetra orn. Pra nuk kemi qarkullim
juridik, nuk kemi pronsin mbi orn. Nse djali trashgon babn dhe fiton t
drejta nga pasuria e tij, baz pr kt do t jen vetm dispozita ligjore mbi
trashgimin.
22

61a. Seksioni singular sht bartje e ndonj t drejte apo m shum t

drejtave t caktuara, konkrete subjektive. Seksioni universal sht bartje e
pasuris si tubim I t drejtave dhe obligimeve madje qoft tr pasuris, e
qoft ndonj pjese t saj t caktuar.
61b. VEPRIMET JURIDIKE Veprim juridik sht ajo deklarat e vullnetit t
ciln palt e ndrmarrin me qllim t krijimit t ndonj raporti juridik. Pra me
at raport juridik vullneti luan rolin m t madh, ai sht aty fakti m I
rndsishm juridik.
Deklarimi I vullnetit sht ai fakt juridik q
nga pikpamja e qarkullimit juridik sht m I rndsishmi. Ai nuk sht
gjithmon m vendimtari n tubimin prkats t fakteve, por ai n
qarkullimin juridik sht fakti juridik m karakteristik.
Nprmjet tij shprehet qarkullimi juridik por vendin e tij mund ta kuptojm
drejt vetm n qoft se jemi t vetdijshm se n t drejtn civile ky vullnet
prpiqet t arrij indirekt ose direkt ndonj qllim ekonomik, se si sht I
kushtzuar nga qarkullimi ekonomik. Vullneti pa marr parasysh kushtzimin
e vet prapseprap sht njkohsisht dukuri psikike dhe psikologjike.
Vullneti sht gjithashtu kategori filozofike sidomos lidhur me shtjen e
liris s vullnetit dhe t determinizmit ose indeterminizmit t tij. Vullneti
sado q t jet I kushtzuar, I determinuar nga domosdoshmria shoqrore
n pik t fundit ekonomike dhe n t drejtn civile sht fenomen
psikologjik. Pr kt arsye q ai n t drejtn civile t mund t prodhoj
veprim q t ket si pasoj ndonj raport juridik duhet t jet I lir dhe I
deklaruar qart.

61c. RNDSIA E AKTIT ADMINISTRATIV Dihet se akti administrativ

nuk sht fakt juridik, por ai shpeshher i prin raportit civil-juridik dhe pr
kt arsye sht supozim i ktyre raporteve, apo prcakton kufijt e tyre. N
pikpamje t thjesht juridike, raporti i aktit administrativ ndaj raportit civiljuridik mund t jet I dyllojshm: 1)raporti civil-juridik mund ti jet
nnshtruar aktit administrativ dhe 2) raporti civil-juridik mund t ekzistoj
krahas me aktin administrativ, pavarsisht nga raporti administrativ.
62. Vullneti si fakt juridik Vullneti sht fakti m I rndsishm dhe m
23

I shpesht juridik q prodhon numrin m t madh t raporteve civile-juridike.

Vullnetin si fakt juridik nuk duhet kuptuar si ndonj parim t pavarur, I cili pa
marr parasysh dukurit tjera shoqrore cakton raporte civile-juridike.
Vullneti sht dukuri shoqrore. Qysh pandekistt kan krkuar q vullneti I
deklaruar t jet: serioz dhe I drejtuar nga diqka q n pikpamje fizike dhe
juridike sht e mundshme.
63. PRFAQSIMI sht kryerje e veprimeve juridike n emr t
tjetrkujt dhe pr llogari t tjetrkujt. N emr te tjetrkujt d.m.th se
autorizimet dhe obligimet nga veprimi I kryer juridik p.sh nga puna e lidhur
juridike nuk krijohen pr at q ka kryer veprim juridik por pr dikn tjetr.
Pr llogari t tjetrkujt do t thot se efekti ekonomik I ktij veprimi
realizohet jo n masn pronsore t tij q ka lidhur punn juridike port
ndokujt tjetr. Personi q kryen veprim juridik quhet prfaqsues, e personi
n emr t t cilit dhe pr llogarin e t cilit kryhet vepra quhet I
prfaqsuari.
63a. Llojet e prfaqsimit Kemi dy lloje t prfaqsimit: ligjor dhe
kontraktues. Prfaqsimi ligjor ekziston pr personat q jan t paaft pr
pun p.sh pr shkak t mungess, jan t penguar t ndrmarrin vet
veprime juridike. Prfaqsimi kontraktues sht ai q n baz t kontrats
paraqitet midis prfaqsuesit dhe t prfaqsuarit.
63b. Autorizimi Q prfaqsuesi t mund t prfaqsoj t prfaqsuarin
atij I nevojitet autorizimi. Te prfaqsimi ligjor autorizimin e jep vet ligji,
kurse te ai kontraktues I prfaqsuari.
63c. Llojet e autorizimeve Autorizimi mund t jet I prgjithshm
(gjeneral) dhe I veant (special). Autorizimi I prgjithshm ekziston ather
kur prfaqsuesi sht autorizuar t kryej t gjitha punt e t prfaqsuarit
apo t paktn nj rreth t caktuar m t madh. Autorizimi I veant ekziston
ather kur ka t bj me kryerjen e nj a po m shum veprimeve t
caktuara juridike.
63d. Ndrprerja e prfaqsimit Autorizimi nga prfaqsimi kontraktues
ndrprehet: 1) pr shkak t kalimit t afatit pr t cilin ka qen dhn,
2) me dorheqjen e t autorizuarit,
3) Me vdekjen e njrit apo tjetrit, prve n qoft se sht caktuar q t
vlej edhe pr trashgimtart e t prfaqsuarit,

24

4) me humbjen e aftsis pr pun t te prfaqsuarit ose prfaqsuesit.

64. MODIFIKIMI I PUNVE JURIDIKE
- Modifikimi I punve juridike ka mundsi t bhet n lidhje me kushtin dhe
afatin
65. Kushti sht rrethan e ardhshme e pasigurt nga paraqitja ose
mosparaqitja e t cils varet krijimi ose ndrprerja e ndonj t drejt. Kjo
rrethan mund t jet e varur nga vullneti I nj pale, e ather kushti quhet
potestativ dhe mund t mos varet nga vullneti I palve, e ather quhet
kauzual. Por gjithashtu mund t varet edhe nga vullneti e edhe nga rasti
ather kushti sht I przier.
Kushti mund t jet pozitiv dhe negative, varsisht nga ajo se a varet krijimi I
t drejts nga paraqitja ose mosparaqitja e rrethanave.
66. Afati sht kalim I caktuar I kohs ose moment I caktuar n koh,
moment pr t cilin sht I lidhur krijimi ose ndrprerja e ndonj t drejte.
Afati si moment I caktuar mund t jet I shtyeshm ose I shkputshm. I
shtyeshm sht kur prej paraqitjes s afatit varet krijimi I t drejts p.sh
vdekja e trashgimlnsit pr trashguesin. I shkputshm sht kur
shkakton ndrprerjen e t drejts p.sh me vdekjen ndrpret e drejta e
bashkshortit pr mbajtje.
67. Ndarja e punve juridike bhet sipas kritereve t ndryshme sipas
disave kemi:
1. Punt juridike kauzale dhe abstrakte
2. punt formale dhe joformale
3. punt midis t gjallve dhe n rast vdekje
4. punt t njanshme dhe t dyanshme
68. Punt kauzale dhe abstrakte Kauzale jan ato pun juridike ku
sht theksuar n mnyr t dukshme qllimi ekonomik q dshirohet t
arrihet me pun. Abstrakte jan ato pun juridike t te cilat kauza nuk shihet.
69. Punt juridike formale dhe joformale Forma e punve juridike sot
m s shpeshti prbhet n shkres, puna juridike duhet t prpilohet n
form t shkruar, porn raste t jashtzakonshme mund t ekzistoj edhe
forma t tjera p.sh ankandi pubik dh me shkrim.
69a. Punt juridike midis t gjallve dhe n rast vdekje punt
juridike midis t gjallve jan ato me t cilat kryhet qarkullimi juridik I
25

rregullt. Punt juridike n rast vdekje jan ato q ndrmerren n baz t

disponimit t nj personi me pasurin e vet n rast t vdekjes s vet. Pun
juridike midis t gjallve jan t gjitha kontratat dhe punt tjera juridike q
ndrmerren do dit. Puna juridike n rast t vdekjes ka rndsi t veant
sepse sht ndrmarr pr situat t veant.
69b. Punt juridike t njanshme dhe t dyanshme T njanshme
jan ato pun juridike te t cilat mjafton deklarimi I vetm I nj vullneti q t
krijohet raporti juridik ndrsa t punt juridike t dyanshme nevoitet
daklarata e dy a m shum vullneteve si dhe plqimi I tyre q t mund t
krijohet raporti I obligacionit.
70. KONTRATAT lidhja e kontratave
Oferta: kantatat krijohen n at mnyr q nj pal I bn ofert pals
tjetr. Oferta sht deklarim I njanshm I vullnetit I drejtuar pals tjetr me
qllim t pranimit. Nse pala e pranon ofertn, ather arrihet plqimi I
vullneteve, respektivisht kontrata.
Q t arrihet kontrata palt duhet t pajtohen mbi pjest esenciale t
kontrats, pa t cilat kontrata nuk mund t merret me mend. Ato prshijn
efektet ekonomike q palt dshirojn ti arrijn nprmjet t kontrats. P,sh
t shitblerja jan elemente esenciale sendi q shitet dhe mimi I blerjes. Kto
pjes quhen pjest natyrore t kontrats.
70a. Pjest e kontrats Q t arrihet kontrata palt duhet t pajtohen
mbi pjest esenciale t kontrats. Pjes esenciale jan ato pa t cilat
kontrata nuk mund t merret me mend. Ato prfshijn efektet ekonomike q
palt dshirojn t arrijn nprmjet kontrats. Qarkullimi ekonomik dikton
disa pun tipike juridike te t cilat qysh m par jan caktuar elementet
esenciale p.sh te shitblerja jan elemente esenciale sendi q shitet dhe
mimi I blerjes.
70b. Ndarja e kontratave T njanshme t obligueshme dhe t
dyanshme t obligueshme.
T njanshme t obligueshme jan ato t cilat obligimi ekziston vetm n
njrn prej palve kontraktuese
T dyanshme t obligueshme kemi autorizime dhe obligime si n njrn
ashtu edhe n ann tjetr.

26

70c. Kontratat reale . Kontrat e ktill sht huaja dhe depozitivi. Kto
kontrata nuk jan reale n qoft se jan lidhur me shkrim. Pra me plqimin e
vullneteve kontrata akoma nuk sht perfekt, nevojitet edhe nj fakt juridik
dorzimi I sendeve.
70d. Kontrata konsensuale Krijohet vetm me plqimin e vullneteve t
palve.
70dh. Kontratat kumutative jan ato kontrata te t cilat kauzat
reciproke, efektet reciproke ekonomike jan caktuar qysh m par
70e. Kontratat aleatore jan ato kontrata te t cilat efektet nuk jan t
caktuar qysh m par por vetm prej rrethanave t ardhshme.
71. Obligimi i kontrats Ashtu si edhe n raportet tjera t obligacionit
edhe n kontrata obligimi prbhet prej nj apo m shum llojeve t
caktuara: dhnies, brjes. Por menjher n kontrata obligimi mund t jet
alternativ. sht obligim alternativ ather kur debitori apo m rrall
kreditori mund t zgjedh midis dy apo m shum brjeve ashtu q n qoft
se zgjedhja sht br obligimi ngushtohet vetm me at brje t zgjedhur.
-Obligimi mund t jet i individualizuar dhe gjenerike. Obligim I
individualizuar sht ather kur sht borxh individualisht nj send
prkats p.sh kali, radioaparati, etj. ------ Obligimi gjenerik sht ather kur
borxhi ekziston sipas llojit t sendit prkats.
72. Forcimi dhe sigurimi I kontrats nganjher palt prve
kontrats kryesore lidhin disa kontrata t dors s dyt aksesore apo vet
kontrats I shtojn dispozita t veanta q kontrata t jet edhe m e fort.
73. Avansi sht vler pasurore t ciln njra pal I jep tjetrs me rastin
e lidhje s kontrats. Avansi duhet t dorzohet e jo vetm t premtohet. Kjo
pra sht kontrat e dors s dyt dhe njkohsisht reale.
74. Dnimi kontraktues vlera pasurore t ciln debitori ia premton
kreditorit pr rastin e kontrats ose realizimit t parregullt t kontrats quhet
dnim kontraktues ose penal.
27

75. Klauzola kasatore ekziston ather kur palt konstatojn se debitori

do t humb t drejtat dhe fuqit juridike tani m t fituara nga kontrata
kryesore n qoft se nuk realizon obligimin e vet, e kreditori n at rast nuk
mund t heq dor nga kontrata.
76. Plotsimi I kontrats T plotsosh ose t zbatosh kontratn do t
thot t ndrmarrsh krejt ka sht e nevojshme q brja e kontrats t
realizohet. Kontrata duhet t realizohet dhe plotsohet ashtu si kan
dshiruar vet palt. N qoft se kontrata sht e pa qart d.m.th n qoft
se palt nuk kan shprehur qart vullnetin e vet ather paraqitet
interpretimi I kontrats. Pr interpretimin e kontrats ekzistojn rregulla t
veanta. Prej ktyre rregullave m e rndsishme sht ajo se duhet gjetur
vullnetin e vrtet t palve pa marr parasysh shprehjet eventuale t pa
drejta apo joreale. Rregull tjetr e rndsishme sht ajo se dispozitat e pa
qarta t kontrats duhet interpretuar ashtu si kjo sht m e volitshme pr
debitorin.
77. Vonesa e debitorit - n qoft se afati nuk sht caktuar paraqitet pasi
q kreditori t ket trhequr vrejtjen debitorit q ta realizoj obligimin.
Pasojat e ksaj vonese jan kto: kreditori mund t krkoj kompensimin e
dmit t shkaktuar nga vonesa, debitori prgjigjet edhe pr shkatrrimin e
rastsishm t sendeve, prve ather kur argumenton se sendi do t
shkatrrohej edhe sikur kontrata t ishte plotsuar n afat, te obligimet
monetare fillon t rrjedh kamata e voness te kontrata dypalshe ngarkuese
sipas rregullit, vonesa e debitorit I jep kreditorit fuqin juridike q t heq dor
nga kontrata.
78. Pasojat e mosplotsimit t kontrats N qoft se debitori nuk e
plotson obligimin apo nuk e plotson si duhet d.m.th se sht kontraktuar
dhe si e cakton kt ligji, zakoni e normat e tjera flasim pr shkeljen e
obligimit. Shkelja e obligimit t kontraktuar ashtu si shkelja e do obligimi
tjetr ligjor, trheq pr veten sanksione t ndryshme. N kontratat dy
paleshe ngarkuese sht rregull se pala e cila nuk ka shkelur obligimin e
kontraktuar pala e pafajshme mund t heq dor nga kontrata, mund t
28

krkoj zbatimin e dhunshm kontraktues.

79. Novacioni sht ndrprerje e kontrats s mparshme n at mnyr
q n vend t saj hyn n fuqi kontrata e re midis palve t njjta. Kjo d.m.th
q palt dshirojn q kontratn e vjetr ta zvendsojn m t ren
(animus novandi).

80. Kompenzacioni Nse kreditorit debitori I ka borxh, mund t bhet

kompenzacioni I borxhit pr borxh. Por q t bhet Kompenzacioni nevojiten
disa kushte si jan:Qe obligimet t jen reciproke, q obligimet e obligimeve
t jen t njllojshme, q krkesat reciproke t ken arritur pr pages, q t
ekzistoj mundsia e padis.
81. PARASHKRIMI do subjekt n parim mund t ushtroj sipas bindjes
s vet t drejtn e vet apo t mos e ushtroj. Por nse t drejtn e vet nuk e
ushtron pr nj koh t gjat ndodh q ta humb jo vetm t drejtn por edhe
mundsin q ta realizoj n mnyr gjyqsore pra krkesn. Humbja e
krkess respektivisht padis n kuptimin material pr shkak t kalimit t
kohs quhet parashikim.
82. Afatet prekluzive Prej parashkrimit duhet t dallojm afatet
prekluzive. Ato ekzistojn ather kur ligji, ushtrimin e ndonj t drejt apo
t ndonj fuqie juridike e lidh me ndonj afat. Kur n at afat e drejta ose
fuqia juridike nuk paraqitet ather ndrpreht n trsi. Afati prekluzive si
dhe afati n prgjigje mund t jet subjektiv dhe objektiv. Ai subjektiv
llogaritet prej dits s marrjes vesh pr nj rrethan, e ai objektiv sht ai n
t ciln mund t bhet marrja vesh e ndonj rrethane dhe t paraqitet fuqia
juridike ose e drejta n afatin subjektiv prekluziv.
83. Pezullimi dhe ndrprerja Koha e parashkrimit mund t pezullohet
n dy mnyra: me pranimin e borxhit nga ana e debitorit dhe me ngritjen e
padis kundr debitorit ose ndrmarrjen e veprimit tjetr para gjyqit me
qllim t konstatimit ose inkasimit t borxhit. Ndrprerja ekziston ather kur
pr shkak t ndonj arsyeje nj koh nuk llogaritet n afatin e parashkrimit,
por koha tani m e kaluar nuk shkon huq.
84. Kontratat e ndryshme Palt me vullnetin e vet mund t krijojn
29

fardo kontrate q dshirojn. Llojet kryesore dhe m t shpeshta t

kontratave I ka krijuar qarkullimi ekonomik.
85. Blerja dhe shitja N praktik kontrata m e shpesht sht blerja
dhe shitja. Pjesa m e madhe e shkmbimit t mallrave bhet prmes ksaj
kontrate. Blerja dhe shitja apo shitblerja sht kontrat dypalshe,
ngarkuese dhe konsensuale, ku shitsi bart n blersin: 1) pronsin mbi
sendet, dhe 2) posedimin pronsor mbi sendet. Sendi q bartet dhe mimi
duhet t jen t caktuar.

86. Shkmbimi - kjo kontrat u nnshtrohet po atyre rregullave q u

nnshtrohet edhe kontrata mbi blerjen dhe shitjen, me at diferenc q n
vend t mimit t blerjes I cili te blerja prbhet patjetr prej parave, ktu
bartet n paln tjetr pronsia, e drejta e shfrytzimit dhe posedimi n nj
send tjetr. Ktu pra jepet sendi pr send.
87. Kontrata mbi dhuratn- me kontrat mbi dhuratn gjithashtu bartet
pronsia. Dhurata nuk sht kontrat bamirse, nuk sht kontrat e
qarkullimit t mallrave, nuk ka rndsi ekonomike, por m shum pr
marrdhniet personale t qytetarve. N disa raste dhurata mund t
trhiqet e ato jan: Nse pas dhurimit t br dhnsi I dhurats varfrohet
aq shum sa q bie edhe vet n domosdoshmri, nse marrsi I dhurats
tregohet I pakujdesshm ndaj dhnsit t dhurats, nse sht cenuar pjesa
e domosdoshme e trashgimtarve t domosdoshm, nse dhnsi I
dhurats bri dhurimin pr t vn n loj kreditort e vet.
88. Kontrata mbi qesimin n t drejtn romake kontrata mbi qesimin ka
qen kontrat unike, locatio conductio, e cila ka pasur tri nnlloje: locatio
conductio rei ose dhnien me qesim t sendeve; locatio conductio
operarum ose dhnin me qesim t fuqis puntore; dhe locatio conductio
operis ose dhnien me qesim t efektit t puns. Kto kontrata jan
konsensuale dhe t dyanshme.
88a. Qesimi Dhnia me qira e sendeve sot quhet qesim. Sipas ksaj
kontrate njra pal I jep pals tjetr nj send individualisht t caktuar dhe
jokonsumues pr prdorim n koh t kufizuar m kompensim t caktuar.
Pas ndrprerjes s kontrats, marrsi me qesim ka pr detyr t kthej sendin
30

n gjendjen n t cilin e ka marr, duke zbritur amortizimin normal.

89. Kontrata mbi punn sht kontrat me t ciln njra pal I
angazhuari obligon paln tjetr pundhnsit q n dobi t tij t kryej pr
koh t caktuar punn e caktuar pr shprblim t caktuar. Me kt kontrat
puntori n t vrtet I vn n disponim pundhnsit fuqin e vet
puntore pr koh t caktuar.

90. Kontrata mbi autorizimin Kontrata mbi autorizimin sht ajo

kontrat me t ciln njra pal, I autorizuari obligohet q pr paln tjetr t
kryej disa veprime juridike me shprblim apo pa shprblim. N qoft se I
autorizuari n baz t kontrats kryen edhe pun t tjera faktike prve
veprimeve juridike kemi kontrata t przier. Kontrata mbi autorizimin cakton
se far prfaqsuesi duhet t kryej kt prfaqsim, far veprimesh
juridike do t kryej n emr t pushtetdhnsit. Obligimi I t autorizuarit
sht q t kryej veprime juridike q I jan besuar sipas udhzimeve t
pushtetdhnsit dhe sipas natyrs n puns, e pos kryerjes s puns t jap
llogari pushtetdhnsit.
91. Kontratat reale prve dhurats, q nganjher sht kontrat
reale, kemi edhe tri kontrata t zakonshme reale: Shuarja, t shrbyerit,
depoziti.
91a. Shuarja Kur njra pal huadhnsi bart pronsin n sendet e
caktuara sipas gjinis n paln tjetr huamarrsi me kusht q ky pos
arritjes s afatit ti kthej t njjtn sasi dhe t njjtin lloj t sendit n pronsi,
kemi kontratn mbi huan.
91b. T shrbyerit n qoft se njra pal dhnsi I sendit pr shrbim I
jep pals tjetr marrsit t sendit pr shrbim ndonj send individualisht t
caktuar dhe jo konsumues me qllim t shfrytzimit pr koh t caktuar kemi
kontratn mbi shrbimin. Edhe kjo kontrat krijohet vetm pos dorzimit t
31

sendit.
91c. Depoziti sht kontrat reale me t ciln marrsi I depozitit
obligohet q t ruaj pr koh t caktuar sendin q dhnsi I depozitit I
dorzon pr ruajtje. Kontrata sht e njanshme dhe bmmirse. Deitori
nga kontrata sht marrsi I depozitit, I cili sht I obliguar ti ruaj sendin dhe
me krkesn e lnsit ta kthej n vendin n t cilin sht dorzuar sendi.
92. Kontrata mbi ortakllkun Me kontratn e ortakllkut ose
bashkimin e dy apo m shum personave obligohen midis vete q t
investojn vlera prkatse pasurore ose pun apo njrn dhe tjetrin pr
arsye t arritjes s ndonj qllimi t prbashkt.

93. Kontrata e s drejts ekonomike Kontratat e s drejts ekonomike

dallojn nga kontratat e s drejts civile kryesisht prkah ajo se i lidhin
organizatat ekonomike e me qllim t realizimit t ksaj veprimtarie. Pr kt
arsye kto kontrata u jan prshtatur nevojave t shpejtsis s qarkullimit
ekonomik si dhe krkesave tjera t cilat I shtron ekonomia.
94. Kontratat aleatore Basti sht kontrata midis dy palve sipas s
cils vlera prkatse pasurore m s shpeshti n para do ti prkas atij pohimi
t cilit ndonj rrethan t pasigurt realizohet. Kontrata sht e lidhur vetm
ather n qoft se shuma ose sendi q sht objekt I bastit deponohet qysh
m par.
95. Punt juridike jo t plota Puna juridike duhet ti plotsoj disa
kushte q t krijohet dhe prodhoj veprime. Puna juridike prve ekzistimit t
fakteve juridike: deklarats dhe plqimit t vullneteve e forms eventuale
duhet t ket edhe kauzn e vet dhe objektin e vet.
N qoft se prmbajtja ose objekti I kontrats sht fizikisht apo juridikisht I
pamundshm nuk ka pun juridike. Nuk ekziston puna juridike n qoft se
akoma nuk sht arritur plqimi I vullneteve mbi prpjekjet esenciale.
32

Gjithashtu nuk ka pun juridike kur nuk ka forma t caktuara t ciln e

prcakton ligji apo pr t ciln jan marr vesh palt se do t jet kusht pr
vlern e puns juridike.
96. Punt juridike t pavlefshme t NULESHME jan ato pun juridike
t cilat nuk prodhojn aspak veprime juridike dhe konsiderohen se as nuk
jan lidhur. Mosvlern e tyre gjyqi ose organi tjetr shtetror I cili zgjidh
kontestin e merr n konsiderim sipas detyrs zyrtare madje edhe ather kur
palt jan t interesuara q gjyqi mos t bj kt madje edhe n qoft se
ata fshehin shkakun e pavlefshmris.
T RREZUESHME jan ato pun juridike t cilat vlejn gjersa pala e interesuar
ose organi tjetr I autorizuar t mos paraqet arsyen pr pavlefshmrin e
tyre. Kur t paraqitet arsyeja pr pavlefshmrin e puns juridike edhe punt
juridike t rrezueshme sipas rregullit konsiderohen sikur nuk jan lidhur.
97. Punt e nulshme juridike Jan ato t cilat me ligje, dekretligje,
vendime, urdhresa, pra me normat pozitive t s drejts objektive jan
ekskluzivisht t ndaluara. Kt ndalim mund ta shqiptojn qoft dispozitat
civile juridike, qoft penale juridike, e qoft ato administrative.

98. Punt imorale juridike Gjersa te punt e paligjshme gjegjsisht

antiligjore juridike nj element I puns juridike sht n kundrshtim me
dispozitn ekskluzive t ligjit, ndrkaq te puns imorale juridike prmbajtja e
puns juridike sht n kundrshtim me botkuptimet morale t mesit ton.
A sht prmbajtja e nj pune juridike imorale, kt e prcakton gjyqtari
sipas botkuptimeve t prgjithshme morale t bashksis son. Kshtu p.sh
n qoft se ndokush I jep gazetarit shprblim q ndoknd n ndonj artikull
n gazet ta sulmoj puna juridike sht imorale dhe gjyqi nuk do ta mbroj
at. Edhe ather kur me pun juridike futet ndonj parim I yni kushtetues,
puna juridike sht imorale. P.sh n qoft se ndokush do t obligohej pr
shrbim q t mos ndjek ndonj shkoll t mos marr pjes n ndonj
konkurs, puna juridike nuk do t vlente.
99. Punt fiktive juridike Fiktive jan ato pun juridike t cilat n
esenc nuk lidhjen, vetm krijohet pamje sikur jan lidhur. Qllimi I ktyre
punve juridike sht vnia n loj e ndonj obligimi ligjor ose kontraktues
pr shembull q t krijohen borxhe t prkohshme me qllim t vnies n
33

leje t kreditorve juridik.

100. Puna juridike e simuluar Puna e simuluar juridike ekziston
ather kur palt lidhin nj pun juridike por me at rast krijojn pamjen
thuajse sht lidhur ndonj pun tjetr juridike p.sh primusi I dhuron
sekonduesit shtpin, por pr ti ikur pagimit t toks s madhe apo pr t
vn n loj trashgimtarin e saj t domosdoshm, paraqesin punn juridike
mbi t dhuruarit si shitblerje, por ashtu q primusi t mos merr aspak
mimin e blerjes. Ktu pra kemi dy pun juridike: t simuluar e cila tregohet
dhe t disimuluar e cila n t vrtet sht lidhur. N rastin konkret sht
simuluar shitblerja e sht disimuluar dhurata. Puna e simuluar juridike nuk
vlen, ajo sht e nulshme, kurse puna e disimuluar vlen.
101. Punt e rrxueshme juridike jan t rrxueshme ato pun
juridike t cilat jan lidhur n lajthim, nn mashtrim dhun dhe krcnim ku
pra deklarimi I vullnetit ka disa t meta, n t cilat vullneti nuk sht
plotsisht I lir.
102. Lajthimi sht pamja e pasakt mbi ndonj element t puns
juridike. Lajthimi mund t ket t bj me natyrn e puns juridike p.sh
primusi I krkon sekundusit nj libr si ofert pr blerje, e sekundusit
mendon se sht dhurat, n lnd, p.sh primusi mendon se blen piktur
origjinale, e n t vrtet blen kopjen etj. n cilsin e lnds, p,sh primusi
mendon se blen stof anglez, e stofi sht I

vendit, n motiv p.sh primusi blen drith duke menduar se do t ngitet

mimi e n t vrtet zbritet.
103. Mashtrimi sht shkaktim I vetdijshm I lajthimit t pjesmarrsit
tjetr n punn juridike. N t drejtn civile ai duhet t prmbaj n vete
elemente t mashtrimit penal juridik. Ai duhet t qndroj n ndonj veprim
aktiv t bashkkontraktuesit, por mund t jet dhe fshehje e ndonj
rrethane. N qoft se p.sh njri nga bashk kontraktuesit vn re lajthimin e
bashk kontraktuesit tjetr dhe e shfrytzon n vend se ta eliminoj kemi n
t vrtet rastin e mashtrimit.
104. Kanosja sht paraqitja e mundsis s ndonj t keqe n dm t
pjesmarrsit tjetr n punn juridike me t ciln te ky shkaktohet frika.
34

Deklarimi I vullnetit pra nuk sht I lir, ai bhet pr shkak t ksaj frike. Q
t jet arsye pr rrxueshmrin e puns juridike kanosja duhet t jet 1).
Serioze, 2) e paevitueshme dhe 3) anti e drejt.
105. Dhuna dhuna (forca, fuqia) sht t shkaktuarit e vuajtjeve fizike
ose morale t pjesmarrsit n punn juridike. Prej kanosjes dallohet prkah
ajo se te kanosja e keqja paraqitet si mundsi, kurse te dhuna edhe zbatohet
n momentin e puns juridike.
106. MOHIMI I PUNVE JURIDIKE kreditori mund t dmtohet n at
mnyr q nuk do t mund t inkasoj krkesat e veta, sepse debitroti ka
tjetrsuar vlerat nga masa e vet e pasuris. Q kjo t bhet e pamundshme
qysh n t drejtn romake ka qen aplikuar I ashtuquajturi ACTIO PAULIANA,
me t cilin bhet mohimi I punve juridike.
107. Ushtrimi t drejtave t drejtat civile subjektive u jan pranuar
subjekteve q ti ushtrojn. Mirpo ushtrimi I tyre varet nga vet subjekti. Ai
mund t ushtroj por nuk sht I detyruar, prandaj edhe n kt t drejtat
civile dallojn nga ato publike. N qoft se ndokush ka pronsin mbi orn,
nuk sht I detyruar q autorizimet e veta nga kjo pronsi ti ushtroj, orn
mund t mos e prdor aspak. N qoft se ndokush ka nj krkes borxhi,
mund t krkoj inkasimit e tij, por nuk sht I detyruar. sht pra parim q
subjekti t drejtat e veta ti prdor sipas bindjes s vet. Kjo rrjedh nga esenca
e lnds dhe metodat e s drejts civile.

108. MBROJTJA E T DREJTAVE

Mbrojtjen e t drejtave e ushtrojn organet shtetrore. Realizimi arbitrar I
t drejtave, e edhe t drejtave civile sht I ndaluar. Lejohet vetm
vetmbrojtja d.m.th zmbrapsja e sulmit arbitrar ndaj t drejts s vet dhe
gjendja e domosdoshmris, domethn sakrifikimi I sendit t huaj q t
eliminohet rreziku prej vetes ose tjetrit apo q prgjithsisht t mbrohet e
drejta e vet, objekti I t cils vlen shum m tepr se sendi I sakrifikuar.
109. Parimi I dispozicionit t palve gjyqi nuk mbron t drejtat civile
35

sipas detyrs zyrtare, si ngjet kjo p,sh n t drejtn penale, por sipas
iniciativs s palve. Ky quhet parim I dispozicionit t palve dhe sht I
lidhur ngusht me vet veorit themelore t metods civile-juridike dhe me
dispozitivitetin e normave civile-juridike.
110. Padia t drejtuarit e titullarit t s drejts quhet padi. .Padia n
kuptimin material rrjedh nga vet e drejta subjektive, ajo rrjedh nga krkesa si
element prbrs I t drejts subjektive, ajo sht n t vrtet krkes e
paraqitur n procedurn e realizimit t dhunshm t s drejts.
Padit ndahen n ekzekutive (KONDEMNATORE) , konstatuese (DEKLARATIVE)
dhe konstituive.
Te padit ekzekutive krkohet realizimi i dhunshm i ndonj obligimi p.sh
pagimi i borxhit. Krkesa realizohet gjithmon me padin ekzekutive
Te padit konstatuese sht konstatuar nprmjet t gjyqit se ndonj e
drejt ekziston apo nuk ekziston
Te padit konstituive shqiptohet me aktgjykim ekzistimi I s drejts s re.
111. Argumentimi Gjyqi n kontestin midis paditsit dhe t paditurit ka
nj parim real pasiv. Ai sipas rregullit nuk ndrmerr veprimet e procesit sipas
detyrs zyrtare por sipas propozimit t palve, n kundrshtim me p.sh
gjykimin penal. Materialin argumentues pr argumentimin e t drejts
gjithashtu e paraqesin m s shpeshti vet palt. Argumentimi sht veprim
m I rndsishm I procesit. Gjyqi njeh vetm at t drejt q sht
argumentuar. T argumentosh do t thot t paraqessh t vrtetn e
ndonj rrethane. Duhet t argumentoj ai q pohon dika mbi t bie e
ashtuquajtura barra e argumentimit. Mirpo ligji shpesh supozon se ndonj
fakt ose rrethan ekziston gjersa t mos argumentohet e kundrta. Kemi
kto mjete argumentimi: dokumentet, dshmitart, ekspertt dhe marrjen n
pyetje t palve.

Dokumentet jan mjetet m t sigurta argumentuese. N tregti sht

zakon q do veprim juridik t vrtetohet me shkrim.
Dshmitart jan mjet argumentues m pak t sigurt sepse praktika
gjyqsore kan argumentuar se nganjher edhe dshmitari i ndershm dhe
inteligjent i vren dhe riprodukton dhe pa vetdije shtrembron sendet.
Saktsin e tyre gjyqi e mon lirisht prej rastit n rast, duke u kujdesur pr t
36

gjitha rrethanat.
Ekspertt japin mendime profesionale mbi faktet dhe rrethanat e
ndryshme, rndsia e t cilave sht n procedur konteste, p.sh mbi
ndikimin e nj narkotiku apo smundje n vetdije t tij etj.
Marrja n pyetje e palve sht deklarimi i palve mbi faktet kontestuese.
Ky mjet argumentues zbulohet n munges t mjeteve tjera, apo si plotsim
i mjeteve tjera argumentuese.
Betimi ose deklarata solemne duhet t vrtetoj saktsin dhe
seriozitetin e deklaratave t dshmitarve dhe palve.
I plotfuqishm quhet ai aktgjykim q nuk mund t sulmohet m tutje me
mjete t rregullta juridike. E mjet juridik sht t drejtuarit e instancs m t
lart gjyqsore me qllim t korrigjimit t gjoja gabimeve dhe padrejtsive
n procedurn m t ult.
Ndrkaq ekzekutiv sht ai aktgjykim q mund t zbatohet me dhun.
Plotfuqishmria dhe ekzekutiviteti zakonisht prputhen por nuk sht thn
se kjo duhet t ngjas gjithmon. Aktgjykimi I plotfuqishm sht supozim I
pamohueshm, apo mund t thuhet edhe vrtet formal.
112. -PROCEDURA EKZEKUTIVE
N qoft se ekziston aktgjykimi I plotfuqishm e nganjher madje edhe
para plotfuqishmris, kur ai sht ekzekutiv, e debitori I paditur prsri nuk
don t realizoj obligimin e vet, d.m.th t plotsoj krkesn sipas padis
mund t krkohet zbatimi I dhunshm I aktgjykimit. Ky zbatim I dhunshm
zhvillohet sipas procedurs s veant dhe ai ka pr qllim q I padituri t
shtyhet me dhun q t realizoj obligimin e prcaktuar me aktgjykim. Ai m
s shpeshti prbhet nga tjetrsimi I dhunshm I sendeve e vlerave t tjera
nga masa e tij pasurore, por nganjher edhe nga mohimi I liris s tij pr
nj koh t shkurtr q t shtyhet t zbatoj ndonj veprim, apo nga masat e
tjera t ngjashme t dhuns.

113. Llojet e personave shoqrore juridik personat shoqrore juridik

jan:
1). Bashksit shoqrore politike,
2). Organizatat punuese, t cilat ndahen n:
2a) organizatat ekonomike dhe
2b) organizatat tjera q kryejn veprimtari n lmin e shkollimit, kulturs,
shndetit, mbrojtjes sociale dhe shrbimeve t tjera shoqrore dhe
37

3) organizatat tjera vetqeverisse.

114. Bashksit shoqrore politike si persona juridik jan organet m
t larta juridike-politike n t cilat pushteti politik, publik I popullit punues, n
baz t vetqeverisjes dhe t pronsis shoqrore, shprehet n mnyrn m
t organizuar dhe m konsekuente. Si tham ato jan persona civil-juridik
vetm n masn n t ciln jan edhe barts t shprehjes civile-juridike t
pronsis shoqrore. Bashksit shoqrore sipas kushtetutave jan:
federate, republika, krahina autonome, qyteti dhe komuna.
115. Organet shtetrore si persona juridik organet e federats,
republiks dhe bashksive tjera shoqrore politike nuk jan persona juridik
t s drejts civile. Ato jan organe administrative ose publike-juridike q
realizojn pikrisht pushtetin publik t cilin e ushtrojn kto bashksi
shoqrore politike
116. Avokatura publike shtetin dhe bashksit shoqrore politike I
prfaqson n konteste civile juridike avokatura publike. Detyra kryesore e
avokaturave publike sht t prfaqsoj shtetin dhe bashksit tjera
shoqrore juridike si persona juridik t s drejts civile. Kshtu ekziston
avokatura federative, republikane, krahinore e qytetit dhe komuns.
117. Organizatat ekonomike - personat shoqrore m t rndsishm
dhe m t shumt jan organizata ekonomike. Kto jan subjekt t s drejts
ekonomike, detyra ekskluzive e t cilave sht t kryes veprimtari
ekonomike. Organizatat ekonomike jan: ndrmarrjet ekonomike dhe
kooperativat.
KOOPERATIVAT jan organizata vullnetare t qytetarve t ndryshm t
formuara me qllim t kryerjes dhe prfaqsimit t prbashkt t ndonj
veprimtarie ekonomike.

Prgaditur nga: Ass.

Ardrit GASHI

38