ΓΛΩΣΣΑΡΙ

Αειφορία (βιώσιµη ανάπτυξη) είναι η ανάπτυξη που φροντίζει για

τις ανάγκες του ανθρώπου χωρίς να θέτει σε κίνδυνο το περιβάλλον.

αεί (= πάντοτε) + - φορία (από το ρήµα φέρω) , απόδοση στα
ελληνικά από τα γαλλικά rapport soutenu ( = συνεχής αναλο-
γία )

αεί αρχαίο επίρρηµα < αιεί < αιFεί

φέρω αρχαίο ρήµα ( ήδη στη µυκηναϊκή εποχή pe - re = φέρει)
< πιθανώς από την Ινδοευρωπαΐκή λέξη bher- ( = φέρω)

Αναδάσωση είναι η δεντροφύτευση µιας περιοχής ,που απογυ-

µνώθηκε λόγω πυρκαγιάς ή άλλης αιτίας, για να ξαναδηµιουργηθεί
δάσος.

ανά + δασώνω µεταφραστικό δάνειο από τα αγγλικά reforesta-
tion (=αναδάσωση).

ανά αρχαία πρόθεση που χρησιµοποιούµε ως α΄ συνθετικό για
να δηλώσουµε πως επαναλαµβάνεται ό,τι σηµαίνει το β΄ συν-
θετικό.

δασώνω ( = δεντροφυτεύω περιοχή, για να γίνει δάσος ) < δά-
σος < δασύς ( = πυκνός ) < πιθανώς από το Ινδοευρωπαΐκό
dens ( = πυκνός ). Στα λατινικά densus, γαλλικά και αγγλικά
dense, στα ιταλικά denso .

Ανακύκλωση είναι η επεξεργασία και η µετατροπή χρησιµοποιη-

µένης ύλης σε υλικό που µπορεί να ξαναχρησιµοποιηθεί.

Ανά + κύκλωση

ανακύκλωση < ανακυκλόω – ανακυκλώ ( = περιστρέφω, στρι-
φογυρίζω ) < ανα- + κυκλόω - κυκλώ < κύκλος

ανά αρχαία πρόθεση που χρησιµοποιούµε ως α΄ συνθετικό για
να δηλώσουµε πως επαναλαµβάνεται ό,τι σηµαίνει το β΄ συν-
θετικό.

κύκλωση < κυκλόω – κυκλώ < κύκλος
 Αποικοδόµηση είναι η χηµική διάσπαση των νεκρών οργανισµών
ή των ζωικών και φυτικών απορριµµάτων από τους τεµαχιστές ( µι-
κρά ασπόνδυλα ) και τους µικροοργανισµούς ( π.χ. µύκητες, βακτή-
ρια ) σε στοιχεία που αποτελούν συστατικά του εδάφους, ώστε να
µπορούν να χρησιµοποιηθούν από τα φυτά .

από + οικοδόµηση ( οίκος + δόµηση ) απόδοση στα ελληνικά
από τα αγγλικά degradation ( = διάσπαση σε απλούστερη µορ-
φή ).

αποικοδόµηση < αποικοδοµώ

από αρχαία πρόθεση που χρησιµοποιείται και ως α΄συνθετικό ,
για να δηλώσουµε τη διάλυση αυτού που εκφράζει το
β΄συνθετικό.

οικοδόµηση αρχαία λέξη < αρχαίο οικοδοµέω – οικοδοµώ <
οικοδόµος < οίκος (= σπίτι) + δόµος ( = η οροφή που έχει η-
µισφαιρικό σχήµα , σπίτι ) < δέµω ( = χτίζω, κατασκευάζω ) .

Βιοκοινότητα ( Βιοκοινωνία ) είναι το σύνολο των οργανισµών

( φυτά, ζώα, µικροοργανισµοί ) που συνυπάρχουν σε µια περιοχή .

βίος + κοινότητα, απόδοση στα ελληνικά από τα αγγλικά bio-
logical community ( = βιολογική κοινότητα ) . Οι περισσότε-
ρες λέξεις µε α΄ συνθετικό βιο- είναι αντιδάνεια από την αγγλι-
κή ή γαλλική γλώσσα.

βίος στα αρχαία σήµαινε τον τρόπο ζωής και τη διάρκεια της
ζωής , ενώ σήµερα σηµαίνει ζωή . Το χρησιµοποιούµε συχνά
ως α΄ συνθετικό λέξεων και όρων για να δηλώσουµε ότι το
β΄συνθετικό έχει σχέση µε τη ζωή.

κοινότητα αρχαία λέξη που δηλώνει την ιδιότητα του κοινού
< αρχ. κοινότης < κοινός

Βιοποικιλότητα ( Βιοποικιλία ) είναι ο πλούτος ,η ποικιλία όλων

των ειδών ( ζώων και φυτών ) µιας περιοχής.

Βίος + ποικιλότητα

βίος στα αρχαία σήµαινε τον τρόπο ζωής και τη διάρκεια της
ζωής , ενώ σήµερα σηµαίνει ζωή . Το χρησιµοποιούµε συχνά
ως α΄ συνθετικό λέξεων και όρων για να δηλώσουµε ότι το β΄
συνθετικό έχει σχέση µε τη ζωή.

ποικιλότητα < αρχαία λέξη ποικίλος (= η ιδιότητα του ποικί-
λου, η ποικιλία )
 Βιότοπος είναι ο χώρος ( δηλ. το έδαφος, το νερό, ο αέρας ) µέσα
στον οποίο ζουν οι ζωικοί και οι φυτικοί οργανισµοί ( δηλ. τα µέλη
µιας βιοκοινότητας ).

Βίος + τόπος < γαλλικά και αγγλικά biotope < βίος + τόπος .

βίος στα αρχαία σήµαινε τον τρόπο ζωής και τη διάρκεια της
ζωής , ενώ σήµερα σηµαίνει ζωή . Το χρησιµοποιούµε συχνά
ως α΄ συνθετικό λέξεων και όρων για να δηλώσουµε ότι το β΄
συνθετικό έχει σχέση µε τη ζωή.

τόπος αρχαία λέξη που σηµαίνει τοποθεσία, µέρος, περιοχή.

Βλάστηση είναι το σύνολο των φυτών µιας περιοχής.

Βλάστηση < αρχαία λέξη βλάστησις < βλαστάνω (= βγάζω νεα-
ρά βλαστάρια, δηλ. νέους βλαστούς )

∆ιάβρωση ( του εδάφους ) είναι η αλλοίωση της επιφάνειας του

εδάφους και η αποµάκρυνση των υλικών του, που προκαλούνται από
τη δράση του ανέµου και του νερού.

διάβρωση < διάβρωσις < δια + βρώσις

δια- από την αρχαία πρόθεση διά που χρησιµοποιείται και ως
α΄ συνθετικό. Εδώ δηλώνει ότι χωρίζεται κάτι και διασκορπίζο-
νται τα υλικά του.

βρώση ( = το να τρώει κανείς ) < αρχαία λέξη βρώσις <
< βιβρώσκω ( = τρώω )

∆ρυµός αρχικά σήµαινε δάσος από δρύες ( = βαλανιδιές) , γενικά

όµως σηµαίνει δάσος µε µεγάλα και πυκνά δέντρα. Εθνικός ∆ρυµός
είναι η προστατευόµενη δασική έκταση .

∆ρυµός < αρχαία λέξη δρυµός < δρυς ( = η βαλανιδιά )
 Εκχέρσωση είναι η µετατροπή της χέρσας (=άγονης) γης σε καλλι-
εργήσιµη , αφαιρώντας πέτρες, άγρια βλάστηση, κόβοντας δέντρα .

εκ + χέρσωση είναι µεταφραστικό δάνειο από τη Γαλλικά
défricher ( = εκχερσώνω ).

εκ - αρχαία πρόθεση εξ / εκ < πιθανώς από την Ινδοευρωπαΐκή
λέξη eks. Στα Λατινικά ex, στα Γαλλικά ex . Το χρησιµοποι-
ούµε και ως α΄ συνθετικό . Εδώ φανερώνει πως αφαιρείται
ό,τι δηλώνει το β΄ συνθετικό .

χέρσωση ( = η µετατροπή ενός τόπου σε χέρσα, άγονη, δηλ. µη
καλλιεργήσιµη γη ) < χέρσωσις < χερσώ < αρχαία λέξη χέρσος
( = 1. ξηρά, στεριά, 2. ο ακαλλιέργητος )

Θρεπτικά συστατικά είναι τα στοιχεία ,τα οποία ως πρώτες ύλες

στην τροφή ενός ζωντανού οργανισµού, τον βοηθούν να
αναπτυχθεί .

θρεπτικός ( = αυτός που συντελεί στην ανάπτυξη του οργανι-
σµού ) < αρχαία λέξη θρεπτικός < αρχαία λέξη τρέφω .

συστατικά ( = τα στοιχεία που αποτελούν κάτι ) < συστατι-
κός < αρχαίο θέµα από το ρήµα συνίστηµι (= βάζω πολλά
στοιχεία µαζί, για να δηµιουργήσω κάτι καινούριο ).

Καταναλωτές είναι οι ζωντανοί οργανισµοί , οι οποίοι δε φωτο-

συνθέτουν , αλλά τρέφονται µε άλλους οργανισµούς , φυτά ή ζώα .

καταναλωτής < αρχαίο ρήµα καταναλίσκω ( = καταδαπανώ, κα-
τασπαταλώ ) < κατά + αναλίσκω

κατά - αρχαία πρόθεση που χρησιµοποιείται και ως
α΄συνθετικό , για να δηλώσουµε ότι αυτό που δηλώνει το β΄
συνθετικό συµβαίνει µε ιδιαίτερα έντονο τρόπο ή εναντίον κά-
ποιου

αναλίσκω < ανα- + αλίσκω ( = παίρνω, κυριεύω, συλλαµβάνω )
 Μικροκλίµα είναι οι κλιµατολογικές συνθήκες ( θερµοκρασία,
υγρασία κ.λ.π.) µιας σχετικά µικρής περιοχής.

µικρό + κλίµα είναι ελληνογενής ξένος όρος όπως στα αγγλικά
microclimate ( = µικροκλίµα ) .

µικρό- από το αρχαίο επίθετο µικρός / σµικρός . Το χρησιµο-
ποιούµε ως α΄ συνθετικό το οποίο δηλώνει ότι αυτό που σηµαί-
νει το β΄συνθετικό έχει την ιδιότητα του µικρού ή του περιορι-
σµένου .

κλίµα ( = το σύνολο των µετεωρολογικών φαινοµένων που ε-
πικρατούν σ΄ έναν τόπο .) < αρχαία λέξη κλίµα ( = κλίση, κα-
τωφέρεια, η κλίση του εδάφους προς τα κάτω ) . Η λέξη από τα
αρχαία χρόνια σήµαινε τόπος, περιοχή και τις καιρικές συνθή-
κες που επικρατούν σ΄ αυτόν τον τόπο < κλίνω ( = γέρνω κάτι
σε πλάγια θέση ) .

Μόλυνση είναι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από ξένες ουσίες

που η παρουσία τους οφείλεται στη δραστηριότητα του ανθρώπου .

µόλυνση < αρχαία λέξη µόλυνσις < µολύνω ( = λερώνω )

Οικοσύστηµα είναι το σύνολο των βιοτικών παραγόντων ( φυτά,

ζώα, µικροοργανισµοί ) και των αβιοτικών παραγόντων ( κλίµα, έδα-
φος, νερό ) µιας περιοχής που βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση
και εξάρτηση .

οικο- + σύστηµα είναι ελληνογενής ξένος όρος όπως στα γαλ-
λικά écosystème

οικο- από το αρχαίο ουσιαστικό οίκος ( = σπίτι ) . Χρησιµο-
ποιείται ως α΄ συνθετικό σηµαίνει το χώρο µέσα στον οποίο ζει
ένα σύνολο οργανισµών.

σύστηµα ( = το σύνολο πραγµάτων του οποίου τα στοιχεία
βρίσκονται µεταξύ τους σε στενή αλληλεπίδραση και αλληλε-
ξάρτηση.) < αρχαίο ουσιαστικό σύστηµα < συνίσταµαι ( = α-
ποτελούµαι ) µε θέµα αορίστου στη του ρήµατος ίσταµαι <
συν- + θέµα αορίστου στη του αρχαίου ρήµατος ίσταµαι.

συν- από την αρχαία πρόθεση συν . Τη χρησιµοποιούµε συχνά
ως α΄ συνθετικό και σηµαίνει µαζί, από κοινού.

ίσταµαι ( = βρίσκοµαι )
 Πανίδα είναι το σύνολο των ζώων µιας περιοχής.

Πανίδα < Παν ,αγροτικός θεός της Αρκαδίας, προστάτης των
βοσκών, µε πόδια, κέρατα και τρίχωµα τράγου. Τριγυρνούσε
στα βουνά και στα δάση.

Πανίδα µετάφραση στα ελληνικά από την αγγλική λέξη fauna
( = πανίδα, ζωικό βασίλειο ) < στα Λατινικά Faunus , που
ήταν ρωµαϊκή θεότητα αντίστοιχη µε τον Πάνα .

Παραγωγοί είναι οι ζωντανοί οργανισµοί που φωτοσυνθέτουν,

δηλαδή τα φυτά. .Είναι αυτότροφοι οργανισµοί και παράγουν οργα-
νική ύλη , η οποία µεταφέρεται µέσω της τροφής στους ετερότροφους
οργανισµούς.

Παρά + αγωγός < αρχαίο ουσιαστικό παραγωγός < παράγω ( =
οδηγώ δίπλα ή κοντά σε τόπο ). Σήµερα παράγω σηµαίνει δη-
µιουργώ.

Παρά- αρχαία πρόθεση παρά . Χρησιµοποιείται ως α΄ συνθετι-
κό για να δηλώσει ότι κάτι πηγαίνει από τον έναν στον άλλον.

αγωγός ( = ο οδηγός, οποιοδήποτε σώµα µέσω του οποίου µε-
ταφέρεται κάτι , π.χ. ενέργεια ) < αρχαίο ουσιαστικό αγωγός
< άγω ( = οδηγώ, φέρνω ).

Περιβάλλον είναι ο χώρος µαζί µε τους παράγοντες που υπάρχουν

σε αυτόν ,που επιδρούν σ΄ έναν οργανισµό και καθορίζουν την ύπαρ-
ξή του και την ανάπτυξή του.

Περιβάλλον < το ουδέτερο γένος της µετοχής ενεστώτα του
αρχαίου ρήµατος περιβάλλω < περι- + βάλλω

περι- αρχαία πρόθεση περί .Χρησιµοποιείται ως α΄ συνθετικό
και σηµαίνει γύρω - γύρω.

βάλλω ( = ρίχνω, εκσφενδονίζω, πυροβολώ ) < αρχαίο ρήµα
βάλλω ( = ρίχνω, εκσφενδονίζω, τοποθετώ ολόγυρα ) .

Ρύπανση είναι η µόλυνση του περιβάλλοντος µε ρύπους ( = βρο-

µιές ) από απόβλητα από δραστηριότητες του ανθρώπου .

Ρύπανση < ρύπανσις < αρχαίο ρήµα ρυπαίνω ( = µολύνω ) <
αρχαίο ουσιαστικό ρύπος ( = η ακαθαρσία )
 Τροφική αλυσίδα είναι οι τροφικές σχέσεις ( λείας – θηρευτή )
ανάµεσα στους οργανισµούς ενός οικοσυστήµατος, κατά την οποία ο
ένας αποτελεί την τροφή του άλλου. Έτσι επιτυγχάνεται η ροή ύλης
και ενέργειας για την συνεχή επιβίωση των ειδών.

τροφικός ( = αυτός που έχει σχέση µε την τροφή ) < τροφικός
< αρχαίο ουσιαστικό τροφή < αρχαίο ρήµα τρέφω ( = δίνω
τροφή )

αλυσίδα < αλυσίδιον < αλύσιον υποκοριστικό του < αρχαίο
ουσιαστικό άλυσις ( = η αλυσίδα )

Τροφικά πλέγµατα είναι η πολύπλοκη σχέση µεταξύ των τροφι-

κών αλυσίδων µέσα στο οικοσύστηµα .

τροφικός ( = αυτός που έχει σχέση µε την τροφή ) < τρο-
φικός < αρχαίο ουσιαστικό τροφή < αρχαίο ρήµα τρέφω ( =
δίνω τροφή )

πλέγµα ( = καθετί που είναι πλεγµένο , σύνολο στοιχείων
που συνδέονται στενά µεταξύ τους και αλληλοεπηρεάζο-
νται ) < αρχ. πλέγµα < αρχ. πλέκω

Υλοτοµία είναι η κοπή δέντρων από δάσος.

υλοτοµία < αρχ. υλοτοµία < αρχ. υλοτοµώ ( = κόβω ξύλα
στο δάσος ) < αρχ. επίθετο υλοτόµος ( = ο ξυλοκόπος ) <
αρχ. ύλη ( = δάσος, κορµοί δέντρων, χρήσιµη ξυλεία ) + τέ-
µνω ( = κόβω, σχίζω, χωρίζω σε κοµµάτια , κόβω δέντρα
και τα ρίχνω κάτω )

Φωτοσύνθεση είναι η λειτουργία των φυτών στα πράσινα µέρη

τους µόνο, κατά την οποία µε τη βοήθεια της ηλιακής ενέργειας, µε-
τατρέπουν το διοξείδιο του άνθρακα και το νερό σε γλυκόζη , που εί-
ναι απαραίτητη για την ανάπτυξή τους .

φωτοσύνθεση < ελληνογενής ξένος όρος όπως στα Αγγλικά
photosynthesis ( = φωτοσύνθεση ) < αρχ. φως + σύνθεσις
( = η αρµονική σύνδεση στοιχείων , έτσι ώστε να δηµιουρ-
γήσω ένα καινούριο σύνολο µε δικά του, ξεχωριστά χαρα-
κτηριστικά ) < αρχ. συν- + θέσις

συν-από την αρχαία πρόθεση συν . Τη χρησιµοποιούµε συ-
χνά ως α΄ συνθετικό και σηµαίνει µαζί, από κοινού.

θέσις ( = η τοποθέτηση, η τακτοποίηση ) < αρχ. τίθηµι
( = τοποθετώ )

σύνθεσις < αρχ. συντίθηµι ( = τοποθετώ µαζί , για να σχη-
µατίσω ένα καινούριο σύνολο ) .
Χλωρίδα είναι το σύνολο των φυτών µιας περιοχής .

χλωρίδα < αρχ. η χλωρίς - της χλωρίδος < αρχ. χλωρός
( = αυτός που έχει µόλις βλαστήσει και είναι πράσινος και
δροσερός ) < αρχ. χλοερός ( = ο σκεπασµένος µε χλωρό
χόρτο ) < αρχ. χλόη ( = η χαµηλή ,πράσινη και πυκνή
βλάστηση ).
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αριανούτσου Μαργ., Φαραγγιτάκης Γ., 2003. Περιβαλλοντική εκπαίδευση στα χερσαία
οικοσυστήµατα της Ελλάδας . Κ.Π.Ε. Αργυρούπολης, Αθήνα.
Κ.Π.Ε. ∆ίκτυο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης « ∆ασικές πυρκαγιές ,αποκατάσταση τοπίου»,1999
Ελληνική εταιρεία προστασίας της φύσης « Μαθαίνω για τα δάση », 2003, Αθήνα
Τρούµπης Α., Φλογαΐτη Ε., 1987, Το ∆άσος :Ο Άγνωστος Ευεργέτης, Ελληνική εταιρεία
περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ενηµέρωσης, Αθήνα
Κουσούλας Γ., 2000, Η πρόκληση των φυσικών πόρων, Κέντρο Γαία, Αθήνα
Βασάλα,Π., Η διάβρωση του εδάφους ως παράδειγµα διδασκαλίας στην περιβαλλοντική
εκπαίδευση, Πανεπιστήµιο Αθηνών, Τµήµα Π.Τ.∆.Ε.
Πολυθεµατικό βιβλίο ∆ηµοτικού σχολείου για την Ευέλικτη Ζώνη « Βλέπω το σηµερινό κόσµο ».
Πολυθεµατικό βιβλίο ∆ηµοτικού σχολείου για την Ευέλικτη Ζώνη « Βλέπω το σηµερινό κόσµο :
∆ηµιουργικές διαθεµατικές δραστηριότητες ».
∆ιαθεµατικό Εκπαιδευτικό Υλικό για την Ευέλικτη Ζώνη - Γ΄- ∆΄ τάξεις του ∆ηµοτικού σχολείου.
Τεύχος Β΄.
Κ.Π.Ε. Αργυρούπολης, Το δάσος .Το περιαστικό πράσινο, Αργυρούπολη, 1997
Rius M.- Parramon J.,H ζωή πάνω από τη γη , 1992,Κέδρος,Αθήνα
Rius M.- Parramon J.,H ζωή κάτω από τη γη , 1994,Κέδρος,Αθήνα
Σφήκα Γ.,Εθνικοί δρυµοί και άλλες προστατευµένες περιοχές,1995,Πατάκης,Αθήνα
ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΑΛΛΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ
Ζωγραφίζω το δέντρο, Εκπαιδευτικό τµήµα Μουσείου Ελληνικής Παιδικής Τέχνης
Η βαλίτσα του δάσους, ∆εληζώνα Ζ., Καµάρα Ν., Κρικέλη Α., Μαργαρίτου Ι., Παπαδήµου ∆.
ΑΡΘΡΑ - ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΑ
Υµηττός, ένθετο Επτά Ηµέρες, εφηµ. Η Καθηµερινή – Κυριακή 28/9/1997
Ο Υµηττός τότε και σήµερα, περ. Τοπική Αυτοδιοίκηση
Υµηττός Το όρος που πληγώναµε, Κράλλης Ν., εφηµ. ΄Εθνος
Υµηττός 1920 Ο τρελλός, περ.Ευώνυµος
Εκεί ψηλάστον Υµηττό, περ. TIME OUT τευχ.7 13/10/2001
Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού ,διµηνιαίο παιδαγωγικό περιοδικό τεύχη
8,9,11,14,15,17,18
ΙΣΤΟΣΕΛΙ∆ΕΣ
www.Kekiridanos. gr
www.ilioupolis.gr.