Bazat e Te Drejtes Publike 3

MAKEDON SLLAVKOSKI
BAZAT E T DREJTS PUBLIKE

(MSIMI I RREGULLT DHE ZGJEDHOR)
Pr vitin III
DREJTIMI EKONOMIK, JURIDIK DHE TREGTAR
TEKNIK JURIDIK
Shkup, 2012
Botues: MINISTRIA E ARSIMIT DHE SHKENCS

E REPUBLIKS S MAQEDONIS
bul. Mito Haxhivasilev Jasmin, pn Shkup
Recensent:
Dr. Dushko Stojkovski, profesor universitar
Aleksandr Kanturkov, profesor n Vasil Antevski-Dren Shkup
Aneta Stefanovska, profesor n Vasil Antevski-Dren Shkup
Prkthyes: Arkin Jahiji

Redaksia profesionale: Doc. Dr. Afrim Osmani
Lektor: Arjeta ajlani
Redaktor: Sllobodanka Sllavkovska
Shtypi: Graficki centar dooel, Shkup
Me vendim t Ministrit t arsimit dhe shkenc t Republiks s

Maqedonis nr. 22-4354 t dats 29.07.2010, lejohet prdorimi i ktij libri
CIP -
. ,
342(075.3)
,
: ( ) : III :
, : /
. - :
, 2010. - 244 . : .; 30

ISBN 978-608-226-059-4
COBISS.MK-ID 84295178
PRMBAJTJA
HYRJE N PROCEDUR ADMINISTRATIVE ..........................................................................................11
NOCIONI PR PROCEDUR ADMINISTRATIVE .........................................................................................................11
LLOJET E PROCEDURAVE ADMINISTRATIVE DHE QLLIM I PROCEDURS ADMINISTRATIVE ................12
SHTJET ADMINISTRATIVE, RESPEKTIVISHT LND ADMINISTRATIVE N PROCEDUR
ADMINISTRATIVE ...................................................................................................................................................... 13
ORGANET KOMPETENTE PR VENDIMMARRJE N PROCEDUR ADMINISTRATIVE ..................................14
PARIMET E PROCEDURS ADMINISTRATIVE ............................................................................................................14
PARIMI I LIGJSHMRIS DHE LEGJITIMITETIT ..................................................................................................... 15
PARIMI I ZYRTARIZIMIT ............................................................................................................................................ 15
PARIMI I MBROJTJES S T DREJTAVE T QYTETARVE DHE T INTERESIT PUBLIK ................................... 16
PARIMI I T VRTETS MATERIALE ........................................................................................................................ 16
PARIMI I VLERSIMIT T LIR T PROVAVE .......................................................................................................... 17
PARIMI I DGJIMIT T PALS .................................................................................................................................. 17
PARIMI I SHKALLS S DYFISHT (E DREJTA E ANKESS) ................................................................................. 18
PARIMI I DREJTSIS ................................................................................................................................................ 19
PARIMI I KURSIMTARIS DHE I PRSHPEJTIMIT T PROCEDURS.................................................................. 20
PARIMI I PAVARSIS GJAT VENDIM MARRJES ................................................................................................ 20
PARIMI NDIHM PALVE Q NUK DIN SHKRIM-LEXIM................................................................................... 20
PARIMI I PRDORIMIT T BARABART T GJUHVE DHE SHKRIMIT N PROCEDUR ............................... 21
PARIMI I EFIKASITETIT .............................................................................................................................................. 21
PARIMI I ORIENTIMIT T SHRBIMIT, BARABARSIS, OBJEKTIVITETIT DHE PRGJEGJSIS .................... 22
KOMPETENCA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE ............................................................................25
LLOJET E KOMPETENCS................................................................................................................................................25
KOMPETENCA LNDORE OSE MATERIALE .......................................................................................................... 25
KOMPETENCA LOKALE (TERRITORIALE) .............................................................................................................. 26
KOMPETENCA E SUPOZUAR .................................................................................................................................. 27
KONFLIKTI I KOMPETENCAVE, BARTJA E KOMPETENCAVE DHE NDIHMA JURIDIKE .................................27
KONFLIKTI I KOMPETENCAVE ................................................................................................................................ 27
BARTJA E KOMPETENCAVE (SUBSTITUIMI DHE DELEGIMI)............................................................................. 28
DELEGIMI I KOMPETENCAVE................................................................................................................................................28
SUBSTITUIMI I KOMPETENCS ............................................................................................................................................28
REKUIZIMI I KOMPETENCS .................................................................................................................................................29
NDIHMA JURIDIKE N PROCEDURS ADMINISTRATIVE .................................................................................. 29

PERSONI ZYRTAR PR KRYERJEN E PROCEDURS ADMINISTRATIVE ..............................................................30
SHKARKIMI I PERSONIT ZYRTAR NGA UDHHEQJA E PROCEDURS ............................................................ 30
PALA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE............................................................................................33
PALA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE...................................................................................................................33
NDARJA E PROCEDURS ADMINISTRATIVE SIPAS PJESMARRJES ................................................................ 33
KUSHTET PR PALN ................................................................................................................................................ 34
AFTSIA E PALS ....................................................................................................................................................... 34
AFTSIA PROCEDURALE ......................................................................................................................................... 34
LEGJITIMITETI I PALS .............................................................................................................................................. 35
PRFAQSIMI I PALS (PRFAQSUESIT E PALS) ..................................................................................................35
PRFAQSUESI LIGJOR ............................................................................................................................................ 35
PRFAQSUESI I PRKOHSHM ............................................................................................................................. 36
I AUTORIZUARI .......................................................................................................................................................... 36
PRFAQSUESI I PRBASHKT ............................................................................................................................... 37
NDIHMSI PROFESIONIST ...................................................................................................................................... 37
PROKURORI PUBLIK DHE PROKURORI SHTETROR ................................................................................................ 38
PJESMARRSIT TJER N PROCEDUR ....................................................................................................................38

DSHMITARI............................................................................................................................................................... 38
EKSPERTT ................................................................................................................................................................. 39
INTERPRETUESI ......................................................................................................................................................... 40
PJESMARRSIT E RASTIT........................................................................................................................................ 40
KOMUNIKIMI I ORGANEVE DHE PALVE ............................................................................................43
PARASHTRESAT ..................................................................................................................................................................43
FTESAT N PROCEDURN ADMINISTRATIVE ...........................................................................................................45
PROCESVERBALI N PROCEDUR ADMINISTRATIVE ............................................................................................45
SHQYRTIMI I DOKUMENTEVE DHE NJOFTIMI PR ZHVILLIMIN E PROCEDURS ........................................46
DRGIMI. ..............................................................................................................................................................................47
DRGIMI ME DORZIM NGA ANA E ORGANIT ................................................................................................... 47
LNIA OSE NGJITJA E SHKRESS .........................................................................................................................................48
DRGIMI PRMES POSTS ...................................................................................................................................... 49

DRGIMI ME SHPALLJE PUBLIKE ........................................................................................................................... 49
RNDSIA E DRGIMIT T KRYER SI DUHET .................................................................................................................49
FLETDRGESA .........................................................................................................................................................................49
AFATI DHE SHPENZIMET N PROCEDUR ADMINISTRATIVE............................................................51

KTHIMI N GJENDJEN E MPARSHME (RESTITUCIO IN INTEGRUM)................................................................53
MBAJTJA E RREGULLIT GJAT PROCEDURS ..........................................................................................................54
SHPENZIMET E PROCEDUR ADMINISTRATIVE ......................................................................................................55
ZHVILLIMI I PROCEDURS ADMINISTRATIVE ....................................................................................57
INICIMI I PROCEDURS ADMINISTRATIVE ................................................................................................................58
MNYRAT E INICIMIT................................................................................................................................................ 58
NDRYSHIMET N PROCEDURN E NGRITUR ...........................................................................................................59
BASHKIMI I LNDVE N NJ PROCEDUR ......................................................................................................... 59
NDRYSHIMI I KRKESAVE ........................................................................................................................................ 60
HEQJA DOR NGA KRKESA .................................................................................................................................. 60
PAJTIMI ....................................................................................................................................................................... 61
PROCEDURA EKZAMINUESE .........................................................................................................................................61
QLLIMI DHE DETYRAT E PROCEDURS EKZAMINUESE ................................................................................. 61
PROCEDURA E SHKURTR EKZAMINUESE .......................................................................................................... 62
PROCEDURA E VEANT EKZAMINUESE ............................................................................................................ 62
SHTJA PARAPRAKE............................................................................................................................................... 63
SHQYRTIMI GOJOR (VERBAL) ................................................................................................................................ 63
T PROVUARIT N PROCEDUR EKZAMINUESE ................................................................................................ 64
DOKUMENTET ........................................................................................................................................................... 64
DSHMITART ........................................................................................................................................................... 65
DEKLARATA E PALS................................................................................................................................................. 66
EKSPERTT ................................................................................................................................................................. 67
INTERPRETUESIT ....................................................................................................................................................... 68
KONTROLLI (KQYRJA N VEND) .......................................................................................................................... 68
SIGURIMI I PROVAVE ................................................................................................................................................ 68
VENDIMMARRJA N SHKALLN E PAR ....................................................................................................................70
VENDIMI SI AKTI ADMINISTRATIV I SHKALLS S PAR.................................................................................... 70
LLOJET E VENDIMEVE ......................................................................................................................................................72
VENDIMI PR SHTJEN KRYESORE ..................................................................................................................... 72
VENDIMI I PJESRISHM ......................................................................................................................................... 72
VENDIMI PLOTSUES ............................................................................................................................................... 72
VENDIMI I PRKOHSHM ........................................................................................................................................ 73
KONKLUZIONI ....................................................................................................................................................................73
AFATI PR SJELLJEN E VENDIMIT T SHKALLS S PAR .....................................................................................74
MJETET JURIDIKE N PROCEDUR ADMINISTRATIVE DHE EKZEKUTIMI I AKTEVE
PRFUNDIMTARE .................................................................................................................................77
NOCIONI DHE E DREJTA E ANKESS...........................................................................................................................77
PRMBAJTJA E ANKESS DHE AFATI N T CILIN PARASHTROHET .................................................................77
VEPRIMI I ANKESS S PARASHTRUAR ..................................................................................................................... 78
PROCEDURA SIPAS ANKESS ........................................................................................................................................ 78
PUNA E ORGANIT T SHKALLS S PAR SIPAS ANKESS................................................................................ 78
PUNA E ORGANIT T SHKALLS S DYT SIPAS ANKESS ............................................................................... 79
AFATI PR SJELLJEN E VENDIMIT DHE VEPRIMI LIGJOR I VENDIMIT SIPAS ANKESS S PARASHTRUAR......80
EKZEKUTIMI I VENDIMIT .................................................................................................................................................81
NOCIONI PR EKZEKUTIMIN .................................................................................................................................. 81
DISPOZITAT E PRGJITHSHME PR EKZEKUTIM ................................................................................................ 81
LLOJET E EKZEKUTIMIT............................................................................................................................................ 81
KOMPETENCA DHE PROCEDURA PR ZBATIMIN E PRMBARIMIT (EKZEKUTIMIT) .................................. 82
EKZEKUTIMI I DETYRIMEVE JOFINANCIARE ....................................................................................................... 83
EKZEKUTIMI PR SHKAK T SIGURIS .................................................................................................................. 83
VEPRIMET PROCEDURALE JASHT RRJEDHS S RREGULLT T PROCEDURS ......................................... 83
KORRIGJIMET E AKTEVE ADMINISTRATIVE JO T RREGULLTA ........................................................................ 83
MJETET E JASHTZAKONSHME JURIDIKE N PROCEDUR ADMINISTRATIVE.............................................84
NOCIONI DHE LLOJET.............................................................................................................................................. 84
PRSRITJA OSE PRTRITA E PROCEDURS...................................................................................................... 85
AFATET PR PRDRITJEN E PROCEDURS ......................................................................................................... 86
KONTROLLI GJYQSOR I AKTEVE (KONTESTI ADMINISTRATIV).......................................................89
NOCIONI, LNDA DHE ORGANET PR ZGJIDHJEN E KONTESTEVE ADMINISTRATIVE ..............................89
NOCIONI PR KONTESTIN ADMINISTRATIV ........................................................................................................ 89
LND E KONTESTIT ADMINISTRATIV .................................................................................................................. 89
ORGANET KOMPETENTE PR ZGJIDHJEN E KONTESTEVE ADMINISTRATIVE ............................................. 90
INICIMI I KONTESTIT ADMINISTRATIV ........................................................................................................................91
PADIA SI MJET JURIDIK ME T CILIN INICIOHET KONTESTI ADMINISTRATIV .............................................. 91
LEGJITIMIMI, RESPEKTIVISHT AUTORIZIMI PR PJESMARRSIT N KONTESTIN ADMINISTRATIV ....... 92
PALT N KONTESTIN ADMINISTRATIV .....................................................................................................................93
ANA E PADITUR N KONTESTIN ADMINISTRATIV .............................................................................................. 93
PADITS N KONTESTIN ADMINISTRATIV ........................................................................................................... 93
PERSONAT E TRET OSE T INTERESUAR N KONTESTIN ADMINISTRATIV ................................................. 94
ZHVILLIMI I KONTESTIT ADMINISTRATIV SIPAS PADIS .......................................................................................94
E DREJTA PENALE VEPRA PENALE ...................................................................................................97
NOCIONI DHE RNDSIA E T DREJTS PENALE MATERIALE ............................................................................97
NOCIONI DHE KARAKTERISTIKAT E VEPRS PENALE ............................................................................................98
DEFINICIONI I VEPRS PENALE .............................................................................................................................. 98
CILSIT OSE ELEMENTET E VEPRS PENALE ..................................................................................................... 99
GJENEZA E VEPRS PENALE DHE KUSHTET PR EKZISTIMIN E SAJ ............................................................... 99
OBJEKTI I VEPRS PENALE ...................................................................................................................................... 99
SUBJEKTI I VEPRS PENALE (VEPRIMI SI VEPR E NJERIUT) .......................................................................... 100
KUNDRLIGJSHMRIA E VEPRS PENALE ......................................................................................................... 101
MBROJTJA E NEVOJSHME OSE MJETI I FUNDIT SI SHKAQE T CILAT E PRJASHTOJN
KUNDRLIGJSHMRIN ........................................................................................................................................ 101
SHKAQET E VEANTA T CILAT E PRJASHTOJN KUNDRLIGJSHMRIN................................................102
PARASHIKUESHMRIA DHE PRSHKRIMI I VEPRS PENALE ME LIGJ .......................................................... 102

FAJI (FAJSIA)........................................................................................................................................................... 103
PRGJEGJSHMRIA ................................................................................................................................................ 103
SHKALLA DHE FORMAT E FAJIT (FAJSIS) .................................................................................................................. 104
MASHTRIMI .............................................................................................................................................................. 105

BASHKPUNIMI I M TEPR PERSONAVE N KRYERJEN E NJ VEPRE PENALE (BASHKKRYERS DHE
BASHKPJESMARRS) .................................................................................................................................................106
SANKSIONET ......................................................................................................................................107
NOCIONI, LLOJET, QLLIMI DHE THELBI I SANKSIONEVE..................................................................................107
PARIMET GJAT SHQIPTIMIT T DNIMIT PR VEPRN PENALE T KRYER ..................................................108
SHQIPTIMI I DNIMIT N RAST T BASHKNDODHJES S VEPRAVE PENALE ............................................108
SANKSIONET PARAPENALE .................................................................................................................................. 108
MASAT PR SIGURI ................................................................................................................................................. 109
SANKSIONIMI I T MITURVE ................................................................................................................................. 109
SANKSIONET OSE DNIMET PR PERSONAT JURIDIK .................................................................................... 109
VJETRSIA E NDJEKJES DHE EKZEKUTIMI I DNIMIT ..........................................................................................110
PROCEDURA PENALE OBJEKTET DHE SUBJEKTET .......................................................................113
RNDSIA E T DREJTS S PROCEDURS PENALE ............................................................................................113
PARIMET SPECIFIKE T PROCUDRAVE DNUESE..................................................................................................114
PARIMI I AKUZS DHE HETUESIS (AKUZUES) ................................................................................................. 115
KARAKTERISTIKAT E PROCEDURS MODERNE DNUESE AKUZUESE ........................................................ 116
PARIMI I INICIMIT ZYRTAR DHE PARIMI I INICIMIT PRIVAT I PROEDURS (ZYRTARIZIMI) ....................... 117
PARIMI I LEGALITETIT DHE PARIMI I OPORTUNITETIT N INICIMIN E PROCEDURS SIPAS DETYRS
ZYRTARE (LEGALITET DHE OPORTUNITET) ...................................................................................................... 118
PARIMI I KUNDRSHTIMIT .................................................................................................................................... 119
PARIMI I VLERSIMIT T LIR DHE VLERSIMI I LIDHUR I PROVAVE ............................................................ 120
RREGULLAT T CILAT SHKOJN N DOBI T KRKESS PR KONSTATIMIN E T VRTETS
(DREJTPRDREJTSHMRI, SHQYRTIM GOJOR, PUBLIKE) .............................................................................. 120
KUFIZIMI I LIRSIS S EKZAMINIMIT (HETIMIT) ............................................................................................. 121
PARIMI I PAVARSIS N GJYKIM ......................................................................................................................... 121
SUBJEKTET N PROCEDUR PENALE .......................................................................................................................122
GJYKATA N PROCEDUR PENALE ..................................................................................................................... 123
KOMPETENCA E GJYKATS ................................................................................................................................................ 124
KOMPETENCA LNDORE ............................................................................................................................................ 124
KOMPETENCA LOKALE ................................................................................................................................................ 124
I PADITUR N PROCEDUR PENALE (E DREJTA E T PADITURIT T MBROHET)........................................ 125

PADITSI I AUTORIZUAR N PROCEDUR PENALE (PROKURORI PUBLIK, PADITSI PRIVAT DHE I
DMTUARI) .............................................................................................................................................................. 127
PROKURORI PUBLIK N PROCEDUR PENALE ............................................................................................................ 127
PADITSI PRIVAT N PROCEDUR PENALE ................................................................................................................... 128
I DMTUARI SI PADITS N PROCEDUR PENALE ..................................................................................................... 129
I DMTUARI N PROCEDUR PENALE............................................................................................................................ 129
BARTSI I KRKESS PRONSORE-JURIDIKE N PROCEDUR PENALE............................................................... 130
MINISTRIA PR PUN T BRENDSHME (MPB) .................................................................................................. 130

VEPRIMET PROCEDURALE N PROCEDUR PENALE .......................................................................133
NOCIONI, RENDITJA DHE AFATET E NDRMARRJES S VEPRIMEVE PROCEDURALE ..............................133
KTHIMI N GJENDJEN E MPARSHME .....................................................................................................................134
BAZA E PROVAVE PR T DSHMUAR......................................................................................................................135
MJETET PROVUESE................................................................................................................................................. 136
KONTROLLI DHE RINDRTIMI I NGJARJES ........................................................................................................ 137
EKSPERTIZA DHE DSHMIMI ...................................................................................................................................... 137

MBROJTJA E DSHMITARVE, BASHKPUNTORVE T DREJTSIS DHE T VIKTIMAVE N PROCEDUR ..... 138
MARRJA N PYETJE E T AKUZUARIT ........................................................................................................................ 138
BETIMI N PROCEDUR PENALE ................................................................................................................................ 138
ZHVILLIMI I PROCEDURS PENALE...................................................................................................139
PROCEDURA PARAPRAKE ............................................................................................................................................139
PLANIFIKIMI I PROCEDURS PARAPENALE DHE PENALE .............................................................................. 139
AKUZA PENALE ....................................................................................................................................................... 141
HETIMI ....................................................................................................................................................................... 142
PADIA SI NJRA PREJ FAZAVE .....................................................................................................................................143
SEANCA KRYESORE ........................................................................................................................................................145
SJELLJA E VENDIMEVE N PROCEDUR PENALE .................................................................................................146
MJETET JURIDIKE N PROCEDUR PENALE .....................................................................................149
ANKESA KUNDR AKGJYKIMIT T SHKALLS S PAR .......................................................................................149
ANKESA KUNDR AKTGJYKIMIT T SHKALLS S DYT ....................................................................................150
ANKESA KUNDR VENDIMIT ................................................................................................................................ 150
MJETET E JASHTZAKONSHME JURIDIKE ..............................................................................................................151
DOKUMENTET BASHKANGJITSE: FORMULART N PROCEDUR ADMINISTRATIVE DHE
SHEMBUJT E PROCEDURS PENALE .................................................................................................153
E DREJTA E KUNDRVAJTJES ............................................................................................................189
NOCIONI I KUNDRVAJTJES ........................................................................................................................................189
NOCIONI DHE RREGULLIMI I PROCEDURS PR KUNDRVAJTJES ................................................................190
PARIMET E PROCEDURS S KUNDRVAJTJES .....................................................................................................190
PARIMI I EFIKASITETIT ............................................................................................................................................ 190
PARIMI I MBYLLUR I PROCEDURS S KUNDRVAJTJES ................................................................................ 191
SUBJEKTET T CILAT PRGJIGJEN PR KUNDRVAJTJE N T DREJTN E KUNDRVAJTJES ................192
PERSONAT FIZIK SI SUBJEKTE T KUNDRVAJTJES ......................................................................................... 192
PERSONI JURIDIK SI SUBJEKT I KUNDRVAJTJES............................................................................................. 193
SANKSIONET E KUNDRVAJTJES ...............................................................................................................................193
ZBATIMI I DNIMEVE DHE MASAVE T KUNDRVAJTJES ..................................................................................194
VJETRSIMI N T DREJTN E KUNDRVAJTJES ...................................................................................................194
PROCEDURA E KUNDRVAJTJES.......................................................................................................197
SUBJEKTET DHE PJESMARRSIT TJER N PROCEDUR T KUNDRVAJTJES..........................................197
SUBJEKT I NDJKEJES .............................................................................................................................................. 197
I PADITURI ................................................................................................................................................................ 198
ORGANET E KUNDRVAJTJEVE............................................................................................................................ 200
I DMTUARI .............................................................................................................................................................. 200
INICIMI DHE ZHVILLIMI I PROCEDURS GJYQSORE PR KUNDRVAJTJE .................................................201
VENDIMET N PROCEDURN E KUNDRVAJTJES ................................................................................................202
PROCEDURA E KUNDRVAJTJES PARA ORGANIT KUNDRVAJTS T ADMINISTRATS ........................202
SJELLJA E VENDIMIT N PROCEDUR T DETYRUESHME.................................................................................203
MJETET JURIDIKE N PROCEDUR T KUNDRVAJTJES ....................................................................................204
ANKESA ..................................................................................................................................................................... 204
PROCEDURA PR ZGJIDHJE DHE NDRMJETSIM ..............................................................................................204
OPERACIONET DOGANORE ...............................................................................................................207
SISTEMI DOGANOR ........................................................................................................................................................207
NOCIONI PR DOGANN..............................................................................................................................................207
LLOJET E DOGANAVE ....................................................................................................................................................208
NOCIONET M T RNDSISHME T OPERACIONEVE DOGANORE ..............................................................210
MALLI DOGANOR ................................................................................................................................................... 210
TARIFA DOGANORE................................................................................................................................................ 211
INSTITUCIONET E SISTEMIT DOGANOR ..................................................................................................................212
TERRITORI DOGANOR ........................................................................................................................................... 213
LINJA DOGANORE .................................................................................................................................................. 213
VENDKALIMI KUFITAR DOGANOR ...................................................................................................................... 213
RAJONI DOGANOR KUFITAR ................................................................................................................................ 214
DETYRIMI DOGANOR DHE DETYRESIT DOGANOR .............................................................................................215
DOKUMENTET N PROCEDUR DOGANORE ........................................................................................................216
DOKUMENTET E MALLIT ....................................................................................................................................... 216
DOKUMENTET TRANSPORTUESE (T PRGJITHSHME DHE T VEANTA) ................................................ 216
DOKUMENTET DOGANORE ................................................................................................................................. 217
DOKUMENTET TJERA ............................................................................................................................................. 217
PROCEDURA DOGANORE ..................................................................................................................219
ORGANIZIMI DHE KOMPETENCA E SHRBIMIT DOGANOR .............................................................................219
MBIKQYRJA DOGANORE ............................................................................................................................................221
NOCIONI, RNDSIA DHE NDARJA E MBIKQYRJES DOGANORE ............................................................... 221
PROCEDURA ADMINISTRATIVE DOGANORE .........................................................................................................222
PRFAQSUESI DHE I AUTORIZUARI I PALS .................................................................................................... 223
KOMPETENCA N PROCEDUR ........................................................................................................................... 224
SJELLJA E VENDIMIT N PROCEDUR ADMINISTRATIVE DOGANORE ....................................................... 224
LLOJET E AKTVENDIMEVE DHE SJELLJA E AKTVENDIMIT ............................................................................. 225
VENDOSJA E MALLIT DOGANOR (DEPOT DOGANORE) ....................................................................................226
PROCEDURA PR HAPJEN E DEPOS DOGANORE ............................................................................................ 226
PROCEDURA PR DEPONIM ................................................................................................................................ 227
ZONA E LIR DOGANORE .............................................................................................................................................227
DOGANIMI I MALLIT.......................................................................................................................................................227
PRANIMI I DEKLARATS DOGANORE ................................................................................................................. 229
KONTROLLI ZYRTAR I MALLIT .............................................................................................................................. 229
LLOGARITJA E PAGESS S DOGANS ............................................................................................................... 230
SHKELJA E DISPOZITAVE DOGANORE .....................................................................................................................231
DELIKTET DOGANORE ........................................................................................................................................... 231
DELIKUENCA E T MITURVE (KUNDRVAJTJA E T MITURVE)........................................................235
NOCIONI I DELIKUENCS S T MITURVE ...............................................................................................................235
FAKTORT T CILT SHKAKTOJN DELIKUENC T T MITURVE ...................................................................235
LLOJET DHE KARAKTERISTIKAT E SJELLJES KUNDRVAJTSE T T MITURVE ......................................... 236
KATEGORIT E T MITURVE .........................................................................................................................................237
PRCAKTIMI DHE LLOJET E KUNDRVAJTJEVE T T MITURVE ................................................................... 238
SJELLJE KUNDRVAJTSE ME T CILAT N MNYR T POSAME SHKELEN NORMAT MORALE ........ 238
SANKSIONET DHE PROCEDURA NDAJ KUNDRVAJTJES S T MITURVE.................................................. 239
LLOJET E SANKSIONEVE ...............................................................................................................................................239
BURGU PR T MITUR ............................................................................................................................................ 240
SANKSIONET PR KUNDRVAJTJE ...................................................................................................................... 241
TRAJTIMI I T MITURIT ...................................................................................................................................................241
PROCEDURA E NDRMJETSIMIT ....................................................................................................................... 241
MBROJTJA E T MITURIT SI I DMTUAR OSE DSHMITAR N PROCEDUR PENALE ............................... 242
PARANDALIMI I KUNDRVAJTJES S T MITURVE ........................................................................................... 242

(MSIMI I RREGULLT)
HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

NOCIONI I PROCEDURS ADMINISTRATIVE
Vet shprehja procedure ose proces (lat. procedure, q do t thot vazhdimsi, zhvillohet) ka
domethnie m t gjer e cila prfshin nj sfer shum t gjer t fenomeneve shoqrore, n t drejtn dhe mbikqyrjen e saj, p.sh., n prodhim, edukim dhe arsimim, por edhe n shpjegimin e disa
fenomeneve natyrore, p.sh., procesi i vlimit, procesi i smundjes, etj.
Me procedur, nga aspekti i s drejts, kuptohen rregullat e rendit, mnyrs dhe format
e puns s organeve shtetrore, si n aspektin e puns s tyre t brendshme, ashtu edhe n aspektin
e kryerjes s veprimtaris s tyre n raport me organet tjera, qytetart dhe personat fizik. Sa i prket
funksionimit t organeve, kto rregulla t procedurs me t cilat sht rregulluar jan me prmbajtje
t ndryshme si dhe me emrime t ndryshme, si p.sh., procedura e rendit dhe puns s parlamentit
ose qeveris (rregullorja e puns), procedura legjislative me t ciln miratohen ligjet dhe akte tjera,
ose procedura penale ose financiare, respektivisht procedura gjyqsore (n punn e organeve t
gjyqsis) etj. Procedurat gjyqsore (procedura civile dhe penale) prmbajn rregulla t t vepruarit n
gjyqe, m rrall edhe n organe dhe institucione tjera sipas kushteve dhe mnyrave t parapara me ligj.
Rregullat n ann tjetr n organet e administrats shtetrore, (p.sh., ministrit),

por edhe n organet dhe institucionet tjera shtetrore, kur ato jan t autorizuara t vendosin, respektivisht t punojn n shrbimin publik, n shtje administrative ve e ve
quhen procedura administrative. Kto rregulla t procedurs administrative jan rregulla
pr prfshirjen (kompetencn), rendin, formn dhe pr mnyrn e ekzekutimit t t gjitha
atyre veprimeve prmes t cilave ndodh jetsimi i funksioneve administrative t organeve
shtetrore (kryesish administrative), por edhe n organe dhe organizata tjera kur ato zgjidhin
nj shtje konkrete administrative. Thn shkurtimisht, procedura administrative paraqet
prmbledhje t rregullave pr formn, rendin dhe mnyrn e puns s organeve shtetrore
dhe organeve tjera pr zgjidhjen e shtjeve t veanta administrative, respektivisht
(lndve administrative).
T gjitha rregullat e prmendura, me t cilat sht rregulluar trajtimi i organeve t veanta
shtetrore (gjyqet, organet e administrats), duke prfshir edhe ato t procedurs administrative,
paraqesin, form dhe jan akte formale-juridike (akte t procesit). Prve ktyre ekzistojn edhe
akte materiale-juridike me t cilat sht rregulluar prmbajtja e raporteve juridike nga nj sfer e
caktuar ose materie e jets. Jetsimi i akteve materiale-juridike (ligjeve materiale) realizohet prmes
zbatimit t akteve formale-juridike n raste konkrete. P.sh., e drejta e pensionit t rregullt e cila sht e
rregulluar me Ligjin e sigurimit pensional i cili sht akt material-juridik, mund t realizohet n procedur administrative e cila sht rregulluar me aktet e procedurave administrative t prgjithshme dhe
t veanta t cilat bjn pjes n aktet formale-juridike. Aplikimi i akteve materiale-juridike n raste
konkrete, sipas ksaj, nuk sht e mundshme pa zbatimin e procedurs prkatse, e rregulluar me aktet
formale-juridike.
Rregullat e para juridike pr veprim t organeve t administrats shtetrore, respektivisht pr
trajtim t shtjeve administrative jan t kohs m t re. Kodifikimi i par i procedurs administrative
sht br n Austri dhe at n vitin 1925. Ather vazhdimisht sht shprehur, vetm aspirat dhe
tentim pr shtet t s drejts dhe administrata t fitoj form t puns si n gjyqsi, ku pr pasoj kishte
aktet e procedurs gjyqsore (posarisht at financiare) gjithnj e m tepr t gjejn, gjegjsisht t
11
fitojn zbatim edhe n praktikn administrative. Kto rregulla pr veprim t organeve t administrats
shtetrore n vendin ton, pas pavarsis jan vendosur me Ligjin pr procedur t prgjithshme administrative t vitit 2005.1

Procedurat
gjyqsore
N vazhdim sht dhn nj paraqitje skematike e llojeve t procedurave juridike

Procedur
administrative
(kontest

gjyqsore
( )
administrativ)

Procedura
financiare

Procedura
civile
Procedura
jo fi
nanciare

Procedura
prmbaruese

Procedura
penale
((para
)
Procedura
pr
kundrvajtje
gjyqeve)

Procedurat
e veanta
Procedura
pr
kundrvajtje
organeve
((para
)
administrative)
Procedura
disiplinore
Procedura
administrative
Llojet
e procedurave
pr
Procedura
delikte ()
(tregtare)
Fig. 1 Llojet e procedurave juridike
LLOJET E PROCEDURAVE ADMINISTRATIVE DHE QLLIMI I PROCEDURS ADMINISTRATIVE

N secilin shtet modern pr kryerjen e funksioneve administrative nga ana e organeve t shtetit
dhe institucioneve tjera publike, pr t gjitha sferat administrative (respektivisht materiet administrative)
jan miratuar rregulla t domosdoshme juridike me t cilat jan prcaktuar parimet e prgjithshme pr
mnyrn e prdorimit t tyre. Nse, ato rregulla bjn pjes n nj akt t vetm t prgjithshm (rregull),
zakonisht ligj, mbajn emrin procedur e prgjithshme administrative. Prve ktyre rregullave t pro1 Ligji pr procedurn e prgjithshme administrative n Republikn e Maqedonis sht miratuar n maj t vitit 2005 (Gazeta zyrtare e Republiks s Maqedonis nr.
38/05). I njjti ka ndryshime dhe plotsime n gusht t vitit 2008 (Gazeta zyrtare e Republiks s Maqedonis nr. 10/08).
12
cedurs s prgjithshme administrative (e cila sht e vetme) ekzistojn edhe procedura tjera t veanta administrative. Karakteristikat e prgjithshme t procedurs s prgjithshme administrative, vlejn
plotsisht edhe pr procedurat e veanta administrative. Ajo se kto jan t ndara dhe jan t veanta
sht pr shkak se vlejn pr nj organ t caktuar t administrats shtetrore, posarisht, ose n mnyr
t veant pr nj materie ose sfer t caktuar administrative. Procedurat e tilla t prgjithshme administrative jan, p.sh., ato t cilat vlejn n mnyr t veant pr veprimin e organeve t administrats ushtarake (procedura administrative ushtarake), pr organet e administrats pr financa (doganore, organet
tatimore ose revizore procedura administrative doganore, tatimore, respektivisht revizore), pastaj,
procedura administrative e kadastrs pr institucionet kadastrale, n t cilat prcaktohen dhe regjistrohen patundshmrit dhe bartsit e t drejtave t patundshmrive; pr organet dhe institucionet pr
kujdes social, procedura e kujdestarit, respektivisht procedura me t ciln vendoset ose adoptohet
fmija, i cili ka ngelur pa kujdes prindor, procedura pr organet e sigurimit social (pr kompetencn e
fondit pensional, respektivisht sigurimit shndetsor), procedura pr kundrvajtje, etj.
Rregullat juridike pr procedurat e veanta administrative (procedurat e veanta), zakonisht nuk
jan t ndara n rregull t veant dhe si trsi jan t prfshira n aktet e veanta materiale, t bashkangjitura kah akti i veant material me t cilin sht rregulluar prmbajtja e nj materie t caktuar
administrative. P.sh., nj akti i ktill material sht Ligji pr sigurim pensional dhe invalidor, n t cilin
jan prfshir dispozitat e procedurs s veant me t ciln mund t realizohet e drejta e pensionit t
rregullt dhe t drejtave tjera nga sigurimi social. Megjithat, pa marr parasysh ku jan bashkangjitur
dhe ku bjn pjes, kto rregulla, duhet t parashihen me ligj.
Rregullat juridike t procedurave t veanta administrative, t cilat vlejn pr nj materie
dhe shrbim t caktuar, sa i prket procedurs s prgjithshme administrative, kan karakter t akteve
sociale (t veanta) dhe si t tilla, ato, pr kt materie ose shrbim, jan t nj rndsie kryesore dhe
gjithmon jan para rregullave t procedurs s prgjithshme administrative. Edhe pse, rregullat
e procedurs s prgjithshme administrative n raport me rregullat e veanta kan karakter t akteve
shtes, me rndsi sht se ktu gjejn zbatim. Kuptohet, vetm nse ndonj nga ato veprime ose faza
t procedurs administrative nuk sht rregulluar plotsisht ose aspak me ato rregulla.
Qllimi i procedurs administrative sht veprimtaria administrative e organeve shtetrore n
mnyrn m t mir t mundshme, ligjrisht ta lidhin me gjetjen, prcaktimin dhe mbrojtjen si t interesit publik, respektivisht t t drejtave konkrete publike, ashtu edhe t drejtave t individit sa i prket
shtjeve administrative.
STHJA ADMINISTRATIVE, RESPEKTIVISHT LNDA ADMINISTRATIVE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE
Me shtje administrative ose lnd administrative n procedurn administrative

nnkuptojm nj rast t veant (lnd) t cilsdo sfer administrative, respektivisht materie
(ekonomi, arsim, mbrojtje sociale, etj.), n t ciln pals (qytetarit ose personit juridik), n baz
t dispozitave materiale-juridike (ligje dhe akte tjera ligjore) dhe verifikohet gjendja faktike
dhe i pranohet ndonj e drejt (p.sh., t drejtn e pensionit t rregullt) ose i jepet ndonj
detyrim (p.sh., detyr, pala t paguaj tatim) me miratimin e ndonj akti t veant administrativ, shembull, vendim pr pension t rregullt ose vendim pr t paguar tatimin e prons.
Prmes zgjidhjes s nj shtjeje administrative n procedur administrative, e cila
prmbahet nga akte dhe veprime, vijn n shprehje dhe ekzekutohen kompetencat e administrats shtetrore, m gjersisht edhe t administrats publike. Akti administrativ n procedurn administrative, m shpesh i quajtur si vendim sht akt i veant me t cilin vendoset
pr t drejta, detyrime ose interesin juridik t pals n procedur.
13
PYETJE:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
far nnkuptojm me shtje administrative, respektivisht lnd administrative n procedur administrative?

far nnkuptojm me procedur administrative?
far nnkuptojm me procedur administrative t prgjithshme ose t veant?
Pse pr materie t caktuara administrative, sillen rregulla t veanta juridike pr trajtim si procedura t veanta administrative?
Cilat rregulla do t zbatohen nse nj shtje e njjt e procedurs sht e rregulluar edhe me Ligjin e
procedurs s prgjithshme administrative edhe me rregullat e procedurs s veant administrative?
Kur paraqitet nevoja pr zbatim subsidiar, respektivisht shtes t procedurs s veant administrative?
ORGANET KOMPETENTE PR T VENDOSUR N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

Procedura administrative realizohet para organeve kompetente, me ndrmarrjen e veprimeve
prkatse procedurale t prcaktuara me rregulla juridike me t cilat ajo sht rregulluar.
Organet kompetente pr t udhhequr dhe pr t vendosur n procedur administrative
jan organet shtetrore t cilat n pajtim me ligjin jan t detyruara t udhheqin dhe t vendosin
n procedur administrative. Sipas rregulls, kto jan organet e administrats shtetrore. Pr lndt
administrative m t veanta, sipas ligjeve prkatse pr shtje konkrete administrative kompetente
pr t vendosur dhe pr t sjell vendime mund t jen edhe organet tjera shtetrore. Nj obligim t
ktill mund t ken edhe institucione t veanta, fondet dhe persona tjer juridik me autorizim publik
t cilve me ligj u sht besuar t vendosin shtje juridike n kompetenc t tyre.
Organi i administrats shtetrore i cili sht organ kompetent sht i obliguar t veproj
dhe t marr pjes n seciln faz t procedurs administrative. Ky sht ai organ i administrat
shtetrore, i cili pr at lnd administrative sht m afr dhe me t vrtet kompetent.
Vet vendosja mbi lnd t caktuara administrative n organet e administrats shtetrore me udhheqje individuale, si ndodh me ministrit sht dhn udhheqsi (ministri) i organit. Pr dallim
nga organet individuale, kolegjiale, p.sh. komisionet, kshillat e t tjera, vendosja dhe sjellja e vendimeve, si akte konkrete administrative pr lndt i sjell vet organi kolegjial n prezenc t t gjith
antarve t tij (n prbrje t plot). Megjithat, organi kolegjial i administrats, n baz t ligjit, pr
zgjidhjen e lndve administrative, mund t autorizoj nj npuns shtetror i cili punon n at organ.
PYETJE:
1.
2.
Cilat organe shtetrore dhe persona juridik e zbatojn procedurn administrative?

Shpjegoni dallimin ndrmjet vendosjes n organe kolegjiale dhe n organe individuale t administrats shtetrore?
PARIMET E PROCEDURS ADMINISTRATIVE

Nga rregullat e shumta juridike me t cilat sht rregulluar veprimtaria e organeve shtetrore,
teoricient nxorn ide m t rndsishme, respektivisht parime themelore n baz t t cilave ato jan
t bazuara. Parimet e procedurs administrative e karakterizojn prmbajtjen e veprimeve t veanta
14
procedurale n procedurn administrative. Disa prej tyre a jan t rndsishme sa q mosshoqrimi

me ato mund t paraqes baz pr anulimin e aktit (vendimit) administrativ t sjell nga nj procedur
administrative e udhhequr gabim.
PARIMET E LIGJSHMRIS DHE T LEGJITIMITETIT
Parimi i ligjshmris sht nj nga parimet m t rndsishme universale i cili gjen zbatim
n t gjitha sferat e jets. Sipas ksaj, do akt administrativ i cilido organ shtetror qoft, kur ka nj
procedur administrative t filluar, pr fardo shtjeje administrative qoft, patjetr duhet t bazohet
n ligj, n marrveshje ndrkombtare ose ndonj akt tjetr juridik t miratuar n baz t ligjit. Thelbi
i ktij parimi sht t prjashtohet fardo qoft animi ose arbitrariteti n procedurn administrative.
Respektimi i prpikt i ktij parimi paraqet karakteristik themelore n do shtet demokratik dhe ligjor.
Zbatimi jo i duhur i ligjeve dhe akteve tjera nnligjore on n ngadalsimin ose pengimin e zhvillimit t
proceseve demokratike. Parimi i ligjshmris i cili buron nga e drejta procedurale pozitive, sht nj nga
parimet themelore kushtetuese n t cilin udhzon Kushtetuta e vitit 1991.
Respektimi i parimit t ligjshmris obligon n procedur administrative t mbahet llogari edhe pr
pjest prbrse t aktit (vendimit) administrativ q nga fillimi i sjelljes s tij. P.sh., hyrja n do vendim
domosdoshmrish duhet t prmbaj thirrje n dispozitat e ligjit n baz t t cilit duhet t sillet dhe t cilat e
autorizojn organin t vendos pr shtje konkrete administrative. Ose, arsyetimi, si pjes e vendimit, gjithashtu
duhet t prmbaj, s pari, thirrje n dispozitat formale t ligjit me t cilin sht prcaktuar t zbatohet procedura, ashtu si sht udhhequr rasti konkret, kurse pastaj edhe thirrja n dispozitat e ligjit material me t cilin
sht parapar nj shtje konkrete administrative t zgjidhet ashtu si sht shqiptuar n dispozitn e vendimit.
Respektimi i ktij parimi nuk vlen vetm pr t ashtuquajturit akte administrative t ndrlidhura, kur kjo sht e domosdoshme, por edhe kur organi sht i autorizuar t vendos me vlersim t lir dhe
t sjell akte administrative diskrete. Kur sillen akte t ktilla sipas vlersimit t lir, parimi i ligjshmris
obligon q vendosja e organit sipas vlersimit t lir t jet n kuadr t autorizimeve t dhna. Se n
rastin konkret nuk jan shkelur kornizat, duhet t shihet edhe nga vet arsyetimi i vendimit.
Legjitimiteti dhe t qenurit legjitim si parime n trsi mund t barazohen me parimin e
ligjshmris. Me respektimin e ktyre parimeve sigurohet rregullshmri dhe drejtsi n udhheqjen e
procedurs gjat realizimit t ndonj t drejte ose me imponimin e ndonj detyrimi ndaj subjektit n
procedur. Sipas ktyre parimeve nuk mund t pengohen as t drejtat e shteteve dhe popujve.
Legjitimiteti n kuptimin politik dhe filozofik sht ligjshmri m e lart nga ligjshmria e thjesht
juridike n kuptimin e vrtet t fjals (legalitet). Me legjitimitet shnohet vet pranimi i institucioneve t
pushtetit dhe t bartsit t pushtetit nga ana e individve dhe grupeve, pr shkak se kto pajtohen me
disa qllime dhe interesa m t larta dhe hapa t ekzekutimit t pushtetit. N kt kuptim institucionet
ligjore nuk duhet t jen legjitime n kuptim politik dhe filozofik t fjals. Institucionet politike legjitime
jan afr me disa vlera t caktuara m t larta politike dhe filozofike dhe me ligjet. Edhe pse disponon
me monopol t detyrim fizik, secili pushtet me legjitimitet dshiron t fshihet n mnyr q t pranohet
nga antart e shoqris, nse jo nga t gjith, t paktn nga shumica e qytetarve.
PARIMI I ZYRTARIZIMIT
Parimi i zyrtarizimit nnkupton nisjen e procedurs administrative nga organi kompetent
shtetror sipas detyrs zyrtare, pa mos pritur krkes ose propozim nga ndokush. Procedura administrative sipas detyrs zyrtare mund t iniciohet vetm kur ajo ashtu sht rregulluar me ligj. Parashtrimi
i krkesave, lutjeve, fletparaqitjeve, paralajmrimeve e t ngjashme, paraqesin vetm nj nga mnyrat
n baz t t cilave organi i autorizuar vjen te njohurit mbi fakte dhe rrethana t caktuara, por a do t
jet e mjaftueshme q t inicioj procedur administrative, varet nga vlersimi i tij.
15
N procedurat mbisundon parimi i iniciativs ansore, sipas t cilit procedura mund t iniciohet
dhe t udhhiqet me krkes t personit i cili sht i interesuar pr inicimin e saj. Si pasim dominon n
procedurn financiare. Zbatimi i tij absolut n procedurn administrative sht i prjashtuar, q do t
thot se gjen vetm zbatim shtes n kombinim me parimin e zyrtarizimit.
PARIMI I MBROJTJES S T DREJTAVE T QYTETARVE DHE T INTERESIT PUBLIK
Te parimi i dgjimit t pals, kuptohet se pals n procedur duhet ti mundsohet, sa t jet e mundur, ai ti mbroj t drejtat e veta n mnyr q do ta lehtsoj rolin e tij si pal. Megjithat, nga ky rregull,
ka disa kufizime. Duke i dhn mundsi pals q n mnyr m t leht ti mbroj t drejtat e veta, organi
gjat do veprimi i cili merret n procedur, njkohsisht sht i obliguar t mbaj llogari q realizimi i t
drejtave t tij t mos jet n dm t t drejtave t personave tjer, por edhe mos t jet n kundrshtim me
interesin publik. N kt drejtim, personi zyrtar i cili udhheq me veprimet n procedur, sht i obliguar
q veprimtarin e tij ta realizoj n at mnyr, q secili veprim n procedur gjithmon t vlersoj nse
kjo bhet n pajtim me ligjet dhe orientimet ekzistuese, nse ato lshohen nga ana e organit t autorizuar.
N rast se procedura sht n kundrshtim me kt parim, ajo pr t ciln inicohet, mund t
ndodh t prsritet, p.sh., kur pr ndrtimin e nj ndrtese shkolle n ndonj vendbanim t fshatit,
nga siprfaqja e toks s prpunuar e cila sht n pronsi private (qytetare) sht shpronsuar m
tepr siprfaqe sesa ka pasur nevoj (sipas kushteve ndrtimore dhe urbane).
Nga kjo del se organet gjat udhheqjes dhe vendosjes n procedur, kan obligim q qytetarve
tu mundsojn q n mnyr m t leht ti realizojn dhe ti mbrojn t drejtat e tyre, kuptohet, kjo t
mos jet n dm t t drejtave t personave tjer dhe mos t jet n kundrshtim me interesin publik t prcaktuar. N interes publik sht q qytetart ti realizojn t drejtat e tyre dhe interesat juridike, organet
shtetrore pr kt jan t obliguara ti informojn dhe tu ndihmojn q t drejtat ti realizojn, madje edhe
kur pr ato ende nuk kan njohuri.
Gjat procedurs organi sht i obliguar q paln ta informoj dhe pr ato t drejta t cilat nuk i
ka prmendur n krkesn vet, kurse sipas t drejts ato i takojn, si edhe pr t drejtat t cilat nga panjohuria do ta kishin vendosur n pozit t pavolitshme. Kur jan n pyetje obligimet, duhet t tentohet
t zbatohen ato mesa t cilat jan m t volitshme pr at, nse me kt arrihet qllimi i ligjit. Personi
zyrtar n asnj rast konkret nuk duhet t zbatoj masa jo t volitshme pr paln, nse n rastin konkret,
qllimi mund t arrihet edhe me zbatimin e mesave t cilat jan m t volitshme pr paln. Ky parim,
posarisht vjen n shprehje n procedurn ekzekutive, respektivisht n procedurn pr realizimin e vendimeve t sjella n procedur administrative. Kryerja n kt mnyr, duhet t demokratizohet dhe t
humanizohet sa t jet e mundur q qllimi t mund t arrihet me zbatimin e mjeteve m t buta dhe
m t volitshme t mundshme pr paln pr t ciln kryhet.
PARIMI I T VRTETS MATERIALE
Parimi i t vrtets materiale sht nga parimet m t rndsishme t procedurs administrative
pr sjelljen e aktvendimit t rregullt n procedur. N teorin e t drejts procedurale, thuhet se parimi i t
vrtets materiale respektohet, nse ai parim sht n pajtim me ligjet me t cilat sht rregulluar, n baz t
t cilave, personi zyrtar i cili e zbaton procedurn, kur prcaktohen faktet sht e obliguar ta njoh t vrtetn
n trsi. Me fjal tjera, parimi i t vrtets materiale e obligon organin q procedura e provave n t ciln
prcaktohet gjendja faktike, t realizohet n at mnyr si sht n thelbin e vet.
E vrteta sht kategori e njohuris njerzore. Duhet t jet n pajtim me realitetin. E vrteta ose
jo e vrteta sht pohim i fakteve, e jo vetm pr vet faktin, fakti sht ai q sht, i cili ekziston, i cili ka
qen, i cili ka ndodhur dhe gjith kjo sht krejtsisht e qart. Ajo q nuk ka ndodhur, q nuk ekziston
dhe q pritet, nuk sht fakt. Prandaj, sht gabim t flitet se ndonj fakt sht i pavrtet.
16
Q t prcaktohet gjendja lndore n ndonj rast konkret sht e domosdoshme t ekzistojn

kushte prkatse lndore juridike. Kjo nnkupton se e vrteta duhet t krkohet.
E kundrta e parimit t s vrtets materiale, sht parimi i s vrtets formale. Parimi i s vrtets formale lejon, organet t cilat e drejtojn procedurn e provave, t mund t prmbushin edhe
at t ciln vet palt e paraqesin dhe e pranojn si t vrtet. Kjo me fjal tjera, sht njohje e
pals. Njohja e pals nnkupton se qllimi n procedur sht arritur dhe se secila udhheqje e
m tejshme e procedurs s provave, n rastin konkret sht e panevojshme.
do analiz dhe shqyrtim i njohjes, mjafton t mos jet br me frik ose me qllim q t mashtrohet ose pr shkak t arsyeve t ndryshme, sipas parimit t s vrtets formale sht e panevojshme.
N procedurn administrative dhe n t gjitha procedurat sht pranuar parimi i s vrtets
materiale, pr shkak se me at shum t vogla jan shanset t gabohet gjat prcaktimit t fakteve,
njherit edhe gabimisht t zbatohen dispozitat n nj rast konkret. Kuptohet se nga ky rregull ka prjashtime, sepse nse n procedur administrative n raste konkrete duhet t prmbushet fardo qoft
interesi privat, ather organi i cili udhheq me procedurn nuk ka nevoj t insistoj n gjetjen e domosdoshme t s vrtets materiale dhe n at pjes t procedurs do t jet e mjaftueshme vetm
e vrteta formale. Kjo ndodh shum rrall, kur p.sh., vendoset nj shtje administrative pr t ciln
ekziston procedur pr dy pal e cila sht ngritur me propozim t pals.
PARIMI I VLERSIMIT T LIR T PROVAVE
Procedurat gjyqsore t vjetrsuara, ishin bazuar n t ashtuquajturn teoria legale e provs,
sipas ksaj, organi i cili e ka udhhequr procedurn ka qen i obliguar q nj fakt ta ndryshoj pr t
vrtetn n qoft se pr faktimin e tij ishin nevojitur ato mjete t provave t cilat me dispozita ishin
parashikuar (prova formale).
Pr dallim nga procedurat e mparshme, t gjitha llojet e sotme, jan t bazuara n vlersimin e lir
t provave t prcaktuara n procedur nga ana e personit zyrtar i cili sipas besimit t lir t vet, e zbaton
procedurn administrative.
N pajtim me kt parim t vlersimit t lir t provave, personi zyrtar i autorizuar, sipas mendimit
t tij dhe t pavarur vlerson nse nj fakt do t llogaritet si i vrtet ose jo. Kshtu p.sh., nse sipas
teoris legale t vjetr, e bazuar n provat imeprative ligjore, nj fakt sht llogaritur si i vrtet n qoft se
sht pohuar nga t paktn dy dshmitar (njrit dshmitar nuk sht guxuar ti besohet), sipas parimit
t vlersimit t lir t provave, personi zyrtar i autorizuar, nse fiton mendimin, nj fakt, nj fakt mund t
llogaris si t vrtet dhe n baz t pohimit t nj dshmitari, nga ana tjetr, nse nuk fiton mendimin
t till at fakt do ta llogaris si t pacaktuar, madje edhe n rast se kt e pohojn edhe shum dshmitar tjer. Kshtu sht edhe n baz t t gjitha mjeteve tjera t provave, me prjashtim t dokumentit
publik prmbajtja e t cilit llogaritet si i vrtet derisa nuk provohet ndryshe.
Megjithat, pr tu v n prdorim parimi i vlersimit t lir, ishte, sipas vullnetit t lir t personit
zyrtar ose pr arsye tjera, organi kompetent pr udhheqjen e procedurs administrative n lidhje me
kt parim, vlersimi i lir i provave sht i obliguar ti ket parasysh t gjitha momentet relevante dhe objektive, t cilat paraqiten n arsyetimin e aktvendimit, n t cilin shpjegohen momentet t cilat kan sjellur
shtjen ta vlersoj si e ka vlersuar, e jo ndryshe. Pa kt, organi m i lart nuk do t mund ta shfrytzoj t
drejtn e tij t bj kontroll t rregullshmris mbi vlersimin e brt provave n procedurn administrative.
PARIMI I DGJIMIT T PALS
Parimi i dgjimit t pals paraqet karakteristik themelore t secilit shtet t s drejts. Si vrtetim pr rndsin e tij themelore t cilin e ka n procedur administrative, ky parim sht proklamuar
17
edhe me Kushtetutn e shtetit ton t vitit 1991. Prandaj n dispozitat e Ligjit pr procedur t prgjithshme administrative sht parashikuar se mosrespektimi i ktij parimi nga ana e personit zyrtar i cili e
zbaton procedurn mund t ket si pasoj vendimi t anulohet, kurse n raste t veanta dhe t vij deri
n prsritjen, respektivisht riprtritjen e procedurs pas vendimit prfundimtar t sjell me aktin
administrativ n procedurn administrative n t ciln ai parim ishte shkelur.
Sipas ktij parimi do organ i cili udhheq me nj procedur, sht i obliguar q para sjelljes s vendimit, pals ti jap mundsi q ajo t deklarohet pr lndn n procedur administrative. Kjo sht e drejt
dhe mundsi e pals n procedur, pala ti mbroj dhe t sigurohet pr t drejtat e veta t bazuara n
interesat e veta. Prandaj, pala para sjelljes s vendimit ka t drejt t dgjohet, por edhe t deklarohet pr
t gjitha shtjet t cilat mund t jen me ndikim n zgjidhjen e shtjes e cila sht lnd n procedur administrative.
Prndryshe, organi sht i obliguar q pals ti mundsoj, n qoft se pala sht thirrur me
koh, t jet prezente ose t paraqes qndrimin e vet (pikpamje). N qoft se pala mundsin e
ktill nuk e shfrytzon (edhe pse sht thirrur n koh, nuk sht paraqitur ose sht paraqitur por
gjat biseds nuk ka paraqitur vrejtjet e tij), organi i cili udhheq me procedurn n kt situat, ka
t drejt t supozoj se pala me mos prezencn e saj me vetdije i ka pranuar t gjitha pasojat e mundshme
t cilat dalin nga ajo, respektivisht se me vet faktin q nuk ka paraqitur kurr far vrejtje, edhe pse ka qen
prezent gjat biseds, i ka pranuar t gjitha ato shtje pr t cilat sht biseduar gjat biseds. Megjithat,
pr shtjet t cilat sipas natyrs s tyre, pals nevojitet ti jepet nj koh e caktuar pr tu prgatitur (p.sh., gjat dgjimit), ky parim nuk do t llogaritet se sht i knaqur me vet faktin se pals i sht
drguar ftesa, nse n ftesn nuk sht caktuar afati kohor (koha) pr ardhjen, t cilat sipas rregullit, nuk
mund t jet m i shkurt se 8 dit.
Nga ky parim i dgjimit t pals ka edhe prjashtime, kur vendoset n procedur t prshpejtuar dhe kur pjes t veant t procedurs injorohen dhe vendimi sillet, p.sh., pa dgjimin e pals.
Procedura e prshpejtuar zbatohet pr shtje t cilat njherit n procedur t ktill i krkon
interesi publik, kur organi i administrats shtetrore, p.sh., duhet t marr masa, t cilat jan t nevojshme t cilat shpejt dhe pa vonesa t zbatohen dhe kur gjendja mund t prcaktohet n baz t t
dhnave zyrtare pr shkak t s cilave organi i cili udhheq me procedurn ka vlersuar se dgjimi sht
i panevojshm, si edhe n disa raste tjera t cilat me ligj n mnyr t qart jan t parashikuara.
N rast se me procedurn e shpejt administrative preket fardo qoft interesi privat i qytetarit, n at rast, me ligj sht dhn e drejta e animimit, si mjet i veant juridik, me t cilin pals i
kompensohet, ajo e drejt e tij e cila me lnien pas dore t procedurs s dgjimit nuk ka mundur ta
shfrytzoj para se t sillet vendimi.
Personi zyrtar i cili udhheq procedurn sht i obliguar pals ti mundsoj t deklarohet pr
t gjitha faktet dhe rrethanat t cilat jan paraqitur n procedurn hetimore, duke prfshir edhe t
gjitha propozimet dhe provat e ofruara, t marr pjes n paraqitjen e provave dhe tu parashtroj
pyetje palve tjera, dshmitarve dhe ekspertve, si dhe t jet e njoftuar me rezultatet nga provat e
paraqitura dhe pr kt t deklarohet. Personi zyrtar i cili e udhheq procedurn, sipas nevojs sht i
obliguar ta paralajmroj paln pr t drejtat e veta n procedur dhe ta njoftoj pr pasojat juridike
pr shkak t veprimeve dhe lshimet e saj. Parimi i dgjimit t pals, posarisht vjen n shprehje gjat
procedurs hetimore.
PARIMI I SHKALLS S DYFISHT (E DREJTA E ANKIMIMIT)
Si me parimin e dgjimit t pals, ashtu edhe me kt parim t shkalls s dyfisht ose prdorimit
t s drejts s animimit, qllimi primar sht t mbrohet e drejta e pals. Megjithat, me kt parim jan
18
vendosur edhe kornizat deri tek t cilat pala n procedur administrative mund t shkoj me krkesat e
veta, lnda e saj t shqyrtohet dhe t zgjidhet me qllim q procedura t mos ndrlikohet.
Sipas ktij parimi, secila shtje administrative n procedur t rregullt administrative mund t
vendoset m s shumti dy her n administratn shtetrore, gjegjsisht organi i shkalls s par dhe
i shkalls s dyt, (si dy instanca pr vendim marrje). Kur shtja administrative do t zgjidhet n
organin e shkalls s par, pr t njjtn, kjo shtje, me parashtrimin e ankess, mund t vendos
vetm edhe nj organ i autorizuar i shkalls s dyt. Vendimi i shkalls s dyt, si organ i fundit sht
prfundimtar n procedur administrative. Nse pala sht e paknaqur dhe nga vendimi i shkalls
s dyt, ajo m tepr nuk mund t ndikoj (t shrbehet) me mjete t rregullta juridike, por pr kt
ka mundsi t inicioj kontest administrativ pr ligjshmrin e vendimit t shkalls s dyt, pr t
cilin nuk vendoset n kuadr t procedurs administrative. Kontesti pr ligjshmrin mbi aktin prfundimtar administrativ e vendosin organet e autorizuara t gjyqsis, deri koht e fundit gjykata supreme,
kurse tash gjykata administrative.
Parimi i shkalls s dyfisht n procedurn e prgjithshme administrative si rregull i
prgjithshm, pala kundr vendimeve t shkalls s par ka t drejtn e ankess. Nga ky rregull
ka prjashtime.
Prjashtime nga parimi i shkalls s dyfisht n procedur administrative ekzistojn kur
me ligj t veant kjo sht parapara n mnyr t qart, se kundr vendimit t organit t shkalls s
par nuk lejohet ankesa. Prjashtim ekziston edhe kur sipas kompetencs s veant t caktuar, vendimi
i shkalls s par sht sjell nga organ i administrats shtetrore mbi t ciln nuk ekziston organ m i
lart administrats i shkalls m t lart. N rast t ktill, ky organ sipas rregullit vendos n shkalls t
par dhe n shkall t fundit, kurse kjo do thot se akti administrativ i marr n shkalln e par sht
prfundimtar n procedur administrative. Ligjshmria e tij mund t kundrshtohet vetm n kontest
administrativ.
E drejta e ankess sht parashikuar edhe n rast kur organi i shkalls s par me krkes t pals
t mos sjell vendim n nj afat t caktuar kohor. Ky mosveprim i organi me krkes t pals n teorin
juridike quhet mendimi i administrats, kur nuk sht sjell vendim llogaritet si t jet sjell.
Mbrojtja e s drejts dhe e ligjshmris prmes ankess sht siguruar edhe me Kushtetutn e
Republiks s Maqedonis.
PARIMI I DREJTSIS
Ky parim ose m mir ky institucion juridik prbhet nga rregulla t cilat vlejn pr: 1) shfrytzimi i s drejts s ankess si mjet juridik t rregullt, respektivisht mjet n procedur administrative,
2) shfrytzimi i s drejts s padis si mjet i jashtzakonshm juridik n procedur administrative-gjyqsore dhe 3) skadimin e afateve pr shfrytzimin e ktyre mjeteve juridike, t cilat sjellin deri n
gjendjen e pa zbatueshmris s aktit t sjell administrativ (drejtsi formale), si pasoj e ksaj deri
n paraqitjen e nj situate juridike nga e cila prkrah drejtsis formale del edhe drejtsia materiale.
Themelimi i ktij institucioni juridik dhe prcaktimi i tij si nj nga parimet themelore, jo vetm n
procedurat administrative, por edhe n ato gjyqsore, e imponon nevojn e stabilitetit juridik dhe t
siguris n trafikun ligjor.
Me nocionin i prer duhet t dallohen nocionet prfundimtar dhe ekzekutiv.
Pr nj akt administrativ thuhet se sht i prer kur kundr tij nuk mund t prdoret ankes, si nj
mjet i rregullt juridik, as padi administrative-gjyqsore si mjet i veant juridik.
19
Akt prfundimtar administrativ llogaritet ai akt kur pr t jan harxhuar t dyja shkallt e
procedurs s rregullt administrative. Ose akt prfundimtar administrativ sht ai kundr t cili jan
harxhuar t gjitha mjete t rregullta juridike pr kundrshtimin e tij. Akti i till administrativ sht
vendimi i organit t shkalls s dyt i cili sht sjell me ankesn e pals (vendimi i shkalls s dyt), si
edhe vendimi i shkalls s par i cili sht sjell nga organi i administrats mbi t cilin n organizimin
e administrats shtetrore nuk ka organ m t lart dhe kundr t cilit me ligj t posam nuk sht
parapar paraqitja e ankess. M n fund, n procedurn administrative prfundimisht sht edhe ai
vendim i shkall s par kundr t cilit, sipas ligjit nuk lejohet ankesa ose sht e lejuar, por nuk
sht shfrytzuar brenda afatit t parapar.
Ekzekutiv sht ai akt administrativ i cili sipas rregullave t procedurs administrative sht i
gatshm pr ekzekutim. Akti i till mund t jet vendimi i shkalls s par kundr t cilit nuk sht
shfrytzuar e drejta e ankess, i cili me skadimin e afatit pr ankess, ai sht br i prer dhe ekzekutiv, si edhe t gjitha vendimet e prera pr t cilat me dispozit t veant sht prcaktuar se
ankesa nuk lejohet ose ankesa nuk e vonon ekzekutimin e tij.
Vendimi ekzekutiv n procedur administrative m shpesh sht vendimi prfundimtar i cili
sht sjell n baz t ankess, respektivisht vendimi i shkalls s par i organit mbi t cilin nuk ka organ m t lart t administrats shtetrore, nse pr at shtje administrative me ligj t veant nuk
sht parashikuar ankesa.
PARIMI I KURSIMTARIS DHE I PRSHPEJTIMIT T PROCEDURS
Si t gjitha parimet e prmendura, ashtu edhe ky parim sht i ndrthurur npr gjith procedurn administrative. Parimi i kursimtaris dhe i prshpejtimit t procedurs obligon procedura administrative n t gjitha fazat e saj t udhhiqet dhe t vijoj sa m shpejt t jet e mundur, t kursehet
dhe sa m pak harxhime. Kjo nnkupton se personi i autorizuar zyrtar i cili udhheq me t gjitha veprimet e procedurs administrative t lidhura me nj shtje t caktuar administrative, gjithmon duhet t
tentohet sa m shum t jet e mundur, t eliminohet ajo ka ka sjell deri n humbjen e kohs (e cila sht
me rndsi pr paln dhe pr pjesmarrsit tjer n procedur) dhe q n mnyr t panevojshme i rrit
harxhimet n procedur. N kt drejtim, ai sht i autorizuar ti vlersoj veprimet e paraqitura, ti refuzoj, ata t cilt e zvarrisin udhheqjen e procedurs, respektivisht veprimet e veanta t ekzekutohet
n at mnyr n t ciln nuk do t kushtoj shum.
Megjithat, me kursimtarin nuk duhet t ekzagjerohet dhe t arrihet deri n at shkall q t
sjell n pikpyetje zbatimin e veprimeve t veanta t cilat jan t rndsishme pr prcaktimin e
duhur t gjendjes faktike dhe sipas ksaj t sillet vendim i drejt pr nj shtje t caktuar administrative. Domethn, parimi i kursimtaris do t zbatohet aq sa mos t vendos n pikpyetje parimin e
ligjshmris dhe parimin e s vrtets materiale.
PARIMI I PAVARSIS GJAT VENDIM MARRJES
Parimi i pavarsis gjat vendim marrjes s organit i cili udhheq me procedurn pr ndonj shtje
administrative, i mundson atij t vendos n mnyr plotsisht t pavarur dhe n kuadr t ligjit. Ai
sht i obliguar t veproj n at mnyr sa i prket fakteve dhe rrethanave n baz t t cilave bazohet
vendimi i tij, sepse ato personi i autorizuar zyrtar n pajtim me dispozitat dhe rregullat pr kryerjen e
shrbimit i prcakton n mnyr t pavarur.
Parimi i pavarsis n vendim marrje dhe zbatimit t tij ka shum domethnie t rndsishme
edhe pr parimet tjera t procedurs administrative. Parimi i s vrtets materiale, ose vlersimi i lir i
provave, do t ishin t panevojshm, n qoft se rasti konkret (vlersimi i provave, prcaktimi i fakteve e
20
t ngjashme), nuk zgjidhet sipas vlersimit t lir dhe n pajtim me dispozitat, por me diktat t ndonj
organi tjetr. Kjo me fjal tjera, d.m.th. se organit kompetent asnj organ, qoft ky edhe organi m i lar,
nuk mund ti urdhroj dhe ti jap instruksione si ta zgjidh nj shtje administrative, madje as edhe
personit zyrtar i cili menaxhon me veprimet n procedur t cilat i paraprijn sjelljes s vendimit, sepse
as atij nuk mund ti jepet urdhr se si duhet t merret vendim.
PARIMI NDIHM PALVE Q NUK DIN SHKRIM-LEXIM
Me ligj jan parapar disa mjete juridike me shfrytzimin e t cilave palve u jepet mundsi t
drejtat e veta ti mbrojn n rast t zbatimit t gabuar ose sipas mendimit t tij t dispozitave, n dm
t pals. T gjitha kto mjete juridike nuk do t kishin efekt, nse pala sht n gjendje ti shfrytzoj
ato, e cila gj sht rast i shpesht me palt e paudhzuara ose palt q din shkrim-lexim. Prandaj
organi, respektivisht personi zyrtar i cili udhheq me procedurn e pals q nuk di shkrim-lexim ose t
pjesmarrsve tjer n procedur t cilt nuk jan mjaft t udhzuar, sht i obliguar tu ofroj ndihm,
si: kshilla t nevojshme pr t drejtat e tyre n procedur, q t mos psoj pasoja t dmshme n rast
se nuk u ofrohet ndihma. Ndihma e ktill pr paln q nuk di shkrim-lexim, organi sht i obliguar t
ofroj gjat gjith procedurs administrative, nga fillimi deri n fund, kurse jo vetm n fazn e procedurs hetimore, sikurse zakonisht disa veprojn edhe kur marrin pjes m tepr pal, madje edhe sikur
interesat e tyre t jen t kundrshtuara.
PARIMI I PRDORIMIT T BARABART T GJUHVE DHE SHKRIMIT N PROCEDUR
N procedur administrative dhe n t gjitha procedurat tjera, n organet e administrats
shtetrore, organet tjera shtetrore, organet e njsive t vetqeverisjes lokale (komunat), personat juridik dhe personat tjer t cilve me ligj u sht besuar kryerja e autorizimeve publike n Republikn e
Maqedonis, gjuh zyrtare sht gjuha maqedonase dhe shkrim cirilik i saj. Megjithat, n pajtim me
Ligjin pr procedur t prgjithshme administrative, prve gjuhs maqedonase dhe shkrimit cirilik n
procedur administrative mund t prdoret edhe gjuh tjetr zyrtare dhe shkrimin e saj t ciln e flasin
m s paku 20% e qytetarve. Kjo me fjal tjera d.m.th., se n vendin ton n procedur administrative,
por edhe n procedura tjera, prve gjuhs maqedonas dhe shkrimit ilirik, n prdorim si gjuh e dyt
zyrtare sht edhe gjuha shqipe dhe shkrimi i saj.
Edhe pse, deri m tani n procedur administrative ishte e lejuar prdorimi i gjuhs s huaj, nse
pala nuk e njeh gjuhn n t ciln udhhiqet procedura. Kjo vlen pr t huajin i cili paraqitet n rolin e
pjesmarrsit n procedur. N kt drejtim sht caktuar i huaji i barabart me shtetasin ton t marr
pjes n procedur. Prandaj, nse nuk e njeh gjuhn n t ciln udhhiqet procedura, do ti mundsohet
deklaratat e veta ti jap n gjuhn e vet. Q t mund ky person ti ndjek t gjitha ndodhit n procedur t
cilat ekzekutohen n gjuhn me t ciln udhhiqet procedura, mund ti lejohet t shfrytzoj prkthyes.
Kur pal jan pal ose pjesmarrs n procedurn administrative dhe procedura tjera kan t
drejt t prdorin gjuhn me shenja. Pr kt qllim organi ka obligim ktyre personave tu siguroj
prkthyes.
Gjuha me shenja me t ciln ndrmjet veti kuptohen personat me dgjim t dmtuar, respektivisht ky sht mjet natyror pr komunikim ndrmjet ktyre personave dhe personat tjer fizik dhe juridik
t cilt kan nevoj pr komunikim.
PARIMI I EFIKASITETIT
Parimi ii efikasitetit i obligon organet shtetrore dhe institucionet tjera, kur vendosin pr shtje
administrative, t sigurojn, sa m shum t jet e mundur realizim m efikas t s drejtave dhe t
21
interesave t t gjith qytetarve, persona juridik dhe subjekte tjera kur marrin pjes n marrdhnie
administrative-juridike. Pr shkak se parimi i efikasitetit sht i ndrthurur npr t gjitha parimet e
procedurs administrative, zbatimi i tij nuk do t ket rndsi t madhe nse nuk respektohen t gjitha
parimet tjera n procedur.
Efikasiteti sht prmirsuar dhe at se me Ligj u prcaktuan edhe afatet n t cilat, p.sh., organit
t cilit i sht drejtuar krkesa duhet t jap prgjigje, kur sht n pyetje dhnia e ndihms juridike (afati
sht 15 dit) kur kjo sht e nevojshme, q nuk ishte rast m hert. Njjt sht edhe kur qytetart ton
gjenden nj koh t gjat jasht shtetit, kur krkojn tu lshohet pasaport ose ndonj dokument
tjetr, nga organet e atdheut, ato tu drgohen n shtetin e huaj n t cilin gjenden, drejtprdrejt, e jo
prmes prfaqsive tona diplomatike dhe konsulare, si kjo bhej m hert, n mnyr q t mund m
shpejt ti realizojn t drejtat e prcaktuara me ligj.
Prve ktij parimi, sht edhe prgatitja e vendimit, me procedur t prshpejtuar me prdorimin e kompjuterve personal. Certifikatat dhe llojet tjera t dokumenteve, pr fakte ose rrethana pr t cilat organi udhheq evidenc zyrtare, pr dallim nga m her lshohen me krkes gojore
t pals dhe sipas rregullit ditn e njjt kur do t krkohen, kurse m von deri 15 dit, nse me
ligj nuk sht rregulluar ndryshe. Kuptohet se kjo e prshpejton realizimin e t drejtave t qytetarve
dhe n kt drejtim, vazhdimisht duhet t gjejn rrug m t shkurta, t cilat do ta lehtsojn gjendjen
e qytetarve, kur do t gjenden n rolin e pals, para organeve shtetrore dhe organizatave tjera.
Numri personal i qytetarit, gjithashtu ka rndsi t madhe praktike n komunikimin modern, sepse ai paraqet si m i sigurt nga t gjitha shenjat e njohura deri m tani pr identifikimin e
qytetarve. Me ndihmn e numrit personal t qytetarit sigurohet sistem i vetm i numrave t t
gjith qytetarve n vend. Shrben edhe pr prpunim m t leht dhe m t shpejt kompjuterik
dhe automatik t t dhnave pr qytetart dhe krijimin e banks s vetme t t dhnave t nevojshme.
Kjo qytetarit i mundson m leht t komunikoj me administratn, m leht dhe n mnyr m
efikase ti realizoj t drejtat, detyrimet dhe interesat e veta para institucioneve kompetente,
sepse t dhnat e nevojshme t cilat krkohen pr ata, organi mund ti fitoj me ndrmjetsimin e
sistemit informativ dhe jo ti krkoj nga vet qytetari, si ishte deri tani, p.sh., prej pals t krkohet e
dhna e nevojshme t vrtetohet me certifikat t ciln vet duhet ta siguroj, para organit kompetent.
PARIMI I ORIENTIMIT T SHRBIMIT, BARABARSIS, OBJEKTIVITETIT DHE PRGJEGJSIS
Sipas parimit t orientimit t shrbimit, organet e administrats shtetrore, n kuptimin modern, n raportet me qytetart, gjithnj e m tepr duhet t ngrihen n zyrn e shrbimit, e cila do ti
prmbush nevojat e qytetarve kur do tu drejtohen atyre, qoft si pal, ose si klientel pr realizimin
ose pr mbrojtjen e t drejtave dhe interesave t tyre ose pr lloje t shrbimeve tjera nga kompetenca
e tyre. Gjat zgjidhjes s shtjeve administrative, organet gjithmon jan t obliguara t sigurojn
zbatim t barabart t ligjeve dhe akteve tjera nnligjore dhe t ken raporte t paanshme dhe objektive. Nse, gjat zgjidhjes s shtjeve administrative, shkaktojn dm, t shkaktuar me ndrmarrjen
e veprimeve jo ligjore ose me refuzimin e paligjshm t ndrmarrin veprime prkatse, prgjegjsia e
organeve sht e veant.
Prgjegjsia vlen edhe pr dhnien e informacioneve me shkrim palve, madje edhe kur kjo
dhnie nuk sht e domosdoshme.
22
PYETJE:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Bni ndarjen e parimeve t procedurs administrative?

far nnkuptojm me parimin e ligjshmris n procedur administrative dhe far rndsie ka?
Cili sht thelbi i parimit t mbrojtjes s interesave t pals dhe interesit publik n procedur administrative dhe n ciln form kjo sht shprehur?
Pr shkaqe t ilustrimit mbshtetni me disa shembuj parimin e mbrojtjes s interesit t pals dhe
t interesit publik.
Bni ndarjen e s vrtets materiale dhe asaj formale?
Pse me Ligj i jepet prparsi parimit t s vrtets materiale?
Kur ekziston mundsia t veprohet nga parimi i s vrtets materiale?
Shpjegoni vlersimin e lir t provave?
N ka mbshtetet parimi i dgjimit t pals?
Shpjegoni domethnien e ankess.
far mund t jet lnd e ankess?
Si do t mbrohet e drejta n rast t mendimi i administrats?
ka do t thot vendimi i prer n procedur administrative?
Cilat rregulla t procedurs e kan inspiruar parimin e kursimtaris n procedur?
Kur jan kufijt e parimit t kursimtaris?
N ka konsiston pavarsia e organit kur vendos nj shtje administrative?
Me cilin qllim sht vendosur parimi i ndihms s pals q nuk di shkrim-lexim?
Cili sht obligimi i npunsit nse vren se pala nuk i njeh t drejtat e veta?
Me cilin akt sht siguruar parimi i barabarsis s gjuhve dhe alfabetit t cilat jan n prdorim
zyrtar n procedur?
A ka t drejt pala ose pjesmarrsi n procedur q t shrbehet me gjuhn e vet edhe pse e njeh
gjuhn n t ciln udhhiqet procedura e cila nuk sht gjuh am e pals?
Shpjegoni parimin e efikasitetit n udhheqjen e procedurs dhe bni ndarjen nga parimi i kursimtaris?
23
KOMPETENCA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

I gjith aparati i administrats publike t nj vendi sht i prbr nga organe t administrats
shtetrore, organe tjera shtetrore t cilat vendosin shtje administrative, pastaj, organe t njsive t
vetqeverisjes lokale (organe t komunave), institucione publike, ndrmarrje publike dhe institucione
tjera publike me autorizime publike. N kryerjen e funksionit t vet (shtje juridike), secila nga kto
organe dhe institucione t administrats publike n mnyr t drejtprdrejt i zbatojn dispozitat me t
cilat sht rregulluar nj materie e caktuar administrative pr t ciln ato jan kompetente. Kjo do thot
se secilit prej ktyre organeve dhe institucione (organizata), me ligj u sht prcaktuar nj rreth i
caktuar fushveprimi nga nj sfer e caktuar administrative, respektivisht materie administrative.
shtjet administrative t organeve t administrats shtetrore, (p.sh., ministrit), jan lnd
kryesore t puns. Megjithat, si u prmend edhe m par, zgjidhja e shtjeve t ktilla administrative mund ti ndahen si kompetenc edhe organeve dhe organizatave tjera shtetrore t cilat nuk
hyjn n administratn publike si jan, p.sh., Kuvendi i Republiks s Maqedonis, Kshillat e komunave dhe Kryetart e komunave, etj.
Materia administrative mbulon fusha t kufizuara administrative, m t mdha ose m t vogla, p.sh., ekonomi, arsim, shkenc, mbrojtje sociale, etj., kurse kompetenca sht pjes ose synim i
puns s materies administrative t nj organi, respektivisht organizate, e cila ka t bj me punn e
lidhur me vendosjen mbi lndt administrative.
Kompetenca e organit, respektivisht organizats, sipas ksaj, paraqiet me dispozitat, me fushveprim t prcaktuara t puns, paraprakisht nga nj materie e caktuar administrative t atij
organi, respektivisht organizate pr t ciln sht kompetente. Vet zgjidhja e nj lnde konkrete
administrative, me dispozita sht prcaktuar si e drejt dhe kompetenc e organit, respektivisht organizats s autorizuar. N kt drejtim, autorizimi i ktill sht e drejt dhe detyrim vetm i atij organi,
respektivisht organizate dhe at t drejt, askush prve atij organi, nuk mund ta adoptoj pr vete, as q
at t drejt, organit t cilit i sht dhn, me vetdshir mund ta prcaktoj ose tia mbart dikujt tjetr.
Nga e gjith kjo del se kompetenca sht e drejt dhe detyrim i organeve dhe organizatave t
veanta, secila n fushn e vet (territorin e vet) t ekzekutoj me dispozita pr shtje t caktuara
administrative. Organi gjat procedurs, sipas detyrs zyrtare duhet t ket kujdes pr kompetencn e
tij, sepse shkelja e dispozitave pr kompetenc paraqet baz ku vendimi i sjell nga organi jokompetent,
gjithmon t mund t anulohet, kurse n raste t veanta m t rnda edhe t shpallet i pavlefshm.
LLOJET E KOMPETENCS
Kompetenca e cila vazhdimisht haset gjat procedurs administrative, paraqitet n dy lloje:
kompetenc lndore ose materiale dhe kompetenc lokale ose territoriale. Dallimi i kompetencs
lndore, respektivisht materiale nis nga lloji i materies administrative nga e cila del lnda administrative
e cila duhet t zgjidhet. Ndrsa, dallimi i kompetencs lokale ose territoriale sht nga aspekti i vetm
rajonit, respektivisht vendit nga i cili vjen lnda administrative, e cila duhet t zgjidhet ose rajoni
(territori) n t cilin organi duhet t vendos.
KOMPETENCA LNDORE OSE MATERIALE
Kompetenca lndore ose materiale e organeve shtetrore ose organizatave paraqet t drejt
dhe obligo t tyre pr t vendosur shtje administrative t individuale ose homogjene nga nj fush
ose materie e caktuar. P.sh., nse me ligj, n lidhje me t drejtn e ankess t paraqitur kundr vendimit
t shkalls s par pr eksproprijim sht prcaktuar t vendoset n shkall t dyt dhe t vendos
komisioni prkats i autorizuar (p.sh., pr financa) i Qeveris s RM-s, ligji me kt ia ka prcaktuar
25
ktij organi kompetencn lndore t shkalls s dyt sa i prket ksaj materie. Ose, t themi, vendimi
pr plotsimin e kushteve pr kryerjen e veprimtaris s pavarur zejtare pr regjistrim n regjistrin e
veprimtarive t pavarura, me krkes t qytetarit sht autorizuar t vendos njsia rajonale e ministris
n lmin e ekonomis. Autorizimi i ktill pr vendimmarrje n kt shtje administrative (lnd administrative) n shkall t par sht kompetenc lndore e ministris s ekonomis.
Prcaktimi m i prafrt dhe m preciz i kompetencs lndore paraqet kompetenc funksionale. Prcaktimi i ksaj kompetence varet nga faza (stadi) n t ciln gjendet zgjidhja e lnds administrative, por edhe nga pozita dhe funksioni i personit zyrtar i cili e ka n procedur. N kt drejtim, p.sh.,
me dispozita mund t prcaktohet disa organe ta udhheqin procedurn, tjerat t sjellin vendime n
shkalln e par, t trett t vendosin sipas ankess s paraqitur kundr vendimit t shkalls s par, etj.
Ose, n procedurn e shkalls s par, referenti si npuns mund t jet i autorizuar veta t udhheq
procedurn, kurse vendimin ta sjell npunsi shtetror (p.sh., sekretari shtetror, shefi ose ndonj
person zyrtar tjetr i autorizuar).
KOMPETENCA LOKALE (TERRITORIALE)
Pr shkak se nj organ n shtet nuk mund ti kryej t gjitha shtjet nga kompetenca e vet
lndore, territori i shtetit sht i ndar n m shum rajone m t vogla dhe m t mdha t cilat
zakonisht bjn pjes n territorin e nj komune. Pr seciln prej atyre rajoneve, secili organ kompetent i institucioneve shtetrore (p.sh., ministrit) ose institucione tjetr shtetror, themelon njsit e vet
rajonale (zyrat), n t cilat ato do t jen me kompetenc vendore, respektivisht territoriale pr t zgjidhur lndt administrative nga kompetenca e tyre lndore. Edhe pse kemi t bjm me kompetenc t
njjt lndore, secila prej ktyre njsive rajonale t njsive kompetente, p.sh., ministria e financave ose
e punve t brendshme, do t jet e obliguar t kryej ato lnd n rajonin e vet pr t ciln ato jan
themeluar.
Me kompetenc lokale sigurohet kufizimi territorial i lndve t llojit t njjt (materie), ndrmjet organeve ose njsive rajonale t cilat jan t shkalls s njjt. Sipas shembujve t prmendur m
lart pr eksproprijimin e patundshmris, kompetenca lokale do t konsistonte n at se pr sjelljen
e vendimin e shkalls s par pr eksproprijim, kompetent do t ishte, respektivisht do t ishte
ai organ ose njsi rajonale n rajonin e t cilit do gjendej patundshmria (arra, ndrtesa.) e cila
eksproprijohet. Kshtu, nse patundshmria pr eksproprijim sht p.sh. n rajonin e Komuns s Velesit, me kompetenc lokale do t jet njsia rajonale e Ministris pr financa e themeluar pr rajonin e
Komuns s Velesit.
Kompetenca lokale, sikurse edhe kompetenca lndore, paraqet t drejt dhe detyr t nj
organi ose t njsi rajonale t tij (zyr) e themeluar pr nj rajon t caktuar, pr ti zgjidhur shtjet
nga kompetenca e vet lndore n rajonin pr t cilin jan themeluar.
Me rregull, kompetenca lokale prcaktohet sipas vendbanimit ku jeton pala. Pr kompetencn lokale me rndsi t posame sht rajoni n t cilin organi ose njsi e tij rajonale sht kompetent pr t zgjidhur lndt administrative. P.sh., pr dhnien e lejes pr marrjen dhe blerjen e pushks
s gjuetis, kompetente sht njsia rajonale n t cilin rajon gjenden vendbanimi i personit i cili ka
paraqitur krkes pr marrjen e lejes pr marrjen dhe blerjen e pushks s gjuetis. shtjet t cilat
kan t bjn me patundshmrit kjo kompetenc prcaktohet sipas vendit ku gjendet patundshmria; shtjet t cilat kan t bjn me veprimtarin e nj organi, ndrmarrje ose t ngjashme,
kompetenca lokale caktohet sipas vendit ku gjendet selia e tyre; shtjet t cilat kan t bjn me nj
shitore ose veprimtari profesionale t personave t caktuar, kompetenca lokale prcaktohet sipas
vendndodhjes s shitores; dhe nse kompetenca lokale nuk mund t prcaktohet, sipas rregullave
t mparshme, ai prcaktohet sipas vendit ku sht paraqitur rasti pr hapjen e procedurs.
26
KOMPETENCA E SUPOZUAR
Pr t fituar pamje t plot pr kompetencn, nuk mund t lm pa shpjeguar, me disa fjal
nocionin e kompetencs s supozuar, e cila gjen zbatim n situata t cilat nuk jan t rregulluar me
akte t veanta.
N procedur administrative kompetenca gjithmon sht e rregulluar me norma juridike imperative, respektivisht me akte juridike, zbatimi i t cilat nuk mund t ndryshohet, qoft me vullnetin
e palve ose me vullnetin e organit. Prandaj, do organ, sipas detyrs zyrtare duhet t ket kujdes n
kompetencn e vet. Megjithat, nse nj akt administrativ sht sjell nga nj organ jokompetent,
ai akt, gjat shfrytzimit t s drejts s mbikqyrjes, nga ana e organit m t lart shtetror, sipas
detyrs zyrtare ai anulohet. E njjta do t ndodh edhe kur lnda nuk sht vendosur n kompetenc
t organit t administrats, akti i sjell do t shpallet u pavlefshm (null).
Kur kompetenca pr rate t caktuara nuk sht rregullar n mnyr laksative, n baz t
supozimit (t nxjerr nga rregulla e prgjithshme pr kompetenc t renditura n Ligjin pr procedur
t prgjithshme administrative) do ta prcaktoj vet organi. N situata t ktilla ose t ngjashme
para organit te i cili gjendet lnda, mund t paraqiten dy supozime.
Supozimi i par, ka t bj me lndt administrative pr t cilat nuk sht rregullar me
ligj kompetenca lndore.- N baz t rregulls s prgjithshme, n kt rast nxirret prfundim se pr
zgjidhjen e ktyre lndve administrative, n shkall t par, gjithmon sht me kompetenc lndore
kompetent organi i administrats n kompetencn e t cilit jan renditur shtjet e prgjithshme
administrative ose shtjet e llojit t ktill. Prjashtim nga kjo rregull e prgjithshme, mund t ket n
rast kjo t mos jet kompetenc lndore n organin e administrats shtetrore, por i nj organi tjetr,
p.sh., kryetari i komuns dhe kjo t jet e parapar me ligj t veant.
Supozimi i dyt paraqitet kur nj lnd administrative, me ligj t veant, nuk sht prcaktuar kompetenca lokale.- Kompetenca lokale n situata dhe raste t ktilla ose t ngjashme prcaktohet
n baz t rregullave t prgjithshme, t prcaktuara me Ligjin pr procedur t prgjithshme administrative, pr shtje t cilat kan t bjn me patundshmrin, sipas vendndodhjes s patundshmris
(p.sh., shtpi, arr, etj.); ose pr lnd nga kompetenca e nj organi shtetror, institucione publike ose
ndrmarrje, sipas vendit n t ciln gjendet selia e tyre, etj.
N fund, n Ligjin pr procedur t prgjithshme administrative bn pjes edhe nj rregull me t
ciln lehtsohet procedura, posarisht pr paln, kur pas fillimit t zgjidhjes s lndve n procedur,
jan ndryshuar disa rrethana. Domethn, nse organi, me kompetenc lokale pr nj lnd t caktuar (shtje), ka filluar ndonj procedur, ai pr at shtje edhe m tutje mbetet kompetent, pa
marr parasysh rrethanat t cilat kan ndryshuar gjat zhvillimit t procedurs, p.sh., jan ndryshuar kufijt e rajonit, t cilat n fillim kan shrbyer si kriter pr miratimin e kompetencs s tij lokale.
Megjithat, nse ky organ sipas rrethanave t reja sht jokompetent pr lndt e ktilla, lnda mund
t trhiqet dhe ti jepet pr tu zgjidhur organit i cili sht ngarkuar me kompetenc lokale.
KONFLIKTI I KOMPETENCAVE, BARTJA E KOMPETENCAVE DHE NDIHMA JURIDIKE

KONFLIKTI I KOMPETENCAVE
Edhe pse kompetenca e organeve shtetrore dhe institucioneve publike me autorizim publik
sht prcaktuar dhe rregullat prej prpara, n praktik nuk jan t rralla rastet, kjo shtje midis dy ose
m tepr organeve t mos jet kontestuese. Shpesh ndodh midis dy ose m tepr organeve t paraqitet
mospajtim pr at se cili prej tyre ka t drejt ose detyr t zgjidh nj shtje konkrete administrative
(lnd administrative).
27
N teori dhe n praktik, ky mospajtim sht i njohur si konflikt i kompetencave. Konflikti i kompetencave mund t paraqitet, qoft pr shkak se dy ose m tepr organe e prvetsojn (adoptojn) t
drejtn, q nj lnd t caktuar administrative, secila prej tyre t zgjidh dhe ky konflikt quhet konflikt pozitiv i kompetencs, ose e kundrta e ksaj, t gjitha kto organe t heqin dor, respektivisht ta refuzojn
kompetencn pr zgjidhjen e lnds administrative dhe kjo paraqet konflikt negativ t kompetencs.
Konflikti i kompetencave pa dallim nse sht pozitiv ose negativ krkon zgjidhje t shpejt.
Me Ligjin pr procedur t prgjithshme administrative sht urdhruar q konflikti pozitiv t zgjidhet
menjher dhe at prej dy ose m tepr organe me kompetenc lokale t llogaritet, ai i cili i pari e ka
filluar procedurn, me mundsi edhe vet ato organe t mund t arrijn marrveshje para fillimit t procedurs ose gjat procedurs, cili prej tyre si organ kompetent do t vendos shtjet administrative.
Megjithat, pa marr parasysh kt, cili prej tyre do t jet organ kompetent m n fund, secili prej tyre
sht i obliguar ti kryej t gjitha shtjet e nevojshme t cilat nuk tolerojn vones.
Nse kemi t bjm me konflikt negativ t kompetencs, ose nse rasti nuk sht i qart dhe
nuk qndron, organet pr kompetencn mund ndrmjet veti t bien dakord, me kusht q rasti t
ket baz pr kt. Nse organet nuk mund t arrijn marrveshje pr konfliktin e kompetencave, kurse
jan t rangut t njjt, konfliktin do t zgjidh, drejtprdrejt organi i tyre i prbashkt m i lart,
respektivisht organi kompetent i prbashkt.
Nse kemi t bjm me konflikt midis organit m t ult dhe m t lart, konfliktin e kompetencave do ta zgjidh drejtprdrejt organi m i lart.
Konfliktin e kompetencave ndrmjet institucioneve me autorizim publik e zgjidh organi i
tyre i prbashkt mbikqyrs, respektivisht organi i cili ushtron mbikqyrje mbi ligjshmrin e punve t institucionit t cilat jan n konflikt. Rregulla e njjt vlen edhe pr rastin e konfliktit t kompetencave midis institucioneve dhe organit t administrats.
BARTJA E KOMPETENCAVE (SUBSTITUIMI DHE DELEGIMI)
Bartja e kompetencave, shum rrall takohet n praktikn ton dhe at pr rast t cilat n mnyr
taksative jan prcaktuar dhe rregulluar me ligj. Bartja e kompetencave n praktik paraqitet si delegim
ose si substituim i kompetencs.
DELEGIMI I KOMPETENCAVE
Me nocionin delegim i kompetencave nnkuptojm autorizimin e organit kompetent, sipas rregulls, organi m i lart ti bart n mnyr t drejtprdrejt organit m t ult nj grup t
shtjeve dhe detyrave ose vetm disa shtje t caktuara nga kompetencat e veta lndore.
M lart u tha se kompetenca e nj organi nuk sht vetm e drejt, por edhe obligim ligjor, pr
nj shtje administrative (lnd) t veproj dhe vendos. Organi kompetent lndore, bartje mund t
bj vetm nse pr kt me ligj sht i autorizuar. Vendimi i cili sht sjell nga organi i deleguar n nj
rast t ktill, do t llogaritet sikur t jet sjell prej organit i cili e ka br delegimin, q sht shum me
rndsi pr organin i cili eventualisht do t vendoste n baz t ankimimit.
E ngjashme me delegimin sht subdelegimi i kompetencs, e cila konsiston n bartjen e kompetencs s bartur te organi i tret. Subdelegimi, sipas rregulls nuk lejohet, prve nse kjo me ligj t
veant nuk sht parashikuar dhe at n kufijt e caktuar me ligj.
SUBSTITUIMI I KOMPETENCS
E kundrta e delegimit sht substituimi i cili konsiston n marrjen e kompetencs prej fushveprimit t organit m t ult, nga ana e organit m t lart, ai vet t shqyrtoj dhe t vendos
ndonj lnd administrative nga kompetenca lndore e organit m t ult. Pa marr parasysh se ktu
28
kemi t bjm me marrjen e lnds nga organi m i ult nga ana e organit m t lart, marrja e ktill
nuk mund t bhet nse pr kt, nuk ka autorizim t qart ligjor.
REKUIZIMI I KOMPETENCS
Rekuizimi i kompetencs (pr dallim prej delegimit), d.m.th., mundsia e organit m t lart
shtetror nj shtje t caktuar administrative pr t cili ai sht kompetent, tia l n shqyrtim
organit m t ult, ai ta filloj, kurse ta prfundoj, respektivisht vendimin pr at ta sjell organi m i
lart shtetror. Kjo do thot se organi m i ult, lndn administrative t bartur e cila sht prej kompetencs s organit m t lart shtetror nuk i prfundon n trsi, por vetm nj pjes t caktuar t tij,
pr t ciln vendimin pr at shtje e sjell organi kompetent shtetror (m i lart).
NDIHMA JURIDIKE N PROCEDURS ADMINISTRATIVE
Veprimet n procedur t cilat kryhen gjat procedurs administrative, pothuajse, gjithmon
kryhen nga ana e organit t njjt i cili e filluar procedurn, respektivisht nga ana e personit t autorizuar zyrtar t atij organi. Megjithat, shpesh ndodh t paraqitet nevoja disa prej ato veprimi procedurale, (p.sh., dgjimi i dshmitarit, inspektimi, ekspertiza e t ngjashme), t krkohet ti kryej nj
organ tjetr. N nj rast t ktill, pr kt thuhet se organit t cilit i sht krkuar ndihm i jep ndihm
juridike organit tek i cili mbahet procedura pr t ciln ka krkuar ndihm me drgimin e nj akti t
veant (lutje). Nevoja pr krkimin e ndihms juridike paraqitet pr dy arsye prej t cilave njra sht
e domosdoshme, kurse e dyta fakultative.
Arsyeja e domosdoshme pr krkes t ndihms juridike paraqitet kur kemi t bjm me nj
veprim procedural, i cili duhet t realizohet n nj rajon tjetr pr t cilin organi tek i cili mbahet
procedura nuk sht kompetent lokal edhe pse sht nga fushveprimi i tij i puns. P.sh., nse
kemi t bjm kontroll i cili dihet t kryhet n vendin i cili gjendet n rajonin pr t cili kompetent lokal
dhe real sht nj organ tjetr, n at rast, pr shkak t respektimit t rregullave pr kompetenc, paraqitet nevoja, (pse kompetenca sht e kufizuar n siprfaqe), ai veprim procedural t kryhet nga ana e
organit i cili sht me kompetenc lndore pr kryerjen e nj veprimi t ktill n rajonin n t cilin
duhet t kryhet. Organit t cilit i sht drejtuar lutja sht i obliguar t veproj sipas lutjes pr ndihm
juridike pa vonesa, kurse m s voni n afat prej 15 ditsh nga dita e pranimit t lutjes.
Pr dallim prej ksaj arsyeje, kur nevoja e ndihms juridike sht e domosdoshme, arsyeja e dyt
pr krkes t ndihms juridike sht e natyrs fakultative dhe at m shpesh e krkon respektimi
i parimit t ekonomis, pr mbarim m t shpejt ose m t leht t veprimeve ose pr shmangie t
harxhimeve t panevojshme n procedur. Shfrytzimi i ksaj baze, ose arsye varet prej personit zyrtar
i cili duhet t vlersoj nse kjo sht m ekonomike dhe m racionale.
Si prjashtim, veprime t veanta zyrtare t procedurs pr t cilat ekziston rrezik nga
vonesat mund ti realizoj drejtprdrejt vet organi i cili e ka iniciuar procedurn pr zgjidhjen e
lnds n rajonin pr t cilin me kompetenc lokale sht kompetent nj organ tjetr, pa lutje, por, me
obligim q menjher pas ksaj, ta njoftoj organin kompetent pr at rajon.
Ndihma juridike pr ushtrimin e disa veprimeve t caktuara n procedur, n prputhje me
ligjet e veanta, mund t krkohet edhe prej gjykatave. Ndonjher, prej gjykats mund t krkohen
edhe akte t cilat jan t nevojshme pr zgjidhjen e lndve administrative. Gjykatat jan t obliguara
t veprojn sipas krkesave t ktilla n qoft se kt nuk u pengohet procedura gjyqsore.
Ndihma juridike reciproke n raportet me organet e shteteve tjera (organet e huaja), sht
rregulluar me konventa t veanta ndrkombtare pr ndihm juridike. Nse pr nj rast konkret
nuk ka konvent pr dhnien e ndihms juridike pr at rast mund t zbatohet parimi i reciprocitetit.
Lutja, n qoft se nuk sht parapar ndryshe, drgohet prmes Ministris s punve t jashtme.
29
Veprimet zyrtare t cilat duhet t kryhen n rajonin eksterritorial n nj shtet tjetr, p.sh., n
rajonin n t cilin gjendet ndrtesa e ambasads amerikane, n vendin ton, realizohet me ndrmjetsimin e Ministris son pr puns t jashtme.
PERSONI ZYRTAR PR KRYERJEN E PROCEDURS ADMINISTRATIVE

Personi zyrtar n procedur administrative sht personi i cili sht i autorizuar pr udhheqjen e procedurs dhe pr zgjidhjen e lndve administrative, por mund t jet edhe person
profesional i cili sht kompetent vetm pr realizimin e t gjith ose vetm t disa veprimeve
t veanta prej shtjeve administrative n procedur, t vendos n procedur pa autorizim. Personi zyrtar n organet e administrats shtetrore i autorizuar t udhheq me procedurn dhe
t zgjidh lnd administrative quhet npuns shtetror. 2 Personi i cili sht i autorizuar pr udhheqjen e procedurs dhe pr zgjidhjen e lndve administrative, njkohsisht edhe udhheq me
procedurn. Vet udhheqja me procedurn konsiston n kujdesin e tij t gjitha veprimet administrative n procedur administrative, n t cilat jan prfshir edhe veprimet e kryera nga ana e personit
profesional i caktuar vetm pr kryerjen e veprimeve t cilat jan detyr e tij dhe t cilat i nnshtrohen
kontrollit nga ana e atij i cili udhheq me procedurn, n mnyr q t kryhen n mnyr t rregullt.
Personi zyrtar i cili udhheq procedur, kurse nuk ka autorizim t vendos pr lnd administrative, duhet t bj dallim n zgjidhjen e nj lnde t konkrete administrative prej zbatimin e veprimeve t veanta n procedur t cilat ndrmerren para sjelljes s vendimit.
Personi zyrtar duke ushtruar detyra nga fushveprimi i organit kompetent i administrats
shtetrore, gjithmon sht i obliguar gjat procedurs t mbaj llogari q punn n lidhje me nj
lnd konkrete ta oj deri n nj zgjidhje t duhur, si dhe ta ruaj interesin publik. Pr tiu prgjigjur
detyrs sht e domosdoshme q kundrejt palve t ket sjellje korrekte dhe t paanshme. Pa kt,
personi zyrtar nuk do t ket mundsi ti zbatoj parimin e t s vrtets materiale dhe parimeve tjera,
kurse me kt edhe qllimin pr shkak t t cilit mbahet procedura.
N mnyr q t sigurohet objektivitet i plot n udhheqjen e procedurs jan dhn baza
juridike n baz t t cilave mund t iniciohet (propozohet), shkarkim i personit zyrtar prej detyrs n
lndn konkrete administrative, qoft kjo krkes e vet personit zyrtar ose me propozim t palve,
vet ata t krkojn shkarkimin e tij.
SHKARKIMI I PERSONIT ZYRTAR NGA UDHHEQJA E PROCEDURS
Nevoj pr shkarkimin e personit zyrtar mund t ket kur ekziston raport t veant midis personit zyrtar dhe lnds pr t ciln vendoset. Nj nevoj, respektivisht nj arsye m e madhe pr
shkarkim, mund t ket vet raporti i personit zyrtar me paln dhe pjesmarrsit tjer n procedur.3
2 N organet e administrats shtetrore, vendimet n procedura administrative i sjell funksionari, respektivisht udhheqsi i cili udhheq me
organin, p.sh., ministri, sekretari shtetror i ministris, etj. N praktik, funksionari i cili udhheq me organin n administratn shtetrore (p.sh., ministri), pr sjelljen e vendimit n shtje administrative t nj lloji t caktuar, shpesh, autorizon npuns tjetr shtetrore t organit.
3 Shkarkim mund t bhet pasi do t vrtetohet, se personi zyrtar i cili udhheq ose i cili ushtron veprime t veanta n procedur, pr nj lnd
konkrete ka elemente pr shkarkim. N Ligjin pr procedur t prgjithshme administrative jan prmendur kto arsye pr shkarkimin e personit
zyrtar t cilit i sht dhn lnda pr ta zgjidhur:
1) ka qen pjesmarrs n procedur t shkalls s par ose n sjelljen e vendimit dhe pr shtjen e njjt, pr shkak t prdorimit t mjeteve
juridike, lnda prsri ka arritur te ai, pr shkak se ndrkoh lnda sht zhvendosur pr zgjidhje te organi i shkalls s dyt;
2) sht pal, i autorizuar i pals ose prfaqsues ligjor ose cilido person tjetr i interesuar, dshmitar, ekspert n procedur;
3) sht farefis sipas gjakut n vij t drejt pakufi, ose n vij t trthort deri n shkalln e gjasht t farefisnis, bashkshort-e e pals ose i afrm
i tij n procedur (farefis i gruas), deri n shkall t dyt, madje edhe n rast se sht ndar;
4) sht kujdestar i personit nn kujdestari, adoptues ose i adoptuar, mbajts ose i mbajtur i pals ose prfaqsues i tij ligjor, respektivisht autorizues.
30
Personi zyrtar i cili udhheq me procedurn ose i cili duhet t kryej ndonj veprim t procedurs
pasi t msoj se ekziston ndonjra prej arsyeve pr shkarkim, sht i obliguar t ndrpres punn
mbi lndn dhe pr kt t njoftoj organin kompetent pr vendimmarrs pr shkarkimin. Gjithashtu,
personi zyrtar sht i obliguar ta njoftoj organin edhe pr rrethanat tjera t cilat nuk jan prmendur
n Ligj, nse mendon se ekzistojn dhe e arsyetojn shkarkimin e tij, vetm se ather nuk e ndrpret
punn mbi lndn, deri n sjelljen e vendimit pr shkarkim.
Pala, pr shkak t arsyeve t njjta, gjithashtu ka t drejt t krkoj shkarkimin e personit zyrtar
i cili udhheq me procedurn ose kryen ndonj prej veprimeve n t. Shkarkimi mund t krkohet edhe
pr shkak t arsyeve tjera t cilat nuk jan prmendur n Ligj, nse vrtetohet se, ato me t vrtet
sjellin n pikpyetje paanshmrin e personit zyrtar (p.sh., sharje ose arsye tjera t cilat kan sjell deri
te padurueshmria e ndrsjell) dhe nse sht parashkruar krkesa pr shkarkimin e personit zyrtar,
menjher duhet t ndrpritet puna mbi lndn n procedur, prve nse nuk ka rrezik nga vonesa
deri n nxjerrjen e konkluzionit pr shkarkim. Por, nse nuk kemi t bjm me disa prej bazat juridike
t prmendura n Ligj ose pr rrethana n t cilat pala prmendet n objektivitetin e personit zyrtar
t cilat mund t ojn deri n shkarkimin e tij, ather nuk do t kemi ndrprerje t puns mbi lndn,
derisa nuk nxirret konkluzion pr shkarkimin e tij.
Pr shkarkimin e personit zyrtar vendoset me konkluzion t udhheqsit t organit, kurse
nse kemi t bjm me shkarkimin e udhheqsit t organit, p.sh., ministri, pr kt, me konkluzion
vendos organi m i lart superior (p.sh., kryeministri i Qeveris s Republiks s Maqedonis), respektivisht organi i autorizuar pr t br mbikqyrje. Kundr konkluzionit pr shkarkim nuk lejohet ankimimi.4
PYETJE:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
far nnkuptojm me kompetenc dhe me ka sigurohet ajo?

Cilat lloje t kompetencave ekzistojn?
Cilat jan llojet e kompetencave n procedur?
far nnkuptojm me substituim dhe far me delegim t kompetencs?
far nnkuptojm me kompetenc lokale dhe cilat jan rregullat pr prcaktimin e saj?
far nnkuptojm me konflikt t kompetencave dhe cilat lloje t konflikteve ekzistojn?
Cilat jan rregullat pr zgjidhjen e konfliktit t paraqitur t kompetencave?
far nnkuptojm me ndihm juridike n procedur administrative dhe kur kemi nevoj pr at?
Cilat jan arsyet pr shkarkimin e personit zyrtar?
4 Pr shkarkimin e npunsit shtetror n nj organ kolegjial (p.sh., komision shtetror), vendos kryetari i atij organi, pr shkarkimin e antarit t
organit kolegjial vendos vet organi kolegjial, dhe pr shkarkimin e kryetarit t atij organi vendos Qeveria e Republiks s Maqedonis. Pr shkarkimin e npunsit shtetror n organet administrative t nj njsi t vetqeverisjes lokale (komunat) dhe qyteti i Shkupit, vendos kryetari komuns,
kurse pr kryetarin e komuns, ministri i sfers prkatse n varsi prej llojit t lnds me t ciln kemi t bjm. Pr konkluzionin vendoset n afat
prej 8 dit.
31
PALA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

Pjesmarrsit n procedur jan persona ose institucione (organizata) pjesmarrja e t
cilve sht e domosdoshme ose sht e lejuar pr t arritur ajo q sht qllim n procedur.
Pjesmarrja n procedur pr disa prej ktyre personave sht e domosdoshme pa t cilt veprimet
procedurale nuk do t mund t ndrmerren dhe t kryhen, ndrsa pr t cilt sht eventuale dhe
pjesmarrja e tyre varet prej interesave t palve ose interesit personal pr tu prfshir n procedur.
Palt, respektivisht prfaqsuesi i tyre ligjor pr t cilt edhe mbahet procedura jan pjesmarrs ligjor t domosdoshm n procedur. Prve palve, si pjesmarrs n procedur, mund t
paraqiten edhe kto persona: prfaqsues, dshmitar, ekspert, interpretues, etj.

Pala sht pjesmarrs i domosdoshm n procedur administrative, sepse pa paln nuk
do t mund t mbahet procedura. Parimisht, pala n procedur administrative mund t jet do person fizik ose juridik. N Ligjin pr procedur t prgjithshme administrative n mnyr taksative sht
thn kush mund t jet pal n procedur administrative:
(1) do person (fizik ose juridik, etj.) n baz t krkess t t cilit sht hapur procedura
administrative, p.sh., pr dhnien e lejes s ndrtimit pr ndrtimin e nj shtpie; gjithashtu, (2) organi kompetent me iniciativ t t cilit sht hapur procedur, p.sh., pr pages t detyrueshme t
tatimit; (3) personit i cili pr shkak t mbrojtjes s t drejts s vet, przihet n procedur administrative t ngritur me krkes t fqiut t tij, p.sh., pr dhnien e lejes s ndrtimit. Ose p.sh., nse kemi t
bjm me eksproprijim: pala sht pronar i patundshmris e cila merret ose jepet pr t knaqur interesin publik, respektivisht interesin e prgjithshm, e cila duhet t jepet n pronsi shtetrore; pastaj
(4) personi fizik ose juridik kundr t cilit udhhiqet procedura; (5) shteti, respektivisht n emr t
Qeveris s tij, sepse n baz t eksproprijimit, i cili duhet t zbatohet, ai duhet t bhet titullar (barts)
i pronsis shtetrore; ngjashm me kt, (6) njsit e vetqeverisjes lokale (komunat dhe qyteti i
Shkupit), kur sht n pyetje fitimi i pronsis n njsin e vetqeverisjes lokale, (7) organ shtetror
(edhe pse nuk ka karakteristika t personit juridik), institucion, ndrmarrje, shoqri tregtare ose pjes
e saj, bashksi lokale ose tjetr (fshat, lagje e t ngjashme), ose grup qytetarsh, nse mund t jen
barts t s drejtave dhe obligimeve pr shtje t ndryshme n procedur administrative.
N fund, (8) palt n sistemin ton juridik, ende mund t jen partit politike, shoqatat e
qytetarve dhe organizatat tjera joqeveritare dhe fondacionet, sindikatat e puntorve, etj. t cilat
sipas rregullave t veta kan pr detyr t mbrojn t drejta dhe interesa t caktuar t antarsis s vet,
me kusht t pranoj antari i tij, si dhe t drejtat dhe interesat e bashksive.
NDARJA E PROCEDURS ADMINISTRATIVE SIPAS PJESMARRJES
Nse n procedur administrative, kundrejt organit, qndron vetm nj pal, ajo procedur
quhet njpalshe, pr dallim prej procedurs dypalshe ose shumpalshe, ku sa i prket organit
kompetent qndrojn dy ose m tepr pal me krkesa t kundrta (t ndryshme).
Procedura shumpalshe duhet t dallohet prej bashksis procedurale, n t ciln, ka m
tepr pal, por jo me krkesa t ndryshme, por me krkesa t njjta dhe prandaj t gjith ata persona
formojn nj pal kolektive, n procedur administrative, t quajtur bashksi procedurale. Procedura
administrative, zakonisht sht njpalshe.
33
KUSHTET PR PALN
Nj persen fizik ose juridik (organ, institucion, etj.) q t mund t jet pal n procedur administrative, duhet t prmbush disa kushte t prgjithshme dhe t veanta. N kushtet e prgjithshme
bjn pjes aftsia e pals dhe aftsia procedurale, kurse n kushtet e veanta bn pjes legjitimi
ansor. Kushtet e prgjithshme varen prej karakteristikave personale t personit, i cili dshiron t
jet pal, ndrsa kushti i veant varet prej marrdhnies n t ciln ai gjendet kundrejt shtjes
administrative, e cila sht lnd n procedurn administrative.
Nse pala n procedur administrative sht i huaj i cili gzon imunitet diplomatik, qoft n
vendin ton, vendin e huaj ose organizat ndrkombtare, vlejn rregullat e t drejts ndrkombtare t
pranuara nga shteti yn. N rast dyshimi n fushn e imunitetit diplomatik, shpjegim pr kt krkohet
prej resorit pr pun t jashtme. Me ndrmjetsim n kt resor (Ministria pr puns t jashtme) kryhen
t gjitha veprimet e nevojshme zyrtare t cilat kan t bjm me kta persona.
AFTSIA E PALS
Aftsia e pals, (e cila sht e barabart me aftsin ligjore), n radh t par e kan personat t
cilve e drejta objektive ua njeh aftsin t jen barts t t drejtave dhe detyrimeve dhe si pasoj
e ksaj t jen pal n procedur. Kjo aftsi njihet, me vet lindjen e personit fizik, respektivisht me
vet themelimin e personit juridik dhe regjistrimin e tij n gjykatn kompetente ose institucion tjetr
shtetror, si sht p.sh., Regjistri shtetror qendror n shtetin ton.
Prve personit fizik ose juridik, aftsi t pals mund t ket do organ shtetror, bashksi,
grup qytetarsh dhe t ngjashm, t cilt gjithashtu, mund t jen pal, edhe pse nuk kan cilsi t
personit juridik, sepse pr njohjen e aftsis s t qenit pal sht e nevojshme me rregullore materiale
t jet parapar nj rrethan e ktill, n mnyr q ata t jen barts t t drejtave dhe detyrimeve n
lidhje me nj lnd t caktuar administrative e cila zgjidhet. Kshtu, nse n shembullin e prmendur
pak m lart, n lidhje me eksproprijimin e patundshmris, supozojm se patundshmrin e cila duhet
t eksproprijohet e ka trashguar nj fmij gjasht vje, ather ai fmij si barts i t drejts s pronsis mbi patundshmrin do t jet pal n ngritjen e procedurs pr eksproprijim, q nnkuptohet se
ai fmij n kt rast ka aftsi t pal, tjetr sht shtja, n kt rast, kush do ta prfaqsoj fmijn
n procedur administrative.
AFTSIA PROCEDURALE
Kt aftsi e kan personat fizik t cilt ligjrisht jan persona t aft t cilt sipas ligjit mund
n mnyr t pavarur n procedur t ndrmarrin veprime juridike, respektivisht procedurale. Fmijt,
p.sh., edhe pse kan aftsi t pals, respektivisht aftsi ligjore (t jen barts t t drejtave dhe detyrimeve), nuk kan aftsi procedurale dhe n realizimin e veprimeve t tyre deri n pjekurin e tyre, i
prfaqsojn prfaqsuesit e tyre ligjor (prindrit, kujdestart e etj.).
Pr dallim prej personave fizik, personat juridik, sipas vet natyrs, nuk mund vet n mnyr
direkte ti kryejn veprimet procedurale. Kto veprime pr ata i kryen prfaqsuesi i tyre i autorizuar, p.sh., drejtori, i autorizuari, prokuratori (administratori) etj. Kjo vlen edhe pr kategorin e
veant t lartprmendur t palve, t cilve sipas fuqis s ligjit mund tu njihet aftsia e pals.
N shembullin pr eksproprijim, fmija gjasht vjear i cili sht pronar i patundshmris e cila duhet t
eksproprijohet, edhe pse ka aftsi t pals, ai nuk ka aftsi vet t ndrmerr veprime n procedurn pr
eksproprijim dhe prandaj, at n procedur do ta prfaqsoj prfaqsuesi i tij ligjor.
34
Prej ksaj del se aftsia procedurale e cila sht e barabart me aftsin e t vepruarit, nuk
sht kusht pr fitimin e cilsis s pals, por kusht q pala personalisht t marr pjes n procedurn administrative.
LEGJITIMITETI I PALS
Lnd e zgjidhjes s nj lnde administrative, si sht thn, jan t drejtat dhe me me t drejtn t mbrojtura interesat e personave fizik dhe juridik t cilt paraqiten si pal n procedur. Pikrisht
ky raporti ktyre personave me lndn paraqesin legjitimitetin e pals n procedur administrative.
Prej ktu del se legjitimiteti i pals sht vet lidhja, respektivisht raporti i personit i cili paraqitet si
pal n lndn administrative (shtje administrative) i cili duhet t zgjidhet.
Legjitimiteti i pals mund t jet aktiv dhe pasiv.
Legjitimitet aktiv ka pala me krkes t t cilit ngritet procedura pr realizimin e t drejtave t
veta, ndrsa at duhet ta ket. Legjitimiteti pasiv ka pala kundr t cils sht ngritur procedura e cila
n t merr pjes pr mbrojtjen e t drejtave t veta.
Pr shembull, nse kemi t bjm me lnd administrative e cila sht prgatitur pr zgjidhje me
krkes t pronarit t ndrtess banesore individuale (shtpi), me t ciln krkohet t largohet zhurma
e cila paraqitet n puntorin e teneqepunuesit, e cila sht n afrsi t ndrtess, pronari i shtpis
ka legjitimitet aktiv, kurse pronari i puntoris n t ciln krijohet zhurma ka legjitimitet pasiv t pals.
Prej ktu del se nj person pr t pasur cilsi t pals, domosdoshmrish duhet t posedoj
legjitimitet t pals, qoft aktive ose pasive.
PRFAQSIMI I PALS (PRFAQSUESIT E PALS)

Pr dallim prej procedurs penale, n t ciln prezenca personale e pals dhe pjesmarrja direkte
e saj n pjesn m t madhe t procedurs sht e domosdoshme, n procedur administrative pala
nuk sht e obliguar, do her n mnyr personale ose direkte t marr pjes n kryerjen e veprimeve
n procedur, pr t cilat ajo mund t prfaqsohet edhe prej personave t tjer. N rrethana t caktuara, sipas ligjit ose dispozit tjetr t sjell n baz t ligjit, ky prfaqsim sht i obliguar, ndrsa n situata dhe raste tjera, kjo varet prej vullnetit t pals. Pa dallim nse kjo sht e domosdoshme dhe e obliguar ose sht sipas vullnetit t pals, sipas t drejts ton pozitive dallohen m tepr prfaqsimeve.
PRFAQSUESI LIGJOR
Pala si pjesmarrs i obliguar n procedur mund ta prfaqsoj prfaqsuesi ligjor kur kjo sht
parapar me ligj ose me ndonj akt tjetr ligjor t sjell n baz t ligjit, qoft person fizik i cili pr shkak t
rrethanave t veanta nuk posedon aftsi procedurale ose person juridik i cili gjithmon sht i prfaqsuar.
Sipas dispozitave t s drejts civile, t prfaqsuar nga prfaqsuesit ligjor mund t jen
kta persona fizik: t miturit, personat e smur mendor, personat me zhvillim t vonuar mendor dhe
personat tjer t cilt i prfaqson prindi ose kujdestari. Kshtu, p.sh., nse pala n procedur sht person
i mitur, at sipas ligjit do ta prfaqsojn prindrit e tij, derisa ai sht n kujdesin e tyre prindror. Nse
personi i mitur nuk sht nn kujdesin prindror, si edhe personi i cili pjesrisht ose plotsisht sht privuar prej aftsis pr t vepruar, q nnkuptohet edhe nga aftsia procedurale, atij, organi pr kujdestari
(drejtoria pr shtje sociale), do ti caktoj kujdestar i cili njkohsisht sht edhe prfaqsuesi i tij ligjor.
Personat juridik, p.sh., drejtorit, shoqrit tregtare dhe personat tjer juridik, ku bjn pjes
edhe organizatat e specifike t cilat nuk kan cilsi t personave juridik, p.sh., organe shtetrore, pjes t
35
ndrmarrjeve ose shoqrive tregtare, bashksit, grup qytetarsh, etj., gjithashtu n procedur, mund
t prfaqsohen nga prfaqsuesi ligjor i autorizuar. Si edhe do personi tjetr, ashtu edhe personit
juridik, e drejta pozitive ia njeh aftsin t jet barts i t drejtave dhe detyrimeve n komunikacionin
juridik, i cili pr shkak t natyrs s vendndodhjes s tij sht n pamundsi n mnyr direkte t ndrmarr dhe t kryej veprimeve t caktuara n procedur. Prandaj, ai cakton prfaqsuesin e vet ligjor.
PRQSUESI I PRKOHSHM
Prfaqsuesi i prkohshm sht prfaqsues i nevojshm pr shtje lnd unike t cilat
duhet t zgjidhen. Ai caktohet nga ana e organit i cili e udhheq procedurn kur pr do lnd do t
paraqitet nevoja pr prfaqsimin e pals n procedur dhe ky nuk sht sipas vullnetit t pals, por
sipas detyrs zyrtare.
Prfaqsuesi i prkohshm procedural dallon prej prfaqsuesit ligjor, sipas asaj se ai mund t
prfaqsoj si pal t paafta procedurale, ashtu edhe pal t afta procedurale.
Pr dallim prej prfaqsuesit ligjor, prfaqsuesi i prkohshm nuk e prfaqson paln sepse sipas ligjit sht i obliguar ta prfaqsoj, por sepse pr kt sht propozuar nga ana e organit shtetror
dhe si lloj i veant i kujdestarit procedural, ai prcaktohet vetm pr nj lnd konkrete ose pr nj
pjes t procedurs dhe jo n prgjithsi si sht me prfaqsuesin ligjor.
Nevojn pr nj prfaqsues t prkohshm e imponojn parimi i dgjimit t pals, si edhe
urgjenca e puns me qllim t knaqet interesi publik, i cili nuk duron vones t procedurs, kurse pr
shkak t pengesave t cilat ekzistojn pr momentin, nuk ka mundsi t sigurohet pjesmarrja e vet
pals. Kshtu, p.sh., nevoja pr caktimin e prfaqsuesit t prkohshm do t kishte kur sht e nevojshme t sigurohet nj vendbanim, n t ciln sht e nevojshme t zbatohet nj procedur urgjente
pr rrzimin e disa ndrtesave t cilat priten t rrzohen, kurse vendbanimi, respektivisht vendndodhja e pronarit e atyre ndrtesave (t prira pr tu rrzuar), sht i panjohur, as q ekziston mundsi n
mnyr t shpejt t identifikohet.
I AUTORIZUARI
Pr dallim prej prfaqsuesve t prkohshm ligjor ose t tjer, i autorizuar sht prfaqsues
i cili me vullnetin e pals ose prfaqsuesit ligjor zgjidhet ose prcaktohet si prfaqsues i pals.
do person me aftsi procedurale, n kt kuptim, mund t caktoj autorizues, respektivisht
prfaqsues, kur pr arsye personale, si p.sh., udhtim turistik, etj., sht penguar t jet prezent dhe
t ndrmarr veprime n procedur ose pr shkak se dshiron t jet i prfaqsuar nga nj person profesional, p.sh., prmes avokatit, ose thjesht, sepse n prgjithsi nuk dshiron t jet prezent n procedur.
Prjashtim nga e drejta e pals, prezencn e vet personale n ndrmarrjen e veprimeve n
procedur administrative ta zvendsoj me prezenc t autorizuarit, ekziston, kur prezencn e pals
e obligojn dispozitat e veanta ose kur pr vet natyrn e shtjes paraqitet nevoj q vet t
jap deklarat dhe t marr pjes n procedur, p.sh., kur duhet t bhet ballafaqimi i palve ose
i pals me dshmitarin. N t gjitha rastet tjera, pala nse dshiron mund t prezantoj n procedur
n ndrmarrjen e veprimeve edhe personalisht prkrah autorizuesit t jap deklarat.
Nse vjen deri n mosprputhje n deklaratat e dhna gojarisht t pals dhe t autorizuarit t tij,
pala ka t drejt t ndryshoj ose t trheq deklaratn e t autorizuarit. Por, nse mosprputhja
ka t bj me faktet, qoft n deklaratat me shkrim ose gojarisht, organi i cili udhheq me procedurn,
vlerson edhe n baz t mendimit t lir, lirisht vendos se ciln deklarat do t marr si autoritative.
36
I autorizuar mund t jet do person i cili ka aftsi procedurale, prve personave t cilt merren
me pseudoshkresori, respektivisht me dhnien e paautorizuar t ndihms juridike pr mim.
T drejtat dhe obligimet e dhnsit t autorizimit dhe i t autorizuarit dalim prej kontrats pr
autorizim, lidhur midis tyre gojarisht. N baz t kontrats, lshohet autorizim si akt i veant, me
shkrim, ose gojarisht me procesverbal. Prmbajtja dhe vllimi i tij sht prcaktuar me kontrat. Nse
autorizimi sht dhn n form t dokumentit privat, ai paraqitet i verifikuar, p.sh., prej noterit. Avokati
nuk paraqet autorizim t verifikuar.
Sa i prket vllimit t autorizimit t dhn, autorizimi mund t jepet si, i prgjithshm pr procedurn e plot ose vetm pr veprimeve t caktuara n procedur, si autorizim i posam. Autorizimi
mund t kufizohet n koh.
Dhnsi i autorizimit mund n do koh ta trheq at, por edhe e kundrta, i autorizuari pr
shkaqe t arsyeshme mund t trhiqet. Me vdekjen ose me humbjen e aftsis procedurale t dhnsit
t autorizimit nuk ndrpritet. Prandaj, trashguesi ligjor, ose prfaqsuesi ligjor, mund ta trheq, nse
vlerson se kjo sht e nevojshme.
PRFAQSUESI I PRBASHKT
Nevoja pr prfaqsuesin e prbashkt paraqitet kur kemi t bjm me bashksin procedurale, respektivisht n procedurn n t ciln ka m tepr pal me krkesa t njjta.
Bashksia procedurale sht i obliguar n baz t ujdis s ndrsjell t caktoj person i cili
do ta prfaqsoj komunitetin dhe do t paraqitet n emr t t gjithve n procedur ose, n vend
t ksaj, mund t caktoj t autorizuar t prbashkt. Nse komuniteti n proces nuk vepron n
kt mnyr, madje as edhe me iniciativ t personit zyrtar i cili e udhheq procedurn, prfaqsuesi
i prbashkt, respektivisht i autorizuari n at rast organi do t caktoj cili do t udhheq me procedurn. Me emrtimin, respektivisht me caktimin e prfaqsuesit t prbashkt, respektivisht t autorizuarit, antarve t komunitetit n procedur, u merret e drejta, secili vet t paraqitet si pal n procedur dhe t jap deklarat, respektivisht t prdor mjete prkatse juridike n procedur administrative.
Caktimin e prfaqsuesit t prbashkt s pari e imponon parimi i ekonomis n procedur,
sepse personi zyrtar, prmes prfaqsuesit t prbashkt kryen shum veprime procedurale t cilat,
prndryshe, vet npunsi pr secilin person t komunitetit n procedur n veanti do t duhet ti
kryej (si p.sh., thirrja, plotsimi i dshmive, fletdrgesat, etj.). Bashksia procedurale cakton prfaqsues t prbashkt p.sh., kur duhet t kryej nacionalizimin ose denacionalizimin e nj ndrtese banimi
e cila sht n pronsi t m shum personave dhe kur n procedur duhet t vendoset nse ajo ka
sht lnd e nacionalizimit, respektivisht denacionalizimit sht n pajtim me ligjin ose nuk sht, si
dhe t gjith personat t cilt paraqiten si pronar t ndrtess jan pal n procedur t cilt kan
krkesa t njjta dhe jo t kundrta, ndrtesa e tyre t mos prbj lnd t nacionalizimit, respektivisht
denacionalizimit.
NDIHMSI PROFESIONIST
Me ligj sht e lejuar pala kur personalisht dhe drejtprdrejt merr pjes n procedur t mund
t marr me vete nj person i cili gjat procedurs do ti jap kshilla profesionale dhe shpjegime t
nevojshme, si ndihms profesionist. Ndihms profesionist edhe pse merr pjes n procedur, ai nuk
sht prfaqsues ligjor i pals, sepse nuk gjendet n marrdhnie juridike me organin i cili udhheq me procedurn; ndihmsi profesionit sht n lidhje juridike vetm me paln dhe pala nuk
ka t drejt n vend t saj t drgoj ndihmsin profesionit te organi.
37
PROKURORI PUBLIK DHE PROKURORI SHTETROR

Prokurori publik dhe prokurori shtetror si pjesmarrs n procedur paraqiten n procedurat gjyqsore para gjykatave, shum rrall n procedur administrative. N procedurat gjyqsore paraqiten n
funksion t prfaqsuesve, ndrsa n procedur administrative si pal, edhe pse nuk i plotsojn kushtet pr pal, t jen barts t t drejtave dhe obligimeve pr lndn administrative e cila duhet t zgjidhet.
Pjesmarrja e prokurorit publik n procedur administrative sht eventuale. Edhe pse roli i tij
sht i kufizuar n ndjekjen penale t kryersve t veprave penale, ai sipas ligjit ka t drejt, respektivisht
autorizim, t inicioj kontest administrativ kundr vendimit prfundimtar, t sjell n procedur administrative me t ciln sht shkelur ligji n dobi t pals, kurse n dm t bashksis shoqrore, respektivisht shtetin, si edhe pr raste pr t cilat nuk ka marr pjes n procedurn e shkalls s par. Ai
gjithashtu, ka t drejt t inicioj, sipas t drejts s mbikqyrjes, pezullim ose revokimin e vendimit
prfundimtar, nse me at sht e qart se sht shkelur nj ligj i caktuar material. Prve ksaj, atij i sht
njohur edhe e drejta e posame t inicioj krkes pr mbrojtjen e ligjshmris kundr vendimeve
efektive t sjella pr shtje, respektivisht lnd pr t cilat nuk mund t iniciohet kontest administrativ. M n fund, prokurori publik ka t drejt t krkoj shtyrje ose ndrprerjen e ekzekutimit t
vendimeve t sjella n procedur administrative me t cilat vendoset pr lndt administrative pr t cilat
prokurori publik sipas ligjit sht i autorizuar t shfrytzoj mjetet e lartprmendura juridike.
Pr dallim prej prokurorit publik, prokurori shtetror m rrall paraqitet si pjesmarrs n
procedurn administrative.5 Paraqitja e tij n procedur sht n cilsin e prfaqsuesit ligjor t
domosdoshme t shtetit, organ shtetror, njsia e vetqeverisjes lokale (komunat dhe qyteti i Shkupit), bashksia lokale, institucion i caktuar ose fondacion i shtetit t cilat kan cilsi t personit juridik n
lidhje me pronn shtetrore, respektivisht pronn, respektivisht t drejtat dhe interesat pronsore t
njsis s vetqeverisjes lokale.
Sipas ksaj, prokurori publik dhe prokurori shtetror mund t marrin pjes n procedur administrative me t drejta dhe detyrime t pals, vetm nse me ligj jan autorizuar n procedur
t caktuar t prfaqsojn ose ti mbrojn interesat publike, respektivisht interesat shoqrore.
PJESMARRSIT TJER N PROCEDUR

Prve pals si pjesmarrs n procedur administrative, mund t paraqiten dshmitar, ekspert,
interpretues, etj. Sepse paraqitja e tyre n procedur sht e nevojshme, kta pjesmarrs quhen
pjesmarrs eventual n procedur administrative.
DSHMITART
Dshmitart jan persona t cilt marrin pjes n procedur kur si dshmitar okular, kurse n
munges ose si plotsim i provave tjera kontribuojn pr t vrtetuar fakte t caktuara nga e kaluara t cilat jan me rndsi pr zgjidhjen e nj shtje administrative pr t ciln sht iniciuar
procedur administrative.
Dshmitar sht person fizik i cili merr pjes n procedur administrative me qllim t sigurohet
nj zgjidhje sa m efikase procedurale e gjendjes faktike prej t cils varet rregullshmria e vendimit i cili duhet t sillet.
Dshmitari si person i painteresuar, me dshmin e vet, respektivisht prshkrimin e ndodhis
n procedur, duhet t kontribuoj, personi zyrtar i organit tek i cili udhhiqet procedura t fitoj
mendim pr at ndodhi ashtu si n t vrtet ka ndodhur.
5 Ligji pr prokurorin shtetror (Gazeta zyrtare e Republiks s Maqedonis nr. 87/07)
38
Dshmitar mund t jet do person i cili sht i aft t vrej (shoh) dika, respektivisht i
cili sht n gjendje at q e ka par edhe ta thot. Nuk mund t jen dshmitar dhe nuk mund t
dgjohen si dshmitar personat, t cilt faktikisht jan t paaft (abolutikisht) t shohin ose at q kan
par ta thon, si p.sh., t smurt mendor, t verbrit dhe memect edhe at pr shtje t cilat duhet t
shihen, respektivisht t dgjojn, etj. N ligj, nuk sht zgjidhur n mnyr eksplicite se cilat persona do t
llogariten si t paaft pr dshmi, por kjo i sht ln organit i cili udhheq me procedurn, at ta vlersoj
n secilin rast konkret n veanti. Nuk mund t dshmojn as personat t cilt ligjrisht jan t paaft t
dshmojn edhe pse posedojn aftsi pr t dshmuar, nse me dispozita u sht ndaluar t thon at q
kan msuar gjat ushtrimit t nj funksioni t caktuar. Kjo paaftsi ligjore e dshmimit sht e kushtzuar
dhe ekziston deri sa organi kompetent dshmitarin nuk e liron prej ruajtjes s fshehtsis zyrtare.
Dshmimi sht institut ligjor i rregullar si detyr publike, prve nse prjashtohen dy grupet e
lartprmendura t cilat n prputhje me ligji jan t paaft pr dshmi (t cilt jan t paaft ose jan t
liruar t dshmojn), t gjith qytetart tjer jan t obliguar t paraqitet pr t dshmuar. Pr shmangie t paarsyeshme pr t dshmuar, ligji ka parapar sanksione. Nse dshmitari, i thirrur n mnyr t
rregullt nuk paraqitet dhe nuk e arsyeton mungesn, ose pa leje dhe shkak t arsyeshm trhiqet prej
procedurs, organi i cili udhheq procedurn mund t urdhroj me forc t sillet dhe ti kompensoj
t gjitha shpenzimet e bra pr ta sjell, si dhe mund ta dnoj n t holla.
Edhe pse, do qytetar sht i obliguar t paraqitet n thirrje pr t dshmuar, ligji disa personave
mund tua marr t drejtn t dshmojn, respektivisht t japin prgjigje n pyetjet e parashtruara, nse
at nuk e dshirojn.
Dshmitarit mund ti merret e drejta t prgjigjet kur sht i thirrur t dshmoj pr shtje pr t
ciln prgjigja do t oj n nj turp m t madh, dm t madh material dhe prgjegjsi penale, personalisht at ose t afrmit e tij t gjakut n vij t drejt n pakufi, n vij t trthort prfundimisht
me shkalln e gjasht, respektivisht sipas krushqis deri n shkalln e dyt, bashkshorti, kujdestari
ose personi nn kujdestari, adoptuesi ose i adoptuari. Kjo rregull ti merret e drejta dshmitarit t dshmoj,
respektivisht t jap prgjigje n pyetjet e parashtruara kur sht i thirrur t dshmoj, vlen edhe pr shtje
e cila dshmitarit i sht besuar si prfaqsues i pals, pastaj, pr shtje pr t ciln me prgjigjen do t
zbulonte dhe do t dmtonte fshehtsin tregtare, profesionale, artistike ose shkencore (mjekt, farmacistt, akushert, etj.), si edhe pr shtje pr t ciln dshmitari e ka msuar si rrfyes fetar i pals.
Dshmitari mund t lirohet nga dhnia e deklarats edhe pr raste tjera t veanta nse pr at
ka arsye t rndsishme.
Personi zyrtar i cili udhheq me procedurn sht i obliguar pr secilin rast konkret t konstatoj dhe
t ket kujdes nse ekziston paaftsi faktike, respektivisht paaftsi eventuale juridike e dshmitarit. Gjithashtu, ai sht i obliguar ti vlersoj t gjitha arsyet e paraqitura t dshmitarit pr ekzistimin edhe t pengesave
tjera pr t dshmuar, si dhe ti tregoj dshmitarit pr pyetjet n t cilat ai mund t mos prgjigjet.
EKSPERTT
Eksperti sht pjesmarrs eventual n procedur administrative. Nevoja e caktimit t
ekspertit ekziston kur pr sjelljen e nj vendimi n lidhje me nj lnd administrative jan n pyetje
gjendje ose fakte shum t rndsishme, t cilat pr shkak t specifiks s tyre, personi zyrtar nuk
sht n gjendje ti vlersoj vet.
Eksperti sht person fizik (ose institucion i veant), i cili duke marr parasysh njohurit e tij
profesionale dhe t veanta t puns s tij, kurse pr shkak t specifikimit t fakteve dhe gjendjes t cilat
jan lnd e ekspertizs, i ndihmon personit zyrtar n udhheqjen e procedurs, n at mnyr, q
pr ata (faktet dh gjendjet), sipas shqyrtimit, vzhgimit, analizimit dhe vlersimit paraprak jep mendim
dhe konstatim t vetin.
39
Eksperti sht profesionist i lart pr punn ose materien t ciln e mbulon. N qoft se me ligj t
veant pr raste t caktuara t ekspertizs, pr vlersim dhe mendim sht vendosur, m par ti drejtohet nj organi t caktuar, trup kshill dhns ose drejtorie, (Agjencioni pr mbrojtje shndetsore,
fakultetit prkats, etj.), organi i cili e udhheq procedurn, n at rast, pr ato fakte dhe gjendje sht
i obliguar t veproj n at mnyr.
Nse pr rastin nuk sht parapar nj obligim i till, personi zyrtar i cili udhheq me procedurn
pr ekspert mund t caktoj cilindo person i cili disponon me njohurit e nevojshme profesionale, nga
radha e atyre profesionistve t cilt jan t autorizuar n mnyr t posame pr dhnien e mendimit
pr shtje t shrbimit prkats. Kta persona t aft t cilt kan autorizim (licenc) pr ekspertiz
quhen ekspert publik. N qoft se ekspert t till pr rastin konkret nuk ka, ekspert mund t caktohet
edhe nga radha e npunsve t organeve dhe institucioneve prkatse i cili quhet ekspert zyrtar. Si
ekspert mund t caktohet edhe personi i cili merret me ekspertiz si profesion privat (ekspert privat), i
cili njihet si profesionist pr nj veprimtari t caktuar. Eksperti privat mund t merret me ekspertiz nse
pr at ka siguruar licenc (leje) prej organit kompetent.
Si ekspert nuk mund t caktohet personi, i cili pr arsyet e njjta pr shkak t s cilave nj person
nul mund t thirret t dshmoj (i paaft t jet dshmitar).
Eksperti, sikurse dshmitari, pr arsye t njjta pr t cilat dshmitari nuk mund t refuzoj t
dshmoj, mund t refuzoj t bj ekspertizn. Personi zyrtar i cili udhheq procedurn, mund personin i cili sht caktuar t bj ekspertizn pr shkaqe t arsyeshme ta liroj prej ekspertizs, me krkes
t tij, respektivisht nse sht n pyetje npuns i administrats ose organit shtetror, kt mund ta
krkoj eprori i tij i drejtprdrejt.
Shkarkim t ekspertit mund t krkoj edhe vet pala pr arsye t njjta pr t cilat mund t
paraqet krkes pr shkarkimin e personit zyrtar t cilt marrin pjes n procedur administrative. Kuptohet se pala mund t krkoj shkarkimin e nj personi t jet ekspert, kur vihen n dyshim njohurit e
tij profesionale, respektivisht kompetenca e tij. Njjt edhe vet eksperti mund t krkoj t shkarkohet
dhe ather vlen ajo q ve m sht thn pr shkarkimin e personit zyrtar n prmbajtjet paraprake.
INTERPRETUESI
Interpretuesit jan lloj i veant i ekspertve, njohurit profesionale t t cilve konsiston n
njohjen e nj ose m tepr gjuhve t huaja. Interpretues caktohet kur personi zyrtar i cili udhheq
procedurn nuk e kupton gjuhn me t ciln shrbehet pala, dshmitari ose ndonj tjetr pjesmarrs n procedur, t jap deklaratat e veta n procedurn t cilat jan t rndsishme pr sjelljen e
vendimit pr nj lnd n procedur administrative.
Ligji pr procedur t prgjithshme administrative kt pyetje e rregullon n at mnyr q sa i
prket interpretuesit udhzon t zbatohen dispozitat t cilat kan t bjn me ekspertin.
PJESMARRSIT E RASTIT
Pjesmarrsit e rastit jan persona t cilt me shtjen administrative, respektivisht me
lndn e procedurs administrative nuk kan lidhje direkte, por n baz t rrethanave marrin
pjes n ndonj prej veprimeve procedurale t procedurs. Pjesmarrsit e rastit t cilt jan t njohur
edhe si persona t tret jan p.sh., parashtruesit e kallzimit, pastaj, persona t cilt gjejn dokumente
ose sende, t cilat sht e nevojshme t sigurohen pr paraqitjen e provave, etj.
40
Pjesmarrja e ktyre personave n procedur konsiston n detyrimin t tregojn ato dokumente, respektivisht sende shqyrtimi i t cilave sht me rndsi thelbsore pr sjelljen e nj vendimit t sakt pr lndn, respektivisht shtjen administrative n fjal.
Pjesmarrsit t rastit mund ti hiqet e drejta t marr pjes n procedur, nse ekziston baz,
respektivisht shkaqe pr t cilat edhe dshmitarit mund ti mohohet dshmia. N rast t ankess, pr
ankesn vendos organi i cili udhheq procedurn administrative me sjelljen e konkluzionit i cili nuk
mund t jet sulmohet me ankes.
PYETJE
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
far nnkuptojm me paln n procedur administrative?

Kush mund t jet pal n procedur administrative?
Kush mund t ket legjitimitet t pals?
Kush ka aftsi procedurale?
far nnkuptojm me prfaqsues t pals?
Kur paraqitet nevoja e prfaqsimit t pals?
Kush sht prfaqsues ligjor i personit t mitur?
Kur personit t rritur mund ti caktohet prfaqsues ligjor?
far nnkuptojm me prfaqsues t prbashkt?
Kush i prfaqson personat juridik dhe kolektiv?
Kur pals i caktohet prfaqsues i prkohshm?
A nevojitet fardo kualifikimi pr t autorizuarin?
Prej ku i autorizuari i nxjerr autorizimet e veta?
Si jepet autorizimi?
far nnkuptojm me ndihms profesionist dhe cila sht pozita dhe roli i tij n procedur?
Cilt jan pjesmarrsit e rastit n procedur?
41
KOMUNIKIMI I ORGANEVE DHE PALVE

Format e komunikimit t organeve shtetrore n procedur me palt dhe pjesmarrsit tjetr
n procedur jan rregulluar me rregulla t procedurs administrative. Me demokratizimin dhe informatizimin e administrats shtetrore komunikimi me qytetart dhe rolin e tyre n marrdhniet me
organet sht m e leht. Komunikimi dhe zgjidhja e shtjeve administrative, n procedur administrative sht n gjuhn maqedone dhe alfabetin e saj cirilik, por edhe gjuhn zyrtare dhe alfabetin t
cilin e prdor pala.
N njsin e vetqeverisjes lokale (komunat) n t cilat 20% e qytetarve flasin n gjuh zyrtare t ndryshme prej gjuhs maqedone dhe n njsit rajonale t ministrive t organizuara n kto
rajone, prve gjuhs maqedone dhe alfabetit t saj cirilik si gjuh zyrtare n prdorim sht edhe ajo
gjuh (gjuha shqipe dhe alfabeti latin). N komunikim me ministrit, qytetart mund t prdorin vetm
nj prej gjuhve zyrtare dhe alfabetin e tij, sipas zgjedhjes s tij, kurse ministrit, jan t obliguara t
prgjigjen, prve n gjuhn maqedone dhe alfabetin ilirik edhe n gjuhn zyrtare dhe alfabetin t cilin
e shfrytzon qytetari.
Pa marr parasysh me iniciativ t kujt ndodhin kto marrdhnie, (organit shtetror ose palve),
ekzistojn m tepr forma t komunikimit t organeve shtetrore me palt.
PARASHTRESAT
Me nocionin dhe termin parashtres nnkuptohet, do krkes, formular i cili shfrytzohet
pr prpunim automatik t t dhnave, fletparaqitjes, lutjes, ankess, kallzim dhe llojeve tjera
t komunikimeve, me t ciln individt, personat juridik dhe organizatat tjera i jan drejtuar organit shtetror kompetent ose organit t njsis s vetqeverisjes lokale. Parashtres, sipas ksaj, jan t
gjitha llojet e propozimeve, krkesave, fletparaqitjeve, lutjeve, ankesave, kallzimeve, njoftimeve qoft
me shkrim ose gojastisht si dhe n prgjithsi t gjitha ankimeve drejtuar organeve kompetente nga
ana e individve, personave juridik dhe organizatave tjera.
Parashtresat dorzohen me shkrim ose gojarisht n procesverbal, mund nprmjet telefonit,
prmes telefaksit, me kompjuter n form elektronike dhe mnyra tjera, nse ajo sht e mundshme
dhe e lejon natyra e puns dhe nse sht n pyetje nj njoftim i shkurt, m shpesh t lidhura me afat,
pr t siguruar prpunimin n koh. Parashtresa e paraqitur n form elektronike duhet t prmbaj
nnshkrim elektronik n pajtim me ligjin.
Pr t mos pasur dyshim pr personalitetin i cili e dorzon parashtresn, me ndrmjetsim t
pajisjes pr komunikim (telefon, etj.), nevojitet marrja n pyetje, menjher pas drgimit t parashtress
n kt mnyr, pr t vrtetuar edhe me drgimin e parashtress n form t shkruar dhe t arsyetuar
(letr), prmes posts.
Parashtresa dorzohet drejtprdrejt tek organi kompetent pr pranimin e tij edhe at n kuadr
t orarit t puns, mund t drgohet edhe prmes posts ose internetit, nse organi disponon adres
elektronike. Parashtresa e cila dorzohet n form elektronike mund t paraqitet edhe jasht orarit t
puns dhe n ditt q nuk punohet. Nse parashtresa sht e lidhur me afat, afati fillon prej dits s
ardhshme pune. Pr paraqitjen e parashtresave gojarisht n procesverbal, organi kompetent mund n
kuadr t orarit t puns, sakt t caktoj orn dhe vetm ather ta pranoj, n qoft se nuk sht puna
pr urgjenc, respektivisht sht e lidhur me afat. Organi i cili e ka pranuar parashtresn sht i obliguar
pr at t jap vrtetim t shkurt pa taks, n qoft se at e krkon parashtruesi. N qoft se parashtresa
dorzohet n dy kopje identike, kopja e dyt i jepet pals si vrtetim pr pranimin e parashtress.
43
Nse palt n procedur flasin gjuh t ndryshme prej gjuhs maqedone, ai gjithashtu sht
gjuh zyrtare, parashtresat mund ti paraqesin edhe n at gjuh, p.sh., gjuh shqipe dhe n alfabetin latin. Parashtresat e ktilla deri te organet pran t cilave udhhiqet procedura, prkthehen n
gjuhn maqedone dhe n alfabetin e saj cirilik dhe organet veprojn pr ti zgjidhur.
Nse parashtresa me shkrim ose njoftim gojarisht, respektivisht deklarat e pranuar me procesverbal, i ofrohet ose i dorzohet organit i cili nuk sht kompetent, npunsi sht i obliguar parashtruesin ta paralajmroj pr kt dhe ta udhzoj deri te organi kompetent. Nse parashtruesi edhe
prkundr ksaj, insiston me ngulm parashtresn, respektivisht njoftimi i tij gojarisht t pranohet, organi, ashtu edhe do t veproj, por nse bindet se nuk sht kompetent, do t nxjerr konkluzion me
t cilin do ta refuzoj si jokompetent dhe gjith kt do ta dorzoj n shkresori, respektivisht n arkiv.
Organi i cili e ka pranuar parashtesn, prmes posts nse sht jokompetent, njjt, si tek pranimi i drejtprdrejt (nse jokompetentsin e konstaton pas pranimit), sht i obliguar menjher pas
pranimit, pa vones parashtresn ta drgoj deri te organi kompetent i administrats.
Nse organi i administrats shtetrore ose njsia e saj rajonale pas parashtress t ciln e kan
pranuar jan jokompetent t veprojn, sepse sht kompetent nj organ tjetr ose njsia rajonale,
t themi gjykata, n at rast organi, gjegjsisht njsia rajonale pas parashtress s pranuar, do t sjell
konkluzion pr jokompetentsin e tij, respektivisht t saj prej t cilit nj kopje domosdoshmrish drgojn pr nevojat e palve. Pr shembull, nse pala, krkesn pr dhnien e lejes (plqim) pr
ndrtimin e ndrtese familjare banimi, e ka drguar gabim, me post deri te njsia rajonale e Ministris
s transportit dhe lidhjeve pr komunn Qendr n Shkup, kurse sht dashur ta drgoj deri te njsia
rajonale e ksaj ministrie pr rajonin e komuns s Velesit, ku ai jeton dhe ku duhet t ndrtoj nj
ndrtes banimi, njsia rajonale pr komunn Qendr sht e obliguar pa vones krkesn tia drgoj
njsis rajonale pr komunn e Velesit. Megjithat, nse, njsia rajonale pr komunn e Velesit e cila
sht n prbrje t Ministris s transportit dhe lidhjeve, ka pranuar prej pronarit t baness, me t
ciln krkon shfrytzuesit t deritanishm t baness s tij ti jap dorheqjen, sepse ai dshiron t jetoj
n banesn e tij, n at rast, kjo njsia rajonale (ky organ), do t sjell konkluzion pr kt se nuk sht
kompetente dhe do t njoftoj parashtruesin e krkess, me shpjegim se pr dhnien e dorheqjes pr
raste t ktilla kompetente sht gjykata themelore n t cilin rajon gjendet banesa.
Edhe pse, pr shqyrtimin e parashtress, nevojitet q ai t jet i kuptueshm dhe t prmbaj
kto elemente: emri i organit kujt i drejtohet; lnda pr t ciln punohet; vendosja e krkes, respektivisht propozim (prmbajtja e rndsishme e lnds); emri i pals ose prfaqsuesit, respektivisht t
autorizuarit nse ka; nnshkrim t parashtruesit me shnim e adress s tij ose adresn e prfaqsuesit,
respektivisht t autorizuarit.
Parashtruesit t cilt nuk din shkrim lexim i nnshtruan nj person tjetr i cili nn emrin e tij e
jepn nnshkrimin e vet me adres.
Nse parashtresa sht me mangsi (e pakuptueshme, formalisht e parregullt, ose me prmbajtje jo
t plot), ajo nuk sht arsye pr refuzimin e saj. Organi pr parashtresn e ktilla, me mangsi formale dhe
materiale sht i obliguar t ndrmarr veprime prkatse pr largimin e mangsive n t, duke caktuar afat
n t cilin, ato mangsi parashtruesi sht e nevojshme ti largoj dhe kur t largohen, parashtresa do t llogaritet se sht e rregullt edhe at nga dita e paraqitjes s saj, kurse n rast se parashtruesi nuk vepron n at
mnyr do t llogaritet sikur t mos jet paraqitur. Organi pr kt sht i obliguar ta paralajmroj paln, q
n momentin kur parashtruesit i sht treguar pr mangsit t cilat krkohen t plotsohen n parashtres.
Nse parashtresa prmban m tepr krkesa prej t cilave, secila duhet t zgjidhet, ve e ve
dhe ndaras, organi i cili e ka pranuar parashtresn, do ta zgjidh vetm at e cila sht parashtruar si
e para. Pr t tjerat, respektivisht krkesat tjera, t prmbajtura n parashtres do ta kshilloj parashtruesin ti arsyetoj me prpilimin e nj parashtrese t veant, pr seciln krkes ve e ve.
44
FTESAT N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

Ftuarja e personave n procedur administrative, praktikohet kur personat t cilt duhet t ftohen banojn n rajonin e organit tek i cili udhhiqet procedura, n qoft se prezenca e tyre sht e domosdoshme pr t realizuar qllimin e procedurs administrative t iniciuar. N dgjim mund t ftohet
edhe personi i cili jeton jasht nga rajoni i organit, nse me kt prshpejtohet procedura. N t gjitha
rastet tjera, veprimet procedurale n raport me kto persona, t cilat jetojn jasht nga rajoni i organi
i cili udhheq me procedurn, ekzekutohen prmes ndihms juridike, respektivisht prmes organit t
cilit i sht krkuar n rajonin e t cili ai person jeton.
Ftuarja realizohet me drgimin e ftess me shkrim.
Ftesa, e prgatitur n form t shkruar ose n formular t prgatitur dhe shtypur paraprakisht,
prbhet prej kto elemente t domosdoshme: 1) emri i organi i cili ftohet, 2) mbiemri dhe emri si dhe
adresa i cili ftohet; 3) vendi, dita (nse ajo sht e mundshme) dhe ora e ardhjes s t ftuarit; 4) lnda pr
t ciln ftohet dhe n ciln cilsi (pr lndn) ftohet, si dhe mjetet e provs t cilat i ftuari duhet ti marr
me vete (p.sh., kontrata pr pronsi, lista e prons, letr njoftimi, etj.); 5) vrejtje, a duhet i ftuari domosdoshmrish t vij personalisht ose mund t prfaqsohet prmes t autorizuarit; 6) paralajmrimi i t
ftuarit n rast se pengohet t paraqitet, menjher t lajmroj organin i cili e fton, si dhe paralajmrim
pr pasojat pr mosparaqitje n ftes ose pr mos njoftim pr pengimin e tij.
Edhe pse, personi i cili ftohet dhe prezenca e t cilit sht e domosdoshme, duhet t tentohet derisa ajo sht e mundshme, t ftohet n kohn kur, me kt, s paku do t pengohet puna e tij e rregullt.
Vetm n rastet me urgjenc dhe t menjhershme, personi mund t ftohet edhe natn.
Personi i ftuar sht i obliguar, gjithmon ti prgjigjet ftess. N rast sht penguar t paraqitet, pr
shkaqe t arsyeshme, mjafton pr kt, menjher ta njoftoj organin pas pranimit t ftess, kurse nse
shkaku ka ndodhur m von, t cilit ftesa i sht dorzuar personalisht, menjher pasi t ket msuar
shkakun, kurse nse nuk i prgjigjet ftess, ose nuk e arsyeton mungesn e tij, ai mund t sillet me forc dhe
t dnohet n t holla, si dhe ti kompensoj shpenzimet e br me mosparaqitjen e tij. Kto masa mund
t prdoren vetm nse n ftes n mnyr eksplicite sht thn se n rast t mos ardhjes, respektivisht
mungess s paarsyeshme, ato do t zbatoheshin. Kjo ka t bj me ftesat individuale ose personale.
Prve ftesave personale, ekzistojn edhe ftesa publike drejtuar nj grupi m t madh t
qytetarve, n t cilat nuk prmenden emra personal, kurse pr nga vet natyra mund t nnkuptohet
se kujt i drejtohen. Ftesat e ktilla, n form t lajmrimeve publike, jan p.sh., ftesat pr thirrjen e
meshkujve pr rekrutim ushtarak, nga rajoni i nj komune, t cilt kan mbushur tetmbdhjet vjet,
ose nse bhet matja kadastrale e toks dhe ndrtesave dhe patundshmrive tjera pr rregullimin e kadastrs, n procedur t iniciuar pr konstatimin e t drejts s patundshmris, me ftuarjen e t gjith
qytetarve nga nj vendbanimi i caktuar, t cilt jan pronar t patundshmris e cila gjendet n at rajon kadastral, pr t ciln bhet matja, t paraqiten tek organi kompetent i cili udhheq me procedurn
pr t provuar t drejtn e pronsis e cila gjendet n at rajon.
Ftesat publike shpallen n form t posterave n vende publike ose shpallen n mediumet e
shkruara ose elektronike (shtypi i dits, radio, TV, etj.).
PROCESVERBALI N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

Procesverbali n procedur administrative sht prpilim me shkrim n t cilin shnohen shprehjet gojarisht t personave t cilat marrin pjes n procedur dhe t gjitha veprimet tjera m t rndsishme, prfshir edhe deklaratat gojarisht t dhna me iniciativ t individve, ose me krkes t organit i cili udhheq me procedurn.
45
Procesverbali, sipas ksaj, prpilohet pr t gjitha deklaratat m t rndsishme gojore t pals

ose t personave tjer t cilt marrin pjes n procedur, t dhna n seancn gojore, si edhe pr disa
veprimeve m t rndsishme n procedur administrative. N at, shkurt dhe sakt shnohet rrjedha
e veprimeve t ekzekutuara n procedur dhe prmbajtja e deklaratave t dhna n qoft se ato jan
shtje t cilat jan lnd n procedur, si dhe t gjitha dokumentet t cilat jan shfrytzuar n seancn
gojore dhe t gjitha konkluzionet e nxjerra.
Procesverbali prfundon me konstatim se prmbajtja e tij sht lexuar, nse ka vrejtje, futen
edhe vrejtjet e prpiluara.
Nse n procedur administrative ka vendosur nj organ kolegjial, n lidhje me kshillimin e
mbajtur dhe votimin e antarve t tij (pr qndrimet e tyre) pr sjelljen e vendimit, prpilohet procesverbal i posam (pr kshillim dhe votim).
Procesverbali duhet t prmbaj: 1) emrin e organit i cili e ekzekuton veprimin n procedur;
2) vendin, ditn dhe orn kur sht kryer veprimi; 3) lnda pr t ciln ndrmerret veprimi; 4) emrat e
personave zyrtar, t palve t cilat kan qen prezent, t prfaqsuesve t tyre, respektivisht t autorizuarave dhe pjesmarrsve tjer, me shnimin se n cilsin e kujt kan marr pjes.
Procesverbali duhet t udhhiqet si duhet. N vendet n t cilat jan vn viza, teksti duhet t
mbetet i lexueshm njjt sikurse do korrigjim tjetr i gabimit t br, me miratimin (vrtetimin) nga
ana e personit zyrtar i cili e drejton veprimin n procedur.
Procesverbalin e nnshkruajn t gjith personat t cilt kan marr pjes n procedur gjat
ndrmarrjes dhe ekzekutimit t veprimeve t caktuara, si dhe t personit zyrtar i cili ka udhhequr me
veprimin si dhe procesmbajtsi, nse pr mbajtjen e procesverbalit nuk sht caktuar person i veant.
Kshtu, procesverbali i prpiluar ka karakter t dokumentit publik, prve nse sht kontestuar
nga ana e personave n pjesn n t ciln i takon. Lejohet t provohet edhe pavrtetsia.
N lidhje me lajmrimet dhe veprimet m pak t rndsishme, n vend t procesverbalit prpilohet shnim zyrtar. Procesverbali nuk sht shum i prshtatshm pr regjistrimin e rrethanave dhe
lajmrimeve t ktilla, t cilat mund t ken ndikim mbi lndn n procedur ose sipas natyrs s vet,
ato m tepr kan t bjn me drejtimin e vet rrjedhs s procedurs. Shnimi i rrethanave t ktilla
bhet me prpilimin e shnimit zyrtar (vrejtje) i cili shnohet n vet lndn (aktin), t ciln e vrteton personi zyrtar i cili e ka prpiluar, me shnimin e dats dhe me nnshkrim. Kjo ndodh kur sht e
nevojshme t bhet shnimi i lajmrimit me telefon, vrejtje pr moskthimin e fletdrgess, konstatim
pr paralajmrim t pals pr nj detyrim t caktuar n nj rast konkret, etj.
SHQYRTIMI I DOKUMENTEVE DHE NJOFTIMI PR ZHVILLIMIN E PROCEDURS

Kjo form e komunikimit midis organit dhe personave t cilt marrin pjes n procedur, gjithmon ndodh me krkes t pals ose t ndonjrit prej personave tjer t cilt marrin pjes n procedur. Pala ka t drejt nn mbikqyrjen e personit zyrtar ti shqyrtoj t gjitha dokumentet e lnds
n procedur dhe me shpenzimet e tij ti marr dhe ti prshkruaj t gjitha ose dokumente t caktuara, plotsisht ose pjes t caktuara t dokumenteve.
Prve pals nj t drejt t ktilla t shqyrtimit t dokumenteve kan edhe pjesmarrsit tjer
n procedur, kur ata do ta bjn t mundshm interesin e vet juridik t lnds n procedur administrative. Prej ktu, nnkuptohet se prjashtohet vetm ai element i nj akti, respektivisht dokumenti pr
t cilin shqyrtimi me ligj sht i ndaluar.
Nuk lejohet shqyrtimi dhe prshkrimi i: procesverbaleve t ndara pr kshillim dhe votim, referatet zyrtare dhe projekt vendimi, dokumente t cilat mbahen si konfidenciale dhe rreptsisht konfiden-
46
ciale, kur me at mund t pengohet qllimi i procedurs, si dhe dokumentet e tilla shqyrtimi i t cilave
sht n kundrshtim me interesin publik ose interesin e pals dhe t personave t tret.
Prve shqyrtimit dhe prshkrimit, kta persona t cilt do ta bjn t mundshm interesin e vet
juridik kan t drejt t njoftohen edhe pr zhvillimin e procedurs. Nse krkesa pr shqyrtim dhe
prshkrim t dokumenteve, si dhe pr njoftim refuzohet, personi mund t paraqes ankes.
DRGIMI
Ftesat, vendimet e sjella dhe t gjitha lajmrimet tjera me shkrim me karakter zyrtar (t cilat
duhet t drgohen me shkrim) palve dhe personave tjer u drgohet n njrn prej ktyre mnyrave
t drgimit: 1) me dorzim nga ana e organit, prmes nj personit t caktuar zyrtar (korrier) ose me
dorzimin direkt pals i cili gjendet tek vet organi, 2) prmes posts, 3) me shpallje publike dhe 4)
mnyr tjetr t parapar me ligj.
Drgimi me shkrim mund t dorzohet edhe n form elektronike e cila sht m ndryshe prej
mnyrave klasike t drgimit.
DRGIMI ME DORZIM NGA ANA E ORGANIT
Drgimi me dorzim bhet prmes, personit t caktuar zyrtar, i autorizuar nga vet organi
(korrier) ose prej personit zyrtar, me autorizim t veant, respektivisht kompetent pr drgim,
sipas vendbanimit, respektivisht vendqndrimit t personit t cilit duhet ti dorzohet letra, nse drgimi sht i organizuar n at mnyr.
Me rregull, drgimi me shkrim me dorzim personit t cilit i drejtohet bhet gjat ditve t puns
prej ors 6 t mngjesit deri orn 21 t mbrmjes. Nse arsyet jan me rndsi t veant, drgimi
mund t bhet edhe gjat ditve jo-pune, festave shtetrore dhe festave tjera si dhe ditve t cilat nuk
punohet t cilat festohen edhe pas ors 21, kur kjo sht urgjentisht e nevojshme.
Drgimi pr personit fizik bhet, n banesn e personi n adres t letr njoftimit t tij, n
lokalin afarist ose n vendin e puns ku sht i punsuar. Avokatit n zyrn e tij t avokaturs. Nse
nuk ka nj mundsi t ktill, drgimi mund t bhet kudo q t gjendet personi.
Dorzimi me shkrim me dorzim direkt, respektivisht dorzimi bhet kur ai ashtu sht
parapar me ligj ose shkaqe tjera t veanta ose m racionale, ose pr shkak se adresa (e pranuesit) t
cilit duhet ti bhet drgimi, rastsisht gjendet tek organi dhe prezenca e tij shfrytzohet pr t br
drgimin. Cila prej ktyre mnyrave do t zbatohet, n secilin rast konkret e prcakton organi shkresa e
t cilit nevojitet t drgohet.
Vet dorzimi, respektivisht dhnia e shkress me dorzim nga ana e korrierit, mund t
bhet n njrn prej ktyre mnyrave: a) personalisht, respektivisht direkt, b) prmes prfaqsuesit
ligjor, respektivisht t autorizuarit dhe c) trthorazi.
a) Drgimi personal ose direkt i shkress sht i domosdoshm n kto raste: (1) pr shtje
t cilat me dispozita sht prcaktuar drgimi, respektivisht drgimi t bhet personalisht, respektivisht
direkt atij t cilit i adresohet; (2) pr shtje pr t cilat afati nuk mund t vazhdohet dhe pr t cilat afati
fillon t llogaritet nga dita e drgimit; (3) pr shtje pr t cilat vet organi shkresa e t cilit drgohet
ka prcaktuar n at mnyr. Te avokati llogaritet se sht kryer drgimi personal nse shkresa sht
pranuar nga personi i punsuar n zyrn e tij t avokaturs.
Nse gjat drgimit n njrn prej ktyre mnyrave, korrieri nuk e ka takuar personi t cilit shkresa duhet ti dorzohet personalisht, n at rast, do t bj edhe nj prpjekje pr dorzim personal
47
t shkress n afat prej 7 dit. Nse edhe n prpjekjen e dyt nuk e takon personin t cilit duhet ti
dorzohet shkresa personalisht, korrieri n dern e baness ose n vendin e personit t cilit duhet ti
dorzohet shkresa do t vendos njoftim pr at se ku gjendet shkresa me shnim t afatit prej 7 dit n
t cilin duhet t kryej pranimin. N njoftimin dhe n fletdrgesn jepen shkaqet prse drgimi sht
kryer n kt mnyr dhe data kur sht vendosur njoftimi.
Nse pala pas kalimit t 7 dit, nga dita e ngjitjes s njoftimit n dern e baness ose vendit t
personit nuk bn pranimin e shkress, respektivisht nuk ndrmerr asnj aktivitet, organi do t konstatoj se fletdrgesa sht br si duhet.
b) Drgimi prmes prfaqsuesit ligjor, t autorizuarit ose prfaqsuesit ka karakteristika
t drgimit personal. Drgimi i shkress, respektivisht fletdrgess, pals e cila nuk ka aftsi procedurale, bhet prmes prfaqsuesit t saj ligjor, sepse drgimi personal pr at, nuk ka asnj rndsi
ligjore.
Nse organi i cili duhet t kryej drgimin ka njohuri se pala ka t autorizuar, drgimi do t
bhet prmes t autorizuarit t pals, i cili ka efekt sikurse ti jet dorzuar vet pals.
Drgimi i m tepr palve, me krkesa t njjta (kur kemi t bjm me bashksi procedurale), drgimi kryhet prmes prfaqsuesit t tyre t prbashkt, kurse nse kan t autorizuar, n at
rast, prmes t autorizuarit t tyre t prbashkt. N kt mnyr kryhet drgimi edhe pr organet
shtetrore, drejtorit dhe personat tjer juridik, prmes prfaqsuesit t tyre, respektivisht npunsit
t autorizuar pr pranimin e shkresave, respektivisht fletdrgesave, prve nse nuk sht parapar
ndryshme.
c) Drgimi i trthort kryhet kur drgimi personal, respektivisht drgimi prmes prfaqsuesit
ligjor nuk sht i domosdoshm, kurse personi t cilit duhet ti dorzohet shkresa nuk ka emruar t
autorizuar. Nse gjat drgimit t trthort t lajmrimit me shkrim, nuk sht takuar personi t cilit
duhet ti dorzohet, n banesn e tij ose n vendin e tij t puns, shkresa mund ti dorzohet dikujt prej
antarve t shtpis me t cilt ai jeton, respektivisht n pun ndonjrit prej personave me t cilt ai
punon n vendin e njjt t puns.
Drgimi pr personin juridik kryhet n lokalet e tij afariste ose n adresn e njohur si seli t
personit juridik t regjistruar n regjistrin tregtar me dorzim t shkress personit i cili sht i autorizuar pr pranimin e shkresave, nse nuk sht parapar ndryshe.
Drgimi i trthort sht i domosdoshm kur bhet drgimi pr persona dhe institucione jasht
shtetit, si dhe pr presona t cilt n vend gzojn imunitet diplomatik. Drgimi pr kto persona kryhet prmes Ministris s punve t jashtme. Drgimi i trthort, prmes komands ose administrats
s organit ose entit, kryhet pr ushtart, polict dhe personat tjer t policis, si dhe pr personat e punsuar n komunikacion (toksor, ajror, etj.). Pr personat t cilt gjenden n paraburgim ose vuajtjen
e dnimit me burg, drgimi bhet prmes administrats s drejtoris pr ndshkim dhe rehabilitim.
LNIA OSE NGJITJA E SHKRESS
Lnia e shkress n banes ose n lokalin afarist, respektivisht me ngjitjen n dern e baness
ose lokalit afarist, praktikohet kur personi t cilit i adresohet, (tek drgimi personal, respektivisht direkt),
nuk ka arsye ligjore ta refuzoj pranimin e shkress, ose kur, personat tjer prmes t cilve mund
t kryhet drgimi (antart e shtpis ose t punsuarit t kolektivit t tij n pun), nuk dshirojn ta
pranojn shkresn. Kur drgimi kryhet me lnie ose me ngjitje t shkress (fletdrgess), korrieri n
fletdrges sht i obliguar ta shnoj datn, orn dhe arsyen pr refuzimin e pranimit, si dhe vendin
ku sht ln shkresa. Pasi korrieri do t shnoj dhe do ti prfundoj t gjitha kto veprime llogaritet
se drgimi sht kryer.
48
DRGIMI PRMES POSTS

Kjo sht mnyr e veant e drgimit, respektivisht dorzimit e cila kryhet n pajtim me dispozitat e shrbimit postar.
Drgimi prmes posts me letr kthyese pr drgimin e kryer bhet prmes drgess postare
me rekomandim. Pranimi i drgess s kryer n kt mnyr, pala e vrteton me nnshkrim e vet n
shkres dhe me dat t vet drgesn.
Letra kthyese si vrtetim pr drgimin e kryer, posta sht e obliguar ta kthej deri te organi
i cili e ka krkuar drgesn. Nse posta nuk arrin t realizoj drgesn me rekomandim, organi n at
rast sht i obliguar drgimin ta kryej prmes shpalljes publike n shtypin ditor dhe n fletoren
zyrtare, shtetrore ose lokale.
DRGIMI ME SHPALLJE PUBLIKE
Drgimi me shpallje publike zbatohen n kto tri situata: (1) Kur vendbanimi ose selia e pals
jan t panjohura pr organin ose (2) kur organi nuk sht n mundsi t kryej drgimin e rregullt
prmes dorzimit ose prmes posts ose (3) kur jan n pyetje akte t cilat paraqiten pr tepr pal.
Shpallja kryhet prmes shtypit ditor i cili shprndahet n gjith territorin e shtetit dy her
njra pas tjetrs. Menjher pas ksaj, organi me shpenzimet e veta kryen edhe shpallje t njhershme edhe n Gazetn zyrtare t Republiks s Maqedonis, respektivisht n fletoren zyrtare t
komuns. Me kt mnyr t drgimit llogaritet se pala sht njoftuar pr shkresn.
Shpallja prmban kto elemente: emri i organit, emri i pal, respektivisht emri i firms, adresn
e fundit t vendbanimit, respektivisht t selis s personit juridik, numrin e lnds, prmbajtje e shkurt,
respektivisht baza e lnds dhe koha n t ciln pala duhet ti drejtohet organit dhe paralajmrimi pr
paln se mnyra e ktill e drgimit llogaritet si drgim i rregullt dhe se pr pasojat t cilat mund t
ndodhin jan t vet pals.
Nse gjat drgimit sht br gabim, do t llogaritet se drgimi sht kryer n ditn kur t
ciln do t vrtetohet se personi me t vrtet e ka pranuar shkresn. Nse fletdrgesa sht humbur
drgimi mund t provohet edhe me mjete tjera.
RNDSIA E DRGIMIT T KRYER SI DUHET
N lidhje me drgimin n procedur administrative me rndsi sht se do drgim i kryer si

duhet paraqet detyrim pr paln, ajo m tej, vet t kujdeset pr zhvillim t papenguar t procedurs.
N kt kuptim, nse pala sht ftuar n mnyr t rregullt ose sht njoftuar pr nj veprim t caktuar,
vendim, konkluzion ose dokument tjetr zyrtar, kurse nuk paraqitet para organit ose nuk vepron sipas
dokumenteve, organi, m tej nuk ka detyrim t komunikoj me paln dhe t prgjigjet pr pasojat
negative t cilat mund t paraqiten pr paln.
FLETDRGESA
Fletdrgesa paraqet dokument publik me shkrim me t ciln n t gjitha rastet e drgimit,

(prve drgimit prmes lajmrimit publik), provohet se drgimi sht kryer dhe prcaktohet kujt
dhe kur i sht dorzuar. Ajo zakonisht plotsohet n formular t prgatitur paraprakisht.
N fletdrges shnohet lloji dhe numri i shkress, si dhe data e dorzimit t ciln e shnon vet
pranuesi. Fletdrgesa, s pari e nnshkruan personi t cilit i jepet, kurse pastaj drgimin e kryer me
nnshkrimin e vet e vrteton edhe personi i cili e ka kryer drgimin (korrieri).
49
Nse pranuesi sht analfabet ose nuk mund t nnshkruhet, n at rast korrieri n fletdrges
do t shkruaj emrin dhe datn e dorzimit me shnim pse pranuesi nuk e ka nnshkruar fletdrgesn.
PYETJE:
1.
2.
ka nnkuptojm me parashtres dhe si paraqitet, respektivisht si dorzohet?

Si veprohet me parashtresn e pranuar prmes posts, kur organi nuk sht kompetent pr zgjidhjen e saj?
3. Si veprohet me parashtres t parregullt?
4. far duhet t prmbaj ftesa?
5. Cilat jan pasojat e mosparaqitjes n ftes, nse personi i ftuar (pala) sht paralajmruar pr pasojat?
6. far nnkuptojm me ftuarje prmes lajmrimit publik?
7. Pse mbahet procesverbal dhe kur n vend t procesverbalit prpilohet shnim n vet dokumentin ose lndn?
8. Ku dhe si kryhet drgimi?
9. Kur sht e domosdoshme drgimi personal?
10. Shpjegoni mnyrat e veanta t drgimit, (i autorizuarit t autorizuar pr pranimin e akteve, t
personave ushtarak, t personave t cilt mbajn vuajtjen e burgut, etj.)
11. Kur paraqitet nevoja e drgimit prmes posts dhe prmes shpalljes publike?
12. Shpjegoni t drejtn e pals dhe t subjekteve tjera n procedur q kan interes ligjor ti shqyrtojn dokumentet e lnds dhe t jen t informuar pr gjendjen e zgjidhjes s shtjes administrative.
50
AFATI DHE SHPENZIMET N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

Koha e veprimeve n procedur administrative sht prcaktuar aq sa sht e nevojshme pr tu
kryer, me qllim t knaqen interesat e pals, por edhe parimi i ekonomis. Kjo pyetje nuk sht ln n
vullnetin e pjesmarrsve n procedur, ata ti kryejn veprimet, kur at do t dshirojn, prkundrazi
pr disa prej atyre veprimeve, koha e nevojshme pr kryerjen e tyre sht prcaktuar me ligj, ndrsa
pr disa, ajo i sht ln organit i cili udhheq procedurn, ai ta prcaktoj. Kshtu, koha e prcaktuar
quhet afat.
Afati sht me ligj ose nga ana e organi t autorizuar ose personit zyrtar t organit, periudha e
prcaktuar e kohs gjat zhvillimit n t cilin sht e nevojshme pjesmarrsi n procedur administrative t kryej nj veprim t caktuar procedural ose sht periudh n t ciln, para se t skadoj
t mos mund t ndrmarr nj veprim t till.
Prej ksaj del se duhet t dallojm dy lloje t afateve, edhe at: 1) afatet ligjore ose prekluzive,
t cilat si periudha t kohs jan prcaktuar me ligj dhe 2) afatet zyrtare, t cilat si periudha t kohs
jan t prcaktuara nga vet organi, respektivisht prej npunsit t tij.
Afatet ligjore mund t ndryshojn ose t vazhdohen vetm kur sht e lejuar me ligj. Me
skadimin e afatit, respektivisht lshimin e ktyre afateve e drejta pr kryerjen (ndrmarrjen), respektivisht prdorimi i veprimeve t caktuara procedurale humbet. Pr dallim prej ktyre, afatet t cilat i cakton
vet organi, mund ti ndryshoj, respektivisht vazhdoj nse pr kt ekzistojn shkaqe t arsyeshme pr kt. Kjo sht e mundshme vetm nse krkesa sht paraqitur para skadimit t afatit t
caktuar.
Me fjal tjera, kur jan n pyetje afatet e caktuara zyrtare, ato, madje edhe nse jan shkelur,
japin mundsi edhe n rast se parashtresa sht pranuar pas skadimit t afatit, mund t merret n
shqyrtim, nse ka arritur para ndrmarrjes s veprimeve procedurale, respektivisht para fillimit t seancs. P.sh., afati pr shfrytzimin e t drejts s ankess sht ligjor dhe ai gjat procedurs administrative nuk mund t vazhdohet. E kundrta e ksaj, p.sh., afatin e caktuar pr kapjen e dshmitarit sht
afat zyrtar dhe at personi zyrtar pr shkaqe t arsyeshme mund ta vazhdoj.
Afatet, me rregull, llogariten me dit, mund edhe me jav, muaj ose vite. Afati i caktuar me
dit, fillon t llogaritet prej dits s nesrme dhe jo kur ka ndodhur ngjarja; d.m.th., prej dits s
nesrme pas dorzimit t aktvendimit, lajmrimit e t ngjashme.
Nse ditn e fundit t afatit skadon, respektivisht i bie tl dieln, fest shtetrore ose n ditn kur
duhet t ndrmerret veprimi, kur n baz t ligjit nuk punohet, n at rast afati mbaron me kalimin e
dits s ardhshme pune. Ditt e festave nuk e pengojn fillimin e rrjedhn e afatit. Parashtresa sht
n koh, respektivisht sht dorzuar n afat, nse ka arritur tek organi n afatin n t cilin sht dashur
t dorzohet.
Llogaritet se koha sht humbur, respektivisht afati pr paraqitjen e parashtress sht lshuar
n qoft se parashtresa, me gabimin e pals, nuk ka arritur tek organi kompetent pr pranimin e parashtress n afatin e prcaktuar.
Nse parashtresa sht drguar tek organi, prmes posts edhe at me rekomandim, data
e dorzimit t parashtress n post, sipas ligjit, llogaritet si dita (data) e pranimit n vet organin.
Pr pranimin e ankess, p.sh., kompetent sht organi kundr vendimit t t cilit sht paraqitur ankesa.
Megjithat, nse ankesa sht drguar drejtprdrejt tek organi kompetent t vendos pr ankesn, n
at rast, ajo do t llogaritet n koh, sepse ashtu sht prcaktuar (parapar) me ligj.
51
PYETJE:
1.
2.
3.
far nnkuptojm me afat dhe cila sht rndsia e tij?

Si llogaritet afati i prcaktuar me dit?
Cilat llojet t afateve i dallojm?
52
KTHIMI N GJENDJEN E MPARSHME (RESTITUCIO IN INTEGRUM)

Kthimi n gjendjen e mparshme sht institut ligjor i cili pals i mundson me propozim t tij
procedura t kthehet n gjendje n t ciln ishte para lshimit t afatit t prcaktuar ligjor.
Ky mjet juridik sht i till q pals, n kushtet e caktuara i mundson, t kthej t drejtn e humbur, e cila pr shkak t lshimit t nj veprimi t caktuar procedural n procedur administrative, ajo
nuk sht realizuar. Nse pranohet krkesa e pals pr kthimin n gjendjen e mparshme, procedura
e cila sht zbatuar kthehet n gjendje n t ciln do t ishte n kohn kur pala duhej t kryente
nj veprim t lshuar.
Si do t shihet m von, veprimet procedurale t caktuara n procedur, mund t kryhen n
stade t ndara t procedurs, n afatet e prgjithshme t prcaktuara dhe nse lshohen, e drejta pr
kryerjen e atyre veprimeve humbet. Nse, p.sh., pala, si sht vendosur me par, nuk kryen plotsim
t caktuar n parashtresn e tij e cila prmbante t meta n afatin e prcaktuar, parashtresa e till, me
t meta t tilla sipas ligjit llogaritet sikur t mos jet paraqitur (parashtresa me t meta, sipas ligjit
llogaritet sikur t mos jet paraqitur). Gjithashtu mosardhja e pals n seanc gojore, n t ciln ajo
sht ftuar si duhet dhe me propozim t s cils sht ngritur procedura administrative, pr pasoj do
t ket ndalim n udhheqjen e m tejshme t procedurs. Ose m n fund, q sht rast i shpesht n
praktik, shkelja e afatit t prcaktuar pr paraqitjen e ankess, pr pasoj do t ket humbjen e t drejts n at mjet juridik, sipas ksaj edhe t shfrytzimit i gjithka q realizohet ose mund t realizohet
me ngritjen e procedurs s shkalls s dyt.
Me Ligjin pr procedurs t prgjithshme administrative, jan prcaktuar kto kushte, pr kthimin e procedurs n gjendjen e mparshme: 1) kthimi t krkohet nga vet pala, sepse kthimi n
gjendjen e mparshme nuk mund t caktohet sipas detyrs zyrtare; 2) shkaqet n t cilat bazohet krkesa
pr kthim, t jen t arsyeshme dhe ekzistimi i tyre t jet br me gjas. N rastin konkret, a jan me t
vrtet t arsyeshme shkaqet pr kthimin n gjendjen e mparshme, t prmendura n krkes, vlerson
vet organi i cili sht kompetent t vendos pr at. Shkaqe t tilla t arsyeshme do t ishin, p.sh., smundja e papritur, vrshimi i cili e ka penguar komunikacionin, rast vdekje n familje e t ngjashme,
pr shkak t s cilave nuk ka mundur t kryej veprim procedural (p.sh., t vij n seanc gojore).
Prve n baz t pengesave t ktilla, t cilat nuk jan paraqitur me faj t pals, Ligji pr procedur t prgjithshm administrative, parasheh kthimin n gjendjen e mparshme t mund t lejohet
edhe ather kur pala prej panjohurish, ose lshim i dukshm, pavmendje e t ngjashme, parashtresn e drgon n koh ose e ka drguar prmes posts, por jo organit i cili sht kompetent pr
ta pranuar, por ndonj organi tjetr. Gjithashtu, Ligji pr procedur t prgjithshme administrative
parasheh kthimi t lejohet edhe kur afati i cili sht shkelur t mos jet m tepr se 3 dit. Kjo me
kusht, parashtresa n at koh, megjithat, t jet pranuar prej organit kompetent dhe pala me at
vones t ket humbur ndonj t drejt.
Propozimi pr kthim n gjendjen e mparshme parashtrohet n afat prej 8 dit, nga dita kur
ka ndodhur shkaku i cili ka sjell deri te lshimi, respektivisht prej dits kur pala ka msuar pr lshimin
(ai sht afat subjektiv), por e gjith kjo n kuadr t afatit absolut prej 3 muaj (afat objektiv), pas t
cilit kthimi n gjendjen e mparshme m nuk mund t pranohet.
Propozimi pr kthim n gjendjen e mparshme parashtrohet deri te organi i cili kur sht
dashur t kryhet veprimi i lshuar dhe pr at ka vendosur vet organi me konkluzion. Kundr konkluzionit, n rast se propozimi sht refuzuar, mund t paraqitet ankes, me kusht pr at t jet kompetent
pr t vendosur i njjti organ i cili sht kompetent pr t zgjidhur lndn pr at shtje administrative
n shkalln e par, kuptohet n qoft se mbi at, n kuadr t administrats nuk ka tjetr organ m t
lart t administrats.
53
Pr shembull, nse kemi t bjm me propozim me t cilin krkohet t lejohet kthimi n gjendjen e mparshme, t paraqitur kundr vendimit pr eksproprijim, kur sht shkelur afati pr ankes,
pr shkak t smundjes s pals prej hepatit infektiv, parashtrohet deri te njsia prkatse rajonale pr
marrdhnie pronsore juridike t Ministris s financave.
Propozimi pr kthim i prmban kto elemente: 1) numrin dhe datn e vendimit t shkalls s
par, kundr t cilit sht paraqitur ankesa pas afatit pr ankes dhe emrin e organit prej t cilit sht
sjell; 2) datn e dorzimit t vendimit dhe datn e dits s fundit t afatit t lshuar pr ankes; 3)
provs se ankuesi, pikrisht n at afat sht vendosur n pavijonin infektiv n spital, ku nuk lejohet qasje, vizit edhe pr t autorizuarin e tij; (4) datn pr lirimin prej spitali, me shnim se ankesa
ishte paraqitur n afatin subjektiv prej 8 dite prej daljes prej spitali, kurse n kuadr t afatit objektiv prej
tre muaj, llogaritur prej dorzimit t vendimit t shkalls s par.
Propozimi pr kthim n gjendjen e mparshme me konkluzion do t refuzohet nse nuk sht
paraqitur n afatin e prcaktuar objektiv, ose pas skadimit t afatit t prcaktuar subjektiv prej 8 dite.
Propozimi, me konkluzion, do t refuzohet edhe nse shkaqet pr lshimin e afatit vlersohen si t
paarsyeshme dhe e kundrta, propozimi do t pranohet, nse vlersohet se shkaqet jan t arsyeshme
dhe se ato nuk kan ndodhur me faj t pals.
Me propozimin pr kthim n gjendjen e mparshme nuk ndrpritet rrjedha e procedurs,
megjithat, organi kompetent mund prkohsisht edhe ta ndrpres, derisa konkluzion pr propozimin
t bhet prfundimtar.
Kur do t lejohet kthimi i procedurs n gjendjen e mparshme, ajo kthehet n gjendjen
n t ciln gjendej para lshimit t veprimit procedural dhe t gjitha vendimet dhe konkluzionet
e sjella n lidhje me lshimin abrogohen.
MBAJTJA E RREGULLIT GJAT PROCEDURS

Si tham deri tani, nj pjes e madhe e pjesmarrsve n procedur administrative dhe t gjitha
ata, sipas dispozitave, gjat procedurs kan t drejta dhe detyrime t caktuara. Parimi i ekonomis, si
edhe mbajtja e rregullit obligojn, gjat procedurs t mbahet kujdes pr mbajtjen e rregullit, respektivisht pr krijimin e kushteve pr pun pa pengesa n procedur dhe pr keqprdorime eventuale
dhe sjelljet e tilla prej ans s pjesmarrsve n procedur t cilt mund ta prishin rrjedhn normale t
procedurs.
Kujdesin pr gjith kt, me ligj i sht besuar personit zyrtar i cili udhheq me veprimet n procedur dhe i cili sht i autorizuar kundr personave t cilt e prishin rendin t mund t zbatoj masa
prkatse. Ato masa jan: vrejtje personit i cili e pengon rregullin; largim t personit i cili edhe pas
marrjes s vrejtjes vazhdon me prishjen e rregullit dhe sillet n mnyr t turpshme; gjob caktohet
pr at person i cili m rnd do t prish rregullin ose do t shkaktoj sjellje t turpshme edhe m t
madhe.
PYETJE
1.
2.
3.
Shpjegoni mbajtjen e rregullit n procedur administrative?

Cilat sanksione mund t caktohen pr prishjen e rregullit n procedur?
far nnkuptojm me kthim t procedurs n gjendjen e mparshme dhe cilat jan kushtet pr
at?
54
SHPENZIMET E PROCEDUR ADMINISTRATIVE

do veprim n procedur mund t trheq humbje kohe dhe shpenzime efektive. Shpenzimet
paraqiten ose tek organi i cili udhheq procedurn (shpenzime t organit) ose ato jan shpenzime personale t vet pals.
Shpenzimet e organit jan ato t cilat paraqiten gjat vet realizimit t procedurs (shpenzime
t rrugs t personave zyrtar, shpenzime t bra pr shkak t kontrollit, pr shpallje, pr ekspertiz,
interpretim e t ngjashme). Ato, sipas rregullit, plotsisht jan ngarkes e atij i cili ka shkaktuar udhheqjen e procedurs.
Shpenzimet personale jan, p.sh., shpenzimet pr ardhjen, pr humbjen e dits, taksa, prfaqsim e t ngjashme. Kto shpenzime, sipas rregullit, secila prej palve i bn shpenzimet e veta. Vetm
kur n procedur marrin pjes m tepr pal t cilat jan me krkesa t kundrta, t gjith ata dhe t
tjert, jan ngarkes e pals e cila i ka shkaktuar, n qoft se procedura e iniciuar mbaron n dm t tij.
Ekzistojn edhe t ashtuquajturat shpenzime t regjis, p.sh., pr mirmbajtjen e objektit, pr
nxehje, pr ndriim, etj., t cilat plotsisht jan ngarkes e organit para t cilit udhhiqet procedura.
PYETJE
1.
2.
3.
4.
Cilat shpenzime paraqiten n procedur administrative?

Kush i paguan shpenzimet n procedur administrative?
Kur mund t paraqitet lirimi prej pagess s shpenzimeve n procedur dhe kush vendos pr kt?
Cilat jan kushtet pr kthim n gjendjen e mparshme?
55
ZHVILLIMI I PROCEDURS ADMINISTRATIVE

T gjitha veprimet e cilat ndrmerren pr nj knd gjat procedurs, mund t ndahen n disa
grupe, prej t cilave formohen pes faza kryesore t procedurs administrative, edhe at: faza e par
n t ciln iniciohet procedura, faza e dyt n t ciln ekzaminohen, respektivisht prcaktohen faktet,
faza e tret n t ciln vendoset n shkalln e par (vendim i shkalls s par), faza e katrt n t ciln
vendoset n shkalln e dyt (vendim i shkalls s dyt), sipas ankess dhe e fundit, faza e pest n t
ciln ekzekutohet vendimi i sjell.
Kto faza t procedurs s rregullt administrative, nuk duhet gjithmon t realizohen n do rast
konkret. Ndonjher, ndonjra prej ktyre fazave mund t mungoj, mund p.sh., t mungoj procedura
e ekzaminimit, shpesh, mungon vendimmarrja n shkalln e dyt (procedura e shkalls s dyt), ose
procedura n t ciln duhet t ekzekutohet vendimi.
Shumica e veprimeve n procedur jan t organit para t cilit udhhiqet procedura. Veprime
t caktuara n procedur jan edhe t palve edhe t personave tjer t cilt mund t marrin pjes n
procedur. Sipas prmbajtjes, veprimet mund t prpilon n deklarimin e vullnetit, dhnien e mendimit
ose dika q sht par, dgjuar e t ngjashme, p.sh., e dshmitarve, ekspertve, etj. Sipas forms veprimet mund t jen formale, joformale, gojore, me shkrim, etj.
N vazhdim do t jepet nj paraqitje skematike e ndarjes s veprimeve procedurale n
procedur sipas llojeve.
57
pjesmarrsve
Veprimet
e organeve
e
Veprimet
palve
Deklarimi
i vullnetit
( ,ekspertve)
)
Dhnia
e mendimeve
dhevrejtjeve
(e dshmitarve,
Sipas forms
Veprimet
procedurale
Sipas
prmbajtjes
Sipas
Formale
Joformale
Sipas
momentit t

ndrmarrjes
Inicimi i procedurs
Prcaktimi i
fakteve
Vendimmarrja
Mjetet Juridike
Ekzekutimi
Fig. 2 Ndarja e veprimeve procedurale n procedur
INICIMI I PROCEDURS ADMINISTRATIVE

MNYRAT E INICIMIT
Procedura administrative mund t iniciohet, respektivisht t ngritet n dy mnyra: 1) sipas
detyrs zyrtare t vet organit dhe 2) me krkes t vet pals. Pikrisht me kt edhe dallohet procedura administrative prej procedurs gjyqsore pr kundrvajtje, sepse, e dyta gjithmon iniciohet pas
parashtress s vet pals.
1) Organi kompetent sht i obliguar t inicioj procedur administrative sipas detyrs zyrtare
kur kemi t bjm me shtje administrative, pr t ciln me ligj ashtu sht parapar t veprohet dhe
kur n baz t fakteve dhe rrethanave t caktuara sht e nevojshme t krkohet mbrojtja e interesit publike. Fletparaqitjet eventuale t paraqitura, propozime e t ngjashme prej personave t ndryshm pr
raste t ktilla e t ngjashme jan vetm nj prej mnyrave t cilat organit kompetent mund ti shrbejn
pr t msuar pr ngjarje t caktuara, por kjo nuk sht kusht pr inicimin e procedurs administrative.
2) Nse shtja administrative sht me rndsi vetm pr paln, kur nuk sht n pyetje interesi publik, por vetm interesi i individit, organi kompetent pr inicimin e procedurs administrative,
58
nuk do t inicioj procedur, derisa pr at nuk arrin propozim ose krkes nga ana e personit t
interesuar. Megjithat, edhe n rast se nuk arrin nj propozim ose krkes e till, kjo nuk do me thn
se organi kompetent, nuk mund t inicioj procedur, por edhe se, gjithmon kur do t arrij nj propozim ose krkes e till sht i obliguar t inicioj procedur. Organi kompetent as ather nuk do t
inicioj procedur, nse vlerson se sipas dispozitave n fuqi pr kt nuk ka kushte.
Ky dallim pr inicimin e procedurs administrative sipas detyrs zyrtare ose me krkes t pals,
n vazhdim sht mbshtetur me disa shembuj.
Shembulli i par, kur organi kompetent (p.sh., pr financa), sipas ligjit sht i detyruar, sipas detyrs
zyrtare t inicioj procedur, pas arritjes s fletparaqitjeve pr tatimimin e t ardhurave, t paraqitura n
baz t lajmrimit publik (ftes), pr t cilat organi kompetent procedurn e inicion pr secilin taksapagues,
veanrisht pr prcaktimin e bazs tatimore pr tatimim dhe pagesn e tatimit. Organi pr financa, n kt
rast pr secilin qytetar, sipas detyrs zyrtare do t inicioj procedur t veant, sepse secili qytetar i cili ka
realizuar t ardhura ose fitim, sipas ligjit, t ardhurat e tij domosdoshmrish duhet t tatimohen.
Shembulli i dyt, kur organi mund, por edhe nuk sht patjetr t inicioj procedur, n baz
t formularit t paraqitur ose t dhnave t pranuara, respektivisht fakteve dhe rrethanave t ekzaminuara,
nse vlerson se at e krkon interesi i prgjithshm, p.sh., kur duhet t pengohet ndrtimi pa leje i nj ndrtese banimi. Kjo d.m.th., inicimi i procedurs, n rastin konkret varet prej vlersimit t organit se a kan
ndodhur veprime t cilat jan n kundrshtim me interesin publik, respektivisht me dispozitat ndrtimore,
urbanistike, komunale dhe dispozitat tjera n t cilat sht shprehur politika pr nj ndrtim t caktuar.
Shembulli i tret, kur organi, nse nuk sht paraqitur krkes nga ana e personit t interesuar nuk mund dhe nuk guxon t iniciohet procedur administrative, p.sh., nse kemi t bjm me fitimin e shtetsis me krkes t personit t interesuar i cili nuk sht shtetas i jon. Interesi publik n kt
rast nuk rrezikohet; fitimi i shtetsis n kt mnyr sht vetm n interes t individit i cili at e krkon,
prandaj n kt rast nuk do t jemi inicim t procedurs, derisa personi nuk paraqet nj krkes t till.
Mnyra pr inicimin e procedurs administrative nuk sht e lidhur me ndonj form ose veprim t
veant. Sipas Ligjit pr procedur t prgjithshme administrative llogaritet se procedura sht iniciuar
kur organi kompetent ka ndrmarr, fardo qoft veprimi, kurse qllimi i cilitdo prej atyre veprimeve sht
t udhhiqet procedur administrative. Pr kt prdoren ftesat. Ftesat, m shpesh u drejtohen palve q t
mund pala m pr s afrmi ti shpjegoj arsyet n fletparaqitje, n tjetrn, pala e kundrshtare pr shkak t
dhnies s deklarats s nevojshme, p.sh., t dshmitarit pr arsye t dgjimit e t ngjashme.
NDRYSHIMET N PROCEDURN E NGRITUR

N procedurn e iniciuar pr nj lnd konkrete, q n fillim ose gjat udhheqjes, deri n sjelljen
e vendimit t shkalls s par, mund t ndodhin m tepr ndryshime, t cilat mund t ojn deri n bashkimin e lndve n nj, deri n ndryshimin e krkess, deri n trheqjen e krkess dhe deri te pajtimi.
BASHKIMI I LNDVE N NJ PROCEDUR
Deri te bashkimi i m tepr lndve n nj procedur, mund t vij, kur m tepr lnd administrative n vete, pr t cilat, edhe mund t udhhiqen procedura t ndara, bashkohen n nj lnd
dhe m tutje pr t gjitha ato udhhiqet nj procedur administrative me sjelljen e nj vendimi
t prbashkt. Pr kt me Ligjin pr procedur t prgjithshme administrative jan prcaktuar disa
kushte pa t cilat bashkimi nuk sht i lejuar. Pa marr parasysh nse pr kto shtje administrative
(lnd), t cilat duhet t bashkohen sht e interesuar nj ose jan t interesuar m tepr pal, kushti
sht, t gjitha ato lnd administrative, t bazohen n gjendjen e njjt ose t ngjashme faktike,
respektivisht n baz t arsyeve t njjta ose t ngjashme juridike dhe pr t gjitha ato lnd administrative kompetent sht organi i njjt.
59
Bashkimi i m tepr lndve n nj procedur, m shpesh gjen zbatim n praktikn pr eksproprijim. P.sh., nse interesi publik ose i prgjithshm imponon ndrtim t nj objekti m t madh publik,
p.sh., seksion i autostrads, pr ndrtimin e s cilit nevojitet eksproprijim i nj varg parcelave toksore t
cilat jan n pronsi private, respektivisht pronsi civile t m tepr personave, n at rast ajo do t bashkohej n nj procedur pr eksproprijim, edhe pse secila prej ktyre parcelave, kundrejt secilit prej pronarve do t mund t udhhiqej procedur e ndar pr eksproprijim me sjelljen e vendimit t veant.
NDRYSHIMI I KRKESAVE
Deri te ndryshimi i krkess vjen kur krkesa n baz t s cils sht iniciuar procedura sht
zgjeruar ose korrigjuar n mnyr shtes. Pr t kryer ndryshimin e krkess, e cila sht parashtruar
n mnyr shtes, sipas Ligjit pr procedur t prgjithshme administrative domosdoshmrish duhet t
paraqitet m von deri n sjelljen e vendimit t shkalls s par dhe t bazohet n thelb n baz t
gjendjes s njjt faktike, pa marr parasysh nse bazohet n bazn e njjt ligjore. Kjo sht pr shkaqe
t kuptueshme, sepse, nse nuk sht prmbushur kushti i dyt, do t llogaritet sikur kemi t bjm me
nj krkes plotsisht t re (e pabashkueshme), pr t ciln mund t udhhiqet procedur e veant.
N qoft se krkesa sht n kto korniza, ndryshimi i propozuar i krkess, do t pranohet q
sht edhe n pajtim me parimin e ekonomis, sepse kursehet n udhheqjen e procedurs s veant.
Propozimi pr ndryshimin e krkess do t ekzistonte, p.sh., kur sht paraqitur krkes pr
regjistrimin e veprimtaris me suvatim n regjistrin e veprimtarit e pavarura dhe nse gjat udhheqjes s procedurs, para sjelljes s vendimit, krkesa sht zgjeruar, edhe me nj veprimtari t
prafrt, t ngjashme me suvatimin, kryerjen e veprimtaris me ngjyrosje, ndryshimi i krkuar n kt
rast do t ishte pranuar, sepse bazohet n thelb n gjendjen e njjt faktike, duke marr parasysh se
kemi t bjm me veprimtari t prafrt pr t cilat nevojitet prgatitje e ngjashme profesionale.
HEQJA DOR NGA KRKESA
Deri te heqja dor prej krkess ndodh kur pala, me krkes t s cils sht iniciuar procedura,
krkesn e vet n ndrkoh e ka trhequr.
Trheqja e krkess on deri n ndalimin e gjith procedurs administrative mbi lndn, e
iniciuar sipas krkess s paraqitur, kuptohet nse sht n pyetje shtje administrative pr t ciln
nuk sht paraqitur (parashtruar) krkes nga ana e pals, ajo nuk do t mund t iniciohet edhe pse
vendimi sht plotsisht n interes t propozuesit. Ndonjher edhe pr lndt e tilla administrative,
heqja dor nuk do t oj n ndalimin e procedurs s iniciuar administrative, nse vazhdimin e saj
e krkon pala e kundrt, sepse inicimi i procedurs administrative nuk sht vetm n interes t
propozuesit, respektivisht ai i cili dshiron t heq dor prej krkess.
Nse sht n pyetje mbrojtja e interesit publik, pr shkak t s cils sht iniciuar procedura
sipas detyrs zyrtare, deri te ndalimi i procedurs s iniciuar administrative, nuk do t vij madje
edhe nse sht paraqitur propozim pr trheqjen e propozimit t parashtruar. Me fjal tjera, kjo procedur e iniciuar sipas detyrs zyrtare vazhdon, pa marr parasysh se pala at nuk e krkon.
Prej ktij rregulli pr zgjidhjen e lndve administrative pr t cilat procedura administrative iniciohet, me propozim t pals ose sipas detyrs zyrtare, parashihet nj kufizim. Ku, krkesa e pals
pr vazhdimin e procedurs e cila sht ndrprer, nuk do t ket asnj ndikim nse sht n
pyetje zgjidhja e nj lnde administrative me interes publik.
Heqja dor prej krkess realizohet me deklarat t pals t dhn para organit tek i cili
udhhiqet procedura. Pala mund t heq dor prej krkess s vet, derisa nuk sillet konkluzion pr ndrprerjen e procedurs dhe at nuk ia drgon pals.
60
Trheqja e krkess s paraqitur, e cila do t kishte edhe ndikim mbi ndrprerjen e procedurs s
iniciuar, do t kishte, p.sh., kur ajo sht parashtruar prej prindrve pr realizimin e t drejts s shtess
fminore pr fmijn e vet. Me kt nuk sht preket as interesi publik, as interesi i personave t tret.
PAJTIMI
Pajtimi pas krkess, paraqet ndryshim n procedurn e iniciuar administrative, n t ciln tek
procedurat me pal ose me m tepr pal, palt me krkesa t kundrta, jan pajtuar n nj pjes t
krkess t heqin dor, respektivisht n korniza t caktuara ta pranojn krkesn e pals kundrshtare.
Instituti i pajtimit, n t shumtn e rasteve, gjen zbatim n marrdhniet pronsore-juridike, veanrisht n procedurn financiare, para gjykatave kompetente. N procedurn administrative, instituti
i pajtimit gjen, zbatim shum t vogl. Ligji pr procedur t prgjithshme administrative, megjithat,
jep mundsi pr zbatimin e tij pr kto shtje administrative, ku ai sht i mundur, n pajtim t mund t
realizohet parimi i ekonomis n procedur, sepse me kt, do t sigurohet zgjidhje shum m e shpejt
e lnds administrative. Pikrisht pr kt, Ligji pr procedur t prgjithshme administrative personit
zyrtar i cili udhheq me procedurn edhe me gjat gjith procedur, i imponon t tentoj edhe m tej
aty ku ka mundsi, ndrmjet palve t arrihet pajtim. Megjithat, pajtimi sht i prjashtuar, atje ku
do t ishte n kundrshtim me interesin publik ose do t dmtonte interesin privat t personave t tret.
Pajtimi, m shpesh konkludohet n form t prpilimit t procesverbalit pr pajtim, i nnshkruar prej palve dhe i vrtetuar nga organi para t cilit sht prpiluar procesverbali i cili ka fuqi t
vendimit ekzekutiv t sjell n procedur administrative.
PYETJE:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Me iniciativ t kujt iniciohet procedur administrative?

Kur llogaritet se procedura administrative sht iniciuar?
Kur mund m tepr shtje administrative ose lnd t zgjidhen n nj procedur?
N cilat kushte mund t vij deri te ndryshimi i krkess n procedur administrative?
far nnkuptojm me pajtim n procedur administrative dhe n cilat kushte ai mund t ndodh?
Prej cilave fazat prbhet procedura administrative?
PROCEDURA EKZAMINUESE
QLLIMI DHE DETYRAT E PROCEDURS EKZAMINUESE
Procedura ekzaminuese sht faza e dyt e procedurs administrative n t ciln prcaktohet
gjendja faktike pr lndn e cila duhet t shqyrtohet dhe t zgjidhet.
Gjendja faktike, paraqet prmbledhje t fakteve dhe rrethanave prej t cilave nxirret konkluzioni pr
nj ngjarje ose gjendje t caktuar. Kur lnd e shqyrtimit n procedur administrative sht nj shtjeje administrative konkrete, pikrisht gjendja faktike paraqet thelbin e asaj shtje q t mund t zgjidhet.
Nuk do t mund t zgjidhej cilado shtje administrative nse nuk prcaktohet gjendja faktike
e cila paraqet bazament n baz t t cilit prcaktohen dispozitat materiale t cilat n rastin konkret
duhet t zbatohen. Zakonisht, organit i cili udhheq procedurn administrative, nuk i jan t njohura
faktet dhe rrethanat e lnds n procedur administrative dhe prandaj, ai nuk mund t sjell vendim,
nse para ksaj nuk i ekzaminon dhe nuk i prcakton ato.
61
Prcaktimi i fakteve dhe rrethanave t nevojshme jan shqetsim i vazhdueshm pr personin

zyrtar i cili udhheq procedurn, t cilat gjat procedurs mund t plotsohen, me mbledhjen dhe
nxjerrjen e provave t reja t domosdoshme, derisa nuk vjen deri te nj gjendje e qart faktike. Personi
zyrtar, mund edhe sipas detyrs zyrtare t prcaktoj nxjerrje t provave t reja ose palve tu urdhrohet t sjellin edhe prova tjera t nevojshme. Kur jan n pyetje provat pr t cilat vet organi mban
evidenc pr t dhnat e tilla ose ato i ka, respektivisht nse pr ato sht krijuar baz elektronike
e t dhnave (informata), n at rast personi zyrtar nuk ka nevoj palve tu urdhroj t paraqesin
prova t tilla, por ato do ti siguroj vet prmes detyrs zyrtare.
Prej ksaj del se qllimi i procedurs s ekzaminimit sht e para n at t prcaktohen faktet dhe rrethanat t cilat jan me rndsi pr sjelljen e vendimit pr at q sht lnd e vendimmarrjes n procedur dhe e dyta, palve tu jepet mundsi t realizojn dhe ti mbrojn t drejtat dhe
interesat e veta ligjore.
Procedura ekzaminuese mund t realizohet ose si procedur e shkurtr ekzaminuese, ose si e
veant.
PROCEDURA E SHKURTR EKZAMINUESE
Procedura e shkurtr ekzaminuese sht prjashtim prej rrjedhs s rregullt t procedurs administrative. N kt procedur, n t ciln nuk realizohen t gjitha veprimet e nevojshme, si sht n
procedurn e rregullt, q me vet inicimin, n mnyr direkte dhe menjher orientohet kah zgjidhja e
shtjes administrative (lnds administrative). Shkaku pr shkurtimin sht se veprime t caktuara procedurale t procedurs nuk i marrin parasysh, prve dy komponentat themelore t procedurs ekzaminuese: prcaktimin e gjendjes faktike dhe sigurimin e mbrojtjes s t drejtave t pals. Kto dy shtje
n procedurn e shkurtr ekzaminuese, gjithmon mbeten qllim themelor dhe prmar me nj dallim t
vetm, q ajo n procedur t shkurtr realizohet prmes rrugs m t shkurt dhe m t shpejt.
Duke u nisur prej parimit t ekonomis, n kt procedur, gjithmon i lm ansh ato verime t
cilat pr realizimin e qllimit themelor paraqiten si t panevojshme, si dhe t gjith ato raste t parapara
me Ligjin pr procedur t prgjithshme administrative t cilat zgjidhen n mnyr direkte.
Sipas Ligjit, me krkes t pals, n procedur t shkurtr, p.sh., mund t sillet vendim pr rregullimin e t drejts s pensionit personal, respektivisht t daljes n pension, nse me krkesn pr pension
jan paraqitur t gjitha t dhnat e nevojshme dhe provat pr vitet e moshs, stazhin pensional, etj.,
ose pr sjelljen e vendimit pr regjistrim n nj shitore private artizanale n regjistrin e veprimtarive
t pavarura, me t ciln jan paraqitur t gjitha provat pr plotsimin e kushteve t nevojshme ligjore.
Por, nse disa prej ktyre t dhnave jan t kontestuara dhe mund t ojn deri te nj vendim
plotsisht ose pjesrisht negativ pr paln, ose kur zgjidhja nuk sht e mundshme dhe pr t mos
ardhur deri te shkelja e t drejts themelore t pals t marr pjes n procedurn ekzaminuese, udhheqja e procedurs s shkurtr ekzaminuese, sipas ligjit, n at rast nuk lejohet.
PROCEDURA E VEANT EKZAMINUESE
Pr dallim prej procedurs s shkurtr, n procedurn ekzaminuese t veant ose t rregullt,
domosdoshmrish zbatohen t gjitha veprimet e nevojshme t veanta n baz t t cilave sigurohet
prcaktimi i gjendjes faktike dhe mbrojtja e t drejtave t pals.
Procedura e veant ekzaminuese, sipas Ligji pr procedur t prgjithshme administrative,
udhhiqet pr t gjitha ato raste pr t cilat lnda e shtjes administrative nuk do t mund t zgjidhej
n procedur t shkurtr, nse pr at nuk realizohen t gjitha veprimet e nevojshme pr t realizuar
qllimin e prmendur: t prcaktohen t gjitha faktet e nevojshme, si dhe t mbrohen t gjitha t drejtat, respektivisht interesat ligjore t pals.
62
Zhvillimin dhe vllimin e procedurs ekzaminuese e prcakton personi zyrtar i cili udhheq procedurn administrative. Duke iu prmbajtur rregullave t procedurs dhe dispozitave t burimeve materiale
t cilat kan t bjm me shtjen administrative e cila zgjidhet, personi zyrtar prcakton cilat veprime n
procedur administrative do t ndrmerren dhe n kt mnyr do t mbaj rregullin n procedur ekzaminuese n t ciln ato duhet t kryhen. Kjo do thot se n nj procedur ekzaminuese numri i veprimeve
t ndrmarra, lloji i provave dhe mjetet e shfrytzuara ligjore, gjithmon varen prej rastit konkret, respektivisht prej lnds s shtjes administrative (send) dhe vlersimi i personit zyrtar i cili udhheq procedurn.
Veprime t caktuara zyrtare pr t cilat ekziston rrezik prej voness, pr t cilat m par u tha,
organi i cili udhheq procedurn, veprimet e tilla, mund ti realizoj edhe jasht rajonit t tij, respektivisht n rajonin pr t cilin me kompetenc lokale sht organ tjetr kompetent, vetm se pr kt
menjher duhet t njoftohet organi n rajonin e t cilit jan ndrmarr ato veprime.
Veprimet zyrtare t cilat kryhen n rajonin eksterritorial t nj shteti tjetr, realizohet me ndrmjetsimin e organit shtetror pr pun t jashtme.
SHTJA PARAPRAKE
shtja e ktill paraprake ose e paragjykuar prej t cilave varet udhheqja e m tejshme e procedurs dhe zgjidhja pr shtjen administrative pr lndn administrative n procedur.
Organi kompetent pr zgjidhjen e shtjes paraprake, sipas rregulls sht gjykata ose organ tjetr
shtetror, megjithat, me Ligjin pr procedur t prgjithshme administrative, autorizimi i ktill pr
zgjidhjen e shtjes paraprake mund ti jepet edhe organit i cili udhheq procedur administrative
pr shtjen kryesore, n t ciln ajo shtje do ta zgjidh vet organi, sipas kushtet e prcaktuara me ligj.
Nse organi nuk e shfrytzon kt autorizim, procedura, prkohsisht ndrpritet dhe do t pres kt
shtje (materia nga e cila sht shtja paraprake) ta zgjidh organi me kompetenc lndore (p.sh., gjykata).
Pa marr parasysh se shtja paraprake paraqet pjes prbrse t nj gjendje faktike pr nj
shtje t caktuar administrative e cila zgjidhet n procedur administrative, kjo, megjithat, paraqet
trsi t pavarur ligjore nga nj aspekt tjetr juridik, e cila, nse zgjidhet n baz t dispozitave materiale dhe formale, gjat seancs eventuale, ato sht i obliguar ti zbatoj organi me kompetenc lndore.
Megjithat, organi i administrats shtetrore, nse dshiron, mund t shfrytzoj autorizimet ligjore,
vet ta zgjidh shtjen paraprake, p.sh., n lidhje me pronsin e ndrtess, pr t msuar cilin ta tatimor,
nse sht realizuar fitimi prej ndrtess. Secila shtje paraprake e cila sht zgjidhur ka veprim juridik,
vetm pr shtjen konkrete administrative (n rastin ton, vetm pr tatimimin e fitimit n baz t pronsis
mbi ndrtesn). Nse ndodh, m von, organi me kompetenc lndore (p.sh., gjykata themelore kompetente), shtjen pr pronsi mbi ndrtesn ta zgjidh m ndryshe, n at rast, ajo bhet e detyrueshme edhe
pr organin e administrats (n qoft se pala pr kt, p.sh., krkon rifillimin e procedurs). Por, nse sht
e nevojshme paraprakisht t zgjidhet ndonj shtje, p.sh., pr ekzistimin e nj vepre penale, pastaj, pr
ekzistimin e martess, prcaktimin e atsis ose kur ajo, ashtu me ligj sht prcaktuar, ather, organi i cili
udhheq me procedurn administrative, nuk mund t shfrytzoj autorizimin e lartprmendur, por duhet
procedurn administrative ta ndrprer me konkluzion dhe t pres aktgjykimin e gjykats kompetente.
SHQYRTIMI GOJOR (VERBAL)
Shqyrtimi gojor sht form e veant e procedurs ekzaminuese e cila realizohet, kur n procedur
marrin pjes dy ose m tepr pal dhe kur shqyrtohen (diskutohen), deklaratat, faktet dhe provat, t nevojshme pr prcaktimin e gjendjes faktike pr lndn e shtjes administrative. Shqyrtimi verbal, sipas ksaj,
nuk sht ndonj, form e prhershme ose e domosdoshme npr t ciln, ajo, gjithmon duhet t kaloj,
sepse sht e kushtzuar prej nevojs pr secilin rast konkret ve e ve. A do t tregohet mbajtja e seancs gojore si e nevojshme ose e dobishme pr nj rast t caktuar, vlerson personi zyrtar i cili udhheq procedurn.
63
Vetm n kto raste, sipas ligjit sht e nevojshme t mbahet seanca gojore: kur n procedur
marrin pjes dy ose m tepr pal me interesa t kundrta; dhe kur duhet t kryhet kontroll ose
dgjim i dshmitarit, respektivisht ekspertit.
Shqyrtimi gojor sipas rregullit, sht publik dhe kjo sht karakteristika kryesore e tij. Megjithat,
publiku mund edhe t prjashtohet gjat gjith seancs ose vetm n nj pjes t saj kur, at e krkon
pr shkaqe sigurie, publike dhe morale, si dhe nse sht n pyetje ruajtja e fshehtsis zyrtare, tregtare, profesionale, shkencore ose artistike. M n fund, publiku prjashtohet edhe kur ekziston krcnim serioz dhe direkt t pengohet mbajtja e shqyrtimit gojor. Prej shqyrtimit mund t prjashtohen
vetm persona t tret, por jo edhe palt ose prfaqsuesit e tyre.
Shqyrtimi gojor mbahet n selin e organit, mund edhe jasht selis, n vendin e kontrollit ose
n cilindo vend tjetr me qllim t reduktohen shpenzimet n procedur ose thjesht edhe pr shqyrtim m t shpejt t shtjes.
Nse n shqyrtimin gojor t iniciuar me propozim t pals, pala, edhe pse sht ftuar, nuk
paraqitet, mund t supozohet se propozimin e ka trhequr dhe procedura ndrpritet. Nse n
shqyrtimin e planifikuar gojor, pala kundrt t cils sht iniciuar procedura, mungon pa ndonj arsye, shqyrtimi gojor do t mbahet edhe pa at, madje edhe me shpenzimet e saj, kurse mund edhe
t ndrpritet dhe t shtyhet, nse ajo nevojitet pr zgjidhje t duhur t lnds.
T PROVUARIT N PROCEDUR EKZAMINUESE
Provimi n procedur administrative ka pr qllim, me prdorimin e mjeteve t caktuara provuese, t kontrollohen ato fakte dhe rrethana t cilat jan prmendur, respektivisht jan paraqitur nga
pala n mnyr q t prcaktohet gjendja e tyre reale, veanrisht t atyre t cilat jan me rndsi
thelbsore pr sjelljen e vendimit t duhur pr lndn e shtjes administrative.
N aspektin e zgjedhjes s mjeteve provuese, ligji nuk bn asnj kufizim dhe pr kt ka vendosur nj rregullt t prgjithshm, sipas t cilit, si mjet provues mund t prdoret gjithka q lejon
natyra e puns n rastin konkret dhe tregohet si i prshtatshm pr prcaktimin e gjendjes s tij.
N ligj jan numruar kto mjete provuese t cilat mund t prdoren: dokumentet, dshmitart, dekoratat e palve, ekspertt dhe kontrolli. Mjetet provuese n varsi prej rndsis s tyre
themelore jan ndar n: t drejtprdrejta dhe t trthorta t cilat mund t provojn direkte prej vet
atyre, personalisht ose trthorazi, respektivisht me nxjerrjen e konkluzioneve induktive pr vrtetsin
dhe saktsin e tyre n baz t vlersimit t lir dhe besimit t fituar lirshm pr gjendjen faktike.
Mjetet provuese direkte jan dokumentet publike dhe kontrollet, ndrsa dshmitart, deklaratat e palve dhe ekspertt hyjn n kategorin e mjeteve provuese t trthorta.
N aspektin e zgjedhjes s mjeteve provuese, Ligji prve liris, i jep edhe autorizime personit
zyrtar i cili e udhheq procedurn, at ta vlersoj nse fakte t caktuara do t provohen ose jo. Nuk
provohen ato fakte t cilat jan t padiskutueshme, pakontestueshme, as ato pr t cila do t vlersohet
se jan t prcaktuara, as nuk lejohet t provohen fakte t cilat mund t ken ndikim mbi vendimin pr
lndn n procedur. N Ligj sht thn n mnyr eksplicite nuk ka nevoj t provohen ato fakte
t cilat jan botrisht t njohura (paprmirsueshme) dhe ekzistimi i t cilave vet Ligji i parasheh
(prezumimi ligjor). P.sh., prezumimi ligjor sht se babai i fmijs rregullisht n martes sht burri i
nns s tij, por nuk d.m.th. se nuk mund t provohet edhe ndryshe.
DOKUMENTET
Dokumentet jan akte ose lnd (dokumente) n t cilat n fardo mnyr sht shnuar ndonj fakt ose me t cilat n mnyr konfidenciale prcaktohet nj ndodhi e caktuar ose gjendje. Kjo
64
sht kuptimi m i gjer i ktij nocioni dhe shprehje. N kuptimin m t ngusht, (shprehje m e prdorur n praktik), kto dokumente t shkruara njihen si dokumente publike ose private.
Dokumentet publike jan dokumente t shkruara t lshuara n form t caktuar nga organi
kompetent shtetror n kufi t kompetencs s tyre, si dhe dokumentet e lshuara prej organizats s
autorizuar ose administrats pr shtje t cilat ajo i kryen n baz t autorizimeve publike. Dokumentet publike jan edhe dokumente private nse jan t vrtetuara ose prcaktuara nga ana e noterit.6
Dokumentet private ose dokumente jan dokumentet e shkruara t personave privat ose civil- juridik.
Me dokumente publike, me rregull, prcaktohet ekzistimi i fakteve t caktuara (certifikat
pr prgatitje profesionale, certifikat e lindjes, certifikat pr shtetsi, certifikat prej librave tatimor
pr gjendjen e borxhit tatimor, etj.), megjithat, me disa lloje tjera t dokumenteve publike, mund dika
t prcaktohet ose t themelohet (aktgjykime gjyqsore, vendime t sjella n procedur administrative, leje, etj.). Dokumentet private, n prgjithsi jan nga radha e llojeve t para t dokumenteve me
t cilat prcaktohet ekzistimi i nj fakti t caktuar, shum rall, takohen dokumente t tilla nga radha e
llojeve t dyta t dokumenteve. (P.sh., vrtetim i pronarit t shitores artizanale, dhn nxnsit n treg,
me t ciln vrtetohet koha t ciln e ka kaluar n pun praktike n shitore, ose kontrat e lidhur pr
ndonj shtje juridike, pastaj, testamenti i prpiluar nga vet trashgimlnsi, etj.).
Me do dokument publik, provohet plotsisht nj fakt, me t cilin ai vrtetohet dhe ashtu i
provuar, llogaritet si i vrtet, derisa nuk provohet ndryshe. Pr t pasur nj dokument publik fuqi provuese, nevojitet t plotsohen kto kushte: 1) t jet lshuar n formn e parapar me ligj, si akt zyrtar
dhe 2) t paraqitet pr puns n kompetenc t organit ose drejtoris s autorizuar.
Fuqia provuese e dokumentit privat varet prej besueshmris s lir t personit zyrtar i autorizuar pr udhheqjen e procedurs, t fituar n baz t vlersimit t lir pr besueshmrin e dokumentit. Dokumenti privat shrben si prov, pr at q sht deklaruar n dokument dhe jo edhe se
sht vrtetsia e cila sht deklaruar.
Kur fakte t caktuara jan provuar me dokument, at e paraqet vet pala. Nse dokumenti nuk
gjendet tek pala, n parashtres mund t prmendet se ku gjendet, p.sh., tek pala kundrshtare, organi
shtetror, drejtori, person i tret, etj.
Certifikata sht lloj i veant i dokumentit publik, respektivisht vrtetim prej nj organi kompetent shtetror ose organizat me autorizime publike, pr fakte t cilat, si fushveprim i puns s tij
mban evidenc prkatse zyrtare ose pr t cilat, duke marr parasysh fushveprimin e tij n baz t
dispozitave ka detyr t vrtetoj gjendjen sa i prket ekzistimit t tyre.
Certifikata e cila ka fuqi t dokumentit publik, (p.sh., certifikata e lindjes), paraqet prov m t
sigurt pr datn e lindjes, respektivisht pr vitet e moshs s nj personi. Por certifikata nuk do t ket
fuqi t dokumentit publik nse sht lshuar nga organi pr fakte pr t cilat nuk mban evidenc zyrtare.
Kjo certifikat nuk e obligon organin i cili e udhheq procedurn administrative dhe prandaj, prej fillimi
mund ti prcaktoj faktet e prmendura n t. Megjithat, kjo certifikat sikurse edhe certifikata private
mund t fitoj karakter t dokumentit publik nse fakti vrtetohet dhe prcaktohet nga ana e noterit.
DSHMITART
Dshmitart me dshmin e tyre jan mjeti provues i dyt m i shfrytzuar. Dshmitari sht
person fizik, i cili me shqisat e veta (m shpesh me shqisat e t dgjimit dhe t pamurit) drejtprdrejt ka vrejtur (ka par ose dgjuar) fakte t caktuara t cilat kan ndodhur n t kaluarn, re6 N kompetence t noterit sht t prpilojn (n pajtim me ligjin) akte n t cilat palt dshirojn dhe duhet tu japin karakter autentik dhe fuqi
dokumenteve publike. N kuptim t ligjit dokumentet e noterit jan: dokumentet pr shtje juridike dhe dokumentet e prpiluara prej noterit n
form t aktit noterial; procesverbalet pr shtje juridike t prpiluara prej noterit ose n prezenc t noterit dhe vrtetime pr fakte t vrtetuara
prej noterit me shnim direkt ose me ndihmn e dokumenteve tjera. Ligji pr noter (Gazeta zyrtare e Republiks s Maqedonis nr. 55/07)
65
spektivisht n kohn kur ka ndodhur ngjarja, e cila sht lnd n procedur administrative. Roli i
dshmitarit sht me vrejtjet e veta t kontribuoj n prcaktimin e gjendjes s vrtet, pr fakte
juridike shum t rndsishme pr zgjidhjen e nj shtje konkrete administrative.
Pr cilsit personale t dshmitarit tanim folm n pjesn ku flitet pr pjesmarrsit n procedur administrative (pr aftsit pr dshmi, pr kryqzimin e dshmis dhe pr at q sht n lidhje
direkte me vet personalitetin e dshmitarit). Mbetet vetm t shtohet mnyra e prdorimit e ktij mjeti
provues n procedurn ekzaminuese, respektivisht n procedurn provuese si pjes kryesore e procedurs ekzaminuese.
Pasi t vrtetohet identiteti i personit i cili paraqitet ose ftohet si dshmitar, personi zyrtar i cili
udhheq me procedurn sht i obliguar ta paralajmroj pr detyrimin t flas t vrtetn dhe n pasojat penale n rast se jep dshmi t rrejshme. Nse shqyrtimi gojor, pr nj lnd administrative, duhet
t merren n pyetje m tepr dshmitar, marrja n pyetje do t bhet ve e ve dhe t mos largohen
prej seancs, derisa nuk i jep leje personi zyrtar, sepse gjat shqyrtimit gojor mund t paraqitet nevoja
t ballafaqohet me ndonjrn prej palve ose me dshmitart tjer. Nevoja e ballafaqimit n shqyrtimin gojor ndodh kur deklaratat e dshmitarve dhe t pjesmarrsve tjer n procedur pr fakte
t njjta dallojn. Me qllim t vrtetohet vlera provuese e nj deklarate t dhn, personi zyrtar i cili
udhheq me procedurn mund t krkoj prej dshmitarit t betohet pr deklaratn.
Sipas rregulls, marrja n pyetje e dshmitarve bhet n hapsirat zyrtare n t cilat udhhiqet
procedura ekzaminuese. Marrja n pyetje n banesn e dshmitarit bhet me prjashtim, kur kemi t
bjm me person i cili pr shkak t smundjes, invaliditetit ose paaftsive trupore nuk ka mundsi t
vij n hapsirat zyrtare t organit ose n ndonj vend tjetr.
Vet marrja n pyetje e dshmitarit duhet t zhvillohet ashtu q t paraqes gjithka q di pr
faktet dhe rrethanat, ti shpjegoj dhe ti vrtetoj. Pastaj, personi zyrtar, dshmitarit i parashtron
pyetje konkrete, t cilat zakonisht, prmes prgjigjeve t dshmitarit, gjithmon duhet ti parashtrohet
pyetje prej ku i ka msuar ato t cilat i dshmon. Prej prgjigjes personi zyrtar i mson faktet t cilat
jan me rndsi pr vlersimin e vlers (vrtetsis) s vet mjetit provues, sepse, dshmimi, si mjet provues mund t pranohet vetm nse dshmitari i paraqet vetm ato q i ka vrejtur, (dhe jo t paraqes
dika q ka dgjuar prej personave t tret).
Pr personin zyrtar i cili udhheq me procedurn sht e ndaluar t parashtroj pyetje kapcioze7 dhe sugjestive. Me pyetje sugjestive, pals orientohet t jap prgjigje t ciln ne duam ta fitojm. Pyetjet kapcioze ojn n dika sikur t ket ndodhur, m par, vet mbetet ajo t vrtetohet.
DEKLARATA E PALS
Deklarata e pals, zakonisht, paraqet mjet provues shtes. Shfrytzohet kur pr vrtetimin e
fakteve t caktuara, nuk ka ndonj prov direkte (ekzistojn vetm indikacione t cilat ojn n ndonj konkluzion), ose, nse, ai fakt nuk mund t provohet n baz t mjeteve tjera provuese. Ligji
lejon, ky mjet provuese t prdoret pr vrtetimin e fakteve, respektivisht pr shtje me rndsi t
vogl, madje edhe t mund, ato t provohen me mjete tjera provuese, mbledhja e tyre do t rndonte
realizimin e t drejts s pals (p.sh., n rast se dshmitari i cili duhet t merret n pyetje jeton n nj
vend i cili sht larg selis s organit).
Besueshmria e ktij mjeti provues vlersohet n baz t parimit t vlersimit t lir dhe
bindjes s lir, t ciln personi zyrtar do ta fitoj edhe n baz t vlersimit t t gjitha provave dhe t
rezultatit t gith procedurs. Prandaj, para marrjes s deklarats prej pals, personi zyrtar i cili udhheq
me procedurn sht i obliguar ta paralajmroj pals pr prgjegjsin penale dhe materiale pr
7 Prej fjals franceze captage, q nnkupton kapje n kurth, i bjn kurth.
66
dhnien e deklarats s rrejshme. Sepse n procedurn administrative m s shumti zgjidhen shtje

(lnd) administrative me nj pal, ky mjet provues ka zbatim t kufizuar.
Zbatimi i kufizuar i deklarats si mjet provues n procedur administrative sht motivuar prej
faktit se pr dallim prej procedurs financiare prej t cils, kjo sht ndrmarr dhe ka pal kundrshtare, n procedur administrative pal t till kundrshtare si tek procedura financiare nuk ka, e cila
do t ishte e gatshme, menjher ti refuzoj t gjitha, prmbajtjet e pasakta eventuale n deklaratn e
pals kundrshtare.
Edhe pse me ligj mund t parashihen edhe lloje tjera t mjeteve provuese kur pr paraqitjen e
disa fakteve, mund t shfrytzohen deklaratat e palve, t dhna dhe t vrtetuara nga ana e noterit.
EKSPERTT
Ekspertizat, gjithashtu jan mjet provues i shpesht n procedur administrative. Eksperti m
shpesh sht person fizik, mund t jet edhe person juridik (institucion) i cili e ekzaminon ekzistimin
e fakteve t caktuara, respektivisht ngjarje ose ndodhi, pr shkak t specificitetit dhe komplektitetit t tyre nevojitet prgatitje dhe dituri e veant profesionale (me t cilat nuk disponon personi zyrtar) q t mund ato t vrehen.
Pr ekspertt tanim folm n prmbajtjen pr pjesmarrsit n procedur administrative, ktu
mbetet t shpjegohet mnyra e prdorimit t ktij mjeti provues n procedurn ekzaminuese, respektivisht provuese.
Para fillimit t ekspertizs, personi zyrtar i cili udhheq procedurn sht i obliguar ta paralajmroj ekspertin pr nevojn e shqyrtimit n mnyr t kujdesshme dhe t paanshme mbi lndn e
cila i sht dhn n shqyrtim.
Pr dallim prej ekspertizs, eksperti sht i obliguar t prpiloj rezultat me shkrim n t cilin
i paraqet pikat dhe karakteristikat m t rndsishme pr lndn t cils i bn ekspertiz. N
baz t ktij rezultati, eksperti jep edhe arsyetimin dhe mendimin e vet, q n thelb paraqet nxjerrin e
konkluzionit n baz t rezultatit t tij, me zbatimin e rregullave prkatse t shkencs, respektivisht
aftsis. P.sh., n rast t ekspertizs s librave t biznesit t nj shoqrie tregtare ose ndrmarrje n
lidhje me kontrollin e sakt t llogaris prfundimtare, rezultati do t prbnte konstatim t ekspertit
se pozita t caktuara t bilancit nuk jan paraqitur aspak. Prej ksaj do t dilte konkluzioni, si mendim i
ekspertit se llogaria prfundimtare nuk jep pamjen reale t gjendjes pronsore dhe rezultatet e arritura
financiare t ksaj shoqrie tregtare. Kuptohet se, kjo nuk e prjashton mundsin, ekspertit ti parashtrohen pyetje dhe prej tij t krkohen shpjegime.
Edhe pse, dgjimi i ekspertit, n trsi sht i ngjashm me dgjimin e dshmitarit, me dallimin
se eksperti nuk betohet, pr shkak se saktsia e rezultatit t tij m tepr sht prej ndikimit t profesionalitetit, sesa sinqeritetit t deklarats s tij.
Dispozitat pr dshmin, sht e nevojshme t zbatohen edhe pr ekspertin, n qoft se ka
mundsi, sepse midis tyre ekziston nj dallim i rndsishm (q konsiston n at) se eksperti sht
i zvendsueshm, ndrsa dshmitari sht i pazvendsueshm. Ekspertiz mund t realizoj,
do person profesionist, ndrsa dshmia vlen, vetm nse e kryen vetm ai person i cili ka vrejtur
direkt fakte t caktuara.
Pr nevojn e nxjerrjes s provave, prmes ekspertizs, vendos personi zyrtar i cili udhheq procedurn ekzaminuese. Prej vlersimit t tij varet edhe cili ekspert n nj shtje administrative konkrete
duhet t krkohet dhe kur, respektivisht sa (nj ose m tepr) ekspert duhet t caktohen.
67
INTERPRETUESIT
Interpretuesit si u tha n prmbajtjen pr pjesmarrsit n procedur administrative, jan lloj
i veant i personave t aft, njohurit profesionale t s cilve konsistojn n njohjen e nj ose
m tepr gjuhve t huaja. Prandaj, sa i prket ktij mjeti provues, sht e nevojshme t zbatohen
dispozitat e Ligjit pr procedur t prgjithshme administrative t cilat kan t bjn me ekspertin.
KONTROLLI (KQYRJA N VEND)
Kontrolli paraqet mjet provues i cili sipas vlers s vet provuese sht shum i rndsishm. Me
prdorimin e ktij mjet provues, personi zyrtar i cili udhheq procedurn ekzaminuese sht n
mundsi me shqyrtim direkt dhe mbikqyrje t sigurohet n ekzistimin e fakteve t caktuara, n
vrtetsin e tyre dhe karakteristikat e tyre.
N lidhje me parimin e vlersimit t lir t provave nga ana e personit zyrtar i cili udhheq procedurn, ky mjet provues, n baz t t cilave, personi zyrtar me shqyrtim direkt, fiton siguri, veanrisht
sht efikas kur sht numri i madh i shtjeve administrative.
Sipas Ligjit pr procedur t prgjithshm administrative, kontrolli kryhet kur ka nevoj t
prcaktohen ose t shqyrtohen rrethana me rndsi thelbsore me vrejtje direkte nga ana e personit zyrtar i cili udhheq procedurn.
Kontrolli mbi sendin e lvizshm ose lndn, mund t realizohet edhe n vendin ku udhhiqet procedura, nse sendi pa ndonj vshtirsi ose problem m t madh mund t bartet. Sipas
rregullit, kontrolli kryhen n vend, respektivisht atje ku gjenden sendi i lvizshm ose i palvizshm.
Pr shkak t specifiks s lnds, kontrolli mund t kryhet edhe me pjesmarrjen e ekspertit. Pala
ka t drejt t jet prezent gjat kontrollit, kurse a do t jet prezent edhe ndonj person tjetr vendos
personi zyrtar i cili udhheq procedurn. Mbajtja e shqyrtimit gojor dhe kontrollit, sipas Ligjit pr procedur t prgjithshme administrative sht e domosdoshme.
A do t prcaktohet nj fakt ose jo, zakonisht, varet prej vlersimit t personit zyrtar i cili
udhheq me procedurn ekzaminuese. Megjithat, ka shtje pr t cilat, duke marr parasysh
natyrn e tyre, kontrolli n do rast duhet t kryhet. P.sh., mbajtja e kontrollit nuk varet prej personit
zyrtar kur duhet t sillet vendim pr rrzim t domosdoshm t ndrtess e cila sht vjetrsuar tepr.
Kontroll n kt procedur ekzaminuese, jo vetm q do t mbahet, para sjelljes s vendimit, por me at
njkohsisht do t prdoret edhe prov me ekspertiz edhe at n mnyr t domosdoshme. N kt
rast, nuk sht e mjaftueshme vet t kryhet kontroll, nse n t njjtn koh nuk kryhet edhe shqyrtim
profesional civilo-teknik, prej ekspertit, se ndrtesa ka prirje pr t rn.
Pronari ose ai i cili e mban sendin mbi t cilin duhet t kryhet kontroll ose tek i cili sendi i kontrollit
gjendet, sht i obliguar t lejoj t kryhet kontroll. N qoft se pronari ose ai cili e mban sendin, nuk
dshiron t kryhet kontrollin mbi sendin, kurse nuk ka shkaqe t arsyeshme pr kt, kundrt tij mund
t zbatohen sanksione, njjt sikurse kundrejt dshmitarit i cili nuk dshiron t dshmoj. Ai i cili e
mban sendin mund ta pamundsoj dorzimin e sendit pr tu kontrolluar, vetm kur pr kt ekzistoj
shkaqe t arsyeshme, pr t cilat edhe dshmitari mund t refuzoj t dshmoj. Arsyet pr kt jan
dhn n Ligjin pr procedur t prgjithshme administrative dhe nse personi zyrtar konstaton se
ekzistoj shkaqe t tilla, kundr mbajtsit t sendit nuk mund t zbatoj asnj sanksion.
SIGURIMI I PROVAVE
Nevoja pr sigurimin e provave, mund t paraqitet pr shtjet administrative pr t cilat, nevojiten mjete provuese t cilat paraqiten, pr shkak t pritjes (n radh), ekziston rrezik, ato plot-
68
sisht t humben (zhduken), ose t ndryshojn aq sa, edhe ato, m von t vshtirsojn ose t
pamundsojn provimin e tyre. Q t mos paraqiten pasoja t tilla, ligji lejon, prova e till t mund t
sigurohet, respektivisht t paraqitet n ndonj faz t procedurs, madje edhe nse nuk sht iniciuar
procedur. Kusht pr kt sht ekzistimi i friks s arsyeshme, se, ndonj prov e nevojshme, m von
do t paraqitet ose se paraqitja do t vshtirsohet. Ky sigurim i provave kryhet sipas detyrs zyrtare,
ose me krkes t pals, respektivisht nj personi tjetr, i cili pr kt ka interes ligjor.
Nse sigurimi bhet gjat procedurs, kompetent pr kt sht organi i cili udhheq procedurn. Organ kompetent pr sigurimin e provave, para se t iniciohet procedura sht organi n
rajonin e t cilit gjenden sendi i cili duhet t shqyrtohet, respektivisht n rajonin e t cilit qndrojn
personat t cilt duhet t dgjohen.
Nevoj pr sigurimin e provave ka kur ajo sht n interes shoqror, respektivisht interes
publik dhe nse at e krkojn, shkaqe t veanta t cilat jan me karakter urgjent, si p.sh., kur
ndrtesave ekzistuese t vjetra t eksproprijuara duhet t rrzohet, para se t sillet vendim pr kompensim pr ndrtesn. N kt rast, n mnyr direkte, madje para se t rrzohet ndrtesa, duhet t
sigurohen t gjitha provat pr t gjitha elementet t cilat n prputhje me ligjin jan me rndsi thelbsore pr prcaktimin e shums s kompensimit.
PYETJE:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
far nnkuptojm me procedur ekzaminuese dhe cili sht qllimi i saj?

Kur vendimi mund t sillet me procedur t shkurtr?
far sht shtje paraprake n procedur dhe si veprohet?
far sht shqyrtim gojor n procedur administrative dhe kur sht ajo e domosdoshme?
Pr cilat shkaqe t arsyeshme mund t prjashtohet publiku prej shqyrtimit gojor?
Shpjegoni zhvillimin e shqyrtimit gojor.
Shpjegoni prmbajtjen e procesverbalit t shqyrtimit gojor.
far jan provat dhe si ndahen ato?
far nnkuptojm me dshmitar dhe kush mund t jet dshmitar?
Cilat jan obligimet e dshmitarit?
N cilat pyetje dshmitari nuk sht i obliguar t prgjigjet?
Kur provimi zbatohet prmes ekspertizs?
Kush mund t jet ekspert?
N ciln mnyr zbatohet ekspertiza?
Shpjegoni dallimet midis dshmitarit dhe ekspertit?
far sht momenti dhe si i ndajm dokumentet?
far nnkuptojm me dokument publik dhe si sht fuqia provuese tij?
Kur mund t jepen certifikata dhe dokumente tjera edhe pse organi, respektivisht institucioni nuk
mban evidenc zyrtare pr kt dhe si sht fuqia e tyre provuese?
19. Kur prdoret deklarata e pals si mjet provues?
20. far nnkuptojm me kontroll?
21. Shpjegoni institutin sigurim i provave?
69
VENDIMMARRJA N SHKALLN E PAR

VENDIMI SI AKTI ADMINISTRATIV I SHKALLS S PAR
Vendimi sht akt administrativ individual me t cilin vendoset pr nj shtje administrative e cila sht lnd n procedur administrative. Ai sillet pas plotsimit t t gjitha kushteve
ligjore, t nevojshme pr vendimmarrje.
Nse personi zyrtar i cili udhheq me procedurn nuk sht i autorizuar t sjell vendim, do t
prpiloj draft t vendimit, t cilin parafrazon dhe e dorzon pr nnshkrim tek udhheqsi i organit, respektivisht tek personi zyrtar i organit t njjt, i cili me nnshkrim ose nga ana e udhheqsit
(p.sh., ministri, sekretari shtetror, drejtori i njsis rajonale, etj.) sht i autorizuar pr sjelljen dhe
nnshkrimin e vendimit pr at lloj t shtjeve administrative.
Organi kompetent pr sjelljen e vendimit t shkalls s par para se t sjell vendim sht i obliguar t kontrolloj a jan prcaktuar t gjitha faktet dhe rrethanat t cilat jan t rndsishme pr
sjelljen e vendimit pr shtjen konkrete administrative dhe a u sht mundsuar pal vet realizojn
t gjitha t drejtat e veta n procedur. Kur do t konstatohet se procedura n at drejtim, sht udhhequr me rregullsi, mund t llogaritet se lnda sht e pjekur pr vendimmarrje.
Vet vendimmarrja prbhet prej ktyre veprimeve: 1) vlersimit t provave pr fakte dhe
rrethana t cilat jan me rndsi, 2) nxjerrja e konkluzioneve pr gjendjen e konstatuar faktike, 3)
prcaktimi i burimeve materiale t cilat do t zbatohen, n baz t gjendjes s konstatuar faktike dhe
4) prcaktimi i t drejtave dhe detyrimeve t cilat dalin prej zbatimit t dispozits s caktuar n baz
t gjendjes s konstatuar faktike.
Vendimi, gjithmon sillet n form t shkruar. Vetm kur sht e nevojshme ndrmarrja e masave urgjente, me qllim t sigurohet qetsia dhe siguria publike ose t mnjanohet ndonj rrezik direkt
pr jetn dhe shndetin e njerzve dhe prons, mund t sillet edhe vendim gojor.
Vendimi prbhet prej ktyre pjesve m t rndsishme: hyrjes, diapozitivit, arsyetimit, kshilla
pr mjete juridike, funksioni dhe nnshkrimi i personit t autorizuar dhe t tjer.
Hyrja sht pjes e vendimit n t ciln bjn pjes: emri i organit i cili e sjell vendimin dhe
rregullimi formal me t cilin ai i sht dhn n kompetenc (legjitimiteti i organit t vendos pr nj
shtje administrative konkrete); emri dhe cilsia e pals, respektivisht e prfaqsuesit t saj ligjor
ose t autorizuarit; lnda e procedurs, respektivisht prmbajtje e shkurtr pr materien e shtjes
administrative nse procedura udhhiqet sipas detyrs zyrtare, respektivisht shpjegim i shkurt (prmbajtje) i krkess kur procedura sht iniciuar me propozim t pals.
Dispozitivi sht pjesa m e rndsishme e vendimit. Dispozitivi sht prmbajtje e shkurtr
dhe e qart e vendimit pr shtje administrative e cila sht lnd e procedurs, prej t cils mund t
shihet si sht vendosur, respektivisht si sht zgjidhur krkesa e pals. Nse me vendimin urdhrohet
kryerja e ndonj veprimi, n at rast n diapozitiv caktohet edhe afati pr kryerjen e atij veprimi. N
diapozitiv jepet edhe konstatimi se ankesa e paraqitur kundr vendimit nuk e ndal ekzekutimin e tij
(nse ashtu sht parapar), pastaj, vendim, pr at se kush i mbart shpenzimet n procedur (nse ka),
respektivisht pr at kush sht i obliguar ti paguaj dhe brenda cilit afat. Nse shtja administrative,
pr t ciln vendoset prbhet prej m tepr krkesave, ather pr t qen m e qart, vet diapozitivi
ndahet n m tepr pika (respektivisht ai sht dhn n m tepr pika).
Arsyetimi n thelb sht shpjegim i diapozitivit. N at jan paraqitur lnda, respektivisht krkesa e pals dhe mnyra me t ciln sht konstatuar gjendja faktike pr lndn e shtjes administrative, pastaj, vet procedura ekzaminuese, me shpjegim t veant t konkluzioneve t paraqitura sipas
vlersimit t lir t provave, si dhe t burimeve materiale me prmendjen e dispozitave t cilat jan
70
zbatuar n shtjen administrative konkrete, me arsyetim ligjor pr at se pse pikrisht n baz t atyre
dispozitave zgjidhet shtja konkrete administrative.
Sa i prket krkesave t pals t cilat nuk ishin pranuar, sht e nevojshme t jepen shkaqet pr
kt. M n fund, prej gjith ksaj nxirret konkluzion se pr shtjen (lndn) sht vendosur t zgjidhet, ashtu, si sht vendosur n diapozitivin e vendimit. Vetm nj arsyetim i till mund t shrbej si
baz e sigurt n vlersimin e m tejshm t ligjshmris s vendimit t sjell.
Arsyetimi sht i domosdoshm edhe kur vendimi sillet sipas vlersimit t lir. Kjo mund t jet
edhe mjaft i shkurt, t mos i ket t gjitha pjest, por vetm nse kemi t bjm me nj shtje t vetme
dhe tipike n t ciln krkesa e pals sht prmbushur n trsi. N at rast arsyetimi prbhet, vetm
n paraqitjen e shkurt t krkess dhe thirrjen e burimit, respektivisht dispozitave n baz t t cilave
shtja administrative sht zgjidhur. Megjithat, edhe n rast se kemi t bjm me nj shtje administrative me nj pal, nse krkesa e pals nuk sht prmbushur, arsyetimi duhet t jet e plot me t
gjitha pjest e tij.
Udhzimi (kshill) pr mjetet juridike sht shpjegim pr paln pr at se a sht apo nuk
sht vendimi t cilin e pranon prfundimtar n procedur administrative; se a sht ose jo ekzekutiv, respektivisht kundr vendimit a mund t paraqitet ankes ose nuk mundet dhe pse vendimi i sjell
n rastin e fundit sht ekzekutiv; dhe m n fund, a sht br fuqiplot (nse sipas ligjit nuk sht
parapar kontest administrativ) ose nuk sht. Me fjal tjera, udhzimi duhet t prmbaj mesazh t
qart pr at se kundr vendimit t pranuar mund t paraqitet ankes ose mund t iniciohet kontest
administrativ ose ndonj procedur tjetr para gjykats kompetente.
Nse lejohet ankes n udhzim potencohet kujt i (paraqitet) dhe brenda cilit afat dhe sa taks
dorzohet, me vrejtjen se, ankesa mund t deklarohet edhe n procesverbal.
Nse kundr vendimit mund t iniciohet kontest administrativ, n udhzim potencohet deri te
cila gjykat paraqitet padia dhe brenda cilit afat. N rast se mund t iniciohet, ndonj procedur tjetr
para gjykats, potencohet gjykata t cils pala mund ti drejtohet dhe brenda cilit afat.8
Pjes tjera prbrse t vendimit t cilat gjithashtu jan me rndsi thelbsore jan numri, data, vendin, nnshkrimi dhe gjurma e vuls s organit. Me kto pjes, respektivisht kto shenja,
prmbajtja e vendimit zyrtarizohet edhe me at vendimi fiton karakter t aktit administrativ. Numri
i vendimit sht shenj e tij e rndsishme, me t cilin ai dallohet prej llojeve tjera t vendimeve
dhe akteve zyrtare. Data, e simbolizon kohn e dorzimit t tij, q sht shum me rndsi sa i prket
dispozitave t cilat jan zbatuar, sepse pr vlersimin e ligjshmris s vendimit jan autoritative ato
burime materiale t cilat kan qen n fuqi gjat sjelljes s vendimit.
Vendimi i prpiluar n kt mnyr duhet t mbaroj me konstatim pr mnyr me t ciln
taksa sht paguar dhe anuluar.
Nj kopje e vendimit t sjell n form t shkruar, domosdoshmrish i drgohet pals, pas s
cils, ai merr veprim ligjor. N realitet, prej vendimit origjinal t prgatitur i cili sht i nnshkruar nga
ana e personit t autorizuar dhe i cili mbetet tek organi i cili e ka sjell, prpunohen nj numr i nevojshm i dokumenteve t vrtetuar, t destinuara pr palt.
8 Nse n vendim nuk sht dhn ose sht dhn udhzim i paplot, pala, sipas rregullave n fuqi ose, n afat prej 8 dite, prej organit i cili e ka
sjell vendimit, mund t krkoj, vendimin e sjell pr sa i prket mjetit juridik, respektivisht kshills juridike, ta plotsoj. N at rast, afati pr ankes
ose prdorimi i nj mjeti tjetr juridik fillon t rrjedh prej dits s drgimit t vendimit i cili sht i plotsuar.
Nse, n vendimi sht dhn kshill e gabuar pr t drejtn e mjetit juridik, pala mund t veproj sipas dispozitave ligjore n fuqi ose sipas,
udhzimit t dhn gabim. N kt rast, pala, nse vendos ta prdor ankesn, pr mbrojtjen e t drejts s vet, ajo nuk do t vuaj asnj pasoj t
dmshme, sepse mjeti juridik i shfrytzuar pr mbrojtjen e t drejts s vet dot arrij deri te organi pr zgjidhje n afatin e prcaktuar.
71
Nse vendimi prpunohet n form mekanografik, respektivisht n form elektronike, n

vend t nnshkrimit dhe vuls prmban faksimil9, respektivisht nnshkrim elektronik10.
LLOJET E VENDIMEVE
E drejta administrative njeh m tepr lloje t vendimeve administrative, t cilat mund t ken
vlefshmri t prkohshme ose t prhershme. M shpesh paraqitet nevoja pr sjelljen e vendimeve t
cilat praktika i ka emruar si vendime pr shtje kryesore dhe t cilat llogariten si t prhershme dhe
t pavarura.
VENDIMI PR SHTJEN KRYESORE
Vendimi pr shtje kryesore sht ai me t cilin vendoset pr shtje administrative
(lnd) pr t ciln sht iniciuar procedura administrative.
Vendimi pr shtje kryesore do t ishte p.sh. vendimi pr eksproprijimin e patundshmris
(toks) n pronsi civile, respektivisht private, t sjell me propozim t Qytetit t Shkupit, me qllim n
at vend t ngritet prmendore e mbrojtsve t Qytetit prej armikut, i cili sht me interes t prgjithshm, respektivisht publik prmendorja e till t ngritet.
Megjithat, gjat procedurs administrative, mund t paraqitet nevoja pr ndonj shtje t sillet, nj vendim m ndryshe i prkohshm ose i prhershm, vendim, p.sh., I pjesrishm, plotsues ose
lloj tjetr vendimi.
VENDIMI I PJESRISHM
Vendim i pjesrishm sht vendimi me t cilin prej shum pikave t prmendura n
krkes, t zgjidhen vetm ato t cilat pr momentin jan t pjekura pr zgjidhje. Ky vendim llogaritet si vendim i pavarur.
Nevoja e sjelljes s vendimit t pjesrishm, zakonisht paraqitet pr shkak t karakterit t
krkess e cila prbhet prej m tepr pikave (urgjenc ose praktik) prej t cilave disa jan t pjekura pr zgjidhje, t mos pritet pr pikat tjera t krkess, t cilat jan m pak t rndsishme dhe me
m pak urgjenc, pr t cilat edhe m tej duhet t udhhiqet procedur ekzaminuese, derisa ajo nuk
mbaron, sepse, p.sh., faktet e pikave tjera t krkess t cilat jan me rndsi thelbsore, nuk jan ende
mjaftueshm t kontrolluar dhe t konstatuara pr ti zgjidhur. Pr shtjet e ktilla administrative, pr
t cilat pr t gjitha krkesat e parashtruara duhet t sillet, nj vendim i prbashkt, sillen dy ose m
tepr vendime t pjesrishme, secila me fatin e vet t pavarur dhe secila mund t jet lnd e ankess
s veant, respektivisht tjetr mjet juridike prkats.
9 Faksimil: shtambil n t ciln sht gravuar nnshkrimi i dikujt (m shpesh i atij q duhet shpesh t nnshkruaj akte/dokumente). Ai quhet edhe
nnshkrim i prsritur i origjinalit t nnshkrimit t nnshkruesit.
10 Nnshkrimi elektronik prfshin t dhna t nevojshme t cilat prmbahen ose jan personalisht t lidhura me t dhna tjera n form elektronike. Me at, gjithashtu si nnshkrimi klasik konstatohet autenticiteti i t dhna t aktit, p.sh., vendimi, prfshir edhe konstatimin e identitetit
t nnshkruesit. Nnshkrimi elektronik i pranuar n prgjithsi sht nnshkrim i cili ekskluzivisht sht i lidhur me nnshkruesin me t cilin ai me
siguri t madhe mund t konstatohet. Ai krijohet n baz t t dhna dhe mjetet e pranuara n prgjithsi pr nnshkrimet elektronike t cilat
jan nn kontroll t plot t nnshkruesit. Nnshkrimi i ktill sht ashtu i lidhur me t dhnat e atij q kan t bjn q mundson konstatimin
edhe t secilit zbatim t mvonshm t atyre t dhnave me t cilat ka t bj nnshkrimi. T dhnat e destinuara pr nnshkrim elektronik jan
t dhnat t cilat jan shfrytzuar gjat krijimit t nnshkrimit elektronik, si p.sh., kodet ose shifrat kriprografike private dhe elsat pr deshifrim.
Dhnsi i nnshkrimit elektronik sht person fizik ose juridik i autorizuar i cili lshon certifikata ose siguron shrbime tjera t lidhura me certifikata,
respektivisht nnshkrime elektronike.
72
VENDIMI PLOTSUES
Vendimi plotsues sht ai vendim i cili me krkes t pals ose sipas detyrs zyrtare sillet
me qllim me at n mnyr plotsuese t vendoset pr ato shtje t lnds n procedur pr
t cilat, me vendimin sjell tanim nuk sht vendosur, zakonisht, sepse, jan lshuar (p.sh., pr
shpenzimet e bra n procedur).
Sjellja e vendimit plotsues nuk sht i kufizuar me afat. Vendimi i ktill, sipas detyrs zyrtare
ose me krkes (propozim) t pals, sillet kur do t konstatohet se me vendimin e par, si kryesore ishte
lshuar shtja t zgjidhet (vendoset) n trsi.
Vendimi plotsues, gjithashtu llogaritet si vendim i pavarur. Nse p.sh., ilegalisht ka ushtruar veprimtari t pavarur artizanale, ajo me vet trheq ndales e ushtrimit t veprimtaris s till. Pr kt jan
parapar edhe sanksione pr konfiskimin pr t ardhurat e fituara n kt mnyr. Nse me zgjidhjen e
ksaj shtje administrative, ishte vendosur vetm t ndalohet puna e m tejshme, pa mos iu konfiskuar
t ardhurat e realizuara ilegalisht, n at rast, ky, e dyta (t ardhurat e realizuara ilegalisht) do t ishte shkak
pr sjelljen edhe t nj vendimi plotsues me t cilin pr kt n mnyr plotsuese do t vendosej.
VENDIMI I PRKOHSHM
Vendimi i prkohshm sht vendim me t cilin pr shkak t rrethanave t veanta, para prfundimit t procedurs, nevojitet prkohsisht t rregullohen marrdhnie t caktuara n baz t
t dhnave jo t plota. Kur pr shtjen e njjt, m von do t sillet vendim pr shtjen kryesore,
vendimi i prkohshm i cili sht sjell gjat procedurs, abrogohet dhe i ndrpritet vlefshmria.
Nse sjellja e vendimit t prkohshm sht me propozim t pals, organi kompetent pr kt,
mund t caktoj kusht, pala e deponoj (dorzoj) sigurim pr kompensimin e dmit eventual i cili
mund ti shkaktohet pals kundrshtare me ekzekutimin e ktij vendimi.
Si shembull, pr vendimin e prkohshm mund t shrbej caktimi i akontacionit tatimor. Q
t mos pengohet rrjedha normale e t ardhurave buxhetore, deri n sjelljen e vendimit definitiv pr
tatimimin e t ardhurave pr vitin e ardhshm kalendarik, tatimpaguesve n baz t t dhnave t
disponueshme me t cilat disponon, prmes vendimeve t prkohshme, mund tu caktohet pagimi i
tatimit pr detyrimet e ardhshme tatimore, p.sh., pr vitin e ardhshm. Kur, m von do t sillet vendimi
definitiv pr tatimim pr at vit, ktyre personave do t hiqen t gjitha vendimet e lartprmendura,
ashtu q akontacioni (nse sht paguar), u llogaritet n riparimin e huamarrjes sipas vendimit t ri pr
tatimimin e tatimit n t ardhura i cili sht prfundimtar.
KONKLUZIONI
Konkluzioni sht lloj i veant i vendimit me t cilin vendoset pr shtje ose veprime
n lidhje me procedurn, posarisht pr veprime, direkt t lidhura me shtjen kryesore t cilat n
procedur paraqiten si ansore, si p.sh., konkluzion pr shkarkimin e personit zyrtar, konkluzion pr
kompensim t dshmitarit, konkluzion pr kompensim pr punn e ekspertit dhe t tjera.
Nse me konkluzion krkon kryerjen e fardo veprimi n at duhet t caktohet edhe afati pr
kryerjen e tij.
Me konkluzion, kryesisht vendoset pr propozime t pals, me t cilat, pala, krkon t kryhen
disa veprime shtes n procedur, ose e kundrta, pr urdhra t dhna palve nga ana e personit zyrtar,
pr t kryer veprime t caktuara n procedur.
73
Kundr konkluzionit mund t paraqitet ankes e veant kur kjo n veanti sht parapar me
ligj. N kt rast, konkluzioni dallohet prej vendimit, vetm pr nga emri, sepse, i prmban t gjitha
pjest e domosdoshme, si edhe vendimi (diapozitivi, arsyetimi, udhzimi pr ankes).
Sa i prket t drejts s ankess, afati pr ankes, organit kujt i drejtohet dhe kujt i dorzohet, pr
kt lloj t konkluzionit vlen, e njjta q sht thn pr ankesn e paraqitur kundr vendimit.
Konkluzioni kundr t cili nuk lejohet ankes, mund t refuzohet bashk me ankesn e paraqitur
kundr vendimit pr shtjen kryesore.
Ankesa me t ciln sulmohet konkluzioni, sipas rregullit nuk e shtyn ekzekutimin e tij. Prej ksaj
prjashtohen rastet pr t cilat me ligj ose me vet konkluzionin sht caktuar ndryshe.
Konkluzioni prpilohet n form t shkruar, kurse t interesuarve u komunikohet gojarisht.
Konkluzionin pr t cilin sht kompetent ta sjell vet organi tek i cili udhhiqet procedura
(p.sh., konkluzion pr ndrprerjen e udhheqjes s m tejshme t procedurs pr shkak t mos ardhjes
s pals n shqyrtim gojor n t ciln sht ftuar si duhet dhe me propozim t s cils sht iniciuar procedura), duhet t dallohet prej konkluzionit pr sjelljen e t cilit sht kompetent vet personi zyrtar i
cili udhheq me veprimet n procedur (p.sh., konkluzion pr prjashtimin e publikut n shqyrtimin
gojor). Prej konkluzionit t sjell me iniciativ t vet organit, respektivisht personit zyrtar, pals domosdo
i drgohet kopje e vrtetuar, t sjella me propozim t pals, sipas rregulls, kopje e vrtetuar prej konkluzionit nuk i drgohet pals, prve nse palam at e krkon ose nse ajo ashtu sht prcaktuar me ligj.
AFATI PR SJELLJEN E VENDIMIT T SHKALLS S PAR

Kur procedura sht iniciuar me krkes t pals, kurse kemi t bjm me nj shtje m t
thjesht administrative pr shqyrtimin e s cils nuk nevojitet t zbatohet procedur ekzaminuese e
veant, me ligj sht prcaktuar vendim pr at shtje administrative t sillet dhe pals ti jepet, sa
m shpejt t jet e mundur, kurse s paku n afat prej 15 dite. N t gjitha rastet tjera, kur nevojitet
t udhhiqet procedur administrative e veant, pr ndonj shtje m komplekse administrative,
organi sht i obliguar t sjell vendim edhe at pals ti dorzoj m s gjati, n afat prej 30 dite, n
qoft se nuk kemi t bjm pr shtje administrative pr t ciln me ligj t veant nuk sht parapar
ndryshe. Kto afate n t cilat sht e domosdoshme t sillet vendim, fillojn t rrjedhin prej dits s
paraqitjes s krkess, t mund t veprohet mbi t dhe t punohet.
Pr disa lloje t shtjeve administrative (lnd), pr t cilat procedura n varsi t natyrs
s tyre iniciohet me krkes t pals, organi i cili udhheq me procedurn pr krkesat e ktilla t
veanta (pr t cilat forma dhe prmbajtja sht parapar me ligj), sht i obliguar t sjell vendim
n afat t parapar me ligjin material me t cilin sht rregulluar ajo materie. Nse organi kompetent
pr kto krkesa nuk sjell vendim n afatin e parapar, do t llogaritet se krkesa e pals sht
pranuar, n prputhje me ligjin n baz t t cilit zgjidhen krkesat e ktilla.11 Kjo bhet me ql11 Pranimi i krkess s pals kur organi nuk do t veproj n afatin e parapar sht rregulluar me nenin 129-a t Ligjit pr procedur t prgjithshme administrative. Kshtu, kur pala do ti drejtohet organit kompetent pr realizimin e ndonj t drejte, obligim ose interes juridik, me kushtet
e prcaktuara me ligj dhe kur organi nuk do t veproj mbi at krkes n afatin e parapar, do t llogaritet se parashtresa sht pranuar sipas
dispozitave t nenit 129-a t Ligjit pr procedur t prgjithshme administrative, n qoft se sht paraqitur n form t veant dhe prmbajtje
t prcaktuar me ligjin material ose akt nnligjor. Parashtresat e ktilla paraqiten n dy kopje identike n formularin e prgatitur pre prpara, i cili
prve udhzimit pr plotsimin dhe provave t nevojshme t cilat i bashkngjiten, i prmbajn edhe kushtet e prcaktuara me ligjin material dhe
elementet e nevojshme t parapara me dispozitat e Ligjit pr procedur t prgjithshme administrative. Pranimi i parashtress me nnshkrim vrtetohet n kopjen e dyt e cila mbetet si prov tek parashtruesi. Rregulli i parashtress s ktill prej organit kompetent kontrollohet n afat prej tri
dite prej pranimit t parashtress. Parregullshmrit eventuale n parashtres mnjanohen n afatin e prcaktuar n mnyr dhe kushtet si sht
me t gjitha parashtresat tjera. N qoft se organi kompetent pr parashtresn nuk sjell vendim n afatin e prcaktuar me ligjin material, parash-
74
lim t sigurohet realizim dhe mbrojtje m efikase e t drejtave dhe detyrimeve t subjekteve si dhe t
pengohet sjellja e brendshme dhe e paprgjegjshme e organeve kompetente t veprojn dhe ti zgjidhin krkesat e ktilla t palve. Sipas rregullit, ato jan shtje t cilat shpesh prsriten n procedurat
n mnyr ekuivalente dhe pr kto udhhiqet procedur e shkurtr administrative, si sht ajo, p.sh.,
me krkesat e ushtrimit t veprimtaris s regjistruar tregtare dhe veprimtarive tjera, pastaj, dhnia e
lejeve (licencave) pr ushtrimin e veprimtaris, etj., ku nuk ka shkak pr sjelljen e vendimit me t cilin do
t plotsohet krkesa e pals, nse jan plotsuar kushtet e parapara me ligjin material. Koha e harxhuar
pr plotsimin e krkess nuk llogaritet n kt afat.
PYETJE:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
far nnkuptojm me vendim n procedur administrative dhe n far mnyre sillet vendimi?
far vendime sillen n procedur administrative?
N cilat forma sillen vendimet?
Cilat pjest prbrse t vendimit?
Cili sht qllimi i arsyetimit n vendim?
far prmban udhzimi pr mjetin juridik?
N cilat afate sillen vendime?
Pr far vendoset me konkluzion?
Kur procedura mbaron me konkluzion?
Cilat jan dallimet midis vendimit dhe konkluzionit?
far nnkuptojm me mjete juridike dhe si ndahen ato?
Kundr cilave akte lejohet ankesa?
truesi ka t drejt n afati prej tri dite prej skadimit t atij afati (rregulluar me ligjin material) t parashtroj krkes deri te funksionari i cili udhheq
me organin, respektivisht deri te udhheqsi i cili udhheq me procedurn, pr sjelljen e vendimit me t cilin do t konstatohet se jan plotsuar
kushtet pr zbatimin e dispozitave t nenit 129-a t Ligjit pr procedur t prgjithshme administrative me t cilat sht rregulluar mnyra e ktill
e zgjidhjes s krkesave t paraqitura. Nse funksionari ose udhheqsi edhe pas ksaj krkese t dyt t pals nuk sjell vendim, parashtruesi i
krkess fiton t drejtn t inicioj kontest administrativ para gjykats kompetente. Mos sjellja e vendimit n kt rast, sipas Ligjit pr procedur t
prgjithshme administrative paraqet shkelje (shkelje t autorizimeve ose moskryerje e detyrs zyrtare s funksionarit, respektivisht udhheqsit t
organit) dhe kjo trheq prgjegjsi sipas kushteve dhe n procedur t parapara me ligj.
75
MJETET JURIDIKE N PROCEDUR ADMINISTRATIVE DHE EKZEKUTIMI I AKTEVE PRFUNDIMTARE
MJETET JURIDIKE N PROCEDUR ADMINISTRATIVE DHE EKZEKUTIMI I

AKTEVE PRFUNDIMTARE
NOCIONI DHE E DREJTA E ANKESS
Pr t siguruar ligjshmrin dhe rendin n punn e organeve shtetrore dhe mbrojtjen e t drejtave t qytetarve, n procedurn e rregullt administrative sa i prket vendimmarrjes pr shtjet administrative, me Ligjin pr procedur t prgjithshme administrative sht pranuar parimi i shkalls s
dyfisht. Sipas ktij parimi, pr t cilin tanim folm, n procedurn e rregullt administrative, n lidhje
me krkesn e palve, shtja e tyre administrative t shqyrtohet dhe t zgjidhet, mund t shfrytzohen
dy instancat administrative. Q t mund ky parim praktikisht t realizohet, nevojitet pala ose person
tjetr i autorizuar t shfrytzoj t drejtn e ankess.
M rrall shkalla e dyfisht mund t realizohet edhe sipas detyrs zyrtare.
Ankesa sht mjet i rregullt juridik, me t cilin sigurohet realizimi i vendimit t shkalls s dyt
n procedur administrative. Termi mjet juridik paraqet kuptim m t ngusht t mjeteve juridike
dhe prdorimi i tij, ka t bj me paraqitjen e ankess, i cili mund t paraqitet kundr vendimit t shkalls s par. Me mjete juridike si kuptim m i gjer nuk nnkuptohet vetm ankesa, por edhe kundrshtimi dhe padia administrative-gjyqsore pr t ciln n njrn prej prmbajtjeve flitet n veanti.
Sipas rregulls, pala ka t drejtn e ankess kundr do vendimi t shkalls s par dhe ajo
e drejt e saj, vetm me ligj mund t mos lejohet, respektivisht t prjashtohet. Megjithat, nse n
shkalln e par ka vendosur organi i administrats shtetrore mbi t cilin nuk ka organ m t
lart, (i shkalls m t lart), n at rast pala nuk ka t drejt ankese, por mund n mnyr direkte
t inicioj kontest administrativ. Megjithat, edhe kundr vendimeve t ktilla t organeve t administrats shtetrore mund t paraqitet ankes nse kemi t bjm me shtje administrative pr t ciln
sht prjashtuar kontesti administrativ ose nse mundsia pr paraqitjen e ankess sht prcaktuar
me ligj t veant ose me dekret t Qeveris.12
N t gjitha rastet n procedur administrative kur nuk sht parapar organ pr vendimmarrje
n shkall t dyt, pala kundr vendimit t shkalls s par mund me padi t inicioj kontest administrativ para Gjykats administrative.
Pala ka t drejtn e ankess edhe kur nuk sht sjell ose nuk i sht dorzuar vendimi n
afatin e parapar. Krkesa e pals pr sjelljen e vendimit n kt rast llogaritet sikur sht refuzuar.
PRMBAJTJA E ANKESS DHE AFATI N T CILIN PARASHTROHET

Ankesa sht parashtres, pr t ciln, sa i prket pjesve prbrse dhe krkess s parashtruar
n t, vlen e njjta pr t ciln tanim foln n prmbajtjen pr parashtresat, n prgjithsi, si njra prej
mnyrave t komunikimit midis organeve dhe pals. Pr t lehtsuar prdorimin e ankess, si mjet
juridik themelor pr mbrojtjen e pals, n ligj sht thn, se ajo nuk sht patjetr t arsyetohet me
12 Pr ankesn kundr vendimit t shkalls s par t organeve t administrats shtetrore, vendos komisioni pr vendimmarrje n procedur administrative n shkalln e dyt pran Qeveris s Republiks s Maqedonis. Pr ankesn kundr vendimit t shkalls s par t organit n prbrje
t organit t administrats shtetrore, vendos funksionari i cili udhheq me organin e administrats shtetrore. Ndrsa pr ankesn kundr vendimit
t shkalls s par t drejtoris ose personi tjetr juridik me autorizim publik, vendos organi i prcaktuar me ligj. Kundr vendimit t Qeveris s
Republiks s Maqedonis nuk mund t paraqitet ankes, por direkt mund t udhhiqet kontest administrativ para Gjykats administrative t Republiks s Maqedonis (para themelimit t Gjykats themelore, kto konteste i udhhiqte Gjykata e lart e Republiks s Maqedonis). Pr ankesn
kundr vendimit t sjell prej Kryetarit t komuns, vendos ministria kompetente.
77
gjuhn e juristit, duke u thirrur n dispozita. Q t merret ankesa n shqyrtim n procedur, mjafton
pala n ankes n mnyr t qart t paraqes pr far nuk sht e knaqur n vendimin e shkalls s
par dhe cila sht krkesa e saj ankimore. Megjithat, pr t msuar se kundr cilit akt administrativ
(vendim) ajo sht paraqitur, me kt edhe t shmangen pengesat e panevojshme, n ankes, duhet
sakt t prmendet vendimi i cili me at sulmohet (refuzohet), me shnimin e numrit, dats dhe
organin i cili e ka sjell at vendim.
Afati i prgjithshm pr paraqitjen e ankess kundr vendimeve t shkalls s par t sjella n procedur administrative sht 15 dit, nse me ligj t veant pr ndonj materie administrative nuk sht parapar ndryshe.
Afati prej 15 dit llogaritet prej dits s par t ardhshme pas dorzimit t vendimit t shkalls s
par. N shtjet administrative me m tepr pal, secils prej palve u dorzohet kopje e veant
e kopjes s vrtetuar t vendimit t shkalls s par, sepse afati pr ankes, pr seciln prej palve
rrjedh, n mnyr t veant n varsi prej asaj kur sht br dorzimi i vendimit.
Sa i prket vet paraqitjes s ankess, ajo dorzohet direkt ose prmes posts edhe at
prmes organit prej t cilit sht sjell vendimi i shkalls s par ose direkt tek organi i shkalls
s dyt i cili duhet t vendos pr ankesn. Kuptohet se m mir sht drgohet prmes organit t
shkalls s par, sepse edhe sikur t drgohet, respektivisht dorzohet direkt tek organi i shkalls s
dyt, ajo menjher, sipas detyrs zyrtare kthehet prapa tek organi i shkalls s par. Shkaku pr kt
sht se organi i shkalls s par sht i obliguar n lidhje me ankesn e paraqitur t realizohet veprime
t caktuara dhe n bashkngjitje t ankess ti paraqes dhe drgoj t gjitha dokumentet e nevojshme
t lnds e cila gjendet tek ai.
Kshtu m shpesh paraqitet ankesa. Megjithat, ankesa mund t jepet edhe gojarisht n procesverbal n cilindo prej ktyre dy organeve, (organi i shkalls s par prej t cilit sht sjell vendimi
ose organi i cili duhet t vendos n shkalln e dyt nse kundr vendimit t shkalls s par sht
parashtruar ankes).
VEPRIMI I ANKESS S PARASHTRUAR

Ankesa, nse sht parashtruar, mund t shkaktoj dy veprime direkte, prej t cilave njri sht
veprim devolutiv, ndrsa tjetri veprim suspendues. Veprimi devolutiv i ankess konsiston n shqyrtimin e vendimit t shkalls s par prej organit t shkalls s par dhe kthimin e tij pr riprocedim, respektivisht bartjen e zgjidhjes n shkalln e dyt, si organ m i lart, kompetent t veproj sipas ankess
s paraqitur.
Organi m i lart, gjithmon duhet t jet prkats dhe t jet kompetent pr llojin e njjt t
materies, si organi i cili ka vendosur n shkalln e par, prve nse me ligji nuk sht prcaktuar ndryshe. Kshtu, p.sh., nse n shkalln e par ka vendosur njsia rajonale e ndonj organi t shprndar
t drejtoris s nj sfere t caktuar (p.sh., Ministria pr arsim), n shkall t dyt, do t vendos trupi
prkats (komisioni), i Qeveris s Republiks s Maqedonis, kompetent t vendos pr kt problematik nga sfera e arsimit, n shkall t dyt sipas ankess.
Veprimi devolutiv i ankess, nse sht paraqitur ankes, mund ti referohet edhe lnds s
zgjidhur prej organit drejtprdrejt m t lart.
Veprimi suspendues i ankess sht n at, vendimi, kundr t cilit sht parashtruar, t mos
mund t kryhet derisa vendimi, i cili sht prfundimtar, nuk i drgohet pals.
Me prjashtim, veprimi suspendues i ankess mund t mos ekzistoj.
78
PROCEDURA SIPAS ANKESS

PUNA E ORGANIT T SHKALLS S PAR SIPAS ANKESS
Puna e organit t shkalls s par sipas ankess s paraqitur kundr vendimit t tij konsiston n ekzaminimin e asaj nse ankesa sht paraqitur n koh n afatin e prcaktuar, nse lejohet ankesa dhe nse personi i cili e ka paraqitur disponon me legjitimitet t pals. Nse vlersohet
se ankesa nuk sht me t meta, se sht e justifikuar dhe nuk ka nevoj t zbatoj procedur t re
ekzaminuese, n at rast, vendimin e shkalls s par, mund veta ta zvendsoj me t ri, n at
mnyr q shtjen do t zgjidh n mnyr plotsuese, m ndryshe, sipas krkesave t parashtruara t
prmendura n ankes.
Pala ka t drejtn e ankess dhe n rast se vendimi sht zvendsuar me t ri. N t gjitha
rastet tjera organi i shkalls s par sht i obliguar ankesn, pa vonesa ta drgoj, respektivisht dorzoj, tek organi i shkalls s dyt, bashk me vendimin e shkalls s par dhe t gjitha dokumentet e asaj
lnde.
Ankesa do t llogaritet si jasht afatit, respektivisht se nuk sht paraqitur n afatin e prcaktuar, nse organit prej t cilit sht sjell vendimi i ankimuar i shkalls s par (ose organi i cili
duhet t vendos sipas ankess) i sht dorzuar, n mnyr direkte ose prmes posts pas skadimit
t afatit prej 15 dit, i cili sht prcaktuar me ligj. Do t llogaritet se ankesa nuk sht e lejuar nse
me dispozit t veant, me t ciln sht rregulluar materia administrative, sht prjashtuar e drejta
e ankess kundr vendimit t shkalls s par t sjell nga ana e organit mbi t cilin nuk ka organ m t
lart t administrats shtetrore, kurse me dispozit t veant nuk sht parapar mundsi pr ankes.
Ankesa do t llogaritet se sht paraqitur prej personit t autorizuar (legjitim), n qoft se
rrjedh prej atij personi pr t drejtn ose detyrimin e t cilit sht vendosur me vendimin e shkalls s
par, ose nse me at sht prekur interesi juridik i tij.
Nse konstatohet se disa prej ktyre kushteve mungojn, organi do t sjell vendim me t cilin
ankesa do t refuzohet si jo n koh, respektivisht si e palejueshme ose se sht paraqitur prej personit t paautorizuar. Pala, kundr ktij vendimi t organit t shkalls s par, me t ciln ajo sht
refuzuar, gjithashtu ka t drejtn e ankess.
Organi i shkalls s par, n baz t ankess s parashtruar, vendimin e vet, do ta zvendsoj me t vendim t ri, kur do t shihet se ankesa sht e arsyeshme, kurse pun n aspektin e
gjendjes faktike sht kryer plotsisht ashtu q nuk ka nevoj t zbatohet procedur e re ekzaminuese. Ashtu do t veproj edhe kur prej arsyeve n ankes, do t konstatohet se me vendimin e shkalls s par, n mnyr t qart sht zbatuar gabimisht dispozita materiale. Ky autorizim ligjor
sht kushti i vetm, organi i shkalls s par vendimin e vet t shkalls s par ta pranoj n trsi dhe
ti pranoj t gjitha krkesat e ankess. Nse gjen se vetm disa prej krkesave t prmendura n
ankes mund t pranohen, ai sht i obliguar gjith lndn ta drgoj pr zgjidhje deri te organi
i shkalls s dyt kompetent pr at vendimmarrje.
Nse organi i shkalls s par, duke vepruar sipas ankess s paraqitur kundr vendimit t tij,
vlerson se n procedur nuk jan realizuar shum shtje kryesore, mund t vendos ai t plotsohet. Ashtu do t veproj kur n ankes jan prmendur fakte dhe prova t cilat mund t ndikojn
q shtja t zgjidhet m ndryshe, por edhe kur ankuesit nuk i ishte dhn mundsia t marr
pjes n procedurn e mparshme. Pas plotsimit t procedurs, organi i shkalls s par, mund vendimin e tij t par, i cili refuzohet me ankes, ta ndryshoj, vetm n kuptimin dhe n kuadr t
krkesave t prmendura n ankes. Kundr, ktij vendimi t ri, gjithashtu mund t parashtrohet
ankes.
79
PUNA E ORGANIT T SHKALLS S DYT SIPAS ANKESS

Organi i shkalls s dyt kur punon sipas ankess, njjt sikur organi i shkalls s par, s pari,
e ekzaminon parashtresn a sht n koh, a lejohet dhe ekzaminon legjitimitetin e personit i cili e ka
parashtruar ankesn. Nse n kt kuptim jan br lshime nga ana e organit t shkalls s par,
ankesa do t refuzohet si jasht afatit. Kjo do thot se organi i shkalls s dyt, nuk mund t filloj
me zgjidhjen e lnds, derisa nuk konstatohet se ankesa mund t shkaktoj nj veprim t til juridik.
Nse nuk e refuzon ankesn, pr shkak t lshimeve t prmendura m lart, organi i shkalls s
dyt sht i obliguar t angazhohet n vendimmarrjen meritore n at q sht thelb i krkess i dhn n ankes. Duke vepruar sipas ankess, organi i shkalls s dyt mund ankesn ta refuzoj ose ta
pranoj dhe vendimin n trsi ose pjesrisht ta abrogoj. Nse ankesn e paraqitur kundr vendimit t
shkalls s par e refuzon menjher, pas pranimit dhe nse pala paraqet ankes kundr ktij vendimi,
organi i shkalls s dyt, para se t kaloj n zgjidhjen e ankess pr shtjen kryesore, s pari, do t zgjidh
ankesn e paraqitur kundr vendimit pr refuzim, kurse pastaj edhe ankesn pr shtjen kryesore.
Organi i shkalls s dyt ankesn do t refuzoj nse vlerson se nuk ka baz ligjore. Ashtu do
t veproj, kur do t konstatoj se procedura n t ciln sht sjell vendimi sht zbatuar n trsi dhe
se dispozita materiale sht zbatuar, respektivisht kur do t gjendet se vendimi sht i rregullt dhe ligjor.
Nse organi i shkalls s dyt gjat shqyrtimit t lnds, sipas ankess, konstaton se faktet n
procedurn e shkalls s par nuk jan konstatuar n trsi ose jan konstatuar gabimisht ose
jan shkelur rregullat e procedurs n elementet e saj themelore, ato t meta do ti mnjanoj me
plotsim t procedurs, madje edhe nse ato nuk jan prmendur n ankes. Organi i shkalls s dyt,
gabimet e bra, mund ti mnjanoj vet ose prmes organit t shkalls s par, respektivisht organi i
krkuar dhe puna, n baz t t dhnave, t siguruara n procedur plotsuese do t zgjidh vet, me
sjelljen e vendimit i cili me kt bhet prfundimtar.
Kundr ktij vendimi (i cili sht prfundimtar) nuk mund t paraqitet ankes. Nse organi i shkalls s dyt vlerson se gabimet e bra, mund t mnjanohen m shpejt dhe m lir prmes organit
t shkalls s par, ai me vendim do ta anulojn vendimin e shkalls s par dhe lndn do ta kthej tek
organi i shkalls s par pr riprocedim (prsritje e procedurs). Organi i shkalls s par sipas vrejtjeve t organit t shkalls s dyt sht i obliguar t veproj. Kundr ktij vendimi t organit t shkalls
s par t sjell sipas vrejtjeve t organit t shkalls s dyt, gjithashtu mund t paraqitet ankes.
Megjithat, kur organi i shkalls s dyt do t konstatoj se gjat sjelljes s vendimit t shkalls
s par, gabimisht jan vlersuar provat dhe prej fakteve t konstatuara sht nxjerr konkluzion i
gabuar ose se diapozitivi sht i paqart ose n kundrthnie me arsyetimin, se burimi material sht
zbatuar gabimisht ose se n baz t vlersimit t lir, shtja sht dashur t zgjidhet ndryshe, vendimi i
shkalls s par do t anulohet dhe shtja do t zgjidh vet edhe at me vendimin prfundimtar.
Organi i shkalls s dyt, duke vepruar sipas ankess, vet do t zgjidh lndn dhe kur
kemi t bjm me ankes kundr vendimit t shkalls s par i cili ve m njher ishte anuluar
dhe kthyer n riprocedim tek organi i shkalls s par.
Ndryshimi i vendimit mund t bhet edhe n dm t ankuesit, nse ekzekutimi i tij paraqet
rrezik direkt, kur ai mund t anulohet, abrogohet dhe t shpallet i pavlefshm edhe sipas t drejts s
mbikqyrjes.
Nse sht paraqitur ankes kur nuk sht sjell vendim prej organi t shkalls s par, organi i shkalls s dyt sht i obliguar pr kt t krkoj shpjegim t shkaqeve pr mos sjelljen e
vendimit n afatin e prcaktuar dhe nse shkaqet jan t arsyeshme ose n ka ndikuar vet pala, do
prcaktohet afat i ri pr sjelljen e vendimit i cili nuk mund t jet m i gjat se 30 dit. Megjithat,
nse nuk ka shkaqe t arsyeshme pr mos sjelljen e vendimit, organi i shkalls s dyt q t mund t
80
vendos prej organit t shkalls s par do t krkoj ti drgohen t gjitha dokumentet e lnds. Vendimi i organit t shkalls s dyt i sjell n kt mnyr sht prfundimtar.
AFATI PR SJELLJEN E VENDIMIT DHE VEPRIMI LIGJOR I VENDIMIT SIPAS ANKESS S

PARASHTRUAR
Organi kompetent sht i obliguar vendimin e shkalls s dyt sipas ankess ta sjell sa m par
t jet e mundur, kurse m gjat pr dy muaj, prej dits s parashtrimit t ankess, nse me dispozit t
veant nuk sht prcaktuar afat tjetr m i shkurt, sepse zgjatja mund t shkaktoj pasoja t dmshme.
Vendimi i shkalls s dyt, me t cilin sht anuluar plotsisht vendimi i shkalls s par dhe
sht zvendsuar me t ri, fillon t prodhoj pasoja juridike, prej fillimit, respektivisht prej momenti t vlefshmris s vendimit t fundit (ex tung).
Sipas rregulls sjellja e vendimit t shkalls s dyt pr paln, kryhet prmes organit t
shkalls s par, n afat prej tet dit t cilit njkohsisht i drgohen n ruajtje edhe t gjitha dokumentet e lnds.
EKZEKUTIMI I VENDIMIT
NOCIONI PR EKZEKUTIMIN
Ekzekutimi i vendimit t sjell n procedur administrative, d.m.th. t realizohen t drejtat, respektivisht detyrimet pr shkak t s cilave sht udhhequr procedur dhe n t ciln, ato jan konstatuar me at vendim i cili sht prfundimtar.
Ekzekutimi sht faza e pest dhe e fundit (prfundimtare) n rrjedhn e rregullt t procedurs
administrative. Kjo faz mund edhe t mos ekzistoj, nse jan n pyetje shtje administrative pr t
cilat vendimi i cili sht sjell nuk krkon zbatim t procedurs pr ekzekutim. Sipas rregulls, ato jan
vendime me t cilat krkesa e pals sht refuzuar, si dhe vendime t cilat jan sjell n procedur me
nj pal, me t cilat jepet ndonj leje ose autorizim, p.sh., pr ushtrimin e veprimtaris s regjistruar
artizanale. Kjo, e fundit, sht n interes t vet pals, vet t kujdeset pr ekzekutimin e tij. Procedura
pr ekzekutimin e nj vendimi, zakonisht zbatohet, kur pala, nuk dshiron ekzekutim vullnetar t
vendimit i cili sht sjell dhe me t cilin pr at sht prcaktuar ndonj detyrim.
DISPOZITAT E PRGJITHSHME PR EKZEKUTIM
Ekzekutimi i vendimit, si akt administrativ, paraqitet sipas sjelljes s tij, nse ai sht br ekzekutiv. Si sht thn n prmbajtjen e parimit t plotfuqishmris, ekzekutive sht ai vendim i cili n
procedur administrative, m tepr nuk mund t sulmohet me mjete t rregullta juridike, respektivisht
me ankes si mjet juridik i rregullt. Ekzekutiv, sipas ksaj, sht vendimi prfundimtar n organin e
shkalls s dyt sipas ankess, por edhe vendimi i shkalls s par kundr t cilit nuk lejohet ankes
ose kundr t cilit n afatin e prcaktuar pr ankes, pala nuk e ka shfrytzuar (parashtruar).
Me prjashtim, ekzekutiv, mund t jet edhe vendimi i shkalls s par kundr t cilit sht
paraqitur ankes nse me dispozit t veant sht parapar se ankesa nuk e ndalon ekzekutimin e tij.
Ekzekutimi i vendimit t sjell n procedur administrative zbatohet si pr realizimin e krkesave financiare, ashtu edhe pr detyrimet jofinanciare.
Nse ekziston mundsi ekzekutimi t realizohet n m tepr mnyra t mundshme, gjithmon
zgjidhet mnyra m e volitshme e ekzekutimit pr ekzekutuesin, respektivisht personit kundr t cilit
81
zbatohet ekzekutimi (ekzekutuesit). Ekzekutimi i cili sht me interes publik, zbatohet sipas detyrs
zyrtare, ndrsa ekzekutimi i cili sht n interes t pals, gjithmon zbatohet me propozim t
pals (si krkues i ekzekutimit).
LLOJET E EKZEKUTIMIT
Sa i prket organit i cili udhheq me procedurn pr ekzekutim, dallojm dy lloje t ekzekutimit:
ekzekutim administrativ, t cilin e zbaton organi kompetent i administrats shtetrore dhe ekzekutimi gjyqsor, t cilin e zbaton gjykata kompetente. Deri koht e fundit, n prputhje me Ligjin pr
prmbarues t vitit maj 2005, ekzekutimi gjyqsor kaloi n kompetent t prmbaruesve t autorizuar privat t emruar nga ministria e drejtsis. Prmbaruesit privat t cilt jan me autorizim
publik, jan t autorizuar pr zbatimin e ekzekutimeve pr rajonin e gjykats themelore pr t ciln jan
emruar n t cilin gjenden zyrat e tyre, kurse kur do t paraqitet nevoj veprime t caktuara n lidhje
me zbatimin e ekzekutimit, ata, mund ti ndrmarrin edhe n gjith rajonin e Republiks s Maqedonis.
Prndryshe, prmbaruesi ka zvends prmbarues dhe ndihms prmbarues. Kushtet, mnyra dhe procedura pr emrimin e tyre jan rregullar me ligj. Ky institucion (prmbarues privat) sht e organizuar
ngjashm me shrbimin publik, si sht rastin me at t noterit.13
Ekzekutimi administrativ, si i rregullt, zbatohet n t gjitha rastet pr t cilat me vendim ekzekutiv
t sjell n procedur administrative sht prcaktuar detyrim jofinanciar (p.sh., dhnia e lnds, ekzekutimi i ndonj veprimi ose prmbajtje prej ushtrimit t ndonj veprimi). Vetm me prjashtim, ekzekutimi
administrativ zbatohet edhe pr pagesat e detyrimeve financiare, pr ekzekutuesit (persona) t cilt jan
n marrdhnie t rregullt pune, kur sht prcaktuar me ekzekutimin t realizohet t ardhurat (rroga) prej
marrdhnies s puns s puntorit. Themi,,e prjashtim, sepse llojet e ktilla t ekzekutimit t cilat kan
t bjn me detyrimet financiare, bjn pjes n domenin e ekzekutimeve gjyqsore, respektivisht, tash t
prmbaruesve privat t cilt zbatohen sipas rrugs administrative, sepse at e ka pranuar vet ekzekutuesi.
N t gjitha rastet tjera, kur jan n pyetje persona t cilt nuk jan n marrdhnie pune, ose kur jan
n pyetje t punsuar t cilt nuk kan pranuar nj ekzekutim t ktill t detyrimit financiar, ose t
lnds mbi t ciln duhet t zbatohet ekzekutim sipas rrugs administrative, ose lnd mbi t ciln duhet
t zbatohet ekzekutim i ndonj t ardhure t tyre tjetr, e cila nuk vjen prej marrdhnies s puns, ose ai
sht ndonj objekt (send i tundshm ose i patundshm,) n pronsi t tyre i cili n procedurn pr ekzekutim duhet t shndrrohet n t holla, pagimi i detyrimeve t ktilla financiare gjithmon, sht prmes
rrugs s ekzekutimit gjyqsor, respektivisht ekzekutim prmes prmbaruesit t autorizuar privat.
Sipas ksaj, kur jan n pyetje detyrimet financiare dhe pagimin e tyre n t shumtn e rasteve,
pagimi zbatohet prmes ekzekutimit gjyqsor, respektivisht, tash, prmes prmbaruesit privat, nse n
at ka pranuar i ekzekutuari.
KOMPETENCA DHE PROCEDURA PR ZBATIMIN E PRMBARIMIT (EKZEKUTIMIT)
Ekzekutimin administrativ, zakonisht, e zbaton organi i cili sht kompetent t vendos pr
shtje n shkall t par, nse me dispozit t veant nuk sht parapar ndryshe. Pr t gjitha
rastet tjera pr t cilat sht parapar se ai organ nuk mund t realizoj ekzekutimin, kurse nuk sht
prcaktuar kush sht ai organi tjetr, i cili n vend t tij do ta bj, sipas Ligjit pr procedur t prgjithshme administrative, kompetent sht organ kompetent i administrats shtetrore, (p.sh., ministria e
drejtsis), n kompetenc t s cils jan shtjet e t drejtave t prgjithshme, prmes njsis s saj
rajonale, n rajonin e t cils gjenden vendbanimi, respektivisht vend qndrimin e t ekzekutuarit. I
njjti ky organ sht kompetent edhe pr zbatimin e ekzekutimit administrativ t vendimit prmbarues t institucionit publik (drejtori publike, ndrmarrje publike), nse nuk jan autorizuar vet ti
ekzekutojn vendimet e veta.
13 Ligji pr prmbarues i shpallur n Gazetn zyrtare t Republiks s Maqedonis nr. 35 t vitit 2005
82
Para zbatimit t ekzekutimit administrativ organi kompetent sht i obliguar t sjell konkluzion pr dhnien e lejes pr ekzekutim. Me konkluzion, konstatohet se kushtet e nevojshme pr ekzekutimin e vendimit jan plotsuar dhe se ai vendim i cili sht br ekzekutues do t ekzekutohet.
Me konkluzion njkohsisht prcaktohet edhe mnyra e ekzekutimit. N procedurn pr ekzekutimin
administrativ mund t paraqitet ankes e cila nuk e vonon fillimin e ekzekutimit.
Nse zbatohet ekzekutimi i vendimit prmes prmbaruesit privat t sjell prej organit t
administrats ose drejtoris n procedur administrative, n vendimin i cili duhet t ekzekutohet n
kt mnyr, vendoset vrtetim (klauzol) pr ekzekutim dhe menjher, pastaj drgohet deri te
prmbarues privat kompetent pr ekzekutim. Klauzola e ktill pr ekzekutim n vendimin e sjell
prej organit shtetror, vendoset edhe kur ekzekutimin administrativ t atij vendimi duhet ta zbatoj vet organi dhe jo ndonj organ tjetr.
Zbatimi i procedurs pr ekzekutim prmes prmbaruesit privat, fillon pas marrjes s vrtetimit pr ekzekutim nga ana e gjykats, respektivisht organit i cili ka vendosur pr krkesn.
EKZEKUTIMI I DETYRIMEVE JOFINANCIARE
Ekzekutimi i detyrimeve jofinanciare, t cilat konsistojn n ushtrimin ose prmbajtjen prej
shqyrtimit t ndonj veprimi, dhnien s ndonj sendi e t ngjashme, zbatohet prmes nj personi
tjetr ose prmes rrugs s detyrimit.
Ekzekutimi i detyrimeve jofinanciare prmes nj personi tjetr sht i mundshm kur detyrimi i t ekzekutuarit t kryej ndonj veprim mund ta kryej ndonj person tjetr. Kshtu, nse i ekzekutuari nuk e kryen detyrimin e vet, detyrimi i tij do t kryhet n shpenzim t tij, prmes nj personi tjetr,
me at q, pr pasojat e ekzekutimit t ktill, i ekzekutuari, paraprakisht duhet t paralajmrohet.
Ekzekutimi i detyrimeve jofinanciare me prdorimin e detyrimit, gjen zbatim kur i ekzekutuari i cili sht i obliguar t bj dika ose t vuaj, sillet m ndryshe, ose nse lnd e ekzekutimit sht
veprimi i cili prve t ekzekutuarit askush tjetr nuk mund t kryej. Organi i cili zbaton nj ekzekutim
t ktill (prmbaruesi privat) sht i autorizuar kundr t ekzekutuarit t prdor masn e detyrimit
me ekzekutimin e dnimit n t holla, i cili prcaktohet n lartsin e shums s parapar.
EKZEKUTIMI PR SHKAK T SIGURIS
Ekzekutimi pr shkak t siguris konsiston n ndrmarrjen e masave preventive (ekzekutim paraprak), t cilat nse nuk ekzekutohen, ekzekutimi i tyre m von do t ishte pamundsuar ose do t
vshtirsohej.
Me Ligjin pr procedur t prgjithshme administrative jan parapar dy lloje t ekzekutimit pr
shkak t siguris. Leja pr ekzekutimin e vendimit, n prputhje me Ligjin mund t jepet, para se ai
t bhet ekzekutiv. P.sh., nse kemi t bjm me detyrim i cili duhet t kryhet me prdorimin e detyrimit, propozuesi sht i obliguar me propozim t pals, rreziku prej plotsimit t pamundsuar ose t
vshtirsuar ta bj t pakn t mundshme;
Masa pr sigurim, duke marr parasysh rrethanat, sipas Ligjit, mund t ndrmerren jo vetm para
se vendimi t bhet ekzekutiv, por edhe m hert, para se t sillet. Kshtu, nse kemi t bjm me detyrim t nj personi i cili sht i pakontestueshm dhe sht sigurt se me vendim do t prcaktohet, por
ekziston rrezik real pr vet lndn, se personi i cili drejton me at, respektivisht me pronn e cila sht
lnd e ekzekutimit do t disponoj n dm t tij. Pr t penguar rrezikun e ktill, organi kompetent pr
sjelljen e vendimit, edhe para sjelljes s tij, mund t sjell konkluzion t prkohshm pr ekzekutim pr
shkak t siguris s ktij ekzekutimi. Kjo do thot se me konkluzionin e prkohshm, prkohsisht do t pengohet, respektivisht bllokohet disponimi me pronn e cila sht lnd e ekzekutimit.
83
VEPRIMET PROCEDURALE JASHT RRJEDHS S RREGULLT T PROCEDURS

KORRIGJIMET E AKTEVE ADMINISTRATIVE JO T RREGULLTA
Pr nj akt administrativ thuhet se sht jo i rregullt nse n t ka gabime t cilat jan paraqitur
rastsisht pr shkak t mbikqyrjes ose lshimit. Ato jan gabime t cilat pamshir jan futur gjat vet
prgatitjes teknike dhe prpilimit t aktit administrativ (vendimi), si jan, p.sh.: gabime gjat shtypit,
llogaritjes, gabime n emra, numra dhe t tjera pasaktsi t dukshme. P.sh., nse n nj akt qndron
se pala din shkrim-lexim dhe prandaj sht nnshkruar prej djalit t tij t rritur, kjo sht e dukshme se
ka br gabim; ose n vendim mbiemri i pals sht shnuar si Ivanov, kurse n t gjitha dokumentet
tjera sht e dukshme se mbiemri i tij sht Ivanovski, etj. Gjat korrigjimit t gabimeve tjera, gjithmon
duhet pasur kujdes t mos shkohet deri n humbjen e kuptimit n vendim ose, edhe m keq, t korrigjohet kuptimi juridik n arsyetimin e vendimit.
Pr korrigjimet n vendimet e pa rregullta, respektivisht pr korrigjimet e pasaktsive, si i prmendm, nuk sht prcaktuar afat dhe ato mund t korrigjohen n do koh. Korrigjimet n vendim
jan t kushtzuara edhe prej asaj me far vendimi kemi t bjm, p.sh., nse kemi t bjm me vendim t shkalls s par ose prfundimtar (i cili sht ose nuk i sht drguar pals), me vendim i cili
sht ekzekutiv ose tashm sht br edhe i plotfuqishm.
Korrigjimet i bn organi i cili e ka sjell vendimin n t cilin ka gabime, qoft sipas detyrs zyrtare
ose sipas krkess s pals. Kur korrigjimet i krkon vetm pala, pr kt, parashtron kundrshtim, e cila
nuk sht form e vetme dhe e domosdoshme n t ciln nj krkes e till t parashtrohet. Pr shkak
se korrigjimet jan detyr e vet organit, ti mnjanoj, gjithmon, kur pr ato do t msoj, ather
personalisht sht iniciator e korrigjimeve, prve pals, mund t jet edhe do person i tret.
Korrigjimet, kuptohet, se nuk ndikojn n vet vendimin. Kjo do thot se korrigjimet e bra n
vendim nuk sjellin n pyetje kontinuitetin e forcs s tij ligjore, vendimi n t cilin jan br korrigjime t
gabimeve t bra, sipas ksaj, ai nuk sht anuluar, abroguar ose ndryshuar, por vetm sht korrigjuar.
Pr korrigjimin e br nuk sillet, vendim i posam, por konkluzion i cili n origjinalin e vet
vendimit n t cilin sht br korrigjimi, me mundsi edhe n t gjitha kopjet e tij t vrtetuara, t
destinuara pr drgim, korrigjimi i br konstatohet n form t vrejtjes (shnim) t cilin e nnshkruan, personi i njjt zyrtar i cili e ka sjell dhe e ka nnshkruar edhe konkluzionin. Kundr konkluzionit
me t cilin sht br korrigjim ose sht refuzuar t bhet, lejohet ankes e veant.
PYETJE:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
far nnkuptojm me mjete juridike dhe si ndahen?

Kundr cilave vendime nuk lejohet ankes?
Kush sht kompetent t vendos pr ankesn?
Brenda cili afat mund t paraqitet ankes?
far nnkuptojm me veprim devolutiv dhe far me suspendues t ankess?
Si veprohet sipas ankess n rast t heshtjes s administrats?
Prshkruani procedurn e organit t shkalls s par sipas ankess?
Cilat jan autorizimet e organit t shkalls s dyt sipas ankess?
far nnkuptojm me ekzekutim dhe kur paraqitet ajo situat ligjore?
Cilat lloje t ekzekutimit ekzistojn sipas ligjit?
Cili organ sht kompetent pr ekzekutimin administrativ t vendimit?
Kush e zbaton ekzekutimin e vendimeve t drejtorive me autorizime publike?
84
MJETET E JASHTZAKONSHME JURIDIKE N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

NOCIONI DHE LLOJET
Pam se ankesa sht mjet juridik themelor dhe m shpesh i prdorur me t cilin mund t korrigjohen dhe t ndryshohen parregullsit dhe paligjshmrit e bra n aktet konkrete administrative. Prve
ankess pr mbrojtjen e t drejtave t individve dhe pr ligjshmrin n punn e organeve t administrats shtetrore, mund t prdoret edhe padia administrative-gjyqsore, si mjete t veanta juridikeadministrative me t cilat iniciohet kontest administrativ pr ligjshmrin e nj akti administrativ. Me padi
administrative-gjyqsore, sipas ksaj, njjt, si me ankesn n procedur administrative mund t sigurohet ligjshmri n punn e organeve t administrats shtetrore dhe mbrojtjen e t drejtave t qytetarve.
Nevoja pr sigurimin e stabilitetit ligjor dhe t siguris juridike n komunikacionin ligjor, n secilin shtet ligjor sht m tepr se e nevojshme. At e imponoi ndryshueshmria e aktit konkret administrativ, n vazhdimsi t ksaj edhe e situats ligjor, e cila me at akt krijohet, me prcaktimin e
afateve relativisht t shkurta, si kufizim kohor n t cilat mund t krkohet mbrojtja ligjore e t drejtave
dhe interesave ligjore. Kshtu, afati pr ankes, si dihet sht 8, respektivisht 15 dit, kurse pr kontest administrativ 30 dit. Pas skadimit t ktyre afateve, respektivisht pas shfrytzimit t ktyre
mjeteve juridike, t sjellja n akte administrative konkrete, m tej mbeten t pandryshuara, n
vazhdimsi t asaj edhe n t gjitha situatat ligjore t cilat krijohen me ato akte administrative.
Nj institut shum i rndsishm juridik pr stabilitetin dhe sigurin n komunikacionin ligjor, n
do vend demokratik n t cilin sundon ligji sht institucioni plotfuqishmris t cilit i japin rndsi
t veant teoricient e t drejts procedurale.
Plotfuqishmria, paraqet institut t fuqishm ligjor i cili prej padrejtsis mund t krijoj drejtsi. Pr kt shkak shum m mir sht t tolerohet ndonj padrejtsi e vogl, sesa t lejohet
jostabilitet ose pasiguri n komunikacionin ligjor, q, mund t oj n ndryshime m t shpeshta t
aktit administrativ.
Nga ana tjetr, padrejtsia, me kt, shpesh edhe padrejtsit, mund t jen aq t mdha, sa
q nuk mund ti toleroj cilido qoft shtet ligjor, pr asnj mim, pr sigurin shum t rndsishme
dhe t nevojshme n komunikacionin ligjor. Shkeljet e rnda t interesit publik, t t drejtave dhe interesave ligjore t individve, personave juridik, respektivisht palve, n prgjithsi, mund t shkojn
deri atje, sa q nse lejohen, mund t ojn n prgjithsi deri te tangimi dhe rrnimi i sistemit juridik
dhe rendit juridik n shoqri. Kuptohet, se akti administrativ i cili mund t prodhoj pasoja juridike,
nuk mund t mbahet, madje edhe nse sht i plotfuqishm. Nj shkelje e till, nuk mund t lejoj
asnj shtet ligjor dhe demokratik dhe prandaj, pr rastet e tilla edhe tek ne, me ligj lejohen mjetet e
jashtzakonshme juridike pr anulimin, abrogimin dhe ndryshimin e akteve administrative prfundimtare dhe t plotfuqishme (vendimet), t cilat prmbajn shkelje t mdha dhe zbatimi i t cilave n
kushte t caktuara nuk mund ta ndaloj as institucioni i plotfuqishmris.
Ligji pr procedur t prgjithshme administrative parasheh m tepr mjete t jashtzakonshme juridike t cilat aktet administrative mund ti shpallin t pavlefshme dhe t anulohen, abrogohen ose t ndryshohen, edhe pse ato ishin br t pjekura ose mund t bhen t pjekura dhe t
prodhojn pasoja t caktuara ligjore.
Mjetet e jashtzakonshme juridike, sipas Ligjit pr procedur t prgjithshme administrative, me
t cilat mund t anulohen, abrogohen ose ndryshohet vendimet e sjella n procedur administrative
jan: 1) prtritja ose prsritja e procedurs, 2) ndryshimi dhe anulimi i vendimit n lidhje me kontestin administrativ, 3) krkesa mbrojtjen e ligjshmris, 4) anulimi dhe abrogimi i vendimit sipas t drejts
s mbikqyrjes, 5) abrogimi dhe anulimi i vendimit me pajtueshmri ose sipas krkess s pals, 6) abrogim i jashtzakonshm dhe 7) abrogim dhe shpallje e vendimit i pavlefshm (nul).
85
PRSRITJA OSE PRTRITA E PROCEDURS

Prsritja, respektivisht prtrita e procedurs administrative sht mjet i jashtzakonshm juridik, i cili nse zbatohet, mund t sjell deri te zgjidhja e srishme e nj shtje administrative pr t ciln
ekziston vendim prfundimtar.
Q t mund t krkohet prtrite e procedurs nevojitet: e para, n procedur administrative t
jet sjell vendim prfundimtar (vendimi i sjell t bhet prfundimtar), kundr t cilit, m tepr nuk
mund t paraqitet ankes, si mjet i rregullt juridik. Me vendim prfundimtar n t drejtn procedurale,
m shpesh nnkuptohet vendimi i shkalls s dyt, mund t jet edhe vendimi i shkalls s par, nse
kundr tij nuk lejohet ankes. Prtrita e procedurs, sipas ksaj, sht mjet i jashtzakonshm juridik
me t cilin prsri merret n procedur t shqyrtimit t shtjes administrative (lnd), pr t
ciln tanim, sht shqyrtuar me akt administrativ prfundimtar, respektivisht akt administrativ, i
cili m nuk mund t refuzohet (sulmohet) me mjet t rregullt juridik (ankes) n procedur t rregullt
administrative.
Secila procedur e cila ka mbaruar dhe prfundimtare me vendim, kundr t cilit nuk lejohet e drejta e ankess, mund t prtrihet pr kto shkaqe:
1) Nse kemi msuar fakte t reja ose gjendet ose krijohet mundsi t prdoren prova t reja t
cilat, vet ose bashk me tanim faktet e paraqitura dhe t prdorura, do t mund t ojn deri te nj
vendim m ndryshe, n qoft se ato fakte, respektivisht prova do t ishin paraqitur ose prdorur n
procedurn e mparshme.
2) Nse vendimi ishte sjell n baz t dokumenteve t rrejshme ose deklaratave t rrejshme
t dshmitarit ose ekspertit ose nse vendimi sht sjell si pasoj e ndonj vepre e dnueshme
sipas kodit penal e cila sht konstatuar me aktgjykim penal.
3) Nse vendimi sht i bazuar n aktgjykim, t sjell n procedur penale pr delikte tregtare, e cila n ndrkoh sht abroguar. Akti administrativ n at rast mbetet pa bazament. Kjo p.sh.,
do t ishte, kur me krkes pr mbrojtjen e ligjshmris s nj personi sht abroguar aktgjykimi penal
pr dnim t atij personi pr t cilin pr shkak t atij aktgjykimi, m von, nga ana e organit kompetent
t administrats shtetrore, ku sht punsuar, sht sjell vendim prfundimtar, me t cilin, me fuqi t
ligjit i sht ndrprer marrdhnia e puns.
4) Nse vendimi i cili sht i volitshm pr paln, ishte sjell n baz t rezultateve t pavrteta (t rrejshme) t pals, me ka organi sht sjell n mashtrim pr gjendjen reale, ashtu q,
lnda pr kt sht sjell n dobi t pals.
5) Nse vendimi i organit i cili ka udhhequr procedurn bazohet n shtjen paraprake, t
ciln organi kompetent, m von at e ka zgjidhur m ndryshe n pikat e tij thelbsore.
6) Nse n sjelljen e vendimit ka marr pjes personi zyrtar i cili sipas ligjit sht dashur t
shkarkohet.
7) Nse vendimi sht sjell prej personit zyrtar i cili nuk sht autorizuar pr sjelljen e tij.
8) Nse organi kolegjial i cili e ka sjell vendimin nuk ka vendosur n prbrje sipas dispozitave n fuqi ose nse pr vendimin nuk ka votuar shumica e parapar.
9) Nse personit i cili duhej t marr pjes n cilsi t pals nuk i sht dhn mundsia t
marr pjes n procedur.
86
10) Nse paln nuk e ka prfaqsuar prfaqsuesi ligjor, kurse sipas ligjit sht dashur ta
prfaqsoj. Kemi t bjm me paln e paaft procedurale. Dhe nse personit i cili ka marr pjes n
procedur nuk i sht dhn mundsia t shrbehet n gjuhn e vet, kurse pr kt ka pasur t
drejt.
AFATET PR PRDRITJEN E PROCEDURS
Sipas karakterit dhe rndsis s vet, afatet pr prsritjen e procedurs jan subjektive dhe
objektive. Afati subjektiv sht nj muaj, kurse afati objektiv, pes vjet. Afati objektiv sht 5 vjet,
prej dits kur vendimi prfundimtar i sht dorzuar pals. Kur do t kaloj ai afat, pal nuk mundet m
t krkoj prsritje. Me prjashtim, prsritja mund t krkohet edhe pas 5 vjet.
Pr prsritjen e procedurs vendos organi prej t cilit sht sjell ai vendim me t cilin
procedura sht prfundimtare. Propozimi pr prsritje e procedurs parashtrohet deri te organi i
shkalls s par, respektivisht pr prsritje t vendimit t sjell prej organit t shkalls s dyt i cili
sht prfundimtar, prmes organit t shkalls s par.
PYETJE:
1.
2.
Pr cilat shkaqe mund t vij deri te prsritja e procedurs?

Kush ka t drejt (legjitimitet) t krkoj prsritje t procedurs dhe n cilat afate?
87
KONTROLLI GJYQSOR I AKTEVE (KONTESTI ADMINISTRATIV)

NOCIONI, LNDA DHE ORGANET PR ZGJIDHJEN E KONTESTEVE ADMINISTRATIVE
NOCIONI PR KONTESTIN ADMINISTRATIV
Kontesti administrativ sht institut ligjor pr zgjidhjen e nj shtje konkrete administrative-juridike midis dy ose m tepr personave t cilt jan n kontest dhe n t ciln t dyja palt
jan me pohime ose krkesa t kufizuara.
Pr udhheqjen dhe zgjidhjen e fardo qoft kontesti juridik, si dihet, sipas t drejts sht e
nevojshme t ket, s paku dy pal me krkesa t kundrta dhe nj organ (gjykat), e cila do t vendos
pr at cila prej tyre sht n t drejt. Me kontest ligjor, n kuptimin e teoris s t drejts, nnkuptohet forma e kontestit e cila zakonisht zgjidhet para gjykatave kompetente. N kontestin administrativ,
njsi sikurse n kontestin ligjor, ka dy pal t cilat kontestohen dhe nj organ i cili duhet t zgjidh kontestin. Kontesti administrativ dallohet prej kontestit t zakonshm civil, si pr nga palt t cilat kontestohen, ashtu edhe pr nga vet shtja pr t ciln udhhiqet kontesti.
Kontesti administrativ udhhiqet midis organit shtetror, respektivisht organizat tjetr e cila e
ka sjell aktin administrativ (vendimin n procedur administrative), e cila paraqitet si pal e paditur n
kontest dhe personi fizik ose juridik (drejtori ose organizat tjetr) e cila mendon se me aktin administrativ
t organit, respektivisht organizats sht shkelur e drejta e saj ose ndonj interes i bazuar n ligj, i cili ka
cilsin ose rolin e paditsit. Si padits n kontest administrativ, mund t paraqiten t njjtt ato persona
t cilt mund t jen pal n procedur administrative. Si pal n kontestin administrativ mund t marrin
pjes edhe personat e tret t interesuar, kur anulimi i vendimit i cili kontestohet sht n dmin e tij.
Kontesti administrativ sht kontest pr ligjshmrin e aktit administrativ, si nga aspekti
material, ashtu edhe nga ai formal. Me kontest administrativ, m n fund, bhet vlersimi gjyqsor i
ligjshmris s gjith veprimtaris (puns) administrative, t mbaruar para dhe gjat sjelljes s vendimit pr nj shtje administrative (lnd administrative) pr t ciln sipas ligjit vendoset n kundr t
administrats shtetrore dhe jo n gjyqsi, respektivisht n veprimtari gjyqsore dhe veprimtari tjetr.
Kontesti administrativ si kontroll gjyqsor mbi ligjshmrin n punn e administrats shtetrore
nuk ka t bj me gjith veprimtaris administrative, por sht i kufizuar n punn n lidhje me aktivin
e posam administrativ.
Kontest administrativ iniciohet, me padi (krkes) parashtruar nga ana e pals s paknaqur,
n afat prej 30 dit prej dits s pranimit t vendimit prfundimtar. Pr padin, zakonisht vendoset
me aktgjykim. Aktgjykimi i sjell n kontest administrativ nga ana e gjykats sht e domosdoshme
dhe ekzekutuese pr t gjitha palt n kontest prfshir edhe personat e tret. Kundr aktgjykimit t
Gjykats administrative mund t paraqitet ankes deri te Gjykata e Lart. Prej mjeteve t jashtzakonshme juridike mund t prdoret prsritja e procedurs gjyqsore-juridike dhe krkes pr mbrojtjen e
ligjshmris. Gjykat kompetente pr prsritjen e procedurs dhe pr mjetet tjera e jashtzakonshme
juridike sht Gjykata e Lart.
LND E KONTESTIT ADMINISTRATIV
Lnd e kontestit administrativ mund t jet vetm akti individual administrativ i organit
shtetror, respektivisht organizat e autorizuar me t ciln themelohen t drejtat ose detyrimet
e personave fizik ose juridik, nga sfera e veprimtaris administrative (pun), si dhe aktet individuale t sjella n procedur pr kundrvajtje (kur ajo sht prcaktuar me ligj). Sipas rregulls, ato
89
jan akte t sjella nga ana e organeve t administrats shtetrore t cilat jan prfundimtare. Ndonjher, lnd e kontestit administrativ mund t jet edhe akti individual i nj organi shtetror
tjetr, si edhe e institucion i cili ushtron autorizime publike (mund t jet edhe gjykat kur vendos pr
shtje administrative dhe jo shtje t materies gjyqsore).
Lnd e kontestit administrativ mund t jet edhe akti individual pr t cilin n shkalln e dyt
nuk sht siguruar, ndonj mbrojtje ligjore tjetr. Lnd e kontestit administrativ nuk mund t jet vendimi i shkalls s par i cili sht i ekzekutueshm dhe i plotfuqishm, kundr t cilit nuk sht parashtruar ankes, kurse pr kt ka ekzistuar mundsia ligjore.
Risi sht se n kontestin administrativ vendoset edhe pr ligjshmrin e akteve (aktgjykimeve ose vendime) t sjella pr kundrvajtjet e bra administrative n procedur pr kundrvajtje
n t ciln caktohet sanksion pr kundrvajtje, p.sh., gjob, vrejtje, ndales pr vozitjen e automjetit, etj.
Heshtja e administrats, gjithashtu mund t jet lnd e kontestit administrativ. N teori
dhe praktik, mos veprimi mbi nj lnd administrative, respektivisht shtje quhet heshtje administrative. Ajo ndodh kur organi kompetent shtetror, qoft organ i shkalls s par ose shkalls s dyt
n baz t ankess, nuk sjell vendim pr zgjidhjen e nj shtje administrative pr t ciln sht iniciuar
dhe udhhiqet procedur. Sepse, lnd dhe kusht pr udhheqjen e kontestit administrativ, gjithmon
sht akti administrativ, n dispozitat e ligjit, n lidhje me kt, ka edhe nj prezumim ligjor, respektivisht fiksion ligjor, sipas t cilit edhe mos sjellja e nj akti administrativ n afatin e prcaktuar,
llogaritet sikur t jet sjell dhe se pala me at sht refuzuar.
Koht e fundit, (prve akteve individuale administrative t organeve t administrats (vendimet administrative) me t cilat pals i njihet ndonj e drejt ose i imponohet ndonj detyrim), lnd
e kontestit administrativ si kontroll gjyqsor mbi ligjshmrin n punn e organeve t administrats dhe organeve tjera, jan edhe llojet tjera t akteve individuale, si edhe aktet e organeve
shtetrore t sjella n form t nj shkrese me t cilat jan rregulluar marrdhniet individuale
dhe konteste t dala prej kontratave t lidhura administrative t cilat jan me interes publik ose
n t cilat njra an sht organ shtetror ose organizat me autorizime publike.
Aktet e tilla individuale pr t cilat mund t udhhiqet kontest administrativ jan p.sh.: (1) aktet individuale t sjella n procedur zgjedhore kur mbahen zgjedhjet, p.sh., pr zgjedhjen e deputetve, pastaj, (2) vendimet pr zgjedhje, emrim, respektivisht caktim ose shkarkim t bartsve
t funksioneve publike dhe t npunsve shtetror udhheqs (sekretart shtetror, etj.), m tej,
(3) kontestet e lidhura me zbatimin e kontratat e lidhura (administrative) pr prokurime publike,
kontratat pr koncesion, p.sh., pr shfrytzimin e burimet minerale, pr shfrytzimin e hapsirs s
menduar pr plazh pran liqenit, etj. Gjykata administrative sht kompetente t vendos edhe (4) pr
zgjidhjen e konfliktit t kompetencave midis organeve t administrats shtetrore, midis komunave
t Qytetit t Shkupit dhe bartsve t funksioneve publike (Kryetart e komunave), n qoft se nuk sht
parapar mbrojtje tjetr gjyqsore.
ORGANET KOMPETENTE PR ZGJIDHJEN E KONTESTEVE ADMINISTRATIVE
N t shumtn e vendeve kontrolli administrativ-gjyqsor sht n kompetenc t gjykatave t veanta administrative, t themeluara me qllim t ushtrojn kontroll gjyqsor mbi aktet
konkrete administrative14. Tek ne, kontrollin e ligjshmris pr zgjidhjen e shtjeve administrative,
14 N disa vende p.sh., n Angli dhe n SHBA, kontestet administrative i zgjidhin gjykatat e me kompetenca t prgjithshme t cilat gjykojn edhe
konteste penale. Administrata n kontestin administrativ n kto sisteme sht vetm pal, si sht do pal tjetr, pa asnj privilegj. N vendet
tjera, si p.sh., Franc, pr gjykim n konteste administrative themelohen gjykata t veanta administrative, t cilat kryesisht ushtrojn kontroll mbi
punn e administrats shtetrore dhe t cilat jan n gjendje t sigurojn mbrojtje m efikase t t drejtave dhe interesat e qytetarve dhe subjekteve tjera.
90
i cili kryhet prmes kontestit administrativ, sht n kompetenc t Gjykats administrative n

shkall t par dhe Gjykata e Lart e Republiks s Maqedonis n shkalln e dyt sipas ankess
dhe mjeteve t jashtzakonshme juridike. Kontestet administrative i zgjidhin gjykatsit profesionist pr
konteste administrative.
Gjykata administrative si gjykat e specializuar mund t vendos shtje administrative pr t
ciln sht iniciuar dhe udhhiqet kontest administrativ, ta anuloj vendimin, gjithmon kur do t gjej
se n procedur, para sjelljes s tij ose gjat sjelljes s tij sht shkelur dispozita materiale ose formale15.
Sipas rregulls, Gjykata administrative n kontestet administrative vendos n shkall t par.
Kundr aktgjykimit t shkalls s par t Gjykats administrative lejohet ankes n Gjykatn e lart.
Nse sht paraqitur ankes, aktgjykimi bhet prfundimtar pas kalimit t kohs t s drejts s vendosjes n shkalln e dyt.
Nse gjykata vendos n shkall t par dhe t fundit, aktgjykimet e saj bhen t plotfuqishme,
menjher pas sjelljes dhe drgimit t tyre.
PYETJE:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Shpjegoni qllimin dhe arsyet pr udhheqjen e kontestit administrativ.

far mund t jet lnd e kontestit administrativ?
Shpjegoni heshtjen e administrats si lnd n kontestin administrativ.
Cilat akte administrative nuk mund t jen lnd e kontestit administrativ?
Cilat organe jan kompetente pr zgjidhjen e kontesteve administrative?
Si vendos Gjykata administrative sipas ankess s parashtruar kundr aktgjykimit t saj?
INICIMI I KONTESTIT ADMINISTRATIV

PADIA SI MJET JURIDIK ME T CILIN INICIOHET KONTESTI ADMINISTRATIV
T drejt pr t iniciuar kontest administrativ si padits ka do person fizik ose juridik i cili mendon
se me aktin administrativ i sht shkelur ndonj e drejt ose interes direkt. Kontesti administrativ si form
e mbrojtjes gjyqsore mbi ligjshmrin e akteve administrative, nuk sht mnyr e rregullt juridike (e
mbrojtjes), si sht me organet e administrats t cilat kur kan sjell ndonj vendim prfundimtar n
procedur administrative, ato jan t obliguar ta sjellin n shqyrtim n Gjykatn administrative.
Aktet administrative prfundimtare nuk drgohen pr vlersim t ligjshmris s tyre sipas detyrs zyrtare. Kontrolli gjyqsor i ligjshmris s akteve administrative, gjithmon duhet
t iniciohet.
Gjykata administrative si gjykat kompetente, pr t kryer vlersimin e ligjshmris s nj akti
administrativ, nevojitet tek ajo t iniciohet kontest administrativ. Pr inicimin e kontestit administrativ, gjithashtu, si edhe pr inicimin e kontestit pronsor ose civil para gjykats m t ult, nevojitet t parashtrohet padi., si mjet juridik m shpesh i prdorur n procedurat gjyqsore. Pr dallim
prej kontesteve t cilat udhhiqet para gjykatave t rregullta, ky mjet juridik me t cilin iniciohet kontest
administrativ sht quajtur padi administrative-gjyqsore.
15 Gjykata administrative si gjykat e specializuar pr zgjidhjen e kontesteve administrative, tek ne jan themeluar n vitin 2006. Para ksaj, kto
konteste ishin n kompetenc t Gjykats s Lart t Republiks s Maqedonis.
91
Pr prpilimin e padis me t ciln iniciohet, respektivisht themelohet nj kontest administrativ

nuk jan parapar kushte t rrepta formale, por, megjithat, ajo duhet t prmbaj pjes t domosdoshme me t cilat do t mnjanohen paqartsit, si n aspektin e palve dhe akteve ligjshmria e t
cilave kontestohet, ashtu edhe n aspektin e kuptueshmris s vet krkess paditse.
Secila padi duhet ti prmbaj kto pjes thelbsore: 1) shenja e paditsit, emri, mbiemri,
profesioni dhe vendbanimi, nse kemi t bjm me person fizik, respektivisht emri dhe selia e personit
juridik (institucion, etj.), 2) shenja e aktit administrativ (vendimi), kundr t cilit sht parashtruar padi,
me bashkngjitjen e origjinalit ose kopjes, 3) prshkrim i shkurt i gjendjes faktike t shtjes administrative dhe shkaqet pr t cilat iniciohet kontesti administrativ, 4) propozim n baz t t cilit do t shihet
n cilin drejtim dhe n far mase krkohet anulimi i aktit t kontestuar.
Nse n padi mungon ndonj prej elementeve thelbsore, do t llogaritet se sht e parregullt
dhe n at rast gjykata sht e autorizuar t ftoj paditsin dhe ta obligoj pr nj afat t caktuar ti
prmirsoj. Nse paditsi nuk paraqitet n ftes ose nse t metat n padi nuk prmirsohen n afatin
e caktuar, padia sipas ligjit refuzohet.
Padia me t ciln kontestohet ligjshmria e aktit administrativ (vendimi), parashtrohet
deri te Gjykata administrative n afat prej 3 dit pas drgimit t pals, qoft direkt ose prmes
posts. Padia nuk parashtrohet prmes organit vendimi i t cilit kontestohet, si sht me ankesn
kundr vendimit t shkalls s par t sjell n procedur administrative. Kjo sht me qllim t mbrohen t drejtat e qytetarit prej egoizmit eventual t organit i cili ana e paditur n kontestin administrativ.
Padia kundr akteve individuale t sjella n procedur zgjedhore, gjat zgjedhjes, p.sh., t
deputetve, parashtrohet n afat prej 3 dit nga dita e sjelljes, respektivisht shpalljes.
Pr mos plotsimin e detyrimeve t kontrats administrative, padia parashtrohet n afat
prej 30 dit kur sht konstatuar mos plotsimi i detyrimit.
Ankesa parashtrohet n dy kopje. Kopja e dyt i drgohet t paditurit pr t marr prgjigje pr
padin prej tij. Pr paln injorante, respektivisht analfabete dhe me njohuri t pamjaftueshme padia
mund t deklarohet gojarisht n procesverbal para Gjykats administrative.
Nse me padi krkohet kthimi i lnds ose kompensim i dmit, n at duhet t prmendet lnda
ose lartsia e dmit t psuar.
Paditsi ka t drejt n do faz dhe stad t kontestit administrativ t heq dor prej padis.
LEGJITIMIMI, RESPEKTIVISHT AUTORIZIMI PR PJESMARRSIT N KONTESTIN ADMINISTRATIV
Pjesmarrsit n kontestin administrativ duhet t posedojn identifikimin prkats n baz t s
cils me ligj u njihet e drejta t jen pal n kontestin administrativ.
Identifikimi aktiv ose autorizimi pr parashtrimin e padis administrative-gjyqsore q t mund
t iniciohet kontest administrativ me ligj sht kufizuar n rrethin e ngusht t personave, respektivisht
organizatave. Personat, respektivisht organizatat e autorizuara t parashtrojn padi administrative-gjyqsore pr kontest administrativ pr nj lnd administrative t caktuar, posedojn identifikim aktiv
pr inicimin e kontestit administrativ. Identifikim aktiv mund t ket vetm ai person t cilin ajo e
tangon ose e godet. Ai mund t jet individ ose person juridik t cilit me aktin administrativ i sht
shkelur ndonj e drejt ose ndonj interes personal i bazuar n ligj. Mundsia pr shkeljen e interesit
personal, ekziston edhe kur me aktin administrativ paditsit i sht shkaktuar dm personal.
92
Identifikim pasiv pr pjesmarrje n kontestin administrativ, mund t ket vetm organi

shtetror i cili e ka sjell aktin administrativ, ligjshmria e t cilit kontestohet. Kjo, me fjal tjera, sht
ana e paditur n kontestin administrativ.
PYETJE:
1.
2.
3.
4.
far mund t jet identifikimi pr pjesmarrsit n kontestin e iniciuar administrativ?

Prshkruani prmbajtjen e padis me t ciln iniciohet kontesti administrativ.
Cili sht ndikimi i padis?
Si drgohet, respektivisht dorzohet padia?
PALS N KONTESTIN ADMINISTRATIV

ANA E PADITUR N KONTESTIN ADMINISTRATIV
I paditur, respektivisht an e paditur n kontestin administrativ, m shpesh sht organi i cili e ka
sjell aktin prfundimtar administrativ (vendimin), ligjshmria e t cilit kontestohet. Ndonjher, n at
rol mund t gjendet edhe organ m i lart shtetror.
M shpesh si nj prej palve n kontestin administrativ sht organ i administrats shtetrore
ose organ tjetr shtetror.16 N sistemin ton juridik organi i cili e sjell aktin administrativ, ligjshmria e t cilit kontestohet, nuk sht vetm an e paditur n kontestin administrativ, por, ai/ajo
ka edhe cilsin e pals n kontest. Pr shkak se do organ shtetror, respektivisht i autorizuar i cili
mund t sjell akte administrative n shtje t caktuara administrative, njkohsisht posedon edhe
cilsin e t ashtuquajturit person administrativo-juridik, respektivisht afatsi t jet barts i t drejtave dhe detyrimeve t caktuara n marrdhniet administrative-juridike.
Nocioni person administrativ-juridik, n aspektin e t drejtave dhe detyrimeve sht i ndryshm prej nocionit t cilin e ka ndonj person civil, publik ose personi tjetr juridik.
Sipas ksaj, pala ose ana e paditur n kontestin administrativ mund t jet do organ shtetror i
cili sipas ligjit sht i autorizuar t sjell akte administrative prfundimtare. N radh t par, ato jan organet e administrats shtetrore t t gjitha sferave administrative, pastaj edhe organet tjera shtetrore
kur sjellin vendime pr shtje administrative, si edhe institucione t caktuara t cilat ushtrojn veprimtari t shrbimit publik (universitetet, fondacionet pr sigurim social, ndrmarrjet publike, etj.) dhe organizatat tjera, kur me dispozita t veanta pr organizatat dhe punn e atyre shrbimeve sht caktuar
vendimi i tyre t ket karakter t aktit prfundimtar administrativ.
Organi m i lart shtetror prej organit t paditur (organ i shkalls m t lart) sht organ i cili
gjithashtu mund t paraqitet si pal n kontestin administrativ. Organi m i lart n do kontest administrativ n lidhje me ligjshmrin e aktit t tij administrativ, mund n do faz t procedurs t paraqitet dhe
organit t paditur ti ofroj ndihm n mbrojtje t tij, respektivisht n konstatimin e lartsis materiale17.
16 Rreth ksaj jan mbajtur diskutime teroike n kuptimin: a mund kjo an e paditur t llogaritet pal n kontest, sipas ksaj edhe a mund edhe vet
kontesti administrativ t llogaritet si kontest n kuptimin ligjor t fjals.
17 Organi m i lart nuk paraqitet si interveno, por si pal (an e paditur), njjt si organi i paditur. Me przierjen e tij n kontest administrativ organi
m i lart nuk paraqitet n vendin e organit t paditur, por t dy bashk (i padituri dhe organi m i lart) veprojn si an e paditur n kontestin e
njjt administrativ. Edhe njri edhe tjetri gjat procedurs mund t ndrmarrin veprime procedurale, me at q, nse midis veto nuk pajtohen, si t
vrteta do t llogariten veprimet t cilat i ka ndrmarr organi m i lart.
93
PADITS N KONTESTIN ADMINISTRATIV

Rrethi i personave dhe organizatave t cilat sipas ligjit jan t autorizuar t iniciojn kontest administrativ sht i kufizuar. Por, edhe prkundr kufizimeve, numri i ktyre personave nuk sht edhe aq
i vogl si mendohet zakonisht. Kshtu, prve individve dhe personave juridik (shoqrit tregtare, institucionet), si padits t zakonshm n kontestin administrativ, autorizimin pr inicimin sht zgjeruar
edhe n subjekte tjera, si organizata specifike, si jan organizatat e sindikatave dhe organizatat tjera
shoqrore. (shoqata qytetare, organizatat qeveritare dhe joqeveritare dhe organizata tjera).
Individi sht do person fizik i cili posedon aftsi t pals (respektivisht ligjore) t mund t jet
padits n kontestin administrativ. Kuptohet se ky person prve aftsis s prgjithshme (t jet barts i
t drejtave dhe detyrimeve), duhet t posedoj edhe legjitimitet t pals, si kusht i veant, kurse kjo do
thot se midis tij dhe asaj q sht lnd e kontestit duhet t ket lidhje direkte. Lidhje direkte me lndn
ka vetm individi i cili mendon se me aktin administrativ i sht shkelur ndonj e drejt ose interes ligjor i
tij i bazuar n ligj. Padits n kontestin administrativ, sipas ksaj, mund t jet do shtetas i yn ose i huaj.
Personi juridik sht subjekt ligjor i cili nuk sht person fizik, por nj lloj i organizats ose shoqats s personave, t cilve me dispozitat e prgjithshme ligjore me t cilat sht rregulluar rendi juridik
dhe sistemi juridik, t nj vendi u sht dhn t jen subjekte (persona) n t drejtn, njjt, sikurse
personave fizik t mund n komunikacionin ligjor t jen barts t t drejtave dhe detyrimeve. Cilsi
t personit juridik posedon shteti yn si Republik, pastaj njsit e vetqeverisjes lokale (komunat dhe
Qyteti i Shkupit), bashksit vendore dhe t tjera.
Nj person juridik pr t qen padits, sipas ksaj, edhe pal n procedur administrative, sipas
ligjit nevojiten kushte t njjta, t cilat krkohen pr individin, respektivisht pr personin fizik si pal n
kontestin administrativ18
PERSONAT E TRET OSE T INTERESUAR N KONTESTIN ADMINISTRATIV
Si sht thn ant kryesore n kontestin administrativ jan paditsi dhe i padituri. Pa ata ose
pa njrn prej atyre palve nuk mund t ket kontest administrativ. Megjithat, prkrah tyre, me ligj sht
parapar edhe personi i tret t mund t marr pjes n kontestin administrativ. Ai mund t jet vetm
personi t cilit anulimi i aktit administrativ t kontestuar, direkt sht n dm t tij.... Pr arsyen e thjesht
se dmi i cili del prej aktit administrativ t anuluar, mund t jet aq, sa t shkel t drejtn ose interesin juridik, prandaj me ligj personit t tret i njihen t gjitha t drejtat e pals n kontestin administrativ.
Prej ksaj del se personi i tret si i interesuar ka t drejt t krkoj edhe t bashkngjitet n ann
e kontestin administrativ, krkesa e t cilit m s shumti prgjigjet me interesat e tij. Ai, m shpesh do
t bashkngjitet n ann e organit t paditur, sepse ai, zakonisht, krkon akti administrativ t mbetet
n fuqi prej t cilit pr personin e tret del dobi e caktuar (ligjore ose interes). Personi i tret i interesuar
mund t jet nj (person fizik) ose person juridik.
PYETJE:
1.
2.
Cilat jan ant n kontestin e ngritur administrativ?

far nnkuptojm me personin e tret ose t interesuar n kontestin administrativ?
18 Ekziston mundsi organizata shoqrore, p.sh., sindikata, t przihet dhe t paraqitet, m von, n kontest administrativ tashm t ngritur nga ana
e antarit t saj, edhe at n secilin stad t procedurs, n rolin e t przierit ndihms (Przijes) dhe t ndrmarr veprime n dobi t tij, n qoft
se nuk sht n kundrshtim me deklaratat dhe veprimet e vet pals. Kjo e drejt, pr ti mbrojtur antart e vet u takon organizatave shoqrore
me rregullat e t cilave kjo sht rregulluar. Pr tu paraqitur organizata shoqrore si padits n kontest administrativ nevojitet pr kt t pajtohet,
respektivisht t pranoj antari i saj n emrin e t cilit sht paraqitur padia.
94
ZHVILLIMI I KONTESTIT ADMINISTRATIV SIPAS PADIS

N procedurn sipas padis pr udhheqjen e kontestit administrativ, teoria dhe praktika dallojn dy faza prej t cilave a para njihet si procedur paraprake, kurse e dyta procedur e rregullt.
N procedurn paraprake ose fazn e par t procedurs sipas padis, ndrmerren t gjitha
veprimet e nevojshme me t cilat sigurohen shqyrtimi meritor i padis. N at vlersohet a i plotsojn t gjitha kushtet e nevojshme paditsi dhe padia pr udhheqjen e kontestit administrativ,
respektivisht a sht akt administrativ akti i kontestuar dhe nse sht, sipas ligjit a prmban at
q sht kush dhe mundsit pr vlersimin e ligjshmris.
Gjykata n procedurn paraprake do ta refuzoj padin me vendim, nse nuk jan plotsuar
kushtet formale, si p.sh.: padi nuk sht n koh, padi sht e parashtruar parakohe, respektivisht para
skadimit t afateve t parapara pr inicimin e kontestit administrativ pr shkak t heshtjes s administrats, ose nse me akt administrativ i cili kontestohet nuk preket e drejta e paditsit, as interesi i tij
personal i bazuar n ligj, etj.
Nse gjykata administrative, nuk e refuzon padin pr t metat formale kalon n fazn e dyt,
respektivisht n procedurn e rregullt t padis n t ciln hyjn n zgjidhjen e padis dhe n seancn meritore pr shtjen juridike t kontestuar.19
Lnda llogaritet se sht e pjekur pr zgjidhje n procedurn e rregullt, kur do t arrijn
t gjitha dokumentet e krkuara pr lndn, prfshir edhe prgjigjen mbi padis. Nse edhe pas
skadimit t afatit t caktuar pr prgjigje mbi padin, nuk ka prgjigje, ajo nuk sht penges t kalohet n
zgjidhjen e shtjes s kontestuar administrative, pa marr parasysh se nuk sht dhn prgjigje, sepse
kemi t bjm me t drejtn e pals, e cila sipas gjetjes s tij mund, por edhe mund t mos e shfrytzoj.
Mungesa e dokumenteve, prkundrazi paraqet penges, gjykata t punoj dhe prandaj te organi i paditur
qndron detyrimi ato ti drgoj. Nse dokumentet nuk drgohen n koh, gjykata sht e obliguar edhe
nj her ti krkoj dhe nse prsri nuk drgohen, respektivisht nse organi i paditur sht prgjigjur se
nuk mund ti drgoj, gjykata n at rast shtja do t merret n shqyrtim pa dokumentet (aktet).
Pas zbatimit t procedurs s rregullt n t ciln shqyrtohen t gjitha dokumentet e lnds,
kalohet n zgjidhjen e lnds, s pari, pr bazn juridike t padis, kurse pastaj edhe pr ligjshmrin e vendimit t kontestuar.
Rezultati i vendimmarrjes, m shpesh sht sjellja e aktgjykimit me t cilin padia refuzohet,
ose aktgjykim me t cilin akti administrativ i kontestuar anulohet.
Aktgjykimet jan t domosdoshme dhe t ekzekutueshme.
Kundr vendimit t shkalls s par (vendim, aktgjykim) n kontestin juridik mund t paraqitet ankes deri te Gjykata e Lart e RM-s. E drejta pr t paraqitur ankes, kur ajo lejohet e kan t
gjith ato persona t cilt jan aftsi dhe autorizim t jen pal n inicimin e kontestit administrativ.
N ankes duhet t prfshihen kto pjes: 1) shnimi i aktgjykimit, respektivisht vendimit t
gjykats; 2) shkaqet pr t cilat refuzohet vendimi i gjykats, respektivisht t metat formale dhe materiale t vendimit; 3) vllimi n t cilin refuzohet vendimi (n trsi ose vetm n pjes t caktuara).
Afati pr parashtrimin e ankess kundr vendimit t sjell n kontest administrativ sht 15 dit,
llogaritur prej dits s dorzimit pals. Ankesa mund t parashtrohet edhe gojarisht n procesverbal
pran Gjykats s Lart.
19 Nuk prjashtohet mundsia, gjykata edhe n procedurn e rregullt t vendos edhe pr shtje t cilat sht dashur t vendos n procedurn
paraprake, t cilat n at faze nuk kan mundur t prpunohen.
95
Procedura sipas ankess sht e ngjashme me at e cila vlen pr mjetin e rregullt juridik
(ankes) n procedur administrative. Gjykata, nse gjen se ankesa nuk sht n koh dhe e lejuar, me
vendim do ta refuzoj n qoft se gjen se nuk i plotson kushtet e nevojshme. Kundr ktij vendimi,
mund t paraqitet ankes e veant, gjithashtu n afat prej 15 dit dhe nse vlersohet se sht e arsyeshme, njkohsisht do t vendoset edhe pr shtjen kryesore edhe pr bazn e ankess.
N procedurn e kontestit administrativ prkrah ankess mund t prdoren prsritja dhe
mjetet e tjera t jashtzakonshme.
Prsritja e procedurs si mjet i jashtzakonshm juridik iniciohet kundr aktgjykimeve
prfundimtare dhe t plotfuqishme, respektivisht vendimeve, q nuk sht rast me ankesn.
Njjt si edhe pr ankesn, edhe pr inicimin e prsritjes s procedurs t autorizuar (legjitim) jan
vetm ato persona t cilt n kontestin e mparshm kishin cilsin e pals. Ata jan: paditsi, organi i
paditur dhe personat e tret t interesuar, nse ka.
PYETJE:
1.
2.
3.
Shpjegoni rndsin e ekzaminimit paraprak t padis dhe cilat veprime ai i prfshin?

Shpjegoni shkurtimisht procedurn e rregullt sipas padis dhe rezultatin e saj?
Shpjegoni rndsin e ankess n kontestin administrativ-gjyqsor?
96
E DREJTA PENALE VEPRA PENALE

NOCIONI DHE RNDSIA E T DREJTS PENALE MATERIALE
E drejta penale sht deg pozitive ligjore e s drejts e cila i prmban norma juridike me t cilat
n mnyr m specifike sigurohet mbrojtje ligjore e vlerave personale t pranuara dhe shoqrore
(jetn, shndetin, integritetin trupor, familjen, pronn, etj.) dhe disa vlera t veanta t bashksis
shtetrore (rendi kushtetues, rendi juridik, integriteti territorial, siguria, etj) prej sjelljen e individve
ose grupeve me t cilat, ato vlera shkelen ose rrezikohen.
Shkeljet m t rnda t ktyre rregullave pr sjelljet gjithmon jan vendosur n nj sistem t
normave t quajtur e drejt penale.
E drejta penale prej degve tjera t s drejts dallohet sipas mnyrs me t ciln sigurohet mbrojtja e vlerave dhe t mirave t caktuara, respektivisht sipas specifiks s sanksioneve t tyre. sanksionet
n t drejtn penale zn nj vend kryesor midis dnimeve penale. Ato mund t ken tipare edhe t
formave m t rnda t dhunimit. Sanksionet penale, veanrisht dnimet penale mjeti i fundit ndaj t
cilave orientohet bashksia shtetrore pr t mbrojtur vlerat (t mirat juridike) prej sjelljeve t rrezikshme.
Kjo do thot se n kohn e sotme mjet kryesor n luftn kundr sjelljeve t rrezikshme sht
parandalimi i cili konsiston n ndrtimin e nj sistemi t tillt t marrdhnieve dhe masave n shoqri,
me t cilat mnjanohen dhe pengohen shkaqet t cilat ojn deri t shkelja e disa vlerave dhe t mirave.
Kjo do thot se, rndsia n luftn kundr krimit duhet ti jepet shkaqeve dhe jo pasojave.
Kuptohet se shoqria nuk mund t heq dor prej nevojs s mnyr s arsyeshme represive
pr pengimin e veprave kriminale dhe veprave tjera, n qoft se mjetet tjera pr mbrojtjen e vlerave
shoqrore pr t cilat bhet fjal jan t pamjaftueshme. Hapi i par i till n zbatimin e mnyrave
represive sht harmonizimi i disa sjelljeve devijuse pr veprat e dnueshme dhe prcaktimin e sanksioneve dnuese pr kryersit e veprave t tilla.
N literatur, e drejta penale sht e njohur edhe si e drejta dnuese. E drejta dnuese sht
nocion dhe shprehje m e gjer se e drejta penale. Ajo i prfshin t gjitha normat juridike edhe t s
drejts penale edhe t asaj pr kundrvajtje, m gjer edhe t s drejts disiplinore, me t cilat sigurohet mbrojtja e marrdhnieve t caktuara n shoqri. Ngjashm me kt sht edhe me nocionin dhe
shprehjen vepr e dnueshme, me t ciln si shprehje m e gjer jan parapar t gjitha deliktet e
dnueshme n sistemin ton juridik: deliktet penale, cenimet, kundrvajtjet dhe deliktet disiplinore
t vilat mund t shqiptohen n nj prej procedurave penale, si jan: procedura penale, procedura pr cenime, procedura pr kundrvajtje dhe procedura disiplinore.
97
e
Procedurat
dnueshme
Procedur
disiplinore
Procedur
pr
kundrvajtje
Procedurpr
cenim
()
(tregtare)
Procedur penale
()
Delikte
t dnueshme
(vepra)
Delikte
disiplinore
Delikte
pr kundrvajtje
()
Delikte t cenimit
()
(cenime)
Delikte ()
penale (vepra)
Fig. 4 Llojet e veprave t dnueshme dhe llojet e procedurave t dnueshme n t cilat shqiptohen ato vepra
E drejta penale prve n t drejt penale materiale dhe formale, ajo ndahet edhe n t drejt t
prgjithshme penale e cila vlen pr t gjith qytetart dhe e drejt penale e veant e cila vlen vetm
pr kategori t caktuara t qytetarve, si p.sh., persona ushtarak, t mitur, etj. Duhet t prmendet edhe
ndarja n t drejt penale kombtare dhe ndrkombtare. E drejta penale ndrkombtare paraqet
prmbledhje t rregullave t s drejts ndrkombtare me t cilat jan prcaktuar sjelljet e njerzve t
cilat jan shpallur si vepra penale ndrkombtare pr t cilat jan prcaktuar kushtet pr prgjegjsi
t kryersve t ktyre veprave. Kjo e drejt u paraqit n Luftn e dyt botrore n luftn kundr terrorizimit, drogs, kriminaliteteve, krimet e lufts n rajonet n t cilat ka luft, etj.
NOCIONI DHE KARAKTERISTIKAT E VEPRS PENALE

DEFINICIONI I VEPRS PENALE
Vepra penale n kodin penal t Republiks s Maqedonis sht definuar si vepr kundrligjore
e cila me ligj sht prcaktuar si vepr penale dhe karakteristikat e s cilave jan prcaktuar me ligj.20
N literaturn juridike pr nocionin vepr penale mund t gjenden m tepr definicione, kurse
kjo do thot se pr at edhe nuk ka definicion t vetm i cili do t vlente pr t gjitha sistemet juridike
dhe pr do koh. Secili definicion n nj far mnyr kontribuon n prcaktimin e karakteristikave t
veprs penale.
Definicioni pr nocionin e prgjithshm t veprs penale sht dhn edhe nga ana e kodit ton
penal. Vepra penale sht e prcaktuar me ligj, sjellje kundrligjore e rrezikshme dhe e fajshme e
njeriut pr t cilin sht parapar dnim penal21. Ky definicion pr nocionin e prgjithshm t veprs
penale i kodit ton penal prgjigjet me konceptin bashkkohor t shkencs bashkkohore penale.
Prej asaj q u tha, del se veprn penale e karakterizojn disa cilsi (elemente) t cilat duhet t
plotsohen q t mund sjellja e caktuar njerzore t shnohet si vepr penale.
20 Definicioni gjendet n librin e t drejts penale t prof. dr. Gjorgji Marjanoviq, Fakulteti i drejtsis Justiniani i I Shkup.
21 Risi sht se pr her t par edhe n vendin ton, personat juridik njihen si subjekte t prgjegjsis penale q sht pasoj e paraqitjes s formave t saj t kriminalitetit, veanrisht n ekonomi dhe ekologji, p.sh., korrupsioni, larja e parave, kontraband, mashtrim i konsumatorve, ndotja
e natyrs, etj.. Me sanksionimin e prgjegjsis s personave juridik do t krijojn kushte pr shuarjen e ktyre formave t reja t krimit. Pr kt na
obligojn edhe konventat dhe dokumentet tjera t Unionit Evropian edhe t OKB-s.
98
CILSIT OSE ELEMENTET E VEPRS PENALE

Sipas shum autorve t cilt merren me kt materie, veprn penale e prbjn kto cilsit, respektivisht elemente: (1) vepra t jet sjellje njerzore, respektivisht veprim njerzor (aktiv ose pasiv), (2) sjellja t jet kundrligjore, respektivisht t jet n kundrshtim me ligjin, (3) kryersi pr at sjellje t vuaj
dnim (t jet i fajshm) dhe (4) sjellja si vepr penale t jet e dnueshme. Disa autor n elementet e
veprs penale i shtojn edhe kto: vepra t jet e parapar me ligj dhe vepra t paraqet rrezik pr shoqrin.
GJENEZA E VEPRS PENALE DHE KUSHTET PR EKZISTIMIN E SAJ
do vepr penale ka gjenezn e vet ligjore. Gjenezn e veprs penale e prbjn t gjitha
cilsit, respektivisht elementet e saj t cilat mund t jen t prgjithshme (pr t gjitha veprat penale) dhe t veanta (karakteristike vetm pr nj vepr penale t veant).
N teori ekzistojn m tepr botkuptime pr gjenezn ligjore t veprave penale. Sipas nj pikpamje, gjeneza e veprs penale, paraqet prmbledhje t t gjitha elementeve t saj t veanta me
t cilat ajo sht parapar (prcaktuar) n ligj dhe me t cilat ajo dallohet prej do vepre tjetr
penale, madje edhe me veprat e lidhura me t. Elementet e veanta t veprs penale pr do vepr jan
t ndryshme, ve ksaj do vepr penale sht e ndryshme.
Sipas nj botkuptimi tjetr, gjeneza e vepr penale sht prmbledhje e atyre elementeve
me t cilat prshkruhet sjellja e kryersit t veprs dhe pr t pasur faj pr kryersin, ato elemente
duhet jen t prfshira n vetdijen e tij si marrdhnie e tij psikologjike me veprn e kryer.
Kushtet objektiv, si rrethana objektive, pr tia ln fajin dikujt, sipas ktij botkuptimi, nuk
hyjn n gjenezn (thelbin) e veprs penale (si p.sh., puna e pakujdesshme e nj puntori n ndrmarrje do t ishte vepr penale vetm nse ajo ka shkaktuar dm).
Prej ksaj del se gjeneza si thelb i do vepre penale prcaktohet n mnyr objektiv ose objektive-subjektive. N rastin e par, gjenezn e veprs penale e prbjn vetm, rrethanat objektive
t cilat e karakterizojn veprn, pa dallim nse prej saj kan dal ose jo pasoja, (p.sh., dm, vdekje,
etj.), kurse n rastin e dyt edhe t part edhe t dytt, si prmbledhje e t gjitha elementeve, ku
rndsi t veant ka fajsia si kusht shum i rndsishm subjektiv.
Pr gjenezn e veprs penale, sipas ksaj, mund t ndahen dy pjes prej t cilave njra sht objektive, kurse tjera subjektiv. N gjenezn e veprs penale, e nevojshme dhe gjithmon, hyjn veprimi (sjellja, iniciativa) me t cilin sht kryer vepra, kurse tej nj pjes e madhe e veprave penale
edhe pasoja edhe rrethanat tjera, p.sh., mjeti me t cilin sht kryer vepra, mnyra n t ciln sht
kryer (vrasje mizore dhe monstruoze), koha e kryerjes (n kushte t fatkeqsive elementare), vendi (n
hapsir t hapur), rrethanat tjera (farefis, vlla, motr si autor dhe t ngjashm) etj.
Mbisundon botkuptimi objektiv, se n gjenezn e veprs penale duhet t bjn pjes kushtet
objektive t inkriminimit si kushte pr ekzistimin e veprs penale. Kjo do thot se n gjenezn sht me
rndsi t ekzistoj veprimi me t cilin sht kryer vepra pa dallim nse prej tij kan dal poseduesit.
OBJEKTI I VEPRS PENALE
Objekti i veprs penale mund t jet ndonj e mir ose interes t cilit i sht drejtuar, respektivisht me t ciln ato jan t rrezikuara. E mira ose interesi si vlera paraqesin objekt t mbrojtjes
ose objekt mbrojts i veprs penale. Ekzistojn dy lloje t objektit mbrojts: objekt i prgjithshm dhe
objekt grupor. Objektet e prgjithshme t mbrojtjes jan objekte t prbashkta t t gjitha vlerave t cilat kan mbrojtje juridiko-penale, kurse ato jan qytetart dhe bashksia shtetrore. Objekt
99
mbrojts grupor objekti i prbashkt i grupit, p.sh., parti politike, organizat joqeveritare, etj. Objekt
mbrojts grupor mund t paraqes edhe nj grup i veprave penale, p.sh., kundr jets, integritetit trupor, nderi, reputacioni, etj. Ekziston edhe objekt i cili paraqet objekt t veprimit t veprs penale.
SUBJEKTI I VEPRS PENALE (VEPRIMI SI VEPR E NJERIUT)
Si vepr penale para s gjithash sht vepra e njeriut, kurse mund t jet edhe e personit juridik.22
Kjo do thot se subjekt i veprs sht njeriu (personi fizik). Me zgjerimin e prgjegjsis penale
edhe tek personat juridik, subjekt i veprs penale bhet edhe personi juridik.
Si, tanim u tha, vepr penale sht vepra e njeriut dhe jo e ndonj ndryshimi t shkaktuar prej
ndonj ndodhi natyrore. Ai sht akt fizik, akt i paprfunduar dhe jo mendim, planifikim i nj vepre e
cila nuk ka manifestime t jashtme. Megjithat, ajo nnvizoi se do veprim i njeriut i cili prgjigjet me
ndonj dispozit ligjore t ndonj vepre penale sht vepr penale. Vepra penale, para s gjithash
sht sjellje kundrligjore e dshiruar (vullnetare) e njeriut. Prej ktu, lvizjet e njeriut t cilat nuk
paraqesin akte t vullnetit t tij (p.sh., lvizjet n ndrr, si sht me somnambult, n gjendje t delirit,
menduris ose akte tjera t forcs fizike t cilat nuk mund t ndalohen) nuk jan vepra penale.
Veprimi i jashtm i njeriut i cili paraqet vepr penale mund t konsistoj n kryerjen ose moskryerjen (lshimin). N rastin e par kryersi shkakton dika q sht e ndaluar, shkel nj norm t
ndaluar (p.sh., norma me t ciln sht ndaluar nj personi tjetr ti shkaktohet lndim trupor), kurse n
rastin e dyt, kryersi lshon t kryej ndonj veprim i cili, edhe ashtu sht i obliguar t kryej, me
t cilin shkel nj norm imperative juridike t caktuar (p.sh., personi q punon me shinat e hekurudhs
(punonjs i hekurudhs) bn lshim n spostoj binarin dhe si pasoj ndodh ndeshja e trenave).
Ekzistojn vepra penale t cilat mund t kryhen vetm me moskryerje (p.sh., me mosdhnie
ndihm personit i cili sulmohet n rrezik direkt pr jetn), kurse ekzistojn edhe t tilla t cilat mund t
kryhen edhe me kryerje, kryerja (veprim aktiv, sjellje) dhe me moskryerje (me lshim) nga ana e
personit i cili ka qen i obliguar t kujdeset t mos paraqitet pasoj e dmshme me ndrmarrjen e nj
veprimi me t cilin pengohet paraqitja e pasojs s dmshme). P.sh. vepra penale vrasje (Ai i cili do t
privoj prej jets nj person tjetr....) mund t kryej me kryerje, veprim aktiv (sulm mbi jetn) dhe me
lshimin e personit i cili ishte i obliguar t kujdeset pr jetn e personit, me ndrmarrjen e veprimeve
me t cilat do tia shptoj jetn (p.sh., nna nuk vepron pr tia shptuar jetn fmijs s vet i cili mbytet
n uj, edhe pse ka mundur tia shptoj pa ndonj rrezik pr jetn e saj).
Tek vepra penale e kryer prej pakujdesis mjafton n vullnetin e kryersit t bn pjes veprimi,
pa mos br pjes edhe pasoja. Kryersi mund t prgjigjet pr pasojat e veprs penale t kryer, vetm nse
ekziston lidhje (shkak-pasoj) midis veprimit t ndrmarr dhe pasojat e atij veprimi, kurse kjo d.m.th. pasoj
nuk do t kishte n qoft se nuk ka veprim t kryer. N shkaqet prkrah veprimit njerzor,mund t numrohen edhe kushte tjera (p.sh., fuqit natyrore, gjendjet natyrore, etj.), por veprimi njerzor (sjellja), e cila sht
e lidhur me pasojn gjithmon merret si shkak, t mund vepra ti atribuohet kryerit si rezultati i veprimit t tij.
KUNDRLIGJSHMRIA E VEPRS PENALE
Pr t qen sjellja e njeriut vepr penale, nuk mjafton, vetm t parashihet me ligj si vepr penale, nse nuk sht kundrligjore. Sipas rregulls, do sjellje e njeriut e cila me ligj sht parapar
si vepr penale sht edhe kundrligjore, sepse me at jan prcaktuar normat penale-juridike t
cilat bjn pjes n gjenezn ligjore t asaj vepre.
22 Risi sht se pr her t par edhe n vendin ton, personat juridik njihen si subjekte t prgjegjsis penale q sht pasoj e paraqitjes s formave t saj t kriminalitetit, veanrisht n ekonomi dhe ekologji, p.sh., korrupsioni, larja e parave, kontraband, mashtrim i konsumatorve, ndotja
e natyrs, etj.. Me sanksionimin e prgjegjsis s personave juridik do t krijojn kushte pr shuarjen e ktyre formave t reja t krimit. Pr kt na
obligojn edhe konventat dhe dokumentet tjera t Unionit Evropian edhe t OKB-s.
100
Megjithat, ndonjher, kundrligjshmria mund t prjashtohet nse pr at ekzistojn

arsye. Kjo ndodh kur ndonj sjellje e njeriut edhe pse prgjigjet n prshkrimin ligjor t veprs penale,
t mos jet kundrligjore (penale). Deri te prjashtimi i kundrligjshmris mund t vij kur ajo shqyrtohet dhe vlersohet edhe nga aspekti i dispozitave tjera ligjore dhe jo vetm nga aspekti i norms
penale-juridike, me t ciln ajo sjellje sht parapar. Kjo do thot se ato, norma tjera juridike, pr
shkak t mbrojtjes s t mirave t caktuara, mund t lejohen, madje edhe t urdhrojn disa sjellje t
cilat prgjigjen n prshkrimin ligjor t nj vepre t caktuar penale, me ka nj sjellje e ndaluar
me ligj, sipas fuqis s norma tjera juridike t mbetet n disa situata t lejohet, madje ajo pr bashksin t jet e nevojshme dhe e dobishme.
Shkaqet pr t cilat prjashtohet kundrligjshmria mund t parashihen me kodin penal, ashtu q njra norm penale-juridike e prjashton zbatimin e nj norme tjetr penale-juridike, kurse ajo
mund t del edhe prej normave t prgjithshme t sistemit juridik dhe shoqror. Kjo do thot se
shkaqet t cilat e prjashtojn kundrligjshmrin mund t jen t prgjithshme ose t veanta.
Ndonj shkak mund t jen edhe rreziku i paprfillshm shoqror i veprs, nse kemi t bjm pr t
ashtuquajturn, vepr e vogl penale prej t cils kan dal pasoja t paprfillshme t dmshme.
MBROJTJA E NEVOJSHME OSE MJETI I FUNDIT SI SHKAQE T CILAT E PRJASHTOJN KUNDRLIGJSHMRIN
Mbrojtja e nevojshme sht mbrojtje e till e cila sht e nevojshme kryersi prej vete ose
ndonj personi tjetr t kundrshtoj sulm kundrligjor t njhershm (atak).
Elemente t mbrojtjes s nevojshme jan kto: 1) t jet sulm (nse nuk sulm nuk ka edhe
mbrojtje); 2) Njkohshmri t sulmit (nuk ka mbrojtje t nevojshme nse sulmi ende nuk ka filluar ose
nse direkt nuk qndron, respektivisht nse sulmin sht ndrprer); 3) sulmi t jet kundrligjor (nuk
mund kryersi t thirret n mbrojtjen e nevojshme nse i reziston personit zyrtar i cili vepronte sipas
ligjit; 4) mbrojtja duhet t jet e nevojshme (domosdoshme) pr kundrshtim t sulmit (nuk ka
mbrojtje t nevojshme nse sulmi ka mundur t shmanget n nj mnyr tjetr, por prej kryersit nuk
krkohet t shptohet me arrati).
Mbrojtjen e nevojshme e kemi jo vetm n rast t sulmit t kryersit, por edhe n rast t sulmit t ndonj personi tjetr. Objekt i sulmit, respektivisht mbrojtjes, mund t jet jeta, trupi, liria,
nderi, prina, etj.
Nse kryersi, duke marr parasysh rrethanat e sulmit e kalon masn e nevojshme (vijn e kuqe)
pr kundrshtimin e sulmit, prgjigjet pr at aktivitet (shtje) i cili i kalon kufijt e mbrojtjes s nevojshme (tejkalimi i mbrojtjes s nevojshme). Megjithat, gjykata pr kt tejkalim mund edhe ta dnoj
m but, kurse nse tejkalimi sht kryer pr shkak t nervozizmit t fuqishm ose friks s madhe t
shkaktuar prej sulmit, mund edhe ta liroj prej dnimit.
Mjeti i fundit ekziston kur vepra sht kryer me qllim, kryersi prej veti ose ndonj personi tjetr t largoj nj rrezik t njkohshm t fshehur t dukshm t cilin n asnj mnyr
tjetr nuk ka mundur ta largoj, n qoft se, kuptohet, krimi i br nuk sht m i madh prej atij i cili
i rrezikohej.
Pr ekzistimin e mjetit t fundit nevojitet njkohsisht t plotsohen kto elemente: 1)
rrezik (rreziku mund t shkaktohet edhe prej ndodhive natyrore, si jan p.sh., zjarri, vrshimi, etj. dhe
jo vetm me aktivitet t njeriut; 2) rreziku duhet t jet i njkohshm (pa ekzistimin e rrezikut nuk ka
as edhe shmangie t rrezikut); 3) kryersi t mos e shkaktoj vet rrezikun (nuk mund t thirret n mjetin e fundit ai i cili vet e ka shkaktuar rrezikun, p.sh., ai i cili vet e ka shkaktuar zjarrin); 4) rreziku nuk
ka mundur t shmanget n mnyr tjetr (nuk ka mjet t fundit nse rreziku ka mundur t shmanget
101
me fardo lloj mnyr tjetr, qoft edhe me ikje t shmanget); 5) e keqja e shkaktuar me shmangie t
rrezikut t mos jet m i madh se ai i cili krcnohej.
E keqja e kryer duhet t jet e barabart me at q krcnohej. N qoft se e keqja e kryer
sht m e madhe se e keqja e cila krcnohej, ajo do t ishte tejkalim i mjetit t fundit pr t ciln
prgjigjet penalisht, por at rast ligji parasheh mundsi edhe pr dnim m t but, kurse n rast t
rrethana lehtsuese edhe lirimin prej dnimit.
Personat t cilt jan t obliguar t ekspozohen n rreziqe nuk mund t thirren n mjetin e fundit
(p.sh., zjarrfiksi nuk guxon t refuzoj t shuaj zjarr duke u thirrur n rrezikshmrin e zjarrit).
Veprat e kryera n mbrojtje t nevojshme dhe mjet t fundit nuk jan vepra penale, sepse u
mungon nj element thelbsor (i rndsishm) i veprs penale, kurse ajo sht kundrligjshmria.
SHKAQET E VEANTA T CILAT E PRJASHTOJN KUNDRLIGJSHMRIN

Ekzistojn shkaqe t prgjithshme dhe t veanta t cilat e prjashtojn kundrligjshmrin.
Shkaqet e prgjithshme jan parapar me kodin penal t Republiks s Maqedonis. Shkaqet e
veanta si edhe ato t prgjithshme, mund t parashihen gjat prshkrimit t veprave t caktuara penale dhe t cilat mund t dalin edhe prej dispozitave tjera ligjore me t cilat jan rregulluar fusha t caktuara t jets shoqrore. Arsye e veant pr prjashtim t kundrligjshmris paraqet fshehtsia profesionale (p.sh., e avokatit, mbrojtsit, mjekut, psikologut, puntorit social, etj.), e cila sht n interes
t prgjithshm ose n interes nj personi tjetr e cila ka dal prej interesit t ruajtjes s fshehtsis.
Dispozitat juridike me t cilat rregullohen marrdhniet jasht t drejts penale e prjashtojn
kundrligjshmrin n mnyr t veant. Qllimi i ktyre dispozitave nuk sht pr t prjashtuar kundrligjshmrin, por, t lejoj disa veprime t cilat prgjigjen me prshkrimin e nj vepre t caktuar penale, ato
dispozita n mnyr t trthort e prjashtojn kundrligjshmrin. Kshtu, veprime t caktuara t personave zyrtar t Ministris s punve t brendshme, si jan p.sh., gjat kontrollit t baness, privimi prej
liris, prdorimi i shtrngimit pr shkak t tejkalimit t rezistencs, etj., edhe pse prgjigjen me prshkrimin ligjor t veprave t caktuara penale, nuk jan kundrligjore, prej ktu as veprat penale, me kusht,
veprimet e ktilla t realizohen n pajtim me dispozitat pr ushtrimin e shrbimit n punt e brendshme.
Kundrligjshmria supozohet. Nse ndonj sjellje prshtatet me prshkrimin e ligjit t veprs
penale llogaritet se ajo sjellje sht kundrligjore.
PARASHIKUESHMRIA DHE PRSHKRIMI I VEPRS PENALE ME LIGJ
Q t mund nj sjellje, respektivisht veprim i njeriut t llogaritet si vepr penale, ajo duhet t
parashihet dhe prshkruhet me ligj. E pamendueshme sht nj sjellje e njeriut t shpallet si vepr
penale, ndrsa t mos jet parapar me ligj. Vepra penale dihet t jet ashtu e prshkruar t mos l
dyshim se ajo sjellje nuk sht vepr penale. do vepr penale ka edhe elementet e veanta t cilat
paraqesin prshkrimin e saj ligjor. P.sh., prshkrimi ligjor i veprs penale vjedhje sht: Ai i cili do t
marr nj send t huaj me pr vete ose pr dik tjetr t prfitoj dobi pronsore kundrligjore.. Pr dallim prej nocionit t prgjithshm pr veprn penale, prshkrimi ligjor i veprs penale sht nocion
juridik i veprs penale n t ciln bjn pjes t gjitha rrethanat prej t cilave varet dnimi.
Prshkrimi ligjor i veprs penale sht gjenez ligjore e veprs penale.
Disa teoricien llogarisin se nuk ka nevoj pr shtimin e parashikueshmris s veprs n ligj, si
element, sepse ajo n vetvete nnkuptohet dhe sht prfshir n nocionin kundrligjshmri.
102
FAJI (FAJSIA)
Pr dnimin e kryerit t veprs penale nuk mjafton sjellja e kryersit t prgjigjet me prshkrimin
ligjor t veprs penale dhe t jet kundrligjore dhe e rrezikshme, nse pr sjelljen nuk ka faj (fajsi). Faji
ose fajsia ekziston pr at sjellje pr t ciln kryersi mund t qortohet se nuk sht sjell sipas
krkesave t bashksis shtetrore. Qortohet vetm ai kryers i cili sht n mundsi dhe sht i aft
t sillet si duhet, i cili e di se far mund t bj dhe far nuk mund t bj, kurse ai edhe prkundr
ksaj ka vendosur pr sjelljen e cila sht e ndaluar dhe e dnueshme.
Faji ose fajsia sht prmbledhje e supozimeve sipas t cilave nj vepr e kundrligjshme mund
ti atribuohet kryersit. Ajo sht e lidhur me vetdijen e kryersit, respektivisht pr sjelljen e tij dhe qndrimin e tij kundrejt asaj vepre. N kuptimin e gjer faji ose fajsia i prfshin aftsin e kryersit t
gjykoj dhe nxjerr prfundime si duhet (prgjegjsi) dhe marrdhnia e tij psikologjike me veprn
(paramendim dhe neglizhenc). Fajtor ose i fajshm sht kryersi i cili sht i prgjegjshm, nse
veprn e ka kryer me paramendim ose prej neglizhencs (pakujdesi), kurse ai ka qen i vetdijshm ose
mund t ket qen i vetdijshm se vepra e tij sht kundrligjore.
Fajsia sht qortim pr veprn e kryer e cila sht e ndaluar. Ajo nuk sht ndonj qndrim ose
botkuptim pr dika e cila nuk manifestohet n veprn e cila sht e ndaluar. Askush nuk mund t ket
prgjegjs pr disa veti t karakterit dhe cilsi t personalitetit t tij, por pr veprn e cila sht e ndaluar.
PRGJEGJSHMRIA
Prgjegjshmria sht cilsi e njeriut t shndosh mendor, t mendoj dhe vendos n
mnyr t duhur. Ajo, ve ksaj, njohja e duhur e dispozitave juridike dhe mundsia pr sjellje n pajtime ato dispozita, respektivisht rregulla. N prgjegjshmri bjn pjes kto aftsi: aftsia t kuptoj
domethnien e veprs dhe aftsia pr menaxhimin me veprimet e veta.
Aftsia pr t kuptuar domethnien e veprs, d.m.th. t kuptohet si ngjarje, qoft me ose pa
pasoja, nga pikpamja e qndrimit t shoqris dhe qndrimit t tij pr at vepr.
Aftsia pr menaxhim me veprimet e veta d.m.th. aftsia pr vendosmri, pasi do t kuptoj
domethnien e veprs. Ajo, ve ksaj d.m.th. edhe aftsi pr gjykim. Pr do njeri si qenie e vetdijshme, me prgjegjsi dhe t lir supozohet sht i prgjegjshm. Sepse prgjegjshmria nnkuptohet,
n kodin penal tonin nuk sht thn far sht prgjegjshmri, por far sht paprgjegjshmri. I
paprgjegjshm sht ai njeri, kryers i veprs i cili n kohn e kryerjes s veprs penale nuk ka mundur
t kuptoj veprn e tij ose nuk ka mundur t menaxhoj me veprimet e veta dhe ajo paprgjegjsi
ka shkaktuar smundje mendor t prhershme ose t prkohshme, rregullim i prkohshm ose zhvillim t prapambetur mendor. Vlersimi pr prgjegjshmrin e kryersit ka t bj vetm pr veprn konkrete dhe jo n prgjithsi.
Paprgjegjshmrin sa i prket veprs penale t kryer e prcakton gjykata n baz t ekspertizs psikiatrike. Paprgjegjshmria e prjashton prgjegjsin penale, ashtu q kryeri me
paprgjegjshmri nuk mund t dnohet.23
23 Ekzistojn tri metoda pr prcaktimin e paprgjegjshmris: biologjike, psikologjike dhe metoda bio-psikologjike. Gjat prcaktimit t
paprgjegjshmris analizohet ekzistimi i disa gjendjeve biologjike (smundje mendore e prkohshme ose e prhershme, rregullim mendor i
prkohshm, ose zhvillim i prapambetur mendor), si dhe shprehja e ktyre gjendjeve mbi aftsin e kryersit pr gjykim. Kto gjendje prcaktohen
prmes ekspertizs psikiatrike me kontroll t akuzuarit pr t konstatuar nse ajo ka pasur ndikim mbi prgjegjshmrin e t akuzuarit. Gjykata
sht e obliguar t caktoj ekspertiz psikiatrike kur ka prova t sigurta se i akuzuari vuan prej ndonj smundje mendore. rregullimet mendore
t prkohshme mund t paraqiten prej temperaturs s lart, etheve, rregullime n gjum dhe faktor tjer t brendshm. Faktort e jashtm, t
cilt m shpesh shkaktojn rregullime t ktilla, jan si p.sh., prdorimi i alkoolit dhe drogs. Zhvillimi i prapambetur mendor sht karakterizuese,
respektivisht prmbajtje e mendore pr shkak t shkurtsis n zhvillimin mendor. Pazhvillueshmria mund t jet e shkallve t ndryshme (budallallkut, imbecilitetit, idiotsis, marrsis).
103
Pr kryersin e paprgjegjshm i cili sht i rrezikshm pr bashksin shtetrore, mund t

zbatohen, kto masa pr siguri: 1) shrim i domosdoshm psikiatrik dhe mbajtje n institucion shndetsor dhe 2) shrim i domosdoshm psikiatrik n liri, me t cilin mund t shqiptohen edhe masa
tjera (ndales t ushtroj profesion, veprimtari ose detyr t caktuar; ndales t drejtoj automjet motorik.
Rrethana e cila n kohn e kryerjes s veprs penale, ka ndikuar n aftsin e kryersit ta kuptoj domethnien e veprs s vet ose t menaxhoj me veprimet e veta pr shkak t gjendjes biopsikologjike e cila ishte ulur (prgjegjshmria e ulur ndjeshm) nuk e prjashton prgjegjsin dhe
fajin e kryersit, por vetm e zvoglon. Kryeri i till mund t dnohet m but, kurse mund bashk
me dnimin ti shqiptohen masa pr siguri, si jan, shrimi i domosdoshm psikiatrik n institucion
shndetsor ose shrim i domosdoshm psikiatrik n liri. Prgjegjshmria e ulur ndjeshm prcaktohet,
njjt sikurse paprgjegjshmria.
Kryersi i veprs penale i cili me vetdije ka ardhur n gjendje t paprgjegjshmris me prdorimin e alkoolit, drogs dhe mnyrave tjera (p.sh., prej rraskapitjes s vozitsit prej vozitjes s gjat), penalisht sht prgjegjs: nse ishte me paramendim t till (paramendim ose pakujdesi), para se kryhet
vepra. Kjo sht kshtu sepse kemi t bjm me vepr pr t ciln kryersi ka vendosur ta bj, derisa
ka qen i prgjegjshm, kurse ket veprim e ka kryer derisa ka qen n gjendje t paprgjegjshme,
respektivisht derisa ishte i prgjegjshm n raport me at vepr ka vepruar me pakujdesi.
SHKALLA DHE FORMAT E FAJIT (FAJSIS)
Pr prgjegjsi penale dhe pr shqiptimin e dnimit penal nuk mjafton kryeri n kohn e kryerjes s veprs penale t jet i prgjegjshm, por edhe t jet i fajshm. Prgjegjshmria sht vetm
supozim pr faj, respektivisht fajsi. Ndrsa tek prgjegjshmria analizohet gjendja psikologjike e kryersit n kohn e kryerjes s veprs penale, tek faji analizohet (me prezumim se ai psikologjikisht sht
i shndosh) si sht raporti i tij psikologjik me veprn.
Ekzistojn kto shkall ose forma t fajit: 1) paramendim si form m e fajit dhe 2) pakujdesi
si form m e leht e fajit. Paramendimi sht kundrshtim i vetdijshm i t drejts (rendit juridik),
kurse pakujdesia sht sjellje e padshiruar e pakujdesshme, n nj far kuptimi mendjelehtsi. Pr
do vepr penale t kryer me paramendim sht parapar dnim, kurse pr veprn e kryer prej pakujdesis vetm nse ajo me ligj sht parapar.
Vepra penale e kryer me paramendim kur kryersi sht i vetdijshm pr veprn e tij dhe e
dshiron kryerjen e saj (paramendim direkt) ose kur sht i vetdijshm se pr shkak t veprimi ose
mosveprimit t tij mund mund t paraqitet pasoja e ndaluar, kurse ai edhe prkundr ksaj pajtohet t
paraqitet pasoja (paramendim eventual). Paramendimi, sipas ksaj, mund t shprehet si paramendim
direk ose eventual.
Tek paramendimi direkt kryersi me vetdije dhe me dshir shkon n at ta kryej vepr penale, kurse tek paramendimi eventual kryersi sht i vetdijshm se ka rrezik t madh prej kryerjes
s vepr penale, si edhe pr mundsin prej paraqitjes s pasojave t ndaluara, por ajo vetdije
nuk ndikon pr t kthyer (heq dor) prej kryerjes s asaj vepre (p.sh., gjuetari gjuan n kafsh t
egr edhe pse sht i vetdijshm se mund t godas ndonj gjuetar i cili sht n afrsi t kafshs s
egr). Ai pr realizimin e asaj q sht cak i tij, (gjuajtjen e kafshs s egr), pajtohet t paraqiten pasojat
e ndaluara (vrasja e gjuetarit i cili sht n afrsi direkte) si qllim i tij i dyt.
Pakujdesia (vmendje e pamjaftueshme e nevojshme gjat ndonj aktiviteti), sht kryerje
e padshiruar e veprs penale. Kryersi, edhe nuk e dshiron veprn e cila nuk sht dshir e tij,
prgjigjet pr pasojat e padshiruara. Pakujdesia mund t jet e vetdijshme dhe e pavetdijshme.
104
Pakujdesia e vetdijshme ekziston kur kryersi sht i vetdijshm se me veprimin ose mosveprimin e tij mund t paraqiten pasojat e ndalura, megjithat, pamenduar, llogarit se ato pasoja nuk
do t paraqiten ose se do t mund t pengohen, p.sh., msuesi i notit sht i vetdijshm se fmija
(nxnsi) t cilin e mson mund t mbytet n pishin, me mendjelehtsi llogarit se nj gj e till nuk do
t ndodh, respektivisht se fmija nse mbytet do ta shptoj.
Pakujdesia pavetdije ekziston kur kryersi nuk ka mundur t di se mund t paraqitet pasoja e ndaluar, edhe pse sipas rrethanave dhe cilsive t veta personale mund t jet i vetdijshm pr
at mundsi (p.sh., vozitsi i autobusit e dinte se frenat e autobusit nuk jan n rregullt, por pr shkak
t pamundsis t frenoj paraqitet ndeshje). Tek pakujdesia nuk ka vmendje t mjaftueshme t
nevojshme dhe t mundshme. Kjo d.m.th. nse kryersi n situatn e dhn kishte vmendje t mjaftueshme, vepra penale e kryer prej pakujdesis, do t mund t shmangej.
MASHTRIMI
Mashtrimi sht pikpamje e gabuar pr faktet relevante juridike ose mospasje pikpamje
prkatse pr ato fakte pr shkak t padituris. N varsi prej asaj kujt i drejtohet, dallojm dy lloje
t mashtrimit: real dhe juridik. Mashtrimi real sht pikpamje e gabuar pr gjenezn ligjore t veprs
penale ose pr ndonj rrethan e cila nse do t ekzistonte, vepra do t ishte e lejuar. Pr dallim prej
mashtrimit real, mashtrimi juridik sht pikpamje e gabuar pr ndalesn e veprs ose pr ndonj
baz (shkak) e cila e prjashton kundrligjshmrin.
Nse mashtrimi real i drejtohet veprimit t kryersit, n at rast ai sht relevant (i rndsishm) pr veprn penale t kryer. P.sh., personi i cili zien kafe pr msuesit n shkoll, ka harruar ta
ky reshon duke menduar se e ka kyur dhe ka shkuar n shtpi. Prej nxehjes s pipzs s reshos,
ka ardhur deri te shkrirja dhe ndezja e instalimit elektrik. Personi n kt rast, duke menduar se e ka
kyur reshon, nuk do t prgjigjet pr paramendim, eventualisht pr pakujdesi, nse ajo edhe ka
ndodhur prej pakujdesis. Kjo shpesh ndodh me lndimeve t paraqitura prej plumba t zbrazur (humbur) prej gjuajtjeve t armve, p.sh., kur kryersi me qitje n dik godet nj kalimtar t rastit, etj.
Mashtrimi real mund ti drejtohet edhe objektit, p.sh., kur nj bujk duke lvruar arrn ka grryer
nj statuj t vlefshme prej mermeri t periudhs antike dhe e thyen pr t br mur midis sinorit t
arrave, duke mos e ditur se, ajo ka vler shum t madhe historike, ai, pr kt, nuk do t prgjigjet pr
veprn penale shkatrrim t prmendoreve me rndsi kulturore dhe historike. Nse mashtrimi real i
drejtohet rrethanave, kjo mund t sjell deri te prjashtimi i kundrligjshmris, n qoft se kryersit
nuk i jan t njohura dispozitat (baza ligjore) me t cilat sht prjashtuar kundrligjshmria. Kjo sht
kshtu, sepse ai sht n mashtrim pr ndonj rrethan (shkak) e cila sht kusht pr at baz.
E ngjashme me mashtrimin real sht mashtrimi juridik. N kuptimin e Kodit penal: Nuk sht
prgjegjs penal kryersi i veprs penale i cili pr shkaqe t arsyeshme nuk e ka ditur dhe nuk ka mundur ta dji se vepra sht e ndaluar. P.sh., dikush ka kryer marrdhnie seksuale me nj person t rritur
t retarduar duke mos e ditur se ajo sht e ndaluar. Nse do ta dinte se sht e ndaluar mund t dnohet m but. Mashtrimi juridik i drejtohet sjelljes e cila sht e ndaluar, respektivisht e cila paraqet vepr
penale. Mashtrimi juridik sht mashtrim pr veprn e cila sht e ndaluar dhe pr ekzistimin e
bazs e cila e prjashton kundrligjshmrin. Tek mashtrimi juridik kryersi sht i vetdijshm
pr at q e bn se n rastin e tij ka ndonj baz, respektivisht shkak, t ciln puna e tij e lejon. P.sh., kjo
do t ishte, kur msuesi i ka lejuar vetes ta trheq pr veshi nxnsin i cili e pa prishur disiplinn gjat
ligjrimit n or, duke menduar se ka t drejt pr kt, si m i vjetr dhe si msues. N kt rast, kryeri
i veprs (msuesi) nuk sht plotsisht n mashtrim pr ndalesn e ksaj vepre, ai e di se kjo sht e
ndaluar, por mendon se n kt rast ka baz ligjore, shkak i cili at e lejon.
105
BASHKPUNIMI I M TEPR PERSONAVE N KRYERJEN E NJ VEPRE PENALE

(BASHKKRYERS DHE BASHKPJESMARRS)
N kryerjen e nj vepre penale mund t marrin pjes m tepr persona, kontributi i t cilve n
kryerjen e veprs mund t jet i ndryshm. Vet rrethana se ato me fuqit e bashkuara vendosen n
shrbim t krimit, paraqet krcnim i cili krkon reaksion penal-juridik prkats t shoqris. Duke pasur parasysh rndsin e kontributit t tyre n kryerje dallojm bashkkryers dhe bashkpjesmarrs. N kt pjes vend t posam z organizatori i bashksis kriminale..
Bashkkryerja ekziston kur m tepr persona me vetdije dhe me dshir, me kryerjen e nj
veprimi t caktuar ose n nj mnyr tjetr, ka kryer vepr penale. Elementet kryesore t bashkkryerjes
jan vendimi i prbashkt dhe bashkveprimi i prbashkt n kryerjen e veprimit ose n veprimin i
cili sht element thelbsor n procedurn e kryerjes s veprs penale (ajo do t ishte, p.sh., kur dikush
drejton ose jep urdhra n vet vendin n t cilin sht kryer vjedhja).
Prej bashkkryerjes duhet t dallohet kryerja me ndrmjetsim ku kryersi shfrytzon nj
person tjetr (p.sh., fmij ose person t paprgjegjshm), si paravan i tij pr kryerjen e veprs penale.
Ktu, kryers i veprs penale sht ai i cili sht shrbyer me personin tjetr dhe jo personi me
t cilin sht shrbyer kryersi. do kryers dnohet me dnim t parapar pr veprn penale n
kryerjen e t cils ka bashkvepruar.
Pr dallim prej bashkveprimit ku t gjith bashkkryersit kan status t kryersve, tek
bashkpjesmarrsit, bashkvepruesit nuk jan kryersit, por bashkpjesmarrsit n veprn t
ciln e kan kryer persona tjer. Ata veprimin e kryerjes ia ln nj personi tjetr. Bashkpjesmarrja
e paraqet kryersin kryesor ai sht i lidhur me at dhe prej tij varet bashkpjesmarrja e tij (pranues-varsi, ndihms). Interesant sht se bashkpjesmarrsi gjithmon e di kush sht kryersi,
kurse bashkkryersi mund edhe t mos e di kush sht kryersi i veprs.
Bashkpjesmarrsi, zakonisht paraqitet si ndihms ose nxits. Nxitsi sht personi i cili
qllimisht dhe me paramendim e ka shkaktuar ose e ka prforcuar vendimin e personit i cili duhet
ta kryej veprn penale. Nxitsi gjithmon i atribuohet personit t caktuar pr kryerjen e nj vepre
konkrete penale, e cila mund t kryhet n mnyra t ndryshme, p.sh., me bindje e tij, kshillim, me
dhurim ose me premtim t dhurats, me urdhr, krcnim, etj.
Ndihmsi sht personi i cili me paramendim kontribuon n kryerjen e veprs penale t nj
personi tjetr. Ndihma mund t jet intelektuale ose fizike, kurse konsiston n dhnien e kshills ose
udhzimit si t kryhet vepra penale; me vnien n dispozicion t kryersit mjetet pr kryerjen e veprs
penale dhe me ndihmn n largimin e pengesave pr kryerjen e veprs penale; me premtim t mbulimit t veprs penale, kryersi, mjetet me t cilat sht kryer vepra, gjurmt e veprs penale ose sendin
e marr me veprn penale.
Pr ekzistimin e bashkpjesmarrjes e domosdoshme sht kryersi kryesor ta kryej veprn ose ta prgatis ose t ket tentuar ta kryej veprn (kur prgatitja, respektivisht tentimi dnohet). Prej ksaj ekziston nj prjashtim. Nxitsi mund t prgjigjet si pr tentim, vetm nse me paramendim nxit nj person tjetr t kryej vepr penale pr t ciln mund t shqiptohet dnim prej tri vite
burg ose dnim m i rnd, kurse vepra t mos jet tentuar t kryhet. Bashkpjesmarrsi prgjigjet
n kundr t mendimit t tij. Nse kryersi e kalon kufirin e paramendimit t bashkpjesmarrsit,
pr tepricn prgjigjet vetm kryersi, kurse nse kryersi kryen vepr penale m t leht prej asaj e
cila ishte prfshir me paramendim t bashkpjesmarrsit, ather bashkpjesmarrsi prgjigjet pr
veprn penale m t leht.
106
SANKSIONET
SANKSIONET
NOCIONI, LLOJET, QLLIMI DHE THELBI I SANKSIONEVE
Sanksionet paraqesin emrtim pr t gjitha masat penale-juridike t cilat mund t shqiptohen
pr ndonj vepr penale. Sanksionet penale prshkruhen dhe shqiptohen me qllim t eliminohen
veprimet e rrezikshme (sjellje) me t cilat shkelen ose rrezikohen vlerat (t mirat) e mbrojtura me legjislacionin penal. Tek llojet e veanta t sanksioneve ka edhe disa qllime tjera direkte.
N t drejtn ton penale ekzistojn kto lloje t sanksioneve: 1) dnuese, 2) sanksione parapenale (si p.sh., dnim me kusht dhe vrejtje gjyqsore) dhe 3) masat pr siguri dhe masat edukative.
Dnimet dhe masat pr siguri jan masat themelore pr t rriturit, kurse masat edukative pr t miturit.
Dnimet jan sanksionet kryesore n sistemin e sanksioneve penale. Dnimi sht mas obligative me t ciln merret ose kufizohet ndonj e mir juridike e kryersit me prgjegjsi penale pr veprn
penale.
Baza ligjore n t ciln bazohet dnimi jan fajsia (faji) dhe drejtsia. Dnimi mund t shqiptohet vetm pr kryersin me prgjegjsi penale, sepse vetm kryersi i prgjegjshm mund t kuptoj
dnimin si dnim shoqror-moral dhe vetm kryersit i cili sht fajtor dnimi mund t ndikoj n
t ardhshmen t mos bj vepra penale. Justifikimi i dnimit sht n nevojn dhe dobin e tij pr
shoqrin, si dhe n prmbushjen e drejtsis dhe ligjshmris.
N kuadr t qllimi t prgjithshm t sanksioneve penale, qllimet e dnimit jan: (1) pengimi i kryersve t kryej vepra penale dhe riedukimi i tij; (2) edukimi pr t ndikuar te tjert t mos kryejn vepra penale; (3) forcimi i moralit shoqror dhe zhvillimi i prgjegjsis shoqrore dhe i disiplins
s qytetarve.
Me heqjen e dnimit me vdekje, n sistemin ton dnues pr personat fizik kan mbetur kto
dy lloje t dnimeve: burgu dhe dnimi n t holla. Secila prej ktyre dnimeve sht e drejtuar n t
mirat e caktuara. Me burgun preket liria, kurse me dnimin n t holla prona. Burgu sht dnimi
kryesor dhe shqiptohen n mnyr t pavarur. Dnimi n t holla mund t jet kryesore dhe ndihmse, q shqiptohet bashk me dnimin kryesor.
Dnimet mund t jen alternative (burg ose dnim n t holla) dhe kumulative (burg dhe
dnim n t holla). Burgu nuk mund t jet m i shkurt se 30 dit, as m i gjat se 15 vjet. Pr forma m
t rnda t veprave penale pr t cilat sht parapar dnim me burg t prjetshm mund t shqiptohet dnim me burg prej 20 vite. Nse pr veprn penale t kryer me paramendim sht parapar burg
me kohzgjatje prej 15 vjet, pr format m t rnda t asaj vepre, mund t shqiptohet edhe dnim me
burg t prjetshm. Burg i prjetshm nuk mund t shqiptohet si dnim i vetm kryesor dhe burg i
ktill nuk mund t shqiptohet pr personin i cili nuk mbushur 21 vjet.
Dnimet me burg dhe n t holla jan parapara n interval, respektivisht n kundr me
prshkrimin e kufirit t poshtm dhe kufirit t eprm maksimal, kurse pr veprat penale t veanta edhe kufiri i poshtm maksimal dhe kufirin e eprm maksimal t dnimeve pr ato vepra, t
cilat mund t shqiptohet pr seciln prej ato vepra n kuadr t minimumit t prgjithshm dhe maksimumit t prgjithshm (i ashtuquajtur minimumi i veant dhe maksimumi i veant).
Dnimet ndihmse. Prve burgut dhe dnimit n t holla, si dnime kryesore, me kodin penal aktual t RM-s jan parapar edhe disa dnime ndihmse: ndales pr ushtrimin e profesionit,
veprimtaris ose detyrs; ndales pr drejtimin e automjetit motorik dhe dbimin e t huajit prej shtetit.
Ndalesa e ushtrimit t profesionit, veprimtaris os detyrs shqiptohet si dnim ndihms bashk me
107
SANKSIONET
dnimin e burgut ose dnimin me kusht me t cilin sht prcaktuar burg. Dnimi ndales pr drejtimin
e automjetit motorik dhe dbimi i t huajit prej shtetit mund t shqiptohen nse kryersit i sht shqiptuar dnimi me burg ose dnim n t holla, i dnuar me kusht ose vrejtje gjyqsore. Dnimi ndales
pr drejtim me automjetin motorik n kushte t caktuara mund t shqiptohet edhe si dnim i vetm pr
vepr t kryer prej pakujdesis.
PARIMET GJAT SHQIPTIMIT T DNIMIT PR VEPRN PENALE T KRYER

Gjat shqiptimit t dnimit me zbatimin e parimit t ligjshmris dhe parimin individualizimit.
Parimi i ligjshmris d.m.th. dnimi t mund t shqiptohet n korniza t prcaktuara ligjore, kurse parimi i individualizimit d.m.th. dnimi t jet i prshtatur me veprn dhe kryersin e asaj vepre. Gjat shqiptimit t dnimit, gjykata duhet t niset prej qllimit t dnimit duke marr parasysh t gjitha rrethanat t
cilat ndikojn mbi dnimin t jet m i vogl ose m i madh, kurse veanrisht shkalla e prgjegjsis
penale, motivi pr t cilin vepra sht kryer, jeta e mparshme, rrethanat personale dhe lvizja e kryersit pas kryerjes s veprs penale (rrethanat lehtsuese dhe rnduese). Veanrisht gjat shqiptimit t
dnimit n t holla gjykata sht e obliguar t marr parasysh gjendjen pronsore t kryersit t veprs.
SHQIPTIMI I DNIMIT N RAST T BASHKNDODHJES S VEPRAVE PENALE

N kodin penal t Republiks s Maqedonis bjn pjes dispozita t caktuara pr matjen e dnimit
pr t kthyerit (recidivist), pr mnyrn e zbutjes s dnimit, kushtet pr lirim prej dnimit dhe shqiptimin e
dnimit n rast t bashkndodhjes. Kur kryersi do t shpallet i fajtor pr m tepr vepra penale t kryera
n bashkndodhje reale ose ideale, (bashkndodhje reale d.m.th. se kryersi me m tepr veprime ka
kryer m tepr vepra penale, kurse ideale me nj veprim, njkohsisht, t kryej m tepr vepra penale), ather, gjykata do t prcaktoj dnim pr seciln prej atyre veprave, kurse pastaj n baz t dnimeve t prcaktuara n at mnyr pr seciln prej atyre veprave do t shqiptoj nj dnim t prbashkt.
SANKSIONET PARAPENALE
Sanksionet parapenale paraqesin sanksione alternative me t cilat dshirohet t arrihet qllimi
i dnimit pa mos iu shkaktuar dm kryersit. Sanksionet e tilla jan, p.sh., dnimi me kusht, dnimi me
kusht me mbikqyrje mbrojtse, pun n dobi t shoqris, vrejtje gjyqsore, arrest shtpiak, etj.
Sanksionet e vrejtjes (dnim me kusht dhe vrejtje gjyqsore) jan lloj i veant i sanksioneve, respektivisht masave. Ato zbatohen kundr t rriturve dhe kryersve me prgjegjsi penale pr
veprat penale me pak t rrezikshme n raste kur mund t pritet se edhe vet paralajmrimi i kryersit
me dnimin me t cilin i krcnohet (dnim me kusht) ose madje edhe me vet vrejtjen (vrejtje gjyqsore) sht mjaftueshm t ndikohet mbi kryersin t mos kryej m vepra penale.
Dnimi me kusht sht sanksion me t cilin kryersi vendoset n prov pa mos u dnuar me
dnim dhe nse provn me sukses e mban dnimin e prcaktuar ajo as nuk do ti shqiptohet as nuk do ekzekutohet. Kushti i prgjithshm pr kryerjen e dnimit me kusht sht pr kryersin e veprs penale t jet
prcaktuar dnimi n t holla ose dnim me burg prej dy vjet. Me dnimin me kusht t kryer, kryersit t
cili i sht shqiptuar paralajmrohet se nse gjat provs, respektivisht afatit pr prov (i cili nuk mund t
jet m i shkurt se nj vit as m i gjat se pes vjet) kryen vepr t re penale ose nuk i prmbahet kushteve
tjera, dnimi me kusht do t trhiqet dhe dnimi i prcaktuar do t shqiptohet dhe do t ekzekutohet.
Prve dnimit me kusht sht parapar edhe dnimi me kusht me mbikqyrje mbrojtse.
Mbikqyrja mbrojtse konsiston n masat e ndihms, kujdesit dhe mbrojtjes, t cilat i zbaton shrbimi kompetent pr ekzekutim. Duke u nisur prej asaj se gjasat pr prmirsim (risocializim) t disa
108
SANKSIONET
delinkuentve gjat provs si dnim me kusht jan m t mdha nse atyre u ofrohet mbshtetje aktive sociale, sesa t lshohen t lir.
Vrejtja gjyqsore sht sanksion kryesisht i natyrs edukuese pr kriminalitet t vogl pr
rastet e kryersve t veprave penale t cilt pr s pari her jan n konflikt me kodin penal. Mund t
shqiptohet pr vepra penale pr t cilat sht parapar burg deri n nj vit ose dnim n t holla, kurse
vepra sht kryer n rrethana t tilla t cilat e bjn veanrisht t leht.
Prve dnimit me kusht dhe zbatimit gjyqsor, masat e tjera t ktilla alternative, jan burgu shtpiak, ndrprerja me kusht e procedurs penale dhe pun n komunitet. Burgu shtpiak sht
parapar pr nj person t smur t moshuar dhe t rraskapitur dhe pr gruan shtatzn pr vepr
pr t ciln mund t shqiptohet burg deri n nj vit dhe nse pr nj trajtim t till ka kushte. Ngjashm
sht edhe me ndrprerjen me kusht t procedurs, kryersi n afatin n t cilin zgjat ndrprerja t
mos kryej vepr t re penale. Puna n komunitet si mas sht parapar pr kryersit e veprs s
kryer n rrethana lehtsuese i cili m hert nuk ka qen i dnuar, pr t cilin mund t shqiptohet dnimi
n t holla ose dnim me burg deri n tri vjet dhe nse me kt pajtohet kryersi.
MASAT PR SIGURI
Masat pr siguri jan lloje specifike t sanksioneve. N kuadr t qllime t prgjithshme t
sanksioneve penale, qllimi i masave pr siguri sht t largohen gjendjet ose kushtet t cilat mund
t ndikojn mbi kryersin n t ardhmen t mos kryej vepra penale. Domethn, qllimi themelor i
masave pr siguri sht parandalim specifik, t pengohet individi t kryej vepra penale. sht
dshmuar se mbi disa kryers nuk mund t ndikohet me dnime, qoft pr shkak t gjendjes s tyre
biopsikologjike, nuk jan n gjendje ta kuptojn dnimin si qortim publik, qoft pr at se tek ata prirja
pr kryerjen e veprave penale ka hyr aq n rrnj, ashtu q e pamundur sht t neutralizohen t kryejn vepra penale. Arsyetimi i masave pr siguri sht n mbrojtjen e shoqris, por edhe n ndihmn aktive t kryersit n form t shrimit, mbikqyrjes dhe kujdesit pr t. Supozimi themelor
pr zbatimin e masave pr siguri sht gjendja e caktuar e rrezikshme e personit i cili sht ekzekutues
i veprs, e cila prfshin edhe parashikim pr sjellje t rrezikshme t tij n t ardhmen.
Me ligjin ton jan parapar kto lloje t masave pr siguri: 1) shrim i domosdoshm psikiatrik dhe mbajtje n institucion shndetsor, 2) shrim i domosdoshm psikiatrik n liri dhe 3) shrim i
domosdoshm i alkoolistve dhe narkomanve.
SANKSIONIMI I T MITURVE
Pr ekzekutimin e masave edukuese dhe pr dnimin e t miturve, duke pasur parasysh moshn
e tyre, e drejta jon penale dallon fmij, t mitur dhe persona t rritur. Kategori e veant jan personat
e rritur t rinj.
N kuptimin e legjislacionit penal fmij sht personi i cili gjat kryerjes s veprs penale nuk i ka
mbushur 16 vjet. Kundr fmijve nuk mund t zbatohen sanksionet penale. Kur gjat zhvillimit t procedurs
penale kjo rrethan do t konstatohet, procedura ndrpritet dhe pr kt lajmrohet organi pr kujdestari.
I mituri sht person i cili gjat kryerjes s veprs penale ka mbushur 16 vjet, por nuk ka mbushur
18 vjet. T miturit jan t ndar n m t ri (prej 14 deri 16 vjet) dhe m t vjetr (prej 16 deri 18 vjet).
Qllimi i masave edukuese sht edukimi, riedukimi dhe zhvillimi i duhur i t miturve. Masat edukuese t cilat mund t shqiptohen mbi t miturit, jan kto: masat disiplinore (qortim gjyqsor, masa
t mbikqyrjes s rrept, [p.sh., kujdes i prforcuar dhe mbikqyrje me qndrim ditor n institucionin
edukues] dhe masat institucionale [p.sh., udhzimi n shtpin pr riedukim]).
109
SANKSIONET
SANKSIONET OSE DNIMET PR PERSONAT JURIDIK

Pr veprat penale t personave juridik mund t shqiptohen kto lloje t dnimeve: (1)
dnim n t holla, (2) ndales e prkohshme ose e prhershme pr ushtrimin e veprimtaris s
caktuar dhe (3) shuarjen e personit juridik. Personi juridik sht me prgjegjsi penale nse deri te
vepra ka ardhur me veprim ose lshim n mbikqyrjen e obliguar nga ana e organit q e drejton (kshilli
drejtues, etj.) ose personi prgjegjs i personit juridik (drejtori dhe t tjer) me qllim t realizoj dobi
pronsore. Pr prgjegjsi e t miturve dhe drejtsi pr t mitur m tepr n pjesn e fundit tematike
(zgjedhore).
VJETRSIA E NDJEKJES DHE EKZEKUTIMI I DNIMIT

Kundr kryersit t veprs penale nuk mund t iniciohet procedur, as t gjykohet nse ka kaluar afati i prcaktuar, sepse sht paraqitur vjetrsia. Vjetrsia n veprn penale sht e motivuar prej
m shum shkaqeve. Sikurse kalon koha, shoqria i harron veprat penale ose e humb interesin pr
dnim, zhdukje ose reduktohet rreziku shoqror, dnimi bhet i panevojshm, veanrisht n kuptimin
e parandalimit social, humben gjurmt e veprs, zbehen kujtimet e dshmitarve, etj.
Dallojm vjetrsi relative dhe absolute. Kur do t paraqitet vjetrsia relative nuk mund t iniciohet ndjekje penale, kurse kur paraqitet vjetrsia absolute, nuk mund t ndiqet edhe kur ndjekja e
filluar duhet t vazhdoj. Afati pr vjetrsin absolute sht dy her aq koh sa sht afati i vjetrsis
s ndjekjes.
Ekziston vjetrim edhe pr ekzekutimin e dnimit. Afatet e vjetrsis s ekzekutimit t dnimeve prputhen me afatet e vjetrsis s ndjekjes. Veprat penale gjenocid dhe krime lufte asnjher
nuk vjetrsohen.
Vjetrsia ndrpritet me do veprim procedural t ndrmarr pr ndjekjen e kryersit, kshtu nse kryersi gjat periudhs s vjetrsis kryen, gjithashtu, vepra penale t rnda ose m t rnda,
afati pr vjetrsi ndrpritet. Me ndrprerjen e afatit t vjetrsis fillon t rrjedh prej fillimi, respektivisht
fillon t rrjedh afati i ri i vjetrsis.
PYETJE:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Cilat jan burimet e veprs penale?

far sht vepra penale dhe cila sht gjeneza e veprs penale?
Cilat jan elementet e veprs penale?
Cilat jan shkaqet e prgjithshme t cilat e prjashtojn kundrligjshmrin?
far nnkuptojm me mbrojtje t nevojshme dhe far me mjet t fundit?
Cilat jan shkaqet e veanta t cilat e prjashtojn kundrligjshmrin?]
far nnkuptojm me prgjegjshmri?
Kur personi llogaritet si i prgjegjshm n kohn e kryerjes s veprs penale?
Kur kryersi i veprs penale i cili vet ka ardhur n gjendje t paprgjegjshme sht prgjegjs?
far nnkuptojm me paramendim dhe si ndahet?
far nnkuptojm me pakujdesi dhe si ndahet?
Kur prgjigjemi pr vepr penale t kryer prej pakujdesis?
Cilat jan format e bashkpjesmarrjes s m tepr personave n kryerjen e veprs penale?
far nnkuptojm me bashkkryerje dhe far me bashkpjesmarrje?
Kush llogaritet si ndihmn dhe kush si nxits n kryerjen e veprs penale?
110
SANKSIONET
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
Cili sht qllimi i prshkrimit dhe i ekzekutimit t sanksioneve penale?

Numroni sanksionet penale sipas kodit ton penal.
Cili sht qllimi i dnimit?
Cilat parime zbatohen gjat ekzekutimit t dnimeve?
Cilat jan sanksionet e vrejtjes dhe cili sht qllimi tyre?
far nnkuptojm me dnim me kusht?
Kur shqiptohet vrejtja gjyqsore?
Cili sht qllimi i masave pr siguri dhe cilat masa pr siguri jan parapar n t drejtn ton penale?
24. Cili sht qllimi i masave edukuese dhe i burgut pr t mitur?
25. Si ndahen masat edukuese?
26. far nnkuptojm me vjetrsi relative dhe far me vjetrsi absolute?
111
PROCEDURA PENALE OBJEKTET DHE SUBJEKTET

RNDSIA E T DREJTS S PROCEDURS PENALE
Si u tha m lart, e drejta penale sht e ndar n t drejt penale materiale dhe formale.
E drejta penale materiale i rregullon sjelljet t cilat llogariten si vepra penale dhe sanksionet t cilat
mund t shqiptohen pr ato vepra. Me normat e veprs penale domosdoshmrisht njihen qytetart me
at q paraqet mjedis penal-juridik me qllim t di dhe t kthehen prej atyre sjelljeve t cilat paraqesin
vepra penale.
Megjithat, vet rregullimi i ndonj sjellje e cila paraqet vepr penale nuk mjafton ajo t pengohet, nse shteti, prmes organeve t tij, at q sht rregulluar me dispozita, nuk e zbaton kundrejt
kryersve t veprave penale n secilin rast konkret, kur dikush do t kryej vepr penale.
Q t mund nj norm penale-juridike, me t ciln sht parapar vepr e caktuar penale t
zbatohen n nj rast konkret, nevojitet nj organ i caktuar dhe nj subjekt i cili duhet t ndrmarr nj seri t veprimeve procedurale pr konstatuar nse me t vrtet ajo vepr sht kryer dhe
nse jan plotsuar, t gjitha kushtet tjera t nevojshme pr ekzekutimin e sanksionit penal prkats; nevojitet t zbatohet procedur penale. T gjitha, ato veprime t cilat i ndrmerr gjykata dhe
pjesmarrsit tjer n procedur penale, caktuar prej prpara, prej prpara dihet kush sht i autorizuar
ta parashtroj krkesn pr inicimin e procedur penale dhe kush sht kompetent pr udhheqjen e
procedurs, kush sht i autorizuar t marr pjes n procedur dhe n ciln cilsi si dhe me cilat autorizime, n far marrdhnie hyjn pjesmarrsit n procedur, cilat jan t drejtat dhe detyrimet e
tyre reciproke, cilat jan veprimet dhe n cilat kushte dhe n cilat forma mund t ndrmerren, cilat jan
pasojat e ndrmarrjes s atyre veprimeve, etj.
Kjo do thot se nevojiten rregulla me t cilat rregullohet procedura penale t cilat e prbjn t drejtn penale procedurale si sistem t normave q e mundson zbatimin praktik t s
drejts penale materiale. Me kto rregulla sht rregulluar procedura penale e gjykats dhe subjekteve tjera n t ciln ekzaminohet nse nj person ka kryer nj vepr t caktuar penale dhe nse n at
rast ekzistojn kushte pr shqiptimin e sanksionit penal. Prve ksaj, ekzistojn edhe norma me t
cilat sht rregulluar ekzekutimi i sanksionit penal i shqiptuar n procedur penale. Kto norma e
prbjn t drejtn penale ekzekutive ose t drejtn e ekzekutimit t sanksioneve penale.
Procedura penale sht rregulluar me ligj. Ajo sht pr shkak t rndsis s t mirave
dhe vlerave n mbrojtjen e t cilave i madh sht roli i procedurs penale, edhe m tepr masat
t cilat mund t ndrmerren kundr kryersit (t akuzuarit) pr realizimin e qllimeve t procedurs
penale, veanrisht t mos lshohen, pr m tepr t mos bhen gabime n procedur n dm t t
akuzuarit, t cilat m von vshtir prmirsohen.
Procedura pr veprat m t rnda penale kalon npr disa stade ose faza. Pr at jan
parapar kushte m t rrepta pr ndrmarrjen e veprimeve t caktuara procedurale, veanrisht masa
t shtrngimit kundr t akuzuarit pr realizimin e qllimit t procedurs, me shum formalitete t cilat
garantojn t drejta m t mdha t mbrojtjes s t akuzuarit, etj. Pr dallim prej saj, procedura pr
veprat m t lehta penale sht m thjesht, m e ngjeshur dhe me m pak formalitete, me numr m
t vogl t gjykatsve, etj. dhe prandaj quhet procedur e shkurt penale.
Me rregullat e procedurs penale jan siguruar dhe jan rregulluar kushte dhe krkesa t caktuar,
si jan: udhheqje e shpejt dhe efikase, por jo edhe n dm t konstatimit t gjendjes ligjore t puns
me qllim t sigurohet ekzekutimi i sanksioneve penale, pa kufizim t t drejtave t akuzuarit dhe t
113
qytetarve tjer gjat procedurs, me respekt t plot pr personalitetin e njeriut, t dinjitetit t tij. N
procedur duhet t veprohet n mnyr humane, por edhe t sigurohen kushte dikush q sht i
fajtor do mos i shmanget dnimit sipas ligjit24
Procedura penale sht nj lloj i procedurs penale. Prve procedurs penale, procedurat e
dnimi jan edhe kto: procedura pr kundrvajtje, procedurn pr cenime dhe procedurn disiplinore.
Procedurat dnuese udhhiqen kundr kryersve t veprave penale. Veprat dnuese jan t ndara n
vepra penale, cenime, kundrvajtje dhe vepra disiplinore.
Paraqitje skematike e llojeve t procedurave dnuese dhe dnuese

Procedura
dnuese
Procedur
disiplinore
Procedur
pr
kundrvajtje
pr
Procedurat
cenime
()
(tregtare)
Procedur penale
(vepra)
()
Deliktet dnuese
Delikte
disiplinore
Delikte
kundrvajtse
()
(kundrvajtje)

Deliktet
cenuese
()
Deliktet ()
penale (vepra)
PARIMET SPECIFIKE T PROCUDRAVE DNUESE

Duke pasur parasysh afrsin e procedurave dnuese, afrsia e lndve pr t cila vendoset, etj.,
t gjitha procedurat dnuese prmbajn edhe disa krkesa me t cilat sigurohen standarde t caktuara
t veprimit, veanrisht, kur sht n pyetje pozita e veant e personit kundr t cilit udhhiqet procedura. Rregullat e procedurs, si dihet, jo jan vetm mjet n luftn kundr cenueshmris, por
edhe mjet kundr do sjellje t qytetarve dhe shqetsimi i panevojshm nga ana e organeve t cilat e
udhheqin procedurn. Me rregullat e procedurs duhet t sigurohet zbatim i ligjit pr prgjegjsin e
kryersit t veprs dnuese me qllim t arrihet qllim i procedurs, n nj mnyr t pranueshme, me
gjetjen e mass s vrtet t veprimit n varsi prej llojit t veprs e cila sht e dnueshme me ligj. Me
shum rndsi sht t gjendet e vrteta materiale dhe e t akuzuarit ti sigurohet, objektivisht, gjykim
i drejt dhe fer n procedur.
Parimet e procedurs dnuese jan m tepr. Disa prej parimeve, si p.sh. parimi i ligjshmris,
parimi i krkess s t vrtets materiale, e drejta e prdorimit t gjuhs dhe alfabetit n procedur, etj.,
jan t prgjithshme dhe karakteristike pr seciln procedur ligjore. Pr shumicn e ktyre parimeve,
tashm sht folur n nj prej prmbajtjeve t procedurs administrative. Mbetet t shpjegohen vetm
parimet specifike t procedurave dnuese.
Duke u nisur prej krkesave t procedurave dnuese, metodat prej t cilave priten rezultate m
t mira dhe pozita e njeriut dhe interesi i bashksis shtetrore pr ndjekjen dhe dnimin e kryersve t
veprave dnuese, n t drejtn penale procedurale si parime m karakteristike specifike paraqiten kto:
24 Ligji pr procedur penale (Gazeta zyrtare e Republiks s Maqedonis nr. 15/05).
114
1) parimi i akuzs dhe parimi i hetimit (respektivisht t akuzuarit dhe parimi i hetuesis), 2) parimi i ndjekjes zyrtare dhe private, 3) parimi i ligjshmris dhe oportunitetit, 4) parimi i kundrshtimit, 5) parimi i vlersimit t lir t provave dhe 6) parimi i pavarsis s gjykatave.
PARIMI I AKUZS DHE HETUESIS (AKUZUES)
Parimi i akuzs niset prej asaj se n procedurn dnuese ekzistojn interesa t ndryshme dhe se
sht e natyrshme t pritet prej secilit barts t interesit t personit ta prfaqsoj interesin e vet dhe
ti ndrmarr t gjitha ato veprime pr t cilat mendohet se do oj deri n prfundim t suksesshm
t procedurs me qllim t arrihet deri te vendimi i cili atij m s shumti i prgjigjet. Prandaj, secilit prej
bartsve t interesit duhet tu jepet rol i veant procedural, respektivisht vend i veant n proces,
sepse sht vshtir t pritet se dikush prej subjekteve njkohsisht do t kryente dy ose m tepr
funksione kundrthnse (role), p.sh. nse gjykata n t njjtn koh sht edhe organ i ndjekjes, nuk
do t thot se do t jet edhe organ i mir i gjykimit.
Parimi i akuzs dhe hetuesis veanrisht dallohen sipas rolit t pjesmarrsve n procedur dhe
pozitn e tyre n procedurn e cila udhhiqet. N procedurn dnuese, zakonisht vijn n shprehje
dy krkesa t ndryshme: njra e shpreh interesin e bashksis shtetrore pr procedur m efikase,
madje edhe n qoft se sht n dm t t akuzuarit t mbrohet, kurse e dyta, t akuzuarit i jep
mundsi t mbrohet, t provoj pafajsin e vet, respektivisht t provoj pabazueshmrin e akuzs
pr t ciln akuzohet.
N lidhje me kt gjat zhvillimit historik jan paraqitur tri lloje t procedurave dnuese: akuzuese, inkuizatore dhe lloji i przier i procedurs.
Procedurn akuzuese25 e karakterizon ndarjen e rrept t funksioneve, duke filluar prej funksionit t ndjekjes s kryersit t veprs dnuese, deri te funksioni i gjykimit dhe funksioni i mbrojtjes.
Faktet t cilat e ngarkojn t akuzuarin n kt procedur, mund ti paraqes vetm paditsi dhe ai ato
fakte duhet ti provoj. I akuzuari n procedur sht i barabart me paditsin (akuzuesin). Si barts
i funksionit t mbrojtjes, i akuzuari mbledh dhe paraqet prova, nuk sht i obliguar t mbrohet (vetm
ka obligim t paraqitet para gjykats), nuk mund ta marr n pyetje as gjykatn as paditsin. Procedura
mund t iniciohet vetm me krkes t prokurorit t autorizuar (padits). Gjykata mund ta gjykoj t
akuzuarin pr at vepr pr t ciln paditsi e akuzon dhe me t ciln e ngarkon.
Procedura inkvuizicuese26 (disa autor gabimisht e quajn inkuizitore), u paraqit n Evrop n
mesjet. Sipas ksaj procedure gjithka ishte koncentruar n duart e hetuesit. Roli i gjykats ishte
formale, i akuzuari domosdoshmrish ishte privuar nga liria dhe ishte i obliguar t prgjigjet n pyetjet
e parashtruara. Pr disa vepra dnimi mund t sillej edhe n baz t pranimit t fajit nga ana e t akuzuarit, lejohej tortura, dhunimi, pr t fituar deklaratn e dshiruar. I akuzuari nuk kishte asnj t drejt,
nuk mund t propozoj prova, as t jet pjesmarrs n paraqitjen e tyre. Kur do t mbaronte hetuesia,
hetuesi i drgonte procesverbal gjykats dhe kshtu gjykata shqiptonte dnim pa mos e par t
dnuarin. I dnuari mund t lirohej me at se pr veprn e njjt t mund t dnohet m von. Lloji
ekstrem i procedurs inkuizicuese ishte procedura e inkuizicionit, 27 gjykimi pr herezi, me magji, etj.,
kur pasonin mijra viktima t pafajshme.
Procedura e przier dnuese paraqet kombinim t elementeve t dy llojeve paraprake t procedurave, inkuiziciuese dhe akuzuese. Prej procedurs inkuizicuese jan ndrmarr, p.sh., ndjekja zyr25 Ka prejardhje t fjals latine accusatorius q d.m.th. i akuzuar, procedur akuzuese, procedur e akuzs, e cila udhhiqet n baz t padis.
26 Prej fjals latine inquisitus ose inqvisitorius ai kundr kujt udhhiqet hetimi (t akuzuarit) hetim.
27 Ai sht organ hetues gjyqsor-policor dhe dnues i kishs katolike, i themeluar n shekullin XIII pr ndjekjen dhe dnimi e ashpr t heretikve,
ato t cilt nuk pajtoheshin me msim krishter.
115
tare e kryersit t veprs penale, kurse prej asaj akuzuese ndarja e funksionit t ndjekjes prej funksionit
t gjykimit.
KARAKTERISTIKAT E PROCEDURS MODERNE DNUESE AKUZUESE
Qllimi i procedurs dnuese akuzuese n do shoqri moderne dhe demokratike mund t realizohet vetm nse sigurohen kushte pr gjykim objektiv dhe t drejt, t mund dikujt ti shqiptohet
sanksioni pr veprn dnuese e cila ka ndodhur me t vrtet. Prvoja flet se nse dikush akuzon dik
pr ndonj vepr t dnueshme, ai me at tregon interesim q ai person t dnohet pr at vepr dhe
prandaj pr at shtje, nuk do t mund t jet gjykats i mir objektiv dhe i paanshm. Pikrisht, sepse
n sistemet bashkkohore t dnimit sht br ndarje midis funksionit t akuzs dhe funksionit t
gjykimit. Ato funksione u jan dhn bartsve t ndryshm.
Procedura dnuese, gjithmon iniciohet me krkes t personit t autorizuar. Pa at nuk
mund t iniciohet, t udhhiqet dhe t sillet vendim me t cilin ndonj person dnohet. Krkesa e
personit t autorizuar, sipas ksaj sht kusht pr inicimin dhe mbajtjen e procedurs edhe pr sjelljen
e vendimit. Nse organi i autorizuar, p.sh., n at rast, procedura pas asaj krkese, n cilndo faz t
procedurs ndrpritet.
Prej ksaj del se procedura mund t udhhiqet vetm kundr atij personi, kundr t cilit sht
parashtruar krkesa pr at vepr, respektivisht rast i t kaluar i cili sht cekur n krkes. N rast se
parashtruesi i krkess gjat procedurs t ndryshoj krkesa, procedura mund t propozoj vetm
sipas krkess e cila n ndrkoh sht ndryshuar. Pr shkak t shkaqeve t ktyre shkaqeve, gjykata, gjithashtu, nuk mund ta ndryshoj vendimin tanim t sjell sipas detyrs zyrtare, ose sipas mjetit
juridik edhe t shkel n at pjes t vendimit t ciln askush nuk e refuzon.
Parimi i akuzs, m tej, d.m.th. se veprimet n procedurn dnuese rrjedhin n form t seancs midis bartsit t akuzs dhe mbrojtjes si subjekte t barabarta n procedur. Megjithat, qllimi
i rregullave t procedurs nuk sht vetm t sigurohen kushte asnj i pafajshm t mos dnohet, por,
edhe t sigurohen edhe kushte t tilla procedurale fajtorit ti shqiptohet dnimi i parapar dhe jo ndonj sanksion tjetr. Procedura duhet t paraqet mjet efikas n luftn kundr kryersve t veprave penale.
Nse n etapa t caktuara prej procedurs jan br disa lshime pr rregullimin e atyre
lshimeve sht parapar t mund t hiqet dor prej parimit t akuzs dhe gjykats ose i nj organi
tjetr kompetent pr zgjidhje tu jepet rol m i madh n procedur, veanrisht sa i prket konstatimit t gjendjes faktike, t drejta t caktuara t t akuzuarit prkohsisht ti kufizohen, t mos u jepet
mundsi t jet bashkpjesmarrs n realizimin e veprimeve t caktuara pr t penguar sjelljen e vendimit jo objektiv n dm t tij.
N procedurn paraprake t procedurs penale, respektivisht procedura penale e paradnuar,
si ende thuhet, i akuzuari nuk sht i barabart n gjithka me prokurorin publik, ashtu q, veprime
t caktuara mund t realizohen edhe pa prezencn e t akuzuarit. Pr shkaqe sigurie, t akuzuarit dhe
mbrojtsit t tij, mund t hiqet e drejta e shqyrtimit dhe prshkrimin e dokumenteve, kurse mund nn
kontroll t vendoset edhe komunikimi i tyre. Gjykata mund t konstatoj fakte t cilat kan t bjn
me personalitetin e t akuzuarit, pavarsisht nse ajo sht krkuar n aktin e padis. Gjykata nuk sht
e lidhur pr propozimin e pals, as sa i prket burimeve t provave, as sa i prket fuqis s tyre provuese.
N procedur pr vepra penale m t lehta, seanca mund t mbahet pa prokurorin publik, me
prjashtim edhe pa t akuzuarin.
N procedurn penale, prokurori publik mund t paraqes ankes dhe disa mjete tjera t
jashtzakonshme edhe n dobi t t akuzuarit, sepse prokurori publik sht organ shtetror i cili ku-
116
jdeset pr zbatimin e ligjshmris dhe jo pala e cila e mbron interesin e vet, q nuk sht n pajtim me
parimin e akuzs, e cila krkon ndarje t rrept t funksioneve procedurale.
N procedurn pr kundrvajtje kjo nuk sht kshtu. N at, shum m tepr vijn n shprehje heqja dor prej parimit t akuzs. Veprimet n procedurn pr kundrvajtje zbatohen pa paln ose
me bashkpjesmarrje t nj pale, shqyrtimi gojor nuk mbahet ose shum rrall mbahet, organet e
ndjekjes n kushte t caktuara, mund t dnohen edhe n vend, mund t sjellin vendime pr dnim me
procedur t shkurt, me at q vendimi i ktill sipas kundrshtimit t akuzuarit vendoset jasht fuqis,
me pika fillon t udhhiqet procedur e rregullt. Ekzistojn edhe procedura t veanta pr kundrvajtjen n t cilat pr shkak t efikasitetit m t madh nuk sht i pranishm parimi i akuzs, p.sh., e till
sht procedura financiare n t ciln jan prfshir procedura doganore, e devizave dhe procedura
tatimore, pastaj, kundrvajtjet me t cilat sht shkelur rendi n komunikacionin ajror, etj.
Procedura e jon dnuese nuk ka atribute t procedurs s pastr akuzuese.
PARIMI I INICIMIT ZYRTAR DHE PARIMI I INICIMIT PRIVAT I PROEDURS (ZYRTARIZIM)
Ndjekja e kryersve i t gjitha veprave penale i jepet organeve prkatse n bashksin
shtetrore, pa dallim nse ajo sht me interes publik ose privat. N disa prej ktyre t mirave u jepet
prioritet, sepse ato t mira dhe vlera t individve jan edhe t mira dhe vlera e shoqris, kuptohet
nse jan edhe pr individt. Bashksia shtetrore i mbron kto t mira dhe vlera sepse dshiron t
mbroj individt si pjestar t bashksis. Nga ana tjetr, bashksia shtetrore sht e interesuar
njerzit edhe me marrveshje ti rregullojn marrdhniet e veta, atje ku sht e mundshme, derisa
me ato marrveshje nuk shkelen t mirat me interes vital pr bashksin.
Prej ktu, duhet t vlersohet cilat prej atyre shkeljeve t t mirave t individve, respektivisht
cilat prej tyre, vepra me t cilat jan shkelur t mira t individve, do t prndjekin prmes organeve shtetrore sipas detyrs zyrtare, kurse pr t cilat organi do ti lihet personit m t vlefshm si
individ dhe si do t mbrohet interesi i personalitetit t shkelur nse pr veprn e kryer sht parapar
ndjekje sipas detyrs zyrtare.
Veprat dnuese si jan, p.sh., shkeljet ekonomike (tregtare) dhe shkeljeve disiplinore, me t
cilat sht shkelur interesi publik, prmes tij edhe mbi individin ndiqen sipas detyrs zyrtare. Ndjekja
e ktyre veprave mund t organizohet n m tepr mnyra: ndjekja mund ti besohet do qytetar si
pjestar i bashksis shtetrore, kurse mund t besohet edhe mbi organe tjera shtetrore.
Sistemi n t cilin individ sht i autorizuar t krkoj inicimin e procedurs dnuese, pa dallim se me at vepr nuk i sht shkelur direkt ndonj e mir mbrojtur sht quajtur sistem i padis
popullore i cili sht zbatuar n proceset penal romak n periudhn e Republiks, sot n form t
ndryshuar gjen zbatim n Angli dhe n t drejtn e vendeve e cila sht zhvilluar nn ndikimin e t
drejts angleze. Organizimi i ktill e ndjekjes s veprave penale ka edhe an negative. Pikrisht,
subjektit i cili krkon inicimin e procedurs, prkrah pozitvitetit, p.sh., mbrojtja e rendit t bashksis
shtetrore, mund t ndikoj edhe disa motive personale, si p.sh., urrejtje, kapric, krcnim i kryersit
me qllim t realizohet dobi personale, etj. Prandaj, ndjekja i besohet t veantve pr ato organe t
organizuara, t cilat ajo shtje e punojn n mnyr t organizuar dhe kuptimplote.
Veprat penale t cilat ndiqen sipas detyrs zyrtare dhe veprat penale t cilat ndiqen sipas padis private
Veprat penale n varsi prej interesimit t bashksis shtetrore pr ndjekjen e tyre n sistemin
ton juridik jan ndar n dy grupe t veprave penale. N grupin e par bjn pjes veprat penale t
cilat ndiqen sipas detyrs zyrtare. Organi i autorizuar pr ndjekjen e ktyre veprave sht prokurori
117
publik. Ai parashtron krkes pr inicimin e procedurs penale sipas detyrs zyrtare pa dallim nse
personi t cilit me veprn penale i sht shkelur fardo qoft t mir at e dshiron. Ato jan numri m
i madh i veprave penale. N grupin e dyt bjn pjes veprat penale t cilat ndiqen sipas padis private, si p.sh., pr shpifje, ofendim, paraqitjen e rrethanave familjare, vjedhje t vogla t prons private,
transmetimi i smundjeve seksuale, etj., me t cilat shkelen interesa direkte t individit dhe prandaj
vlersimi t krkohet ndjekje e kryersve e ktyre veprave u sht ln vet atyre (qytetarve).
Ekzistojn vepra penale t cilat ndiqen sipas detyrs zyrtare, por nse kryersi i veprs dhe i
dmtuari jan n farefisni, ose n ndonj marrdhnie tjetr t veant, n at rast ajo vepr ndiqet
sipas padis private. P.sh., vepra penale ndiqet sipas detyrs zyrtare, por nse kryersi i vjedhjes dhe i
dmtuari jan n farefisni, ose jan bashkshort ose antar t amvisris s prbashkt, ndjekja do t
ndrmerret sipas padis private.
Cilat jan autorizimet e t dmtuarit kur kryersin e veprs e ndjek prokurori publik sipas detyrs zyrtare ose kur prokurori publik do ta refuzoj fletparaqitjen e t dmtuarit?
I dmtuari ka autorizime t caktuara dhe kur vepra penale ndiqet prej ans s prokurorit publik
sipas detyrs zyrtare. N kt kuptim p.sh., ai ka t drejt t jet prezent n shqyrtimin gojor kryesor, t
propozoj paraqitjen e provave t nevojshme e t ngjashme. I dmtuari n kt rast nuk ka t drejt t
ndjek, sepse interesi i tij dhe i bashksis, t dnohet kryersi, prmbushet me nj dnim. M ndryshe
sht situata nse prokurori publik e refuzon akuzn e paraqitur t dmtuarit pr veprn penale
ose ai ka hequr dor prej procedurs e cila sht iniciuar. N kt rast i dmtuari ka t drejt n
vend t prokurorit publik t paraqitet vet dhe t krkoj, prej gjykats inicimin e procedurs, respektivisht t krkoj vazhdimin e procedurs, sepse inicimi, respektivisht vazhdimi i procedurs nuk jan
vetm n interes t dmtuarit, por edhe t bashksis shtetrore, sepse kemi t bjm pr vepr penale
pr ndjekjen e t cils sht e interesuar shoqria.
I dmtuari si padits (padits substidiar) n kt rast, nuk paraqitet n emrin e tij person,
por n emrin e bashksis shtetrore me t drejta t prokurorit publik, prve atyre t drejtave
t prokurorit publik t cilat i takojn si organ shtetror (p.sh., paditsi substidiar nuk ka t drejt t
krkoj ndihm juridike prej organeve tjera ose pr dallim prej prokurorit publik t cilit nuk mund ti
shqiptohet masa disiplinore n procedurn para gjykats, paditsi substidiar i nnshtrohet masave disiplinore t gjykats, etj.), Me kt deri diku kufizohet monopoli i prokurorit publik i ndjekjes s veprave
penale, t cilat si edhe do monopol mund t jet i dmshm.
Pr dallim prej veprave penale kundrvajtjet t cilat jan delikte m t lehta prej veprave
penale gjithmon ndiqen sipas detyrs zyrtare. I dmtuari ka mundsi t paraqes krkes pr inicimin e procedurs pr kundrvajtje pa marr parasysh nse ndonj organ ka paraqitur krkes pr inicimin e procedurs pr kundrvajtje, vetm se ai nuk ka cilsi t paditsit privat si sht rasti me paditsin
privat n procedurn penale.
PARIMI I LEGALITETIT DHE PARIMI I OPORTUNITETIT N INICIMIN E PROCEDURS SIPAS DETYRS ZYRTARE
(LEGALITET DHE OPORTUNITET)
Ndjekja e veprave dnuese sipas detyrs zyrtare mund t kryhet prmes zbatimit t parimit t
legalitetit ose sipas zbatimit t parimit t oportunitetit ose n kombinim t ktyre dy parimeve.
Sipas parimit t legalitetit organi i cili sht i autorizuar t ndjek sipas detyrs zyrtare sht i
obliguar t paraqes krkes pr inicimin e procedurs ose t krkoj vazhdimin e saj nse jan plotsuar kushtet e prcaktuara pr ndjekje. Kur organi i autorizuar pr ndjekje do t msoj pr ndonj
vepr penale t kryer e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare pr t ciln nuk ka pengesa pr ndjekje, ai
sht i obliguar deri te gjykata kompetente ose organ tjetr shtetror t paraqes krkes pr inici-
118
min e procedurs. Pr dallim prej ktij parimi, parimi i oportunitetit, lejon organi i cili ushtron ndjekje
sipas detyrs zyrtare t vlersoj nse ndjekja n rastin konkret duke marr parasysh rrethanat n
kt rast sht n interesin publik dhe n varsi t vlersimit do t vendos nse do t paraqes
krkes pr inicimin e procedurs ose nuk do t paraqes krkes.
Kto solucione kan edhe an pozitive edhe negative. Parimi i legalitetit siguron barabarsi
t qytetarve para ligjit. Kur jan kushte t fituara pr ndjekjen e kryersit t veprs penale, organi i
autorizuar sht i obliguar t parashtroj krkes pr inicimin e procedurs, pavarsisht prej cilsis
s kryersit ose t shtress shoqrore n t ciln ai bn pjes. Nga ana tjetr, parashtrohet pyetja a ka
kuptim t iniciohet procedur e domosdoshme dhe kur jan n pyetje shkelsit e rastit t cilt veprn
e kan kryer nn rrethana t veanta. Me inicimin e procedurs kundr ktyre personave a nuk do t
tu bhej dm m i madh, sesa vet vepra. Parimi i legalitetit, me disa prjashtime t vogla (prve n
procedurn pr kundrvajtje), gjen zbatim n sistemin ton juridik.
Prokurori publik sht i obliguar t parashtroj krkes pr inicimin e procedurs penale sipas
detyrs zyrtare kur do t msohet pr veprn penale t kryer e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare, pr t
ciln nuk ekzistojn rrethana t cilat paraqesin penges pr ndjekje. Megjithat, prokurori publik nuk
do t paraqes krkes pr inicimin e procedurs penale, nse vlersohet se ajo vepr paraqet rrezik
i parndsishm pr shkak t rndsis s tij t vogl dhe mungess s pasojave t dmshme t asaj
vepre. Qllimi pr veprat e ktilla arrihet edhe me zbatimin e parimit t oportunitetit.
Ndjekja e kryersve t veprave penale me disa prjashtime t vogla bhet n baz t parimit t
legalitetit. N procedurn pr kundrvajtje pr kundrvajtjet zbatohet parimi i oportunitetit. Kjo
sht pr shkak t karakterit t kundrvajtjeve. Kundrvajtjet paraqesin shkelje t disiplins shoqrore
(rendi publik dhe paqja) n sfera t caktuara t jets shoqrore pr t cilat kujdesen organet e administrats dhe institucionet me autorizime publike.
Organet e administrats shtetrore pr shkeljen e dispozitave q paraqesin kundrvajtje zbatojn masa administrative. Nse vlersojn se ato masa nuk jan t mjaftueshme, mund t krkojn t
zbatohen edhe sanksione pr kundrvajtje shtes.
PARIMI I KUNDRSHTIMIT
Audiatur et altera pars (T dgjohet edhe pala tjetr). Ky sht parimi i cili gjen zbatim n do
procedur kontradiktore. Gjykata ose nj organ tjetr gjat sjelljes s nj vendimit, para se t sjell vendim sipas propozimit t cildo pal ose pjesmarrs n procedur duhet t dgjoj e paln e kundrt.,
respektivisht personin tjetr t interesuar n procedur. Ajo sht baza e kontradikts n procedur, n
t ciln bazohet do proces i cili ka karakter t kontestit.
N procedurn penale akuza ka karakter t shqyrtimit kontradiktor t palve. Kontradikta
vjen n shprehje posarisht n seancn kryesore (shqyrtimin kryesor) ku palt kan iniciativ m
t madhe dhe mundsi ti kontestojn konstatimet e pals tjetr sipas lnds pr t ciln udhhiqet
seanca. Ky parim i palve u mundson n mnyr t lir dhe papengesa ti paraqesin mendimet
dhe provat e veta pr t gjitha shtjet juridike dhe faktike me t cilat mbshtetet ndonj tez.
Gjykata i obligon t dyja palt midis t cilat udhhiqet kontest t dgjohen dhe n mnyr t lir dhe
papengesa ti paraqesin mendimet dhe argumentet e veta.
N procedurn penale, si e dim, marrin pjes dy pal: paditsi dhe i padituri. I pari sht i lir n
paraqitjen e t paditurit, kurse i dyti n at q shkon n dobi t mbrojtjes. Njra an mund ti refuzoj
akuzat e pals kundrshtare. Kontradikta paraqet luft e mendimeve midis anve kundrshtare.
Shqyrtimi kryesor sht kontradiktor, kurse vjen n shprehje edhe n procedurn pr mjetet juridike.
Mundson t vijm deri te e vrteta, duke pasur parasysh pohimet dhe mendimet kundrshtare, me
119
argumente pr dhe kundr. N at mnyr me siguri m t madhe mund t konstatohet far sht objektivisht e sakt. Jep mundsi t kontrollohet dhe t lirohet prej pasaktsive, paqartsive dhe ato q jan t
palogjikshme. Mundson shpjegimin e disa shtjeve kontestuese dhe siguron barabarsi t palve.
PARIMI I VLERSIMIT T LIR DHE VLERSIMI I LIDHUR I PROVAVE
Pr dallim prej m hert kur ishte prezent parimi i vlersimit t lidhur t provave, sot ligjvnsit
modern, n t ciln bn pjes edhe e jona e prfaqsojn parimin e vlersimit t lir t provave.
Sipas parimit t vlersimit t lidhur t provave, si mjet provues pr konstatimin e fakteve
mund t prdorej vetm ajo e cila me dispozita ishte parapar. T gjitha mjetet provuese, m tej,
ishte renditur sipas llojeve, kurse n kuadr t llojeve sipas kategorive. Me dispozitat ishte parapar cilat
mjete provuese jan m t fuqishme dhe cilat m t dobta, t cilat mjete mund, ndrsa t cilat nuk
mund t prdoren dhe t cilave mund tu besohet. P.sh., n mnyr t taksative, ishte parapar se nj
dshmitari nuk mund ti besohej, kurse dy dshmitarve t cilt i plotsojn kushte t caktuara, t cilt
kishin kualitete t caktuara (t rritur, t cilt nuk ishin dnuar pr dshmi t rrejshme, pr lndn nuk jan
t interesuar, madje edhe nuk jan n farefisni me paln) duhej tu besohej, por nse ekziston vetm nj
dshmitar i till, kurse tjetri nuk i plotson kushtet e prcaktuara, gjykats i ishte ln, vet t vlersoj
nse atij dshmitari do ti besohet ose jo (ai sht embrion i vlersimit t lir t provave). Njjt ishte
edhe n rast kur njra an kishte ofruar m pak, kurse pala tjetr m tepr mjete provuese, se prparsi
duhet ti jepet pals e cila ka ofruar m tepr mjete provuese. Ishte parapar kur t gjitha mjetet provuese
duhet t ofrohen, pastaj, vler m t madhe ti jepet dshmitarve t gjinis mashkullore, ose t personit
ushtarak n raport me personin civil, ose personi shpirtror (klerik) n raport me personit sekular, etj.
RREGULLAT T CILAT SHKOJN N DOBI T KRKESS PR KONSTATIMIN E T VRTETS
(DREJTPRDREJTSHMRI, SHQYRTIM GOJOR, PUBLIKE)
Q t mund gjykata ose nj organ tjetr i cili udhheq procedur t konstatoj nj gjendje juridike t shtjes, nevojitet n procedur t marrin pjes edhe disa persona tjer t cilt kan njohuri pr faktet, t cilt me njohurit e veta profesionale ose aftsit e tyre jan n mundsi organit
gjat konstatimit t fakteve ti ndihmojn, ose ato disponojn me disa dokumente t cilat prmbajn t
dhna pr faktet, ose sende t cilat udhzojn n fakte t caktuara. Prandaj, pr qytetart sht caktuar
obligim t paraqiten n ftesn pr dshmi pr t dshmuar, profesionistve ta pranojn ekspertizn,
poseduesve t dokumentit ose sendit ti dorzojn dokumentet, respektivisht sendet ti japin pr shqyrtim. Kuptohet edhe t mbahet llogari interesat e atyre personave t mbrohen mjaftueshm.
Prve ksaj jan edhe kto parime: spontanitet, shqyrtim gojor, publik, etj. Parimi i drejprdrejtshmris s personit zyrtar i cili udhheq procedurn i mundsin t fitoj prshtypje, respektivisht
bindje pr provat me t cilat konstatohen faktet. Parimi i shqyrtimit gojor sht m binds, kurse
fjalt e shkruara m leht mund t kontrollohen. Parimi i publikut me vet prezencn e publikuar
mund t ndikohet mbi personin i cili e flet t vrtetn. Me at kontrollohet edhe personi zyrtar, sepse
publiku gjykon pr vrtetsin e deklarats n baz t rregullave t logjiks dhe psikologjis. Me parimin
e kundrshtimit ose dgjim reciprok t palve, ata ndrmjet veti kontrollohen dhe korrigjohen.
Edhe organet t cilat udhheqin procedurn jan t lir n ekzaminimin e vet, konstatimi i gjendjes faktike i nnshtrohet edhe kontrollit nga ana e organit t shkalls s dyt sipas ankess, kurse
n rast t msimit t fakteve t reja t cilat kan shrbyer n momentin e sjelljes s vendimit ose gjetjen
e fakteve t reja, procedura n kushte t caktuara mund edhe t prsritet. N ankes mund t
paraqiten fakte dhe prova t reja me detyr ankuesi t shpjegoj pse n ato prova nuk sht thirrur m
par. Gjykata penale n procedur penale gjat vendimmarrjes nuk sht e lidhur pr vendimin e plotfuqishm t nj gjykate tjetr ose organi tjetr i cili ka vendosur pr ndonj shtje paraprake, nse prej
atij vendimi pr kt shtje varet vendimi at nse sht kryer nj vepr penale e caktuar.
120
KUFIZIMI I LIRSIS S EKZAMINIMIT (HETIMIT)

Gjat hetimit t s vrtets, pr shkaqe humane nuk mund t prdoren si mjet provuese, as
t paraqiten ato mjete provuese me t cilat do t shkelej personaliteti i njeriut dhe dinjitetit t tij. Me
Kushtetut dhe ligj sht e ndaluar dhe sht shpallur si vepr penale do nxjerrje e deklarats me
dhun ose pranim me krcnim n fardo qoft mnyr, p.sh., me prdorimin e detyrimit fizik, krcnim, etj. I garantuar sht integriteti trupor dhe moral i njeriut dhe i jets s tij personale dhe familjari.
Pr arsye humane, p.sh., dshmitart t cilt jan kushri t afrt t t paditurit n procedurn dnuese
nuk jan t obliguar t dshmojn. N seciln prej veprimet dshmitari, eksperti ose cilido kushri n
procedur ka t drejt t mos jep prgjigje pr pyetje t caktuara, nse me at personalisht at ose
kushririn e tij do t onte n pozit t pakndshme. E ndaluar sht t parashtrohen pyetje si kurth
(pyetje kapricioze dhe kapcioze), n t cilat kinse prmbante pranim pr ndonj fakt, ndrsa t
ciln pala e dgjuar ose ndonj person i tret nuk e kan pranuar.
PARIMI I PAVARSIS N GJYKIM
Gjykatat kur vendosin pr shtje t veanta me pal ndrmarrin prgjegjsi t madhe shoqrore
dhe profesionale, pr at se si ta rregullojn marrdhnien konkrete ligjore, sepse n ato raste, ata, vendosin n emr t qytetarve t shtetit. Kuptohet se pr kt nevojiten edhe procedura prkatse dhe
kushte jasht procedurale. Nj prej atyre kushteve sht pavarsia e gjykatave n gjykim prej przierjes
s organeve tjera, respektivisht faktorve tjer n punn e tyre. Kur organet tjera ose individt, jasht
gjykats, do t mund t jepnin udhzime ose sugjestive si t udhhiqet procedura ose si t zgjidhet rasti
konkret, ather me t vrtet, nuk do t dihej i kujt sht vendimi: i gjykats e cila formalisht e ka sjell
vendimin ose e organit tjetr ose individit i cili jep udhzime ose sugjestione far vendimi duhet t sillet.
Edhe n rast t parashtrimit t pyetjes pr prgjegjsi vshtir se do t konstatohet kush sht prgjegjs.
Kuptohet, se ajo e dobson prgjegjsin me at dhe ligjshmrin n procedur. M tej n Kushtetut
dhe n ligje sht shkruar se gjykatat n ushtrimin e funksionit gjyqsor jan t pavarura.
Pr t siguruar prgjegjsi t plot t organeve pr sjelljen e vendimeve nevojitet t prjashtohen intervenimet e fardo lloji gjat procedurs dhe n vendimmarrjen e cilido organ ose individ,
pa marr parasysh nse intervenimi sht me dshir ti ndihmoj gjykats, t shpjegoj disa rrethana,
t prcjell ndonj qndrim politik pr t penguar sjelljen e vendimit kundrligjor ose jo t rregullt.
Parimi i pavarsis (i pavarur) n udhheqjen e procedurs dhe vendimmarrje nevojitet t
zbatohen edhe brenda n vet organin. Pikrisht, gjykata, respektivisht kshilli i gjykats t cilt
gjykojn mbi ndonj lnd jan t pavarur n raport me kryetarin e gjykats.
Me dispozitat jan prcaktuar edhe kornizat e pavarsis gjat vendimmarrjes q t mund t
kontrollohet ligjshmria e puns s ktyre organeve. Gjykata gjykon n baz t Kushtetuts dhe ligjeve.
Gjykata zbaton edhe aktet nnligjore me t cilat sigurohet zbatimi i ligjit nse ai akt sht ligjor. Nse
gjykata n procedur gjen se ligji nuk sht n pajtim me Kushtetutn do t ndrpres procedurn
dhe do t krkoj prej Gjykats s lart t parashtroj deri te Gjykata kushtetuese krkes pr
(vlersim) t kushtetutshmris s ligjit. Nse gjykata gjen se ndonj dispozit nuk sht n pajtim
me Kushtetutn ose ligjin, ajo dispozit nuk do ta zbatoj dhe pr kt do t njoftoj Gjykatn e lart t
Republiks s Maqedonis. Gjykata nuk sht e lidhur pr kuptimin ligjor t gjykats m t lart,
n prgjithsi ose n rastin konkret. Gjykata m e lart mund t imponoj qndrim n gjykatn
m t ult, vetm me fuqin e argumenteve dhe bindje, ndrsa jo me fuqin e hierarkis.
Gjykatat dhe organet tjera t cilat vendosin pr shtje t veanta mund t jen t pavarura
n udhheqjen e procedurs dhe vendimmarrja vetm nse kan status shoqror prkats dhe nse
kan kushte stabile pr pun. Nse gjykatsi jeton n frik prej pasojave pr shkak t masave sepse nuk
ka pranuar sugjestion t dikujt si t zgjidh nj lnd konkrete nuk do t mund t jet i pavarur. N kt kuptim gjykatsit kan kushte m stabile pr punn, sesa npunsit n administrat. Funksioni gjyqsor
121
sht i prhershm. Gjykatsi mund t shkarkohet prej detyrs pr shkak t shkaqeve t caktuara t prmendura n Kushtetut dhe n ligje. Gjykatsit n pajtim me ligjin kan imunitet, njjt si, deputett
n Kuvend. Gjykatsi (profesionist) dhe gjykatsi porot nuk mund t jet i thirrur n prgjegjsi pr
mendimin e dhn gjat sjelljes s vendimit gjyqsor. Gjykatsi nuk mund t transferohet n kundrshtim me vullnetin e tij. Gjykatsi nuk mund t ushtroj shrbim ose pun e cila me ligj sht prcaktuar si
i papajtueshm me funksionin gjyqsor. Gjykatsi nuk mund t jet antar i nj partie politike.
PYETJE:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
far nnkuptojm me t drejtn dnuese?

Cilat jan parimet e prbashkta t s drejts dnuese?
Cila sht rndsia e procedurs dnuese?
far d.m.th. parimi i prgjegjsis subjektive?
Cilat jan parimet e procedurs dnuese?
Cili sht dallimi midis parimit t padis dhe parimi i hetimit?
Shpjegoni dallimin midis parimit t inicimit zyrtar t procedurs dhe parimin e inicimit privat t
procedurs dnuese!
Si mund t organizohet ndjekja e veprave penale?
Kur i dnuari paraqitet si padits?
Cili sht dallimi midis parimit t legalitetit dhe parimi i oportunitetit?
far nnkuptojm me kontradikt dhe cila sht rndsia e saj?
far nnkuptojm me t vrtetn?
N far konsistojn kushtet ligjore dhe n far kushte reale pr konstatimin e s vrtets?
N far konsistojn metodat racionale pr konstatimin e s vrtets?
Cili sht dallimi midis t vrtets formale dhe materiale dhe cils i jepet prparsi?
Cili sht qllimi i parimit t pavarsis s gjykatave n ushtrimin e funksionit gjyqsor?
Ku jan kufijt e pavarsis s gjykats n gjykim, respektivisht i organit n vendimmarrje kur udhheq procedur administrative.
SUBJEKTET N PROCEDUR PENALE

Kompleksiteti i shtjes pr t ciln udhhiqet procedur penale krkohet shqyrtim gjithprfshirs i rasteve, respektivisht shtjeve konkrete penale-juridike, kurse kjo d.m.th. edhe pjesmarrje e
nj numri m t madhe t pjesmarrsve t cilt kan role t ndryshme procedurale n procedur.
Nga aspektet e roleve, t gjith pjesmarrsit n procedur penale mund t ndahen n disa kategori:
1) Subjekte kryesore n procedur penale (ato jan paditsi i autorizuar, i padituri dhe gjykata).
2) Personat t cilt prfaqsojn subjekte t caktuara ose atyre u ndihmojn. Ato jan
p.sh., Ministria pr pun t brendshme, mbrojtsi (avokati) u t paditurit, prfaqsuesi ligjor dhe i autorizuari i paditsit privat ose i t dmtuarit, pastaj, zvendsit procedural (t afrm t t paditurit ose
disa persona tjer me t cilt paditsi sht n raport t veant, t cilt mund t ndrmarrin veprime
t caktuara n dobi t t paditurit).
3) Subjekte ndihmse procedurale. Ato jan i dmtuari kur ndjekja e veprs penale sht sipas detyrs zyrtare, pastaj, organet pr kujdestari n procedur kundrejt t miturve, si dhe bartsit e
krkesave pronsore-juridike.
122
4) Personat e tret t cilt nuk kan asnjfar interes direkt juridik me lndn. Ata mund t
jen dshmitar, ekspert, interpretues, pronar t dokumenteve, pronar t sendit i cili duhet t jepet
pr tu kontrolluar, etj.

Subjektet
dhe
pjesmarrsit
tjer
n procedur
penale
Palt
ndihmse
e
Subjektet
procedurs
penale
procedurale
Gjykat
--
I;
dmtuar
--
pr
kujdestari;
Organi
;
Barts t krkesave
pronsore-juridike.
.
prfaqsuesit dhe
zvendsit
I
paditur
Padits
Ndihmsit,
procedural,

--
Ministria e punve
t

brendshme
(MPB)
();
--
Mbrojts()
(avokat)
i t
;
paditurit
i
--
Prfaqsues
ligjor ose

autorizuar i paditsit
privat
;
ose i t dmtuarit
,
Personat e tret t cilt nuk kan interes pr

lndn, t rndsishm pr konstatimin e fakteve.
Dhshmitar;
Ekspert;
----
(
--
Zvendsit
procedural
(t
afrm
t t paditurit dhe

personave
tjer t).
cilt jan
n raport t veant).
;
;
Interpretues;
;
e
;
Mbajsit
dokumenteve;
e
Mbajtsit
sendeve
dhet.
tjer.
Fig. 5 Subjekte dhe pjesmarrs tjer n procedur penale
GJYKATA N PROCEDUR PENALE

Gjykata sht organ shtetror t cilit sht besuar funksioni i gjykimit n procedur penale. N
sistemin ton juridik vetm gjykata mund t udhheq procedur penale. Gjykata pas krkess s
prokurorit t autorizuar (padits) zbaton hetim, kur do t marr padin vendos pr bazn e padis. N
at mnyr sigurohen kushte pr gjykim t paanshm dhe udhheqje t procedurs. Edhe pse hetimi
dhe gjykimi paraqesin dy shkall t procedurs, duke pasur parasysh ndryshimin e qllimeve t ktyre
shkallve, pr shkak t objektivitetit t gjykimit sht parapar gjyqtari i cili e zbaton procedurn e
hetimit t mos mund t marr pjes n gjykim. Pr dallim prej procedurs s rregullt, n procedur
t shkurt gjyqtari i cili ka ndrmarr disa veprime procedurale hetuese, pr t njjtn shtje, ai
do t marr pjes edhe n gjykim.
123
Vet gjykata mund t zbatoj t drejtn penale materiale n rastin konkret dhe t shqiptoj sanksione penale; vet gjykata mund t konstatoj gjendjen faktike qoft pr shkak t inicimit t aktit padits, qoft pr shkak t shqiptimin e aktgjykimit ose pr sjelljen e ndonj vendimi tjetr.
KOMPETENCA E GJYKATS
Numri i madh i veprave penale t ndryshme sipas peshs, t cilat kryhen n rajone t ndryshme t
territorit t shtetit, krkojn ekzistimin e nj numri m t madh t gjykatave t cilat ndrmjet veti dallohen
sipas llojit dhe peshs s veprave penale t cilat i gjykojn dhe rajoneve n t cilat punojn. Dallimet n llojin dhe peshn e veprave sjellin deri te dallimet n kompetencn lndore (materiale), kurse rajonet e ndryshme t veprimit t gjykatave sjellin deri te dallimet n kompetencn lokale ose territoriale t gjykats.
KOMPETENCA LNDORE
Kompetenca lndore ose territoriale paraqet t drejt dhe detyr t gjykats t gjykoj pr
nj vepr t caktuar penale duke pasur parasysh natyrn dhe peshn e veprs, respektivisht cilsit
e kryersit. Ajo na tregon cila gjykat sht kompetente t gjykoj n shkall t par, kurse kush n
baz t mjeteve juridike t rregullta dhe t jashtzakonshme n shkalln e dyt, respektivisht t tret.
Kufizimi i kompetencs lndore realizohet ose sipas natyrs s veprave t veanta ose sipas cilsive t
kryersit, ose sipas lartsis s dnimit me t ciln kryersit i kanoset (krcnohet).
Kompetenca lndore sht e parapar me Ligjin pr gjykatat28 dhe Ligjin pr procedur penale.
Kompetenca e shkalls s par n procedur penale n vendin ton sht e ndar midis gjykatave
themelore prej t cilave disa jan me baz, kurse disa me kompetenc t zgjeruar lndore.
Gjykatat themelore me kompetenc themelore jan kompetente t gjykojn pr vepra penale pr t cilat me ligjin si dnim kryesor sht parapar dnim n t holla ose dnim me burg deri
5 vjet, nse pr disa prej ktyre veprave nuk sht kompetente nj gjykat tjetr; pr zbatimin e hetimeve ose veprimeve hetuese pr veprat penale t kompetencs s tyre; pr t gjitha llojet e kundrvajtjeve, prve pr kundrvajtje t cilat me ligj jan vendosur n kompetenc t organit t administrats shtetrore ose organizat ose organ me autorizim publik edhe pr ankesat dhe kundrshtimet n
procedurat pr t cilat jan kompetente kto gjykata.
Gjykata themelore me kompetenc t zgjeruar jan kompetente pr vepra penale pr t cilat
sht parapar dnim me burg mbi 5 vjet dhe pr vepra penale dhe kundrvajtje t kryera prej t miturve, pastaj, pr zbatimin e hetimeve dhe veprimeve hetuese pr vepra penale nga kompetenca e vet,
pr lndt pr ekstradim, pr ankesat dhe kundrshtimet n procedurat pr t cilat jan kompetente
dhe n procedurat pr ndihm ndrkombtare juridike.
Gjykatat e apelit vendosin n shkall t dyt sipas ankess kundr vendimeve t gjykatave
themelore t rajonit t vet; vendosin pr konflikt t kompetencave midis gjykatave t shkalls s par
nga rajoni i vet; ushtrojn edhe shtje tjera t prcaktuara me ligj.
Gjykata e lart vendos n shkall t dyt sipas vendimeve t kshillave t vet, respektivisht
ankesave n shkall t tret kundr aktgjykimeve t gjykatave t apelit, n shkall t dyt sipas ankesave
kundr vendimeve t Gjykats administrative si dhe pr mjetet e jashtzakonshme juridike, kundr vendimeve t plotfuqishme t gjykatave t apelit dhe Gjykats administrative dhe vendimeve t kshillave
t veta (krkes pr mbrojtjen e ligjshmris, krkesa ekzaminim i jashtzakonshm i aktgjykimit t
plotfuqishm t gjykats dhe krkes pr zbutje t jashtzakonshme t dnimit).
KOMPETENCA LOKALE
Kompetenca lokale ose territoriale sht pr shkak t organizimit m t mir t jurisprudencs

dhe pr mbrojtjen e t drejtave t qytetarve. Kompetenca lokale sht e drejt dhe detyr e gjykats
28 Ligji pr gjykatat (Gazeta zyrtare e RM-s nr. 36/95 dhe nr. 58/06).
124
t gjykoj pr nj vepr t caktuar penale nga kompetenca e vet lndore n rajonin e vet sa i prket lidhjes me at vepr me rajonin e gjykats.
Kompetenca lokale e gjykats penale prcaktohet sipas nj baze dhe m tepr kritereve shtes.
Kriteri bazik n baz t t cilit prcaktohet kompetenca lokale e gjykats penale sht vendi n t
cilin sht kryer ose tentuar vepra penale (n qoft se sht parapar prgjegjsi penale pr tentim).
Ky kriter ka nj seri t prparsive n raport me t tjerat (m mir arrihet qllimi i dnimit, m leht
mblidhen provat, t paditurit i sigurohen kushte m t mira pr mbrojtje dhe i zvoglohen shpenzimet
n procedur, etj.).
Nse nuk mund t konstatohet vendi n t cilin sht kryer vepra penale zbatohen kriteret
substidiare pr konstatimin e kompetencs lokale t gjykats. Kur nuk dihet vendimi i kryerjes
s veprs penale ose ai vend sht jasht prej kufijve shtetror t territorit ton, me kompetenc lokale sht gjykata n rajonin e t cils i padituri e ka vendbanimin. Nse nuk mund t konstatohet
vendi n t cilin sht kryer vepra, as vendbanimi, as vendqndrimi i t paditurit, kompetent do t
jet gjykata n vendin e s cils sht kapur i padituri ose ku paraqitet vet. Nse n asnjrn prej
mnyrave t prmendura nuk mund t prcaktohet kompetenca lokale, ather Gjykata e lart do
t prcaktoj cila prej gjykatave me kompetenc lokale do t zbatoj procedurn.
Gjykata sht e obliguar t kujdeset pr kompetencn e vet, sepse sanksionet penale mund ti
shqiptoj gjykata kompetente n procedurn e prcaktuar me ligj. Kompetenca, jasht prej mnyrave t
prmendura (raste) nuk mund t ndryshohet as sipas marrveshjes s palve as me vendim t gjykats.
I PADITUR N PROCEDUR PENALE (E DREJTA E T PADITURIT T MBROHET)
I Paditur n procedur penale sht personi i cili ngarkohet pr veprn penale t kryer pr t
ciln kundr tij udhhiqet procedur penale. Ai sht personi kundr t cilit udhhiqet procedura,
edhe pse pr t n stade t ndryshme n procedur ka edhe prcaktime m t prafrta (p.sh., arrest, i
akuzuar, i gjykuar, i dnuar).
Pozita e t akuzuarit n procedurn penale sht shum komplekse. I akuzuari para s
gjithash sht subjekt i procedurs penale. Kjo do thot se ai si subjekt sht barts i autorizimeve t
caktuara n procedur, t cilin subjektet tjera duhet ta respektojn dhe n kt kuptim gzon mbrojtje
ligjore. Duke u nisur nga pikpamjet n shoqri pr njeriut dhe pozitn e tij n t, me vet at q t
akuzuarit i vendoset n ngarkes kryerjen e ndonj vepre penale, e cila sht vepr e rrezikshme, atij
si i akuzuar nuk i mohohet cilsia e njeriut, nuk i mohohet personaliteti i tij dhe dinjiteti njerzor, nuk i
mohohet pozita e subjektit n procedur dhe e drejta t mbrohet dhe t provoj pafajsin e vet t cilat
jan n dobi t tij.
E drejta themelore e t akuzuarit sht e para t mbrohet, t provoj pafajsin e vet, respektivisht t zvogloj fajin e vet. Ai sht barts i funksionit t mbrojtjes n procedur penale. I akuzuari
prej vet inicimit t procedurs dhe npr t gjitha fazat e saj ka mundsi t mbrohet, madje edhe t
kontestoj vet inicimin e procedurs kundr tij (zakonisht, i akuzuari dgjohet para se formalisht t iniciohet procedura). T akuzuarit ende para inicimit t procedurs duhet t njoftohet me far ngarkohet
dhe ti mundsohet t deklarohet pr t penguar inicimin e procedurs. I akuzuari gjat hetimit, me
disa prjashtime t vogla, ka t drejt t jet prezent gjat ndrmarrjes s veprimeve t caktuara
n procedur. Pas ngritjes s padis, i akuzuari ka t drejt n kundrshtim kundr padis. N seancn
publike kryesore i akuzuari sht plotsisht i barabart (n kuptimin procedural) me paditsin e autorizuar. Madje ka edhe nj prparsi e cila konsiston n at (i akuzuari) t ket t drejt n fjaln e fundit
pr t mos fituar gjykata prshtypje vetm nga fjalimi i paditsit.
125
I akuzuari ka t drejt t marr mbrojts. Mbrojtsi me njohurit e tij juridike dhe aftsit t
fituara n praktik t akuzuarit i ndihmon t mbrohet n mnyr m efikase. Mbrojtsi mund t jet
vetm avokat.29 Mbrojtsit i lshohet autorizim.
Prokurori mund t ket mbrojts gjat gjith procedurs. Ai ende para marrjes n pyetje i tregohet se ka t drejt t marr mbrojts.
N raste t caktuara pr shkak t disa cilsive t veanta t t akuzuarit n interes t mbrojtjes
sl tij sht e nevojshme i akuzuari t siguroj mbrojts. Nse vet nuk mund t siguroj, mbrojts do ti
caktohet sipas detyrs zyrtare (p.sh., i akuzuari duhet t ket mbrojts nse sht memec, i shurdhr,
ose i paaft t mbrohet vet me sukses; nse i akuzuari sht i mitur, nse t akuzuarit i gjykohet n
munges; nse t akuzuarit i gjykohet pr vepr penale pr t ciln sht parapar dnim me burg prej
10 vjet ose dnim m i rnd dhe nse udhhiqet procedur penale pr t zbatuar masn pr suguri,
shrim i domosdoshm psikiatrik prej narkomanis dhe alkoolizmit).
I akuzuari kundr t cilit udhhiqet procedura penale pr vepr penale pr t ciln sht parapar
dnim me burg mbi nj vit, mund t krkohet ti caktohet mbrojts sipas detyrs zyrtare, nse sipas
gjendjes pronsore nuk mund ti mbuloj shpenzimet e mbrojtjes.
Mbrojtsi pr t akuzuarin mund ti ndrmarr vetm ato veprime dhe ti jap vetm ato
deklarata t cilat jan n dobi t t akuzuarit: ai i ndihmon gjykats n gjetjen, ekspozimin dhe interpretimin e fakteve dhe rrethanave t cilat jan n dobi t t akuzuarit n mnyr q mos t dnohet
i akuzuari i pafajshm. Mbrojtsi mund n procedur ti ndrmarr t gjitha veprimet e nevojshme t
cilat mund ti ndrmerr edhe i akuzuari, prve atyre n t cilat ai sht kundr.
Mbrojtsi ka t drejt t jet prezent n paraqitjen e t gjitha veprimeve, veanrisht kur i
akuzuari merret n pyetje (prve nse pr shkaqe t siguris dhe tjera, kjo i shkurtohet). Nse i akuzuari
sht n paraburgim, komunikimi midis t akuzuarit dhe mbrojtsit t tij mund t kontrollohet, kurse kur
hetimi do t mbaroj, i akuzuari me mbrojtsin e vet mund t bisedoj lirshm dhe t korrespondojn.
Pr t akuzuarin me rndsi t veant sht prezumimi i pafajsis, sipas t cilit askush nuk
mund t llogaritet si autor i nj vepre penale (as ndonj vepr tjetr dnuese), derisa ajo nuk konstatohet me aktgjykim t plotfuqishm. Kjo do thot se i akuzuari nuk sht i obliguar ta provoj
pafajsin e tij, ajo supozohet, fajin ose fajsin sht i obliguar ta provoj paditsi.
Me qllim t pengohet i akuzuari t gjykohet n baz z materialit provues dyshues, n rast
t dyshimit nse ekziston ose jo ndonj fakt (respektivisht nse ndonj fakt ka ndodhur), sht
parapar gjykata t marr at t ciln pr t akuzuarin sht m e volitshme. M i vogl sht dmi
pr bashksin, nse ndonj rrethan e cila t akuzuarin mund t ngarkoj t mos jet konstatuar, sesa
t akuzuarit ti ngarkohet, dika q nuk e ka (p.sh., kur paditsi e ngarkon t akuzuarin pr nj fatkeqsi
komunikacioni, se drejtimin e vozitjes e ka ndryshuar, para se t jap shenj pr t kthyer n nj drejtim t
caktuar dhe me kt ka shkaktuar fatkeqsi, megjithat, ajo nuk mund t konstatohet me siguri, sepse
provat ishin kundrthnse dhe ajo kundrthnie nuk mund t mnjanohet, gjykata n at rast do t
marr at e cila sht t akuzuarin sht e volitshme, kurse ajo sht se n koh e ka sinjalizuar drejtimin
e kthess, respektivisht ndryshimin e drejtimit t vozitjes).
Q t mund i akuzuari plotsisht t shfrytzoj t drejtn e mbrojtjes, atij duhet ti jepen garanci,
se mjetet juridike t cilat i ma ndrmarr personalisht ose dikush tjetr n dobi t tij, nuk mund ta ndryshojn vendimin (aktgjykimin) i cili refuzohet n dm t tij. Kjo do thot se nse kundr aktgjykimit
29 Veprimtarin e avokatit n pajtim me Ligjin pr avokatur (Gazeta zyrtare e RM-s nr. 50/02, 60/06, 13/07) e ushtrojn avokatt individual dhe
avokatt t bashkuar n nj shoqri avokatsh. Ndihma juridike e avokaturs prfshin dhnien e kshillave ligjore, prfaqsim, prpilimin e dokumenteve, parashtresa (padi, ankesa, lutje, etj.) pr prfaqsim dhe mbrojtje t palve para gjykatave dhe organet tjera edhe pr prfaqsim gjat
lidhjes s kontratave dhe shtjeve tjera juridike.
126
sht ankuar vetm i akuzuari dhe jo edhe paditsi i autorizuar, gjykata e cila vendos sipas ankess t
mos mund ta ndryshoj aktgjykimin e cila refuzohet n dm t t akuzuarit sa i prket vlersimit t veprs dhe sanksionit penal t shqiptuar.
Qllimi i rregullave t procedurs penale nuk sht vetm t pengoj asnj i pafajshm t
mos dnohet, por edhe t sigurohen kushte, askush i cili sht fajtor t mos i shmanget dnimit,
kurse pr kt sht e nevojshme organeve t procedurs penale n baz t ligjit tu jepet mundsi t
prcaktojn gjendjen ligjore t shtjes dhe t sigurojn prezenc t t akuzuarit, i akuzuari ta mos
e shmang dnimin. Pr kt organeve t autorizuara u jan dhn autorizime t kufizojn t drejtn e t akuzuarit aq sa sht e nevojshme me qllim t mbaroj me sukses procedura penale. N
situata t ktilla e t ngjashme i akuzuari nuk sht ose m pak sht subjekt30 dhe barts i t drejts
s mbrojtjes, respektivisht se deri diku sht edhe objekt i procedurs penale.
Prezenca e t akuzuarit n gjykim dhe n mbledhjen e provave, kur ajo sht e nevojshme,
sigurohet me zbatimin e disa masave personale dhe objektive pr sigurimin t prcaktuara me ligj.
Masa personale t sigurimit jan si p.sh., ftesa, arrestimi, premtimi i t akuzuarit se nuk do t ndryshoj vendin e qndrimit dhe n at mnyr t mos e pengoj mbajtjen e seancs kryesore, garanci
dhe paraburgim. Masat e vrteta objektive t sigurimit jan: kontrolli i baness dhe personaliteteve,
marrja e sendit, konfiskim i letrs dhe drgesat tjera postare. T gjitha ato masa mund t ndrmerren n
kushte t rrepta materiale dhe formale t prcaktuara me ligj.
Pr konstatimin e gjurmve t veprave penale i akuzuari mund t kontrollohet, ndrsa mund
t ndrmerren edhe veprimeve tjera mjeksore, n qoft se ato veprimeve ndikojn n shndetin e t
akuzuarit (prej t akuzuarit mund t merret gjak, urin, bris, etj., pr shkak t konstatimit, nse i akuzuari
ishte nn ndikimin e alkoolit, respektivisht nse ka marr drog), kurse mund t krkohet edhe t shkruaj nj tekst t caktuar pr shkak t krahasimit t dorshkrimit. Gjat ndrmarrjes s t gjitha ktyre
veprimeve duhet t respektohet personaliteti i tij dhe dinjiteti i tij.
Kundr t akuzuarit nuk guxon t prdoret detyrim prej cilitdo lloj pr shkak t nxjerrjes
me dhun t pranimit.
PADITSI I AUTORIZUAR N PROCEDUR PENALE (PROKURORI PUBLIK, PADITSI PRIVAT DHE I DMTUARI)
Funksionin e ndjekjes n procedur penale e ushtrojn prokurori publik nse ndjekja ndrmerret sipas detyrs zyrtare dhe paditsi privat nse ndjekja ndrmerret sipas padis private. Funksioni i
ndjekjes si padits, mund ta ushtroj edhe i dmtuari nse prokurori publik vlerson se nuk vend pr
ndjekje sipas detyrs zyrtare.
PROKURORI PUBLIK N PROCEDUR PENALE
Prokurori publik sht organ shtetror t cilit i sht besuar funksioni i ndjekjes n procedur
penale pr vepra penale t cilat ndiqen sipas detyrs zyrtare, si edhe pr disa t drejta dhe detyra tjera
n procedur penale.31 Kur ushtron funksion t ndjekjes, prokurori publik gjykats i jep iniciativ pr
incimin e procedur penale me parashtrimin e krkess pr zbatimin e hetimit. M tej, procedura
i sht ln dhe e udhheq gjykata; gjykata e konstaton gjendjen faktike n baz t cils prokurori
publik vlerson se ka vend pr ndjekje e kryersit, respektivisht pr ndrmarrjen e veprimeve t caktuara n procedur.
30 I akuzuari t cilit duhet ti caktohet paraburgim ose sht paraburgosur pr shkak t friks mos t arratiset, mund t lihet n liri ose t lirohet n liri
(t mbrohet n liri), nse ai ose ndonj tjetr t jap garanci se deri n mbarimin e procedures nuk do t arratiset. Garancia konsiston n vazhdimin
e shums financiare n varsi prej peshs s veprs, rrethanave personale dhe familjare, etj. Prve t holla si garanci mund t depozitohen letra me
vler, vlefshmri, hipotek (shtpi, objekt biznesi dhe patundshmri tjera).
31 Ligji pr prokurori public sht shpallur n Gazetn zyrtare t Republiks s Maqedonis nr. 150 t vitit 2007.
127
Pas msimit t veprs penale prokurori publik prej ministris s punve t brendshme mund
t krkoj njoftime, nse sht i autorizuar t ndrmarr edhe masa tjera pr mbulimin e veprs penale dhe t kryersit, ndrsa nse kryersi sht i panjohur, t krkoj t ndrmerren edhe isa veprimeve hetuese. Prokurori publik, mund edhe vet t krkoj t dhna t nevojshme prej organeve
shtetrore, ndrmarrjeve, institucioneve dhe organizatave tjera, mund parashtruesi i fletparaqitjes ta
ftoj, nse nuk paraqitet n ftes, nuk ka t drejt kundr tij t ndrmarr fardo qoft masa detyruese.
N zhvillimin e procedurs prokurori ka t drejt t propozoj t kryhen veprime t caktuara
procedurale (p.sh., t dgjohet ndonj person si dshmitar, t mbledh dokumente t caktuara e t
ngjashme). Nse gjykatsi hetues nuk e pranon propozimin e prokurorit pr kt do t vendos kshilli
gjyqsor i gjykats. Prokurori publik ka t drejt t jet prezent n dgjimin e t akuzuarit, dgjimin e
dshmitarit, ekspertit, n shpalljen e kontrollit dhe kontrollin e baness.
Menjher pas hetimit prokurori publik vlerson nse ka vend pr ndjekje t m tejshme
dhe nse gjen se ndjekja duhet t vazhdoj ai inicion padi.
Prokurori publik n seancs kryesore e prfaqson padin, pas sjelljes s aktgjykimit mund
t paraqitet ankes. Kundr aktgjykimeve t plotfuqishme prokurori publik mund t prdor mjete t
jashtzakonshme juridike.
Edhe pse prokurori publik sht pal n procedur penale i cili n interes t bashksis
shtetrore e ndjek kryersin e veprs penale, ai n t njjtn koh sht edhe organ shtetror i
cili kujdeset pr zbatimin e duhur t ligjit. Aktiviteti i tij sht n drejtim t zbatimit t procedurs
ligjore pr sjelljen e ligjeve dhe vendimeve t duhura dhe jo pr ndonj vendim t pavolitshm pr
t akuzuarin. Si organ shtetror i cili kujdeset pr ligjshmrin, prokurori publik, mund t paraqes
ankes edhe n dobi t t akuzuarit, kurse pas plotfuqishmris s aktgjykimit mund t paraqes
edhe disa prej mjeteve t jashtzakonshme juridike (krkes pr mbrojtjen e ligjshmris (KML),
krkes pr zbutje t jashtzakonshme t dnimit), kurse nse i akuzuari n ndrkoh ka vdekur, mund
t krkoj edhe prsritje t procedurs penale pr shkak t rehabilitimit t tij.32
PADITSI PRIVAT N PROCEDUR PENALE
Paditsi privat sht i njjt, padits i autorizuar pr vepra penale t cilat nuk ndiqen sipas
detyrs zyrtare. Akti padits i paditsit privat sht quajtur padi private. Ai mund t parashtroj padi
private deri te gjykata kompetente n afat prej tri muaj prej dits kur ka msuar pr vepr penale
dhe pr kryersin. Afati pr parashtrimin e padis sht mjaft i shkurt q t mos i jepet t dmtuarit
ndonj shans i madh t keqprdor t drejtn e vet si mjet pr trysni ose krcnim ndaj t akuzuarit.
Edhe pse padia private sht e drejt personale e t dmtuarit, n rast t vdekjes s t dmtuarit, padi private n afatin e prcaktuar pr parashtrimin e padis ose gjat vet procedurs, mund
ta parashtrojn, respektivisht t japin deklarat se e vazhdojn procedurn e filluar edhe disa prej t
afrmve t t dmtuarit dhe bashkshorti/ja e tij n afat prej tri muaj pas vdekjes s tij.
Nse n ndrkoh i dmtuari, n afatin e parapar pr incimin e padis private i sht drejtuar
kshillit paqsor pr ndrmjetim pr pajtim dhe nse para kshillit paqsor nuk vjen deri te pajtimi, afati pr padi fillon t rrjedh prej dits kur procedura para kshillit paqsor ka mbaruar, kurse
nse nuk ka mbaruar n afat prej tri muaj, pas skadimit t afatit t parapar pr padi private.
32 Sipas ndryshime t reja t propozuara pr Ligjin pr procedure penale prforcohet roli i prokuroris veanrisht n procedurn hetuese, prokuroria do t mund t kontrolloj policin dhe institucionet tjera. Prokuroria do t ket prparsin n hetuesi, respektivisht n sigurimin e provave, nse
vlerson se ka nevoj pr ndrmjetsim, do t udhzoj pr ndrhyrje (ndrmjetsim), do t bj marrveshje me t akuzuarit dhe do t kujdeset a
zbatohen sanksionet. Pr tiu prgjigjur detyrs, prokuroria do t prforcohet me ekipe, hetuesit penal t cilt do t punojn pr t. Me ndryshimet
propozohen qendra hetuese t kontrolluara prej prokuroris. N ato do t punsohen njerz prej policis prmes konkursit t brendshm, ata do t
jen t sigurt n vendin e puns, do t prgjigjen para prokuroris, dhe jo para policis. Do t formohet polici e jurisprudencs dhe ata t cilt do t
punojn n hetime do t jen t lidhur me prokurorin, pr t siguruar objektivitet dhe paanshmri n hetuesi.
128
Paditsi privat n procedur, me disa prjashtime t vogla (p.sh., sa i prket kufizimit t mundsis pr shqyrtimin e dokumenteve dhe t lnds deri te prfundimi i hetimit pr shkak t shkaqeve t
veanta, mbrojtse dhe t siguris t vendit), i ka t gjitha t drejtat dhe detyrimet e prokurorit
publik si pal. Ose thn m ndryshe, ai ka t drejt dhe detyra t prokurorit publik shtetror si organ
shtetror (p.sh., t krkoj ndihm juridike prej organeve tjera dhe organizatave, t krkoj shkarkim, t
parashtroj pyetje pr shpenzimet e bra n procedurn penale, etj.).
Paditsi privat, deri n mbajtjen e seancs kryesore mund t heq dor prej padis. Mendohet
se paditsi ka hequr dor prej padis nse nuk paraqitet n seancn e caktuar kryesore, kurse mungesn nuk e ka arsyetuar (p.sh., paditsi nuk ka vendbanim n rajonin e gjykats, prve nse nuk i ka
ln gjykats propozim seanca kryesore t mbahet edhe pa prezencn e tij.
Pas sjelljes s aktgjykimit paditsi privat ka t drejtn e ankess kundr aktgjykimit, kurse pas
plotfuqishmris s aktgjykimit mund t krkoj prsritje t procedurs penale.
I DMTUARI SI PADITS N PROCEDUR PENALE
Edhe pse edhe shteti ndrmerr detyrim ti ndjek kryersit e veprave penale me t cilat jan
sulmuar t mira t caktuara t individve, sipas detyrs zyrtare, me kt, nuk mohohet as interesi i atyre
personave, t paraqitur si padits, kryersi i veprs penale t dnohet.
Nse prokurori publik n nj rast konkret ka gabuar n vlersim n kuptimin se a jan plotsuar kushtet pr ndjekje t kryersit, sipas detyrs zyrtare, i dmtuari n at rast, e ka mbajtur t
drejtn ta ndrmarr, respektivisht ta vazhdoj ndjekja. Me at i dmtuari e ndrmerr rolin e paditsit
t autorizuar (padis substidiar). Edhe pse me kt vendim, s pari prmbushet interesi i t dmtuarit,
kryersi i veprs penale t dnohet, megjithat, pr kt mund t thuhet se sht me rndsi edhe pr
mbrojtjen e interesit publik, si plotsim pr at q sht lshuar. Ai i cili e ka ndrmarr, respektivisht
propozuar ndjekjen n nj rast t ktill nuk sht padits privat, por ushtrues i funksionit me t
drejta dhe detyrime t prokurorit publik.
Kur prokurori publik do t konstatoj se nuk ka baz pr ndjekje sipas detyrs zyrtare, ai pr
kt sht i obliguar n afat prej tet dit ta njoftoj t dmtuarin dhe ta udhzoj n mundsin
vet ta ndrmarr ndjekjen. I dmtuari mund ta ndrmarr ndjekjen n kt rast, n afat prej tet dit
prej dits s njoftimit pr at se prokurori publik nuk ka ndrmend ta ndjek, respektivisht se heq dor
prej ndjekjes.
Nse i dmtuari nuk ka marr nj njoftim t ktill pr kt se prokurori publik nuk ka ndrmend t inicioj, respektivisht t vazhdoj me ndjekjen, i dmtuari deklaratn e vet pr ndrmarrjen
e ndjekjes mund ta jap para gjykats kompetente n afat prej tri muaj, respektivisht n afat prej nj
muaj pr veprat m t lehta penale, pas refuzimit t fletparaqitjes nga ana e prokurorit publik, respektivisht prej dits s sjelljes s vendimit pr ndrprerjen e procedurs. Afatet pr ndjekje, respektivisht
pr vazhdimin e ndjekjes, si mund t shihet, jan shum t shkurta me qllim t mos mbahet i akuzuari
n pasiguri t vazhdueshme nse procedura do t iniciohet ose do t vazhdohet, nse ishte ndrprer.
I dmtuari si padits i ka t gjitha t drejtat dhe detyrimet n procedur t prokurorit publike si
pal n procedur (p.sh., ai sht i lir prej pagimit t shpenzimeve dhe taksave, prve shpenzimeve t
cilat me fajin e vet i ka shkaktuar).
Q t mund t dmtuarit si padits i cili sht injorant (analfabet ligjor) ti ndihmohet, funksionin
e vet ta kryej sa m mir, sht parapar mundsi, me krkes t tij ti caktohet i autorizuar nga radht e avokatve n ngarkes t mjeteve t gjykats, por vetm nse sht n pyetje procedur penale
kundr t akuzuarit pr vepr pr t ciln nuk mund t shqiptohet dnim me burg m tepr se pes vjet.
129
I DMTUARI N PROCEDUR PENALE
I dmtuar n kuptimin e Ligjit pr procedur penale sht personi t cilit me vepr sepale pr
t ciln udhhiqet procedur i sht shkelur ose rrezikuar ndonj e drejt pronsore, respektivisht t
cilin me veprn penale i sht shkaktuar dm. I dmtuari edhe kur nuk sht padits i autorizuar
n procedur penale ka t drejta t caktuara si t paditsit, me ka, trthorazi i njihet interesi i tij, i
akuzuari t gjykohet dhe t dnohet.
Gjat hetimit i dmtuari ka t drejt t paralajmroj pr t gjitha faktet dhe t propozoj prova t cilat jan t rndsishme pr konstatimin e veprs penale, si edhe pr konstatimin e krkess
pronsore-juridike. N seancn kryesore mund t propozoj prova, ti parashtroj pyetje t akuzuarit, dshmitart dhe ekspertt si dhe t v shnime dhe t krkoj shpjegime pr deklaratat e tyre,
t jap deklarata tjera dhe t parashtroj propozime; ka t drejt t shqyrtoj dokumente t lnds (prej
shkaqeve t veanta sigurie e drejta mund t merret). Shqyrtimi i dokumenteve mund ti merret, derisa
ai t dgjohet si dshmitar.
BARTSI I KRKESS PRONSORE-JURIDIKE N PROCEDUR PENALE
Qllimi i procedurs penale sht t konstatohet ekzistimi i veprs penale dhe prgjegjsis penale i t akuzuarit dhe n fund t vendos pr sanksionin penal.
N kushte t caktuara, n qoft se vepra penale ka shkaktuar pasoja pronsore-juridike (dm),
bartsi i krkess pronsore-juridike, krkesn e vet pronsore-juridike mund ta realizoj n procedur t njjt n t ciln sht vendosur pr veprn penale. Ajo pjes e procedurs penale, quhet
edhe procedur e vazhduar ose ad-hesive. Kjo n realitet sht proces n procedurn penale midis
t akuzuarit dhe t dmtuarit para gjykats, sepse, krkesa pronsore-juridike bazohet n fakte t
cilat jan ose lnd e konstatimit t shtje penale ose kan n lidhje t ngusht me faktet t cilat konstatohen n procedur penale.
Krkesa mund t parashtrohet pr kompensim t dmit (pronsor, jopronsor), kthimi i ndonj
sendi ose anulimin e ndonj shtje ligjore (p.sh., kontrat pr qiramarrje, dorheqje, etj.). Nj krkes e
ktill mund t parashtrohet deri n prfundimin e seancs kryesore dhe at vetm kundr t akuzuarit
dhe jo edhe kundr ndonj personi tjetr i cili sipas dispozitave t veanta sht prgjegjs pr t akuzuarin (p.sh., si sht me shoqrit tregtare pr sigurim t prons dhe personave).
Bartsi i krkess pronsore-juridike ka t drejt t propozoj prova, t jet prezent n seancn
kryesore, si dhe t jap deklarata dhe propozime.
Gjykata do t mbaj seanc mbi krkesn pronsore-juridike, vetm nse me at nuk zgjatet
procedura, mund edhe t miratoj nse i akuzuari sht shpallur fajtor. Gjykata asnjher nuk e refuzon
propozimin e parashtruesit. Nse angazhohet n seanc dhe nse vlerson se krkesa nuk mund t
pranohet, bartsi i krkess pronsore0juridike do t udhzohet n proces t rregullt civil.
MINISTRIA PR PUN T BRENDSHME (MPB)
Ministria e punve t brendshme (MPB) ka rol t rndsishm n pengimin dhe akuzn pr veprat penale dhe kryersit e atyre veprave, si edhe n sigurimin e kushteve pr udhheqjen e procedurs penale. Kjo, edhe para inicimit formal t procedurs, n baz t ligjit sht i autorizuar t
ndrmarr veprime t caktuara n procedur penale t cilat jan me karakter urgjent. Disa prej
veprimeve mund ti besohen edhe gjat procedurs penale.
Kur ekziston dyshim i bazuar se sht kryer vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare,
Ministria e punve t brendshme sht e obliguar t ndrmarr t gjitha masat e nevojshme, kryersi i veprs penale t gjendet, t pengohet t mos ik ose t fshihet, t mbulohen dhe sigurohen
130
gjurmt e veprs penale dhe sendet t cilat mund t shrbejn si prov, si edhe t mblidhen raporte t
cilat do t mund t jen t dobishme pr udhheqje t suksesshme t procedurs penale.
Pr kt qllim, MPB mund t mbledh disa raporte (njoftime) pr qytetart, t kryej kontroll n
mjetet e transportit, udhtart dhe bagazhet, t kufizoj lvizjen n nj hapsir t caktuar n periudhn e kohs t nevojshme t ndrmarr masa pr konstatimin e identitetit t personave dhe pr identifikimin e sendeve, t lshoj fletarrest pr personat dhe sendet, si dhe t kontrolloj hapsira dhe
dokumente. T gjitha, kto masa, Ministria pr pun t brendshme i ndrmerr me zbatimin e mjeteve
t tekniks kriminalistike dhe teknik me respektim t domosdoshm t personalitetit dhe dinjitetit
t njeriut.
Ato veprime nuk jan veprime t procedurs penale dhe nuk paraqiten sipas rregullave t
procedurs penale. N baz t atyre veprimeve MPB parashtron fletparaqitje penale deri te prokuroria publike n t ciln i bashkangjet shnimet, skica, procesverbalet dhe sendet e veta t cilat mund t
jen t rndsishme pr procedurn penale.
MPB n baz t Ligjit pr procedur penale, prkohsisht mund ti konfiskoj sendet t cilat
mund t jen t rndsishme pr procedurn penale n rast t rrezikut prej mungess s tyre dhe
pr at lshon vrtetim; t kryej kontroll, derisa gjykatsi hetues nuk del n vendngjarje; t caktoj
ekspertiz edhe pr at ta njoftoj prokurorin publik. MPB mund n raste t caktuara t kryej kontroll
n banes ose n objektet e biznesit (dhe personit) edhe pa urdhr t gjykatsit hetues (p.sh.,
nse ajo nevojitet pr t kapur kryersin e veprs penale i cili sht kapur (takuar) n vepr, p.sh., si
shtyp banknota t falsifikuara, ose nse n banes ose n objekt gjendet personi i cili sipas urdhrit t
organit kompetent duhet t arrestoj ose t ndaloj (t sillet me forc) etj., pr ta privuar personin prej
liris pr t cilin jan plotsuar kushtet t vendoset n paraburgim. Ai person deri n dorzimin para
gjykatsit hetues mund t mbahet m gjat 6 or prej arrestimit. T gjitha ato veprime, MPB i kryen si
organ i procedurs penale, njjt, sikur ti ndrmarr gjykatsi hetues n procedur penale, n kushte
dhe n forma t prcaktuara pr ato veprime.
Pas hapjes s hetimit, MPB m tepr, nuk mund me iniciativ t vet t ndrmarr veprime
t procedurs penale, sepse me hetimin udhheq gjykatsi hetues, por kjo nuk d.m.th. se gjykatsi
hetues nuk mund ti caktohet t kryej veprime t caktuara kur do t paraqitet nevoja pr at (p.sh., t
kryej kontroll n banes ose n objektet e puns).
Me prjashtim, me propozim t prokurorit publik, gjykatsi hetues, mund Ministris pr
pun t brendshme ti caktoj udhheqje t hetimit pr vepra t caktuara penale pr veprn
(lndn), t cilat mund t jen t rndsishme pr procedurn penale (p.sh., vepra penale drejtuar prmbysjes s rndit kushtetues), respektivisht pr forma t caktuara t krimit t organizuar (vepra penale
kryersit e t cils jan t lidhur me vendet e jashtme dhe vepra penale prej nj grupi ose organizate)
nse ajo, duke pasur parasysh rrezikun e rritur t veprave, nevojitet pr udhheqje t suksesshme t
procedurs. Mirpo, edhe n at rast me hetimin udhheq gjykatsi hetues i cili edhe e prfundon
hetimin kur do t konstatoj se sht zbatuar mjaftueshm.
131
VEPRIMET PROCEDURALE N PROCEDUR PENALE

NOCIONI, RENDITJA DHE AFATET E NDRMARRJES S VEPRIMEVE PROCEDURALE
I madh sht numri i veprimeve procedurale t cilat ndrmerren n procedur penale nga ana e
subjekteve procedurale. Veprimet procedurale quhen procedurale, sepse ndrmerren gjat procedurs kur udhhiqet procedur pr ndonj lnd pr t ciln duhet t vendoset dhe t sillet vendim.
Veprimet procedurale t ndrmarra sjellin deri n krijimin ose deri n ndrprerjen e nj marrdhnie
juridike. Prandaj, ato veprime quhen edhe veprime juridike.
Veprimet procedurale jan veprime vullnetare (t dshiruara) t cilat ndrmerren prej subjekteve themelore procedurale, subjekteve ndihmse procedurale dhe prej pjesmarrsve tjer n
procedur (p.sh., dshmitar, ekspert, etj.) Kuptohet se veprimet e subjekteve themelore jan me
rndsi vendimtare. Ndrmerren n form t shkruar dhe gojore t prcaktuar me ligj. P.sh., padia si
akt padits me t cilin paditsi paraqitet para gjykats ndrmerret n form t shkruar. Pr dallim prej
ksaj, dgjimi i dshmitarit sht n form gojore.
Veprimet procedurale sipas prmbajtjes jan t ndryshme. Me disa veprime procedurale iniciohet ngritje e procedurs penale, me t tjera, zbatohet hetim (si sht me vendimin pr zbatimin
e hetimit), me t trett sigurohet prezenc e personave t cilt duhet t jen prezent n procedur
pr udhheqjen e saj t papenguar, pastaj, veprimet e cilat kan t bjn me hetimin e fakteve relevante juridike, etj.
Renditja e ndrmarrjes s veprimeve dhe e mjeteve provuese e prcakton kryetari i kshillit.
Zakonisht, veprimet procedurale ndrmerren n vendin (rajonin) pr t cilin gjykata sht
me kompetenc lokale. Ai sht vendi i cili sht selia e gjykats. Me prjashtim veprime t caktuara mund t ndrmerren edhe jasht selis s gjykats. N procedurn penale kontroll ushtrohet n
vendin n t cilin ka ndodhur ngjarja e cila sht lnd e procedurs penale. Zhvarrosja e trupit
bhet atje ku sht varrosur trupi. Kontroll n banes atje ku gjendet banesa. Ekspertiza realizohet
n ndrtesn gjyqsore, kurse mund edhe n institucion t posam pr ekspertiz, laboratori dhe
institucion tjetr. Dshmitari i smur n shtpin e tij ose n spital n t cilin sht vendosur.
Gjykatsi hetues veprimet i ndrmerr n vendin e rajonit t tij, mund edhe jasht prej atij
rajoni. Seanca kryesore n selin e gjykats (ndrtesa n t ciln sht vendosur), nse nuk sht e prshtatshme mund edhe n nj ndrtes tjetr me plqimin e kryetarit t gjykats, madje edhe n nj vend
tjetr, jasht prej selis s gjykats, p.sh., pr shkak t kursimtaris, numrit t madh t dshmitarve, etj.
Sipas rregulls, veprimet ndrmerren gjat orarit t puns, ndonjher edhe jasht orarit t
puns. Kontroll, si p.sh., ushtrohet gjithmon dhe menjher pa marr parasysh orarin e puns. Njjt edhe
me kontrollin e baness, bhet gjat dits, nse, nuk ka pasur mundsi kontrolli t mbaroj gjat dits, mund
edhe natn, ose pr shkak t ndonj shkaku tjetr edhe natn. Dgjimi i dshmitarit mund t realizohet edhe
jasht orarit t rregullt t puns. Veprimet kundr t akuzuarit i cili mbrohet n liri mund t ndrmerren n
do koj. Disa prej veprimeve ndrmerren n kohn e prcaktuar sakt, respektivisht afat.
Koha n t ciln duhet t ndrmerret ndonj veprim quhet afat. Procedura penale krkon
veprim t shpejt dhe zgjidhje t lnds, prandaj, veprimet nevojiten t ndrmerren sa m shpejt t
jet e mundur. Dallojm m tepr lloje t afateve: ligjore dhe gjyqsore (ato gjyqsore i prcakton
gjykata). Prve ktyre ekzistojn afate t instruksioneve t cilat, gjithashtu jan ligjore n kuadr t
t cilave nevojiten t ndrmerret ndonj veprim, p.sh., prokurori publik n afat prej 15 dit prej pranimit t dokumenteve sht i obliguar deri te gjykatsi hetues t prpiloj dhe t drgoj propozim pr
plotsim t hetimit ose pr inicimin e aktit padits. Aktgjykimi i shpallur duhet t prgatitet n form
133
t shkruar n afat prej 8 dit, respektivisht 15 dit. Sipas veprimeve ekzistojn edhe t ashtuquajturat
afate peremtore t cilat jan prekluzive dhe t cilat nuk mund t vazhdohen dhe dilatore t cilat nuk
jan prekluzive dhe cilat mund, nse ka nevoj edhe t vazhdohen.
Prej afatit duhet t dallohet seanca. Seanca sht ora e prcaktuar sakt ose dita n t ciln do
t kryhet veprimi procedural, p.sh., seanca pr dgjimin kryesor para gjykats, seanca pr dgjimin e
dshmitarit, i cili nuk mund t vij n shqyrtimin kryesor pr shkak t smundjes, etj.
KTHIMI N GJENDJEN E MPARSHME

Instituti kthimi n gjendjen e mparshme praktikohet n situata t jashtzakonshme dhe t
arsyeshme. Kthimi paraqet shmangie prej prekluzivitetit me qllim t pengohen, pasojat eventuale
t dmshme pr paln kur sht lshuar afati pr ndrmarrjen e nj veprimi t caktuar, por, jo me
fajn e tij. Kthimi sht n dobi t konstatimit t gjendjes faktike, kurse me kt edhe e t vrtets. Ajo
zakonisht ndodh kur sht lshuar afati ose seanca. P.sh. kthimi n gjendjen e mparshme sht e
lejuar, kur sht lshuar afati pr ankes pr aktgjykimin ose vendimin pr zbatimin e mass pr
siguri ose mass edukative. Kthimi mund t krkohet kur pr shkaqe t arsyeshme sht lshuar
afati pr ankes pr t cilin vendos gjykata.
Bazat ose shkaqet pr kthim n gjendjen e mparshme jan kto: fuqia mbinatyrore (vis
major), p.sh., zjarr, vrshim, trmet; shkaqet n lidhje me personalitetin, p.sh., smundje, gabime n
shnimin e afatit gjat drgimit t aktgjykimit; gabime t gjykats, p.sh., kur gabimisht sht shkruar
ftesa, drgim i gabuar, etj.
Subjekte t autorizuara t cilt mund t krkojn kthim n gjendjen e mparshme jan i
akuzuari: n dobi t t akuzuarit krkes mund t paraqesin, mbrojtsi, bashkshorti/ja, prfaqsuesi
ligjor, t afrm tjer, prokurori publik.
Procedura pr kthim n gjendje t mparshme e cila i sht drejtuar gjykats s shkalls
s par iniciohet me lutje t personit t autorizuar. N lutje prmendet shkaku i cili ka uar deri n
lshimin e afatit. Bashk me lutjen paraqitet edhe ankesa kundr aktgjykimit n afat prej 8 dit
prej dits s msimit t shkakut, nse afati pr ankes sht lshuar. Afati pr ankes sht 8 dit
prej msimit pr ekzistimin e shkaqeve (kriter subjektiv). Nuk mund t krkohet kthim n gjendje t
mparshme n asnj rast, nse kan kaluar tri dhe m tepr muaj (afati absolut), pa marr parasysh
shkaqet q kan uar deri n lshimin e afatit. Pr kthim n gjendje t mparshme vendos kryetari i
kshillit i cili e ka sjell aktgjykimin, respektivisht vendimin.
Gjykata mund dhe nuk sht patjetr ta miratoj lutjen pr kthim n gjendjen e mparshme.
Kundr vendimit pr kthim n gjendjen e mparshme nuk mund t paraqitet ankes. Prandaj, ekziston mundsi n nj rast t till, vendimi me t cilin nuk sht lejuar ankes pr kthimin n gjendjen e
mparshme t mund t sulmohet bashk me ankesn kundr aktgjykimit drejtuar gjykats s shkalls
s dyt, gjykats m t lart, kompetent pr t vendosur n shkall t dyt sipas ankess, i cili n at rast s
pari, duhet t vendos pr krkesn pr kthim n gjendje t mparshme dhe nse gjen se lshimi sht i arsyeshm, do t angazhohet edhe n shqyrtimin e ankess s paraqitur kundr aktgjykimit t shkalls s par.
Lutja pr kthim n gjendje t mparshme nuk ka veprim suspendues. Prandaj, gjykata e cila
vendos sipas lutjes pr kthim n gjendje t mparshme, mund ta ndrpres ekzekutimin e aktgjykimit.
Kthimi n gjendje t mparshme mund t krkohet edhe kur sht lshuar seanca n t ciln personi,
n mnyr t arsyeshme nuk ka mundur t vij n seancn e caktuar. Kthimi mund t krkoj edhe i
dmtuari i cili nuk ka mundur t vij n seancn kryesore, kurse n t ciln prokurori publik ka hequr
dor prej ndjekjes dhe sht sjell aktgjykim me t cilin sht refuzuar padia, sepse nuk sht ftuar si
duhet dhe nuk ka mundur t deklarohet se e merr ndjekjen e rastit. Kthim mund t krkoj edhe i
dmtuari si padits nse nuk sht ftuar si duhet.
134
BAZA E PROVAVE PR T DSHMUAR

Me prov si e dim nnkuptojm baz ose themel pr vrtetsin e ndonj fakti i cili nse
ekziston sht me rndsi ligjore thelbsore (relevante) n do procedur. Fakti si baz konstatohet me prdorimin e mjeteve provuese se ai ekziston ose jo. N procedurn penale, njjt, lnd e
provimit sht fakti i cili duhet t konstatohet prmes bazs s provs.
Baza e provs (probatin) sht fakt i njohur dhe i konstatuar n baz t t cilit, pastaj, nxirret
konkluzion pr ekzistimin edhe t disa fakteve tjera t cilat paraqesin lndn t t provuarit. Pr shkak
se baza e provs sht fakt i konstatuar dhe i provuar, m tepr nuk ka nevoj t provohet. Megjithat, tash,
mbetet obligimi t provohet ekzistimi i faktit t dyt (respektivisht fakteve nse jan m tepr) i cili nuk
sht konstatuar dhe i cili duhet t provohet n baz t t parit si i provuar. Kjo do t ishte p.sh., kur pr
ndonj person, me emrin Jovan, konstatohet se ka kryer ngacmimi seksual ndaj nj t mituri (pedofil) me
ka, kundr tij pr kt sht iniciuar procedur pr ndjekje penale. Fakti i panjohur n kt rast i cili sht
me rndsi t veant dhe i cili duhet t konstatohet sht nse ky person (Jovan) i cili ndiqet, me t vrtet
ka kryer ngacmim seksual ndaj nj t mituri. Fakti i cili n kt rast sht me rndsi t veant mund t
konstatohet prmes deklaratave t dshmitarve t cilat kan par se ky person (Jovani) ka kryer ngacmim
seksual ndaj nj t mituri, t themi, Trpans. Deklaratat e dshmitarve t cilt e kan par kryersin e
ksaj vepre penale n kt rast do t ishin baz provuese, sepse jan konstatuar faktet. Prmes ktyre
fakteve sht konstatuar edhe fakti me rndsi vendimtare, ndrsa ai sht se personi i caktuar ka kryer
ngacmim seksual ndaj nj t mituri (Trpans) me ka sht konstatuar edhe lnda e t provuarit.
Prcaktimi i bazs provuese mbi faktet relevante ligjore bhet me mjete t ndryshme provuese dhe me prova t ndryshme. aktiviteti i ktill procedural n shkenc dhe praktik quhet
provim (dshmim).
Gjat provimit n procedur penale shum me rndsi sht prej prpara t dihet, cilat fakte duhet t
konstatohen, me konstatimin e fakteve, n realitet konstatohet e vrteta. E vrteta tregon nse me t vrtet
sht kryer nj vepr penale, kush sht kryersi i saj dhe a jan plotsuar t gjitha kushtet e nevojshme ligjore
pr shqiptimin e sanksionit penal. Pr prcaktimin e t vrtets n procedur, si e dim shfrytzohen
metoda t ndryshme, midis t cilave edhe metoda e induktimit dhe deduktimit (nga e prgjithshme
n t veantn dhe nga e njohura drejt t panjohurs). N procedur penale, vijn n shprehje parimet e
konkluzionit logjik formal dhe metoda dialektike e t provuarit t cilat ndrmjet veti plotsohen.
T provuari i prfshin t gjitha ato fakte t cilat gjykata i ka prcaktuar si t rndsishme. Kriteri
bazik pr prcaktimin e lnds s t provuarit sht rndsia e faktit dhe pranushmria e tij pr sjelljen e vendimit t duhur. Gjykata sht ajo e cila bn zgjedhjen e fakteve e cila mendon se jan me rndsi.
Faktet mund t jen pozitive dhe negative. Faktet pozitive jan t qarta, veprimet e ndrmarra
jan t qarta, p.sh., e qart sht se sht ndrmarr ndonj veprim, ose se jan thn fjal t caktuara
t pahijshme, etj. Pr faktet negative, ajo nuk sht e qart, nuk sht e qart nse ndonj person ka
qen n vendin e ngjarjes, etj. Megjithat, t provuarit e ktyre fakteve sht e mundshme. Kjo bhet
me zvendsimin e tyre me faktet pozitive, respektivisht me dshmi t kundrta. P.sh., prezenca e nj
personi n nj vend t caktuar provohet me prezencn e tij n nj vend tjetr (alibi).
N procedurn penale ekzistojn edhe fakte t lidhura me ndonj shtje paraprake t ciln
gjykata mund, por edhe nuk sht patjetr ti provoj. Zgjidhja e shtjeve paraprake, zakonisht jan
n kompetenc t organeve tjera. Gjykata angazhohet n t provuarit e shtjeve paraprake (prejudikuara) ligjore vetm nse jan n lidhje, p.sh., me t drejtn e pronsis, raporteve familjare (farefisni),
etj. Pr dallim prej shtjeve paraprake ligjore, shtjet paraprake faktike u lehen pr zgjidhje organeve tjera n ndonjrn prej procedurave tjera.
Faktet e paprmirsueshme t cilat jan t njohura ose jan t njohura pr nj grup t madh
t njerzve nuk provohen. P.sh., trmeti i cili ka ndodhur n Shkup n 26 korrik t vitit 1963 sht fakti
i njohur pr qytetart e Shkupit dhe Republiks.
135
Faktet t cilat supozohen si prezumim, gjithashtu, nuk provohen, llogariten si t vrteta.

Por, kjo nuk d.m.th. se nuk mund t mposhten. E mposhtme sht prezumimi i pafajsis s t akuzuarit, sepse sht e mundshme provimi i t kundrts. I pamposhtur sht prezumimi kur i dmtuari si
padits pasi sht ftuar prej gjykats hetuese t parashtroj padi (akt padits) n afat prej 8 dit, ai, nuk
ka vepruar ashtu dhe me kt llogaritet se ka hequr dor prej ndjekjes.
Ekzistojn edhe fakte pr t cilat sht e ndaluar prcaktimi i tyre. Ato jan fakte t tilla t cilat
jan t lidhura me rrethanat personale dhe familjare ose me disa lloje t fshehtsive shtetrore dhe tjera.
Konstatimi i fakteve n procedur penale ka t bjn me elementet e veprs penale. P.sh.,
tek vepra penale rrezikimi i siguris n komunikacion konstatohet shkelja e dispozitave pr siguri n komunikacion. Kontrolli mund t drejtohet n gjetjen e gjurmve t veprs penale dhe kushtet e prgjithshme n t cilat vepra sht kryer, p.sh., kontroll mbi dmin e shkaktuar prej zjarrit. Lnd e kontrollit
mund t jet vendi i ekzekutimit, sendet, ndryshimet, etj.
T provuarit sht obligim i subjekteve procedurale t parashtrojn prova pr dshmimin e fakteve relevante ligjore. Ngarkesa e t provuarit n procedur penale sht e t gjitha subjekteve t cilat
jan kompetente pr ndjekje (paditsi), pr mbrojtjen (i padituri dhe mbrojtsi) dhe gjykimin (gjykata).
MJETET PROVUESE
Mjetet provuese (miidjum probandi) jan objekte, sende, gjra dhe persona t cilt gjykats
i mundsojn me perceptimet e tyre (vrejtjet), me shqisat pr shikim, dgjim, etj., t vij deri te ato
fakte t cilat paraqesin lnd e t provuarit. Tek ne, mjetet provuese jan sende t dhna n kontroll,
njoftime pr lndn, dokumentet, ekspertt dhe i padituri n procedur penale. N praktikn ligjore dhe shkencn e drejtsis mjet provues sht edhe kontrolli.
Indikacionet nuk jan mjet provues. Ato jan fakte n baz t t cilave gjykata n procedur
penale nxjerr konkluzion logjik me gjykim pr ekzistimin e fakteve tjera prej t cilave varet vendimi pr
lndn pr t ciln udhhiqet procedur. Indikacionet jan mjet ndihms n t provuarit. Ato jan
mjet indirekt pr t provuar, n situata kur nuk ka prova direkte. Kur nuk mund t prcaktohet lnda e
t provuarit, n at rast n baz t fakteve ekzistuese t cilat jan prcaktuar me t cilat nuk dshmohet
direkt pr at q sht lnd e t provuarit, prmes t menduarit logjik me nxjerrjen e konkluzionit pr
ekzistimin e atyre fakteve t cilat jan lnd e t provuarit (p.sh., nse kemi t bjm pr person i cili sht
i akuzuar pr vrasje i cili punon me dorn e majt dhe nse ai fakt nuk sht konstatuar, mund t jet
indikacion se ai person sht vrassi i vrtet, nse edhe faktet tjera shkojn n at drejtim; indikacion,
p.sh., sht prezenca e t akuzuarit n vendimin e krimit n t cilin sht kryer vepra penale, etj.
Pranimi i fajsis sht deklarat vullnetare e t akuzuarit me t ciln e vrteton veprn e cila i
ngarkohet kryersit. Ky mjet provues sht njjt si edhe do mjet tjetr. Vlersohet n baz t parimit
t vlersimit t lir t provave.
Provat materiale jan mjete shum efikase pr t provuar. Prov materiale sht do send i
cili sht me rndsi pr prcaktimin e fakteve n procedur penale, sendet mundsojn rindrtim i
ngjarjes, kan karakteristika t fakteve objektive, mundsojn prcaktimin e fakteve t cilat me mjete
tjera provuese nuk mund t provohen. Provat materiale jan sende t cilat prdoren ose jan t menduara pr kryerjen e veprs penale ose sende t cilat jan paraqitur me kryerjen e veprs (corpus delikti). Mund t jet edhe do send tjetr e cila shrben si burim i t dhnave pr prcaktimin e fakteve
t rndsishme n procedur ose t cilat shrbejn pr zbardhjen e shtjes. Ato jan prova direkte dhe
m t sigurta dhe jo indikacione. Sendi pr tu marr si prov duhet t jet n lidhje me veprn dhe
kryersin e veprs. Nse sendi mund t psoj ndryshime, pr ti ruajtur si prov materiale pr nj
koh m t gjat, ai duhet t konservohet ose nse ka gjasa t prishet fotografohet dhe t prshkruhet n procesverbal.
136
KONTROLLI DHE RINDRTIMI I NGJARJES

Kontrolli sht form direkte e t provuarit kur organi i cili udhheq nj lnd prcakton fakte
t rndsishme prmes mbikqyrjes personale (vzhgim). Ushtrohet gjithmon, kur pr prcaktimin
ose shpjegimin e fakteve t rndsishme nevojitet vzhgim i direkt. Ajo q sht lnd e kontrollit me
krkes t organit (gjykats) i cili udhheq procedurn, duhet t dorzohet, nse jo, ather duhet t
sigurohet qasje mbi lndn. Kontrolli n procedur penale, zakonisht ushtrohet, q n procedurn paraprake (n kohn e procedurs prgatitore, mund t zbatohet edhe jasht shqyrtimin t seancs kryesore). N raste t caktuara pr shkak t kontrollimit t provave t paraqitura ose pr shkak t vrtetimit
t fakteve me rndsi pr kt rast gjat kontrollit mund t bhet edhe rindrtim i ngjarjes (M tepr
pr kontrollin si mjet direkt provues mund t prshkruhet n prmbajtjet e procedurs administrative,
prej prpara).
Rindrtimi i ngjarjes prbhet prej prsritjes s veprimeve ose situatave n ato kushte n t
cilat ngjarja ka ndodhur, respektivisht konstatohet se ka ndodhur, p.sh., nse kemi t bjm me vjedhje
t vetshrbimit, t shihet mnyra n t ciln ajo sht kryer. Gjat rindrtimit, sendi dhe personat
vendosen n pozit n t ciln ka ndodhur ngjarja. Rindrtimi konsiston n prodhimin (simulimin) e
veprimeve, situatave dhe rrethanave tjera n kohn kur ka ndodhur ngjarja (vepra). Rindrtimi mund
t bhet me pjesmarrjen e ekspertve nse ashtu ka vendosur organi i cili e ushtron kontrollin. Me
rindrtimin nuk guxon t shkelet rendi dhe paqja publike si dhe dinjiteti i personave t cilt marrin pjes
gjat kontrollit. Me at nuk guxon t sillet n pikpyetje jeta dhe shndeti i njerzve, p.sh., me mjete t
caktuara t rrezikshme, etj. Gjat kontrollit dhe rindrtimit domosdoshmrisht mbahet procesverbal.
EKSPERTIZA DHE DSHMIMI
N munges t provave burimore, ekspertt dhe dshmitart paraqesin mjete provuese t
rndsishme direkte n procedur penale.
Pr ekspertin dhe dshmitart si mjet provues, flitet n prmbajtjen e t provuarit dhe mjeteve
provuese n procedur administrative, prej prpara, e cila n trsi vlen edhe pr procedurn penale.
Prandaj, n vazhdim do t ndalemi vetm n ekspertizn mjeksore e cila sht karakteristike pr procedurn penale dhe n t ciln m shumti prdoret. Ekspertiza mjeksore sht ekspertiz e mjekve specialist dhe subspecialist t degve t caktuara t mjeksis. N at jan prfshir kto lloje t kontrollit:
1. Ekzaminimi dhe autopsin e kufoms kur pr rastin e vdekjes sht paraqitur dyshim ose
sht e qart se vdekja sht shkak pr veprn penale ose sht n lidhje shkaktare me veprn penale.
2. Ekzaminim i lndimeve trupore t shkaktuara me veprn penale, pr t konstatuar a
ekzistojn ose jo lndime.
3. Shndeti mendor i t akuzuarit pr shkak t dyshimit se vuan prej smundjes mendore e cila
e prjashton ose zvoglon prgjegjshmrin e kryersit t veprs.
4. Ekzaminim trupor i t akuzuarit dhe t personave tjer, nse nevojitet tek i akuzuari t
konstatohet fakt i rndsishm pr ndriimin e rastit, kurse n personat tjer nuk do t ket gjurm
ose pasoja prej veprs penale. Kjo mund t prcaktohet edhe n procedurn paraprake (kur zbatohet
hetim) ose gjat seancs kryesore penale.
Ekspertiza, zakonisht i besohet nj personi, kurse pr rastet e rnda dhe komplekse u besohen dy
ose m tepr ekspertve. Pr dallim prej kontrollit, ekspertiza dhe dshmimi nxirren mjete provuese direkte.
Dshmitari n procedur penale sht personi i cili sht ftuar prej organit t autorizuar dhe
sht i obliguar t paraqitet n ftes pr t paraqitur at q ka par, dgjuar ose e ka ndjer pr faktet
t cilat jan me rndsi pr procedurn. Zakonisht kto fakte jan nga e kaluara dhe kan t bjn me
137
veprn penale t kryersit t veprs, si edhe rrethanat tjera. Dshmitari i paraqet ato fakte t cilat i jan
t njohura dhe t cilat i ka msuar me shqisat e veta me vzhgim direkt. At q e paraqet dshmitari
para gjykats ose nj organi tjetr quhet deklarat (M tepr pr dshmitarin flitet n prmbajtjen pr
dshmitarin dhe dshmimin n procedur administrative).
MBROJTJA E DSHMITARVE, BASHKPUNTORVE T DREJTSIS DHE T VIKTIMAVE N PROCEDUR
N procedur penale pr ndriim m t mir dhe m t shpejt t rastit pr t ciln udhhiqet
procedur mund t paraqitet nevoja e mbrojtjes s pjesmarrsve t caktuar n procedur, si dshmitar, bashkpuntor dhe viktima, (a.sh. persona t mbrojtur). Mbrojtja e ktyre personave e cila
sht n funksion t mbulimit m efikas t krimit, sigurohet kur ekziston rrezik ato t ekspozohen ndaj
friksimit, krcnimit, shantazhit, rreziqeve pr jet, shndetin dhe integritetin trupor. Sigurohet n
mnyr t veant t marrjes n pyetje dhe t pjesmarrjes n procedur. Dshmitari duhet t dgjohet n prezenc t prokurorit publik ose t gjykatsit hetues. Veprime t mbrojtjes s dshmitarve mund t ndrmarr prokurori publik dhe kryetari i kshillit gjyqsor.
MARRJA N PYETJE E T AKUZUARIT
Marrja n pyetje sht form e t provuarit dhe mjet provues. I akuzuar n procedur si dihet
sht subjekt, respektivisht pal n procedur e cila nuk dgjohet, por merret n pyetje dhe prej tij varet
nse do t flas ose jo. Nse i akuzuari pajtohet dhe vendos t jap deklarat marrja n pyetje bhet
me mnyrn e prcaktuar n legjislacionin penal. N fillim t marrjes n pyetje i tregohet se mund t
shrbehet me gjuhn amtare, se ka t drejt n mbrojts dhe se mbrojtsi ka t drejt t jet prezent
gjat marrjes n pyetje. I akuzuari mund t merret n pyetje n munges t mbrojtsit t tij n rastet
e prcaktuara me ligj. Marrja n pyetje mund t realizohet pa mbrojtsin, p.sh., nse i akuzuari ka hequr
dor prej mbrojtsit ose nse mbrojtsit i sht ndaluar t jet prezent gjat marrjes n pyetje.
Gjat marrjes n pyetje prej t akuzuarit merren t dhnat e prgjithshme t nevojshme pr
prcaktimin e identitetit t tij. Pastaj, i thuhet pse akuzohet dhe cilat jan shkaqet pr dyshim pr t
cilat sht i dyshuar. Pas ksaj, pyetet nse ka dika t thot n mbrojtje t tij dhe se nse nuk dshiron nuk sht i obliguar t paraqet mbrojtjen e vet, as t prgjigjet n pyetjet e parashtruara. Pastaj,
do ti thuhet se me heshtje e vshtirson t provuarit. N pyetje merret gojarisht. Dhnia e deklarats s
rrejshme e t akuzuarit gjat marrjes n pyetje nuk sht vepr penale. E ndaluar sht ti parashtrohen
pyetje kapricioze dhe sugjestive. Pr marrjen n pyetje t t akuzuarit prpilohet procesverbal.
BETIMI N PROCEDUR PENALE
Betimi n procedur penale sht deklarat solemne e vullnetit me t ciln pjesmarrsi n
procedur e mbshtet deklaratn e vet. N procedur penale betimi mund t jep edhe dshmitari
edhe eksperti. Betimi jepet ather kur gjykata do t vendos se ka nevoj. sht parapar dhnia betimit gjat dhnies s deklarats, gjat dgjimit n zhvillimin e hetimit ose kur ekziston frik se dshmitari ose eksperti nuk mund t vij n seancn kryesore.
N procedur penale nuk mund t betohen personat pr t cilt sht provuar ose ekziston,
respektivisht dyshim se ka kryer vepra penale pr t cilt dgjohen ose ka dyshim se kan marr
pjes n vepra penale.
Dshmitari betohet, menjher pas dhnies s deklarats, mund edhe para dhnies. Eksperti
betohet gjat ekspertizs. Dshmitari dhe eksperti betohen n nderin e vet. Betimi pr deklarat
t rrejshme nuk sht vepr penale, ajo shrben vetm pr prcaktimin e dnimit pr veprn penale
deklarat t rrejshme.
138
ZHVILLIMI I PROCEDURS PENALE

Procedura penale prbhet prej shum veprimeve t lidhura ndrmjet veti, duke filluar prej parashtrimit t fletparaqitjes penale deri te sjella e aktgjykimit t sjell pr ekzekutimin e tij. Procedura
penale, zakonisht kalon npr kto faza: 1) procedur paraprake (hetim), 2) akuza dhe kontrolli i aktit
padits, 3) seanca kryesore dhe sjellja e aktgjykimit, 4) faza e mjeteve juridike dhe 5) ekzekutimi i aktgjykimit t sjell.
Megjithat, do procedur penale nuk duhet, gjithmon t kaloj npr t gjitha kto faza. Procedura mund t ndrpritet edhe n procedurn paraprake, kurse mund t kalohet n akuz edhe pa
procedur paraprake.. Faza e mjeteve juridike sht e kushtzuar prej mjetit t paraqitur juridik nga ana
e pals s paknaqur, kurse kjo do thot se mund edhe t mungoj.
PROCEDURA PARAPRAKE
Qllimi i procedurs paraprake sht t mblidhen t dhnat e nevojshme dhe provat q t
mund prgjigjet n pyetjen a ekzistojn kushte dikush t akuzohet pr vepr penale dhe t nxirret para
gjykats, m tej, t sigurohen prova pr t cilat ekziston rrezik ato t humben ose t zhduken (p.sh., t
zhduken gjurmt e dhuns prej fatkeqsis n komunikacion), t sigurohet prezenc e t akuzuarit
gjat gjykimit dhe n mnyr direkte t prgatitet seanca kryesore q t mund t zhvillohet pa vonesa
dhe ndrprerje.
Personi pr t cilin udhhiqet procedur paraprake ose parapenale nuk sht i akuzuar,
por i dyshuar, sepse n kt procedur prcaktohet a jan plotsuar kushtet ose nuk jan plotsuar, ai
t jet i akuzuar.
PLANIFIKIMI I PROCEDURS PARAPENALE DHE PENALE
Planifikimi i procedurs parapenale, zbulimi dhe hetimi, q prej fillimit duhet t zhvillohen n
mnyr metodike dhe sipas planit t br. Pa planifikim t veprimit operativ mund t paraqiten gabime
t rnda t cilat mund t pamundsojn ose t vshtirsojn prcaktimin e t vrtets materiale. Qllimi i planifikimit sht t sigurohet objektivitet n procedur, zhvillimi i saj i rregullt pr t
shmangur surprizat eventuale. Pr kt nevojitet t prcaktohet rrethi i rrethanave t cilat duhet
t prcaktohen dhe t arrihet kursim n procedur.
Prpilimi i planit fillon me studimin e kujdesshm t t gjitha rrethanave t konstatuara qysh
me orvatjen e par. Pr seciln rrethan krijohen t gjitha versionet e mundshme t bazuara n faktet
e vrteta dhe t kontrolluara. Pr do version prpilohen pyetje t cilat duhet t shpjegohen q t
mund versioni t vlersohet. Pr zgjidhjen e t gjitha ktyre pyetjeve parashihen veprime prkatse
prcaktohen afate dhe renditje e ndrmarrjes s tyre.
Planifikimi bhet n baz t nnt pyetjeve t arta t kriminalistiks: far (ka ndodhur);
kur (sht kryer); si (sht kryer); me far (sht kryer); pse (sht kryer); me cilin (sht kryer); kush
(e ka kryer); cili sht ose kush sht objekt i sulmit (kur ose far). Kto pyetje paraqesin bazament,
respektivisht baz t puns, si n procedurn parapenale dhe n hetim, ashtu edhe n seancn
kryesore para gjykats.
Prgjigjet e pyetjes: far, kur, ku, si, me far, kujt, n radh t par e ndriojn ann objektive t veprs penale, ndrsa prgjigjet e pyetjeve, pse, me cilin, kush, m tepr kan t bjn me ann
subjektive t veprs penale.
139
Tabela 1
II
far ka ndodhur
III
Kur sht kryer vepra
IV
Si sht kryer vepra
Me far sht kryer vepra
VI
Me cilin sht kryer vepra
VII
Pse sht kryer vepra
VIII
Kush sht kryersi
XIX
Kush sht sulmuar (kur ose far)
4.
5.
6.
7.
8.
Masa operative-teknike dhe veprimeve

hetuese n lidhje me rubrikn 4
Renditja dhe koha e ekzekutimit t masave

dhe veprimeve n lidhje me rubrikn 5
Rezultati i masave operative-teknike dhe

veprimeve hetuese t ndrmarra
Vrejtje
3.
Pyetje t veanta pr secilin version
2.
shtja kryesore e cila duhet t zgjidhet
1.
Versioni pr shtjen kryesore
Skema e planit t veprimit operativ dhe hetimit
Versionet operative krijohen dhe kontrollohen para inicimit t hetimit, sipas nevojs dhe
paralelisht me versionin parapenal t procedurs parapenale e cila sht pjes e procedurs penale.
Faktet e krijuara si version n baz t procedurs parapenale, pa marr parasysh se n procedur nuk jan formuar dhe se nuk jan n procedur, si edhe t dhnat t cilat jan mbledhur
me masat operative-teknike (p.sh., nse kemi t bjm me gojdhna publike, letr anonime, tregim i
140
gjurmve prej qenit gjurmues, etj.), gjykatsi hetues duhet ti marr parasysh gjat planifikimit pr t
zbuluar dhe qartsuar nj vepr penale dhe t hyj n at q sht e panjohur dhe at q sht e
pasigurt t shndrroj n t sigurt.
Gjat prgatitjes s versionit t par pr ngjarjen dhe pr faktet e ngjarjes, shum rrethana t rndsishme gjykatsit hetues ende nuk i jan t njohura dhe ato duhet ti zbuloj. N baz t fakteve pak t
njohura gjykatsi hetues e planifikon versionin pr faktet e panjohura. N kt faz mund t formohen m tepr versione, me ka me rndsi t veant jan faktet e caktuara (pa t cilat nuk mund t planifikohen t gjitha versionet e nevojshme) t cilat nuk mund t zbulohen prmes burimeve procedurale.
Versioni gjyqsor (i gjykats kompetente) pr kt rast pr dallim prej versionit operativ, hetues
ose t ekspertve, prej t cilave ajo del, bazohet n provat e formuara n procedur pr vrtetsin
e padis dhe mbrojtjes. N kt kuptim, gabim sht mendimi se kriminalistika gjen zbatim vetm n
veprimtarin dhe hetimin operativ. Kshilli gjyqsor, gjithashtu, e planifikon seancn kryesore me
prgatitjen dhe prpunimin e taktiks s caktuar t menaxhimit (udhheqjes) s seancs kryesore. Kshilli gjyqsor para s cili udhhiqet seanca n baz t rezultateve t seancs kryesore, e planifikon versionin e vet, i cili nuk sht patjetr t prputhet as me versionin e hetuesis, as me
versionin e mbrojtjes. Gjykata sht e obliguar t kontrolloj t gjitha versionet (Shiko skemn pr
seancn kryesore n prmbajtjen pr seancn kryesore).
Prej t gjitha versioneve parasysh merren s paku dy. Ekzaminimi i versioneve nuk sht asgj
tjetr, prve metod pr eliminim. Gjat kontrollimit t versioneve zbatohet analiz dhe sintez, induktim dhe deduktim, si dhe analogji. Gjat analizs duhet pasur parasysh se vepra penale paraqet
trsi t vetme t pandashme t shkaqeve dhe pasojave.
Plani (n t cilin jan prfshir, propozimi i pyetjeve t arta t kriminalistiks dhe propozimi i masave operative-teknike dhe veprimet procedurale t cilat duhet t kryhen pr shpjegimin e atyre pyetjeve),
shrben pr seciln veprimtari operative t procedurs penale, hetuesis dhe seancs kryesore.
Aktgjykimi gjyqsor me ndihmn e metods s eliminimit dhe metods s prcaktimit pozitiv,
n arsyetimin e vet, n realitet e prmban versionin gjyqsor t rastit, t bazuar n faktet prcaktuara
t pakundrshtueshme.
AKUZA PENALE
Arsye pr inicimin e procedurs penale sht njohuria e prokurorit t autorizuar (padits) se
sht kryer vepr penale. Prokurori publik deri te nj njohuri e till, m shpesh vjen n baz t
akuzs penale. Akuza penale paraqet njoftim t organit shtetror, organizat ose qytetarit drejtuar
prokurorit publik pr veprn penale t kryer e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare.
Organet shtetrore, drejtorit dhe institucionet tjera jan t obliguara t paraqesin akuz
penale pr vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare pa marr parasysh si ka ardhur deri te
njohuria pr at vepr, si dhe t ndrmarrin masa pr t ruajtur gjurmt e veprs penale, sendet me t
cilat sht kryer ose n t ciln sht kryer vepra penale, prfshir edhe provat tjera. Sipas vet natyrs
s funksionit, akuzat penale, m shpesh i paraqet Ministria pr pun t brendshme dhe organet e inspektimeve. Npunsit dhe puntort n organet shtetrore jan t obliguar t paraqesin fletparaqitje pr
veprn penale t kryer nse me at vepr i shkaktohet dm prons shtetrore ose keqprdoret detyra e
puns dhe ajo zyrtare n organ ose organizat.
N fletparaqitje jepen provat. Mosparaqitja e veprave m t rnda penale sht vepr
penale. Akuza e rrejshme, gjithashtu sht vepr penale. Akuza penale parashtrohet deri te prokurori publik kompetent. Nse sht parashtruar pran gjykats, Ministris pr pun t brendshme ose
pran prokurorit publik jokompetent, ato akuzn do tia drejtojn prokurorit publik kompetent.
141
Varsisht prej vlersimit t akuzs penale, prokurori publik, akuzn mund ta refuzoj, mund
t parashtroj krkes pr prsritjen e hetimit, kurse n raste t caktuara mund edhe t inicioj
padi n mnyr direkte pa mos e prsritur hetimin.
Nse prokurori publik prej akuzs s parashtruar nuk mund t vlersoj nse t dhnat
jan t besueshme, ose nse deri te prokurori ka ardhur vetm z se sht kryer vepr penale,
ai prej Ministris s punve t brendshme dhe prej organeve tjera shtetrore (p.sh., prej organit t inspektoratit shtetror), pr zbulimin e veprs penale dhe kryersin e saj, mund t krkoj t mbledhin
njoftime dhe masa tjera t nevojshme.
HETIMI
Hetimi sht form e procedurs penale paraprake. Iniciohet kundr personit pr t cilin
ekziston dyshim bazik se ka kryer vepr penale m t rnd. (pr t ciln sht parapar dnim me
burg prej tri vjet dhe dnim m i ashpr). Pr veprat penale m t lehta pr t cilat udhhiqet procedur penale e shkurtr nuk zbatohet hetim. Megjithat, nse ka nevoj, prokurori publik mund edhe
pr veprat penale m t lehta, t propozoj veprime t caktuara hetuese ti realizoj, vet gjykatsi t
cilit i sht drejtuar propozimi padits ose me krkesn e tij gjykatsi hetues.
Qllimi hetimit sht t mblidhen t dhna dhe prova prej t cilave varet nse do t iniciohet padi ose procedura do t ndrpritet; t nxirren prova pr t cilat ekziston rrezik t zhduken ose se
nuk ka mundsi t prsriten n seancn kryesore dhe m mir t jet e mundur t prgatitet seanca
kryesore. Hetimi zbatohet n propozim t prokurorit publik, kurse mund t zbatohet edhe me
krkes t t dmtuarit ose paditsit privat.
Krkesa pr zbatimin e hetimit duhet t prmbaj: t dhna pr personin kundr t cilit
krkohet zbatimi i hetimit, prshkrim i veprs dhe emrtimi i tiji ligjor, rrethanat prej t cilave del dyshimi themelor se vepra sht kryer dhe provat me t cilat disponon. Pr zbatimin e hetimit sillet vendim, kundr t cilit i padituri ka t drejtn e ankess. Hetimin e zbaton gjykatsi hetues i gjykats
kompetente. (Ekziston mundsi edhe pr themelimin e prokuroris, e cila do ta zbatonte hetimin pr
rajonet e m tepr gjykatave).
Pas sjelljes s vendimit pr zbatimin e hetimit gjykatsi hetues hetimin e udhheq sipas detyrs
zyrtare dhe n lidhje me kt, i ndrmerr t gjitha ato veprime pr t cilat mendon se jan t nevojshme
pr realizimin e qllimit t hetimit, pavarsisht prej propozimeve t pals. Palt (paditsi i autorizuar dhe i
padituri) dhe i dmtuari gjat hetimit mund gjykats hetuese ti parashtrojn propozime dhe t ndrmarrin veprime t cilat gjykatsi hetues nuk sht patjetr ti pranoj. Nse gjykatsi hetues nuk pajtohet
me propozimin e prokurorit publik, pr at, pastaj, vendos kshilli i caktuar i autorizuar i gjykats.
Procedura pr hetim me disa devijime ka karakter kontradiktor, q do t thot se veprime
t caktuara realizohen n form t shqyrtimit (seanc). Disa prej palve, deri diku edhe t dmtuarit mund tu mundsohet t jen prezent dhe t marrin pjes gjat ndrmarrjes s veprimeve. Me
prjashtim pr shkaqe sigurie dhe mbrojtje t vendit, t t paditurit dhe t mbrojtsit t tij mund tu
shkurtohet, respektivisht tu merret e drejta t jen prezent gjat ndrmarrjes s veprimeve t caktuara
n hetim pr t ciln gj sillet vendim i veant.
Gjykatsi hetues do ta ndrpres hetimin me vendim nse konstaton se tek i padituri pas kryerjes s veprs penale, sht paraqitur smundje mendore ose ndonj smundje tjetr e cila krkon
shrim m t gjat, kurse mund ta ndrpres edhe kur nuk dihet vendbanimi i t paditurit. Nse i padituri sht n arrati, kurse procedura udhhiqet me krkes t prokurorit publik, hetimi do t ndrpritet vetm me propozim t prokurorit publik. Gjykatsi hetues me vendim do t ndrpres hetimin
nse prokurori publik gjat hetimit ose pas mbarimit t hetimit deklaron se heq dor prej ndjekjes
142
dhe pr kt lajmrohet i dmtuari n afat prej 8 dit q t mund, eventualisht ai t ndrmarr ndjekjen
n vend t prokurorit publik.
Kur gjykatsi hetues do t konstatoj se gjendja e puns n hetim sht qartsuar mjaftueshm dhe kur do ti mbledh t dhnat e nevojshme pr personalitetin e t paditurit, hetimin
e prfundon dhe t gjitha dokumentet e lnds dhe procesverbalin ia drgon prokurorit publik. T
dhnat pr personalitetin e t paditurit kan t bjn me ndrtimin e tij fizik dhe psikik, gjendjen
shndetsore, mjedisin n t cilin ka jetuar dhe ka lvizur gjat kryerjes s veprs penale, mund edhe
t dhna tjera t cilat jan t nevojshme pr vlersim m t sakt t personalitetit t t paditurit dhe
individualizimin e dnimit. Hetimi zakonisht, duhet t prfundoj gjat 90 ditve.
Pr t mos ngelur i padituri n pasiguri, prokurori publik pas prfundimit t hetimit sht i
obliguar n afat prej 15 dit t vendos ose t jap propozim hetimi t plotsohet, ose t iniciohet
padi (akt padits) kundr t paditurit, ose t jap deklarat se heq dor prej ndjekjes, kur procedura
ndrpritet.33
Dispozitat e Ligjit pr procedur penale (LPP) t cilat jan t bjn me inicimin dhe udhheqjen e hetimit, me krkes t paditsit n mnyr prkatse zbatohen edhe n rast se hetimi
udhhiqet me krkes t t dmtuarit si padits ose si padits privat, n qoft se dika nuk sht
parapar ndryshe. (N at rast, nse sht parapar ashtu, i dmtuari si padits ose paditsi privat n
afat prej 8 dit, mund t bjn plotsim t hetimit ose t iniciojn padi; prndryshe do t llogaritet se
kan hequr dor prej ndjekjes dhe procedura ndrpritet).
PADIA SI NJRA PREJ FAZAVE

Pas prfundimit t hetimit, zhvillimi i m tejshm i procedurs penale mund t vazhdoj vetm
n baz t aktit padits t paditsit t autorizuar.
Akti padits sht akt procedural me t cilin paditsi i autorizuar n form t shkruar i
shpjegon (ekspozon) rezultatet e procedurs paraprake. Me aktin padits i parashtrohet krkes
gjykats t caktoj seanc kryesore dhe i padituri t gjykohet pr vepr penale pr t ciln paditet.
Me at prcaktohet edhe lnda e shqyrtimit n seancn kryesore. Kjo t paditurit dhe mbrojtsit t
tij u mundson m mir t prgatisin mbrojtjen e vet.
Padia si njra prej fazave i prfshin: vet inicimin e aktit padits nga ana e paditsit t
autorizuar dhe ekzaminimin paraprak t atij akti nga ana e gjykats q t mos ndodh n seancn
kryesore t prezantohet akt padits i rregullt, respektivisht t pengohet padia e pabaz t nxirret para
gjykats.
Akti padits n varsi prej peshs dhe rrezikut t veprs penale mund t prgatitet n form
t: 1) padis, 2) propozimi padits dhe 3) padi private.
Padia sht akt padits pr vepra penale m t rnda, ndrsa propozimi padits sht akt
padits pr vepra penale m t lehta pr t cilat gjykohet n procedur t shkurtr. Padia private
sht akt padits pr vepra penale t cilat ndiqen sipas padis private. Padia duhet t prmbaj
33 Dika e re q paraqitet n procedurat sht lshimi i paternalizmit gjyqsor, respektivisht gjykatsi vet n mnyr aktive ta konstatoj t vrtetn. Prokuroria duhet t ket vend qendror dhe rol m aktiv n procedur. Funksioni i gjykatsit hetues propozohet t lshohet me qllim t
mundsohet mbrojtje m efikase e t dyshuarve dhe pjesmarrsve tjer n procedur. Tash gjykatsi hetues propozohet t bhet bashkpuntor
i policis dhe prokuroris, kurse jo aktor i pavarur n prpjekjen pr t arritur deri te e vrteta pr rastin q t mund realisht t vendos pr t drejtat
dhe lirit themelore pr ndalim, pr arrest, prgjim. Kjo ndodh pr shkak se...gjykatsi hetues nuk u tregua si hetues i mir, as q e realizoj rolin e
vet pr mbrojtjen e t drejtave t t paditurit dhe pjesmarrsve t tjer n procedur. Vend t veant dhe rndsi n hetuesi dhe n luftn kundr
krimit parashihet t ken drejtoria pr pengimin e larjeve t t hollave, komisioni pr antikorrupsion dhe policia financiare, si organe t specializuara
pr luftn kundr krimit. Mbrojtja e dshmitarve (dshmitart e mbrojtur), shfrytzimin e t a.q. bashkpuntor t drejtsis, njjt jan n funksion t mbulimit m efikas t krimit.
143
edhe arsyetim. Prokurori publik n prokurori mund t jap edhe disa propozime tjera t cilat mund t
parashtrohen n veanti, si p.sh., propozim i padituri t vendoset n paraburgim ose t lirohet prej
paraburgimi, t bashkohen dokumentet n lnd, etj.
Padia si akt padits i drejtohet gjykats kompetente. Pas pranimit t padis, kryetari i kshillit
gjyqsor sht i obliguar t shqyrtoj rregullshmrin e padis, t mos jet me mungesa dhe nse sht
me fardo mungesa ia kthen paditsit pr ti larguar mungesat n nj afat t caktuar (tri dit). Nse i
dmtuari si padits ose si padits privat nuk i largon t metat n afatin e prcaktuar, do t llogaritet se
ka hequr dor prej ndjekjes.
Pr shkak se vet paraqitja e t paditurit n seancn kryesore mund ta godas shum, me iniciativ t tij ose me iniciativ t kryetarit t gjykats, sht parapar mundsia, padia t shqyrtohet
edhe njher pr t par nse ajo sht n rregull dhe e arsyeshme.
Kundr padis, i padituri dhe mbrojtsi i tij mund t paraqesin kundrshtim n afat prej 8
dit. E plqyeshme sht kundrshtimi t arsyetohet, pa marr parasysh se gjykata mund ta shqyrtoj
edhe t pa arsyetuar. Pr kundrshtimin vendos kshill i veant gjyqsor i gjykats. Nse nuk sht
paraqitur kundrshtim n afatin e prcaktuar ose nse nuk lejohet, kryetari i kshillit t gjykats mund ta
refuzoj. Nse kundrshtimi nuk refuzohet, kshilli gjyqsor do t kaloj n shqyrtimin e padis.
Nse nuk sht paraqitur kundrshtim kundr padis, kryetari i kshillit, para t cilit caktohet
seanc kryesore, mund t paraqes krkes deri te nj kshill tjetr i veant i gjykats, ai do t vendos
nse padia sht n rregull dhe e drejt.
Duke vepruar n baz t padis, kshilli i gjykats do t vendos se nuk ka hapsir pr padi
dhe do ta ndrpres procedurn penale nse:
1. vepra e cila sht lnd e padis nuk sht vepr penale (p.sh., n pyetje sht kundrvajtje ose
shkelje ose ndonj delikt civilo-juridik, vepra sht kryer si mjet i fundit ose mbrojtje e nevojshme, vepra
sht me rrezik t vogl shoqror, me ligj t veant sht prjashtuar se sht kundrligjore, etj.);
2. ekzistojn rrethana t cilat e prjashtojn prgjegjsin (p.sh., i mituri nuk i ka mbushur 14 vjet,
paprgjegjshmri, mashtrim real, imunitet material-juridik i deputetit t parlamentit ose i gjykatsit pr
nj mendim t dhn n gjykat), kurse zbatimi i masave pr siguri n vijn n shprehje;
3. ekzistojn rrethana t cilat e prjashtojn ndjekjen (p.sh., nuk ka krkes t paditsit t autorizuar, respektivisht t lejes pr ndjekje, kur nj leje e till nuk nevojitet, ka hyr n fuqi vjetrsimi, vepra
sht amnistuar, respektivisht falur, vdekja e kryersit, sht paraqitur smundje e prhershme mendore pas kryerjes s veprs penale, shtja ve m sht gjykuar m hert, etj.);
4. nuk ka prova t mjaftueshme pr ekzistimin e dyshimit pr vepr t kryer pr t ciln i padituri
akuzohet (Ktu nuk kemi t bjm me vlersim t prgjegjsis penale, por pr dyshim bazik i cili do t
arsyetonte paraqitjen e lnds pr at q paraqet shtje kryesore).
Nse kshilli i gjykats nuk sjell ndonj prej vendimeve t lartprmendura, do t sjell vendim me t cilin paraburgimi do t refuzohet. Detyr e kshillit nuk sht t gjykoj pr shtjen
(lndn), por t vlersoj nse materiali procedural jep baz t shkohet n gjyq pr t penguar
udhheqjen e atyre veprimeve t cilat nuk jan mjaft t arsyeshme. Kundr vendimit t kshillit me
t cilin ndrpritet procedura, prokurori i autorizuar ka t drejtn e ankess.
Kshilli sht i obliguar sipas detyrs zyrtare ti ndaj procesverbalet pr deklaratat n baz t t cilave
nuk mund t bazohet aktgjykimi (p.sh., deklarata e t paditurit, gjat marrjes n pyetje t tyre nuk ka qen
prezent mbrojtsi ose deklarata e dshmitarit i afrm i t paditurit, t cilit nuk i ishte thn se ka t drejt
t shkurtoj dshmin kundr t afrmit t tij, etj.).
144
Procesverbalet e ndara prpilohen n mbshtjellse t veant dhe ruhen ndaras prej dokumenteve tjera: ato, sipas rregulls, nuk mund t shqyrtohen dhe t shfrytzohen n procedur penale.
Propozimi i prokuroris me prjashtim t arsyetimit, i prmban t dhnat e njjta si padia.
Kundr propozimit t prokuroris nuk mund t paraqitet kundrshtim. Kur gjykata do ta pranoj propozimin e prokuroris, sipas detyrs zyrtare shqyrton nse propozimi i prokuroris prmban, t
meta eventuale formale, nse nevojitet t paraqiten edhe disa veprime hetuese ose t zbatoj plotsimin e veprimeve tanim t paraqitura, si dhe nse ekzistojn rrethana pr shkak t s cilave propozimi
duhet t refuzohet.
Gjykata do ta refuzoj propozimin e prokuroris pr ato shkaqe t njjta pr t cilat, gjat
shqyrtimit t padis n lidhje me kundrshtimin e t paditurit ose n lidhje me propozimin e kryetarit
t kshillit, edhe procedura ndrpritet.
SEANCA KRYESORE
Seanca kryesore sht faza m e rndsishme n procedurn penale n t ciln gjykata me
sjelljen e aktgjykimit vendos pr ekzistimin e bazs s padis kundr t paditurit. Nse nuk ka seanc kryesore nuk mund t sjell aktgjykim. Edhe pse seanca kryesore varet edhe prej procedur paraprake, zakonisht, ajo nuk paraqet vazhdimsi t saj.
Qllim ii seancs kryesore sht gjykata t fitoj bindje pr t paditurin dhe pr ngjarjen pr
t ciln i padituri ngarkohet. Pikrisht, prandaj shum veprime t procedurs paraprake (p.sh., dgjimi
i dshmitarit, ekspertiza, etj.) prsriten. Zakonisht, seanca kryesore realizohet sipas planit t prgatitur paraprakisht pr seancn kryesore.
Tabela 2
9 pyetjet e arta
rrethana t cilat
gjykata duhet ti
shpjegoj
5.
6.
7.
Vrejtj
N far
konsistojn akuzat
e mbrojtjes
4.
far konstatoi
gjykata
3.
Veprimet
gjyqsore, orari i
kryerjes
2.
Versioni i gjykats
1.
far sht
konstatuar n
hetim
Skema e planit t seancs kryesore
Procedura e seancs kryesore e prfshin, vet seanca dhe veprimet e lidhura me sjelljen e aktgjykimit. Mosardhja e personave t caktuar n seanc kryesore, mund t oj n pasoja t ndryshme, n
varsi prej funksionit procedural t personit i cili duhej t kryente.
Nse n seanc kryesore nuk paraqitet prokurori publik, seanca detyrimisht shtyhet, por
nse seanca kryesore mbahet n procedur t shkurtr pr vepr m t leht penale, seanca mund t
mbahet edhe pa prokurorin publik kur, padin n kuadr t propozimit t prokurorit mund ta prfaqsoj edhe i dmtuari si padits. Nse n seanc nuk vijn i dmtuari si padits ose paditsi privat
145
llogaritet se, ata kan hequr dor prej ndjekjes dhe procedura ndrpritet. Pr pasojat pr mosardhje
paditsit paralajmrohen me ftes.
Sipas rregulls, seanca kryesore nuk mund t mbahet pa t akuzuarin. Nse i akuzuari nuk
paraqitet n ftesn pr seancn kryesore, mund t urdhrohet, i akuzuari t arrestohet. Seanca kryesore
n procedur t shkurtr mund t mbahet edhe pa t akuzuarin, nse para ksaj sht marr n pyetje, kurse mungesn e ka arsyetuar. Nse i akuzuari sht n arrati ose nuk sht n dispozicion t
organeve tona kompetente, n propozim t paditsit mund t gjykohet dhe n munges t tij. Mosparaqitjen n ftesn pr seancn kryesore t akuzuarit dhe personave tjer t ftuar n seanc vlerson
kshilli i gjykats n varsi prej rndsis s mosardhjes s tyre.
Me seancn kryesore n emr t kshillit udhheq kryetari i kshillit. Ai kujdeset lnda t
shqyrtohet dhe kontrollohet n mnyr t detajuar, t largohet ajo q e pengon seancn ose zgjatjen e
procedurs dhe q nuk shkon n dobi t zgjidhjes s shtjes (lnds).
Vendimet m t rndsishme t seancs i sjell kshilli pran t cilit udhhiqet seanca
(Kshilli vendos pr kundrshtimet e palve t paraqitura kundr masave t kryetarit t kshillit, pr
propozimet pr t cilat ekziston papajtueshmri, pr shtyrjen e seancs, pr prjashtimin e publikut,
etj.)
Q t sigurohet ushtrim i lir dhe papengesa i t drejtave t palve pr shqyrtimin bazik dhe
gjithanshm pr lndn sht parapar nj renditje e mbajtjes s zhvillimit t seancs kryesore.
Seanca kryesore mund pr shkak t shkaqeve t ndryshme t ndrpritet ose t shtyhet. Seanca ndrpritet pr nj pauz t shkurt, pr shkak t mbarimit t orarit t puns ose pr mbledhjen e ndonj
dokumenti. Nse seanca kryesore ndrpritet, ajo vazhdon atje ku sht ndrprer, me kusht seanca
t vazhdoj para kshillit t njjt dhe ndrprerja t mos ket zgjatur m tepr se afati i prcaktuar pr
vazhdimin i caktuar me vendim pr ndrprerje.
Megjithat, nse gjendja e shtjes s seancs sht ndryshuar deri n at shkall sa q nevojitet
m tepr koh t ofrohet pr prgatitjen pr padin ose pr mbrojtjen, respektivisht pr mbledhjen e
provave t reja, seanca kryesore do t shtyhet. Seanca e re kryesore do t vazhdohet atje ku sht
ndrprer, me kusht shtyrja t mos zgjas m tepr se nj muaj. Nse seanca duhet t mbahet para
nj kryetari tjetr t kshillit, seanca duhet t filloj prej fillimi kur t gjitha provat pr lndn,
nevojitet prsri t paraqiten.34
Seanca kryesore n procedur t shkurt sht shum m e thjesht. Kushtet pr mbajtjen e
saj jan shum m t volitshme, p.sh., n aspekt t prezencs s detyrueshme t subjekteve t veanta.
MARRJA E VENDIMEVE N PROCEDUR PENALE

Vendimet n procedur penale merren n form t aktgjykimeve, vendimeve dhe urdhra. N
procedur penale pr lndt penale vendoset me aktgjykim. do aktgjykim bazohet n baz t
rezultateve t seancs kryesore, e cila gjithmon prfundon me aktgjykim. Vetm me aktgjykim mund
ti shqiptohet dnim t paditurit. Aktgjykimet mund t jen: 1) refuzuese, 2) liruese dhe 3) dnuese.
Aktgjykimi refuzues sht aktgjykim formal me t cilin refuzohet vendimmarrja pr lndn.
Me at nuk gjykohet, por vetm konstatohet se ekziston penges e cila e pengon gjykatn t hyj n
thelbin e lnds pr t cilat arsye edhe procedura ndrpritet.
34 Seanca kryesore n procedur penale, sipas ndryshimeve dhe plotsimeve t ligjit, pritet t jet seanc moderne e palve t barabarta me
mundsi n marrje n pyetje t kryqzuar t dshmitarve dhe ekspertve, si dhe me mundsi pr marrveshje dhe shkurtim t procedurs. Paraqitja e provave n vend gjykats do ti takoj palve, tash, propozohet prokuroria t negocioj me palt dhe prej organit m komod pr t cilin do t
punoj policia, gjykatsi hetues (i cili gjykon) dhe institucionet tjera, do t jet organ m popullor.
146
Me aktgjykimin lirues i akuzuari lirohet prej padis, sepse gjykata mohon ekzistimin e bazs s
krkess s prokuroris. Aktgjykimi i ktill sillet n kto situata: 1) kur vepra pr t ciln ngarkohet
i akuzuari nuk sht vepr penale. Vepra nuk sht vepr penale nse nuk sht parapar si vepr
penale me ligj ose prmban elemente t veprs penale, por ajo me rrezikshmri t vogl; 2) kur n
ekzekutimin e veprs nuk ka kundrligjshmri si sht rasti me mbrojtjen e nevojshme dhe mjetin e fundit; 3) kur ekzistojn baza juridike t cilat e prjashtojn prgjegjsin (p.sh., i mituri,
paprgjegjshmria, mashtrimi real (mashtrim pr lndn), imuniteti materiale-juridik i deputetit (delegatit), gjykatsit, etj.; 4) kur nuk sht provuar se i akuzuari e ka kryer veprn pr t ciln ngarkohet.
Deri te lirimi prej padis sipas ksaj baze mund t vjen edhe kur provat nuk jan t sigurta,
sepse n dyshimin nuk sht marr ajo e cila pr t akuzuarin sht e volitshme (in dublo pro reo! n
rast t dyshimit duhet t vendoset n dobi t t akuzuarit!).
Me aktgjykimin dnues padia pranohet dhe i akuzuari shpallet fajtor dhe sipas rregulls, i shqiptohet dnimi, kurse mundet kur sht parapar me ligj (p.sh., n rast t mashtrimit juridik) edhe t lirohet prej dnimit. Aktgjykimi shqiptohet menjher, pas mbarimit t seancs kryesore, kurse pr lndt
komplekse m von n afat prej tri dit prej prfundimit t seancs kryesore.
Me vendim n procedur penale vendoset pr shtje t caktuara materiale-juridike (shembull,
vendimi pr dnimin e dshmitarit i cili nuk dshiron t dshmoj) ose shtjet procedurale-juridike t
cilat jan paraqitur gjat procedurs, ose pas prfundimit t procedurs (p.sh., vendim pr llogaritjen
e paraburgimit n dnim). Disa vendime kan fuqi t shtjes s gjykuar. (p.sh., vendimi me t cilin
kshilli i gjykats miraton kundrshtim kundr padis ose, vendimi pr ndrprerjen e procedurs, sepse,
vepra pr t ciln i akuzuari ngarkohet nuk sht vepr penale).
Me urdhr n procedur penale drejtohet me zhvillimin e procedurs dhe vendoset pr
ndrmarrjen e veprimeve t caktuara procedurale (p.sh., urdhr pr kontrollin e baness dhe personit, pr arrestim, pr caktimin e seancs kryesore). Urdhri mund ti referohet jo vetm pjesmarrsit
n procedur, por edhe pr puntorin ose npunsin e gjykats. Urdhri, asnjher, nuk ka cilsi dhe
karakteristika t shtjes s gjykuar dhe gjithmon mund t revokohet.
147
MJETET JURIDIKE N PROCEDUR PENALE

Edhe pse t gjitha masat e procedurs t parapara me Ligjin pr procedur penale, mund t
ndodh vendimi i gjykats i sjell n procedur penale t jet i paligjshm dhe i parregullt si dhe t sulmohet me mjetet juridike pr t larguar paligjshmrin ose parregullsin n at vendim. Domethnia e
ktyre mjeteve sht pr shkak t karakterit t procedurs penale dhe peshs s sanksionit i cili n kt
procedur mund t shqiptohet.
N grupin e mjeteve juridike prfshihen ankesat si mjet i rregullt juridik (ankesa kundr aktgjykimit t shkalls s par, ankesa kundr aktgjykimit t shkalls s dyt dhe ankesa kundr vendimit) dhe
mjetet e jashtzakonshme juridike. Prve t akuzuarit kto mjete juridike mund ti paraqes bashkshorti/ja, adoptuesi, i adoptuari, kujdestari.
ANKESA KUNDR AKGJYKIMIT T SHKALLS S PAR

Ankesa sht mjet i rregullt juridik e cila mund t paraqitet kundr aktgjykimit t shkalls s par,
kurse n disa raste edhe kundr aktgjykimit t shkalls s dyt. Ankes mund t paraqitet edhe kundr
vendimeve nse me ligj nuk sht rregulluar ndryshe. Pr shkak t karakterit t procedurs penale, e
drejta e ankess n procedur penale, pr dallim prej procedurave tjera sht m e zgjeruar. Kundr
aktgjykimit t shkalls s par ankes mund t paraqesin palt (paditsi dhe i padituri), mbrojtsi, prfaqsuesi ligjor i t paditurit dhe i dmtuari.
Prokurori publik mund t paraqes ankes edhe n dobi edhe n dm t t paditurit. N dobi
t t paditurit ankes mund t paraqesin edhe disa t afrm t tij si edhe disa persona t cilt me t
paditurin jan n nj marrdhnie t veant (bashkshort/e, adoptues, i adoptuar, kujdestar). Kto
persona dhe mbrojtsi i t paditurit mund t paraqesin ankes edhe pa autorizim t t paditurit. Sipas
rregulls, i dmtuari aktgjykimin mund ta refuzoj pr shkak t shpenzimeve, kurse ndonjher aktgjykimin mund ta refuzoj edhe n trsi.
Afati pr ankes sht 15 dit, respektivisht 8 dit pr aktgjykim t sjell n procedur t shkurt
llogaritur prej dits s drgimit t kopjes s aktgjykimit.
Pala dhe i dmtuari mund t heqin dor prej t drejts s ankess deri n sjelljen e vendimit t
gjykats s shkalls s dyt. Heqja dor dhe trheqja e ankess jan t pakthyeshme.
Me ankesn e personit t autorizuar shtyhet ekzekutimi i aktgjykimit nse ankesa sht
e paraqitur n afatin e prcaktuar pr ankes (n koh). Bhet dallim n aspektin e prmbajtjes s
ankess n varsi prej asaj nse ankesa sht e paraqitur n dobi ose n dm t t paditurit. Edhe pse
pr ankesn krkohen formalitete t caktuara t domosdoshme, pr ti ikur voness s panevojshme
t procedurs penale, pr ankesn e paraqitur n dobi t t paditurit gjithmon do t veprohet pasi t
konstatohet se pr cilin aktgjykim bhet fjal.
Nse ankesa sht paraqitur me t meta n dm t t paditurit, e prpiluar prej nj profesionisti, ankesa do t refuzohet menjher, pas pranimit, kurse nse sht prpiluar prej nj personi
joprofesionist (laik) ajo do t refuzohet n qoft se parashtruesi edhe pas ftess nga ana e gjykats pr
ti larguar t metat n ankes, nuk i ka larguar n afatin e prcaktuar.
Bazat ligjore pr t cilat aktgjykimi mund t refuzohet jan kto: 1) shkelje e rndsishme
ose thelbsore e dispozitave t procedurs penale, 2) shkelje e Kodit penal, 3) gjendja faktike e prcaktuar gabimisht ose jo e plot dhe 4) vendimi me t cilin sht shqiptuar dnimi, masa pr siguri, konfis-
149
kimi i dobis pronsore, shpenzime n procedur penale, krkesa pronsore-juridike dhe vendimi pr
shpalljen e aktgjykimit prmes shtypit, radios ose televizionit.
Vendimin sipas ankess gjykata e shkalls s dyt e sjell n seanc t kshillit gjyqsor, ose
n baz s seancs s mbajtur. Pr seancn e kshillit detyrimisht njoftohet prokurori publik, kurse
palt tjera, vetm nse at e kan krkuar ose nse kryetari i kshillit ose kshilli vlerson se prezenca
e tyre sht n dobi. Nse aktgjykimi sht sjell n procedur t shkurt, palt pr seancn e kshillit njoftohen vetm nse kryetari vlerson se do t ishte e dobishme pr zgjidhjen e lnds (shtjes).
Palt n seancn e kshillit mund t japin njoftimet e nevojshme dhe t propozojn t regjistrohen
dokumente t caktuara.
Seanca para organit t shkalls s dyt mbahet vetm kur ajo sht e nevojshme pr gjendjen faktike t prcaktuar gabimisht ose jo plotsisht t prcaktuar pr t nxjerr prova t reja
ose t prsrisin provat t cilat jan paraqitur, ose nse ekzistojn shkaqe t arsyeshme lnda t mos
kthehet n gjykatn e shkalls s par n rishqyrtim (p.sh., nse gjykata e shkalls s dyt e ka anuluar
aktgjykimin dhe lndn e ka drguar n rishqyrtim).
Gjykata e shkalls s dyt ankesn mund ta refuzoj (nse nuk kushte pr ankes), ta refuzoj
me aktgjykim (nse ankesa sht ligjrisht e pabaz), ta vrtetoj aktgjykimin e shkalls s par
dhe e fundit, t miratoj (pranoj). N rastin e fundit, gjykata e shkalls s dyt me vendim mund,
aktgjykimin e gjykats s shkalls s par ta anuloj dhe dokumentet ti kthej n rishqyrtim
n gjykatn e shkalls s par (nse gjendja faktike nuk sht prcaktuar plotsisht ose nuk sht prcaktuar si duhet, ose nse ka pasur shkelje t rndsishme n dispozitat e procedurs penale) ose me
aktgjykim t ndryshoj aktgjykimin e gjykats s shkalls s par, respektivisht t sjell nj aktgjykim m ndryshe.
Gjat ekzaminimit t aktgjykimit t shkalls s par, gjykata e cila vendos pr ankesn sht e
obliguar t qndroj brenda shkaqeve t prmendura n ankes. Gjykata e shqyrton aktgjykimin e
shkalls s par vetm n pjesn n t ciln ai kundrshtohet, megjithat, duhet t kujdeset edhe
n disa shkaqe edhe sipas detyrs zyrtare (p.sh., a ka punuar dhe a ka vendosur gjykata e shkalls s
par n prbrjen e parapar.)
Nse sht paraqitur ankes n dobi t t paditurit, gjykata nuk mund ta ndryshoj aktgjykimin e shkalls s par n dm t t paditurit (nuk mund vepra pr t ciln i padituri ngarkohet
ta rikualifikoj si vepr t rnd; nuk mund t paditurit ti shqiptoj dnim sipas ligjit m t rrept, nuk
mund ti shqiptoj dnim m t madh, as mas pr siguri, as mas edukuese).
Ankesa si mjet pr mbrojtje e t paditurit nuk mund t shndrrohet n mjet t akuzs,
sepse ajo n mnyr t pafavorshme mund t ndikoj n shfrytzimin e atij mjeti juridik prej ans s t
paditurve. Megjithat, nse ankesa ka paraqitur edhe prokurori publik i autorizuar n dm t t
paditurit, gjykata n kufi t ankess mund ta ndryshoj aktgjykimin i cili refuzohet edhe n dm t
t paditurit.
ANKESA KUNDR AKTGJYKIMIT T SHKALLS S DYT

Ankesa kundr aktgjykimit t shkalls s dyt mund t paraqitet deri te gjykata e autorizuar t
vendos n shkall t tret, edhe at: 1) nse gjykata e shkalls s dyt ka shqiptuar dnim me burg t
prjetshm, ose nse e ka vrtetuar aktgjykimin e gjykats s shkalls s par me t cilin sht shqiptuar nj dnim i till, 2) nse n seanca gjykata e shkalls s dyt gjendjen faktike e ka prcaktuar ndryshe
prej gjykats s shkalls s par dhe n baz t gjendjes s till faktike ka sjell aktgjykimin e vet dhe 3)
nse gjykata e shkalls s dyt sipas ankess s paditsit e ka ndryshuar aktgjykimin e gjykats s shkalls s par me t cilin i padituri lirohet prej padis dhe si fajtor e ka shpallur paditsin.
150
Pr ankesn e paraqitur kundr aktgjykimit t shkalls s dyt, gjykata kompetente vendos n shkall t tret n seanc t kshillit. Para gjykats s shkalls s tret nuk mbahet seanc
(Pr vendimmarrje sipas ankess n shkall t tret kompetent sht Gjykata e lart e Republiks s
Maqedonis).
ANKESA KUNDR VENDIMIT
Kundr vendimeve t gjykatsit hetues dhe kundr vendimeve tjera t gjykats t sjella n
shkall t par, palt dhe personat tjer t drejtat e t cilve jan shkelur, mund t paraqesin ankes,
prve nse e drejta e ankess me ligj n mnyr taksative sht prjashtuar (p.sh., taksativisht sht
prjashtuar ankesa kundr vendimeve t kshillit t gjykats, t sjella para dhe gjat hetimit, nse taksativisht ankesa nuk lejohet.
Ankesa i parashtrohet gjykats e cila e ka sjell vendimin n afat prej tri dit prej dits s sjelljes s vendimit nse me ligj nuk sht parapar ndryshe.
Pr ankesn kundr vendimit t gjykats s shkalls s par vendos gjykata e autorizuar e
shkalls s dyt n seanc t kshillit, nse me ligj nuk sht parapar ndryshe. Pr ankesn kundr
vendimit t gjykatsit hetues vendos kshilli i gjykats s njjt. Ankesa e paraqitur kundr vendimit
e shtyn ekzekutimin e vendimit nse me ligj nuk sht parapar ndryshe.
MJETET E JASHTZAKONSHME JURIDIKE

N procedur penale ekzistojn kto mjete t jashtzakonshme juridike: 1) krkesa pr ekzaminim t jashtzakonshm t aktgjykimit t plotfuqishm, 2) krkes pr mbrojtjen e ligjshmris, 3)
prsritja e procedurs penale dhe 4) zbutja e jashtzakonshme e dnimit.
1) Krkesa pr rishqyrtim t jashtzakonshm t aktgjykimit t plotfuqishm sht mjet i
jashtzakonshm juridik me t cilin i padituri, i cili e ka shfrytzuar t drejtn e ankess (n disa raste
edhe kur nuk e ka shfrytzuar t drejtn e ankess), mund n afat prej 3 dit prej dits s plotfuqishmris s aktgjykimit me t cilin sht dnuar me burg ose dnim m t rnd, ta refuzoj aktgjykimin
e plotfuqishm tek nj gjykat m e lart pr shkelje m t rnda t ligjit.
2) Krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris, shkurt KBL paraqet mjet juridik me t cilin i padituri,
respektivisht prokurori publik kompetent, mund ta refuzoj vendimin e plotfuqishm t gjykats, respektivisht procedurn e cila atij vendimi i parapriu pr shkeljen e ligjit. Ky mjet i jashtzakonshm juridik
mund t paraqitet n do koh. Sipas krkess pr mbrojtjen e ligjshmris, aktgjykimi nuk mund t
ndryshoj n dm t t paditurit, mund t konstatohet shkelje e ligjit pa mos prekur n vendimin konkret.
3) Shkaqet kryesore pr prsritjen e procedurs penale jan faktet dhe provat e reja pr t
cilat m par nuk kishte njohuri ose ato nuk kan mundur t shfrytzohen, t cilat prndryshe, do t
onin n aktgjykim m ndryshe, si edhe pr vepr penale t ndonjrit prej pjesmarrsve n procedur
e cila e ka shkaktuar aktgjykimin e mparshm. Msimi i fakteve dhe provave t reja mund t oj q
procedura penale t prsritet edhe n dm t t paditurit. Pr prsritjen e procedurs vendos gjykata
e shkalls s par (kshilli i gjykats i cili n procedur t mparshme ka gjykuar n shkall t par).
Procedura penale nuk mund t prsritet kundr personit i cili me aktgjykim t plotfuqishm gjyqsor
sht liruar.
4) Deri te Zbutja e jashtzakonshme e dnimit t plotfuqishm mund t vij, nse pas plotfuqishmris s aktgjykimit t sjell jan paraqitur rrethana t tilla pr t cilat dnimi duhet t zbutet
(p.sh., smundje, vdekje n familje, etj.) ose kur do t msohet pr disa rrethana t cilat padyshim do t
ndikonin n dnim m t but nse pr ato t kishim njohuri m her.
151
PYETJE:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
Cili sht qllimi i t drejts s procedurs penale?

Cilt jan subjektet dhe pjesmarrsit tjer n procedur penale?
Cili sht roli i gjykats n procedur penale?
Cila sht pozita e t paditurit n procedur penale?
Kush e ndihmon t paditurin n procedur penale?
Cilat parime n procedur penale t paditurit i mundsojn t mbrohet?
far masa mund t ndrmerren kundrejt t paditurit q t sigurohet qllimi i procedurs penale?
Cili sht roli i prokurorit publik n procedur penale?
Kur ndjekjen e ndrmerr paditsi privat dhe cilat jan autorizimet e tij?
Kur i dmtuari mund t paraqitet si padits i autorizuar n vend t prokurorit publik dhe cilat jan
autorizimet e tij?
far nnkuptojm me veprime procedurale, kush mund ti ndrmarr dhe n ciln form si dhe n
cilin vend ndrmerren?
far nnkuptojm me afat, far dgjim dhe si mund t jen afatet?
Kur paraqitet nevoja prej kthimit n gjendjen e mparshme dhe cilat jan bazat pr kthim?
far nnkuptojm me t provuarit n procedur?
far nnkuptojm me baz provuese, kurse far mjet provues?
far sht dshmimi dhe far ekspertiza?
far prfshin ekspertiza mjeksore?
Kur paraqitet nevoja pr rindrtim?
Cilat mjete provuese jan m t fuqishme dhe pse jan m t fuqishme?
Si zhvillohet marrja n pyetje e t paditurit?
far nnkuptojm me dshmitar t mbrojtur?
Npr t cilat faza kalon procedura penale?
far rndsie ka planifikimi i procedura parapenale dhe penale?
Cila sht rndsia e nnt pyetjeve t arta n hetim dhe seanc kryesore?
far sht padia penale dhe kush mund ta parashtroj?
Cila sht procedura e prokurorit publik sipas akuzs penale?
far nnkuptojm me hetim dhe kush e zbaton hetimin?
Cili sht qllimi i fazs s akuzs?
Cilat jan llojet e akteve paditse dhe cili sht dallimi midis tyre?
Cili sht qllimi i seancs kryesore?
Kush mund t jet prezent n seancn kryesore?
Cilat jan llojet e aktgjykimeve n procedur penale?
Kush mund t paraqes ankes kundr aktgjykimit n procedur penale?
Cilat jan bazat pr ankes n procedur penale?
Cilat jan autorizimet e gjykats s shkalls s dyt sipas ankess s paraqitur?
Cilat jan mjetet e jashtzakonshme n procedur penale?
152
DOKUMENTET BASHKANGJITSE: FORMULART N

PROCEDUR ADMINISTRATIVE DHE SHEMBUJT E
PROCEDURS PENALE

( 37 2 )
_________________________________
( )
____________
__________
37 2 (
. 38/05), _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_________________________________________________
_ __ _ _ _ _ _ _ ___ _ _ _ _ _ _ ___ _ _ _ _ _ _ ___ _ _ _ _ _ _ ___ _ _ _ _ _ _ _
( )
: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_________________________________________________
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ ___ _ ___ _ ___ _ ___ _
()
___________________
()
DOKUMENTET BASHKANGJITSE: FORMULART N PROCEDUR ADMINISTRATIVE DHE SHEMBUJT E PROCEDURS PENALE

(
37 1
__ __ ___ ___ ___ __ ___ ___ __ ___
( )
____________
___________
37 1 (
. 38/05), _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _
( )
: _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _
_ _ __ _ _ _ _ _ _ _
()
___________________
()
155
( 68 )
______ ______ ______________ ________
( )
____________
___________

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ . _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ __ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _
__ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _
_ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
:
, .
,
.
)
___________________
()
156
Shpjegim pr plotsimin e formularit:

1. Ky formular prdoret pr thirrjen e pals kur prezenca personalisht nuk sht e detyrueshme,
respektivisht kur pala n vend t vet mund t drgoj t autorizuar.
2. Ky formular prpunohet n letr t bardh n madhsin 148 x 140 mm.
157

( 68 159 )
_ _ _ _ _ _ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _
( )
____________
___________

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ . _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ 20 _____ _____
__ _ __ _ _ _ _ _ _ _ __ __ _ ._
____________
( )
__ _ __ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ __ _ __ _ _ _ _ _ _ _
__ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _
_ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _
( )
: _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ __ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _
, .

,
,
( 159 3 ).

,
.
()
___________________
()
148 140 .
158

( 68 184 )
______________________________
( )
____________
___________

_________________________________________________ ______
( )
_ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ . _____
_ _ _ _ _ _ _ _ _ 20 _____ _____ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ . _ _ _ __ _ _ _ _ .
( )
: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ __ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
, .

,

, 1.000
.
()
___________________
()
148 140 .
159

( 71 - 76 )
_ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _
( )
____________
___________
_ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
_ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
_ _ _ _ _ __ _ _ _ __ 20 _____ ______ , _ _ __ _ __ _ __
_ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ _
( )
: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_________________________________________
( , )
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_____________________________________________________
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _

: __ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ __ _ _ _ __ _ __ _ __ _ _ __ __ __ __ __ __ __ _ __ _ _
__ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _
_ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _
(
__ _ _ _ _ _ _ _ _ _
()
160
_ _ _ _ _ _ _ _ __
( )

1. Ky formular prdoret pr kryerjen e t gjitha veprimeve m t rndsishme gjat procedur administrative (seanc gojore, kontroll, deklarat e pals, dshmitarit, ekspertit, paraqitjen e
ankess dhe mjeteve tjera juridike n procesverbal, etj.)
2. Ky formular mund t mbahet edhe gjat kontrollit n librin ose n mjetet tjera pr evidenc (neni 72 paragrafi 8 LPPA), kurse veanrisht n sfern e mbikqyrjes inspektuese.
3. N rubrikn emri i veprimit shkruhet veprimi pr t cilin udhhiqet procedur (seanc
gojore, kontroll, pranimi i parashtresave, dgjimi i dshmitarit, deklarata e pals, ekspertit dhe personave tjer).
4. N rubrikn zhvillimi dhe prmbajtja e veprimit t kryer dhe deklaratat e dhna duhet t
shkruhet n prgjithsi dhe shkurtimisht kryerja e veprimit dhe deklaratat e atyre q jan prezent
n lidhje me lndn e shtjes administrative. N kt rubrik shkruhen t gjitha dokumentet t
cilat pr cilindo qllim ishin prdorur n seanc gojore ose pr ndonj veprim tjetr n procedur,
kurse t cilat jan dokumente bashkngjitse t procesverbalit. Deklaratat e atyre q jan prezent t
cilat jan me rndsi pr sjelljen e vendimit shkruhen n prgjithsi, kurse sipas nevojs me fjalt e
tyre, kurse pr seciln deklarat nnshkruhet dhnsi i saj. N kt rubrik shkruhen edhe t gjitha
konkluzionet t cilat gjat veprimit jan sjell gojarisht ose me shkrim.
5. N rubrikn: Vrejtje t personave t pjesmarrs n ushtrimin e veprimit pas leximit t
procesverbalit shkruhen emrat dhe mbiemrat e personave t cilt kan dhn vrejtje dhe prmbajtje n vrejtjet e dhna.
Si numr i procesverbalit shkruhet numri i lnds pr t ciln kryhet veprimi.
161
( 86 )
________________________________
( )
____________
___________

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ __ __ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _
(, )
_________________ 20 ___ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ __ _ _ _
__ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ __ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _
_ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __
_ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ _
( )
_ _ _ _ __ _ _ _ _ __ __ _ _ _ _ _
__ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _
__ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _
__ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _
( )
148 140 .
162
( 83 )
________________________________
( )
____________
___________
_ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _
( )
_ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 20_ _ _ _
( )
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _
__ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
__ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ __ _ _ _
( )
( )
_ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _
__ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _
163

1. Ky formular shfrytzohet pr drgimin e t gjitha letrave.
2. Si numr i fletdrgess shkruhet numri i lnds pr t ciln kryhet drgimi.
3. Datn e pranimit t letrs e plotson pranuesi.
4. N rubrikn vrejtje sipas nevojs shkruhet: pse pranuesi nuk e ka nnshkruar, respektivisht
pse ka refuzuar t nnshkruhet, emri dhe mbiemri i personit t cilit i sht drguar letra dhe sjellja e atij
personi me personin t cilit sht dashur ti dorzohet letra, kur pranuesi mungon, etj.
5. Ky formular prpunohet n letr t bardh n madhsi 148 70 mm.
164

( 51 2, 119, 134,
150 3 159 3 )
________________________________________
( )
____________
___________
_ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
______ (
. 38/05), _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_____________________________
( )
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
_ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ __ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
__ _ _ _ __ __ _ __ _ _ _ _ _ __ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_______________________________________
( )
_______________________________, _ _ _ _ _
, _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _
165
__ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _
__ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (
_ __
_ _ _ _)
_ __ _ _
(t jepen provat)

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ ktij
_ _ _konkluzioni
_ _ _ _ _ _mund
_ _ _ t
_ _paraqitet
_ _ _ _ _ankes
_ _ _ _deri
_ _te_ __ __ _________ __
Kundr
_ _ __ _
_ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _(
_ _ _ __
_ ___
_ _ _ _ )
_ _ _ __ _ _ _
(organi
t cilit i dorzohet
15
.ankesa)

n
afat prej 15
dit prej dits s pranimit t saj. Ankesa i dorzohet drejtprdrejt organit i cili e ka
_________
.
sjell kt konkluzion ose drgohet prmes posts me taks prej_________ denar.
()
(VV)
___________________
()
___________________
(nnshkrimi)
___________________________
T drgohet deri te:
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________

1. Ky formular shfrytzohet gjat ndrprerjes s procedurs pr shkaqet e parapara n
nenin 51, 119, 134, neni 150 paragrafi 3 dhe neni 159 paragrafi 3 LPPA).
2. N hyrje t Konkluzionit shnohet njra prej dispozitave t piks paraprake.
3. N arsyetim si shkak pr ndrprerjen e procedurs jepet njra prej shkaqeve t parapara n pikn 1 si dhe provat pr ekzistimin e shkaqeve pr ndrprerjen e procedurs.
166

( 174 )
_ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _
( )
____________
___________
_ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _
( )
174 (
. 38/05), __ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
_ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __
_ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
_ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _
( , , )
_ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _,
_ _ __ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _
_ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
()
___________________
()
167

1. N rubrikn pas fjalve vrtetohet se jepen faktet n pajtim me t dhnat prej evidencs
zyrtare (neni 174 paragrafi 3 i LPA).
2. N rubrikn baz pr pagesn e takss dhe shuma e takss ose lirimi prej takss shkruhet se
taksa sht paguar dhe n baz t cils dispozit dhe cilit numr tarifor ose se pala sht e liruar prej
pagess s takss dhe n baz t asaj dispozite.
168

( 175 )
________________________________
( )
____________
___________
___________________________________________________________
( )
175 (
. 38/05), ____ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _
( )
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ __ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ (
)
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ __ _ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( . )
_ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _
175
.
______________________________________________________________________
( )
()
___________________
()
169

1. Ky formular shfrytzohet gjat lshimit t vrtetimit pr faktet pr t cilat nuk mbahet evidenc zyrtare (neni 175 LPA).
2. N rubrikn pas fjalve Vrtetohet jepen faktet t cilat jan prcaktuar n procedur provuese.
3. N rubrikn pas fjalve ky vrtetim lshohet n baz t jepen provat n baz t t cilave faktet
jan prcaktuar si: dshmitar, kontroll, dokumente, ekspert, etj.)
4. N rubrikn baz pr pagesn ose lirim prej pagess s takss shkruhet se taksa sht paguar
dhe n baz t cils dispozit dhe cilit numr tarifor ose se pala sht e liruar prej pagess s takss dhe
n baz t cils dispozit.
1. Ky formular vendim shfrytzohet n shtje t thjeshta n t cilat n procedur marrin pjes
vetm nj pal ose m tepr pal, por asnjra nuk kundrshton n krkesn e parashtruar, kurse krkesa
pranohet.
2. N hapsirn nn fjaln vendim shkruhet prmbajtje e shkurt e vendimit.
3. N rubrikn pas fjalve krkesa sht e arsyetuar dhe e pranuar n baz t nenit shkruhet
dispozita e ligjit material n t ciln jan prcaktuar kushtet pr realizimin e t drejtave t caktuara.
170

( 212 1 )
_______________________________
( )
____________
___________
_ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _
( )
_ _ _ __ _ __ _ __ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _
( )
______________________________________________(
, )
_ _ __ __ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
212 1 (
. 38/05),
_ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _
_ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ ___ _ _ _ ___ _ _ _ ___ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _
_ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ -
( )
-_ _ _ __ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ _ __ __
( )
_ _ __ _ _ __ _ __ _ _ __ __ _ _
__ _ _ _ _ __ _ __ _ __ _ _ __ _ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ _ __ _ __ _ __ _ _ _ _ _ __
( )
:
_ __ __ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 15
( )
.
.
_ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _
( )
()
____________________
()
171

( 216 3 )
____________________________
( )
____________
___________
__ __ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _
( )
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ ___ _ ___ _
( )
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 216 3
( . 38/05) _
_ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _
___ _ ___ _ ___ _ ___ _ ___ _ ___ _ ___ _ ___ _ ___ _ ___ _ ___ _ _,
( )
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ __ _ ___ _ ___ _ ___ _
:
15
_ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
( )

, ________________ .
___________________________________________________________
( )
()
___________________
()
172

1. Ky formular shfrytzohet pr vendime t cilat sillen n baz t nenit 216 paragrafi 3 LPPA n
shtje me rndsi m t vogl n t cilat prmbushet krkesa e pals, ndrsa me t ciln nuk preket
interesi publik, as nse pala krkon ti lshohet vendim n form t shkruar.
2. N hapsirn pas fjalt vendim shkruhet vetm diapozitivi i vendimit.
173

( 216 1 )
______________________________
( )
____________
___________
__ _ _ _ __ _ _ _ __ ___ _ _ _ __ _ _ _ __ ___ _ _ _ __ _ _ _ __ ___ _ _ _ ___ _ _ __ ___ _ _

_ __ _ _ _ __ ___ _ _ _ __ _ _ _ __ ___ _ _ _ __ _ _ _ __ _ ___ _ ___ _ ___ _ ___ _ ___ _
: __ _ _ _ _ _ 20 ___ ,
( )
_ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ _ __ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _
__ __ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ ___ _ ___ _ ___ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _
( )

_____________________________
( )
()
____________________
()

1. Ky formular shfrytzohet n shtje me rndsi m t vogl n t cilat prmbushet krkesa e
pals, ndrsa nuk e prek interesin publik, as n interes t ndonj personi tjetr.
2. N hapsirn nn fjaln vendim shkruhet vetm diapozitivi i vendimit, respektivisht se krkesa e caktuar e pals prmbushet.
174

( 222 )
_______________________________
( )
____________
___________
__ _ _ _ __ _ _ _ __ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ __ _ _ _ _ _ _ _
( )
222 2 (
. 38/05),
. ____________________ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ 20___
_ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ _ _ __ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ __ __ _ _
_ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _
_ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __, : _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ _
__ _ _ __ _ _ _ _ _ __ _ _ _ __ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ ___ _ _ _ __ _ __ _ ___ _
_ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ __ _ _ _ _ __ _ __ _ _ _ __ _ _ _ __ _.

.
________________ __ __ _ _ _ _ _ 20___ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _ _ _ _ __ _ _ _ _ _
( )
, 222
1 .
:
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
__________________________________________
( )
15 .
175

.
Ankesa i dorzohet direkt ose prmes posts organit t cilit i ka sjell kt konkluzion.
()
____________________
(VV)
()
____________________
(nnshkrimi)
1. Ky formular shfrytzohet n rastet kur korrigjohen gabimet e bra n vendim, si jan gabimet n emra ose numra, shkrim ose llogaritje si dhe pasaktsit tjera t dukshme n vendim ose
kopjet e tij t notarizuara (neni 222 paragrafi 1 i LPPA).
2. N diapozitivin e formularit pas fjalve korrigjohet gabimi n vijim shkruhet gabimi pr t
cilin bhet fjal dhe n ciln mnyr korrigjohet.
3. N arsyetimin pas fjalve me t cilin shkruhet emri dhe mbiemri i pals me t ciln ka t
bj vendimi, si edhe kujt i referohet vendimi.
176

. 567/1
13.09.2007
.42 .2, .3, 421, .1

:
, , . . 2/3-1,
13.09.1984 , , . ,
, 2003 ,
, , ,
I .173, .1 3
, , :
21.07.2006 , 15 . ,
, , 80 . 3.
,
.113 .

, :
1.
2.
3.
4.
;
, ;
,
, , , , .
. 2/3-1.
1. . 234/4 22.06.2007

2. .
, ,
.
,
177

23456/3
12.07.2007
I
.42, .2 .3 ,
:
. . 15/2-33, 12.03.1970 ,
, , , ,
, 23.08.1991 ,
, , , 12.05.2007 ,
:
.1 ,
09.01.2005 01.09.2006 , ,
,
500.000,00 ,
235, .1 .354, .2 .

1. ;
2. , ;
3. - ;
4. , . 3-5/4
5. :
- . 12-9/17
- , . . 11
- , . . 12
:
- I ,
;
- 09.06.2007 ;
-
01.10.2005 01.09.2006 ;
- ;
- .

04.05.2007 , -
, ,
178
. 235, .1,
.354, .2 .

,
.

,
.

01.04.2004 , ,
. 1 . ,
2004 .
, , ,
( ), ,
, , ..
.
,
10 . ,
100 . , ,
,
.
, ,
,
,
20% : 80%, ,
.
,
500.000,00.
2004 ,
.

.
, , 3
. ,
,
.

, .
, .

,
.
,
. 2005
.
,

179
,
.
, 400.000,00 ,
.
,
,
, ,
.354, .1 . 236, .2 .
, .
,
180
:
. . 13
: , , ,
12.03.1973 ,
. . 13, ,
, ,

30 ,
: , ,
1993 .
23.03.2007 , 22.00 , ,
, .
, ,
.
,
73 ., 21 .
.
: 1. . 2345/1 24.03.2007 .
2. 2
3. :
- , , . . 13
- , . . 14
.
130, .1 , ,
,
.
, 01.04.2007 ,
181
II ..2390/07

I ,
, , ..
5689/07 09.10.2007 ,
. 297 .3 .. .1 , ,
. . ,
316 .3 , 04.05.2008 ,
, , 16.08.1973 , .
.12, , , , ,
, 1992 , ,
, .
:
07.08.2007 12,00
256-, . . ,
,
, .
. 35 .1 ,
,
, ,

366- ,
,
, ,
, ,
.

.297 .3 .. .88 .2 .1, 6 7 ,

1 .
.91 .1 .. .88 .2 .1, 6 7 ,
1000,00 ,
600,00 , 800,00 ,
3000,00 . II ..2390/07
5400,00 . 30 ,
.
182
. 2007
.297 .3 . .1 ,
.
.

.
. ,
.316 .3 ,
. 32.56.1-8/457 19.12.2007 , 2007
,
.
,
15.01.2008 ,

27.02.2008 , .15.8.5/7900 19.09.2007 ,
. , .,
,
, , 12
,
:
34 , , , ,
.
07.08.2007 12,00
256-, . . ,
,
, . ,
. 35 .1 ,
,
, ,

366- ,
, .
, ,
, ,
.
,
,
, ,
07.08.2007 . II ..2390/07
. ,
256-, .
,
. . .
, , .

183

366- , .
.35 .1

,
, ,
, ,
, .

50 /,
,
, ,

.
, ,

. ,

,
, ,
, .

, .

, ,
,
, ,

II ..2390/07 .

.297 .3 .. .1 ,

,

, .

:
, ,
, , ,
, :
22 , , , ,
, 1 ,
.32 .
184
.91
.1 . .88 .1 .1, 6 7 .
I , II .. 2390/07 04.05.2008 .
,
..
,
..
: 8
.
..
-
-
- .
185
III . . 3456/07
I ,
. .
7898/07 08.09.2007 .
279 . 1 02.02.2008 302 .. 107 . 1 . 4 108
. 6
-,
. 279 . 1
. 7898/07 08.09.2007 .
4.300,00
-, .
. 7898/07 08.09.2007
. 279 . 1 ,
.

1998, , 02.02.2008

. 107 . 1 . 4 108 . 6 .
302 ,
.
. 93 . 1 .
I III .. 3456/07 02.02.2008 .
,
..
-,
..

..
- ,
- ,
186

(LND ZGJEDHORE)
E DREJTA E KUNDRVAJTJES
NOCIONI I KUNDRVAJTJES
Kundrvajtjet jan form specifike ose lloj specifik i veprave ndshkuese. N regjistrin e veprave
ndshkuese kundrvajtjet trajtohen si vepra ndshkuese t rrezikshmris m t vogl, t cilat
kan siguruar vend t posam midis veprave ndshkuese. Kundrvajtje n Ligjin pr kundrvajtje
sht definuar si vepr kundrligjore e cila me ligj sht prcaktuar si kundrvajtje, elementet e t
cils jan prcaktuar, gjithashtu me ligj dhe pr t ciln sht parapar sanksion kundrvajts.
N teorin juridike dhe ligjvnse ende ekzistojn pikpamje t ndryshme rreth ndarjes s
kundrvajtjeve prej veprave penale. Pr dallim prej kundrvajtjeve veprat penale jan t vepra penale t rrezikshme pr t cilat jan prcaktuar dnime m t mdha dhe m t rrepta si dhe sanksione tjera.
Veprat penale sipas natyrs jan vepra jomorale, kurse kundrvajtjet jan krijime artificiale
t ligjit, t krijuara n baz t prvojs; vepra penale paraqet shkelje t s mirs s mbrojtur dhe
t s drejts, kurse kundrvajtja vetm rrezik pr at t mir; pr veprn penale krkohet shkall
m e lart e fajit, (n kuptimin ligjor), kurse pr kundrvajtjen shkall m e ult e fajit (pakujdesi);
vepra penale mund t prcaktohet vetm me ligj, kundrvajtja mund t prcaktohet edhe me akt
m t ult se ligji; pr vepr penale gjithmon vendos gjykata, pr kundrvajtje mund edhe organi i administrats; pr veprat penale jan parapar dnime t rrepta, pr kundrvajtjet dnime
m t buta (sanksione); procedura penale i jep garanci m t mdha t paditurit, kurse procedura
e kundrvajtjes m t vogla dhe m t dobta, etj. Edhe prkundr dallimeve, asnjra prej tyre nuk
sht thelbsore dhe n bat t ktyre dallimeve, vshtir sht t nxirret prfundim n far konsiston
dallimi thelbsor midis veprs penale dhe kundrvajtjes.
Pr kundrvajtjet prafrsisht sht pranuar ky definicion, se ato jan shkelje t rendit publik t prcaktuara me dispozita ligjore dhe dispozita tjera pr t cilat jan parapar sanksione
kundrvajtse (dnime dhe masa mbrojtse). Pr ekzistimin e nj kundrvajtje nevojiten kto elemente: 1) shkelje e rendit publik dhe 2) kundrvajtja dhe sanksioni pr kundrvajtjen t jan t
parapara me ligj prej prpara.
Qllimi i prcaktimit t kundrvajtjes sht t mbrohet rendi publik. Sepse do shkelje e
dispozitave nuk paraqet shkelje t rendit publik, ve ksaj, do shkelje nuk sht kundrvajtje. Kundrvajtje sht vetm ajo shkelje e cila paraqet shkelje t rendit publik.
Rendi publik paraqet rend t prgjithshm t prcaktuar prej prpara, disiplin e prgjithshme shoqrore n sfera t veanta t jets shoqrore pa t cilin do t shkaktohej kaos dhe rregullim
n t gjitha sferat. Megjithat, edhe pse rendi publik sht i unik, rrethanat dhe rastet e veanta n sfera
dhe fusha t veanta mund t krkojn respektim m t madh t disiplins shoqrore, me ka pr nj
veprim dhe shkelje t dispozitave t njjta nuk duhet t prcaktohen sanksionet e njjta kundrvajtse
(p.sh., tharja e teshave ose vargjet e specave t kuq n fasadn e ndrtesave, diku paraqet, kurse diku
nuk paraqet kundrvajtje).
Ekzistojn veprime ose rrjedha kur, ato mund t paraqesin shkelje t rregullave dhe paraqesin
kundrvajtje, n qoft se, ato jan parapar si kundrvajtje me ligj ose nse pr ato sht parapar sanksion kundrvajts (dnim kundrvajts ose mas mbrojtse).
Parimi i ligjshmris n t drejtn e kundrvajtjes krkon rend m t rrept n prcaktimin e
kundrvajtjeve dhe sanksioneve t kundrvajtjes si dhe n prcaktimin e rregullave t procedurs s
kundrvajtjes dhe n ekzekutimin dhe zbatimin e sanksioneve.
189
NOCIONI DHE RREGULLIMI I PROCEDURS PR KUNDRVAJTJES

Pr t penguar prishjen e rendit publik, disiplina shoqrore n kuptimin n t gjer t fjals nuk
mjafton, vetm t prcaktohet cilat shkelje t rendit publik paraqesin kundrvajtje dhe far sanksione pr kundrvajtje pr ata jan parapar, por edhe t krijojn kushte shkeljet e rendit publik, t cilat
paraqesin kundrvajtje t zbulohen, t prcaktohet kur sht kryersi i kundrvajtjes dhe nse sht
fajtor ti shqiptohet dnim, respektivisht sanksion tjetr kundrvajts. Procedura e kundrvajtjes n
prgjithsi sht rregulluar me Ligjin pr kundrvajtje35.
shtje t caktuara t procedur n sfera t caktuara t marrdhnieve shoqrore n pajtim me
specifikn e atyre marrdhnieve, jan rregulluar me rregulla t procedurave t veanta kundrvajtse.
Kjo i referohet edhe themelimin e organeve t veanta pr kundrvajtje pr udhheqje t procedurs s
kundrvajtjes dhe t koncentrimit t funksioneve t ndjekjes dhe funksioneve t gjykimit tek i njjti organ. Proceset e tilla t veanta jan p.sh., procedurat pr shtje tatimore, doganore dhe t devizave.
PARIMET E PROCEDURS S KUNDRVAJTJES

Rregullat e procedurs s kundrvajtjes, njjt si rregullat e procedurs ndshkuese, jan inspiruara prej atyre ideve t njjta dhe krkesave (juridike-politike dhe procedurale-teknike) t njjta si dhe
rregullat e procedurs penale. Npr ato rregulla jan shprehur parimet e ligjshmris, parimi i padis,
parimi i ekzaminimit t s vrtets, parimi i mbrojtjes s t paditurit dhe t tjera. Prve ktyre krkesave t prbashkta, rregullat e procedurs s kundrvajtjes jan t inspiruara edhe prej disa krkesave
tjera specifike t cilat dalin prej vet natyrs s kundrvajtjeve si vepra ndshkuese dhe prej qllimeve
t procedurs s kundrvajtjes. Midis ktyre krkesave specifike dallohet krkesa, respektivisht parimi i
efikasitetit dhe parimi i veprimit t mbyllur.
PARIMI I EFIKASITETIT
Prcaktimi i sjelljeve t caktuara si kundrvajtje ka kuptim vetm nse shteti prmes organeve
t veta reagon ndaj veprs e cila paraqet kundrvajtje n mnyr adekuate, kurse kjo d.m.th. shkelsi
shpejt dhe pa vonesa t thirret n prgjegjsi dhe sanksioni i kundrvajtjes t ekzekutohet menjher
pas plotsimit t kushteve pr kt.
Vet natyra e kundrvajtjeve si vepra ndshkuese dhe afatet relativisht t shkurta t vjetrsis
pr ndjekje dhe ekzekutim, imponojn procedura e kundrvajtjes t udhhiqet, sa m shpejt dhe
sa me m pak vonesa t jet e mundur, m thjesht, madje edhe pa garanci t caktuara, respektivisht pa zbatim t kornizave t caktuara procedurale, (kuptohet, vetm nse i padituri e krkon kt).
Kjo krkon edhe prshtatje t vendimeve t caktuara procedurale n at mas n t ciln nuk do t
ket shmangie prej parimeve themelore t sistemit politik dhe juridik. Prve instituteve procedurale tanim
t njohura t cilat e thjeshtsojn, prshpejtojn dhe shkurtojn procedurn, si jan p.sh., ndihma juridike,
zgjidhja e shtjes paraprake nga kompetenca e nj organi tjetr (prve nse shtja sht nga kompetencat e gjykats), etj., n kt procedur, fillohet edhe prej disa instituteve tjera procedurale t parapara me
Ligjin pr kundrvajtje t cilat, gjithashtu, kontribuojn n prshpejtimin e procedurs s kundrvajtjes dhe
t cilat nuk shkojn n dm t kualitetit t mbrojtjes juridike dhe t rregullave procedurale gjithprfshirse.
N lidhje me kompetencn lokale. Edhe pse kjo kompetenc pr udhheqjen e procedurs
kundrvajtse edhe pr vendimmarrjen pr kundrvajtjen konstatohet sipas vendit ku sht kryer kundrvajtja, gjykata mund, nse me at lehtsohet udhheqja e procedurs, tia bart nj
gjykate tjetr ose organ kompetent pr udhheqjen e procedurs pr kundrvajtje n rajonin e t
cilit i padituri ka vendbanimin ose vendqndrimin, me kusht n at rajon t vlejn dispozitat me t cilat
sht parapar kundrvajtja.
35 Ligji pr kundrvajtje (Gazeta zyrtare e Republiks s Maqedonis nr.62/06).
190
Organet e administrats t autorizuara pr parashtrimin e krkess pr inicimin e procedurs, n kushte t caktuara n procedur t detyrueshme (nse fletparaqitja pr kundrvajtje bazohet n vzhgimet direkte t personave zyrtar t autorizuar, etj.) jan t autorizuar t sjellin vendime
pr ndshkim t paditurit pa mos u dgjuar, nse pr at vepr sht parapar gjob, respektivisht
dnim n t holla. N nj rast t ktill, kto organe mund t shqiptojn gjobn m t ult krcnuese
n qoft se ajo nuk sht parapar n shum fikse. Me kt, pa mos i ikur detyrimit pr dgjimin e t paditurit, procedura shkurtohet dhe prshpejtohet, sepse i padituri kundr atij vendimi, mund t paraqes
kundrshtim pa ndonj arsyetim. N at rast dhe me kt arsye, ai vendim vendoset jasht fuqis dhe
pastaj udhhiqet procedur e rregullt n t ciln t paditurit nuk mund ti shqiptohet dnim m i madh
prej atij dnimi i cili ishte parapar me vendimin e sjell n procedur t detyrueshme.
Nse me dispozitn me t ciln pr kundrvajtjen sht parapar dnim n t holla (gjob) n
shum fikse, personi zyrtar mund t ket autorizime dnimin ti paguaj n vend pr t cilin dnim t
paditurit i jepet vrtetim. Shmangie prej parimit pr dgjim t t paditurit, nuk ka, sepse i padituri mund
t refuzoj ta paguaj dnimin dhe n at rast do t udhhiqet procedur e rregullt n t ciln i padituri
nuk mund t dnohet m rrept, sepse lartsia e dnimit sht prcaktuar n shum fikse. Shkurtimi i
procedurs pr kundrvajtje n kt rast, gjithashtu nuk mund t jet n dm t t drejtave t t paditurit.
Pr tu thjeshtsuar procedura, vendimi pr kundrvajtjen mund t sillet edhe pa seanc kryesore. Gjykatsi do t caktoj mbajtje t seancs gojore vetm kur do t konstatoj se ajo nevojitet pr
zgjidhjen m t mir t shtjes. Por, as n at rast t seancs gojore nuk duhet t ftohen t gjith personat t cilt marrin pjes n procedurn e caktuar.
Vendimet e sjella n procedur e kundrvajtjes palve t cilat jan prezente u komunikohen
gojarisht, n qoft se pala at e krkon do ti drgohet kopje e vendimit pr kundrvajtje n form t
shkruar, me afat pr parashtrimin e ankess, i cili afat llogaritet prej dits s drgimit t vendimit. Afatet
pr paraqitjen e mjeteve juridike, pr shkak t afateve t shkurta t vjetrsimit pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes dhe pr ekzekutimin e sanksioneve kundrvajtse, pastaj afat pr ndrmarrjen
e veprimeve t caktuara, kurse veanrisht pr parashtrimin e mjeteve juridike, jan shum t shkurta
prej atyre n procedur penale. Afatet m t shkurta dhe udhheqja m e shpejt e procedurs s
kundrvajtjes nuk guxon t ket ndikim n sjelljen e vendimit t rregullt dhe ligjor.
PARIMI I MBYLLUR I PROCEDURS S KUNDRVAJTJES
Procedura e kundrvajtjes m tepr sht llojit t mbyllur, kurse kjo do thot se parimi i
publikut n procedurn e kundrvajtjes, pr dallim prej procedurave tjera, gjen zbatim m t vogl.
Parimi i publikut zbatohet kur mbahet seanc gojore, kur ka mundsi lndt t shqyrtohen, respektivisht dokumentet t prshkruhen dhe kur n arsyetimin e vendimit shpjegohen shkaqet prej t cilave
gjykatsi udhhiqej gjat sjelljes s vendimit.
Prej rasteve t prmendura n t cilat sht shprehur parimi i publikut n procedurn e kundrvajtjes ka shmangie t mdha. Kshtu, t paditurit, t dmtuarit, mbrojtsit t paditurit dhe t autorizuarit t t dmtuarit, e drejta e shqyrtimit dhe prshkrimin e dokumenteve prej lnds mund tu
shkurtohet nse me at pengohet udhheqja e rregullt e procedurs. Pr kt vendos gjykatsi
t cilit i sht dhn lnda pr ta zgjidhur dhe t vendosur. Por, para se tu besohet udhheqja e procedurs provuese, e drejta e ktyre personave ti shqyrtojn dhe prshkruajn dokumentet e lnds
nuk mund tu shkurtohet. Pr dallim prej procedurave tjera n t cilat seanca gojore sht kush i rndsishm pr realizimin e publikut n procedur dhe sht e domosdoshme, n procedurn e kundrvajtjes seanca gojore nuk sht e domosdoshme.
Procedura e kundrvajtjes sht lloj specifik i procedur s shprndar dhe t zgjatur n t ciln veprimet procedurale mund t ndrmerren n etapa t ndryshme kohore t cilat zhvillohen jasht prej
veshve t publikut, sepse llogaritet se prezenca e publikut mund t dmtoj udhheqjen e procedurs.
191
SUBJEKTET T CILAT PRGJIGJEN PR KUNDRVAJTJE N T DREJTN E KUNDRVAJTJES

PERSONAT FIZIK SI SUBJEKTE T KUNDRVAJTJES
Pr kundrvajtje mund t prgjigjet personi fizik n nj mosh t caktuar. Nse personi
gjat kryerjes s kundrvajtjes nuk i ka mbushur 16 vjet (fmij) nuk sht prgjegjs pr kundrvajtjen.
Nse kundrvajtja sht kryer prej nj fmije, pr kt do t paralajmrohen prindrit e tij, respektivisht
kujdestari, shkolla, institucion tjetr edukues, si dhe organi pr kujdestari pr zbatimin e masave edukuese. Kjo do thot se prgjegjsia e kundrvajtjes sht parapar vetm pr personat fizik t
cilt i kan mbushur s paku 14 vjet.
Ligji pr kundrvajtje dallon t mitur m t ri dhe m t vjetr. Nse kundrvajtja sht kryer
prej personit t mitur i cili nuk i ka mbushur 16 vjet (i mitur m i ri), organi i cili udhheq procedurn
e kundrvajtjes kundr tij do ta ndrpres procedurn dhe do ta paralajmroj n t ardhmen t
mos bj kundrvajtje. Nse sht prcaktuar ktyre personave t mitur, mund tu shqiptohen masa
edukuese. Nse udhhiqet procedur kundrvajtse kundr t miturit i cili i ka mbushur 16 vjet (i mitur
i vjetr), organi i cili udhheq procedurn, mund t veproj n t njjtn mnyr, si n rastin paraprak, duke pasur parasysh llojin e natyrs s kundrvajtjes, cilsit personale t t miturit dhe rrethanat
n t cilat sht kryer kundrvajtja. Edhe n t dyja rastet, organi i cili udhheq procedurn e kundrvajtjes sht i obliguar ti paralajmroj prindrit e t miturit, respektivisht kujdestarin, nse duhet do t
njoftoj edhe shkolln ose institucion tjetr edukues dhe organin pr kujdestari pr zbatimin e masave
edukuese dhe disiplinore kundrejt t miturit.
Me prjashtim, i mituri m i vjetr mund t dnohet me dnim n t holla, nse pr shkak
t natyrs s kundrvajtjes dhe cilsive t tij personale konstatohet se duhet t zbatohet nj sanksion
i till.
Pr prgjegjshmrin si supozim pr prgjegjsin pr kundrvajtje t kryer vlen e njjta
pr t ciln tanim sht folur pr prgjegjshmrin si prgjegjsi e supozuar pr vepr penale, m lart.
Edhe pse n Ligjin pr kundrvajtje asgj nuk flitet pr prgjegjshmrin e reduktuar dukshm si
rrethan e cila mund t ul prgjegjsin dhe fajin me kt dhe t ndikoj n dnim m t but, nuk ka
shkaqe ajo rrethan t mos merret parasysh gjat ekzekutimit t sanksionit pr kundrvajtje.
Edhe pr shkak shkalls s fajit si supozim pr dnim, midis t drejts s kundrvajtjes dhe asaj
penale ekziston dallim. Ndrsa n t drejtn penale prgjegjsia pr vepr penale t kryer prej
pakujdesis sht prjashtim (prgjigjet vetm kur me ligj sht prcaktuar n mnyr taksative),
prgjegjsia pr kundrvajtje t kryer prej pakujdesis sht rregull. Me prjashtim me dispozitat
pr kundrvajtje, mund t prcaktohet se kryersi do t dnohet vetm pr paramendim. Ajo sht si
pasoj e karakterit t shumics s kundrvajtjeve si vepra ndshkuese t krcnimit (shkelje e dispozitave). N lidhje me kt e ndryshme sht rndsia edhe e mashtrimit ligjor. Pr dallim prej t drejts
penale, sipas s cils, mashtrimi ligjor sht shkak fakultativ pr zbutjen e dnimit, respektivisht pr
lirim prej dnimi, n t drejtn e kundrvajtjes n mnyr taksative sht nnvizuar, se panjohuria e dispozitave me t cilat kundrvajtja sht parapar nuk fal. Me kt dshirohet t ndikohet
qytetart t njihen me dispozitat, shkelja e t cilave paraqet kundrvajtje.
Sa i prket objektivitetit ose mashtrimit real, ai, si n t drejtn penale, ashtu edhe n t drejtn e kundrvajtjes, paraqet rrethan e cila e prjashton prgjegjsin vetm q n t drejtn e
kundrvajtjes sht zgjeruar dhe e prjashton prgjegjsin pr kundrvajtje dhe kur kundrvajtja sht kryer nn ndikimin e ndonj fuqie, krcnimi ose detyrimi. N teori ajo shpjegohet si
pamundsi, t bhet dika (p.sh., vetura nuk ka rripa t sigurimit, sepse nuk ka pasur n shitje).
192
PERSONI JURIDIK SI SUBJEKT I KUNDRVAJTJES

Pr personin juridik, njjt si pr qytetart sht parapar prgjegjsi pr kundrvajtjen e kryer.
Personi juridik prgjigjet pr kundrvajtje nse me dispozita pr kundrvajtje n mnyr taksative
sht prcaktuar ai t prgjigjet pr kundrvajtje, nse deri te kundrvajtja ka ardhur me veprim
ose lshim t organit t tij t udhheqjes, ose t personave t tij prgjegjs me detyra pr mbikqyre,
respektivisht me veprime t nj personi tjetr i cili ishte autorizuar t veproj n emr t personit juridik.
Pr kundrvajtje t personit juridik prgjigjet edhe personi prgjegjs i personit juridik t
cili i sht besuar nj grup i caktuar i shtjeve. Ai mund t jet p.sh., organ individual i udhheqjes,
respektivisht drejtori, udhheqsi i shrbimit komercial, kontabilisti, arktari, prgjegjsi i depos, etj.).
Me ligjin pr kundrvajtje sht prjashtuar prgjegjsia e personit prgjegjs, nse ai ka vepruar n
baz t urdhrit t nj personi tjetr prgjegjs ose organ i udhhequr dhe nse ai i ka ndrmarr t
gjitha veprimet e nevojshme t cilat n baz t ligjit, nj dispozite tjetr ose nj akti t prgjithshm
ishte i obliguar ta ndrmerr pr t penguar kryerjen e kundrvajtjes.
Personi prgjegjs sht prgjegjs pr kundrvajtjen e kryer nse kundrvajtja sht kryer me
ekzekutim ose lshim. Prgjegjsia e tij nuk ndrpritet as pr shkelsin e marrdhnies s puns ose shrbimin te personi juridik, as pr shkak t pamundsis personi juridik t dnohet pr shkak t ndrprerjes s tij.
Pr kundrvajtje t personit juridik ose prgjegjs mund t prcaktohet vetm dnim n
t holla. Disa persona juridik dhe organe shtetrore sipas karakterit t tyre nuk mund t jen subjekt
i prgjegjsis pr kundrvajtjen e kryer. Por, me ligj t veant mund t parashihet prgjegjsi pr
kundrvajtje t kryer t npunsit t organit shtetror ose lokal edhe pse nuk sht parapar prgjegjsi pr vet organin n emr t t cilit ai punon.
SANKSIONET E KUNDRVAJTJES
Sanksionet e kundrvajtjes jan dnime, masa mbrojtse dhe masa t karakterit edukues.
Masat e karakterit edukues mund tu shqiptohen kryersve t mitur t kundrvajtjeve.
Dnimi sht sanksion me t cilin merret ose kufizohet ndonj e drejt e kryersit t kundrvajtjes. Ekzistojn dy lloje t dnime t kundrvajtjes: dnimi n t holla (gjob) dhe dnimi me
burg. Pr rastet m t lehta t kryersit t kundrvajtjes, n vend t dnimit me burg t prcaktuar ose
dnimi n t holla mund ti shqiptohet vrejtje ose qortim.
Vrejtja nuk sht dnim i cili mund t shkruhet pr kundrvajtje, pa dallim se mund t shqiptohet pr kryersin e kundrvajtjes n vend t dnimit t prcaktuar.
Pr kundrvajtjen e njjt mund t shkruhet gjob (dnim n t holla) alternative (ose-ose) dhe
dnim me burg, ose gjob dhe mas t siguris. Pr kundrvajtje t kryer pr fitimin e dobis materiale me
ligj pr kundrvajtjen e njjt mund t shkruhen edhe t dyja dnimet bashk, kurse mund vetm njra prej
atyre dnimeve (n t holla ose dnim me burg, kuptohet nse sht parapar dnim me burg si sanksion).36
Me ligjin n fuqi pr kundrvajtjet nuk sht parapar dnim me burg si sanksion pr
kundrvajtjen e kryer, sepse n sistemin ton ligjor dnim me burg, mund t shqiptohet vetm pr
vepr penale n procedur penale.
Dnimi n t holla i cili n ligj sht quajtur gjob mbetet si sanksion kryesor. Gjoba
sht lloj specifik i dnimit n t holla, e cila mund t shqiptohet bashk dhe njkohsisht me
36 Dnimi me burg, sipas Ligji t mparshm pr kundrvajtje kishte mundsi t shqiptohet n kohzgjatje prej nj deri 30 dit. Pr kundrvajtje m
t rnda kundr siguris n komunikacion, kishte mundsi t shkruhet dnim me burg n kohzgjatje edhe deri 60 dit.
193
masn mbrojtse. Konsiston n pagesn e nj shume t prcaktuar n t holla.37 N raste t arsyeshme, nse kryersi nuk ka pron, nuk sht i punsuar, vuan prej nj smundje, etj., mund ti lejohet
gjobn ta paguaj n rata. N kushte t caktuara t prcaktuara me ligj dnimi n t holla mund t
zvendsohet me dnim me burg. Kshtu veprohet n qoft se i dnuari, dnimin n t holla nuk
e paguan n afatin e caktuar.
Masat mbrojtse, respektivisht masa pr siguri jan sanksione t kundrvajtjes specifike.
Qllimi i ktyre masave sht e drejtuar n pengimin e kundrvajtjeve me ndrmarrjen e veprimeve
juridike me t cilat shmangen kushtet dhe gjendjet t cilat sjellin deri te kundrvajtjet. Mund t prcaktohen vetm me ligj dhe t shqiptohen bashk me dnimin me burg ose dnim n t holla, nse me ligj
nuk sht parapar t mund t shqiptohet ndaras dhe individualisht.
Me Ligjin pr kundrvajtje jan parapar kto masa mbrojtse, si sanksione: 1) ndrprerje
e vlefshmris s lejes so vozitjes; 2) ndales e drejtimit t automjetit motorik; 3) ndales e ushtrimit t
profesionit, veprimtaris ose detyrs; 4) prndjekja e huajit prej vendit dhe 5) shrim i detyrueshm i
alkoolistve dhe narkomanve (persona me smundje t varsis).
Masat e veanta t kundrvajtjes paraqesin konfiskim t prons dhe dobis pronsore si dhe
konfiskimin e sendeve. (Pr shqiptimin e ktyre masave ndaj personave fizik n mnyr adekuate zbatohen dispozitat e kodit penal pr shqiptimin e masave t ktilla.) Masat e ktilla mund t shqiptohen
nga ana e gjykats kompetente. Organi (i administrats) kompetent pr kundrvajtje prej masat e
prmendura, mund ta zbatoj vetm masn e konfiskimit t sendeve. Pr masat e tjera, nse organi
i kundrvajtjeve vlerson se duhet t shqiptohen, do t parashtrohet krkes pr inicimin e procedurs
pr kundrvajtje, p.sh., distancimi prej nj vendi t caktuar.
T miturit m t ri (prej 14 deri 16 vjet) mund ti shqiptohet vetm mas edukuese, p.sh.,
qortim ose udhzim n shtpin disiplinore pr t mitur, mbikqyrje e prforcuar prej prindrit, kujdestari ose familje tjetr ose institucion social, etj., kurse ndaj t miturit m t vjetr (16 deri 18 vjet),
mas edukuese, me prjashtim edhe gjob.
ZBATIMI I DNIMEVE DHE MASAVE T KUNDRVAJTJES

Qllimi i sanksionimit (dnimit) sht t pengohen shkeljet e rendit publik, kryersit t
mos kryejn kundrvajtje, t prmirsohen, edukativisht t ndikohet mbi t tjert t mos kryejn kundrvajtje dhe t ndikohet n zhvillimin e disiplins shoqrore dhe moralin dhe vetdijen
shoqrore.
Dnimi pr t plotsuar qllimin e vet nevojitet dnimi t jet ligjor dhe i individualizuar. Kjo
do thot se dnimi duhet t jet n korniza t ligjit, kurse organi i cili e shqipton ti ket parasysh, t
gjitha rrethanat t cilat mund t ndikojn dnimi t jet m i vogl ose m i madh (pesha e kundrvajtjes, pasojat t cilat kundrvajtja i ka shkaktuar, rrethanat nn t cilat kundrvajtja sht kryer, cilsit
personale t kryersit, lvizja e kryersit pas kryerjes s kundrvajtjes, etj.).
Pr kundrvajtje m t lehta t kryersit, mund ti shqiptohet dnimi i cili sht m i vogl
se ai i parapar (n kuadr t minimumit ligjor t atij lloji t dnimeve), kurse nse jan n pyetje raste
shum t lehta pr t cilat kryersi n vend t dnimit n t holla mund ti shqiptohet vrejtje.
Nse i dnuari nuk e paguan dnimin n t holla, ai zvendsohet me burg sipas dispozitave t cilat vlejn pr zvendsimin e gjobave me burg pr vepra penale.
37 Shuma n t holla me emrin gjob pr personin fizik nuk mund t jet m e vogl se 15 euro, as m e madhe se 1000 euro, kurse pr personat
juridik 50 (minimum), respektivisht 2000 euro (maksimum) n kundrvler me denar.
194
VJETRSIMI N T DREJTN E KUNDRVAJTJES

Sanksionet e kundrvajtjes do t arrijn qllimin e dshiruar nse shqiptohen dhe ekzekutohen
menjher pas kryerjes s kundrvajtjes. Vjetrsimi mund t paraqet penges t veant pr shkak t
s cils nuk mund t iniciohet dhe udhhiqet procedur, respektivisht t ekzekutohet sanksioni kundrvajts i shqiptuar.
Procedura e kundrvajtjes nuk mund t iniciohet nse kalon nj vit prej dits s kryerjes s
kundrvajtjes. Nse pr kundrvajtjen sht parapar gjob n nj shum t caktuar, e cila paguhet
prej personit zyrtar, n vendin e ngjarjes, ndjekja vjetrsohet n afat prej 6 muaj prej dits s kryerjes
s kundrvajtjes. Nse kalon dy her (dyfish) m tepr se koha e parapar pr inicimin e procedurs s
kundrvajtjes, procedura nuk mund t udhhiqet madje edhe kur procedura sht iniciuar.
Dnimet dhe masat e shqiptuara nuk mund t ekzekutohen nse prej dits s vendimit prfundimtar me t cilin sht shqiptuar ndonj prej ktyre sanksioneve ka kaluar nj vit.
Vjetrsimi i ndjekjes dhe ekzekutimi i dnimeve, respektivisht masat ndrpriten me do veprim t ndrmarr prej organit kompetent pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes, respektivisht pr ekzekutimin e sanksionit kundrvajts.
195
PROCEDURA E KUNDRVAJTJES
SUBJEKTET DHE PJESMARRSIT TJER N PROCEDUR T KUNDRVAJTJES
N procedurn e prgjithshme t kundrvajtjes e cila udhhiqet para gjykats kompetente marrin pjes s paku tri subjekte: organi, respektivisht personi i autorizuar pr inicimin e procedurs s
kundrvajtjes (subjekt i ndjekjes), i padituri dhe organi i kundrvajtjes (qoft gjykata, organi i administrats ose organe tjera t autorizuara dhe organizata).
Nse pr kundrvajtjen vendos organ i veant i kundrvajtjeve, p.sh., komisioni i autorizuar
pran administrats pr dogana, funksioni i ndjekjes dhe gjykimit sht i organit t njjt.
N procedurn e kundrvajtjes mund t marrin pjes edhe persona tjer, si p.sh., avokati dhe
t afrm t t paditurit. Kur krkesa pr inicimin e procedurs pr kundrvajtje sht parashtruar prej
nj organi tjetr, i dmtuar mund t jet organi i ndjekjes dhe bartsi i krkess civile-juridike. Nse udhhiqet procedur kundr personit t mitur i cili sht i paditur pr kundrvajtje n at detyrimisht
merr pjes organi pr kujdestari, respektivisht prfaqsuesi i tij ligjor (prindrit). N fushveprimin m
t gjer t pjesmarrsve jan prfshir, p.sh., dshmitart, ekspertt, interpretuesit, mbajtsit e dokumenteve, mbajtsit e sendeve t cilt duhet t jepen n kontroll, etj. Me rregullat e procedurs s
kundrvajtjes jan rregulluar autorizimet dhe detyrimet e do subjekti procedural i cili merr pjes
n procedur. Fushveprimi i autorizimeve dhe detyrimeve t tyre t secilit prej subjekteve t cilt marrin pjes n procedur quhet funksion procedural. Duke pasur parasysh rolet e ndryshme n procedur, funksionet procedurale paraqiten si funksion i ndjekjes, funksion i mbrojtjes dhe funksion i
gjykimit (vendimmarrjes). Funksion relativisht t pavarur ka edhe bartsi i krkess civile-juridike.
SUBJEKT I NDJKEJES
Kur pr udhheqjen dhe vendimmarrje n procedur sht gjykata kompetente, procedura nuk
mund t iniciohet dhe t udhhiqet, nse nuk sht parashtruar krkes nga ana e subjektit t autorizuar
t ndjekjes. Procedura mund t udhhiqet vetm kundr t paditurit pr t cilin parashtrohet krkesa pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes edhe pr at pjes e cila n krkes sht nnshkruar.
N rast t trheqjes s krkess, procedura do t ndrpritet me vendim, kurse n rast t ndryshimit t
prshkrimit faktik t veprs, procedura do t harmonizohet sipas prshkrimit t ndryshuar t veprs.
Subjekte t ndjekjes jan: 1) organi i administrats n kompetenc t t cilit sht ekzekutimi
direkt ose mbikqyrja mbi ekzekutimin e dispozitave me t cilat sht parapar kundrvajtja, 2) Ministria pr pun t brendshme (organet e policis), 3) inspektort e autorizuar, 4) prokurori publik dhe 5)
i dmtuari.
Ministria pr pun t brendshme dhe inspektort e autorizuar jan organe t administrats t
cilt parashtrojn krkes pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes kur jan kompetent pr ekzekutim
direkt t dispozitave, respektivisht t ushtrojn mbikqyrje mbi zbatimin e dispozitave me t cilat sht
parapar kundrvajtja. Ligji pr kundrvajtje i ka ndar n mnyr t veant, sepse ata sipas natyrs s
shtjeve, m shpesh paraqiten si organe t ndjekjes.
Prokurori publik duke kryer funksionin e prgjithshm t ndjekjes s kryersve t veprave
ndshkuese, mund t parashtroj krkes pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes pr do kundrvajtje, mund t paraqes ankes dhe disa mjete t jashtzakonshme juridike kundr vendimit t sjell
pr kundrvajtje dhe kur nuk ka parashtruar krkes pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes. Zakonisht, prokurori publik paraqitet si organ i ndjekjes kur do t refuzoj fletparaqitjen pr vepr
penale, respektivisht kur ka hequr dor prej ndjekjen e filluar penale n procedur penale, sepse lloga-
197
rit se vepra konkrete penale pr shkak t rrezikshmris s saj t vogl dhe rndsin e vogl dhe
mospasjen e pasojave t dmshme nuk sht vepr penale, por kundrvajtje (me kusht vepra e till
t jet parapar si kundrvajtje).
Organizatave (institucionet, entet, etj.) t cilve u sht besuar autorizimi publik n mnyr direkte ti ekzekutojn dispozitat kan t drejt dhe detyr t parashtrojn krkes pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes nse shkelja e dispozits paraqet kundrvajtje. (P.sh., shkollat fillore dhe t
mesme mund t parashtrojn krkes pr inicimin e procedur pr kundrvajtje kundr prindrve t
cilt nuk i drgojn fmijt e vet n shkoll).
I dmtuar n procedur t kundrvajtjes mund t jet organi i ndjekjes. I dmtuari sht personi
t cilit me shkeljen i sht shkelur ndonj e mir (ajo e mir nuk duhet t jet e natyrs pronsore). Pr
dallim prej procedurs penale e cila pr vepra t caktuara penale mund t iniciohet me padi private,
n procedurn e kundrvajtjes nuk ka kundrvajtje pr t ciln do t mund t iniciohet procedur me
krkes t t dmtuarit, por pr do kundrvajtje ndjekja sht sipas detyrs zyrtare. Nse nuk
ka organ n autorizim direkt t t cilit bie dispozita me t ciln sht parapar kundrvajtja, ndjekjen
mund ta ndrmerr prokurori publik.
I dmtuari mund t paraqes krkes pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes pavarsisht prej
asaj nse ndonj prej organeve t autorizuara ka parashtruar nj krkes t till. Megjithat, edhe kur i
dmtuari paraqet krkes pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes, ai nuk paraqitet, n emr t vet,
privatisht, por si t ushtroj funksion publik t ndjekjes s kryersit t kundrvajtjes. I dmtuari i cili
ka paraqitur krkes pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes ka t drejtn e ankess kundr aktgjykimit t shkalls s par ose vendim pr kundrvajtje.
I dmtuari n procedur e kundrvajtjes paraqitet edhe n kto, dy role: 1) si barts i
krkess civile-juridike dhe 2) t merret n pyetje si dshmitar.
I dmtuari deri n sjelljen e vendimit pr kundrvajtje mund t parashtroj krkes pr
kompensim t dmit e cila i sht shkaktuar me kundrvajtje. I dmtuari mund t merret n pyetje edhe si dshmitar pr deklarat t rrejshme. Pr kt m tepr flitet n nj prej prmbajtjeve pr
pozitn e t dmtuarit n procedur t kundrvajtjes.
I PADITURI
I paditur sht personi kundr t cilit udhhiqet procedur e kundrvajtjes. I padituri mund
t jet person fizik dhe juridik dhe personi prgjegjs i personi juridik. Ky sht nocioni i prgjithshm
n t gjitha situatat procedurale n t cilat gjendet personi kundr t cilit udhhiqet procedur pr
kundrvajtje, duke filluar prej inicimit t procedurs deri n plotfuqishmris s vendimit t sjell (aktgjykim ose vendim) pr kundrvajtje, n varsi prej asaj nse gjykata ka vendosur ose ndonj organ
kundrvajts i autorizuar i administrats.
I padituri quhet i gjykuar ose i dnuar. I padituri do t quhet i gjykuar ose i dnuar kur vendimin me t cilin do t dnohet pr kundrvajtje do t bhet i plotfuqishm.
Personi llogaritet si i paditur pas pranimit t krkess pr inicimin e procedurs pr
kundrvajtje, respektivisht prej vet evidentimit t krkess s pranuar n organ (gjykat). Procedura
e kundrvajtjes mund t iniciohet me vendim ose konkluzion t prgatitur n form t shkruar, ndonjher, mund t iniciohet edhe pa nj akt t till.
Q t mos dnohet i padituri i pafajshm, ai pr kt, gzon nj varg t garancive procedurale dhe shrbime t cilat i mundsojn t realizoj t drejtn e vet t mbrojtjes. I padituri mund
t mbrohet si di dhe t shrbehet me t gjitha mjetet e mundshme t cilat i qndrojn n dispozicion,
prfshir edhe t drejtn t mos prgjigjet n pyetjet e parashtruara.
198
Gjykatsi ose organi i kundrvajtjes sht i obliguar t paralajmroj t paditurin se me mosdhnien e prgjigjeve n pyetjet e parashtruara mund t vshtirsoj konstatimin e atyre fakteve t cilat
jan n dobi t tij dhe n rast se gjykohet se nuk do t mund t krkoj kompensim t dmit pr dnim
t padrejt, sepse me qndrimin e vet pasiv vet ka kontribuar n sjelljen e vendimit e vendimit pr
dnim.
Mosdhnia e prgjigjes n pyetjen e parashtruar, ndonjher, mund t merret si rrethan rnduese pr t paditurin. Kjo veanrisht ka lidhje me ndalesn pr parashtrimin e pyetjeve kapcioze
(n t cilat bn pjes kinse njohja pr disa fakte) dhe pyetje sugjestive (t cilat udhzojn n at far
prgjigje t mund t pritet), me t cilat jo vetm q nuk mund t ndikoj mbi t paditurin pr nxjerrjen e deklarats me dhun, (p.sh., me detyrim, krcnim, premtim, etj.), por edhe ndalohet pranimi
i t paditurit t merret si rrethan lehtsuese.
I padituri ka t drejt t jep propozime pr udhheqjen e procedurs dhe pr ndrmarrjen
e veprimeve t caktuara procedurale, t propozoj prova dhe t marr pjes n mbajtjen e tyre, t
paraqes ankes ose kundrshtim, si dhe t paraqes ndonj prej mjeteve t jashtzakonshme ligjore.
Shum prej parimeve n procedur t kundrvajtjes, si p.sh., parimi i dgjimit t paditurit, parimi i
ekzaminimit t s vrtets, parimi i t drejts s ankess, etj., shkojn n dobi t t paditurit, sepse me
ato sigurohet veprim dhe vendimmarrje ligjore dhe objektive. N procedurn e kundrvajtjes, njjt si
edhe n procedurn penale ekzistojn parime dhe institucione t cilat ekskluzivisht jan n dobi t t
paditurit me qllim t paditurit edhe m tepr ti lehtsohet pozita n procedur dhe ti jepen kushte sa
m t volitshme pr tu mbrojtur.
Njra prej atyre parimeve sht parimi i ndalimit t ndryshohet vendimi n dm t t paditurit sipas mjetit juridik, t ndrmarr ekskluzivisht n dobi t t paditurit (parimi i reformatio in
peius). Si barts t funksionit t mbrojtjes s t paditurit i njihet e drejta e ankess dhe t mjeteve
tjera juridike. Nse vendimi sipas ankess dhe mjetet tjera juridike t paraqitura n dobi t t paditurit
do t mund t ndryshohet n dm t tij, kjo do t ndikonte ai t mos shrbehet me ato mjete, sepse, ato
do t dobsonin t drejtn e tij t mbrojtjes, q n fund t fundit sht edhe n dm t ligjshmris n
procedurn e kundrvajtjes.
Derisa vendimi pr kundrvajtjen e kryer me t ciln i padituri dnohet nuk bhet e plotfuqishme, i padituri nuk mund t llogaritet si kryers i kundrvajtjes. Kjo quhet prezumim i pafajsis, e cila t paditurin e sjell n pozit t mos mbrohet: sepse ngarkesa e t provuarit sht e organit,
respektivisht e personit i cili e ngarkon pr kundrvajtje. Pr vendimin e till pr kundrvajtjen e
kryer e cila nuk e plotfuqishme pr t paditurin si kryers i kundrvajtjes nuk mund t dalin kurrfar pasoja.
Nse disa fakte dhe rrethana kan mbetur t paprcaktuara sa duhet, kurse t cilat jan n
dm t t paditurit, gjykata ose nj organ tjetr pr kundrvajtje, t cilit ndonjra prej atyre fakteve
n baz t mjeteve provuese n dispozicion i mbetn t pashpjeguara, do t merret ajo e cila pr t
paditurin sht m e volitshme. P.sh., nse pas procedurs s zbatuar t marrjes n pyetje, respektivisht procedurs provuese ka mbetur e pashpjeguar nse i padituri vozits ka kaluar npr t dritn e
verdh ose t kuqe t semaforit, do t merret se ka kaluar n dritn e verdh, sepse ajo pr t paditurin
sht m e volitshme.
I padituri ka t drejtn e nj mbrojtsi. Shpesh ndodh pr shkak t pasaktsis s padis, mosnjohja e dispozitave, pr shkak t disa mungesave trupore ose pr shkak t gjendjes psikologjike n t
ciln sht gjendur t mos jet n gjendje vet t mbrohet. N at rast, t paditurit i ndihmon mbrojtsi.
Pr dallim prej procedurs penale, n t ciln ka raste kur i padituri duhet t ket mbrojts, edhe nse
nuk merr mbrojts, mbrojts i cakton gjykata sipas detyrs zyrtare, n procedur t kundrvajtjes nuk
ekzistojn raste t mbrojtjes s detyrueshme. Megjithat, n raste t caktuara, veanrisht kur kemi
t bjm pr persona t mitur, t paditurit mund ti caktohet mbrojts.
199
T paditurit mund ti ndihmojn edhe disa prej t afrme t tij (prindrit, fmijt), respektivisht ndonj person tjetr me t cilin sht n marrdhnie t veant (bashkshort-e, kujdestari, etj.).
Kta persona, pa mos e pyetur t paditurin mund t angazhojn mbrojts, kurse mund edhe n dobi
t tij t paraqesin ankes dhe kundrshtim. Sipas rregullave t procedurs penale, kto persona do
t mund t krkojn prsritje t procedurs s kundrvajtjes pr rehabilitimin e t paditurit i cili n
ndrkoh ka vdekur.
ORGANET E KUNDRVAJTJEVE
Prve gjykatave, organe t kundrvajtjes n procedur t kundrvajtjes jan edhe organet e
administrats dhe organet tjera me autorizim.
Procedura e kundrvajtjes mund t udhheq edhe sanksion t kundrvajtjes mund t shqiptoj
gjykata kompetente. Procedurn n shkall t par e udhheq gjykatsi individual i gjykats themelore,
kurse n shkall t dyt, sipas mjeteve juridike, p.sh., nse sht paraqitur ankes, kshilli prej tre gjyqtarve t gjykats s apelit.
Pr disa kundrvajtje t kryera n nj sfer t caktuar, procedur mund t udhheqin dhe sanksion kundrvajts mund t shqiptojn organet kompetente t administrats, p.sh., organet tatimore, organet doganore ose organet e veanta si dhe organizatat (institucionet) me autorizim. Organet
e administrats udhheqin procedur nse me ligj sht prcaktuar se jan ekskluzivisht kompetent t
veprojn. Procedurn para ktyre organeve t kundrvajtjes e udhheq komisioni i tyre i autorizuar
pr vendimmarrjes pr kundrvajtje, e prbr prej personave zyrtar me nivel prkats t prgatitjes
profesionale dhe me prvoj prej t cilve s paku njri sht jurist i diplomuar me provimin e dhn t
jurisprudencs. Me prjashtim, organi i kundrvajtjes mund t jet kompetent t veproj pr t gjitha
kundrvajtjet nse sht prcaktuar gjob me shum sakt ose deri n nj shum t caktuar, p.sh., deri
500 pr person fizik, respektivisht 1000 pr person juridik n kundrvler me denar dhe nse sht
prcaktuar shqiptimi i gjobs n vend ngjarje n t a.q. procedur e detyrueshme.
Vendimi i organit t administrats, (Ministria pr pun t brendshme (policia), drejtoria e dogans, etj.) pr dnim pr kundrvajtje t kryer n procedur t detyrueshme, mbetet n fuqi vetm
nse kundr tij i padituri nuk paraqet ankes. Organet e administrats t cilat sjellin vendim n procedur t detyrueshme, kushtimisht jan organe t kundrvajtjes. Organi i kundrvajtjes sht edhe
personi zyrtar, p.sh., polici i autorizuar n komunikacion, inspektori i autorizuar, etj., i cili sht i autorizuar t bj pagesn e gjobs s prcaktuar, n shum t caktuar n vendngjarje. Personi zyrtar n kt
rast kushtimisht sht organ i kundrvajtjes, sepse nse i padituri refuzon ta paguaj dnimin, kundr tij
paraqet fletparaqitje, respektivisht krkes pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes, me ka fillon t
rrjedh procedur e rregullt.
Kompetenca lokale n procedur t kundrvajtjes prcaktohet sipas vendit n t cilin sht kryer
kundrvajtja. Pr udhheqjen e procedurs s kundrvajtjes sht ajo gjykat ose organ tjetr i kundrvajtjes n territorin e s cils sht kryer kundrvajtja. Nse nuk mund t prcaktohet vendi i kryerjes s
kundrvajtjes, pr udhheqjen e procedurs sht kompetent gjykata themelore, respektivisht organi tjetr
i kundrvajtjes n territorin e s cils gjendjen vendqndrimi ose vendbanimi i t paditurit. Duke u nisur prej
parimit t kursimit ekziston mundsi, gjykata e cila sipas vendit t kryerjes sht kompetente pr kundrvajtjen, lnda ia dorzon gjykats n territorin e s cils qndron i padituri, nse me kt lehtsohet udhheqja e procedurs dhe nse n at rajon vlen e njjta dispozit me t ciln sht parapar kundrvajtja.
Konflikti i kompetencave n procedurn e kundrvajtjes zgjidhet sipas rregullave t njjta t
cilat zbatohen n procedurn penale. Pr konflikt t kompetencave midis gjykatave dhe organeve t
kundrvajtjeve vendos gjykata kompetente pr vendimmarrje pr kontestin administrativ (Gjykata administrative).
200
I DMTUARI
Prve t drejts t paraqes krkes pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes, sht parapar
edhe e drejta e t dmtuarit, vet ose prmes prfaqsuesit t tij (t autorizuarit) t mund t parashtroj
propozime dhe t paraqes prova. Deri n sjelljen e vendimit pr kundrvajtjen e kryer i dmtuari
ka t drejt t paraqes edhe krkes pr kompensim t dmit t shkaktuar me kundrvajtjen.
Edhe pse, pr zgjidhjen e ktyre kontesteve pr kompensim t dmit sht kompetent gjykata n procedur t veant financiare, pr shkak t kursimit, sht parapar mundsi pr kompensimin t vendos gjykata n procedur t kundrvajtjes, n qoft se ajo ka mundsi t konstatohet n procedur t
kundrvajtjes dhe nse me at nuk vonohet procedura.
Gjykata do t vendos pr kompensim t dmit n procedur t kundrvajtjes, nse
lartsia e dmit sht pjes prbrse e elementit t kundrvajtjes. Pr kompensimin e dmit t
shkaktuar me kundrvajtjen, gjykata do t vendos n pajtim me dispozitat e t drejts civile materiale
dhe t drejts procedurale. ekziston mundsi, palt t arrijn marrveshje i dmtuari t heq dor
prej krkess, i padituri t mund ta pranoj krkesn, por edhe t mund t vendos kundrshtim pr
prishjen e marrveshjes.
Gjykatsi i gjykats, mund t krkoj dmshprblimet, krkesn ta pranoj n trsi ose
pjesrisht ose i dmtuari dhe i padituri, plotsisht ose me tepricn e krkess ta udhzoj n ndrgjyqsi civile. Gjykata nuk mund ta refuzoj krkesn pr kompensim t dmit. E vetmja q mund t bj
sht t dmtuarin ta udhzoj n ndrgjyqsin civile me ka t dmtuarit nuk i shkelet e drejta dhe
prandaj kundr vendimit pr udhzim n ndrgjyqsi nuk mund t paraqitet ankes.
INICIMI DHE ZHVILLIMI I PROCEDURS GJYQSORE PR KUNDRVAJTJE

Procedurn e kundrvajtjes sipas krkess s subjektit t autorizuar e inicion gjykata kompetente. Procedura llogaritet si e iniciuar kur gjykata do t pranoj krkesn pr inicimin e procedurs
s kundrvajtjes, respektivisht prej regjistrimit t krkess n regjistrin pr kundrvajtje. Inicimi i procedurs sht i rndsishm, sepse prej atij momenti ndrpritet afati i vjetrsis pr inicimin e procedurs kundr kryersit t kundrvajtjes, personi kundr t cilit udhhiqet procedura fiton statusin e
t paditurit, prej ather llogaritet se sht prcaktuar kompetenca pr udhheqjen e procedurs, etj.
Gjykata do t refuzoj krkesn pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes, nse konstaton
se nuk ka kushte pr inicimin e procedurs. Krkesa do t refuzohet nse vepra e cila i ngarkohet t
paditurit nuk sht parapar si kundrvajtje (pavarsisht nse ajo vepr sht parapar si vepr penale
ose cenim), ose kur ekzistojn baza t cilat e prjashtojn kundrligjshmrin (p.sh., kur vepra sht kryer n mbrojtje t nevojshme ose mjet i fundit). Krkesa do t refuzohet edhe kur ekzistojn baza t cilat
e prjashtojn prgjegjsin e t paditurit, (p.sh., personi sht i mitur, nuk i ka mbushur 14 vjet, personi
sht i paprgjegjshm ose ka qen n mashtrim real, respektivisht objektiv), ose kur ekzistojn baza t
cilat e prjashtojn dnimin ose ndjekjen, (p.sh., nse i padituri pr kt vepr, tanim sht dnuar n
procedur penale ose n procedur pr cenime), nse personi sht personi i cili gzon imunitet diplomatik, nse i padituri, n ndrkoh, ka vdekur ose sht smur psikikisht, nse sht vjetrsuar lnda,
etj. Krkesa refuzohet me vendim (aktgjykim) i cili i drgohet parashtruesit t krkess pr inicimin e
procedurs s kundrvajtjes (subjekt i ndjekjes) dhe kundr t cilit mund t paraqitet ankes.
N procedurn pr sjelljen e nj aktgjykimi ose vendimi gjykatsi i cili udhheq procedurn sht i obliguar t ndrmarr gjithka q nevojitet pr t prcaktuar gjendjen e vrtet t
shtjes, duke pasur kujdes t veant pr t drejtn e t paditurit t mbrohet, kurse edhe pr shpenzimet e procedurs.
Gjykatsi mund t urdhroj arrestimin e t paditurit nse ai nuk paraqitet n ftes ose nse
i padituri nuk mund t prov identitetin e tij dhe nuk ka vendqndrim t prhershm. Pr t siguruar
201
prezencn e t paditurit n procedur dhe pr t penguar ikjen e t paditurit t dnohet, i padituri

mund t mbahet edhe ajo mbajtje nuk mund t zgjas m tepr se 12 or. I padituri i cili sht marr
n pyetje, i cili nuk ka vendqndrim t prhershm n vendin ton, kurse qllimi t udhtoj jasht
vendit, me propozim t tij, n vend se t mbahet, mund t ofroj garanci n t holla ose dika me
vler, prej t cils n rast se e lshon vendin, t mund t kompensohet dmi dhe shpenzimet e procedurs n rast se nuk e paguan gjobn.
Me Ligjin pr kundrvajtje sht parapar mundsi edhe pr marrjen e prkohshme t sendeve dhe ngrirjen e prkohshme t transaksioneve dhe bllokimin e llogarive bankare. Marrjen e
prkohshme t sendeve mund ta prcaktoj gjykata e cila udhheq procedur t kundrvajtjes, me urdhr me shkrim. Personit pr marrjen e sendit i jepet vrtetim me shkrim. Nse sendi sht q prishet,
p.sh., perime ose pem, e cila nuk mund t jepet n ruajtje, sendi do t shitet dhe t holla prej sendit t
shitur deponohen n llogarin e gjykats. Pr ngrirjen e prkohshme t transaksioneve dhe bllokimin e
llogarive bankare, n mnyr adekuate zbatohen dispozitat e Ligjit pr procedur penale.
Pas prfundimit t procedurs provuese n t ciln prcaktohen t gjitha faktet e rndsishme
pr sjelljen e vendimit t rregullt dhe ligjor, sillet vendim (aktgjykim ose aktvendim).
VENDIMET N PROCEDURN E KUNDRVAJTJES

N procedurn e kundrvajtjes sillen, aktgjykime, vendime, konkluzione dhe urdhra. Zakonisht, procedura e kundrvajtjes prfundon me sjelljen e aktgjykimit ose vendimit n varsi prej asaj
nse procedurn e ka udhhequr gjykata ose ndonj organ kundrvajts i administrats.38 Me aktgjykim ose vendim vendoset: 1) pr persona pr t cilt krkohet inicim i procedurs pr kundrvajtje, 2)
pr kundrvajtje e cila sht lnd e krkess pr dnimin e t paditurit, 3) pr prgjegjsi t paditurit
dhe 4) pr ndrprerjen e procedurs.
Aktgjykimet dhe vendimet jan meritore ose formale. Me meritore vendoset pr prgjegjsin e t paditurit, kurse me formale pr ndrprerjen e procedurs pr shkak t mosekzistimit t kushte t
nevojshme formale pr udhheqjen e saj, kur jan n pyetje fardo pengesa procedurale.
Aktgjykimet ose vendimet meritore mund t jen ose gjykuese ose liruese. Aktgjykimi ose
vendimi gjykues sillet kur n procedur t kundrvajtjes do t konstatohet se i padituri pr kundrvajtjen pr t ciln ngarkohet sht fajtor dhe pr at i shqiptohet gjob ose fardo sanksioni tjetr
pr kundrvajtje. Aktgjykimi ose vendimi lirues sillet kur n procedur do t konstatohet se vepra e
cila i ngarkohet t paditurit nuk sht kundrvajtje (p.sh., vepra nuk sht parapar si kundrvajtje,
ose se vepra sht kryer n mbrojtjen t nevojshme ose mjetin e fundit, ose kur n baz t nj dispozite
ajo sht e lejuar, respektivisht urdhrohet nj sjellje e till), ose nse ekzistojn baza (shkaqe) t cilat
e prjashtojn prgjegjsin (p.sh., vepra sht kryer prej personit t mitur i cili nuk i ka mbushur 14
vjet, ose vepra sht kryer n gjendje t paprgjegjshme ose vepra sht kryer n mashtrim objektiv,
respektivisht real), ose nse n procedur nuk sht vrtetuar se i padituri ka kryer kundrvajtje e
cila i ngarkohet (pr shkak t mungesave t provave).
Pr ndrprerjen e procedur pr shkaqe formale, sillet vendim, kur do t konstatohet se procedura e kundrvajtjes nuk mund t udhhiqet pr disa pengesa procedurale, si p.sh., i padituri ka vdekur,
ka ardhur deri te vjetrsimi n ndjekjen, respektivisht vendimmarrje, i padituri pas kryerjes s kundrvajtjes sht smur psikikisht, i padituri gzon imunitet diplomatik, i padituri pr at vepr tanim
38 Gjykata pr prgjegjsi t kryersit t rritur t kundrvajtjes vendos me aktgjykim, kurse pr ndrprerjen e procedurs dhe veprimeve tjera
ndihmse n procedur me vendim. Pr prgjegjsi t kryersit t mitur t kundrvajtjes gjykata vendos me vendim. Organet e kundrvajtjes,
p.sh., organet e autorizuara t administrats, pr kundrvajtje t kryer vendosin vetm me vendim. Me konkluzion vendoset pr veprime t cilat
ndrmerren gjat procedurs.
202
sht gjykuar n procedur penale ose n procedur pr cenim, subjekti i autorizuar pr ndjekjen ka
hequr dor prej krkess pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes, etj.
Me urdhr ndrmerren masa t caktuara kundrejt t paditurit dhe pjesmarrsve tjer n procedur, t nevojshme pr sigurimin e kushteve pr udhheqjen e procedurs, p.sh., urdhr pr arrestimin
e t paditurit, urdhr pr mbajtje, etj.
PROCEDURA E KUNDRVAJTJES PARA ORGANIT KUNDRVAJTS T ADMINISTRATS

Kur me ligj t veant vendimmarrja pr kundrvajtje sht caktuar n kompetenc t organit
t administrats, p.sh., organ i dogans, i tatimeve ose organ tjetr, organi i administrats n at rast
paraqitet si organ i kundrvajtjes. Procedurn e kundrvajtjes para ktij organi e udhheq komisioni
pr vendimmarrje pr kundrvajtje. Antart e ktij komisioni jan t autorizuar persona zyrtar me
nivel prkats t prgatitje profesionale prej t cilave s paku njri prej tyre sht jurist i diplomuar me
provim t dhn t jurisprudencs.
Organi i kundrvajtjes procedurn e kundrvajtjes mund ta inicioj sipas detyrs zyrtare,
me krkes t personit zyrtar t autorizuar ose organit t autorizuar39 dhe me krkes t t dmtuarit. Prmbajtja e krkess pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes sht parapar me ligj dhe pr
kt zakonisht prdoren formulart e printuar prej prpara. Procedura sht urgjente prve, nse me
ligj nuk sht prcaktuar ndryshe. Gjat udhheqjes s procedurs s kundrvajtjes, organi i kundrvajtjes n mnyr adekuate i zbaton dispozitat e Ligjit pr procedur t prgjithshme administrative.
Procedura llogaritet si e iniciuar me ndrmarrjen e fardo veprimi me qllim t udhhiqet
procedur e kundrvajtjes, p.sh., me njoftim me shkrim t kryersit t deklarohet pr faktet dhe
provat pr lndn. Nse prmbushen kushtet pr zbatimin e procedurs, organi i kundrvajtjes procedurn e zbaton dhe do t sjell vendim pr kundrvajtjen e kryer. Provat e nevojshme pr vrtetimin e
gjendjes faktike dhe pr vendimmarrje pr kundrvajtjen sigurohen sipas detyrs zyrtare. Para sjelljes
s vendimit pr kundrvajtje, organi i kundrvajtjes, detyrimisht, me shkrim e njofton dhe i thot kryersit t deklarohet pr faktet dhe provat n afat prej tri dit. Vendimi pr kundrvajtje prmban hyrje,
diapozitiv, arsyetim dhe kshill pr t drejtn e mbrojtjes gjyqsore.
Organi i kundrvajtjes n vend t gjobs pr kundrvajtje m t leht kryersit mund ti
shqiptoj vrejtje.
Kundr vendimit pr kundrvajtje t cilin e ka sjell organi i kundrvajtjes mund t parashtrohet padi pr inicimin e kontestit administrativ para Gjykats administrative. Padia e cila e shtyn
ekzekutimin e vendimit pr pagesn e gjobs, parashtrohet n afat prej tet dit prej dits s drgimit
t vendimit pr kundrvajtjen.
MARRJA E VENDIMIT N PROCEDUR T DETYRUESHME

Vendimi pr kundrvajtjen e kryer me t cilin i padituri dnohet me gjob mund nn kushte t
caktuara t merret edhe pa dgjimin e tij., respektivisht pa zbatimin e procedurs paraprake. Vendimi i
ktill sillet n kto kushte: 1) pr kundrvajtje t jet parapar gjob, si sanksion i vetm, 2) fletparaqitja e personit zyrtar t autorizuar t bazohet n kontrollin e br direkt (vzhgim) dhe prej fletparaqitjes sht e dukshme se i padituri ka kryer kundrvajtje dhe 3) i padituri t jet person fizik i rritur.
39 Organet e autorizuara n kuptimin e Ligjit pr kundrvajtje jan organet e administrats shtetrore, prokurori publik, organet e komunave dhe
organet tjera si dhe organizatat t cilat ushtrojn autorizime publik n punn e t cilve bn pjes mbikqyrja pr ekzekutimin e ligjeve n t cilat
jan parapar kundrvajtjet.
203
N procedurn e detyrueshme nuk mund t shqiptohet masa mbrojtse as t vendoset pr

krkesn civile-juridike t t dmtuarit.
Vendim n procedurn e detyrueshme mund t merr gjykata ose organi i kundrvajtjes i cili sht
i autorizuar t parashtroj krkes pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes. Organi i kundrvajtjes
mund t sjell vendim n procedur t detyrueshme t shkurtr vetm nse pr kundrvajtjen sht
parapar gjob n shum fikse. Nse gjoba sht prcaktuar n kornizn prej-deri, mund t shqiptohet
vetm gjoba m e ult (shuma minimale) pr at kundrvajtje.
Kundr vendimit t marr n procedur t detyrueshme t shkurtr, i padituri dhe personi i cili
mund ta ndihmoj t paditurin (i afrm dhe persona tjer me t cilt i padituri sht n marrdhnie t
veant), mund t paraqesin kundrshtim n afat prej tet dit. Kundrshtimi dorzohet n organin i
cili e ka sjell vendimin dhe sipas tij vendos gjykatsi i cili e ka sjell vendimin. Pr kundrshtimin e personit t autorizuar nse sht paraqitur n afatin e prcaktuar (i padituri ose personi i cili i ndihmon), gjykatsi sjell aktgjykim, me t cilin vendimi pr kundrvajtje anulohet dhe menjher,
pastaj realizohet procedura e rregullt. N procedurn e rregullt nuk mund t sillet vendim i cili pr
t paditurin sht m i pavolitshm se vendimi kundr t cilit sht paraqitur kundrshtim. Me kt n
mnyr t dukshme dhe t prkohshme i shmanget parimit t dgjimit t t paditurit para sjelljes s
vendimit n procedur t rregullt.
MJETET JURIDIKE N PROCEDUR T KUNDRVAJTJES

N procedur t kundrvajtjes mund t prdoren mjetet juridike t rregullta dhe t
jashtzakonshme. Nse prjashtohet kundrshtimi i cili mund t paraqitet kundr vendimit t sjell n
procedur t shkurtr, ankesa mbetet si mjet i rregullt juridik i vetm n procedurn e kundrvajtjes.
Mjetet e jashtzakonshme juridike t cilat mund t prdoren n procedur t kundrvajtjes jan:
krkesa pr mbrojtje gjyqsore, krkesa pr mbrojtje t ligjshmris dhe prsritja e procedurs
s kundrvajtjes. Mjeti i jashtzakonshm juridik sht i ngjashm me kthimin e procedurs n gjendjen e mparshme n rast t lshimit t afatit pr ankes si mjet i rregullt juridik.
ANKESA
Ankesa n procedurn e kundrvajtjes, njjt si n procedurat tjera sht mjet i rregullt juridik.
Mund ta paraqesin i padituri dhe persona t cilt i ndihmojn (mbrojtsi, i afrmi, bashkshorti-ja dhe
t tjer) parashtruesit t krkess pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes dhe prokurorit publik pa
marr parasysh nse ka paraqitur krkes pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes.
Ankesa i dorzohet organit t shkalls s par, n afat prej tet dit prej dits s pranimit
t vendimit. Organi i shkalls s dyt (gjykata) prve se i ekzaminon kushtet pr ankes, mund edhe
ta kthej n plotsim procedurn nse sht e pavolitshme, kurse mund edhe t ndryshoj aktgjykimin e tij t mparshm (vendimin) pr kundrvajtjen nse, e pranon krkesn e ankuesit n trsi. Pr
ankesn vendoset menjher, kurse m von n afat prej 3o dit (pr t huaj n afat prej tri dit). N
ankes n procedur t kundrvajtjes sht e nevojshme t zbatohen dispozitat pr procedur penale,
pr t ciln m lart sht folur n prmbajtjen pr ankesn n procedur penale.
Krkesa pr mbrojtje gjyqsore sht mjet i jashtzakonshm juridik me t ciln i padituri
dhe personat t cilt i ndihmojn, njjt si prokurori publik, mund n afat prej 8 dit t refuzojn aktgjykimin e shkalls s dyt (vendim) pr shkelje t ligjshmris (shkelje e t drejts materiale, shkelje e
rndsishme e procedurs s kundrvajtjes, gjendje faktike e prcaktuar gabimisht ose jo sa duhet) kur
me at aktgjykim, respektivisht vendim t paditurit i sht shqiptuar dnim me burg ose mas mbrojtse marrje e lejes pr ushtrimin e veprimtaris ose profesionit ose nse sht shqiptuar gjob mbi
204
shumn e prcaktuar (pr persona fizik, respektivisht juridik). Me rastin e ksaj krkese nuk mund t
ndryshohet vendimi n dm t t paditurit.
Procedura e kundrvajtjes e cila ka mbaruar me vendim t plotfuqishm me krkes t dnuarit, mund t prsritet pr shkaqet e njjta t njohura klasike pr prsritjen e procedurs (fakte
dhe prova t reja, i padituri pr veprn e njjt tanim m dnuar). Pr shkak t kushteve t njjta procedura mund t prsritet edhe me krkes t prokurorit publik. Pr prsritjen vendos organi i shkalls
s par edhe pr kt nevojitet t zbatohen rregullat e procedurs penale.
PROCEDURA PR ZGJIDHJE DHE NDRMJETSIM

Qllimi i procedur pr zgjidhje dhe ndrmjetsim sht t arrihet pajtim i kryersve t kundrvajtjeve dhe organeve kompetente pr t larguar pasojat e dmshme prej kundrvajtjes s kryer, kurse
edhe t pengohet zgjidhja e prsritshme pr kundrvajtjet e njjta. Organet e autorizuara, nse ka
kushte pr zgjidhje, kan obligim para se t parashtrojn krkes pr inicimin e procedurs ti propozohet kryersit procedur pr zgjidhje.
Pr zgjidhje prpilohet procesverbal n t cilin shnohen t dhnat pr veprimin i cili paraqet
kundrvajtje, kohn, vendin dhe mnyrn e kryerjes, personat okular, etj. Nse kryersit i sht dhn
urdhrpages, e njjta shnohet n procesverbal pr zgjidhje. Urdhrpagesa pr kundrvajtje t
kryer lshon personi zyrtar nse kryersi e ka pranuar veprn ose ajo personalisht ose n nj mnyr
tjetr sht vrtetuar prej personit zyrtar. Me nnshkrimin e urdhrpagess s pranuar supozohet
se kryersi pajtohet ta paguaj gjobn n afat prej tet dit. N t kundrtn iniciohet procedur
pran gjykats kompetente.
Pr kundrvajtje t caktuara kryersit mund ti propozohet procedura e ndrmjetsimit dhe arritje t marrveshjes, t paguaj gjobn, q t mos iniciohet procedur e kundrvajtjes. Pr kt prpilohet procesverbal i nnshkruar prej t dyja anve, i cili, pastaj dorzohet n procedur t m
tejshme t komisionit t veant pr ndrmjetsim n kuadr t organit kompetent. Pas ksaj, me
kryersin e kundrvajtjes nnshkruhet marrveshje, ku ka mundsi gjoba t reduktohet prgjysm.
Nse ndrmjetsimi mbaron pasueses paraqitet krkes pr inicimin e procedurs s kundrvajtjes.
205
OPERACIONET DOGANORE
SISTEMI DOGANOR
Sistemi doganor sht nnsistem i sistemit tregtar, njjt sikurse sht sistemi tregtar n sistemin
ekonomik, por edhe prej sovranitetit t tij, n mnyr t pavarur ti rregulloj raportet doganore me dispozita t sjella nga ana e organeve t tij shtetrore pr realizimin e politiks pr mbrojtjen e ekonomis
kombtare gjat kmbimit t mallrave me botn e jashtme.
Sistemi jon doganor sht autonom, sepse t gjitha dispozitat, masat dhe instrumentet n
lidhje me pavarsin doganore i sjell shteti yn prmes organeve t saj shtetrore (Kuvendi i Republiks
s Maqedonis, Qeveria, etj.). Prve se sht i autonom, ai sht edhe unik, sepse sht rregulluar me
dispozita t cilat vlejn pr t gjitha subjektet e tr rajonit doganor. Si vend kandidat t bhet antari
i Unionit evropian dispozitat tona doganore jan sjell n pajtim me dispozitat e t drejts evropiane
doganore. Kuptohet se sht mbajtur llogari edhe pr detyrimet e marra me konventa dhe marrveshjet e ndryshme ndrkombtare.
Burimet ligjore t sistemit ton doganor jan Ligji i dogans40, Ligji i tarifs doganore, si
edhe m tepr akte nnligjore t cilat dalin prej tyre. N pjesn e sistemit doganor n republikn e
Maqedonis sht prfshir materia e marrveshjeve ndrkombtare, traktateve dhe konventave t
cilat i ka pranuar dhe nnshkruar shteti yn. Traktate t tilla bilaterale jan nnshkruar p.sh., me Sllovenin, Kroacin, Serbin, Bullgarin, Turqin, etj. T rndsishme jan edhe marrveshjet t sjella prej
Organizats tregtare botrore, konventat e TIR41 dhe ATA42, etj. M n fund si burime mund t numrohen zakonet tregtare dhe uzansat, veanrisht klauzolat transportuese: ICOTERMS (Internacional Commercial Terms)43 t prcaktuara prej Dhoms ndrkombtare tregtare dhe klauzolat pr standardizim t
prcaktuara prej Organizats ndrkombtare pr standardizim (ISO).
Prej ksaj mund t konkludohet se sistemi doganor prbhet prej masave dhe rregullave me
t cilat rregullohet materia e fushs s doganave dhe operacioneve doganore.
NOCIONET PR DOGANN
Dogana sht lloj i tatimit t trthort i cili paguhet gjat importit t mallrave prej jasht
vendit.
Baza doganore n baz t s cils paguhet dogan paraqet mim i zakonshm i mallrave t cilat
importohen, e rritur pr shumn e shpenzimeve pr transport dhe sigurim, t bra gjat bartjes s mallrave deri n vendin ton. Pr disa norma si baz pr pages t dogans merret njsia masa e produktit.
Normat e doganave jan proporcionale dhe t prcaktuara n tarif doganore, ku taksativisht dhe n mnyr t shqyrtuar jan dhn normat, t renditura sipas degve dhe grupeve t prodhimeve, norma doganore pr do lloj t mallrave dhe baze doganore.
Me Ligjin pr dogana jan prcaktuar principet sipas t cilave i gjith malli i cili futet n territorin doganor t Republiks s Maqedonis i nnshtrohet pagess s dogans, prve atyre
mallrave pr t cilat n tarifn doganore sht parapar import i lir pa dogan. Dogan nuk paguhet
40 Ligji pr dogana (Gazeta zyrtare e Republiks s Maqedonis nr. 39/05 dhe 4/08).
41 Ajo sht shenja e cila prdoret n transportin ndrkombtar t mallrave.
42 Shenj pr import t prkohshm n tregun ndrkombtar.
43 Shprehje ndrkombtare pr uzansat ndrkombtare tregtare.
207
dhe kalojn n normat e menduara pr eksport prej vendit ton n vendet e jashtme. N sistemin
ton doganor nuk sht parapar pages e dogans gjat transitit (kalim, respektivisht transport)
prmes territorit ton doganor.
T ardhurat t cilat paguhen prej dogans jan n buxhetin e shtetit. Pjes e doganave ndahen
pr pagesn e premive dhe shpenzimeve tjera pr nxitjen e eksportit.
Doganat kan rndsi ekonomike dhe financiare. Me doganat dshirohet t mbrohet ekonomia jon n raport me ekonomin botrore, si dhe t nxitet prodhimi.
Dogana sht parapar t paguajn edhe qytetart tan pr mallra t cilat futen prej jasht.
Baza n baz t cils llogaritet dogana sht prcaktuar n listn e veant t ciln e sjell Qeveria. Vlera
e prodhimeve n list sht e ndar sipas mimeve t tregut shtpiak (domestic).
Sipas dispozitave pozitive, qytetart tan nuk paguajn tatim pr bagazhin personal dhe
pr sendet t cilat i fusin gjat kthimit prej jasht vendit deri n nj vler t caktuar, me at q ky
prfitim mund edhe t kufizohet n koh.
Mbikqyrjen doganore dhe procedurn doganore e ushtrojn organet e autorizuara n prbrje t Drejtoris doganore. Drejtoria e dogans sht organizat administrative me cilsi t personit
juridik mbi t ciln kryen mbikqyrje Ministria e financave.
Dogana sht njra prej mjeteve m t rndsishme pr mbrojtjen e ekonomis kombtare n
punn e jashtme tregtare, e pranuar prej Organizats ndrkombtare tregtare (WTO World Trade Organization) dhe Marrveshjen e prgjithshme pr dogana dhe tregti (GATT General Agreement on Tariffs).
LLOJET E DOGANAVE
Ekzistojn m tepr lloje t doganave. Ndarja e dogans bhet sipas funksionit dhe qllimeve t
cilat duhet me ato t arrihen. Duke u nisur nga ky aspekt dallojn kto lloje t doganave: 1) Dogana
sipas drejtimit t lvizjes s mimit; 2) Dogana sipas mnyrs s sjelljes; 3) Dogana sipas qllimeve pr
t cilat caktohet; 4) Dogana sipas mnyr s llogaritjes dhe 5) Dogana sipas politiks diferencuese.
1) Dogana sipas drejtimit t lvizjes s mallit
N grupin dogana sipas drejtimit t lvizjes s mallit dallojm: dogan t importit, dogan t
eksportit dhe dogan transit-transportuese.
Dogana e importit sht dogan e cila paguhet pr mallin i cili importohet n nj territor
doganor. N bot mbisundojn kryesisht doganat e importit.
Dogana e eksportit sht dogan e cila paguhet pr mallin i cili eksportohet, kur e lshon territorin doganor. Qllimi i ksaj dogane sht t pengohet eksporti i prodhimeve t caktuara t cilat
nevojiten n tregun shtpiak, pengimin e eksportit t prodhimeve strategjike ose pr shkak t shkaqeve
t natyrs fiskale.
Dogana transit-transportuese sht dogan e cila paguhet pr mallin me prejardhje t vendit
t huaj i cili transportohet prmes nj vendi, respektivisht prmes territorit t saj doganor. Kto dogana
jan t karakterit t shpesht fiskal.
2) Dogana sipas mnyr s sjelljes
Dogana sipas mnyr s sjelljes ndahet n autonome dhe t kontraktuar, respektivisht konvencionale. Doganat autonome i sjell do vend n mnyr t pavarur me dispozitat e veta. E drejta e
vendeve t caktojn dogana t ktilla sht e drejt e tyre sovrane.
208
Doganat e kontraktuara jan ato t cilat jan parapar n baz t marrveshjes bilaterale ose
konvents si nj lloj i marrveshjes multilaterale. Vendet t cilat marrin pjes n nnshkrimin e marrveshjeve t ktilla n mnyr t barabart i kontraktojn lartsin e normave maksimale doganore
pr normat e veanta dhe i obligojn se nuk do ti ndryshojn, derisa zgjat vlefshmria e tyre.
3) Dogana sipas qllimeve pr t cilat caktohet
Mund t jen dogana mbrojtse, fiskale dhe speciale.
Me dogan mbrojtse dshirohet t mbrohet prodhimi vendor prej konkurrencs s jashtme
dhe t krijohen kushte pr zhvillim m t shpejt t prodhimit vendor. Me doganat mbrojtse mund t
bhet barazimi i mimeve t jashtme dhe t brendshme, madje, nse mund, normat vendore t sillen
n pozit m t mir n raport me ato t huaja. N sistemin doganor n numrin m t madh t vendeve
sht prezent funksioni mbrojts i doganave.
Funksioni i dogans fiskale futet me qllim t paguhen t ardhurat pr buxhetin e shtetit. do
dogan sht e ardhur e shtetit dhe nuk duhet t ket karakter fiskal, sepse sht futur pr mbrojtjen
e prodhimit vendor. Dogana sht fiskale nse sht pr mallin i cili nuk sht prodhuar n vend, nuk
ka situat t vet e t ngjashme, si p.sh., dogana e kafes, kakaos, biberit, etj., t cilat nuk prodhohen n
vendin i cili cakton nj dogan t ktill.
Dogana sociale sht relativisht e ult, pr artikujt m t nevojshm, t prditshme pr shtresat
m t gjera me t ardhura m t ulta, pr t shmangur rritjen e mimeve. N at mnyr mundsohet
furnizimi i vendit me nevojat shqetsuese me rndsi vitale, si p.sh., gruri, vaji pr ushqim, sheqeri, etj.
4) Dogana sipas mnyr s llogaritjes
Sipas mnyr s llogaritjes dogana ndahet n dogan sipas vlers (ad valorem), dogan specifike
dhe dogan e kombinuar.
Dogana sipas vlers sht lloj bazik i dogans n t shumn e vendeve. Ajo paguhet sipas vlers
s mallit. Norma e dogans zbatohet n vlern, respektivisht bazn doganore t mallit dhe kshtu fitohet
shuma e dogans e cila duhet t paguhet. Zvoglohet sipas njsis produkt, p.sh., kilogram, cop, litr,
metr, etj. P.sh., 500,00 den. pr kg. kafe 10,00 den. prej vezve etj. Te dogana sipas vlers, nse norma
sht me shtrenjt, shuma absolute e dogans sht m e madhe, ndrsa te dogana specifike ajo
shum gjithmon sht e barabart sipas njsis produkt, pavarsisht prej vlers s mallit.
Dogana e kombinuar sht kombinim i dy t parave (sipas vlers dhe specifike). P.sh., t imentos s importuar zbatohet dogana sipas vlers me norm prej 15%, kurse njkohsisht paguhet edhe
1000,00 den. pr ton dogan specifike. Me dogann e ktill largohen dobsit e dy t parave.
5) Dogana sipas procedurs diferencuese
Sipas procedurs diferencuese doganat mund t ndahen n t preferuara, retorzive (kthyese),
mbrojtse prohibitive (antidamping, plotsuese dhe kompenzuese, respektivisht barazuese).
Me doganat preferuese, si nj lloj i doganave t privilegjuara, lehtsohet importi i mallit prej nj
vendi n raport me mallin e vendeve tjera. Kto dogana n raport me ato t prcaktuarat caktohen n
baz t marrveshjes midis dy ose m tepr shteteve. Doganat mund t caktohen pr nj grup produktesh, ose pr gjith importin, n baz t reciprocitetit ose pa t.
Doganat retorzive44 caktohen, njjt pr import t mallrave prej vendeve t caktuara, si shtes
t dogans s rregullt kur dshirohet t kryhet shtypje ekonomike si edhe ti kundrvihet vendit i cili
44 Fjal franceze e cila d.m.th. kthim n mas t njjt (ngjashm me me t njjtn monedh).
209
filloi t bj nj shtypje t till me mas t njjt, respektivisht ti kundrprgjigjet n shtypjen q filloi

t ushtroj. Ato jan dogana t larta dhe nuk ka funksion mbrojts.
Doganat prohibitive (ndaluese) jan dogana me t cilat dshirohet t mundsohet importi i mallrave prej nj vendi, p.sh., alkool, me caktimin e dogans s lart t importit t mallit prej nj vendi prkats.
Dogana mbrojtse sht dogan me t ciln neutralizohen stimujt importues t cilt i ka fituar
malli i importuar prmes masave t politiks tregtare t jashtme, ose me mime dampig45. Me doganat
e ktilla damping mbrohen produktet shtpiake t rritjeve artificiale t aftsis konkurruese t mallrave t jashtme.
NOCIONET M T RNDSISHME T OPERACIONEVE DOGANORE

MALLRAT DOGANORE
Malli doganor sht do mall n tregtin e jashtme e cila transportohet prmes linjs
doganore n territorin doganor, i cili i nnshtrohet mbikqyrjes doganore dhe doganimit.
Malli doganor i cili sht n qarkullim t procedurs doganore e mban at cilsi deri n
ndrprerjen e mbikqyrjes doganore dhe t doganimit pr mallin e cila importohet, kurse pr mallin n eksport dhe transit kur do ta kaloj linjn doganore.
Mallra doganor jan edhe kafsht e gjalla kur importohen, eksportohen ose transportohen.
Kjo nuk vlen pr kafsh t egra nse vet e kalon e kalon linjn doganore. Mallra doganore jan energjia
elektrike dhe gazrat dhe trupat e ngurt (naft, gaz, uji mineral, oksigjeni) i cila sipas pruesve elektrik,
gazsjellsve, naftsjellsve ose mnyr tjetr importohen, eksportohen ose transportohen.
Mjetet transportuese me t cilat transportohen mallrat dhe udhtart, t cilt n varsi
prej qllimit mund t jen themelore ose komerciale, njjt llogariten si mall doganor. Kur firmat
tona eksportojn mjetet transportuese jasht vendit, ato kan karakter t mjeteve themelore, kurse kur
kto firma paraqiten si importues t mjeteve transportuese pr qllime komerciale, mjetet transportuese
llogariten si mall doganor.
N secilin rast malli doganor definohet si lloj i sendeve lvizse materiale t cilat e kalojn linjn
doganore n cilindo mnyr (import, eksport, transport, mbajtje me fuqi t vet mekanike ose fuqi
natyrore ose me mjete tjera transportuese dhe mbartse).
Malli nuk llogaritet si doganor sht peshkimi, eksploatimi i nafts, nxjerrja e rrs, ose
ushtrimi i aktiviteteve tjera ekonomike n det t hapur, sepse ato aktivitete ushtrohen n territor i
cili nuk bn pjes n asnj shtet dhe sht jasht prej territorit doganor t shtetit.
Malli doganor mund t ndahet sipas llojeve n dy grupe: sipas lvizjes dhe sipas karakterit
komercial. Malli doganor sipas drejtimit t lvizjes ndahet n: importues, eksportues dhe transportues (transit), ndrsa sipas karakterit komercial t mallit tregtar-komercial dhe jokomercial.
Malli doganor i importuar sht mall i importuar ose i futur prej jasht (territor i jashtm
doganor) n territorin doganor n vendin ton. Importi sipas qllimit t vet mund t ushtrohet, p.sh.,
mallra t paprpunuar, materiale t paprpunuara dhe pjes pr riprodhim, pastaj import t pajisjeve:
makina, aparate, mjete transporti, instrumente, etj. dhe import t mallit pr konsum t gjer. Importi,
mund edhe t definohet, prkohsisht t kthehet jasht vendit ose t konfiskohet: p.sh., t riprpunohet, prpunohet dhe pastaj t kthehet te partneri i jashtm, etj.
45 Shitja e mallit me mime m t ulta prej shpenzimeve pr prodhim ose shtije t mallit n tregun e jashtm me mime m t ulta prej mimeve
t tregut vendor.
210
Malli doganor eksportues sht i menduar pr eksport prej vendit ton n territorin doganor
t jashtm. Sipas rregulls, eksportohet malli vendor, kurse me prjashtim mund t eksportohet edhe
malli me prejardhje t juaj e cila ka fituar karakter t mallit vendor.
Me mall doganor transit transportues nnkuptohet malli i cili eksportohet prej nj territori
doganor n nj territor tjetr doganor me at q transporti bhet prmes territorit ton doganor.
Transporti i mallit mund t bhet pa mbajtjen n vendin ton ose me mbajtje dhe t vendoset n depo,
t deponohet me qllim t shitjes, kur p.sh., nuk sht gjetur blers, priten kushte m t mira, mim m
t mir, etj.
Malli doganor komercial sht i menduar pr shitje pr prodhim ose konsum t m tejshm. Me
nj qarkullim t ktill mund t merren vetm firma t regjistruara pr operacione t jashtme tregtare.
Malli doganor jokomercial sht ai i cili e kalon linjn doganore gjat eksporti-importit, kurse
sht i menduar pr nevoja personale t qytetarve ose amvisrive t tyre, prej ktu nuk ka karakter
komercial. Nj mall t importojn ose eksportojn persona fizik n qarkullimin e pasagjerve me vendet
e jashtme, prej ktu n qarkullim lokal kufitar dhe qarkullim dypalsh dhe n komunikacion postar.
TARIFA DOGANORE
Tarifa doganore paraqet shqyrtim i sistematizuar i mallit (list e mallrave) e cila i nnshtrohet pagess s dogans me shnimin e lartsis s normave doganore. Ajo prbhet prej: shenja
tarifore (numra doganor dhe qndrime doganore), emri i mallit dhe lartsia e norms doganore.
Mund t ket edhe elemente tjera, pr klasifikim t produkteve dhe pr llogaritjen dhe pr mnyr e
llogaritjes s dogans.
Klasifikimi (sistematizimi, respektivisht renditja sipas llojeve) i mallit n tarifn doganore bhet
n baz t klasifikimit prej nomenklaturs pr klasifikim n tarifat doganore (Nomenklatura e Brukselit). Sistematizimi bhet n baz t cilsive natyrore dhe teknike t mallit.
Qndrimi tarifor doganor sht baz dhe njsia m e vogl e mallit e dhn n tarifn
doganore. Prbhet prej shenjs tarifore, emri i emrtimit t mallit dhe norma tarifore. P.sh., qndrimi doganor pr fruts ananas sht 08-01/Pr ananas 5%.
Seksionet n tarif jan t shnuar me numra romak prej I XXI, kapitujt me numra arap dyshifror prej 01 99. Norma doganore sht paraqitja me numra e dogans e cila duhet t paguhet pr
nj lloj t mallit, zakonisht paraqitet n prqindje prej vlers s mallit, mund edhe n shum absolute
sipas njsis mas, sipas t veanta, dogan specifike, etj.
Baza doganore dhe vlera doganore
Baza doganore paraqet baz n baz t s cils llogariten normat doganore prej tarifs doganore
dhe pagesave tjera doganore pr t prcaktuar vlern e mallit e cila importohet.
Vlera e mallit e cila shrben pr prcaktimin e bazs doganore quhet vler doganore.
Mnyra e prcaktimit t vlers doganore gjat pagess s dogans sht me rndsi t posame.
shtja rreth prcaktimit t vlers doganore n sisteme t caktuara doganore sht zgjidhur n
mnyr t ndryshme. mund t caktohet sipas vlers s prcaktuar, pastaj, sipas vlers doganore transaksionare (sipas faturs), prej ktu, sipas Marrveshjes s prgjithshme pr dogan dhe tregti (GATT), sipas
vlers zyrtare doganore dhe sipas mimeve t tregut t brendshm.
211
Pr bazn doganore mund t merret mimi i dhn n fatur, nse vlera e faturs prgjigjet n
kushtet t cilat jan parapar si pr mimin e zakonshm i cili llogaritet si korrekt.
Gjat prcaktimit konkret t vlers doganore t mallrave t importuar, zakonisht nisemi prej vlers s
paraqitur n faturn komerciale ose dokumente tjera prkatse t cilat e ndjekin mallin e importuar. Kur do
t vrtetohet se mimi i paraqitur n faturn komerciale sht real, bhet krahasimi i elementeve t mimit
t dhn n fatur (mimi n fatur) me elementet e mimit t kontraktuar (transaksionar) i cili paraqet vler
doganore. Nse vlera e faturuar i prmbush n trsi kushtet q nj mim t llogaritet si vler doganore, n
at rast ai do t paraqes baz pr prcaktimin e shums s dogans dhe shpenzimeve tjera. Nse nuk pranohet vlera e dhn e faturs, ajo do t korrigjohet, respektivisht dot harmonizohet me krkesat pr elementet
t cilat duhet ti prmbaj vlera doganore. Kur do t kryhet korrigjim n vlern e faturs, ajo do t paraqes
vler doganore pr prcaktimin e shums s dogans dhe pagesave tjera dhe jo vlern e faturs.
N bazn doganore pr llogaritjen dhe prcaktimin e vlers s mallrave t importuara, n
thelb llogariten kto shpenzime:
1. Shpenzime pr transport dhe sigurim t bra jasht territorit ton doganor;
2. Shuma e provizioneve pr ndrmjetsim, prve provizioneve pr ndrmjetsim t mallit t
bler t cilat jan br jasht territorit vendor doganor t vendit t importuesit;
3. Shpenzimet pr ngarkim, t ngarkuarit tepr, ruajtja n depo, ripaketim jasht territorit vendor doganor t vendit i cili sht importues;
4. Shpenzimet pr ambalazh (arka, fui, thas, kuti prej kartoni, etj.):
5. Shpenzimet n lidhje me shfrytzimin e t drejts s pronsis industriale (patenta, licenca,
marka, brende) dhe tjera.
N bazn doganore pr llogaritjen e dogans nuk hyjn kto shpenzime dhe pagesa:
1. Shpenzimet pr montimin dhe dokumentacionin teknik t makinave, aparateve dhe pajisjeve
t importuara dhe prfshirja e tyre n pun;
2. Zbritjet e zakonshme t mimit pr shitje (rabat, etj.);
3. Shuma e kamats s kredis, nse malli sht bler jasht vendit me kredit dhe tjera.
INSTITUCIONET E SISTEMIT DOGANOR

Prej prpara sht vendosur se puna doganore n sistemin doganor sht rregulluar me m
tepr ligje dhe rregulla tjera, si p.sh., dekrete, vendime, urdhra e t ngjashme. Prej ligjeve m t rndsishme jan Ligji pr dogana dhe Ligji pr tarifn doganore.
Ligji i dogans bashk me Ligjin pr tarifn doganore paraqesin ligj sistematik n t cilt jan
inkorporuar parimet themelore t sistemit doganor dhe politika doganore e vendit ton. Me ligjin
doganor jan rregulluar shtjet m t rndsishme t sistemit doganor dhe t politiks doganore, si
dhe shtje t lidhura ngusht me zbatimin e politiks doganore.
Ligji i dogans e definon shtjen pr linjn doganore, territorin doganor, rajonin doganor kufitar
dhe vendkalimet kufitare doganore. M tej, Ligji jep prgjigje mbi shtjen e cila paraqet mall doganor,
ku mund t vendoset malli doganor, far nnkuptohet, kush i nnshtrohet mbikqyrjes doganore dhe
cilat organe dhe shrbime e zbatojn mbikqyrjen doganore. Pastaj, vijojn dispozitat pr procedurn
administrative doganore (pal n procedur, kompetenca lndore dhe lokale n procedur, sjellja e
vendimeve konkrete, etj.).
212
N Ligjin ka dispozita t detajuara t cilat n mnyr t detajuar jan t prpunuara lirimet

doganore dhe prfitimet, llojet dhe kushtet pr donacione pr pagesa t veanta, taksat, preferencat
dhe t tjera, t cilat caktohen pr mallin i cili importohet, etj. N ligj bjn pjes edhe dispozitat pr
procedur doganore pr vendosjen e mallin n depo, pr transportin transit (t kalimit npr vendin
ton pr n vendet tjera). N fund jan dispozitat pr kundrvajtjet doganore dhe sanksionet e kundrvajtjeve. Prej ksaj mund t konkludohet se pothuajse gjith problematika e puns doganore sht
prfshir n Ligjin pr doganat.
TERRITORI DOGANOR
Me territorin doganor nnkuptohet nj territor i caktuar i shtetit, i kufizuar me linj
doganore, me t drejt sovrane t rregullimit t politiks doganore dhe prcaktimin e normave
me t cilat jan t obliguar t gjitha subjektet gjat importit, eksportit dhe transitit, si dhe gjat
futjes dhe nxjerrjes s mallit prej territorin doganor dhe n territorin doganor ti prmbahen rregullimit
t prcaktuar.
Sipas rregulls, territori doganor i nj vendi prkon me territorin e tij shtetror, por mund t
ket edhe prjashtime prej ksaj, si jan prjashtimi doganor, bashkngjitja doganore dhe unionet
doganore dhe format tjera t organizimit.
Prjashtimi doganor sht pjes e territorit doganor t nj vendi, i ndar prej atij territori n
t cilin nuk zbatohet sistemi doganor i atij vendi. Nj prjashtim i ktill jan, p.sh., zonat e lira doganore,
shitoret (Free Shops) e lira doganore, m tej, depot e mallrave (consignment), etj.
Zonat e lira ekonomike jan prjashtim i vendit n territorin e s cilit gjenden. Ajo sht pjes e
territorit vendor i cili nga aspekti ligjor i takon nj vendi tjetr, ngjashm me hapsirn n t ciln jan
ambasadat e juaja.
Bashkngjitja doganore sht pjes e territorit doganor i cili sht bashkangjitur nj territori
doganor t nj vendi tjetr n t cilin zbatohen dispozitat e vendit t cilit i sht bashkngjitur.
Unioni doganor bashkim doganor i m tepr territoreve doganore t pavarura kombtare (m
tepr shtete) n nj territor doganor me nj tarif. Midis shteteve n kt rast ekziston linj doganore
edhe pse ekziston kufi shtetror.
Territori doganor i RM-s e prfshin territorin toksor, ujrat territoriale dhe hapsirn ajrore
mbi territorin e shtetit dhe kufirit shtetror t RM-s. Kjo sht shnuar me linj doganore e cila sht e
barabart me kufirin shtetror. N pajtim me traktatet ndrkombtare, territori i jon doganor mund t
shtrihet edhe n pjes t territorit t shteteve tjera.
LINJA DOGANORE
Linja doganore sht linj e cila i lidh pikat e skajshme t territorit doganor n vend. Ajo
linj, si sht ajo me linjn ton doganore, zakonisht prkon me kufirin shtetror.
Linja doganore sht me rndsi thelbsore sepse me at kufizohet linja jon prej linjs s
territorit doganor t vendeve tjera. Me at prcaktohet edhe korniza e veprimit t legjislacionit ton
doganor vendor.
VENDKALIMI KUFITAR DOGANOR
Vendkalime kufitare doganore jan vendet pr kalimin e linj doganore, respektivisht pr
kalimin e kufirit shtetror. Vetm n ato vende sht e lejuar kalimi i kufirit, prve nse nuk ka pr-
213
jashtime. N qarkullim, respektivisht komunikacion dallojm dy lloje t kalimeve: kalime n qarkullim

kufitar dhe kalime n qarkullim ndrkombtar.
Kalimet n qarkullimin kufitar jan t menduara pr kalimin e linjs doganore n qarkullim lokal kufitar dhe qarkullim dypalsh nga ana e personave t cilt e kan at t drejt n baz t
ligjit ose traktatit ndrkombtar t transportojn mall doganor. Tek qarkullimi dypalsh t drejtn e kalimit e kan personat t cilt jetojn n territorin doganor n vendin ton, p.sh., n afrsi t Gjevgjelis
dhe t cilt kan pron n territorin e shtetit fqinj, p.sh., n Greqi. Kta qytetar t ktij territori kan t
drejt t nxjerrin dhe t fusin inventar, far pr mbjellje, mall, etj.
Qarkullimi m i madh prmes linjs doganore realizohet prmes kalimeve doganore t cilat
shfrytzohen n qarkullimin ndrkombtar. Kalimet n kt qarkullim n varsi prej llojit t transportit ndrkombtar ndahen n kalime toksore (rrugore dhe hekurudhore), ujore (detar, t liqenit dhe
lumenjve), ajrore dhe postare.
Kalimet n komunikacionin rrugor toksor jan afrsi direkte ku takohen linja doganore
dhe rruga. N komunikacionin hekurudhor ai sht stacioni i par ose eventualisht i dyt hekurudhor i
linjs doganore gjat hyrjes n territorin doganor vendor. Ndrsa kalimet doganore n komunikacionin
ndrkombtar ujor dhe ajror jan vendosur n limanet pr komunikacionin ujor dhe aeroportet pr
at ajror t cilat jan t pranuara. N komunikacionin postar kto kalime jan n postat pr doganim,
p.sh., tek ne ajo sht Posta Shkup dhe Posta Manastir. Ekzistojn edhe kalime prmes t cilave transportohet vetm mall i cili i nnshtrohet kontrolleve t veterinaris dhe patologjike pr bim.
Vendkalimet doganore kufitare n vendin ton i prcakton Qeveria e Republiks s Maqedonis.
RAJONI DOGANOR KUFITAR
Rajoni doganor kufitar sht pjes e territorit doganor n vendin ton ku ndrmerren
masa t veanta t mbikqyrjes doganore me qllim t pengohet fardo keqprdorimi me
mallin doganor. Rajonit doganor kufitar i jepet rndsi e veant pr shkak t afrsis s kufirit, linjs
doganore, vendkalimeve kufitare, ku kryhen pun n lidhje me mbrojtjen dhe kontrollin doganor.
Dogana e rajonit doganor kufitar varet prej asaj ku shtrihet linja doganore (tok, uj) dhe n baz
t asaj rajoni doganor kufitar mund t ndahet n: toksor, detar, i liqenit dhe lumenjve dhe ajror.
Rajoni doganor kufitar toksor sht pjes e rajonit doganor i cili shtrihet prej linjs doganore
n tok drejt brenda rajonit doganor vendor n gjersi t prcaktuar me ligj. Gjersia e rajonit ton
doganor kufitar n tok sht 15 km. prej linjs doganore n brendsi t territorit ton shtetror.
Rajoni doganor kufitar i liqeneve sht pjes e territorit doganor i cili shtrihet prej linjs
doganore (kufirit shtetror) n uj deri n bregun e toks (numr i caktuar i kilometrave) s liqenit drejt
brendsis s rajonit doganor vendor n gjersi t prcaktuar me ligj. Ky rajon i liqeneve kufitare n vendin ton e prfshin gjith siprfaqen toksore e cila i takon rajonit ton doganor (prej linjs doganore
n uj deri n breg) dhe rajoni toksor i cili shtrihet prej bregut drejt brendsis n gjersi prej 5 km.
Rajoni kufitar i lumit i lumenjve kufitar sht pjes e rajonit doganor vendor i cili shtrihet prgjat linjs doganore n rrjedhn n drejtim t rryms s lumit deri n bregun e lumit (dhe numr i
caktuar i kilometrave) n thellsi prej bregut t lumit drejt brendsis s toks n gjersi (15 km) t
prcaktuar me ligj.
Rajoni doganor kufitar detar prbhet prej rajonit toksor, rajoni i brendshm detar dhe rajoni
i jashtm detar. Rajoni toksor shtrihet prej bregut prbrenda toks n gjersi t prcaktuar me ligj.
Rajoni detar i brendshm dhe i jashtm prcaktohet prej t a.q. linj themelore.
214
Linja themelore sht linja e cila i lidh pikat skajore t rryms m t ult detare (trheqja e
ujrave detare gjat batics dhe zbatics), n bregun detar t toks dhe ishujve, m tej linja e cila i
mbyll gjiret dhe grykat e lumenjve t cilat derdhen n det dhe linjat t cilat lidhin pikat e prcaktuara
sakt. Ujrat e brendshme detare shtrihen prej linjs themelore drejt bregut t toks, respektivisht i
prfshin siprfaqen ujore dhe ishujt prej linjs themelore deri n bregun e toks. Deti territorial sht
rajon detar prej linjs themelore drejt detit t hapur n gjersi t prcaktuar me ligj.
Zona e t drejtave speciale ose rajoni i jashtm detar sht rajon ujor i cili shtrihet prej kufirit
t brendshm t detit territorial drejt detit t hapur n gjersi t prcaktuar me ligj, kurse n pajtim me
t drejtn ndrkombtare.
Me det t hapur nnkuptojm siprfaqen ujore e cila bie n ujrat territorial t asnj vendi.
Shtrihet prej skajit t skajit t jashtm t zons s t drejtave speciale deri n bregun e toks dhe 5 km.
brenda n tokn prej bregut.
DETYRIMI DOGANOR DHE DETYRESIT DOGANOR

Me detyrim doganor nnkuptojm detyra ose obligimi i importuesit, respektivisht personi i cili
e fut ose pranon mallin t paguaj dogan.
Obligimi pr pagimin e dogans sht i kushtzuara prej kategoris s importit, sipas rregulls,
obligimi i pagess s dogans pr mallin i cili importohet paraqitet n ditn kur mallin e kalon linjn doganore. Prej ksaj rregulle t prgjithshme ka disa prjashtime: 1) Pr mallin e bler n depot e
mallrave46, obligimi pr pagesn e dogans paraqitet n ditn kur blersi e ka marr mallin prej depos
s mallit (consignment); 2) Pr mallin t cilin prkohsisht sht importuar n rajonin ton doganor,
obligimi pr pagesn e dogans paraqitet n ditn kur sht paraqitur deklarat doganore importuese
pr doganim definitiv t atij malli doganor.
Shuma e dogans dhe e pagesave tjera t cilat paguhen pr mallin i cili sht importuar bhet
n pajtim me dispozitat t cilat kan qen n fuqi n ditn kur malli e ka kaluar linjn doganore, pr
anijet kur sht lshuar flet e prkohshme lundruese, pr mallin e depos s konsigmentit n ditn
kur blersi e ka marr mallin, kurse pr import t prkohshm n ditn kur malli m sht doganuar.
Malli i cili nuk i nnshtrohet pagess s dogans: 1) Malli i cili eksportohet prej rajonit ton
doganor nse me tarif doganore nuk sht parapar pages e dogans; 2) Malli i cili prmes rajonit
ton doganor kalon, transportohet transit, sepse nuk sht menduar pr tregun ton; 3) Kur malli i eksportuar prej vendit ton n nj vend t huaj kthehet prap n vendin ton, sepse nuk sht shitur ose
nuk prgjigjet me kualitetin, asortimenin e t ngjashme me kushtet e kontraktuara me partnerin e huaj,
etj.; 4) Mallin t cilin qytetart tan e kan eksportuar dhe i cili njher sht doganuar dhe i njjti kthehet prap; 5) Dokumente t pranuara ose t drguara n lidhje me prokurime publike ndrkombtare,
konkurse, etj. dhe n raste tjera.
Obliguesi doganor sht person fizik ose juridik i cili sht i obliguar t paguaj dogan t
mallit t cilin e importon ose eksporton. Ajo mund t jet shoqri tregtare, ndrmarrje, person tjetr
juridik, organ shtetror, etj., ose qytetar.
Obligues doganor sht personi n emrin e t cili sht dokumenti pr transport (fletngarkes, konsoman dhe t tjera). Lista pr transport mund t bartet n vozitsin ose shpediterin. N
praktik m shpesh sht shpediteri. Marrdhnia midis importuesit dhe shpediterit rregullohet midis
atyre dyve me kontrat t veant t nnshkruar.
46 Ato jan depo n t cilat dorzohet malli i komisionarit pr ruajtje ose n dorzim, respektivisht dorzim komisionit n prgjithsi.
215
Pr mallin i cili importohet ose eksportohet, pranon ose drgon, kriter nuk sht dokumenti, por personi i cili e importon ose eksporton mallin n rajonin ton doganor, sepse punohet pr
qytetar i cili at mall e bart si bagazh persona e t ngjashme gjat kalimit t linjs doganore.
N rastin e par gjat importit ose eksportit t mallit, obliguesi doganor, zakonisht sht importuesi ose shpediteri dhe importohet mall komercial, kurse n rastin e dyt status t obliguesit doganor
fiton personi fizik i cili fut ose nxjerr mall prmes linjs doganore.
Pr mallin i cili sht humbur ose n nj mnyr tjetr sht zhdukur gjat rrugs, prej kalimit
t linjs doganore deri n dogann pranuese, obligues doganor sht transportuesi ose personi
tjetr i cili e ka marr mallin prej dogane.
DOKUMENTET N PROCEDUR DOGANORE

N procedur doganore pr llogaritjen dhe prcaktimin e bazs doganore dhe pr shumn e
dogans e cila duhet t paguhet prdoren dokumente t mallit dhe dokumente transportuese.
DOKUMENTET E MALLIT
Ato jan ato dokumente t cilat jan n lidhje me mallin i cili importohet dhe me rrjedhn e mallit, respektivisht procedurs n tregtin e jashtme. Dokumentet m t rndsishme t mallit jan: fatura,
specifikimi i mallit dhe lista e paketimit.
Fatura sht dokument komercial i cili drgohet deri te subjekti i cili duhet ta pranoj mallin. N
fatur shnohen t dhnat pr mallin i cili sht porositur: lloji, sasia dhe vlera e prgjithshme, mund
edhe t dhna tjera nse jan parapar me kontratn pr shitblerje. Nse kontrata realizohet n etapa
me m tepr drgesa pr seciln prej atyre drgesave drgohet edhe fatur.
N tregtin e jashtme prdoren fatura t ndryshme, p.sh., fatur paraprake n t ciln shnohen
vetm elementet e ndryshme. Pas prcaktimit edhe t elementeve tjera prgatitet dhe drgohet fatur
definitive. Praktikohet edhe profaktur, si nj lloj i oferts e cila nuk e obligon t porositet ose paguhet
malli.
Specifikimi i mallrave paraqet list e mallit t porositur sipas llojeve, i cili i bashkngjitet faturs
ose dokumenteve tjera n qoft se n ato nuk mund t shnohen t gjitha llojet e mallrave.
Lista e paketimit sht dokument i ngjashm me tat t specifikimit. N list mallrat jan shnuar sipas llojeve t paketimit, n t bardha, n copa, paleta, etj. Ajo i bashkngjitet faturs.
Dokumentet transportuese, t cilat i bashkngjiten mallrave n transportin ndrkombtar si
mjet provues pr rregullimin e raporteve midis porositsit dhe transportuesit t mallit. Numri i ktyre
dokumenteve varet prej numrit t subjekteve t cilat marrin pjes n at pun, prej llojit t transportit,
numrit t ngarkesave, respektivisht bartjeve t mallit prej nj lloji n llojin tjetr t transportit t mallit prej vendit t drguesit (prej t cilit furnizohet) deri te selia e pranuesit t mallit. Kto dokumente
veanrisht jan t rndsishme gjat zbatimit t procedurave pr doganimin e mallit prej t cilit shihet
vlera e mallit, si p.sh., harxhimet pr transport, shkarkim, ngarkim t mallit dhe t tjera. Dokumentet
transportuese jan t prgjithshme dhe t veanta.
DOKUMENTET TRANSPORTUESE (T PRGJITHSHME DHE T VEANTA)
Dokumentet e prgjithshme transportuese jan listat e ngarkesave t cilat i japin transportuesit gjat marrjes s mallit pr transport n lloje t caktuara t transportit ndrkombtar. N transportin detar, konosmanin detar, n at ajror listn e ngarkess s avionit, n at hekurudhor itinerar
216
hekurudhor (CIM), n at toksor listn e ngarkess me kamion (CMR), n at lumor konosman

lumor, n transport t liqenit lista e ngarkess n liqen, n transportin e kombinuar m tepr list
transportuese modale, etj.
Dokumentet e veanta transportuese jan ato t cilat jan parapar me konventat ndrkombtare. T tilla jan, p.sh., librezat (kranet) TIR, t parapara pr n komunikacionin ndrkombtar rrugor.
Me TIR kranet (librez) transportohen mallra t mbyllura n automjetin motorik rrugor, si dhe mallrat
kaba (fatkeqsi dhe masive) q nuk mund t mbyllet n automjet, me kusht t jen t shnuara me
shenja doganore.
DOKUMENTET DOGANORE
N grupin e dokumenteve doganore bjn pjes t gjitha llojet e deklaratave doganore t cilat
detyrimisht parashtrohen deri te organet doganore n procedurn pr doganim. Mostrat e deklaratave
doganore prej m para sht prcaktuar me akt juridik. N dokumente doganore bjn pjes: Dokumenti i vetm doganor, Deklarata eliminuese dhe Deklarata pr vlern doganore t mallit.
Dokumenti i vetm doganor (DVD) sht pr m tepr qllime dhe pr n shumicn e sistemeve doganore, respektivisht zbatohet n t gjitha llojet e tregut ndrkombtar t mallrave dhe t
gjitha llojet e sistemeve doganore, konkretisht, pr import prfundimtar n t gjitha llojet e konsumit,
import dhe eksport i rregullt, pr eksportet e prkohshme, respektivisht import t prkohshm, pr
vendosjen e mallrave doganore sipas mbikqyrjes doganore, pr transit, etj. Ky dokument prpilohet
n formular autokopjim, n prbrje t tet fletve prej deri 8, prej t cilave me ndarje kryhen pjes t
ndara n varsi prej veprimit n procedur konkrete (lloji i transaksionit dhe regjimi doganor). Me ndihmn e ktij dokumenti ekziston mundsi pr kontrollimin efikas t doganimit t mallit, t kryhen t
gjitha veprimet e nevojshme n procedur.
Deklarata prmbledhse (prbashkt) parashtrohet deri te organi doganor kur malli duhet t
vendoset n kontroll. Deklaratn e paraqet ai i cili e fut mallin n rajonin doganor vendor ose personi n
t cilin ka kaluar ky obligim pr bartjen e mallit sipas futjes n rajonin doganor.
Mostra e deklarats prmbledhse prbhet prej tri fletve prej t cilave njra pr organin e
dogans, njra pr kontroll dhe fleta pr personin prgjegjs t cilit i sht dhn leje prej organi
doganor prkohsisht t ruaj mallin. Me kt deklarat prcaktohet nse sht ai malli i cili sht dhn n ruajtje.
Deklarata pr vlern doganore t mallit sht dokument themelor doganor pr prcaktimin
e vlers doganore t mallit i cili paraqet baz pr llogaritje t shums s dogans ad valorem dhe
pagesat tjera doganore. Formularin e ksaj deklarate e plotson obliguesi doganor, ose personi i autorizuar prej tij, kure e verifikon me nnshkrimin e personit zyrtar t dogans sipas kontrollit t kryer.
N deklarat shnohen t dhna pr neto vlern e mallit, shpenzimet e cilat llogariten n vlern
doganore t mallit. Vlera doganore prcaktohet kur n vlern e mallit do t shtohen shpenzimet
e cilat merren gjat llogaritjes (transportuese, pr sigurim, pr ambalazh, provizionet e paguara pr
ata t cilt kan ndrmjetsuar n gjetje dhe shpenzimet tjera, me zbritjen e shpenzimeve t cilat nuk
llogariten n vlern doganore t mallit, p.sh., shpenzimet pr monitorim, kamat, etj.).
DOKUMENTE TJERA
N kt grup t dokumenteve mund t numrohen: dokumentet e lidhura me sigurimin e mallit,
dokumente pr prejardhjen e produktit, dokumente me t cilat sht prmirsuar qarkullimi i jashtm
tregtar.
217
Dokumente pr sigurimin e mallit n tregtin e jashtme me polisat pr sigurim. Polisa sht

dokument i lshuar prej organizats s sigurimit, shoqris tregtare, kompanis, etj. N t ciln sht
shnuar mnyra dhe kushtet e sigurimit, t dhnat pr mallin, pr mjetin transportues, rreziqet, lartsin e premis dhe t tjera.
Dokumente pr vrtetimin e prejardhjes s produkteve lshohen me krkes t eksportuesit
me qllim t provoj prejardhjen, pr shfrytzimin e preferencave t caktuara, p.sh., pr import pa
dogan. M shpesh t prdorura t ktij lloji jan: Certifikata pr prejardhje (Certificate of orizin) dhe
EUR.1. T dhnat t cilat shnohen n at jan t njjta. E plotson eksportuesi, kurse e vrteton personi
zyrtar i organit doganor.
Dokumente me t cilat prmirsohet qarkullimi i jashtm tregtar jan p.sh., vrtetimet e ndryshme, vendimet, lejet, etj. T lshuara nga ana e organeve kompetente t administrats
shtetrore, p.sh., ministrit, kurse edhe organet tjera me t cilat prmirsohet eksporti, importi, transporti i mallrave, zakonisht nse i nnshtrohen disa masave me t cilat bhet kufizim.
Vendimet pr kontingjentin e ndar dhe leje jan dokumente t lshuara prej organeve kompetente t administrats shtetrore, p.sh., Ministria e ekonomis, me t cilat mundsohet eksport dhe
import t mallrave t cilat jan t shprndara n forma dhe mnyra t mallrave t kontingjentit dhe leje.
Vrtetimi pr korrektsin sanitare-shndetsore, veterinare dhe fitopatologjike t artikujve
dhe sendeve pr nevoj t prgjithshme, t kafshve dhe bimve lshohen gjithashtu prej organeve
dhe institucioneve kompetente, shrbimeve inspektuese dhe t tjera me t cilat vrtetohet se mallrat
jan t shndetshm.
218
PROCEDURA DOGANORE
PROCEDURA DOGANORE
ORGANIZIMI DHE KOMPETENCA E SHRBIMIT DOGANOR
Shrbimi doganor sht veprimtari administrative shtetrore e lidhur me ekzekutimin e dispozitave me t cilat rregullohen punt tregtare t jashtme, revizore, fiskale dhe llojet tjera t puns.
Aktivitetet e tij themelore jan: pagimi i doganave, taksave, mbrojtjen e ekonomis vendore, mbrojtjen
e mjedisit njerzor, mbledhjen e informatave statistikore, lehtsimin e tregtis, mbrojtjen e t drejtave
t pronsis intelektuale, mbrojtja e trashgimit kulturor dhe tjera.
Shrbimi doganor sht e organizuar si drejtori doganore e cila paraqet organ (organizat) t
administrats shtetrore, kompetente pr kryerjen e punve t veprimtaris doganore n pajtim me
dispozitat doganore dhe dispozitave tjera me mas t kontrollit pr zbatimin e tyre t drejt.
Detyra kryesore e Drejtoris doganore sht t kryej kontroll mbi mallin dhe personat si dhe
automjetet kur hyjn, e kalojn ose lshojn territorin e shtetit ton.
Kompetenca e drejtoris doganore si fushveprim i punve dhe detyra prfshin:
- Llogaritje dhe pagesn e shpenzimeve importuese dhe eksportuese, tatime, akciza dhe shpenzimet tjera t prcaktuara me ligj;
-
Udhheqjen e procedurs administrative pr lndt administrative doganore;
- Kryerja kontroll n futjen dhe nxjerrjen e t hollave efektive vendore dhe t huaja, eqe, letra me
vler dhe ar monetar n qarkullimin rrugor, qarkullimin e mallrave, qarkullimin postar;
-
Pagesn e dnimeve t detyrueshme;
- Pengimin e kundrvajtjeve n procedurn doganore dhe pengimin dhe mbulimin e kundrvajtjeve revizore, m lidhje me kontrollin revizor;
- Hetim, pengim dhe mbulim t kundrvajtjeve doganore dhe inicimin e procedur pr ato para
gjykats kompetente;
-
Prgatitjen e akte juridike t puns doganore;
Zbatimin e dispozitave t puns s jashtme tregtare;
Sigurimin e t dhnave pr import dhe eksport pr hulumtime statistikore;
- Organizimin e sistemin doganor dhe informativ pr kmbim, ndjekje dhe standardizim t t dhnave me organet dhe institucionet shtetrore n dhe jasht vendit si dhe pun t tjera;
Drejtoria doganore sht n prbrje t Ministris s financave e cila kryen mbikqyrje mbi
punn e saj. Me drejtorin doganore udhheq drejtori i emruar prej Qeveris s Republiks s Maqedonis.
Punt dhe detyrat e drejtoris doganore kryhen n disa sektor (p.sh., pr sistem doganor, pr
kontroll dhe hetime, pages pr raste konkrete, etj.) dhe m tepr dogana. Me sektort udhheqin ndihmsit e drejtorit. N sektor ka seksione dhe shrbime si njsi m t vogla organizative t brendshme.
219
PROCEDURA DOGANORE
Doganat jan njsi rajonale t themeluara pr pun n nj rajon m t madh, p.sh., Shkup,
Manastir, Gjevgjeli, Kumanov dhe Shtip. Me dogann udhheq drejtori. N rajonet pr t cilat jan
themeluar dogana kan zyra me t cilat udhheqin shefat.
Npunsit doganor (t drejtat dhe obligimet)
Npunsi doganor sht person i punsuar n drejtorin e dogans i cili sht me uniform
ose sht me autorizime t posame dhe i cili kryen pun t caktuara ose detyra t prcaktuara me
akt juridik.
N varsi prej shrbimit t cilin e kryejn ata jan t ndar n: npuns doganor udhheqs,
profesional dhe administrativ.
Npunsit doganor e kan kt autorizim, respektivisht t drejt:
- T legjitimojn dhe t prcaktojn identitetin e do personi i cili hyjn ose del prej zons s kontrolluar doganore;
- T bjn kontrollimin dhe shqyrtimin e mallit, mjetet transportuese dhe bartse t udhtarve t
cilt hyjn dhe dalin prej zons s kontrolluar doganore;
- T krkojn t dhna dhe dokumente me t cilat disponojn organet dhe organizatat tjera
shtetrore;
- T krkojn drgimin e dokumenteve dhe t dhnave prej pjesmarrsve n procedur, kurse i
referohen procedurs s shrbimeve t tyre;
- Ndjekjen e kryersve t kundrvajtjeve doganore, kurse n rast jan prezent n kryerjen e
kundrvajtjes kan t drejt edhe t mbajn kryersin e kundrvajtjes n pajtim me kushtet e parapara
me ligj;
- T kryejn kontroll edhe t korrigjimeve t kontrolluara t lnds, sipas kushteve t parapara me
Ligjin pr dogan ose ligj tjetr;
- Prkohsisht t konfiskojn t holla vendore ose t huaja efektive, eqe, ar monetar dhe letra
me vler, nse shuma e tyre nuk e tejkalon maksimumin e lejuar t parapar me Ligjin pr pun me
deviza. Pr sendet e konfiskuara prkohsisht npunsi doganor prpilon procesverbal n baz t s
cili inicion procedur para gjykats kompetente, etj.
N vendin e puns zyrtare, derisa kryejn kontrollimin e njerzve, mjeteve transportuese ose
mallit, npunsit doganor mbajn veshje zyrtare. N t gjitha rastet tjera nse ka nevoj pr mbulim
ose pengim t kundrvajtjeve, mund t punojn edhe me veshje civile.
Npunsi doganor ka legjitimacion zyrtar dhe nse ai krkohet prej tij me at t bhet identifikimi. Npunsit doganor t cilt punojn n detyra operative ose punojn n vendkalime ndrkombtare kan t drejt t mbajn dhe t prdorin arm zjarri. Armn mund ta shfrytzojn n rast t
vetmbrojtjes, t ndalin personin i cili ka pr qllim t kaloj kufirin nse nuk ekziston mnyr tjetr
pr ta ndalur n qoft se nuk i respekton urdhrat e prsritura. N mnyr t ngjashme veprohet edhe
me ndalimin e automjetit dhe kafshve t cilat kan qllim t kalojn kufirin shtetror, etj. N raste t
ktilla e t ngjashme, npunsit doganor mund t krkojn ndihm dhe mbrojtje prej njsis policore
dhe ushtarake kufitare n veprimet e hetimit, kontrollit dhe eliminimit t kotranbands, mbulimin e
kundrvajtjes doganore dhe veprave t tjera t dnueshme.
Pr shkak t karakterit t ktill t puns, ata kan t drejt edhe n rritjen e pags. Kan t
drejt edhe n transport pa pages kur punojn n dhe n mjetin pr transport publik, si dhe t drejtn e sigurimit t ciln e kan udhtart t cilt paguajn transport me ato mjete.
220
PROCEDURA DOGANORE
MBIKQYRJA DOGANORE
NOCIONI, RNDSIA DHE NDARJA E MBIKQYRJES DOGANORE
Mbikqyrja doganore paraqet prmbledhje t masave dhe veprimeve me t cilat sigurohet
zbatimi i dispozitave doganore dhe tjera mbi mallin i cili importohet, transportohet transit ose
eksportohet prmes rajonit doganor t Republiks s Maqedonis, me qllim t pengohet do veprim i paautorizuar me mallin doganor nga ana e obliguesve doganor, si dhe t sigurohet identiteti i
mallit doganor deri n prfundimin e procedurs doganore.
Me t qenit identik t mallit nnkuptohet ai, t mbetet i njjt n trsi, n llojin e njjt, asortiment, sasi dhe kualitet n pajtim me llojin e procedurs doganore e cila mund t jet e rregullt, e
shkurtr, transitore dhe me efekt ekonomik.
Mbikqyrja doganore dhe kontrolli realizohet n kto forma t veprimeve t procedurs
doganore: e rregullt, e shkurtr, transitore dhe procedur me efekt ekonomik.
Procedura e rregullt sht procedur e zakonshme n t ciln ndrmerren t gjitha veprimet
e nevojshme dhe masat doganore t lidhura me doganimin e mallit dhe t udhtarve.
Procedura e shkurtr, e cila pr dallim prej asaj t rregullts sht shum m e shkurt, udhhiqet
n qarkullimin ndrkombtar t udhtarve pr doganim t mallit dhe t udhtarve t cilt e mbajn
mallin (sendet, teshat) me vete.
Procedura transitore doganore udhhiqet pr doganim t mallit t huaj i cili nuk i nnshtrohet
pagess dhe i cili transportohet prmes rajonit ton doganore jasht vendit. Nj procedur e ktill
udhhiqet edhe pr mallin e vendit t menduar pr eksport, pr t cilin, paraprakisht jan br t gjitha
formalitetet e nevojshme doganore.
Procedura doganore me efekt ekonomik udhhiqet pr ruajtje doganore si dhe fisnikrim dhe
prpunim t mallit t vendosur n depo publike, nn kontrollin dhe mbikqyrjen doganore dhe, pr
vendosje dhe ruajtje t prkohshme t mallit t importuar.
Mbikqyrja doganore prfshin: 1) ruajtjen dhe kontrollimin e mallit doganor; 2) zbatimin e
mallrave doganore; 3) vendosjen e etiketave doganore; 4) marrjen e mostrave, vizatime, fotografi ose
t dhnat tjera me t cilat sigurohet identiteti, respektivisht pandryshueshmria e mallit; 5) kontrolli i
bagazhit personal dhe sendet, si dhe kontroll personal t udhtarve t cilt e kalojn linjn doganore
dhe 6) kontroll t mjeteve transportuese dhe t personelit vozits, respektivisht ekuipazhin.
Me masat e kontrollit doganor, respektivisht mbikqyrjes doganore, si u fol m lart, organet
doganore jan t autorizuara t pengojn veprim t paautorizuar me mallin doganor, t sigurojn t
mbetet identik ku sht prfshir edhe kontrollit personal i udhtarve dhe personeli i vozitjes. Organet
doganore n procedurn pr mbikqyrje jan t obliguara t sigurojn efikasitet t plot, me vazhdimsi, respektimin e personit dhe dinjitetin mbi t cilt zbatohet (kontrollin personal t udhtarit e kryen
personi zyrtar i gjinis s njjt).
Si tanim e dim lnd e mbikqyrjes doganore sht malli doganor i cili importohet, transportohet transit dhe eksportohet me mjetet transportuese rrugore: automjetet, hekurudhor, bagti,
personeli i vozitjes dhe udhtart t cilt e kalojn linjn doganore, mjetet transportuese t komunikacionit ujor (detar, lumor: n lumenj, liqene kufitare), si p.sh., anijet dhe mjetet tjera pr lundrim dhe
personeli dhe udhtart e tyre dhe n fund, mjetet ajrore (aviont), personeli dhe udhtart e tyre.
D.m.th., lnd e mbikqyrjes doganore sht i gjith malli doganor pavarsisht nse sht
mall doganor komercial ose pr prdorim personal, respektivisht pr nevojat e amvisris dhe t
221
PROCEDURA DOGANORE
gjith udhtart dhe ekuipazhi i mjeteve transportuese dhe bartse. Udhtart dhe ekuipazhet i nnshtrohen mbikqyrjes doganore vetm me qllim t shihet, nse ato gjat kalimit bartin mall doganor.
Me dispozitat doganore jan parapar edhe disa lirime doganore t cilat nuk i nnshtrohen
mbikqyrjes doganore, si p.sh., anijet dhe disa objekte lundruese t organeve pr pun t brendshme,
avion vendor dhe t huaj, etj. N vendet t cilat dalin n det ose npr t cilat kalojn lumenj lundrues,
nuk i nnshtrohen mbikqyrjes doganore, p.sh., anijet vendore dhe t huaja me flamuj ushtarak detar
dhe anijet t cilat lundrojn n lumenjt ndrkombtar n t cilat sipas traktateve ndrkombtare nuk
mund t kryhet mbikqyrje doganore.
Mbikqyrja doganore mund t ndahet n lloje sipas m tepr kritereve.
Sipas vendit ku kryhet n: 1) mbikqyrje doganore n vet kufirin dhe 2) mbikqyrje doganore
brenda prej kufirit, pas kalimit t mallit n linj doganore deri te doganimi gjat transitit ose eksportit.
N varsi prej asaj q transportohet, mbikqyrja doganore n qarkullimin e mallit, sipas llojit
t komunikacionit mund t ndahet: 1) mbikqyrje doganore n komunikacionin rrugor, 2) mbikqyrje doganore n komunikacionin nntoksor; 3) mbikqyrje doganore n komunikacionin ujor dhe 4)
mbikqyrje doganore n komunikacionin postar.
Mbikqyrja doganore mund t ndahet n: 1) Mbikqyrje doganore n qarkullimin lokal kufitar
dhe 2) mbikqyrje doganore n qarkullimin dypalsh n t cilin si pronar paraqiten persona prej
vendeve kufitare dhe persona t brendsis.
Mbikqyrjen doganore e kryejn doganat dhe zyrat e tyre. Si mjet, respektivisht instrumente pr kryerjen e mbikqyrjes shrbejn cilsi doganore dhe dokumente doganore.
PROCEDURA ADMINISTRATIVE DOGANORE

Procedura administrative doganore sht lloj i veant i procedurs administrative. Ajo paraqet
prmbledhje t rregullave juridike t veprimit me t cilat jan prcaktuar punt dhe format e tyre t cilat
n procedur i ndrmarrin organet doganore, palt dhe pjesmarrsit tjer n procedur, pr sjelljen e
vendimit prfundimtar.
Lnd e procedurs administrative jan ligjet dhe dispozitat tjera si dhe traktatet ndrkombtare me t cilat sht rregulluar kjo sfer, veprimet e cilat i ndrmarrin dhe aktet me t cilat i sjellin
organet doganore n zbatimin e mbikqyrjes doganore, doganimi i mallit dhe zbatimi i veprimeve
tjera t prcaktuara me ligj nga sfera e doganave.
Procedura administrative doganore me t ciln sht rregulluar materia doganore sht e lidhur ngusht me procedurn e prgjithshme administrative. Prandaj, dispozita t caktuara dhe parime
prej Ligjit t procedurs s prgjithshme administrative zbatohen dhe t procedurs administrative
doganore, p.sh., drgimi i vendimit.
Palt n procedur administrative doganore jan: t nevojshme ose kryesore dhe eventuale
ose ndihmse. Palt kryesore jan t detyrueshme pa t cilat nuk mund t ekzistoj procedur, ndrsa
pjesmarrsit eventual paraqiten kur do t jet nevoj.
Pjesmarrsit kryesor n procedur administrative doganore jan organe doganore t cilat udhheqin me procedurn dhe ndrmarrin veprimeve t caktuara zyrtare dhe palt t cilve iu referohet procedura. N kategorin e pjesmarrsve eventual jan prfshir: dshmitart, ekspertt, interpretuesit, etj.
Drejtoria doganore dhe doganat t cilat jan n prbrjen e tij jan pjesmarrs kryesor
kompetent t udhheqin dhe sjellin akte konkrete administrative n procedur doganore. Organet
doganore udhheqin me procedurn dhe kur do t paraqitet nevoja ndrmarrin masa dhe veprime pr-
222
PROCEDURA DOGANORE
katse prmes npunsve t autorizuar t punsuar n kto organe. Prandaj, duhet t mbahet llogari
pr interesat e palve dhe pjesmarrsve tjer n procedur, kuptohet nse ato nuk jan n kundrshtim me interesin publik.
Pal n procedur doganore mund t jet do person, fizik ose juridik me krkesn e t cilit
iniciohet procedura ose kundr t cili iniciohet procedura. Prve personave fizik dhe juridik, pal n
procedur mund t jet edhe nj organizat qeveritare ose joqeveritare, organ shtetror dhe tjer,
nse ashtu sht prcaktuar me ligj. N praktik si pal n procedur doganore, m shpesh paraqiten
qytetart dhe shoqrit tregtare, t regjistruara pr pun tregtare t jashtme dhe firmat e regjistruara
pr transport t mallrave dhe shpendicion ndrkombtar.
T drejta dhe detyra t caktuara n kt procedur mund t ken edhe organet tjera, si jan
prokurori publik, prokurori publik shtetror dhe t tjer, nse me pr kt jan t autorizuar me ligj.
Pr t marr pjes nj person si pal n procedur administrative doganore, ai duhet t plotsoj
edhe kushte t caktuara: 1) t ket aftsi t pals ose juridike (aftsi t ket t drejta dhe detyrime); 2)
t ket aftsi procedurale ose vepruese, kurse kjo d.m.th., n mnyr t pavarur ti ndrmarr punt dhe
detyrimet e nevojshme n procedur. Personat fizik, aftsin procedurale, respektivisht vepruese e fitojn
me arritjen e moshs madhore. Personat t cilt jan t rritur, kurse t cilve u sht marr aftsia vepruese
nuk mund t jen t aft proceduralisht; dhe 3) t ken legjitimim t pals ose real, respektivisht n rastin konkret pr t cilin udhhiqet procedur pr t drejtat, detyrimet ose interesin e tij. Legjitimimi i pals,
respektivisht real mund t jet aktiv dhe pasiv. Legjitimim aktiv t pals ka personi me krkes t t
cilit iniciohet procedura, ndrsa legjitimim pasiv t pals ka personi kundr t cilit udhhiqet procedura.
PRFAQSUESI DHE I AUTORIZUARI I PALS
Prfaqsuesi i pals n procedur sht personi i cili n vend t tij i ndrmerr veprimet e nevojshme, pa dallim nse pala sht me aftsi procedurale ose jo. Veprimet e cilat i ndrmerr prfaqsuesi
n procedur n emr dhe n llogari t pals, kan veprim t njjt juridik sikur i ndrmerr vet pala.
Sipas baz juridike prej t cils del legjitimimi procedural pr prfaqsim, prfaqsuesit ndahen
n prfaqsues ligjore dhe t autorizuar.
Prfaqsuesi ligjor mund t jet person fizik dhe prfaqsues ligjor pr person juridik. Prfaqsuesi ligjor pr person fizik i cili nuk ka aftsi procedurale dhe vepruese dhe nuk mund t ndrmarr veprime procedurale n procedur, ato veprime procedurale i ushtrojn prfaqsuesi i tij ligjor (prindrit
e fmijve t cilt nuk jan t rritur) ose kujdestari pr personat t cilt jan nn kujdestari. Personat
juridik gjithmon n procedur administrative doganore paraqiten prmes prfaqsuesve t autorizuar si jan sht rregulluar ajo me dispozitat pozitive.
I autorizuari sht person i cili e prfaqson paln n procedur doganore sipas dshirs s tij.
Ai sht i obliguar ti ushtroj punt e nevojshme n kuadr t autorizimeve t pals. Veprimet e cilat i
ndrmerr i autorizuari n kuadr t autorizimit kan veprimin e njjt juridik sikur i ndrmerr vet pala.
Megjithat, pa marr parasysh se pala ka caktuar t autorizuar, ai nuk e humb t drejtn, nse dshiron
edhe vet t jep deklarata n procedur.
I autorizuari prcaktohet me deklarat me shkrim ose gojore t pals dhe i autorizuari mund t
jet do person i cili ka aftsi procedurale ose vepruese, me kusht i autorizuari t mos jet pseudoshkrues.
Pala mund t angazhoj ndihms profesional n punt pr t cilat krkohet njohje profesionale,
i cili do ti jap ndihm profesionale kshilla (informata) pr lndn pr t ciln udhhiqet procedur.
Dshmitari sht personi i cili n procedur i jep organit kompetent prova t caktuara t cilat
personalisht i ka par, dgjuar ose n nj mnyr tjetr i ka msuar dhe pr t cilat duhet t dshmoj.
223
PROCEDURA DOGANORE
Eksperti sht person profesional i cili n procedur administrative organit para t cilit udhhiqet procedura i jep mendimin e tij profesional pr shtje t cilat jan me rndsi thelbsore pr
lndn e cila sht n procedur.
Interpretuesi sht person i cili ushtron prkthim n procedur nse pala nuk e njeh gjuhn n
t ciln udhhiqet procedura.
KOMPETENCA N PROCEDUR
Kompetenca n procedur doganore sht e ndar n: lndore dhe lokale (vendore).
Kompetenca lndore ose materiale, si e quajn disa, sht e drejt dhe detyr e organi doganor t
udhheq procedurn administrative doganore dhe t vendos pr ndonj shtje konkrete administrative.
Kjo kompetenc e organeve doganore sht e caktuar me dispozitat doganore n fuqi. Kompetenca lndore nga sfera e materies doganore juridike e doganave sht si m posht:
1) ushtrim direkt i shtjeve t mbikqyrjes doganore;
2) ushtrimin e shtjeve t lidhura me doganimin e mallit; dhe
3) udhheqja e procedurs administrative doganore n shkall t par.
Kundr do vendimi t sjell n procedur administrative nga ana e dogans n shkall t par,
pala mund t paraqes ankes deri te ministri i financave. Kundr vendimit t shkalls s dyt t ministrit pr financa mund t paraqitet padi deri te Gjykata administrative.
Doganat dhe komisionet e veanta t autorizuara t Drejtoris doganore, jan kompetente edhe
pr udhheqjen e procedurs pr kundrvajtje pr kundrvajtje doganore n shkall t par, pastaj, t
ushtrojn mbikqyrje mbi punt me deviza n komunikacionin rrugor me vendet e jashtme dhe shtje
tjera t cilat jan t prcaktuara me ligj.
Kompetenca lokale (vendore) paraqet t drejt dhe detyr t organit t dogans n nj rajon t caktuar doganor t udhheq procedur administrative doganore dhe pr kundrvajtje nga kompetenca e vet
lndore. do dogan mund t udhheq procedur vetm n rajonin e vet. Megjithat, n parim kompetenca
lokale e dogans n lidhje me mbikqyrjen doganore sht caktuar sipas vendit n t cilin sht futur mallit.
Sipas rregulls, kjo vlen pr doganat kufitare. Ngjashm sht edhe me procedurn e doganimit t mallit t
ciln e fusin persona fizik n qarkullim kufitar me vendet e jashtme. Me kompetenc lokale sht dogana ku
udhtari ka hyr, pa marr parasysh vendbanimin e tij t prhershm. Njjt sht edhe me kompetencn
lokale n lidhje me marrjes s lejes pr vendosjen e mallit doganor n ndonj prej vendeve doganore pr
vendosjen e nj malli t till sa i prket udhheqjes s procedurs pr kundrvajtje. Leje t ktilla lshon
dogana n rajonin e s cils duhet t vendoset malli, respektivisht dogana e cila e zbulon kundrvajtjen.
Megjithat, sa i prket procedur pr doganimin e mallit me kompetenc lokale do t jet ajo
dogan t ciln do ta zgjedh vet obliguesi doganor. Shoqrit tregtare dhe personat tjer juridik n
varsi prej nevojave, kushteve, kan t drejt t zgjedhin dogann ku do ta doganojn mallin.
Me qllim t lehtsohet puna e disa doganave kufitare dhe t mundsohet frekuenc m e madhe n komunikacion, Drejtoria pr dogan mund t caktoj kufizim sa i prket zgjedhjes s dogans
prej obliguesit doganor pr mallin e importuar t menduar pr brendsin e vendit ose pr doganimin
e mallit pr eksport i cili vjen prej brendis s vendit.
SJELLJA E VENDIMIT N PROCEDUR ADMINISTRATIVE DOGANORE
N procedur administrative doganore sillen dy lloje t vendimeve: aktvendim dhe konkluzion.
Aktvendimi sht akti administrative individual me t cilin vendoset pr shtjen kryesore admin-
224
PROCEDURA DOGANORE
istrative doganore, respektivisht pr t drejtn dhe interes ligjor ose pr obligim t pals n procedur.
Me konkluzion, pr dallim prej aktvendimit, vendoset pr shtje n procedurn t cilat paraqiten si
shtje ansore n procedur. Kshtu, p.sh., me aktvendim vendoset pals ti kthehet dogana e paguar
m tepr, ndrsa me konkluzion vendoset pr lartsin e shpenzimeve n lidhje me shtjen kryesore
administrative-doganore., nse pr kt nuk sht vendosur me vendim.
LLOJET E AKTVENDIMEVE DHE SJELLJA E AKTVENDIMIT
Aktvendimi mund t jet me shkrim, gojor, i plot ose i pjesrishm, i prkohshm dhe shtes.
Nga aspekti i sjelljes mund t jet me shkrim dhe gojor. Sipas rregulls, aktvendimi sillet n form
t shkruar. Aktvendimi n form gojore sillet n raste t veanta. Aktvendimi gojor kryhet menjher. Me
krkes t pals pr sjelljen e vendimit gojarisht dhe lshohet aktvendim me shkrim n afat prej 8 dit.
Me aktvendimin e plot ose aktvendimin pr shtjen kryesore nnkuptohet aktvendimi me t cilin
lnda e procedurs vendoset n trsi. Aktvendimi i pjesrishm sht aktvendim me t cilin vendoset vetm
ndonj shtje (pjes) n nj shtje administrative n t ciln, edhe ashtu ka m shum shtje pr t cilat organi duhet t deklarohet dhe t vendos. Por, ky aktvendim edhe pse sht i pjesrishm, ai n raport me mjetet
juridike dhe ekzekutimin llogaritet i pavarur, njjt si ai i ploti, respektivisht aktvendimi pr shtjen kryesore.
Aktvendimi shtes sht vendim i veant me t cilin zgjidhjen shtje t cilat nuk jan zgjidhur me vendimin e sjell paraprakisht, kurse jan me interes dhe rndsi pr paln. At e sjell organi
doganor sipas detyrs zyrtare.
Aktvendimi me t cilin prkohsisht zgjidhen disa shtje dhe raporte kontestuese t procedurs administrative doganore sht aktvendim i prkohshm. N kt vendim detyrimisht shnohet
se sht i prkohshm. Me prfundimin e procedurs me sjelljen e aktvendimit pr shtjen kryesore,
aktvendimi i prkohshm anulohet.
Si edhe do aktvendim tjetr n procedur administrative, ashtu edhe aktvendimi n procedur administrative doganore prmban: kontroll, diapozitiv, arsyetim, udhzim pr mjetin juridik
(ankes, padi), numr dhe nnshkrim t personit t autorizuar.
Edhe pse, duhet t dihet se me aktvendim si akt administrativ individual duhet t nnkuptohet
edhe plqimi, leja dhe t ngjashm t cilt si dokumente sillen prej organeve doganore n procedur
administrative doganore.
Si tham, konkluzione sht nj lloj i veant i vendimit i cili sillet n procedur administrative doganore n t ciln me vendimin vendoset pr shtjen kryesore, ndrsa me konkluzion vendoset
pr shtjet ansore n procedur. Konkluzione mund t jet fakultative dhe detyruese. Konkluzion
fakultative, mund por, edhe nuk sht patjetr t sillet, p.sh., konkluzion pr inicimin e procedurs.
Konkluzione detyruese gjithmon sillet, p.sh., konkluzion pr shpenzime n procedur administrative.
Kundr aktvendimit ose konkluzionit t dogans t sjella n procedur administrative doganore,
lejohet e drejta e ankess, respektivisht e mjetit juridik. Mjetet juridike ndahen n mjete juridike t
rregullta dhe t jashtzakonshme. Mjetet juridike t rregullta jan: kundrshtimi dhe ankesa, ndrsa
mjete juridike t jashtzakonshme jan: padia, krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris dhe t tjera.
Kundrshtimi paraqitet deri te organi i shkalls s par (dogan) pr t cilat ai edhe vendos,
p.sh., kundrshtim n procedurn e doganimit t mallit.
Ankesa paraqitet kundr aktvendimit t shkalls s par ose konkluzionit t sjell prej dogans n procedur administrative-doganore. Ankesa paraqitet deri te organi i shkalls s dyt, ai sht
ministri pr financa n afat prej 15 dit prej dits s pranimit t aktvendimit. Ankesn e paraqet person
fizik ose juridik i cili nuk sht i knaqur me vendimin e organit t shkalls s par, qoft n aspektin e
procedurs formale-juridike, qoft n aspektin e zbatimit material t dispozitave ligjore.
225
PROCEDURA DOGANORE
Aktvendimin n procedur administrative-doganore e sjell dhe nnshkruan udhheqsi (drejtori) i dogans. Megjithat, udhheqsi i organit doganor, sipas rregulls, autorizon npuns t punsuar
n dogan t udhheqin procedurn e cila i paraprin sjelljes s aktvendimit. Ata jan persona zyrtar pr
udhheqjen e procedurs dhe pr vendimmarrje.
Personi zyrtar duhet t jet objektiv, q t mund me sukses t zbatoj procedurn. N raste
t veanta personi zyrtar mund t shkarkohet edhe at: 1) nse n lnd paraqitet si pal, obligues
tatimor, prfaqsues ligjor, 2) nse me paln, prfaqsuesin ligjor ose t autorizuarin sht n farefisni,
3) nse ka marr pjes n procedurn e shkalls s par, etj. N kto raste personi zyrtar vet krkon
shkarkim. Shkarkimin e personit zyrtar mund ta krkoj edhe pala. Pala mund t krkoj shkarkimin
edhe kur ekzistojn supozime pr vendimmarrje t paanshme dhe objektive. Krkesa mund t jet e
arsyetuar. Me krkesn pr shkarkim, vendos udhheqsi i organit.
N mjete e jashtzakonshme juridike, prve tjerave jan edhe padia, krkesa pr mbrojtjen
e ligjshmris, etj. Padia paraqitet deri te Gjykata administrative e Maqedonis n afat prej nj muaj prej
dits s pranimit t aktvendimit.
Pala mund t krkoj edhe mbrojtja e ligjshmris. Krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris drgohet deri te prokurori publik.
VENDOSJA E MALLIT DOGANOR (DEPOT DOGANORE)

Vendosja doganore e mallit doganor paraqet deponimin dhe ruajtjen e mallit doganor n lloje
t ndryshme t hapsirave n baz t plqimit t organit doganor me zbatimin e masave t mbikqyrjes
doganore.
Depot doganore jan t ndara n publike dhe private. N depot doganore publike deponohet
mall i personave vendor dhe t jashtm pr t ciln prgjegjsia pr mallin mund t jet ose e vet
mbajtsit t mallit ose e depozituesit ose e organit doganor. Depot doganore private jan t menduara pr deponimi e mallit doganor e mbajtsit t depos doganore i cili mund, kurse nuk sht e thn
t jet pronar i depos.
Mbajtsi i depos doganore sht person t cilit i sht dhn leje pr pun me depo doganore
n kushte t caktuara pr at. Ai sht i obliguar ti siguroj kushtet e nevojshme pr ruajtjen e mallit, si
edhe kushte t veanta t cilat dalin prej lejes pr ruajtjen e mallit. Marrja e mallit jo gjithmon duhet t
jet nn mbikqyrjen doganore,
Depozitues sht personi i cili sht i obliguar t dorzoj mallin n depo doganore sipas
deklarats. Ai sht prgjegjs ti plotsoj t gjitha obligimet lidhur me ruajtjen derisa malli ruhet n
depo doganore.
Depoja doganore prbhet prej hapsirave t lokacionit t organit doganor. Hapsirat e depos
doganore jan t rrethuara dhe ato duhet t shnohen qart dhe t ndara prej llojeve tjera t hapsirave dhe hapsirave q t mund t dallohen.
Pr dallim prej depos doganore, strehimorja doganore sht hapsir e mbyllur ose hapsir e
rrethuar e mbuluar ose e pambuluar e cila shrben pr vendosje t prkohshme t mallit t importuar i cili nuk sht doganuar.
Depo konsignacion sht depo e themeluar prej nj firme vendore e regjistruar pr prfaqsimin e firmave t jashtme pr vendosjen e mallit t importuar t padoganuar n pronsi t nj
personit t huaj fizik ose juridik, kurse sht menduar pr shitje n tregun vendor.
226
PROCEDURA DOGANORE
PROCEDURA PR HAPJEN E DEPOS DOGANORE

Depoja doganore hapet n baz t lejes s sjell n procedur doganore prej organit kompetent
doganor.
Proceduara pr hapjen e depos doganore iniciohet me krkes t parashtruar me shkrim prej
personit i cili dshiron t hap nj depo doganore deri te organi kompetent. Krkesa prpilohet n
mostr t prgatitur prej prpara dhe t shtypur n t ciln n mnyr t detajuar jepen t dhnat
e nevojshme, posarisht pr llojin e depos doganore me prshkrim t detajuar t hapsirave, siprfaqeve dhe lokacionit.
Krkess i bashkngjiten kto dokumente t nevojshme: 1) certifikat prej regjistrit t gjykats
kompetente pr lndn n fjal; 2) skic dhe prshkrim teknik t hapsirave t menduara pr depon
doganore; dhe 3) deklarat t parashtruesit t krkess se jan siguruar hapsira dhe inventar, t nevojshme pr zbatimin e masave pr mbikqyrje doganore dhe pr doganimin e mallit n depon doganore.
N baz t krkess, nse jan plotsuar kushtet e parapara sa i prket hapsirave, lokacionit, se
ka nevoj ekonomike pr deponim dhe se mund t zbatohen masa t mbikqyrjes prej organit doganor,
drejtori i Drejtoris doganore do t lshoj leje pr hapjen e depos doganore. N leje shnohet organi
doganor prgjegjs pr mbikqyrjen doganore t depos.
PROCEDURA PR DEPONIM
Deponimi i mallit n depo fillon kur organi kompetent do t pranoj deklarat pr deponim. N
depo mund t ruhet mall i padoganuar, i doganuar dhe transit prej importit ose eksportit i cili
duhet t ruhet s paku nj vit. Afati i ruajtjes mund t vazhdohet. Nse nuk sht krkuar vazhdimi i
afatit, organi doganor mund mallin ta konfiskoj dhe ta shes.
ZONA E LIR DOGANORE

Ajo sht pjes e rrethuar dhe e shnuar e rajonit doganor t nj vendi n t cilin ushtrohen
veprimtari ekonomike t regjimit t veant doganor, respektivisht me shfrytzimin e privilegjeve
t caktuara. Importi i mallit n zonn e lir doganore sht i liruar prej pagess s dogans dhe shpenzimeve tjera doganore, si dhe prej disa llojeve tjera t kufizimit, me kusht malli t eksportohet n vendet
e treta.
Malli n zon qndron n mbikqyrje doganore, ku ka edhe shrbim doganor si njsi t dogans,
me qllim m shpejt t udhhiqen procedurat doganore. Zonat e ktilla themelohen n vende n t
cilat ka fluks t lart t mallit, zakonisht ku ka qendra t mdha tregtare dhe transportuese, vende t tilla
t prshtatshme jan limanet detare dhe aeroportet pr komunikacion ndrkombtar ajror dhe detar.
Jo m pak t rndsishme pr zonat e lira doganore jan qendra transportuese t mallit n komunikacionin rrugor, si sht me zonn e lir doganore Bunarxhik n afrsi t Shkupit.
N kto zona mund t organizohet ushtrimi i prodhimit, shrbimeve, qarkullim t jashtm
tregtar, vendosjen e mallrave, pun bankare, etj.
DOGANIMI I MALLIT
Procedura e doganimit t mallit sht nj prej fazave m t rndsishme, njkohsisht edhe faz
prfundimtare e procedurs administrative doganore.
227
PROCEDURA DOGANORE
Procedura pr doganimin e mallit bhet sipas krkess s pals ose sipas detyrs zyrtare. M
shpesh procedura pr doganim sht me krkes t pals.
Vet procedura e doganimit prfshin veprime t cilat realizohen npr faza, edhe at:
Paraqitja dhe pranimi i deklarats doganore
Deklaratn doganore e paraqet obliguesi doganor. Obliguesi doganor sht personi n emr t
t cilit sht dokumenti pr transport (fletngarkesa, konosman, etj.) ose personi n t cilin jan bartur
e drejta e dokumentit, respektivisht dokumenti pr transport ose ndonj personi tjetr. N praktik, m
shpesh personat e till t autorizuar t obliguesit doganor t paraqesin deklaratn pr doganim jan
firmat t cilat merren me shpedicion ndrkombtar.
Deklarata doganore sht dokument themelor doganor e cila paraqet krkes me shkrim
pr inicimin e procedurs pr doganim. Kjo do thot se doganimi kryhet n baz t atij dokumenti.
Deklarata doganore i prmban edhe t gjitha t dhnat pr veprimet zyrtare t cilat dogana i ka ndrmarr dhe prcaktuar n procesin e doganimit, si dhe vendim pr lartsin e dogans dhe shpenzimeve
tjera importuese e cila duhet t paguhet ose t caktoj lirim prej pagess s dogans dhe lloje tjera t
shpenzimeve. Ajo shrben edhe si burim i t dhnave statistikore dhe t dhnave tjera t nevojshme
pr ndjekjen e qarkullimit t jashtm tregtar t mallrave.
Deklarata doganore mund t ket edhe karakter t dokumentit kthyes doganor (pr doganimin e mallit pr eksport n dogan n brendsi t vendit, gjat transportit t mallit, ose gjat ripaketimit n nj dogan tjetr).
Deklarata doganore sht mostr me rubrika dhe kolona t prcaktuara e cila prbhet prej dy
pjesve. Pjesa e par e deklarats doganore n realitet paraqet krkes t obliguesit doganor pr
inicimin e procedurs s doganimit, ndrsa pjesa e dyt e deklarats sht e menduar pr punn
zyrtare t organit doganor.
Pjesa e par e deklarats prmban: 1) krkes t pals pr doganim t mallit; 2) emri i deklaruesit
dhe pronarit dhe shfrytzuesit t mallit; 3) dokumente doganore dhe tjera t cilat i bashkngjiten, pastaj;
4) t dhna pr mallin; 5) numri i automjetit; 6) sasia e mallit, numri dhe pesha neto, cop ose metr kub;
7) lloji i mallit; 8) vlera; 9) prejardhja e mallit; 10) vendi prej t cilit importohet, etj. N deklarat shnohet
edhe norma doganore e tarifs doganore n baz t s cils duhet t kryhet doganimi i mallit.
Deklarata doganore paraqitet n numrin e nevojshm t kopjeve, m shpesh n tri pr gjith
mallin i cili doganohet, pavarsisht nse i nnshtrohet pagess s dogans ose jo.
Megjithat, ekzistojn raste kur obliguesi doganor nuk ka obligim t paraqes deklarat
doganore. Obligim t till nuk kan kta persona: 1) Udhtart pr bagazhin personal t cilin e mbajn
me vete ose n mjetin transportues me t cilin udhtojn; 2) personat n qarkullimin lokal kufitar dhe
personat t cilt jan dy pronar t sendeve n qarkullim t cilt kan t drejt ti nxjerrin dhe fusin; 3)
pranuesit e materialit reklamues dhe mostra; 4) pranuesit ose drguesit e materialit filmik, televiziv dhe
materialit t ngjashm t incizuar pr emisione direkte prmes mjeteve pr informim publik (kinema,
televizione, shtyp); 5) Drgesat postare vlera e t cilave nuk tejkalon shumn e caktuar n denar, etj.
Q t mund deklaruesi n mnyr t sakt ta paraqes mallin n deklaratn pr n procedur t
doganimit dhe t prcaktojn t gjitha t dhnat e nevojshme, ai ka t drejt ta kontrolloj me qllim
t prcaktoj: llojin, sasin, kualitetin, sipas nevojs edhe t marr mostr. Kontrollim i ktill kryhet nn
mbikqyrje doganore dhe me leje t dogans.
Bashk me deklaratn paraqiten edhe dokumentet e nevojshme t parapara si kusht pr
doganim. Ajo m shpesh i faturohet furnizuesit t huaj, dokument pr transport (fletngarkes, konosman, etj.), leje t ndryshme dhe certifikata (leje, plqim, dokument pr prejardhjen e mallit, certifikat fito-patologjike dhe t veterinaris, etj.), fletparaqitje (dokument) pr lidhjen e shtjes juridike
228
PROCEDURA DOGANORE
(kontrata dhe tjera), dokument pr shpenzimet nse malli nuk sht bler, kufirin franko maqedonas
(shpenzimet pr transport, sigurim, etj.).
Gjat mallit t ktill t kontrolluar i cili nuk sht zyrtar, lshohet dhe dokument (certifikat)
pr klasifikimin e llojit t mallit, si dhe dhnien e mendimit (nse ka nevoj pr kt). Me krkes t
obliguesit doganor organi doganor mund t lshohet me kompensimin, dokument pr klasifikimin e
mallit n pajtim me tarifn doganore, si dhe mendim me shkrim pr klasifikimin e mallit n pajtim me
tarifn doganore.
PRANIMI I DEKLARATS DOGANORE
Deklarata kur n mnyr t rregullt do t plotsohet dorzohet n dogan. Pas pranimit t
deklarats dogana do ti bj kto kontrolle: 1) a sht e plotsuar deklarata n rregullt dhe e plot (me
kompjuter ose makin pr t shkruar), pa shkarravitje, plotsime dhe tjera; 2) a jan bashkangjitur t
gjitha dokumentet e nevojshme deklarats t lshuara prej organeve kompetente; 3) a sht e ndaluar
ose jo shnimi i importit dhe eksportit t mallit n deklarat; dhe 4) a prputhen t dhnat e dokumentacionit t bashkangjitur me t dhnat e deklarats doganore.
Nse deklarata sht me t meta dhe parregullsi ose nse nuk jan bashkangjitur disa prej dokumenteve t nevojshme, kjo do t konstatohet n vet deklaratn dhe kthehet te parashtruesi. Nse
parregullsit dhe t metat nuk largohen do t llogaritet sikur nuk sht parashtruar deklarata.
Nse parashtruesi i deklarats nuk i pranon vrejtjet e dogans, ai do t sjell konkluzion me t
ciln do t refuzohet deklarata si e parregullt.
Deklarata e cila sht e rregullt regjistrohet n librin pr deklarata t dogans, me shnimin e
numrit, dats, numrin e librit t depos dhe t tjera.
KONTROLLI ZYRTAR I MALLIT
Pas pranimit t deklarats fillon kontrolli zyrtar i mallit. Kontrolli mund t jet i plot ose i pjesrishm. Kontrolli, sipas rregulls, kryhet n prezenc t parashtruesit t deklarats. Me kontrollin
kryhet identifikimi i mallit prmes zbatimit t t dhnave t paraqitura n deklarat dhe dokumentet
e bashkangjitura me at me gjendjen e vrtet t mallit pr llojin, sasin, kualitetin, vlern, prejardhjen,
etj. si edhe a sht klasifikuar n mnyr t rregullt dhe t parregullt malli sipas gjendjes faktike sipas
norms tarifore prej tarifs doganore t ciln parashtruesi e ka paraqitur n deklarat.
Pr t prcaktuar gjendjen faktike, respektivisht reale kryhet hapje e paketimit, sipas nevojs
merren mostra (kopje) pr analizn e cilsive kimike, teknologjike dhe cilsive tjera, kryhen matje, merren prospekte, fotografi, vizatime dhe t tjera. E gjith kjo kryhet n prezenc t deklarats. N qoft se ai
e lshon kontrollin, personi zyrtar i dogans prpilon shnim pr at dhe vazhdon kontrolli i m tejshm.
Nse gjat kontrollit t mallit konstatohet se t dhnat e paraqitura n deklarat dhe dokumentet
tjera sa i prket, p.sh., kualitet, sasin, prejardhjen e mallit dhe t tjera jan n pajtim me deklaratn,
dogana do ti pranoj si t sakta dhe t saj dhe zyrtarisht do t kryej vrtetim (miratim).
Edhe pse, nse gjat kontrollit t mallit u konstatua se t dhnat prej deklarats dhe dokumentet
nuk jan t prshtatshme me gjendjen e vrtet t mallit dhe nse malli nuk sht i klasifikuar, sipas
norms s tarifs doganore, pr do t prpilohet procesverbal prej t cilit nj kopje i dorzohet parashtruesit t deklarats.
Deklaruesi nuk sht patjetr t pajtohet me rezultatin e dogans. Pr at ka t drejt t paraqes
kundrshtim deri te dogana me kusht mallin t mos jet marr prej dogana. Nse jan marr mostra,
229
PROCEDURA DOGANORE
malli mund t merret prej dogane edhe para sjelljes s aktvendimit sipas kundrshtimit. Me parashtrimin e kundrshtimit n kt rast iniciohet kontest tarifor-doganor.
Pas pranimit t kundrshtimit, dogana formon komision me detyr t kryej kontroll t prsritur,
respektivisht kontroll t mallit dhe t konstatoj gjendjen reale t mallit. Gjat ktij kontrolli mund t jet
prezent edhe deklaruesi. Komisioni rezultatin ia dorzon dogans n baz t cilit dogana sjell aktvendim.
Nse pr prcaktimin e gjendjes s mallit nevojiten, analiza kimike-bakteriologjike, teknologjike
dhe analiza tjera, ekspertiza dhe t tjera, dogana merr mostra t mallit t kontestuar dhe ato i drgon n
laboratori doganore. Rezultatet e analizs shrbejn n procedurn pr sjelljen e vendimit sipas kundrshtimit. Nse parashtruesi i kundrshtimit nuk pajtohet me rezultatin e laboratorit doganor, mund prej
organit doganor t krkoj n shpenzim t tij mostra e mallit, t analizohet n institucion tjetr profesional. Rezultatin e asaj analize organi doganor e vlerson gjat vendimmarrjes sipas kundrshtimit,
respektivisht ankesn. Parashtruesi i kundrshtimit, mund mallin t marr edhe para se t sjell vendim
sipas kundrshtimit, nse paguan dogan dhe shpenzime tjera importuese sipas rezultatit t dogans.
LLOGARITJA E PAGESS S DOGANS
Pas kontrollit t kryer t mallit, dogana kryen llogaritjen dhe pagesn e dogans dhe shpenzimeve tjera. Sipas rregulls, dogana dhe shpenzimet tjera ngritur para marrjes s mallit prej kontrollit
doganor. Me prjashtim, malli mund t merret prej dogans para se t paguhet dogan, nse importuesi i parashtron dogans, garanci t prgjithshme n bank afariste me vlefshmri prej s paku nj
vit. Nj garanci e till mund t jet edhe kambial i hapur, me aval47 prej banks afariste ose dokument
tjetr me t ciln banka garanton pages t dogans dhe t shpenzimeve tjera doganore.
Llogaritja e dogans bhet me zbatimin e norms prkatse t dogans prej tarifs
doganore t bazs doganore e cila paraprakisht sht prcaktuar. E njjta sht procedura edhe pr
shpenzimet tjera. Kto norma t ktyre shpenzimeve zbatohen n bazn doganore. Nse ato, jan prcaktuar n shum absolute vetm shtohen.
Nse dogana nuk paguhet n afat t caktuar n at rast debitori paguan kamat sipas norms s
caktuar. Pas pagess s dogans malli merret dhe m nuk sht nn mbikqyrje doganore.
Nse sht paguar m tepr dogan, sesa duhet, teprica kthehet n baz t krkes s parashtruar
deri te dogana e mbshtetur me dokumentacion t bashkangjitur prkats. Pr krkesn vendoset me aktvendim t dogans me t cilin n varsi prej fakteve t prcaktuara n baz t dokumenteve do t pranohet
ose do t refuzohet. Kundr aktvendimit mund t paraqitet ankes deri te ministri i financave.
E drejta pr pagesn e dogans mund t vjetrsohet n afate t prcaktuara absolute ose relative. Afati relativ i vjetrsis sht pes vjet prej dits kur sht paraqitur obligimi pr pagesn e dogans.
Afati absolute i vjetrsis paraqitet pas kalimit t 10 viteve prej dits s paraqitjes s obligimit doganor.
Nse obliguesi doganor nuk e paguan dogann dhe shpenzimet tjera n mnyr vullnetare dhe
n afatin e prcaktuar, pagesa do t kryhet edhe me prdorimin e dhunshm, prmes organit pr pagesn e pagesave t ktilla.
Doganimi i mallit pr eksport
Doganimi i mallit pr eksport sht i ngjashm me doganimin e mallit i cili importohet.
Doganimi kryhet nn mbikqyrje doganore prej momentit t doganimit t mallit pr eksport deri n
kalimin e linjs doganore. Doganimin e kryen dogana n baz t deklarats s parashtruar. Zakonisht, doganimi kryhet n doganat n brendi t vendit dhe kjo nuk duhet t zgjas m tepr se dy or.
47 Kambial i nnshkruar prej avalit, si garant i kambialit.
230
PROCEDURA DOGANORE
Dogana e cila ka kryer doganimin e mallit pr eksport e drgon mallin nn mbikqyrje doganore
t dogans prmes s cils malli do t eksportohet n nj vend t huaj, ky doganim, pas arritjes s mallit
kryen kontroll t shenja doganore. Nse konstaton se jan dmtuar ose ato nuk jan kryhet kontroll i
gjendjes s mallit dhe pr kt prpilon procesverbal.
Nse sa i prket shenjave nuk ka vrejtje dogana do t lejoj eksportin dhe pr kt e njofton
dogann e cila e ka br drgimin.
Malli i cili sht eksportuar n nj vend t huaj mund t kthehet, qoft nse sht doganuar ose
jo nuk sht doganuar edhe sikur ti jet dorzuar shfrytzuesit. Malli kthehet n raste t caktuara, p.sh.:
1) nse konstatohet se malli n afatin e garantuar nuk prgjigjet n kushtet e kontraktuara me kontratn pr
shitblerje, m tej, 2) kur pr disa makina, aparate dhe t tjera (kthehen pr shkak se gjat eksportit t tyre, ishin
kontraktuar, respektivisht parapar mundsia pr kthimin e tyre, ose 3) kur importi i nj mallit t caktuar sht i
ndaluar, ose 4) kur pranuesi i drgess postare refuzon ta pranoj drgesn, kurse drguesi ka hequr dor prej
mallit n rast se malli nuk sht dorzuar. Krkesa pr kthim paraqitet deri te dogana kompetente, etj.
SHKELJA E DISPOZITAVE DOGANORE

DELIKTET DOGANORE
Deliktet doganore jan t rregulluara me kodin penal (kapitulli XXV) dhe Ligjin pr dogana. N
kapitullin e prmendur t kodit penal jan parapar vepra penale doganore, ndrsa me Ligjin pr dogana kundrvajtje doganore.
Deliktet doganore, respektivisht vepra ndshkuese doganore sipas shkalls s dmit t vet jan
t ndara n vepra penale dhe kundrvajtje. Veprat penale doganore jan veprime kundrligjore t
subjekteve t cilat i kan shkaktuar. Me kodin penal t RM-s jan parapar kto lloje t veprave penale doganore: kontrabanda, mashtrimi doganor dhe fshehja e mallrave t cilat jan lnd e dy llojeve
paraprake t veprave penale.
Kontrabanda sht tregti e palejuar me mallra me kalimin e tyre prmes linjs doganore (kufirin) ose prej nj qyteti n tjetrin pa pagesn e dogans dhe shpenzimeve tjera, ku sht prfshir edhe
ndihmesa, mbulimi ose papengueshmria e veprimeve t kontrabands. Pr kt vepr penale mund
t shqiptohet dnim ose dnim me burg deri n katr vjet.
Mashtrimi doganor sht sjellje e palejuar me t ciln shmanget pagesa e doganave, tatimeve dhe
shpenzimeve tjera me dhnien e t dhnave t rrejshme pr mallin n organin doganor ose tjetr t cilat kan
ndikime n llogaritjen e shpenzimeve. Pr mashtrim mund t shqiptohet dnimi me burg prej gjasht muaj
deri n tri vjet dhe me dnim n t holla, kurse nse shuma e shpenzimeve dhe tatimeve t cilat paguhen
gjat importit ose eksportit sht e shkalls s lart prej nj deri pes vjet burg dhe me dnim n t holla.
Fshehja sht sjellje e ndaluar me t ciln mbulohet malli me vler m t madhe pr t ciln
kryersi e di se sht kontrabanduar, por, edhe prve ksaj, prej tij, blen, shet, shprndan, fesh e t
ngjashme. Pr kt vepr penale me kodin penal sht parapar dnim n t holla ose dnim me burg
deri n tri vjet pr person fizik, respektivisht dnim n t holla nse kryersi sht person juridik.
Procedura pr vepr penale iniciohet me propozim t prokurorit publik. Gjykimi dhe rigjykimi sht
n gjykatat themelore n shkall t par dhe gjykatat e apelit n shkall t dyt nse sht paraqitur ankes.
Kundrvajtjet doganore dhe procedura doganore e kundrvajtjes
Kundrvajtjet doganore jan form e veant e krimit e cila pr dallim prej veprave penale jan t
natyrs m t leht. Objekt i sulmit tek kundrvajtjet, njjti si tek veprat penale jan: t mira dhe vlera, si dhe
shkelje t rregullave t procedurs s kundrvajtjes pr t cilat sht parapar dnim ose mas mbrojtse.
231
PROCEDURA DOGANORE
Me ligjin doganor jan parapar kto lloje t kundrvajtjeve doganore: kontraband, fshehje,
mashtrim, dhun, parregullsi dhe t tjera.
Kontrabanda sht bartje e mallit t fshehur prmes linjs doganore me qllim t shmanget kontrollit doganor dhe mbikqyrja doganore. Fshehja ose shmangia sht bartje e mallrave t pafshehur prmes
linjs doganore pa paraqitjen e tyre me qllim t shmang pagesn e dogans dhe shpenzime tjera doganore.
Dhuna si kundrvajtje konsiston n mosrespektimin e rregullave doganore ose refuzimin e respektimit t rregullave gjat kalimit t linjs doganore. Parregullsit jan kundrvajtje m t lehta, m
shpesh, jan n lidhje me mosrespektimin e afateve n t cilat duhet t kryhen veprime m t lehta
(pages e dogs, taks dhe shpenzime tjera) dhe shtje tjera.
Pr kundrvajtje doganore kompetente sht gjykata, por, pr lloje t caktuara t kundrvajtjeve t prcaktuara me ligj, procedura e kundrvajtjes dhe sanksioni mund t shqiptoj edhe
organi i administrats shtetrore dhe organizat tjetr me autorizime publike. ky organ procedurn e kundrvajtjes e udhheq sipas Ligjit pr procedur t prgjithshme administrative nse me
ligjin pr kundrvajtje ose nj ligj tjetr nuk sht prcaktuar m ndryshe.
Pr kryersit e kundrvajtjes doganore jan parapar gjoba si lloj i dnimeve n t holla t cilat
shqiptohen n varsi prej peshs s kundrvajtjes, t cilat prcaktohen n baz t shums s dogans
e cila sht shmangur t paguhet ose shums s vlers s mallrave t cilat jan lnd e kundrvajtjes.
Pr kundrvajtjen e kryer prve kryersit me dnim t njjt mund t dnohet edhe personi (fizik ose
juridik) i cili n lidhje me veprimtarin t ciln e kryen ka bler ose shitur, pranuar ose dhuruar, fshehur,
etj. dhe pr at n baz t s cils ishte baz ka marr mall pr t cilin e di ose sipas rrethanave sht
dashur ta dij se me at mall sht br kundrvajtje.
Prve gjobave pr kundrvajtje t kryer mund t shqiptohet edhe mas e posame, p.sh.,
konfiskimi i mallit. Malli i cili sht lnd e kundrvajtjes konfiskohet. Malli i cili sht lnd e kundrvajtjes doganore pr t ciln sht parapar mas pr sigurim konfiskim i mallit, deri n prfundimin e
procedurs sipas kundrvajtjes, mund t vendoset nn mbikqyrje doganore.
Mjetet transportuese dhe bartse t cilat ishin shfrytzuar pr transport ose bartje t mallit
prmes linjs doganore, respektivisht rajonit doganor, q sht lnd e kundrvajtjeve ose n qoft se
vendet e fshehura ose sekrete t ktyre mjeteve ishin shfrytzuar pr paketimin e mallit, konfiskohen,
nse vlera e mallit tejkalon 20% t vlers s mjetit transportues, etj.
Pr kundrvajtje dhe prgjegjsi kundrvajtse do t zbatohen dispozitat e pjess s prgjithshme t kodit penal.
Procedura doganore e kundrvajtjes
Pr udhheqjes e procedurs doganore t kundrvajtjes dhe shqiptimin e sanksionit dhe
masn e posame t kundrvajtjes pr kundrvajtjen e kryesore doganore kompetenc ekskluzive
ka organi doganor i kundrvajtjes. Organi doganor i kundrvajtjes sht Komision i Drejtoris
doganore pr vendimmarrje pr kundrvajtjen doganore t prcaktuar me ligj.
Pr kundrvajtje doganore, organi doganor mund ti ndrmarr dhe ti udhheq kto procedura
doganore t kundrvajtjes: 1) Procedur mandatore, 2) Procedur e kundrvajtjes pr barazim, 3) Procedur
e kundrvajtjes pr ndrmjetsim dhe 4) Procedur e kundrvajtjes pran organi doganor t kundrvajtjes.
N cilindo procedur t kundrvajtjes, n qoft se me Ligjin pr kundrvajtje nuk sht parapar
ndryshe zbatohen dispozitat e Ligjit pr procedur penale.
1) Procedura mandatore
232
PROCEDURA DOGANORE
Pr kundrvajtje t kryer dhe t zbuluar, organi doganor, n procedur mandatore mund, t

paguaj dnim mandator ose t inicioj procedur pran gjykats. Procedura mandatore (dnim mandator) sht form e procedurs s kundrvajtjes n t ciln npunsi doganor n vendin e ngjarjes n
t cilin e ka prcaktuar kundrvajtjen do ta dnoj kryersin e kundrvajtjes dhe do ta paguaj dnimin
n t holla n vendin e ngjarjes.
Ekziston mundsi npunsi doganor pr kundrvajtjen e kryer n vend se menjher ta paguaj
dnimin n t holla prej kryersit, ti prcaktohet afat n t cilin duhet ta paguaj. Nse kryersi nuk e paguan gjobn n afatin e prcaktuar, organi doganor do t paraqes krkes pr inicimin e procedurs s
kundrvajtjes pran gjykats kompetente ose organit (organ kompetent pr kundrvajtje). Gjykat kompetente pr udhheqjen e procedurs s kundrvajtjes sht gjykata themelore n rajonin e t cils sht kryer kundrvajtja, respektivisht organi i cili me ligj sht i autorizuar t udhheq procedur pr kundrvajtje.
2) Procedura pr barazim dhe ndrmjetsim
Prve procedurs mandatore, organi doganor nuk mund t udhheq procedur pr ndrmjetsim pr pagesn e dnimit pr kundrvajtje t kryer.
Puntort (npunsit) e dogans t organit doganor kryersit mund ti ofrojn barazim pr pagesn e gjobs. Barazimi konsiston n at q kur puntori i organit doganor, do t konstatoj kundrvajtje, ai pr at prpilon procesverbal n t cilin i shkruajn t gjitha elementet e rndsishme pr
kundrvajtjen (elementet e kundrvajtjes, koha, vendi, mnyra e kryerjes, etj.). Nse kryersit i sht
dhn urdhrpages pr pagesn e gjobs, ai konstatohet n procesverbal.
Procesverbalin dhe urdhrpagesn e nnshkruajn npunsi doganor dhe kryersi. Nse kryersi e paguan gjobn sipas urdhrpagess, rasti sht i mbyllur dhe kryersi m tej nuk do t ndiqet.
Gjat barazimit dhe ndrmjetsimit t gjobs mund t zvoglohet prgjysm prej asaj t
parapar me ligj.
Qllimi i procedurs pr barazim sht t arrij plqim t t dyja palve pr largimin e pasojave
t dmshme prej kundrvajtjes dhe pengimin e kryerjen e prsritshme t kundrvajtjeve, si dhe t
shmang udhheqjen e procedurs s kundrvajtjes pran organit doganor t kundrvajtjes.
Nse barazimi pr pagesn e gjobs midis npunsit doganor dhe kryersit t kundrvajtjes
doganore nuk ka sukses, npunsi doganor do t paraqes krkes pr inicimin e procedurs doganore
t kundrvajtjes pran organit doganor t kundrvajtjes.
3) Procedura e kundrvajtjes pran organit doganor t kundrvajtjes
Procedura pran organi t kundrvajtjes e udhheq komisioni pr vendimmarrje pr kundrvajtjen e prcaktuar me ligj ose dispozit tjetr. N lidhje me procedurn e udhhequr pr kundrvajtje, organi i kundrvajtjes sjell vendim (Organi doganor i kundrvajtjes sht Komisioni i Drejtoris
doganore pr vendimmarrje sipas kundrvajtjes doganore t prcaktuar me ligj).
Kundr vendimit t organi t kundrvajtjes, personit t cili i sht shqiptuar sanksion ka t drejt t
padis pr inicimin e kontestit administrativ. Padia e shtyn ekzekutimin e vendimit pr pagesn e gjobs s
shqiptuar dhe vendimi pr pagesn e shpenzimeve t procedurs. Procedura para komisionit sht urgjente.
Inicimi i procedurs s kundrvajtjes vjetrsohet pas kalimit t tri viteve prej dits s kryerjes
s kundrvajtjes. Vjetrsia ndrpritet me do veprim t organi kompetent q ndrmerret pr shkak t
ndjekjes s kryersit t kundrvajtjes. Me do ndrprerje t afatit, vjetrsimi fillon t rrjedh prej fillimi.
Inicimi i procedurs s kundrvajtjes vjetrsohet n do rast, pas skadimit t pes viteve t dits s
kryerjes s kundrvajtjes.
233
DELIKUENCA E T MITURVE (KUNDRVAJTJA E T MITURVE)

NOCIONI I DELIKUENCS S T MITURVE
Delikuenca e t miturve paraqet fenomen negativ shoqror karakteristike pr t gjitha shoqrit
prej shoqrive m t vjetra deri te shoqrit e sotme moderne. Me delikuenc t t miturve nnkuptojm sjellje t njerzve t rinj t cilt shoqria i caktuar prcaktuar si t palejuara ose t ndaluara, duke filluar prej sjellje jo t hijshme, t turpshme dhe t paprshtatshme deri te sjelljet t cilat
paraqesin kundrvajtje, cenim ose vepr penale si vepra t rnda me t cilat shkelen t mira dhe vlera
t rndsishme shoqrore.
Nj koh t gjat n fillim, dnohej do sjellje e njerzve me t ciln sulmoheshin t mirat dhe
vlerat e mbrojtura, p.sh., vjedhje, lndime trupore, vrasje dhe t tjera, pa marr parasysh nse ato, ishin
kryer prej personave t rritur ose t mitur dhe pr t cilat t miturve u shqiptoheshin dnime t njjta
si edhe pr t rriturit.
N at periudh delikuenca e t miturve, nuk shihej si dika q duhet t shqyrtohet n nj
mnyr tjetr prej krimit t t rriturve. Ishte lshuar prej qasjes se mituria sht periudh e jets n t
ciln personaliteti formohet dhe piqet dhe se jo gjithmon ai personalitet sht n gjendje n mnyr
reale dhe t rregullt t kuptoj far ndodh rreth tij (t dalloj t mirn prej t keqes, t dij far sht
e lejuar dhe far sht e dnueshme), pr t harmonizuar sjelljen e tij me rregullat e shoqris.
Shum m von, me t miturit t cilin ishin kryers t veprave t dnueshme, filluan t veprojn
n nj mnyr m ndryshe prej veprave t ktilla t kryera prej personave t rritur. Kjo posarisht, nse
pr at kishte shkaqe t arsyeshme t cilat mund t ndikojn me ato t veprohet m ndryshe. Sot, n t
gjitha vendet moderne dhe demokratike edhe n vendin ton, delikuencs s t miturve dhe drejtsis
pr t mitur i kushtohet vmendje e posame n legjislacionet ndshkimore. N vendin ton, veprimi
me fmijt n rrezik dhe me kryersit e mitur t veprimeve t cilat me ligj jan prcaktuar si vepra penale dhe kundrvajtje sht rregulluar me Ligjin pr drejtsi pr t miturit n vitin 200748. Para ksaj, kjo
materie ishte rregulluar me Kodin penal t vitit 1996.49
FAKTORT T CILT SHKAKTOJN DELIKUENC T T MITURVE

Faktort t cilt e shkaktojn dhe e prcaktojn delikuencn e t miturve n cilndo shoqri
moderne mund t ndahen n t prgjithshm dhe t veant. Faktort e prgjithshm jan t drejtuar
kundr t gjitha llojeve t kriminalitetit, n prgjithsi kurse faktort e veant vetm, kundr kriminalitet t t miturve. Me faktort e veant n mnyr t veant sht prcaktuar interesi i bashksis kundrejt ktij fenomeni. Njerzit e rinj nuk jan shtres e posame shoqrore, as kan pozit m ndryshe
prej asaj t gjeneratave tjera, megjithat, nevojat e tyre dallojn prej t tjerve, jan m t theksuara, pr
zhvillimin e tyre m t shpejt dhe m t suksesshm prej gjenerats paraprake. Prandaj, t rinjve duhet
tu kushtohet vmendje e madhe. Ajo sht para s gjithash pr shkak t konstitucionit t tyre biopsikik
i cili i bn shum m t hapur, m fleksibil dhe m t ndjeshm me situatat dhe gjendjet n shoqri.
Pr t pasur zhvillim m t shpejt dhe ruajtje t vlerave dhe traditave kulturore dhe kombtare
t shoqris, kurse edhe pr uljen e krimit dhe kriminalitetit t t miturve, n prgjithsi, nevojitet q
m tepr t investohet n edukimin e popullats s re. Me kt t rinjve si barts t s res u krijohen
48 (Gazeta zyrtare e Republiks s Maqedonis nr. 87/07).

49 (Gazeta zyrtare e Republiks s Maqedonis nr. 37/96).
235
shanse t aftsohen pr nj jet t pavarur dhe t shndetshme, t bhen qytetar t dobishm t bashksis.
Por edhe kundr gjith ksaj, shum t rinj, si edhe m t vjetrit mund t ballafaqohen me
rregullat e shoqris dhe ti shkelin. Shkelja e rregullave pr sjellje, paraqet kundrshtim t asaj q sht
krijuar dhe krijohet n shoqri. Kjo gjithashtu d.m.th. shmangie prej parimeve dhe normave themelore
t sjelljes dhe sulm dhe shkelje direkte e atyre normave. Sjellja e ktill e t rinjve mund t jet tregues se n shoqri dika nuk sht n rregull, p.sh., n lidhje me edukimin dhe arsimimin e t rinjve,
punsimin dhe me raportet n shoqri, n prgjithsi. Prve ksaj, kjo krkon m tepr pun me t
rinjt, veanrisht me kundrvajtsit, t prcaktohen shkaqet t cilat i ojn deri te kundrvajtjet,
me dhnien e m tepr rndsi parandalimit n kuptimin, t largohen shkaqet t cilat ojn deri
te kundrvajtja.
Faktor i mtejshm i cili ndikon mbi kundrvajtjen e t miturve paraqet zhvillimi i shpejt i
teknologjis, veanrisht ajo informative dhe paraqitja e Internetit. Ndryshimet e shpejta uan n
ndryshime n stilin dhe mnyrn e jetess, posarisht n vendet n tranzicion n t cilat bie edhe
vendi yn. N kto vende, veanrisht ato q ran n kriz m t madhe ekonomike, n garn pr profit,
prestigj, disa edhe pr mbijetes, t rinjt jan t ekspozuar n strese, frustracione t mdha, etj. dhe
e gjith kjo si mosprputhje midis nevojave t individit dhe mundsive t vendit, ndikon gjithnj e m
tepr n sjellje devijuese dhe shkelje t normave n shoqri.
Shqetsues sht se kundrvajtja, prej dits n dit gjithnj rritet, fiton forma gjithnj m t
rnda dhe lloje t reja (vrasje, grabitje, prdhunime, vjedhje, vjedhje t automjeteve, tregti me drog,
etj.). Kriminaliteti, shpesh karakterizohet me mizori, vrazhdsi, paturpsi, morbiditet, i trbuar, pandjeshmri, gjaknxehtsi. Paraqitet n mnyr t organizuar, si gange (banda), grupe, e t ngjashme. N
krimin e ktill pjesmarrja e njerzve t rinj sht gjithnj m e madhe. Kundrvajtjet shpesh bhen
pa arsye dhe motiv pr at.
Ngjashm sht me delikuencn e t miturve n vendin ton, e cila, gjithashtu, fiton karakteristika t kriminalitetit gjithnj e m t fort, me pjesmarrje n vepra t rnda penale, shpesh pa
motiv pr at, me organizim m t madh (banda, grupe), mizori dhe t trbuar (p.sh., duke ngritur dor
mbi prindrit e tyre, vjedhje dhe vrasje t personave m t moshuar dhe t pafuqishm, vjedhjen e bankave, thyerjen e bankomateve, me prsritje m t madhe t personave t njjt dhe me pjesmarrje t
madhe t personave t rinj).
Karakteristike pr delikuencn e t miturve sht edhe ajo se, nse ka filluar hert sjellja e till
kriminale ajo vazhdon dhe mbahet edhe m von. Shum kryers t rrezikshm t veprave penale,
kriminalitetin e vet e kan filluar si t mitur. Kriminaliteti sht i lidhur edhe me krizat ekonomike, morale dhe llojet tjera t krizave n shoqri, m shpesh sht grupor dhe i organizuar. Veanrisht sht
karakteristik n qytetet e mdha n t cilat zhvillimi sht stihik. Kjo krkon hulumtim dhe dhnie t
prgjigjeve pr eliminimin e saj.
LLOJET DHE KARAKTERISTIKAT E SJELLJES KUNDRVAJTSE T T MITURVE
Sjellja kundrvajtse sht sjellje e keqe, shpesh edhe e rrezikshme e t rinjve me t ciln goditet
jeta, interesi, raportet dhe t mirat e personave tjer. Me sjellje t ktill t individit ose grupit shkelet
norma me t ciln ajo sht parapar si delikt. Sjelljet e ktilla p.sh., jan kto: mizori, papunsi (pr ata
t cilt mund t punojn, por nuk dshirojn), bixhoz, ikja prej shtpis, prdorimi i drogs dhe alkoolit,
sjellje jomorale, etj. N shumicn e vendeve evropiane pr sjellje delikuente llogariten ato sjellje t cilat
jan prcaktuar me legjislacionin penal ose pr kundrvajtje.
236
Legjislacioni jon nuk jep definicion pr sjelljen delikuente, ai vetm e prcakton pozitn e t
miturve n t drejtn penale dhe t kundrvajtjes, mnyrn e veprimit, dnimet dhe llojet tjera t sanksioneve. Me kt legjislacion, jan prcaktuar edhe masat pr mbrojtjen e t miturve t cilt jan viktim e veprave penale (si sht p.sh., dhuna n familje dhe dhun tjetr), si dhe masat pr parandalim
t kundrvajtjes s t miturve.
Sjellja kundrvajtse sht sjellje njerzore konkrete e individit, e cila mund t jet aktive ose
pasive, qoft fizike ose psikike.
Mbi sjelljen njerzore ndikojn si faktort e jashtm, ashtu edhe t brendshm, si jan: struktura
psikofizike t vet personit dhe mjedisi i jetess, si mjedis m i ngusht ose m i gjer shoqror. Faktort
personal jan t lindur ose t fituar, kurse ato t jashtme jan t kushtzuara prej mnyrs s jetess n
mjedis n t cilin njeriu jeton, punon, mson, etj. Nse nuk ka lidhshmri t ktyre faktorve (personal
dhe shoqror) nuk do t mund t shpjegohet, pse disa persona t cilt jetojn n kushte relativisht t
njjta, disa sillen n mnyr delikuente, kurse disa jo.
Sjellja kundrvajtse individuale e individit kalon n fenomen shoqror me lidhjen e asaj sjellje
me sjelljen e personave tjer n shoqri n trsi e cila mund t pranohet ose refuzohet si e palejuar.
Kjo veanrisht mund t shihet kur kemi t bjm me lidhjen dhe veprimin e prbashkt t nj grup
njerzish, pr t kryer veprime t cilat paraqesin vepra penale ose kundrvajtje me t cilat shkelen t
mira dhe vlera, si jan jet, prona, etj. Kundrvajtja e t miturve sht fenomen personal dhe shoqror.
Si fenomen shoqror, ajo on deri n pasoj t dmshme pr individin, shoqrin dhe t mirat. Rrnjt
e ktij fenomeni negativ jan n kushtet dhe raportet t cilat e shkaktojn, q mund t tregoj cila
sht gjendja dhe pozita e t rinjve n shoqri. Si fenomen personal kundrvajtja ka edhe disa karakteristika biologjike dhe psikike dhe ato jan t nj rndsie sekondare.
KATEGORIT E T MITURVE
Pr personat e mitur me sjellje delikuente rndsi t veant ka mosha, e cila paraqet element
thelbsor t veprave penale, respektivisht kundrvajtjeve t kryera prej personave t mitur.
Mosha prcaktohet me prcaktimin e kufirit t mituris. Pr at me ligj sht caktuar kufiri i
poshtm dhe i eprm i mituris dhe n at korniza ose kufi kryhet ndarja e t miturve n m t rinj dhe
m t vjetr pr t cilt sht parapar trajtim i ndryshm penalo-juridik, respektivisht trajtim kundrvajts. Me prcaktimin e kufijve, respektivisht kornizave t mituris dshirohet gjat prcaktimit t
prgjegjsis pr veprn e kryer t sigurohet dhe zbatohet sistem m i but i dnimeve prej atij ndaj
t rriturve.
T gjith personat t cilt jan nn kufirin e poshtm t moshs llogariten si fmij dhe ata nuk
i nnshtrohen prgjegjsis penale dhe t kundrvajtjes.
Kufiri i poshtm i prgjegjsis n legjislacionin e disa vendeve sht caktuar n mnyr t ndryshme. ai n disa vende lviz prej shtat deri 14, respektivisht 16 vjet. P.sh., n SHBA kufiri i poshtm sht
caktuar n 9 vjet, Angli 10 vjet, Turqi 11 vjet, Franc, 113, Suedi 15, etj. N shumicn e vendeve dhe n
vendin ton kufiri i poshtm sht caktuar n 14 vjet. Personat t prfshir n kto kufi t moshs llogariten si delikuent t mitur, kryers t delikteve ose kundrvajtjeve, varsisht si emrohen.
N kuadr t ktyre kufijve formohen dy nngrupe t t miturve m t rinj dhe m t vjetr. Kategorizimi i t miturve bhet n baz t njohurive shkencore t cilat jan t lidhura me zhvillimin biofizik,
psikologjik, intelektual dhe zhvillimin social t personit dhe t cilat shprehen n mnyr t ndryshme
tek njerzit dhe varen prej shum faktorve. Prandaj sht caktuar edhe nj faz kalimtare e kalimit
prej mituris n t rritur (prej 18 deri 21 vjet) q u jep mundsi ktyre personave gjat vlersimit t
prgjegjsis s tyre ti jepet trajtim prafrsisht si i personave t mitur.
237
PRCAKTIMI DHE LLOJET E KUNDRVAJTJEVE T T MITURVE

Delikuenca e t miturve prcaktohet n baz t moshs s personit dhe prmbajtjes s sjelljes
devijonte t personit.
Legjislacioni jon sa i prket moshs dallon tri kategori t kryersve t mitur t veprave penale
dhe t kundrvajtjeve:
1) Fmij deri 14 vje, t cilt nuk i nnshtrohen prgjegjsis penale, respektivisht t kundrvajtjes;
2) Persona t mitur prej 14-18 vje (m t rinj prej 14-16 vje dhe m t vjetr prej 16-18 vje),
t cilt llogariten si prgjegjs penal, respektivisht t kundrvajtjes, por me status t veant;
3) Personat m t rinj t rritur prej 18-21 vje, me status t veant.
Gjat kualifikimit t kundrvajtjes s t miturve si sjellje jomorale ose kriminale nuk mjafton
vetm t prcaktohet nse me at sht shkelur ndonj norm dhe cilat jan pasojat prej saj, nse
nuk kemi parasysh edhe sjelljen subjektive t t miturit. Objektivisht veprimet e t miturve t cilt
llogariten si kundrvajts, sipas pasojave t veta nuk dallohen prej atyre t kryera prej personave t
rritur. Megjithat, vizat subjektive t ktyre delikteve t kryera prej ktyre personave n zhvillim
krkojn qasje m ndryshe n procedur prej atyre t t rriturve.
Veprat penale t kryera prej t miturve paraqesin form m e rnd e kundrvajtjes. Ato jan
t kundrligjshme dhe t rrezikshme dhe paraqesin kriminalitet. Sipas vizave dhe karakteristikave
t veta, kriminaliteti i t miturve, me asgj nuk dallon prej kriminalitetit t t rriturve. Por, pr shkak se
sht kryer prej t miturve kriminaliteti i tyre quhet delikuenc ose kundrvajtje.
N grupin e dyt t sjelljeve kundrvajtse t t miturve bjn pjes kundrvajtjet. Kundrvajtjet paraqesin shkelje t rendit dhe qetsis publike. rendi dhe qetsia publike sht rregulluar me
numr m t madh t dispozitave, midis t cilave edhe ato me t cilat sht rregulluar rendi dhe qetsia
publike n mnyr t prgjithshme (prishja e qetsis, dehje, rrahje dhe maltretim i personave tjer,
pengimi i personit zyrtar n ushtrimin e detyrs s tij, ofendime dhe nnvlersime n vende publik,
prostitucion, bixhoz), m tej, dispozitat pr komunikacion publik dhe t tjera t prcaktuara si kundrvajtje. Kto sjellje jan m pak t rrezikshme prej atyre t cilat jan emruar si kriminale. Procedura
sht e njjt si me procedurn e cila zbatohet ndaj personave t rritur.
SJELLJE KUNDRVAJTSE ME T CILAT N MNYR T POSAME SHKELEN NORMAT MORALE
Ato jan sjellje kundrvajtse t cilat nuk inkriminojn, kurse kjo do thot se nuk jan parapar
si vepra penale ose kundrvajtje. Shum sjellje kundrvajtse t t miturve, t cilat nuk jan parapar
me ligj dhe dispozita tjera, paraqesin shkelje t normave morale, sepse, jan t kundrta me normat
morale t sjelljes. Sjelljet e ktilla t t miturve i sanksionon publiku n shoqri, n mnyr spontane
dhe t paorganizuar, me mospranim, kritik, qortim dhe lloje tjera t sanksioneve publike t gjykimit.
Edhe pse kto sjellje nuk jan ndonj rrezik i madh, ato jan me rndsi pr sanimin dhe prmirsimin
e raporteve ndrnjerzore n respektimin e ndrsjell e t ngjashme.
Shkelja e normave morale mund t shprehet npr lloje t ndryshme t sjelljes, si jan, p.sh.,
sjellje t turpshme dhe t pakulturuar, nnvlersim, mosrespektim i m t moshuarve dhe moshatarve
dhe n prgjithsi ndaj cilido person, padgjueshmri dhe mosrespektim i prindrve, ikje nga shtpia
dhe shkolla, lshim vullnetar t shkolls dhe puns, etj.
Sjelljet e llojit t ktill jan si pasoj e dobsive n edukimin dhe mirmbajtjes s rendit dhe
disiplins n familje, shkoll dhe m gjer n shoqri. Kjo do thot se t rinjt nuk i kan pranuar ose
238
i kan ln pas dore, normat morale shoqrore t sjelljes pr shkak se nevojitet m tepr pun me t
rinjt n aspektin e edukimit.
SANKSIONET DHE PROCEDURA NDAJ KUNDRVAJTJES S T MITURVE
Sistemi i sanksioneve dhe i masave edukuese pr kundrvajtjen e t miturve sht ndar prej
sistemit t sanksioneve t personave t rritur. Dnimet si sanksione nuk zbatohen ose zbatohet n
korniza t kufizuara. Qllimi i dnimeve sht t sigurohet mbrojtje, kujdes dhe riedukim i personave t rinj n mjedisin n t cilin jetojn, sipas nevojs dhe n institucione tjera me kufizim t
pjesrishm ose t plot t liris s tyre.
Procedurn e udhheqin gjykats t specializuar, gjykats i veant (pr t mitur) ose
kshill pr t mitur. Qllimi i procedurs e cila udhhiqet kundr t miturit nuk sht vetm t prcaktohet prgjegjsia dhe vepra e t miturit, por edhe t shpjegohen rrethanat n t cilat sht kryer
vepra, t njihet personaliteti i t miturit pr t zgjedhur mas prkatse edukuese me t ciln n
mnyr m efikase do t ndikoj mbi risocializimin e personalitetit dhe t pengoj ushtrimin e fardo
lloj delikte n t ardhmen.
LLOJET E SANKSIONEVE
Sanksionet t cilat jan emruar si masa disiplinore jan klasifikuar i shprndar n m tepr
grupe.
1) Grupi i par i masave jan masa m t lehta me t cilat i mituri qortohet. Vepra sht kryer
prej pakujdesis dhe prapsis dhe jo pr shkak t disa ndryshimeve m serioze n personalitetin e t
miturit ose disa rrethanave sociale t pavolitshme. Me masn e ktill i mituri publikisht qortohet dhe i
tregohen pasojat e sjelljes s ktill. Tek ne masa e till me t ciln qortohet si mituri quhet vrejtje.
2) Grupi i dyt i masave jan masa me t cilat imponohen detyrime t caktuara t cilat kan
pr qllim t vendosin kufizime dhe obligime ndaj t miturit. Mund t shqiptohen bashk me ndonj
mas tjetr edukuese ose n mnyr t pavarur. N kto masa numrohen: obligimi t prmirsohet
dmi i kryer me vepr, kompensim i dmit me pun personale, respektivisht t ardhura, ndales t vizitoj lokale t caktuara publike, programim dhe planifikim i kohs dhe aktiviteteve, etj. Tek ne kjo sht
mbikqyrja mbrojtse dhe obligime t veanta ndaj mass mbikqyrje e prforcuar.
3) Grupi i tret jan masat disiplinore me t cilat dshirohet t disiplinohet kryersi i mitur i
veprs. Zakonisht, ata jan fmij t cilt tregojn mosrespektim dhe nuk pranojn autoritetin n familje,
n shkoll dhe m gjer n shoqri. Qllimi i tyre sht me izolim (pjesrisht ose plotsisht) prej mjedisit
t tij me masat e rrepta dhe t koncentruara t kryhet ndikim pozitiv mbi t miturin. Tek ne ajo sht
masa Udhzim n qendrn disiplinore e cila paraqitet n tri alternativa: qndrim n qendrn disiplinore disa or gjat dits n dit feste, m s shumti katr dit festive pandrprer, respektivisht
disa or gjat dits, por m s shumti katr muaj ose qndrim t pandrprer t disa ditve, por, jo m
tepr se 20 dit. Nj mas e ktill nuk do t ekzekutohet nse prej vendimit t plotfuqishm ka kaluar
m tepr se gjasht muaj, kurse ekzekutimi i mass nuk ka filluar. Pas ekzekutimit t ksaj mase, gjykata
mund t caktoj i mituri t vendoset nn mbikqyrje t prforcuar nga ana e qendrs pr pun sociale.
4) Grupi i katrt i masave jan masat e mbikqyrjes s prforcuar t bazuara n prov, kurse
realizohen n mjedis me mbikqyrje t programuar dhe t drejtuar ndaj familjes, shkolls dhe organeve
dhe institucioneve tjera. Zbatohen mbi ato persona pr t cilt do t vlersohet se nuk nevojitet t ndahen prej mjedisit n t cilin jetojn.
Legjislacioni yn parasheh mbikqyrje t prforcuar nga ana e prindrve ose kujdestarit,
mbikqyrja e prforcuar nga nj familje tjetr dhe mbikqyrje e prforcuar prej organit pr kujdestari.
239
Me shqiptimin e ksaj masa gjykata i imponon ktyre personave detyra t caktuara n aspektin e
masave t cilat duhet t ndrmerren pr shkak t edukimit t t miturit, eventualisht pr shrim dhe pr
largimin e ndikimeve negative n t cilat ka qen i ekspozuar. Gjykata madje mund t caktoj zbatimi i
ksaj mase t kontrollohet nga ana e qendrs pr pun sociale.
5) Grupi i pest jan masat e entit me t cilat sht parapar trajtim institucional. U shqiptohen t miturve me ndryshime m t thella n personalitetin e tyre, me sjellje m t shprehur devijuese
dhe t cilve u nevojitet trajtim m afatgjat, i organizuar dhe programuar.
N legjislacionin ton jan parapar kto masa t ktij lloji: Udhzim n institucionin edukues,
respektivisht udhzim n shtpin edukuese.
- Udhzim n institucionin edukues sht mas e entit me t ciln duhet t sigurohet
mbikqyrje e vazhdueshme nga ana e personave profesional pr shkak t edukimit dhe ndarjes prej
mjedisit t deritanishm. I mituri mbetet n institucion s paku gjasht, kurse m s shumti tri vjet.
Kohzgjatjen konkrete t ksaj mase gjykata e cakton n mnyr shtes varsisht prej rezultateve t
edukimit. Nse prej trajtimit t mass s shqiptuar deri n afatin maksimal t mbetjes n institucion
prej tri vjet nuk ka prsrisim, gjykata kt mas mund t zvendsoj me udhzim n shtpin
edukuese-korrigjuese.
- Udhzim n shtpin edukuese-korrigjuese zbatohet kur nevojitet t zbatohen masa m
afatgjate dhe m t forta pr edukimin dhe ndarjen e plot t t miturit prej mjedisit t deritanishm.
Shtpia edukuese-korrigjuese sht institucion i veant i menduar pr trajtim t kundrvajtsve t
mitur. N shtpin edukuese-korrigjuese i mituri mbetet s paku nj vit, m s shumti pes vite. Pr kohzgjatjen e ksaj mase, gjykata, gjithashtu, si n rastin paraprak, vendos n mnyr shtes dhe jo gjat
shqiptimit t mass. Gjykata sipas ligjit sht e obliguar do vit t shqyrtoj nevojn e qndrimit t m
tejshm n shtpin edukuese-korrigjuese.
Grupi i veant i masave jan masat institucionale, respektivisht masat e entit t cilat zbatohen pr personat e mitur me t meta fizike dhe mentale t cilt si pasoj t t metave kan kryer vepr
penale. Ktyre masave u kushtohet rndsi e veant, sepse llogaritet se n delikuencn e t miturve
sht e madhe pjesmarrja e t miturve me t meta t ktilla. Nj mas e ktill sipas ligjit ton sht
masa Udhzim n institucion t veant pr shrim dhe riaftsim.
BURGU PR T MITUR
Nse masat edukuese nuk ndihmojn, kurse kemi t bjm me person t mitur i cili sht i rikthyer, zbatohet dnimi burg pr t mitur, si mas e jashtzakonshme dhe fakultative. Dnimi sht
i jashtzakonshm, sepse mund t shqiptohet pr t mitur m t vjetr i cili ka krye vepr penale
pr t ciln me ligj sht prcaktuar dnim m i rnd se pes vjet burg dhe pr t ciln, pr shkak t
pasojave t rnda t veprs dhe shkalls s lart t prgjegjsis nuk sht e arsyeshme t shqiptohet
mas edukuese.
Dnimi sht edhe fakultativ, kurse kjo do thot se kryersi nuk duhet, por, vetm mund t
dnohet. Nse i mituri ka kryer m tepr vepra penale n bashkndodhje dhe nse pr seciln prej atyre
veprave duhet t shqiptohet burg pr t mitur, dnimin n at rast gjykata do t caktoj sipas vlersimit
t lir n korniza t dnimit maksimal t parapar pr kt mas. Dnimi emrohet si burg pr t mitur
i cili shqiptohet n kohzgjatje prej pes deri dhjet vjet dhe ekzekutohet n institucione t posame,
seksione n shtpit korrektuese penale t llojit t prgjithshm.
Me dnimin dshirohet, kryersi t disiplinohet, t riedukohet, por edhe t formohet profesionalisht dhe t aftsohet pr profesion t ndonj drejtimi pr shkak t zhvillimit t tij t rregullt.
240
Prve burgut pr t mitur, kryersit i mitur m i vjetr i veprs mund ti shqiptohet edhe dnim
n t holla, ndalim i drejtimit t automjetit t nj lloji ose kategorie dhe nse sht i huaj, dbim
prej shtetit. Dnimi n t holla mund t shqiptohet si kryesor, me prjashtim si ndihmse bashk me
dnimin burg pr t mitur ose me gjykimin me kusht me mbikqyrje mbrojtse kur pr at prcaktuar
dnim burg pr t mitur. Ndalimi t drejtoj automjet dhe dbimi i t huajit shqiptohet si dnim kryesor
ose si ndihmse bashk me dnim n t holla.
SANKSIONET PR KUNDRVAJTJE
T miturit t ri pr kundrvajtje mund ti shqiptohen kto sanksione: mas disiplinore vrejtje
ose mas mbikqyrje e prforcuar nga ana e prindrve ose kujdestarit ose masat e mbikqyrjes s
prforcuar nga ana e qendrs pr pun sociale. Masa mbikqyrje e prforcuar nuk mund t shqiptohet
n kohzgjatje m t shkurt se 30 dit, as m t gjat se nj vit. Me prjashtim, t miturit t rritur pr
kundrvajtje mund ti shqiptohet edhe gjob. T miturve pr kundrvajtje, mund tu shqiptoj edhe
masn shrim t detyrueshm t alkoolistve dhe t narkomanve.
TRAJTIMI I T MITURIT
N veprimin joformal me t miturin dhe n procedur gjyqsore organet dhe shrbimet kompetente, duhet ti sigurojn dhe tia garantojn t gjitha t drejtat t cilat i kan t rriturit t paditur n
procedur penale, respektivisht t kundrvajtjes, si dhe t drejtat e veanta t pranuara me konventn
pr t drejtat e fmijve dhe marrveshjet tjera ndrkombtare t ratifikuara, n t gjitha fazat e procedurs dhe n shqiptimin dhe ekzekutimin e cilitdo sanksion ose mas t prcaktuar me ligj.
Procedura gjyqsore kundr t miturit zbatohet n raste t parapara me ligj, nse sht kryer
vepr pr t ciln sht parapar dnim me burg prej tri vjet ose dnim m i rnd ose kur qllimi i
masave ose sanksioneve nuk mund t arrihet pa procedur gjyqsore. N t gjitha rastet tjera, organet
kompetente dhe shrbimet sipas rregulls, nuk iniciojn procedur gjyqsore pr t shmangur ndikimin e dmshm mbi t miturin.
I mituri ka t drejta t mbrojtura para gjykats kompetente dhe kundr vendimit t sjell n
procedur administrative.
Procedurn kundr t miturit dhe sanksionet i shqipton gjykata kompetente pr kriminalitet t
t miturve (gjykats pr t mitur dhe kshill pr t mitur). Masa mund t shqiptojn edhe organe
tjera t specializuara (qendra pr pun sociale, Prokuroria publike, MPB, Institucionet pr ekzekutimin e
sanksioneve mbi t miturit dhe tjera).
Procedur kundr t miturit pr veprn e kryer penale mund t inicioj vetm me krkes t
prokurorit publik. Kundr vendimit ose aktgjykimit me t cilin t miturit i sht shqiptuar sanksion, si
edhe kundr vendimit pr ndrprerjen e procedurs mund t paraqes ankes dhe at prej t gjitha
personave t cilt kan t drejt t ankess n afat prej 8 dit prej dits s dorzimit.
Procedura e kundrvajtjes kundr t miturit, kryersi i kundrvajtjes iniciohet pran gjykatsi pr t
mitur vetm nse rasti nuk sht i zgjidhur n procedurn paraprake t ndrmjetsimit me kryers t mitur
t kundrvajtjeve. Procedurn e udhheq gjykatsi pr t mitur n rajonin e t cilit i mituri e ka vendbanimin.
PROCEDURA E NDRMJETSIMIT
N kushte t caktuara t prcaktuara me ligj, kontesti n lidhje me kundrvajtjen e t miturve,
palt, mund t zgjidhin me marrveshje n procedur pr ndrmjetsim me ndrmjetsimin e ndrmjetsuesit.
241
Udhzimi n nj procedur t ktill sht me propozim t prokurorit publik ose gjykats para
s cils sht iniciuar procedura pr marrveshjen paraprake t t miturit dhe prfaqsuesit t tij ligjor,
mbrojtsit dhe t dmtuarit.
Palt n kontest, me marrveshje e caktojn ndrmjetsuesin. Nse nuk pajtohen ndrmjetsuesin e cakton gjykatsi ose prokurori publik prej lists s ndrmjetsve. Ndrmjetsuesi sht person
fizik i cili u ndihmon palve t arrijn marrveshje pr kontestin. Ai nuk ka t drejt t imponohet
dhe t sjell vendim pr at.
Procedura e ndrmjetsimit mbaron me nnshkrimin e marrveshjes me shkrim pr kompensim t dmit material dhe satisfaksionit moral. Procedura mbaron edhe kur ndrmjetsuesi me
shkrim do t deklaroj se jan t kota prpjekjet e m tejshme pr ndrmjetsim dhe m n fund, nse
ka kaluar afati n t cilin sht dashur t prfundoj procedura.
MBROJTJA E T MITURIT SI I DMTUAR OSE DSHMITAR N PROCEDUR PENALE
Nse udhhiqet procedur penale pr vepra penale n t cilat i mituri paraqitet si viktim e nj
vepre t till organet kompetente mund t veprojn vetm nse pr at jan t kualifikuar (disponojn
me dituri t tilla pr t drejtat e fmijve dhe pr mbrojtjen penale-juridike t t miturve).
Gjykata dhe organet tjera t cilat marrin pjes n kt procedur n t ciln i mituri sht
viktim, jan t obliguar ti ndrmarrin t gjitha masat e nevojshme pr ndihm dhe mbrojtje pr t
shmangur pasojat e mundshme t dmshme. Procedura sht urgjente. N kt procedur i mituri
duhet t ket t autorizuar.
Nse gjykata me vendim prcakton se i mituri sht viktim, respektivisht i dmtuar dhe i ka
njohur t drejtn e krkess pronsore-juridike, ajo e drejt do t mund t realizohet me parashtrimin e
krkess para fondit t veant t formuar pr qllimeve t ktilla.
PARANDALIMI I KUNDRVAJTJES S T MITURVE
Parandalimi paraqet sistem t organizuar t masave t shoqris me t cilat n mnyr t
trthort pengohen shkaqet t cilat ojn n kundrvajtje t t miturve si fenomen negativ dhe
i dmshm shoqror. Me rndsi t veant jan masat edukative. Masat edukative pr dallim prej
dnimeve n mnyr t trthort ndikojn mbi shkaqet t cilat ojn n kundrvajtje. Ato jan t nevojshme, sepse masat ndshkuese-juridike zbatohen dhe ekzekutohen pas kryerjes s veprs penale, si
reaksion i vonuar dhe me mundsi t rnda pr realizimin e veprimit pozitiv. Kjo do thot se sanksionet si dnime nuk mjaftojn pr pengimin e ktij fenomeni. Pr kt shkak m tepr kujdes duhet
ti jepet aktiviteteve pr largimin e shkaqeve dhe kushteve t cilat ojn deri te sjelljet e ktilla, si
parandalim.
N parandalimin pr pengimin e kundrvajtjes si fenomen negativ jan prfshir nj numr i
madh i organizatave shoqrore, qeveritare dhe joqeveritare dhe institucionet tjera profesionale. N
vendet moderne kapitaliste ekziston sistem i zhvilluar i organizatave private dhe institucioneve t cilat
merren me parandalimin e kundrvajtjen e t miturve. Format dhe aktivitetet e tilla jan shum t zhvilluara n vendet antare t Unionit evropian. Disa prej ktyre organizatave u japin ndihm speciale dhe
ndihm tjetr fmijve dhe t rinis.
Masat konsistojn edhe n aktivitetet e lidhura me mbikqyrje t prforcuar, rekreacione,
organizim t kohs s lir t plotsuar me aktivitet t llojllojshme sportive, humane dhe tjera.
Ato n kt fush bashkpunojn me organet shtetrore dhe institucionet, u harmonizojn programet
pr pun me ato dhe ashtu aktiviteti i tyre diton karakter publik dhe human. N kt kuptim, nuk sht
242
i vogl roli i kishs. Angazhimi i institucioneve dhe bashksive fetare sht i zhvilluar shum n vendet
m t zhvilluara. Kto organizata punojn n baz t normave morale dhe parimeve ku ka edhe ndikim
politik me qllim t parandalohen n pengimin e fenomeneve t ktilla negative.
Organizatat dhe institucionet e ktilla publike dhe private ekzistojn edhe n vendin ton me
sistem t gjer t aktiviteteve.
Parandalimi n vendin ton kryhet edhe sipas strategjive dhe programeve pr parandalim t
Kshillit shtetror pr kundrvajtje t t miturve. Programet e ktilla sjellin edhe kshillat e komunave pr parandalim n rajonin e vet. Kshilli shtetror pr parandalim sht kompetent edhe t
udhheq me mjetet e Fondit pr dmshprblim t t miturve, veanrisht nse jan viktima t fardo
lloj dhune, familjare dhe t tjera.
243

Bazat e Te Drejtes Publike 3

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bazat e Te Drejtes Publike 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MAKEDON SLLAVKOSKI

BAZAT E T DREJTS PUBLIKE

Botues: MINISTRIA E ARSIMIT DHE SHKENCS

Prkthyes: Arkin Jahiji

Me vendim t Ministrit t arsimit dhe shkenc t Republiks s

NDIHMA JURIDIKE N PROCEDURS ADMINISTRATIVE .................................................................................. 29

PJESMARRSIT TJER N PROCEDUR ....................................................................................................................38

DRGIMI PRMES POSTS ...................................................................................................................................... 49

AFATI DHE SHPENZIMET N PROCEDUR ADMINISTRATIVE............................................................51

PARASHIKUESHMRIA DHE PRSHKRIMI I VEPRS PENALE ME LIGJ .......................................................... 102

MASHTRIMI .............................................................................................................................................................. 105

I PADITUR N PROCEDUR PENALE (E DREJTA E T PADITURIT T MBROHET)........................................ 125

MINISTRIA PR PUN T BRENDSHME (MPB) .................................................................................................. 130

EKSPERTIZA DHE DSHMIMI ...................................................................................................................................... 137

BAZAT E T DREJTS PUBLIKE

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

Rregullat n ann tjetr n organet e administrats shtetrore, (p.sh., ministrit),

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

N vazhdim sht dhn nj paraqitje skematike e llojeve t procedurave juridike

Fig. 1 Llojet e procedurave juridike

LLOJET E PROCEDURAVE ADMINISTRATIVE DHE QLLIMI I PROCEDURS ADMINISTRATIVE

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

Me shtje administrative ose lnd administrative n procedurn administrative

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

far nnkuptojm me shtje administrative, respektivisht lnd administrative n procedur administrative?

ORGANET KOMPETENTE PR T VENDOSUR N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

Cilat organe shtetrore dhe persona juridik e zbatojn procedurn administrative?

PARIMET E PROCEDURS ADMINISTRATIVE

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

procedurale n procedurn administrative. Disa prej tyre a jan t rndsishme sa q mosshoqrimi

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

Q t prcaktohet gjendja lndore n ndonj rast konkret sht e domosdoshme t ekzistojn

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

HYRJE N PROCEDURN ADMINISTRATIVE

Bni ndarjen e parimeve t procedurs administrative?

KOMPETENCA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

KOMPETENCA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

KOMPETENCA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

KOMPETENCA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

KONFLIKTI I KOMPETENCAVE, BARTJA E KOMPETENCAVE DHE NDIHMA JURIDIKE

KOMPETENCA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

KOMPETENCA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

KOMPETENCA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

PERSONI ZYRTAR PR KRYERJEN E PROCEDURS ADMINISTRATIVE

KOMPETENCA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

far nnkuptojm me kompetenc dhe me ka sigurohet ajo?

PALA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

PALA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

PALA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

PALA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

PALA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

PRFAQSIMI I PALS (PRFAQSUESIT E PALS)

PALA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

PALA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

PALA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE

PROKURORI PUBLIK DHE PROKURORI SHTETROR

PJESMARRSIT TJER N PROCEDUR

PALA N PROCEDUR ADMINISTRATIVE