T.C.

GENELKURMAY BAKANLII
ANKARA

BLN MUHAREBE ETM

Genelkurmay ATASE Bakanl Yaynlar

ANKARA
GENELKURMAY BASIMEV
2. BASKI - 2009

ISBN: 978-975-409-070-3
NSN: 7610270432397
GENELKURMAY BASIMEV
YAYIN NUMARASI:

SUNU
Mustafa Kemal ATATRK, yaamnn her
dneminde kitapla btnlemitir. Bu okuma
sevgisinin kendisine salad bilgi birikimini
zaman zaman yazmaya dntren ATATRK,
yaamnn farkl dnemlerinde, farkl konularda
kitaplar yazmtr. Yazdklar gerek gncellii,
gerekse yol gstericilii asndan bugn dahi
tartmasz
gerekleri
iermektedir.
Onun,
gnmzden 80 - 90 yl nce yazd bu kitaplarn
gnmzde hl geerliliini korumas, ileri
grllnn ve aklclnn gstergelerinden
biridir.
Mustafa Kemal ATATRK, zellikle II.
Merutiyetin (23 Temmuz 1908) ilanndan sonra
tm dikkat ve almasn askerlik zerine
younlatrmtr. O, zellikle subaylarn deien
koullara uygun olarak mesleki bilgilerini artracak
yaymlarn yaplmasn gerekli gryordu. Bu
amala mesleinin ilk yllarndan itibaren askerlikle
ilgili birikimlerini aada isimleri belirtilen
kitaplarda toplamtr
a. Takmn Muharebe Talimi
b. Cumal Ordugh
c. Tabiye Tatbikat ve Seyahati
d. Bln Muharebe Talimi
e. Zabit ve Kumandan ile Hasbihal
I

f. Tabiye Meselesinin Halli ve Emirlerin

Sureti Tahririne Dair Nesayih.
Genelkurmay Asker Tarih ve Stratejik Ett
Bakanl; Ebed Bakomutan Mustafa Kemal
ATATRKn askerlikle ilgili yazm olduu bu
eserleri, yaayan Trkeye evirerek okurlarn
yararlanmasna sunmay amalamtr.
Abidin NAL
Hv. Plt. Korg.
ATASE ve Dent. Bk.

II

NDEKLER
SUNU
NDEKLER..................................................

III

AIKLAMA.......................................................

Bln Muharebe Eitimi...............................

Bln Muharebe Talimi................................

53

EK

III

IV

AIKLAMA
Kurmay
nyzba
Mustafa
Kemal
(ATATRK)'in bu eseri Trkeye evirdii yllarda,
Osmanl mparatorluu son yzyllar boyunca
devaml yenilgilerle byk toprak kaybna uram
ve dalma srecine girmiti. Bu devletin
kontrolnde boazlar gibi stratejik nemi olan su
geitleri ve su yollar vard. Bu nemli geitlere
sahip olma arzusu Avrupann byk devletleri
arasnda atmalara yol amt.
1877 - 1878 Osmanl - Rus Savandan
sonra yaplan Yeilky (Ayastefanos) Antlamas
ile Balkan Devletleri bamszlklarna ve siyasi
isteklerine
fazlasyla
yaklamlard.
Ancak
Avrupann byk devletleri bu antlamay
onaylamamlar ve Rusya'y bu konuda Berlin
Antlamas'n imzalamak zorunda brakmlard.
Bu durum ise Osmanl topraklarndan aldklarnn
bir ksmn brakmak zorunda kalan Balkan
Devletlerinin yeniden ayaklanmalarna neden
olmutu. Gelien olaylar sonunda Avusturya-Macaristan mparatorluu, Bosna-Hersek'i ilhak
ettiini ilan ederken Bulgarlar da ayn gn (05 Ekim
1908) krallklarn ve ertesi gn de Giritliler
Yunanistan'a katldklarn (06 Ekim 1908) ilan
ettiler.
Esasen Avrupal byk devletleri iki gruba
ayrlmlar ve korkun bir silahlanma yarna
girmilerdi. Bir tarafta Almanya, AvusturyaMacaristan ve talya ls dier yanda Fransa ile
V

Rusya arasndaki ikili balamalar olmutu.

Osmanl mparatorluu'nu tehdit eden Balkan
yangnndan baka byk devletler arasnda
kanlmaz atmalara doru hzl gidi aka
grlyordu.
Daha, Harp Okulu rencisiyken bile lke
sorunlaryla ilgilenen ve bu sorunlara zm
retmeye alan Kurmay nyzba Mustafa
Kemal, yaklaan sava felaketinden lkesini ancak
iyi eitilmi ve donatlm disiplinli bir ordunun
koruyacann bilincindeydi. Olas bir dman
saldrsna kar stnlk salamak iin birinci
koul iyi eitilmi bir orduydu. Elbette her komutan
iyi eitilmi birliklere sahip olmak ister. yi bir eitim
ise doruluu kantlanm, esaslar belirlenmi
prensiplere uygun olursa olumlu sonu verir. Bir
birliin muharebede baar salamas iin temel
artn iyi bir eitim ve kuvvetli bir disiplin olduu
tartmasz kabul edilir.
Kurmay
nyzba
Mustafa
Kemal,
mensubu olduu ordunun eitim seviyesini
ykseltmek iin yeterli asker yaynlara gereksinme
olduunun
bilincindeydi.
Nitekim
mevcut
talimnamelerdeki
bilgiler
devrin
muharebe
koullarn karlamyordu. Eitim sistemi ise
yanak dzen eitim alanlarna bal olarak
yaplyor ve bouna zaman ve emek sarf
ediliyordu. Birliklerin eitim seviyesini ykseltmek
iin yeni esaslara gre yazlm talimnamelere
ihtiya olduu gibi birlikleri yanak dzen eitim
VI

alanlarndan muharebe artlarna gre eitim

yaptrabilmek iin araziye karmak, muharebe
eitimini orada yaptrmak gerekiyordu.
Berlin Asker Akademisi eski mdrlerinden
Alman Generali Litzmann'n yazd "Blk
Muharebe Eitimi" adl eser, Kurmay nyzba
Mustafa Kemal'in arad artlar tayordu. Bu
eser birlikleri yanak dzen eitim alanlarndan
araziye karacak ve zamann talimname
esaslarn da bnyesinde toplam "Muharebe
Meselesi" iinde eitimi yrtecek bir sistemi
ieriyordu. Bu sistem, kk birlik komutanlarn
sevk ve idarede, birlikleri de muharebe koullarna
gre eitmekte faydal olacak bir eserdi. Eserin
sayfa says az ise de ierii bakmndan yeterli
olduu grlr. Ortaya konulan eitli muharebe
durumlarnda subaylar karar vermeye ve verdii
karar uygulatmaya elverili olup kk birlik
komutanlarn yetitirmeye ve birlikleri de
muharebe artlarnda eitmeye yneliktir.
"Blk Muharebe Eitimi" olarak yaymlanan
eser, meskn yerlerde muharebe, savunma ve
taarruz konularn kapsamaktadr. Meskn yerlerin
snrlayc durumlarnn muharebeye etkisi,
savunma mevzisinin seimi, savunma mevzisinin
hazrlanmas, ate sahalarnn temizlenmesi, ate
taksimi, ate tutmayan l blgelerin kapatlmas
ve mevzinin igali gibi savunmann esasn
oluturan konular ilenmitir. Ayrca taarruzda
birliin ald tertip ve dzen, ilerleme, ate sVII

tnl, ihtiyatlarn kullanlmas gibi taarruz

harektnda her zaman karlalacak konular ele
alnmtr.
"Bln Muharebe Eitimi" ilk nce
Mustafa Kemal imzasyla 1328'de Osmanlca
olarak yaymlanmtr. Prof. Dr. Afet nan'n,
aslna bal kalarak yeni Trk harflerine evirdii
eser, 1959 ylnda Trkiye Bankas tarafndan
"ATATRK'N ASKERLiE DAiR ESERLERi"
adyla yaymlanmtr.
Gen Kurmay nyzba Mustafa Kemal
(ATATRK) tarafndan, Almanca aslndan
tercme edilen ve bal olduu ordunun eitimine
katks olan bu eserden yeni nesillerin de
faydalanabilmeleri
iin
bugnk
Trkeye
evrilmitir. Kitabn birinci ksm gnmz
Trkesi, ikinci ksm Osmanlca olarak yayma
hazrlanmtr.
ATEM Bk.l

VIII

RNEK
Muhtelif arazi zerinde sefer mevcutlu blk
kendinden byk birlik iinde bulunan bln
muharebesi.
MESKN YERLERDE MUHAREBE DMAN
TOPUSUNA KARI MUHAREBE
Tabur komutan, 21 Ekim sabah, Kovalar ve
Kavakl arasndaki arazinin, yaptrmak istedii
eitime uygun olduuna karar verdi. Dorusu bu
arazide inenmesinde saknca olan ekili tarlalar
kalmamt.
Binba, leyin verdii emirde; stemen
Tahsin Efendi'nin emrinde olmak zere sefer
mevcutlu bir bln, ertesi gn sabahtan
dzenlenip hazr bulundurulmasn emretti.
Bu blk, yirmi ikinci gn, saat 13.15'te,
cephesi kuzeybat olmak zere Kovalar fidanlnn
bat kenarnda (Kroki B) toplanacakt.
avu, borucu ve dokuz er, mavi ve
zayiat gsteren flamalar da alarak ayn birliin
dier blklerini gstermek zere tatbikat yapacak
olan blkle birlikte bulunacaklard.
Be avu, borucu, elli er de krmz ve
zayiat gsteren flamalarla birlikte hedef ktas
olarak saat 12.45'te, Kovalar'n Doanca Caddesi
knda bulunacak ve tabur komutannn yannda
bulunacak subayn emrine girecekti.
1

Kyafete, datlacak mermi miktarna ve

izleyici olarak eitime katlacak subaylarla ilgili
uyarlar da bu emre eklenmiti.
Yzba Bahri ve Yzba Nuri Efendiler de
daha sonra bln komutanln yapmak zere
hazr bulunacaklard.
Tatbikat gn, harekt mdr* daha
sabahtan bln toplanma yerine gitti ve subaylar
ile avu ve onbalar toplayp onlara eitimin
konusunu tekil edecek olan aadaki durumu
verdi:
Bal olduumuz alayn (ki daha byk
birliin kuruluundadr), 1inci ve 3nc Taburlar
Doanca'dan Osmaniye zerine yryen dman
birlikleriyle muharebeye balad ve Kovalar ele
geirdi. Fakat kyden kmak iin birliklerimiz
tarafndan
yaplan
giriimler,
Doanca'nn
gneydousuna yerleen dman topu ateiyle
imdiye kadar engellendi.
Taburumuz (2nci Tabur) dier bir noktada
durdurulmutu. imdi bu ynde yryor, taburun
geri kalan ksmlarn gemi bulunan 4nc Blk
bu blgeye geldi."
Harekt mdr, alaya bal blklerin mavi
ve dman blklerinin krmz flamalarla ve
dman bataryalarnn avc hattyla belirtileceini
*

Harekt Mdr, tatbikat planlamadan, sevk ve idare

etmekten, deerlendirmekten sorumludur.

de anlatt ve ayn zamanda aadaki noktalar

zerine dikkatlerini ekti. Alnacak olan fakat u
anda alnmas olanaksz bulunan btn tedbirler,
eitim yaplrken sylenecei gibi verilen genel
duruma gre eitli rtbelerdeki stlere sunmaya
gerek grecekleri nerileri ona ulatracaklard.
Harekt mdrnn emri zerine, stemen
Tahsin Efendi, blne tfek aldrtt ve erlere
tfeklerini doldurup emniyete almalarn emretti.
Bundan sonra erlere, durum ve flamalar
hakknda yeterli bilgi verdi.
Daha sonra Harekt
Efendi'ye grevini anlatt:

Mdr

Tahsin

"Alay Komutan, sizi birinci hatta kullanmay

gerekli grrse dorudan doruya kendisinin eli
altnda bulunmanz iin ky iindeki mescide
kadar1 gitmeniz hakknda emir gnderdi. Bu andan
itibaren alay komutannn emrine girdiniz.
Tahsin Efendi, bln kol dzeninde
yrye geirdi. Kyn daha nce bildirilen
noktasna vardktan sonra bln geliini alay
komutanna bildirmek zere hayvann srp ileri
gitmek istediini harekt mdrne haber
verdi.Harekt mdr ise Tahsin Efendi'ye yapmak
istediinin olanaksz olduu konusunda uyarda
bulundu: nk bu srada dman topusu iddetli
1

Ad geen Mescit, Kvzene - Urlak ve Osmaniye - Doanca

yollarnn kesime noktasnn dousundadr.

atelerini Kovalar zerine yneltiyor ve kyn kuzeybat giriine giden yolu tamamyla yan ateine
alyordu. Bu durumda, hayvanl olarak sz konusu
yol zerinde harekete kalkmak olanaksz olduu
gibi blk komutan Mescit'e varr varmaz yere
inmek zorundayd.
Bu uyar zerine blk komutan, bu haberi
ulatrmak zere hemen bir avu ile bir eri alay
komutanna gndereceini harekt mdrne
bildirdi. Bunlar, caddenin sandaki bahelerden
yararlanarak gideceklerdi. Mescid'e varnca
stemen Tahsin Efendi, bln durdurdu ve
daha sonra cephesi kuzeye, sol yan yollarn
kavak noktasna 40 metre mesafede ve erlere
"rahat" durumunda muharebe dzeni aldrd.
imdilik hibir tedbir dnmedii gibi bu
yaptklarnn
sonucunu
harekt
mdrne
bildirmeye gerek duymad. Tahminen saat 13.15'te
harekt mdr kendisine aadaki bilgiyi verdi.
"Topu ve piyade atelerinin iddeti
umulmadk bir ekilde artt. Bununla beraber imdi
arapnellerin bizim stmzden pek yksek getii
grnyor,2 muharebe hattnda iitilen kuvvetli
boru sesleri ve yksek sesle verilen komutlar,
yaknda tehlikeli bir durumla karlalacan
gsteriyor."
2

Hcum eden dman mevzisine yanat andan itibaren

dman ihtiyatlarnn yaklamasn nlemek iin topu atelerini
dman mevzilerinin gerisine kaydrmaldr (Sahra Topu
Talimnamesi 346).

Gerekten bu srada,3 kyn kuzeybat girii

ynnde hcum! borusu ve ayn zamanda
hurraa! sesleri iitildi.
stemen Tahsin Efendi, yollarn kesitii
yere kotu ve bu taraftan kye girmi bulunan
dman piyadesini (krmz flamalar) grd. Bunun
zerine bln kol dzeninde koar admla
kesime noktasna kadar gtrd. Bundan sonra
bataki manga saa ark ederken bln yarm
kol dzenine geirdi ve bata ki yarm takma ate
iin silaha davranmasn emretti. Ancak, biraz
aceleyle verilen komutlardan aran erler, hareketi
beklenen ekilde dzenle yapamadlar. Mangalar
yaylrken ksmen birbirine kartlar, erler skt ve
bu sebeple sralarda baz karklklar meydana
geldi. Bu ekilde yaplan bir attan isabetli ve etkili
olmas beklenemez. Yaplan hatay btn erlere
iyice anlatmak iin harekt mdr mdahale
ederek dzenin salanmas konusunda onlar
zorunlu tuttu. Ancak manevra mermisiyle ate
etmelerini
yasaklad.
(Hizmet-i
Seferiye
Nizamnamesinin 668inci maddesine uygundur.)
Harekt mdr tarafndan bir iaret zerine
hedef ktas ekildi.

Hedef Ktas Komutan, muharebenin bu safhasnn harekt

mdr ile kararlatrdklar saatte, tamamyla meydana
gelebilmesi iin saatini harekt mdrnn saatine gre
ayarlamaya nceden dikkat etmiti.

stemen Tahsin Efendi, balangtan

itibaren
iddetli
avc
atei
yaptrdn
(varsayarak) ve bu ate etkili olduka atee
devam edeceini harekt mdrne syledi.
Yolun ini ksm dman yaklak 400
metre ilerde gre kapatnca Tahsin Efendi bu
dman takibe giriti. Blk ilerisinde yolu btn
geniliince igal eden yaylm iki manga olduu
halde kyn kuzeybat giriine, birka dakikada
ulat.
Bu yere gelir gelmez, stemen Tahsin
Efendi, bln koar admla muharebe
dzenine geirdi ve geri ekilen dman demir
yolunun te tarafnda da atele takip etmek iin
yolun batsnda ve hemen yaknnda yerletirdi.
O zaman, byk caddenin dousunda ve
batsnda, bal olduu alayn tepelerde mevzi
alm bulunan (Krokide C,H ve mavi flamalar) dier
blklerinin
ateleri
altnda
demir
yolu
istikametinde geri ekilen dman piyadelerini
grebildi. 4
4nc
Bln
muharebe
dzenine
gemesi henz tamamyla son bulmamt, ki bu
topu atei blk komutannn dikkatini demir
4

Tatbikatn bandan itibaren atl bir subayn (harekt

mdrne yardmc) kontrol altnda olarak krokideki C,H
noktalarna gnderilmi olan mavi flamalar tayan iki erle
onlarla birlikte bulunan onba ve avular ayrntl talimat
almlard.

yolunun dier tarafndaki tepelere ekti. Yasstepe

zerinde dmann 'topusunu kefetmekte
gecikmedi. (Yalnz belden yukarlar grlen be
dizi avc, her biri bir topu gsteren bu diziler,
birbirinden
yirmier
adm
aralkla
yerletirilmilerdi).
Harekt mdr aadaki bilgileri gsterdi:
"Dman topusu ateini blkler zerine yneltti;
ilk attan itibaren zayiata uruyorsunuz. Bu anda
tabur komutannzn yanndaki subay, drt nal
buraya gelerek size, taburun kyn soka iinde
bulunduunu ve size doru yrmekte olduunu
bildirdi."
stemen
Tahsin
Efendi,
blne
muharebe dzeni alp yere yatmasn ve geri
ekilen dman piyadesi zerine ate amasn
emretti. Harekt mdr tekrar mdahale ederek
Tahsin Efendi'ye dmann pek etkili arapnel
ateine tutulan bln gizlemeye gerek grp
grmediini sordu. Tahsin Efendi, bulunduu yerde
kalp taburun gelmesini burada beklemek istediini
syledi.
Harekt mdr bu anda eitime ara verdi
ve toplanm btn subaylar karsnda aada
olduu gibi kendi fikrini aklad.
"Bu son noktada stemen Tahsin
Efendi'nin ald tedbiri onaylayamam. Eer 4nc
Blk burada yere yatp kalrsa dman
7

arapnellerine maruz kalmaya devam edecei gibi

bu durum kyden kmasn da engeller. Ky
dolaacak yerde, uygunsuz olarak iinden geen
bu tabur oradan kamayacak ve caddenin dnda
iftlikler ve baheler arasndan glkle gemek
zorunda kalacaktr. Bu sre iinde blk ar
zayiata urayacaktr. nk dman tarafna
meyilli olan bu srt zerinde yere yatmasna
ramen hibir suretle civar tepelerin gzetlemesinden kurtulamaz. Bu artlar iinde blk komutan
ilk kararnda direnir mi? Tamamyla inanyorum ki
kararn dzeltecektir."
stemen Tahsin Efendi bunun zerine,
bln byk cadde zerine gtrd ve onu,
ksa bir mesafe ile ilerisinde avc zincirinde bir
manga olduu hlde yarm kol dzeninde koar
admla srttan aa indirdi.
(Tahsin Efendi, bunu tarlalar inemekten
kand iin yaptn, gerekte bln hat
dzeninde ve koar admla sevk edeceini
harekt mdrne bildirdi.)
ukur araziye gelince bln adi adma
geirdi. Ondan sonra demir yolunun gneyinde
bulunup
saknmadan
geilebilen
tarlalara
ulanca bln cephesi Yasstepe'yi almak
zere hat dzenine geirdi ve yere yatrd. (Kroki N).
Kendisiyle ad geen tepe arasndaki
mesafeyi tahmin ettikten sonra hemen aadaki
komutlar verdi: "Karda iki erin bulunduu tepede
8

topu! Soldaki erin ilerisinde, en solda bulunan top!

Niangh 1000 ve 1100 avc atei!.."
Hemen ate balad. Manga komutanlar,
hemen arkasndan "daha abuk!" komutuyla atein
hzn artrdlar. Bu komut, avc hattnn bir
yanndan dier yanna kadar erden ere tekrar
edildi.
Harekt mdr yannda bulunanlara,
takmn, hedefin hangi noktalarna ate ettiklerini
kesin olarak anlamalarn emretti. Bu subaylar,
silahlarn byk bir ksmnn dman bataryasnn
ortasna yneltilmi olduunu grdler. (Bu
noktaya ait eletiriye bakn).
Birka dakika sonra batarya geri ekildi.
Avclar atei keser kesmez, Harekt mdr, u
aklamada
bulundu:
"Gerinizde
trampetler
alndn iitiyor ve taburunuzun Kovalardan
kmak zere olduunu gryorsunuz. Alayn,
tepenin sanda ve solunda yaylm bulunan
blkleri demir yoluna doru ilerliyorlar. Dman
piyadesi karda gzden kayboldu. (Varsaym)".
stemen Tahsin Efendi, dmann nerede
durduunu kefetmek zere ileriye yalnz bir keif
kolu gnderdi. Bundan sonraki harekt iin tabur
komutannn, (bu mevkide) emirlerini beklemekle
yetinmek istiyordu.
Harekt mdr, "Dur!" borusu aldrtt ve
subaylar ile erbalar eletiri iin toplad.
9

ELETR
Blk komutannn, grevini alr almaz onu
dorudan doruya kendi emri altna alan alay
komutan ile balant kurmaya almas dorudur.
Fakat blk komutan verilen bilgiye gre birinci
hatta getirtilmesi kesin gibi olduundan blk
komutannn bln, birinci hatta mmkn
olduu kadar erken bulundurmak iin gereken
yollar ve vastalar hazrlatmas gerekirdi.
Dorusu blk komutan, btn ynlerde
bulunan geni girilerden yararlanarak (yani
avlularn kaplarn atrarak ve bahe duvar ve
itlerini devirerek vb.) bu amac yerine getirebilir
(Talimname 438). Bar zamannda ise yapmak
istediklerini harekt mdrne bildirmekle yetinir.
Dman birden bire ky iinde grld
zaman stemen Tahsin Efendi bu dmana
dorudan doruya kar gitmede hibir zaman
duraksama gstermedi. Oysa dmann gz
nnde muharebe dzenine gemek birliini zor
durumda brakabilirdi! Nitekim, birka saniye
devam eden dzensizlik, muharebe durumundan
ileri gelmiti. Tahsin Efendi, kendi gr
dorultusunda dorudan doruya avc atei
atracana tam sessizlik ve iddetle yaylm atei
atrmak iin komut verseydi daha uygun olurdu.
Burada blk dman ateine hedef
olmadndan muharebe dzeninde yarm takmla
iki sra zere ate ettirmek tavsiye olunabilir; birlii
10

el altnda bulundurmaya uygun bir komutann

kullanmasna hibir engel yoktu (Talimname-193).
ki el yaylm atei yeterli idi. Daha sonra
dmann bulunduu mesafeye gre ya avc
ateine veya dman kyden dar atmak iin
sng hcumuna geirmeliydi (Talimname-436).
Blk, kyn kuzeybat kandan kar
kmaz Yasstepe zerinde mevzi alm bulunan
dman
bataryasn
grememiti.
Bu
balanabilir; nk gerekte toplarn olduu
varsaylmt. Bu yzden gerek toplarn
bulunduu gibi dikkati ekmiyordu. Ancak bu
hlden bile bln dorudan doruya muharebe
dzenine geirilmesi olduka gt. Hele bl
dman bataryasndan 1500 metre mesafede
yere yatrmak, onu tamamyla mahva maruz
brakmt. Bl bu tehlikeden korumak iin en
iyi nlem onu koar admla ileri sevk etmek ve hat
dzenine geirmekti. Bu ekilde blk bataryaya
1000 metre kadar sokulmay becerdii taktirde
ate muharebesinde baar mit edilebilir
(Talimname-449).
Blk komutan, bln topunun uygun
mesafesine yaklatrmak gereini ge de olsa
anlad ve gerekten bl hat dzeninde
bataryann 1050 metre kadar mesafesine ilerletti.
Nianghlar uygun ekilde ayarlattktan sonra
bataryay ate altna aldrd.
11

Avc hattnda bulunan blk komutan,

"btn bln etkisini ayn zamanda ve ayn
yerde birletirmek" istiyordu (Talimname-216).
Bu ynde atein almas iin gereken
komutlar kendisinin vermesi uygundur (Burada
mstesna olarak).
Atein idaresine gelince bunu her zaman
olduu gibi takm komutanlarna brakt. Fakat
atelerin iyi idaresi iin atei, dvlecek hedef
zerinde eit olarak datmak gerekmiti.
Daha
balangta,
bataryann
btn
cephesini ate altna almak gerekirdi. Eer yalnz
birka top zerine ate etmek gafletinde
bulunsayd -ki yle yaplmt- kavgann sonu pek
pheli olurdu.
Burada durum olduka basit idi: Hakikaten
btn avc hattndan, alt topun her biri
grlebilirdi. Bundan dolay erlerin atelerini
dorudan doruya kendi karlarnda bulunan
toplara yneltmek, manga ve takm komutanlarnn
emir beklemeksizin kendiliklerinden yaptracaklar
bir durumdu.
Dier nedenlerden dolay, atein dalm
blk komutannn kendisi tarafndan dzenlendi.
Blk, bu ekilde dman bataryasna
yaklat iin phesiz, taburundan geici olarak
uzaklam oldu. Ancak bu hareket burada zorunlu
olmakla beraber pek o kadar nemli deildir.
12

Blk bu yere gelmekle (Kroki N) taburuna

en byk hizmeti yapabilirdi. nk dman
bataryasn mevzisinden atarak taburun kyden
serbest kmasn salard. te bu; "Asl kuvvetin
ileri yryn salamak iin btn ksmlar tm
kuvvetini kullanmaldr. "genel kuralna tamamyla
uymaktadr.
Dman topusu piyadesinin gerisine
ekilince blk duraksamakszn kendiliinden
daha ileri atlmaldr. Gerekten bln de amac,
iftlik hendeini boydan boya gzetlemede
bulunarak ve bu taraftan etkili ate altna almakt.
Bln sanda ve solunda bulunan alayn
dier blklerinin demir yolu istikametinde arazi kazanm bulunmalar da blk komutannn bu
konunun gereini yapmak konusunda uyank
bulunmasn gerektirir.
Zayf dm bir dman karsnda, birinci
hatta bulunan birlikler artk emir beklemeyip bamsz bir ekilde hareket etmelidirler. st komutan,
takip fikrinde bulunmad zamanlarda ble sonradan dur emri gndermek onun iin daima mmkndr.
GRLER
Subaylarmzn taktik bilgilerini gelitirmek
amacyla yaplacak tatbikatn hazrlanmas gsteri
ve idaresiyle grevlendirilen bir amir, asker mevki
yaknnda kullanlabilir bir araziyi arayp bulmaya
13

her zaman almaldr. Bu araziyi, eitimin

yaplmasndan nce btn ayrntlaryla incelemesi
de faydaldr. Arazinin durumu tatbikat ve manevra
meselesinin tertibine etki edebilir.
lgilendiimiz rnekte bu etki aka grlr:
22 Ekim sabah uygulanan eitimlerin genel
dncesi Kovalar ve Kavakl arasnda bulunan
tarlalarn geilebilir olmas dolaysyla harekt
mdrnn aklna gelmitir.
Harekt
mdr,
Kovalar
civarnda
bulunan araziyi dolaarak noktay gzden
geirdi; kyn 1500 metre kuzeyinde bulunan
Yasstepe,
onda,
bir!
Yerleim
blgesi
muharebesi ve dman topusuna kar bir
muharebe yaptrmak fikrini dourdu. Yeiltepe'nin
gzel bir savunma mevzisi olabileceini grd.
Knal ile Pnarltepeleri arasnda bulunan geni
arazi kesimi ise aranan btn zelliklere sahip
olmas dolaysyla taarruz yaplmasna uygundu.
Bu
ekilde
tatbikini
tasavvur
ettii
muharebenin byk ksm harekt mdrnn
dncesinde ekillendi. Bu hazrlklar sayesinde
Harekt mdr iin muhtelif komutanlarn
grevlerini belirtip her iki taraf temsil edecek olan
birlikleri dzenlemek ve tatbikat meselesini tertip
etmek iin ihtiya duyduu btn esaslar ve
tasavvur edilen dman komutanna zg
ynergeyi hazrlamak mmkn oldu.
14

Bar zamannda yaplan eitimin zel

artlar, yaplacak grevi doal olarak snrlar ve
onun tamamen uygulanmasna engel olur.
Ekili olmas nedeniyle, arazinin her taraf
hareket etmeye uygun deildir: Bundan dolay,
Kovalar'n kuzeybat giriinde, demir yolu boyunca
bulunan tarlalara gitmek iin byk caddeden
yrmek ve yerleim blgesinden kar kmaz
yaylmak
gerekirken
ondan
vazgemek
zorunluluu domutur. Bu gibi zorluklar
kanlmazd. Bununla beraber, tasarlanan bir
dmana kar yaplacak eitimlerde byle
glklerin paylalmas mmkn olduu gibi
eitimin normal gidiatn aksatmaz.
Subaylarmz topu taktiini renmelidir.
Bu konudaki bilgiler ktalarn byk birlikler
iindeki muharebesi bakmndan eitim ve
retimde olduka etkilidir.
Piyade ile topu kesin olarak birbirine
bamldr. Muharebede ikisi de dmana kar
ate stnl salamada ortak hedef gzetirler.
Bundan dolay bu iki snfn muharebedeki
karlkl yardmlamalar pek sk ve mkemmel
olmaldr (Sahra Topu Talimnamesi-354).
Birbirine dayanmak, birinin kazand
menfaatlerden dierini yararlandrmak, biri
tehlikede olduu zaman gerekirse dieri onun iin
kendini feda etmek; zet olarak piyade iin topu
hattnn aralklarndan gemek (Talimname-445)
15

kesinlikle bu iki snfn birbirine karlkl yapmaya

zorunlu olduklar konulardr. Bu konularn bal
olduu artlar inceleme ve bu artlarn
uygulanmasna yardmc olan eitimlerle, bu
konuda kendimizi hazrlamaya mecburuz. Bu
dman bataryasyla kar karya bulunduumuz
zaman nasl hareket edileceini, yani dman
topu atei altnda yaplacak yryleri, dman
topusuyla muharebe ve zet olarak bir dman
bataryasnn birdenbire ateine yakaland
zamandaki
hareket
eklini
kesin
olarak
renmeliyiz.
Bu hususlarn renmesini, yalnz tatbikat
zamanlarnda doacak frsatlara brakmak
yetmez, yalnz muharebe eitimlerinin yaplmas,
subaylarmzn sava bakmndan yetitirilmesini
eksik brakr.
Megul
olduumuz
bu
muharebe
eitimlerinde, dman topusunun doru olarak
gsterilmi olmas veya sadece temsil edilmi
bulunmas amac iin eit gibidir. Ancak nemli
olan nokta, topu ateinin etkisidir. Topu ister
tasarlanm isterse doru olarak gsterilsin her iki
durumda da kesin bir hesaba nem vermek
zorundayz. Dman topusunun bu iki durumda
da gsterilmi bulunmas, onun ateinden
kurtulmak ve onu yenmek iin gereken tedbirleri
almak gereinden bizi uzaklatramaz.
Harekt mdr araya girmemi olsayd
4nc Bln Kovalar kuzeybatsnda dman
16

topusunun etkili atei altnda yaplan harekt

muharebeyi sona erdirebilirdi. O umulmadk
bekleyi,
amacn
yok
olmas
sonucunu
douracakt. Harekt mdr ise dman
topusuyla blk arasndaki muharebenin sonuna
kadar gelimesini grmek istiyor ve genellikle iki
taraftan birinin byk zayiata urad bir anda
eitimin kesinlikle sonulanmasna meydan
brakmamaya dikkat ediyordu. Harekt mdr,
son eletirisinde bir amirin bu derece ldrc bir
sonuca yol aan harekt hakknda uzun uzadya
sz etmeyi ho grmemiti. Harekt mdr,
blk komutanna uygun olan hareketi ima ederek
onu, kendiliinden verdii kararn dzeltilmesi
ynne sevk etmek istedi.
Bu nedenle ona, "dmann pek etkili
arapnel ateinin etkisi altnda bulunan bln
gizlemeye gerek grp grmediini" sordu.
stemen Tahsin Efendi, bulunduu yerde kalp
taburun geliini bu noktada beklemek fikrinde
direndi. Tahsin Efendi'nin bu hareketi, tahminen
buna benzer bir durumun aklnda kalm
olmasndan ileri gelmiti. Harekt mdr, bir kta
amirinin sebat ve metanetini gstermek iin bazen
bile bile o ktay tehlikeli bir durumda brakmam
myd?
Harekt mdr, bu duruma kar da Tahsin
Efendi tarafndan buraya kadar alnm tedbirleri,
bu tedbirlerin gerekten meydana getirecei kt
sonular eletirmek suretiyle daha etkili bir
vastaya bavurmu oldu. Bununla beraber bu
duruma kar yaplacak hareketi ona bildirmekten
17

saknarak onu artk durumdan kendi kendine

karlan yeni dncelere gre ilk kararn
dzeltmekte serbest brakt. Harekt mdr, bu
ekilde onu yol zerine geirmeyi baard. Geri
stemen Tahsin Efendi, artk dier birinin
nerdii bir karar kabul etmekte gerek bir zveri
rnei gsterdi. Ancak bununla beraber, bu durum
kendisinin taktik dncelerini gelitirmek iin bir
frsatt.
Bahsettiimiz eletiride, harekt mdr,
bln sevk ve idaresinde biraz ciddi muhakeme
ve etraflca dnme gerei zerine yalnz
subaylarn dikkatlerini ekmekle yetindi. Tatbikatn
sonunda, toplanm bulunan subaylar ile avu ve
onbalarn karsnda konuurken aksine eitimin
bu safhasndan daha abuk syrlmay baard ve
bu noktada uygun kelimelerle belirli birka szden
baka bir ey sylemedi ki bulunulan durum da
bunu gerektiriyordu.
BR SAVUNMA MEVZSNN GAL
Eitimin birinci ksmna son veren eletiriden
sonra harekt mdr, bln komutanln Yzba Nuri Efendi'ye brakt ve ona aadaki yeni
meseleyi verdi:
Kvzene ynnden gelen tmenimizin
ncs olan alay, Urlak'tan ilerleyen dmanla
tesadf muharebesine tututu ve u anda olumsuz
koullarda muharebe ediyor.

18

Byk ksmn banda yryen alay, Lhna

Deresinin dousundaki srt, muharebe mevzisi
olarak igal etmek zere Kovalar byk caddesinin
iki tarafnda alyor. Bu alay takip eden 2nci
Tugay, Kovalar - Doanca yolunu takip ediyor. Bu
tugayn banda bulunan bizim tabur, demir
yolunun gneyinden Knal'ya giden kei yolu
zerinde tugaydan ayrld ve aadaki tertipte
yryor: Bata 2nci daha sonra 4nc, 3nc ve
1inci Blkler. 5
Yzba Nuri Efendi, 4nc Bl (N)
noktas (krokiye bakn) kuzeyinde, kei yolu
zerinde yrye hazr bir hlde, kol dzeni
durumunu aldrd. Bu bln 100 metre ilerisine
konulmu mavi flamalar taburun dier blklerini
gsteriyordu.
Btn hazrlklar6 son bulduktan sonra kol,
boru ile yrye geirildi. Hemen bunu takiben
Harekt mdr, "Tabur komutan, blk
komutanlaryla beraber ileri gitmek zere blk
komutanlarn topladn syledi." Bunun zerine
5

Meseleye gre tugay, bykcaddeyi; sonra batya yrmek

zere ancak demir yolunun 400 metre kuzeyinde terk ediyor.
Knalda, dier bir tabur hemen 1inci hatta kullanlacak, kalan
taburlar genel ihtiyat oluturacak ve daha sonra bir kar
taarruz yaplmas iin (Talimname-298) bekleme mevzisinde
yerleeceklerdir. Genel durum, talimnamenin 360nc
maddesinde aklanann ayndr.
6
Bu hazrlk srasnda blk komutan erlere gerekli
aklamalarda bulundu; onlara durumun ancak esas noktalar
bildirildi.

19

harekt mdr, blk komutan ve eitimde

izleyici olarak bulunan atl subaylar, yukarda
belirtilen kei yolu zerinde drt nala getiler.
Tabur komutannn yanndaki subay, hedef
ktas
olarak
ayrlan
erlerle
beraber
Pnarltepelerine gitmek ve bu erleri tatbikatn
nc ksm iin orada tertiplemek emrini daha
nce almt. Bu subay, en son kalan mavi flamay
da alp onu Knaltepesi zerine dikti.
Yeiltepe'ye gelindii zaman (K) noktas
civarnda harekt mdr, Yzba Naci Efendiye
bakarak daha nce verilen bilgileri yle
tamamlad:
"Tmenin bir topu alay, Yeniiftlik'in
batsnda dmanla muharebeye tututu. Dier
alay, bu noktada mevzi almak zere sa yandan
ilerliyor.
Dman,
karda
Karaca
Orman
kenarlarnda birok bataryalar mevzilendirdi.
Topu muharebesi pek hzl bir surette iddetlendi.
Dmann uzun avc hatlar Lhna'nn 700
- 800 metre mesafesine kadar yaklat. Bu hattn
sol yannn (beki kulbesinin) kuzeyine kadar
uzand grlyor.
ncmzn
Lhna'y
daima
elde
bulundurduu umulmakla beraber birok blklerin
de bu ky terkederek yanak dzende buradan
800 metre gneyde bulunan dere ynnde geri
ekildikleri grld:
20

Alaymzn 1inci Taburu Knal'da, 2nci

Taburu demir yolu gneyinde birlemek zeredir.
Bunlardan her biri kendi mevzilerinde mukavemet
edeceklerdir. Tabur komutannz size, aadaki
emri veriyor:
"4nc Blk, Yeiltepe'nin gneyinde
savunma dzeni alacaktr. Bu blnn sanda
3nc Blk bulunacak ve cephesi demir yolu
iv'ine kadar uzayacaktr. Solunda 2nci Blk
bulunacaktr. 1inci Blk daha sonra kendisine
gstereceim yerde bulunmak zere ihtiyat
oluturacaktr."
Yzba Nuri Efendi, ileri hareket eden
bln hakikatte, demir yolu hendeinden sevk
edebileceini harekt mdrne syledi.
Bunun zerine harekt
Efendi'ye u ihtarda bulundu:

mdr,

Nuri

"Dmann gzetlemesinden ve ateinden

koruyan bu hendekten hareket etmek mmkn
olduu anlaldna gre esasen 2nci Blk ve bu
yolu igal ve dier blkler de onu izlemi
bulunurlard(varsaym)."
Yzba Nuri Efendi, mmkn olan sratle
Yeiltepe'nin
gneyine
vard. Orada at
meydann daha iyi incelemek iin hayvandan indi.
Srt (M) snrlayan aalarn gerisinde igal
edilecek gzel bir savunma mevzisi buldu. Bu
mevziden Lhna ile demir yolu arasndaki btn
arazi kua daha sonraki at mesafesine kadar
grlebiliyordu.
21

Yalnz Yeiltepe'yi kuatm olan dikliin

eteinde, 100 metre geniliinde bir arazi
kabarnts belirli bir ada kalyordu. Daha solda
da ileri doru uzayan kyn yaknl ve
bahelerinin aalarla dolu olmas nedeniyle at
meydan pek snrlyd. Yzba Nuri Efendi iki
takmyla srt igal etmeye, 3nc Takmn
Lhna
Deresi
bendi
boyunca
alakta
yerletirmeyi (belirli ay yok etmek iin) karar
verdi. Her takm Lhna'nn kuzey ksmna
cephe alacakt. Bundan sonra Nuri Efendi
blne rastlamak zere dnd. Bln
Yeiltepe'nin
kuzeyinden
dolatrarak
kol
dzeninde aalarn gerisinden gizlice mevziye
sevk etti. Ortada ve sonda bulunan takmlar
saa, hat dzenine getiler. Bata bulunan takm
hat dzenine gemeden nce 60 adm daha
yrd.
Sa yan takm koar admla, srtn dik
ksmn dan indi ve burada az derin olan suyu
getikten sonra kardaki su setine ulat. Bu setin
gerisinde (Krokide K) sola doru ald.
Dier iki takm da igal ettikleri mevzide (M)
ayn suretle aldlar. 2nci Blk, 4nc Bln
sanda ve aadaki srtn etei boyunca mevzi
ald. 7
Bundan sonra harekt mdr, Yzba
Nuri Efendi'ye yeniden aadaki bilgiyi verdi:
7

Flamalarla gsterilen ksmlar hakikatta olduu gibi hareket

etmelidirler.

22

"nc alaymza mensup kuvvetli avc

hatlar yanak dzende geri ekilen blklerin ard
sra Lhna'y terk etti. Bu avc hatlar tekrar Lhna
Deresi boyunca durdular.
Bununla
beraber,
kyn
birliklerimiz
tarafndan tamamyla terk edilmedii anlalyor.
nk hl o taraftan tfek sesleri iitiliyor.
(Dmann
ilerlememitir.) 8

taarruz

eden

hatt

Buna ramen topumuzun atei gittike

azalyor."
4nc
Bln
tepede
aalarn
gerisindeki mevzisinde bulunan takmlar, her er
kolaylkla ate edebilecek ekilde mevzi nndeki
aalarn dallarn keserek ate sahalarn
temizlemeyi gz nnde bulundurdu.
Yzba Nuri Efendi, atee balamak iin
emir verecei zaman erlerin bu emirleri ge
anlamalarna frsat vermemek iin dmann
kyn kuzey kenarndan hcum edebilecei
istikametleri erler, duvarlar veya aalklarla
gzelce belirterek erlere gstermeye dikkat etti.
Daha sonra bu iaret noktalarnn ayrt ettii
mesafeleri tahmin ve mesafe tahmincilerinin
tahminIeriyle karlatrmak ve ky ile demir yolu
arasndaki kapal arazide baz mesafeleri lmek
8

Harekt mdr, nc alaynn dman yanltmak iin kyn

bat kenarnda geici olarak bir mfreze braktn kabul etti.

23

iin harekt mdrnn kendisine verdii

telemetreyi kulland. Bunun zaman takm ve
manga komutanlarna bildirildi.
Blk komutan, baz siperleri deitirmek
zere erlerin kreklerini ellerine almalarn emretti
ki bu anda harekt mdr eitimi kestirdi.
ELETR
Harekt
aklad:

Mdr,

aadaki

noktalar

1. Savunma Mevzisinin Seimi: Seilen

mevzi daima dmana gre de incelenmelidir.
Yzba Nuri Efendi, bu konuda yeterliydi.
Dman taarruzunun en fazla nerden gelimesi
muhtemel olduunu kendi kendine sordu. Buna
gre savunma mevzisinin cephesini Lhna kyne
yneltti. Piyade mevzisi varsaylan topu
mevzisinin
(K)
uygun
mesafe
ilerisinde
bulunuyordu (Talimname 401). Arazinin uygun
olmasyla ate yaplabildi; ancak bu durumun
bl datmak, muharebe srasnda emirkomuta birliine zarar verme gibi ciddi sakncalar
vard. Bl, toplu olarak btn su seti boyunca
dik srtn eteine yerletirmek daha uygun olurdu.
Buradan da esas istikamet olan Lhnaya kar
cephe ald takdirde ayn sahay ate altna
alabilirdi; ky ile demir yolu arasndaki arazi
tamamen grlyordu.
24

Gerekte,
tabur
komutan
araziyi
inceledikten sonra mdahale ederek 1inci
Bl daha balangta 4nc Bln iki
takm tarafndan savunma amacyla aalarn
giriinde igal edilmi olan mevzide yerlemesini
emrederdi.
Lhna
kyndeki
tehlikenin
olaanst olmas sebebiyle geride bir blge
ihtiyatnn (burada mstesna olarak) terk
edilmemi olmasnda isabet edilmitir.
Hakikatte, dman kyden karken btn
silahlar dorudan doruya birinci hatta bulundurmak gerekirdi.
2. Mevzinin Tanzimi: Pek doru olarak
blk, her eyden nce at sahalarnn
temizlenmesini dnd. Bunu takiben, zaman
darl nedeniyle erlerin nian almalarn
kolaylatrmak,
mermilerini
el
altnda
bulundurmak gibi basit savunma tedbirlerinden
baka bir ey de yaplamazd. Buradaki duruma
gre sakl mevziler hazrlanmas uygun deildi.
Eer zaman yeterli olsayd aalarn gerisinde
gizlenmeye msait yerler hazrlanacana kuku
yoktu (stihkm Talimnamesi-39,54).
Atlar iin birok mesafe tahminleri
yapld. Oysa bu, karklk ve hata olmasna
sebep ve lzumsuz yere birok lme ileriyle
uramaya neden olur. Sizi dman tarafn iyice
esas hedeflerinden ayran ve hele savunma
mevzisine az ok paralel bulunan hatlara kadar
25

(tarlalarn kenarlar, iki taraf aalkl yollar vb.)

olan baz mesafelerin tahminiyle yetinilmelidir. .
Savunmay
devam
ettirebilmek
iin
phesiz, bln cephane aralar boaltlp
erlere cephane datlmaldr.
3. Mevzinin gali: Yzba Nuri Efendi,
dorudan doruya takmn da birinci hatta
mevzilendirdi. Burada olduu gibi kural d olan
durumlarda bu tedbirler tamamyla geree
uygundur. Bln daha balangta, son erine
kadar btn kuvvetini birinci hatta koymaktan
ekinmeye gerek yoktu. Bununla beraber kesintisiz
ve byk bir dikkatle dman, zel suretle
gzetlemek artt.
Dier ilerle uramaktan esasen ok
yorulan subay ve erler, yaplmas art olan
gzetleme iinde dikkatsiz olabilirler. Fakat her
eyden evvel anszn ortaya kan bir olayla
karlamamak ok nemli olduundan dmann
Lhna kynden kn gsteren kk bir delil
bile zamannda haber alnmaldr.
GRLER
Aklama safhas, daima basit olan savunma
muharebesi, eitim ve retim bakmndan doal
olarak taarruz muharebesi kadar faydal deildir.
Savunma durumunda, birlikler tarafndan esasen
yaplacak hareket, bekleme mevzisinden ate
mevzisine girmekten ibarettir. Ama varsayld
hlde bile savunmada ate muharebesi, atlarn
26

genelinde gerek mermi kullanlr ve erlerin

yannda ok miktarda mermi bulunursa eitim ve
tatbikatta olduka faydal olur.
Mmkn olduu kadar mevzileri ok
deitirilecek olan hedefler zerine yaplacak
atlarn sonucunun gz nne alnmas arzu
edilir. Manevra mermisi kullanld zaman, ate
muharebesinin salayaca balca etki tamamen
yok olur.
Bu eserde sz konusu olan muharebe
eitimlerinde, savunmadan daha ok taarruza
nem verilmitir. Gerekten taarruz savunmaya
oranla daha uzun bir eitim ve retim gerektirir.
nk, taarruzda ast birlik komutanlarna
braklan grevler daima deiken ve bazen de
ok karktr. Savunmada byle deildir; ast
birlik komutanlarna den grevler nispeten
daha basittir.
Ast birlik komutanlarnn savunmadaki
grevleri aada belirtildii gibidir:
Onlara ayrlan blge iinde btn
ayrntlaryla savunma hattn belirleme, mevzi
tanzimi, cephane ikmalini salamak, bizzat mevzi
igal etmek, at muharebesini idare etmek ve
sonuta duruma uygun olarak blk ve blge
ihtiyatlarn kullanmaktr.
Bu eitli grevlerde de danklk vardr;
onlar da az ok kararszla, ktlklere sebep
olur, fakat bununla beraber taarruzda ast birlik
27

komutanlarn uradklar glkler kadar sorun

yaratmazlar. Bu grler, eitimlerin taarruz
asndan yapmasnn tercih nedeni olduunu
kantlamaya yeterlidir. Ancak taarruzun zellikle,
vastalarnn iddetin olmas ynyle, kesin
sonucun daha abuk bir ekilde alnmasna uygun
ve amacn dorudan doruya dmann yok
edilmesine ynelik bir muharebe ekli olduunu da
belirtmek nemlidir. Taarruz, piyadelerimizin
doutan kabiliyetleriyle uyumlu olduu gibi bu
hareket ekli iin onlarda var olan zel yetenekleri
her zaman devam ettirmek grevimizdir.
(Talimname-265).
Harekt mdr, zellikle dman tasvire
girimeyerek bu savunma muharebesini bilerek
basitletirdi. Bu ekilde zaman kazanmaya ve
cephaneyi bundan sonra yaptrmay dnd
taarruz harekt iin tasarruf etmeyi baard.
Meselede, savunma bir tesadf muharebesi
zerine seildi. Verilen duruma gre mevzi
berkitmekten
vazgemek
gerekiyordu.
Kararlatrlm bir savunma dncesinden yola
karak yaplan bir eitimde zellikle savunma
mevzisinin takviyesi ile ve berkitilmesine nem
verilir (Talimname 404).
Yaplan eitimlerde, her arazide zarar
vermekten ekinildiinde bir mevziyi savunma
mevzisi durumuna getirmek ve zellikle avc
siperlerini hazrlamak iin yaplacak ilerin
geneIlikle bir tasla yaplabilir. Ancak, bundan,
28

ast komutanlarn taktik grlerine gre eitim ve

retim amacyla yaplan bu tr tatbikatlardan bir
gerek zarar meydana getirmez; esasen bir
mevziyi, srarl bir savunmann gerektirdii gibi
takviye ve berkitmek iin bu gibi eitimler, var
olan zamandan daha fazla zaman gereklidir.
Bu gibi iler, tekniine uygun yaplmaldr;
ama bunun iin mevzi yerlerinin seilmi olmas,
zellikle subay ve erlerin bu konuda iyi yetimi
olmalar gereklidir. 9
Muharebe
eitimlerinde,
hazrlanm
dzenlemeleri,
arazi
gstermekle yetinilir (Talimname-261).

genellikle
zerinde

Harekat mdr, gerekli grdnde

seferde bu gibi tahkimatn yaplmas kendilerine
braklacak olan subaylar, bu konuda kendisine
ksa raporlar veya ksa ve az szle anlatlm
krokiler vermek zorunda brakabilir. Bylece
subaylarn bu konularda bilgili olup olmadn
kesin olarak renirdi.

Piyade birlikleri, istihkm snfnn yardmna gereksinim

duymakszn sahra mevzilerini yapabilmek iin eitilmelidir.
Mevzi yerlerinin seimi ve yaplmas ii btn subaylar
tarafndan bilinmelidir. (Talimname 314). Subaylarmzn verilen
byle bir iin gerektirecei zaman kesin olarak tahmin etmeye
almalar ok nemlidir. Bir mevziyi tahkim edecekleri zaman,
belirli bir zamanda yapabilecekleri ileri daha nceden
hesaplayabilmelidirler.

29

TAARRUZ MUHAREBES
Harekt mdr, bln komutanln
Yzba Bahri Efendi'ye verdi ve cephesi batda
olmak zere Yeiltepe ile demir yolu evi
arasndaki kei yolu zerinde yry koluna
geirtti. Bln nnde, mavi flamalarla, taburun
ikinci dier iki blkleri gsterilmiti. Daha sonra
aadaki meseleyi verdi:
"Dmann,
Pnarltepeleri
ile
Pnarl
iftliinin gneyinde, mevzilerde bulunduu
bildirildi (Krokide L,R,E).
Bu dmana, iftlik Lhna - Karacaorman
hattndan taarruz etmeye karar verildi. Taarruz,
topumuz10
tarafndan
hazrland;
topu
muharebesi hararetle devam ediyor.
Alaymz, dmann sol yanna kar (197,6
ve 198, 3 rakml tepeler) taarruz etmek iin
alacaktr. Byk ksm (varsaylm), dmann
sa yanna kar kullanlacaktr.
Alaymzn 1inci
balangta
iftlikte
birleeceklerdir.

10

ve 3nc Taburlar,
bekleme
mevzisinde

Taarruz eden tarafndan topu mevzi, balangta Lahnann

batsnda, 195 rakml tepede ve daha sonra S S tepesinde
varsaylmtr.

30

2nci
Taburumuz
Knal
zerine
yrmektedir. Bu tabur orada dier taburlarn
almalarn rtecektir.
ncy temsil eden 2nci Taburun 1inci
Bl ki tabur komutan dahi bu blkle
beraberdir. Knal iftliine gidecektir. Taburun
byk ksmna bal taburumuzun 2nci, 4nc
Blkleri buraya geldiler.
Alay komutannn emriyle antalar karld
(varsayalm) ve bu antalardan cephane ve
yedek erzak alnd (Talimname-301).
2nci Taburun 1inci, 2nci ve 3nc
Blkler; mavi flamalarla belirtilmi ve kar
tarafnda sk avc hatlar on adm aralklarla
yerletirilmi, erler ve toplar ifte avc erleri ile
gsterilmitir."
Yzba Bahri Efendi, olduka ksa olarak
blne gereken bilgiyi verdikten sonra bl
yrye geirdi; ondan sonra ileriye, tabur
komutannn yanna gideceini harekt mdrne
bildirdi. Bunun zerine harekt mdr ve blk
komutan acele Knal'ya vardlar. Knal iftlii
yaknndaki Pnarl tepelerine kar tamamen
rtl bulunuluyordu. kinci Taburun 1inci Bl
(tasarlanan) Knal Tepesinde ava kmt.
Bunun zerine harekt mdr aadaki bilgiyi
verdi:
"Tabur komutan Knal iftliinin damndan
dman topusunun Pnarl Tepeleri zerinde ate
31

amak zere olduunu ve bu topunun nnde

anlan tepeden inen srtlar zerinde uzun bir dman piyade hattn grmeyi baard. 2nci Taburun
1inci Blnn uygun ekilde birletiinden emin
olduktan sonra bu noktada toplanm bulunan
dier blk komutanlarna aadaki emri verdi:
"2nci Blk, Knal iftliinin 250 metre
kuzeyine ve cepheleri 1inci Bln cephesine
paralel olarak bu bln 200 metre gerisinde
ikinci hatt oluturacaklard (Krokiye bakn)."
Biraz sonra blkler kendilerine ayrlan
yerlere vardlar.
4nc Blk komutan bln kol
dzenine geirdi ve durdurdu. Harekt mdr
aadaki aklamada bulundu:
"Alay komutan, 1inci ve 2inci Taburlarn;
kum ocann bulunduu (F) tepesi Knaltepe
hattnda almas iin emir gnderdi. 3nc Tabur
balangta ihtiyatta kalacaktr.
Taburumuzun komutan dier iki bln
de birinci hatta koyuyor.
Harekt mdrnn emri zerine, taburun
2nci ve 3nc Blkleri, Knaltepe zerinde
bulunan 1inci Bln yanna hareket ettiler.
Yzba Bahri Efendi, zel bir emir beklemeksizin
4nc Bl yaklak 60 metre daha saa, orada
son bulan kk hendee kadar gtrd. Ad
geen mevziye varr varmaz bl yere yatrd.
32

Daha sonra yannda iki mesafe tahmincisi olduu

hlde, taburunu 400 metrelik bir cephe zerinde
yaylm ve henz sakl bulunmakta olan dier
bln grebilecek ekilde kendisi daha ilerdeki
araziye gitti.
Yirmi dakika sonra, Harekt mdr, daha
nce anlan alayn 1inci Taburunun sa yanda ve
10uncu Alayn taburlarnn sol yanda olmak zere
muharebe hattna girdikleri (varsaym) bildirildi.
Hemen bunu takiben birinci hat (varsaym),
yrye geti11 ve ok az zaman sonra blge ok
arzal olduundan bir arazi dalgasnn gerisinde
gzden kayboldu. Ama hemen Knaltepe'den
iitilen tfek sesi (Krokide A), birinci hattn
muharebeye tututuunu haber veriyordu.
Yzba Bahri Efendi, bln ate hattna
yanatrmaya karar verdi. Bl yrye
geirecei takm komutanlarna, takmlar arasnda
mesafe almay emredecei bir srada harekt
mdrnden aadaki bilgileri ald:
"Dman
bataryalar yeni
dmann
durdurmak istiyor gibi grnyor; phesiz birinci
hatta tevkif ve tahsis edilmekte olan mermileri
birinci hatt aarak blklerin yaknndaki araziye
dyor."
11

Mavi flama mfrezelerinin yrye gemeleri harekt

mdr tarafndan daha nce gnderilmi olan bir emir zerine
meydana geldi. Bu harekt daha sonra alnan durumlarda da
uyguland.

33

Bu srada, Yzba Bahri Efendi, blne

srtlar trmanmasn emretti ve kendisi de blkten
ileri geti. Yz altm metre ileride avc hattn grd.
Bunun zerine bln durdurup mevzi aldrd.
Birinci hatta gelien durumu grebilmek iin
mesafe tahmincileriyle beraber tekrar gizlice ileri gitti.
Borucusunu kendisiyle blk arasnda haberleme
iin kulland. Bunlarn hemen balangcnda 1inci
Bln igali altnda bulunan mevziye vard (Krokiye bakn).
Yzba Bahri Efendi, drbnyle dman
mevzisini kefetmeye alt. 198,3 rakml tepe
zerinde be top (varsaylan) grd. Ancak
bulunduu yerden dman topu hattnn ilerisine
srlm ve bu hatta gre sekiz metre ilerde
bulunan dman piyade hattn ayrt etmek kendisi
iin henz mmkn olmuyordu.
Harekt mdr, aadaki dnceleri
ilan etti:
"4nc Blk, ileri yry srasnda
muhtemelen kendine yneltilmemi olan baz
topu mermilerinin isabetinden zayiat verdi. Bu
bl burada olduka uzun sre beklediini
kabul edelim; burada dman piyadesinin byk
bir olaslkla dier bizlere at ateinden
etkilendi. imdi mevzi deirecei zaman,
Temen Rza Efendi ile her takmdan bir avu

34

veya onba ve her mangadan bir er, subaylar

gstermek iin geride kalacaklardr. 12
Bizim tarafn imdi size grnen durumu
aada olduu gibidir:
Geni bir muharebe hatt, Kumlutepe'den
(Krokide F) balayarak Knaltepe'yi geiyor.
Daha sonra Yeldeirmeni (Lhna kynn
kuzeybatsnda) bir dayanak noktas olarak iine
alm bulunmak zere geriye kademe tekil
ederek ormana kadar (L'den S'ye kadar)
uzanyor.
Soldaki bizim bataryalarn top sesleri
iitiliyor. lerimizde piyade ateleri gittike
iddetleniyor.
Bu srada gzetleme iin ilerde bulunan
bir mesafe tahmincisi, avc hattnn (varsaylan)
sramalarla ilerlemeye balad haberini
verdi. Harekt mdr birinci hattn hi ihtiyat
kalmadn ilave ederek verilen haberi
tamamlad.
Yzba Bahri Efendi, ses ve iaretle
(Talimname-11) 2nci Takma hat dzene
gemek iin emir verdi; Temen Cevdet Efendi
verilen emirlerin gereini yapt.
12

Harekt mdrnn yanndaki yardmc subaylardan biri

araclyla verilen bir emir zerine takm ve mangalardan
karlmas gereken avu, onba ve erleri belirleyeceklerdir.

35

Erler eilerek ve alabildii kadar

kendilerini ateten koruyarak aralarndaki
aralklar amaya alyorlard. Ancak tepeye
pek ok yaklaldndan tedbirli hareketin
faydas olmuyordu.
Takm henz alamadan tepeyi at.
Temen Cevdet Efendi burada etkili atee hedef
olacann bilincindeydi; ayn zamanda 800 - 900
metre ilerde Pnarl Tepelerinin gneydou
srtlarna yerlemi bir dman piyade mevzileri
(Krokide R varsaylan) grd. 13
Temen Cevdet Efendi, takmn koar
admla 40 metre ilerlettikten sonra mevzi aldrd.
Takm takip etmi olan Harekt mdr,
takmn yeniden mevzi deitirecei zaman her
mangada bir onba ile iki erin geride braklmasn
emretti.
Takm, Abdl avu'un komutas altnda
ksa ve dzensiz sramalarla ilerlemeye devam ve
bu zamana kadar dmandan yaklak 700 metre
mesafede, bir ate mevzisi (Krokide S, ) igal
etmi bulunan birinci hattn merkezini takviye etti.
Burada
balad.
13

dman

piyadesiyle

muharebe

Byk aralklarla birbirinden ayrlm, flamasz 40 er.

36

Hedef seimi ve ate dalm uygun olarak

yapld.
Harekt
mdr,
bu
srada
blk
komutannn yanna geldi. Yzba Bahri Efendi,
elinde kalm olan iki takmna bulunduklar yerde
taarruza gemelerini emretti. Erler bazen eilerek
bazen
srnerek
yaptklar
bu
harekette
duraksama gsterdiler. Her eye ramen bu
ekilde meydana gelmi olan hattn cephesi 200
metreyi gemedi.
Blk komutan, taburun dier blkleri
tarafndan yaplan ate muharebesinin uzun
zamandan beri devam etmekte olduunu
(varsaym) harekt mdrnden rendi.
Ayn zamanda, avc hattnda subaylar
gsteren flamalar grnd. Yzba Bahri Efendi,
ate stnln salamak iin iki takmn
hemen sramalarla ileri gtrd.
Takmlar avc hattnn merkezini takviye
ettiler. Burada hzla yeniden dzenleme yapld
(Talimname-228).
Bunu takiben ate balad. Birka saniye
sonra harekt mdr, bu yerde bulunup zayiat
gsteren flamalar kaldrtt. Yalnz taburun igal
ettii hattn (varsaym) yanlarn gsteren
flamalar yerlerinde brakt.
37

Yzba Bahri
aadaki bilgiyi ald:

Efendi,

fazla

olarak

"Solumuzdaki komu alay (10uncu)

birka yz metre geride bulunuyor, dman
piyade
ateinin
iddeti
etkilemiyor.
Taburumuzun avc hatlar ciddi zayiata urad.
Avc hattnn ancak merkezinde, bir dereceye
kadar iddetli ate ediliyor. Bu srada size bir
emir verilmiyor."
Yzba Bahri Efendi, her trl araca
bavurarak bulunduu mevzide (Krokide S, )
tutunmaya alacan ve yanlara yeni birlikler
gelmeden ileri hareketi dnmeyeceini
syledi ve bunun zerine btn mevzide erden
ere tekrar edilmi olan aadaki emri verdi.
Bu mevziyi kesin olarak elde bulundurmak
gerekir
ve
Manga
komutanlar,
mesafe
tahmincileri atee itirak edin" ve geriye de
cephane lazm" iaretini verdi (Talimname 12).
Bir sre sonra Yzba Bahri Efendi,
sabrszlkla beklenen takviyelerin, taburun iki
yanna
ulatklarn
grd.
Daha
nce
Knaltepenin gerisinde stemen Rza Efendi ile
terk edilmi olan 24 er, bu takviye birliklerini
temsil ediyordu. Yani (harekt mdr tarafndan
verilmi olan talimat gereince) sada 3nc
Taburdan bir blk, solda 10uncu Alayn sa

38

yan grnd. 14 Hemen btn cephe boyunca

tekrar edilen "Takviye geliyor!.. sesleri zerine
derhl ateler daha iddetlendirildi.
Bu takviye ktalar, sramalarla birinci hatta
ulatktan ve bu hattn aralarna girerek takviye
ettikten sonra atee baladlar. Birka dakika
sonra zayiat gsteren flamalar kaldrld... Biraz
sonra flamalar dman tarafndan grld.
stemen Hayri Efendi, deien bu durumdan i
gdyle en nce faydalanmay dnerek hemen
takmn sramalarla ileri gtrd. Bu rnee
derhl uyuldu. Hattn btn uzanmnca avc
hattn gerek igal eden ve gerek temsil eden
takm kuvvetindeki unsurlarn hepsi beIirsiz
aralklarla ileriye atlmaya, birbirlerini inercesine
acele ediyorlard.
Bu unsurlar, subaylar veyahut avu ve
onbalar araclyla ileriye gnderiliyor ve bunlar
ileri yeni mevzi ele geirir geirmez hemen atee
balyorlard.
Hcum hatt, dmana 500 metreye kadar
yaklat zaman (Krokide Y, M) ihtiyatlar (iki
krmz flama) dmann birinci hat mevzilerini
takviye ettiler ve bu flamalar zayiat gsteren
flamalarn yerine getiler. Durdurma ateini temin
iin yeniden muharebe edilecekti.
14

stemen Rza Efendi, sa ve sola 100 metrelik cephe

zerine yaylm olan on ikier er ayrmt.

39

Ancak taarruz eden tarafn da yeni takviye

birlikleri yaklayordu. Bu takviye birlikleri,
Knaltepe gerisinde Temen Cevdet Efendi
komutasna verilmi olan erlerdi. Bunlar geni
aralklarla ve sraylarla ilerliyor ve harekt
mdrnn talimatna gre 3nc Taburun dier
bln oluturuyordu.
Bu srada harekt mdr, Yzba Bahri
Efendiye : "Arazi, size uygun olduu gibi
muharebe hattnda srekli ve olduka sktr;
bundan baka dman saran kavsi bir daire
eklini alm gibidir. Dman atei yavalyor,
dman avclar genellikle yukardan ate
ediyorlar." dedi.
Dman tarafnda zayiat gsteren
flamalar yeniden grndler. Bununla beraber
taarruz eden kuvvet, dman mukavemetinin
tamamyla krldn grnceye kadar ate
devam etti (harekt mdrnn talimat
zerine).
Bu srada Yzba Bahri Efendi, avc
hattnn ksmn ileri sevk ederek (bu defa
yaklak 100 metre derinliinde) ve bu ksma
olduka uzun bir sray yaptrarak kesin
hareket etmeye karar verdi. Bu hareket,
Temen Rza ve Cevdet Efendi tarafndan
takip edildii ve Hasan avu tarafndan da
ayn rnee uyulduu gibi Ali avu da
kendiliinden Temen Hayri Efendi'nin
40

takmnn banda hareket ettii iin harekt

mdr tarafndan muharebe d brakld.
Hcum edenler, bu ekilde hzla ilerlediler
ve hemen dmann (Krokide K) 150 metre
mesafesine ulatlar. Bu srada dman,
mevzisini boaltmaya balad.
Derhl btn hcum hatt takip atei at.
198,3 rakml tepeden yaplan dmann topu
ateleri, hcum edenlerin zerine toplandndan
kendi piyadesinin ekilmesini korumak iin asker
srta kadar srm olduu toplar zerine dikkat
ekildi.
Hcum hattnn merkezi yere yatp mevzi
ald ve atelerini dman topusunun numara
erleri zerine evirdi. Bu esnada harekt mdr,
"Batarya birinci kademesini ekmeye teebbs
ediyor, ama hayvanlar yaklatklar oranda
mermileri isabet etmiyor." dedi.
Yzba Bahri Efendi, derhl cephe
ilerisine frlad ve leri! Batarya zerine!
komutunu verdi. Bundan sonra yannda kuvvetli
bir avc hatt olduu hlde olduka sratli olarak
tepeye yrd. Avc hattnn dier ksmlar da
ayn ekilde hareket ettiler. Yaklak drt
dakikada, blk bataryaya yanat ve harekt
mdrnn deerlendirmesine gre bataryann
ele geirildiine karar verilebilirdi.
41

Tepeden, dman piyadesinin Pnarl

zerine geri ekilmesi olduu gibi grlebiliyordu.
lk nce Temen Cevdet Efendi, ekilen dmann
atele takibini emretti. Dier ast komutanlar da onu
taklit ettiler ama emirlerinde bulunan erler ileriye
yaplan abuk yry srasnda skm
olduklarndan atelerin iyi yaplabilmesi iin
birliklerinde disiplinin yeniden salanmas iin
altlar ve disiplinsiz ksmlar toplayp geri
ekmekte tereddt etmediler (Talimname-212,
350).
Harekt mdr, atein kesilmesini emretti
ve aadaki bilgileri verdi:
Dman, gzden kayboldu. Takibe 10uncu
Alay grevlendirildi.
Yzba Bahri Efendi, bln cephesi
Pnarlya almak zere toplad (Talimname-232).
Subaylar eletiriyi dinlemek iin toplandlar.
ELETR
Alay, Knal'ya gnderilmi olan 2nci
Taburun himayesinde olarak iftlikte hazrlk
mevzisinde kald. (Talimname - 265, 366).
Cephesi dmann pekitirilmi olarak bulunan
sol yanna kar olmak zere Kumlu - Knal
tepeleri hattna, alay buradan ald ve yayld.

42

Bu srada, byk ksm daha solda ve

dman uzak bir mesafede bulunuyordu.
Bakomutan,
herhlde
byk
ksm
dmana yaklatka alayn bu hatt gemesini
istiyordu. Bu ama iin ak ve kesin emirler
verilmeli ve bu emir alay komutan tarafndan
birinci hatta bulunan tabur komutanlarna
ulatrlmaldr.
Ancak, muhtemelen 2nci Tabur komutan bu
emri henz ald bir srada muharebe d brakld
ve kendi yerine geene, alm olduu o emri
bildirmeye vakit bulamad. Bu ynden 2nci
Taburun birinci hattn oluturmu olan 3nc
Bl, zamansz olarak Knaltepenin ilerisine
geti ve hemen tehlikeli bir duruma girdi.
4nc Bln taktik durumunu iyice
gstermek iin bu safhann meydana kmas
gerekliydi.
Bu bln gs germek zorunda kald
glkler, ok byk olduu gibi baarlarn da
uzun sre pheli brakabilirdi.
Bununla beraber blk, muharebenin
devam sresinde, daima ileri atlmak iin takdire
deer faaliyet gstermekten geri kalmad. Daima
dier blklerin yardmna komak gereini takdir
ve bu konuda durum gerektirdike emir
beklemeksizin kendiliinden harekete geebilme
yeteneini gsterdi.
43

Yaplan
dourur:

eitim

aadaki

dnceleri

1. Blk, yaklak 300 metre ileride,

Knaltepe'de alm olan ble dayanak
olmak zere Knal'nn kuzeybatsndaki hendekte
uygun olarak yerlemiti.
Birinci hat tepeyi gemedike bu blk
yerini terk etmeyecekti. Bu hlde, 400 metre
mesafede bulunan avc hattnn (merkezinde
veya bir yanda) dayanaa gereksinim
duyduunu kabul edersek takviye olarak
grevlendirilecek takm, yerletii hendek, igal
edilmi olan tepenin yaknnda olduka oradan
kp kolayca avc hatt oluturmay baard.
Olduka geni bir cephe zerinde taarruza
kalkmak, yanlardan birinin takviyesi ile grevli
ksmn her yan hareketi tepenin dman
mermileriyle, dvlen dz ksmna ulatktan
sonra yaplamaz. Bir de blk, daima taburun
merkezini takviye etti; gerek durumlarda ise
baz defalar merkezde gereinden fazla erler
bulunduu hlde yanlar takviyesiz kaldlar.
2nci Taburun muharebe hatt, iddetli bir
piyade atei altnda Knaltepe'yi at. Bu ynde
ihtiyatlar ok abuk kullanld. O zaman 4nc
Blk ortadaki takmn hcuma kaldrd. Bu
takmn sevki (Temen Cevdet Efendi) takdire
layktr.
44

Bu takmn henz, sk bir hlde bulunan

avc hattnn bulunduu srta ulat zaman
birdenbire iddetli bir piyade ateine tutulduu
pekl hatrnzdadr. Kurtuluu hemen yere
yatmakta arayaca yerde, o, iddetle ileri doru
bir srama yapt. Bu anda, dmann imha edici
ateleri altnda onlar derece iddetle ileri sevk
etmek erlerin morallerinin bozulmasna neden
olurdu.
Ancak ileri doru yaplan bu srama,
durumun ldrc ynn grmekten onlar
alkoydu ve bu dman ateinin kendi
taarruzlarn durduracak durumda olmad
zannna kapldlar. Olduklar yerde yere
yatsalard ok kolay olarak aksi tesire kaplacaklard.
3. Avc hatt dman mevzisinden 800
metre uzakt ama daha orada, bu avc hattnn
taarruzu nlendi. Bunun zerine 4nc Bln
1inci ve 3nc takmlar taburun merkezlerini
takviye ettiler. Bu noktada denge saland.
Ancak, yanlar ihtiyatlardan mahrum olduklar iin
savunmann stn ateleri karsnda ezilmek
tehlikesiyle karlat.
Bu artlarda ileri hareket iin ortaya
kacak her giriimin o anda yaplmas
olanakszd. Bu nedenle ondan vazgemek
tercih edilirdi. nk kesin olarak geersiz
kalacakt.
45

Gerekte, bu derece tehlikeli bir durumda

mukavemeti devam ettirebilmek iin amirIerde
doutan dayankllk ve erlerde de kuvvetli bir
disiplin olmaldr.
Dmann 700 metre mesafesinde yeni
birliklerle takviye olunmakszn uzun zaman
dmann henz krlmam olan etkili atelerine
dayanmak gerekten gt.
Taburun takviye iin hibir kuvveti kalmam,
btn blkleri elden kmt. Dier taburlara bal
iki blk Temen Rza Efendi komutasndaki
(varsaylan) muharebenin gidiini deitirmek ve
uygun bir safhann kaderini belirlemek iin tam
zamann yetiti.
4. Dmana bu kadar yakn mesafeden
dorudan doruya ileri harekete kalkmak
(Temen Hayri Efendi), tedbirsizlikti. Aksine oraya
kadar elde edilen kazanlarn daha ok fayda
salamasn beklemek daya uygundu.
Geri savunma mevzilerinde zayiat gsteren
flamalar grlyordu; bunlar dman ateine
stnlk
salanmaya
baland
kansn
gsteriyordu.
Dmann zayiata urad anlald
zaman onun dayanma gc tamamyla krlncaya
kadar ate stnlnn devamna gayret
gsterilmelidir. Eer dman zerinde etki etmeye
uygun olmayacak derecede uzak bulunuluyorsa
46

ona yaklama areleri aranr. Aksine, burada

olduu gibi kk aralk blgesine girilmi ise
bulunulan mevkide kalnarak doru at ve avc
hattnn devaml takviyesiyle kesin sonucun
alnmasna allr. Bu arazide dmann btn
vastalarn saf d brakmadan onun zerine
yrmeye kalkmak tehlikeliydi ve bu tedbirsizliin
uygunsuz bir duruma dnmemesi iin artlarn
sevindirici bir tesadfe mazhar olmas lazmd.
Burada yle kt bir durumun domamas;
taarruz kuvvetinin tam zamannda komu alay ve
zellikle 3nc Taburun bir blyle (stemen
Cevdet Efendi) ayn zamanda gelmi olan topu
tarafndan takviye edilmesi nedeniyle olmutur.
5. Muharebenin son safhas, mfreze
komutanyla ast komutanlarn durumu hakknda
tam bir fikir edinmi olduklarn gsterdi.
Eletiriden sonra birlik klaya dnd.
GRLER
En ok eitime ihtiya duyulan konu, yanlar
dayal bir birliin muharebesidir.
nk, muharebe ounlukla bu durumda
olaca iin araziden en iyi ekilde faydalanmak
gerektiren de bu tr muharebedir. (Talimname
258).
47

Bundan baka, bu ilgilendiimiz eitimlerde

ktann (zellikle eldeki kuvvet takm veya blk
ise) btn muharebe hattnn son noktasn tekil
ettiini varsaymada hibir fayda yoktur. 15
Byk birliklerde, yanlarn kapatlmas grevi
bir avc hattnn yan tarafndan muharebe eden bir
ble dmez; bu grev gerideki kademelere
bal daha byk birliklere verilmelidir.
phesiz ki, muharebede dman yalnz
takmlar
ve
blkle
kuatmak
iddiasnda
bulunulamaz. Buna ramen eitimlerde, bln
yanlar dayal olduu durumda manevra meselesini
deitirmeye hibir ey engel olamaz.
Ble, taarruz dzeninin derinliine olan
kademelerinde eitli yerler igal ettirildii gibi
blk ilk taarruza kalkacak birliklerden biri olabilir
veya ikinci hatta bulunup istenildii zaman taarruz
kademesinin takviyesine ve bu hatt ileri
gtrmekle grevlendirilebilinir.
eitli grevler iin daha baka aralar da
vardr. Bln yapaca grev varsaylan dman
mevzisinde dayanmas, takviye olmas, kar
taarruza gemesi, erken veya ge geri ekilmesi
gibi dnlecek tedbirlere uyar. Eitim yaplacak
araziyi deitirmek suretiyle daima yeni artlar
iinde muharebe yapmak da mmkn olur. Ancak
btn taarruz muharebelerinde her eyden nce,
15

Ormanlk blgelerde muharebe bu kaidenin dndadr.

48

Piyade snf, znde bulunan taarruz ruhunu

daima gelitirmeIidir. Her ne pahasna olursa olsun
dmann zerine atlmak fikri btn tutum ve
davranlarna egemen olmaldr. (Talimname
265,327).
Esas
kaidesinin
birliklere
yerletirilmesine allmal ve birliklere gereksiz
korkulu taarruz safhas yaptrmaktan saknlmaldr.
Piyademizin, fazilet ve asker kymeti
hakknda esasen var olan yksek bir fikri muhafaza
etmesi gerekir; kendine olan gveni bozulmadan
srekli olarak korunmaldr. stlerin hatas,
gerekte bir yenilgi ile sonulanacak durumda
olursa kesin sonutan nce harekt mdr
mdahale eder ve olasdr ki baz dikkat
ekmelerle kta komutannda yeni bir karar fikrinin
domasna yardmc olur. Harekt mdr, kta
komutannn muharebe hattn dman mevzisine
ok fazla sokmasna ve ondan sonra bu hatt yz
geri ettirmek zorunda kalmasna dikkat eder. Bu tip
eitimde, gerekte olduu gibi taarruz edenler,
dmann takip atei altnda geri ekilmesi asla
mmkn olmad ve gerek d durumlarn
meydana gelmesi sonucu mecburen pskrtlm
bir taarruzu taklit etmekten saknmaldr.
Manevray ve taktik harektn da kapsayan
sefer hizmet eitimleri bsbtn baka trldr.
Taraflarn muharebe hatlar birbirine yaklanca
hakem, onlardan birine ekilmesini emreder; asker
disiplini koruma amacyla bu taraf tam bir dzen
49

ierisinde ve gerek artlara uygun olmayacak surette geri ekilir.

Varsaylan dmana kar muharebe
eitimlerinde bu saknca yok olur ve bu grten
anlan
eitimler
geree
uygun
olarak
yaplabildiinden taarruz ve geri ekilme
safhalarn gerekten gstermek konusunda bu
gibi eitimlerden faydalanlmaldr.
Daima, kta komutan vasta seiminde kendi
yetkilerinin
snrsz
olmadn
bilmelidir
(Talimname 270).
Bu
amacn
salanmas
iin
ast
komutanlarn abuk karar vermeye zorlayacak
muharebe durumlar yaratlmaldr. zellikle, bu
konuda (varsayma gre mevcut olan) stlerin
gnderdii; amirlerin aralarn eksikliinden, olay
yerinde bulunamaylarndan dolay bu amirlerin
duruma yeterince uyamam olduklar, noksan
veya bir iin bitiminden nce artlarn deitiinden
dolay olanaksz olduu varsaylabilir (Talimname304).
Muharebe eitiminin belirsiz durumlar
iermesi faydal olur. Astlar sonradan gelen
emirleri yerine getirirken tehlike grdklerinde
cesaretle alacaklar kararlarla muharebenin
sonucunu kendi lehlerine deitirebilirler. Ancak,
ast komutanlar amirlerinin arzular dorultusunda
hareket etme alkanln kazanmaldr. Belirli bir
erevede olmak zere her komutann inisiyatifini
50

kullanmas, muharebenin kazanlmasnda temel

ilkelerdendir (Talimname-276).
Eitimlerimizin asl amac, bu temel ilkenin
uygulamasn subaylarmza retmek olmaldr.
Taarruz srasnda, harekt mdr, iki
nedenle geride braklan baz subay ve erler
araclyla zayiat gstermeye alt.
Bu hareket tarznda ok fayda vardr: nce
talimnamenin 211inci maddesinde belirtildii gibi
zayiattan meydana gelen boluklarn doldurulmas
retime uygundur; sonra tehlikeli anlarda eitime
ciddi bir hava vereceinden komutann gcnn
salamln gstermesine vesile olur.
Bundan baka, ar uzayan bir muharebede
taarruz kademelerinin zayfl artacandan bu
usule bavurulur. Aslnda geree uymas iin bu
taarruz kademelerini yeni kuvvetlerle takviye etmek
gerekir ki ktalar takviye etmek zere girecei
boluklar hazrlamak iin muharebede ateten
dolay meydana gelen boluklar, eitimde suni
olarak meydana getirmek gerekir. Bununla beraber
bu sayede kayplar gstermek zere geride
kalanlar iin bir taarruz kademesinin uygun ekilde
takviyesinin eitimini yapmak frsat elde edilmi
olur.
Bir de bu ekilde subaylar ile avu ve
onbalara kayplar gstererek ast komutanlara,
gerekte olaca gibi st rtbeye ait grevlerin
nasl yapldn retmek mmkn olur. Frsat
51

bulunduka muharebe hattnn gerisinde braklan

bu erler sonradan baka bir ama iin de
kullanlabilir.
Bu erler, geride toplandktan sonra taarruz
kademesini takviye edecek yeni ihtiyatlar yerine
geer.
Burada uygulanan rnekte, bu erler dier
taburlara bal blkleri gsteriyorlard ve ksa bir
sre sonra birinci hatta tekrar bir grev alabildiler.

52

BLN MUHAREBE TALM

MSAL
Muhtelif arazi zerinde, sefer mevcudunda
blk -kendinden byk cztam dhilinde
bulunan bln- muharebesi.
MEVK- MESKN MUHAREBES DMAN
TOPUSUNA KARI MUHAREBE
Tabur komutan, 21 Terinievvel sabah,
(Kovalar) ve (Kavakl) arasndaki arazinin; icrasna
teebbs etmek istedii talimlere artk msait
olduuna hkmetti. Filhakika mezkr arazide
inenmesinde mahzur olan tarlalar kalmamt.
Binba len evamirinde, Mlazmevvel
Tahsin Efendinin taht- emrinde olmak zere
seferber mevcudunda bir bln, ertesi gn
sabahleyin tertip ve ihzar edilmesini emretti.
Mezkr blk 22nci gn sabah, 13.15te,
cephesi imal-i garbiye olmak zere (Kovalar)
fidanlnn garp kenarnda (Krokide B) mtemi
buIunacakt.
3 kk zabit, 3 borazan ve 9 nefer, 3 mavi
ve 3 zayiata delalet eden flamalar hamil olarak
ayn cztamn dier blklerini gstermek zere
manevra icra edecek olan ble refakat edecekti.
5 kk zabit, 3 borazan, 50 nefer dahi 3
krmz ve 3 zayiata delalet eden flamalar hamil
olarak dman tasvir etmek zere sabah saat bire
53

eyrek kala, (Kovalar)'n (Doanca) caddesi

bahricinde bulunacak ve tabur kumandannn
refakat zabitinin taht- emrine girecekti.
Kyafete, tevzi olunacak fiek miktarna ve
seyirci sfatyla talime itirak edecek zabitana
mteallik tenbihat dahi mezkr emre merbut idi.
Yzba Bahri ve Nuri Efendiler bilahara
bln kumandasn deruhte etmek zere hazr
bulunacaklard.
Manevra gn, mdr daha sabahleyin
bln itima mahalline gitti ve zabitan ile kk
zabitan toplayp onlara talimin mevzusunu tekil
edecek olan atideki meseleyi syledi:
"Mensup olduumuz Alayn (ki daha byk
bir cztama merbuttur.) Birinci ve nc
taburlar (Doanca)dan (Osmaniye) zerine
yryen dman ktaatiyle muharebeye tututu.
(Kovalar)' elde ettik. Fakat kyden kmak iin
ktaatmz tarafndan vaki olan teebbsat
(Doanca) nn cenubu arkisine yerleen dman
topu ateiyle imdiye kadar menedildi.
Taburumuz (2 inci) dier bir noktada
durdurulmutu. imdi bu cihetle yryor, taburun
aksam- mtebakiyesine tekaddm eden 4 nc
Blk bu mahalle vasl oldu."
Mdir, Alaya mensup blklerin mavi ve
dman blklerinin krmz flmalarla ve dman
bataryalarnn avc hattiyle tasvir edileceini de
54

ilaveten beyan ve ayn zamanda nikat- atiye zerine nazari dikkati celbetti. Hakikatte, bilfiil ittihaz
olunacak olan ve fakat hazrda icras mmkn
olmayan bilcmle tedabir, talimin cereyan
esnasnda beyan edilecei gibi verilen vaziyet-i
umumiye'ye
nazaran
muhtelif
kademedeki
mafevklere takdime lzum grecekleri takrirleri ona
isal edeceklerdi.
Mdirin emri zerine, Mlazmevvel Tahsin
Efendi blne silah aldrtt. Ve efrada silah
doldurup emniyet tetiini evirmelerini emretti.
Bundan sonra efrada, vaziyete ve flmalarn
nelere delalet ettiklerine dair, onlara lazm olacak
kadar malumat verdi.
Badehu, mdir, Tahsin Efendi'ye mtealiik
olan vazifeyi kendisine beyan etti.
"Alay kumandan, sizi birinci hatta
kullanmaa Izum grrse dorudan doruya
kendisinin eli altnda bulunmu olmanz iin, ky
dahilinde bulunan mescide kadar1 gitmeniz
hakknda emir gnderdi. Bu andan itibaren Alay
Kumandannn dorudan doruya taht emrine
getiniz."
Tahsin Efendi, bln manga kolu ile
yrye geirdi. Kyn mezkr noktasna
vardktan sonra, bln muvasalatn Alay
1

Mezkur mescit Kvzene - Urlak ve Osmaniye - Doanca

yollarnn telakki noktasnn arkndadr.

55

Kumandanna bildirmek zere hayvann srp

ileri gitmek istediini mdire haber verdi.
Mdir ise Tahsin Efendi'ye dndn
yapmaa imkan olmadn ihtar etti: Zira, bu
esnada, dman topusu iddetli atelerini
(Kovalar) zerine tevcih ediyor ve kyn
imaligarbi methaline giden yolu tamamiyle yan
ateine alyordu. Bu hale kar, hayvanl olarak
mezkur yol zerinde harekete kalkmak gayri
mmkn olduktan baka byk kumandan
Mescid'e muvasalat eder etmez yere inmee
mecbur idi.
Bu ihtar zerine, Blk Kumandan,
salifzzikir haberi isal etmek zere hemen bir
kk zabit ile bir neferi Alay Kumandannn
nezdine gndereceini mdire bildirdi. Bunlar,
caddenin
sandaki
bahelerden
istifadeye
alarak gideceklerdi. Mescid'e muvasalat edilince
Mlazmevvel Tahsin Efendi bIn durdurdu.
Ve badehu cephesi imale, sol cenah yollarn
telaki noktasna 40 metre mesafede ve efrat "rahat
dur" vaziyetinde olmak zere safharb nizamna
koydu. imdilik hi bir tedbir ittihaz etmedii gibi,
bu icraatn mteakip mdire malumat itasna da
lzum grmyordu. 1.35 raddelerinde, mdir
kendisine malumat- atiye'yi verdi.
"Topu ve piyade atelerinin iddeti
fevkalade bir surette ziyadeleti. Maahaza, imdi
arapnellerinin bizim stmzden pek yksek
56

getii grnr,2 muharebe hattnda iitilen kuvvetli

boru sesleri ve yksek sada ile verilen kumandalar
kat bir buhrann kariblvuku olduuna ihtimal
verdiriyordu.
Filhakika bu esnada3 kyn imaligarbi methali istikametinde "hcum!" borusu ve ayn
zamanda "hurra!" sadalar iitildi.
Mlazmevvel Tahsin Efendi yollarn mahall-i
telakkisi ne kotu. Ve bu taraftan kye girmi
bulunan dman piyadesi (krmz flmalar) grd.
Bunun zerine bln manga kolu nizamnda
koar admla mezkr telaki noktasna kadar
gtrd. Badehu bata ki manga saa ark
ederken bln nsf kolu nizamna geirdi. Ve
bata ki nsf takma ate iin silaha davranmasn
emretti.
Lakin,
biraz
istical
ile
verilen
kumandalardan aran efrat, harekat arzu edilen
intizamla icra etmedi. Mangalar yaylrken ksmen
yekdierine kartlar, etraf skt ve bu sebeple
sralarda baz karklklar vukua geldi. Bu suretle
icra edilen bir endahtta, shhat ve byk bir tesir
bulunamaz. Yaplan hatay bilcmle efrada gzelce
anlatmak iin mdir mdahale ederek intizamn
tesisine onlar mecbur etti. Lakin manevra fieiyle
2

Muhacimin dman mevziine takarrub ettii andan itibaren

dman ihtiyatlarnn tekarrbn menetmek iin topusuyla
dman hattnn gerilerindeki araziyi dvmelidir (Sahra Topu
Talimnamesi-346).
3
Mutasavver dman kumandan, muharebenin bu safhasnn
mdirle kararlatrdklar saatte, tamamyle husula gelebilmesi
iin saatini mdirin saatine gre ayar etmee evvelce dikkat
etmemiti.

57

endaht etmelerini meneyledi. (Hizmet-i seferiye

nizamnamesinin 668 inci maddesine muvafktr).
Mdir tarafndan bir
mutasavver dman ricat etti.

iaret

zerine

Mlazmevvel Tahsin Efendi, bidayetten beri

iddetli avc atei icra ettirdiini (farazi) ve mezkr
ate messir olduka atee devam edeceini
mdire beyan etti.
Yolun ini ksm dman takriben 400
metre ilerde nazardan setredince Tahsin Efendi
mezkr dman takibe kyam etti. Blk ilerisinde
yolu btn arznca igal eden yaylm iki manga
olduu halde kyn imaligarbi mahrecine, birka
dakikada vasl oldu.
Bu mahalle gelir gelmez, Mlazmevvel
Tahsin Efendi, bln, koar admla safharba
geirdi. Ve ricat eden dman demir yolunun te
tarafnda dahi atele takbetmek iin yolun
garbnda ve hemen yaknnda yerletirdi.
O zaman, byk caddenin arknda ve
garbnda, mensub olduu Alay'n tepelerde mevzi
alm bulunan (Krokide C, H ve mavi flmalar)
dier blklerinin ateleri altnda demiryolu
istikametinde
ricat
eden
dman
piyade
kuvvetlerini grebildi. 4

Manevrann bidayetdenberi atl bir zabitin (mdire mlhak)

nezareti altnda olarak krokide C, H noktalarna gnderilmi
olan mavi flmaar hamil iki neferle onlara refakat eden kk
zabitan bu hususta mufassal talimat almlard.

58

Drdnc Bln safharba gemesi henz

tamamiyle hitam bulmam idi, ki bu topu atei
Blk kumandannn nazar dikkatini demiryolunun
te tarafndaki tepelere celbetti. (Yasstepe)
zerinde dmann topusunu kefetmekte
teahhur etmedi. (Yalnz belden yukarlar grlen
be dizi avc, her biri bir topu irae eden mezkur
diziler yekdierinden yirmier hatve aralkla ikame
edilmilerdi.)
Mdir atideki malumat irae etti: Dman
topusu ateini blkler zerine tevcih etti; ilk
endahtlardanberi zayiata duar oluyorsunuz. Bu
anda Tabur Kumandannzn refakat zabiti, drt nal
buraya vasl olarak size, Taburun kyn soka
dahilinde bulunduunu ve size doru yrmekte
olduunu bildirdi
Mlazmevvel Tahsin Efendi, blne
safharbe girip yere yatmasn ve ricat eden
dman piyadesi zerine ate amasn emretti.
Mdir tekrar mdahale ederek, Tahsin Efendi'ye
dmann pek messir arapnel ateine maruz
bulunan bln gizlemeye lzum grp
grmediini sordu. Tahsin Efendi bulunduu yerde
kalp Taburun muvasalatna bu noktada intizar
etmek istediini beyan etti.
Mdir bu anda, talime fasla verdi ve
toplanm bilcmle zabitan huzurunda vehiat
zere kendi fikrini izah etti.
Bu son noktada Mlazmevvel Tahsin
Efendinin ittihaz eyledii tedbiri tasvip edemem.
59

Eer 4 nc Blk bu mahalde yere yatarak kalrsa

dman arapnellerine maruz kalmaa devam
ettikten baka bu vaziyet kyden kmasn da
meneder. Ky dolaacak yerde, mnasebetsiz
olarak iinden geen mezkr tabur oradan
kamyacak ve caddenin haricinde iftlikler ve
baheler arasndan mkilatla gemeye mecbur
olacaktr.
Bu mddet zarfnda Blk zayiat- klliyeye
urayacaktr. nki dman tarafna meyilli olan
bu srt zerinde yere yatt halde hibir suretle
civar tepelerin mahkum-u nezareti olmaktan
(kurtulamaz). Bu ahval dahilinde Blk Kumandan
ilk kararnda sebat eder mi? Tamamiyle kaniim ki,
kararn tashih edecektir."
Mlazmevvel Tahsin Efendi bunun zerine,
bln byk cadde zerine gtrd ve onu,
ksa bir mesafe ilerisinde ava km bir manga
bulunduu halde nsf kolu nizamnda olarak koar
admla srttan aa indirdi.
(Tahsin Efendi, bu tarzdaki hareketinin
tarlalar inemekten itinap maksadiyle olduunu
ve fakat hakikatte bln koar admla ava
karm ve doru ileri sevketmi bulunacan
mdire bildirdi).
Mnhat mahalle vasl olunca, bln adi
yrye
geirdi.
Badehu
demiryolunun
cenubunda bulunup bila mahzur geilebilen
tarlalara vasl olduktan sonra bln cephesi
60

(Yasstepe) ye olmak zere ava kard ve yere

yatrd. (Kroki N).
Kendisiyle mezkr tepe arasndaki mesafeyi
tahmin ettikten sonra hemen atideki kumandalar
verdi: "Karda iki evin bulunduu tepede topu!
Soldaki evin ilerisinde en solda bulunan top!
Niangah 1000 e 1100, avc atei!.".
Derhal ate balad. Manga Kumandalar,
akabinde "daha abuk!" kumandasiyle atein
sratini tezyidettiler. Mezkr kumanda avc hattnn
bir cenahtan dier cenahna kadar neferden nefere
tekrar edildi.
Mdir refakatinde bulunanlara, takmn,
hedefin hangi noktalarna endaht ettiklerini kati bir
surette anlamalarn emretti. Mezkr refakat
zabitan, silahlarn ksm- kllisinin dman
bataryasnn vasatna tevcih edilmi olduunu
grdler. (Bu noktaya ait tenkide bakn.)
Birka dakika sonra batarya geri ekildi.
Avclar atei keser kesmez, mdir beyanat-
atiyede bulundu : "Gerinizde trampetler alndn
iitiyor ve taburunuzun (Kovalar) dan kmak zere
olduunu gryorsunuz. Alayn, tepenin sanda
ve solunda yaylm bulunan blkleri demiryoluna
doru ilerliyorlar. Dman piyadesi karda gzden
kayboldu. (Farazi)."
Mlazmevvel Tahsin Efendi, dmann
nerede tevakkuf ettiini kefetmek zere ileriye
61

yalnz bir keif kolu gnderdi. Bundan sonraki

harekat iin, Tabur Kumandannn, bu mevkide,
evamirine intizar etmekle iktifa eylemek istiyordu.
Mdir "dur!" borusu aldrtt. Ve zabitan ile kk
zabitan (tenkid) iin toplad.
TENKD
Blk Kumandan, vazifesini alr almaz, onu
dorudan doruya kendi emri altna alan Alay
Kumandaniyle tesis-i irtibata teebbs etmesi
dorudur; lakin Blk kumandanna verilen
malmata
nazaran
bln
birinci
hatta
celbolunmas muhakkak gibi olduundan, Blk
Kumandannn bl, birinci hatta mmkn
olduu kadar erken isal etmesi icabeden yollar ve
vesaiti ihzar eylemesi iktiza ederdi.
Blk Kumandan, hakikatte, bilcmle
istikametlerde bulunan geni methallerden istifade
ederek (yani avlularn kaplarn atrarak ve bahe
duvar ve itlerini devirerek.. ilah) bu maksad ife
edebilir. (TaIimname - 438) Vakt- hazarda ise
icrasn tasmim eyledii hususatn mdire
bildirilmesiyle iktifa eder.
Dman birdenbire ky dahilinde grld
zaman Mlazmevvel Tahsin Efendi mezkr
dmana dorudan doruya kar gitmeye hibir
tereddt gstermedi. Halbuki dmann nazar
altnda safharba gemek ktasn baz mkilata
dar edebilirdi. Nitekim, birka saniye devam
eden adem-i intizam, hareket-i vakasndan neet
62

etmiti. Tahsin Efendi kendi tasavvuru vehile

dorudan doruya avc atei icra ettireceine
kemal-i skunet ve iddetle yaylm ate ettirmek
zere kumanda verseydi daha gzel olurdu.
Burada Blk dman ateine hedef
olmadndan safharbde nsf takmla iki sra zere
ate ettirmek tavsiye olunabilir; ktay el altnda
bulundurmaa msait olan bir kumandann
istimaline hi bir mani yoktu. (Talimname 193).iki
el yaylm ate kafi idi; ondan sonra (dmann
bulunduu mesafeye gre) ya avc ateine veyahut
dman kyden dar atmak iin esliha-i cari ha
ile hcuma-(Talimname - 436) geirirdi.
Blk, kyn imaligarbi methalinden kar
kmaz (Yasstepe) zerinde mevzi alm bulunan
dman bataryasn grememiti. Bu, mazur
grlebilir: nki hakikaten, toplar mtesavver idi
ve bu sebeple, hakiki gsterilmi olduu hale
nazaran, daha az nazari dikkati celbediyordu.
Lakin bu halden bile, bln dorudan doruya
safharbe geirmek mkld. Hele Bl
dman bataryasndan 1500 metre mesafede yere
yatrmak, onu tamamiyle mahve maruz brakmakt.
Bl bu tehlikeden masun bulundurmak iin en
iyi bir are onu koar admla ileri sevketmek ve ava
karmakt. Bu suretle blk bataryaya 1000 metre
kadar sokulmaa muvaffak olduu takdirde ate
muharebesinde muvaffakyet mit edilebilir.
(Talimname - 449).
63

Blk
Kumandan,
ktasn
topunun
mnasip mesafesine yaklatrmak lzumunu,
(vaka biraz ge, fakat) taktir etti. Ve filhakika,
Bl ava karm olduu halde, bataryann
1050 metre kadar mesafesine ilerletti. Ve
niangahn mnasip surette tanzim ettikten sonra
bataryay ate altna ald.
Avc hattnda bulunan Blk Kumandan,
"tekmil bln tesirini ayn zamanda ve ayn
mahalde birletirmek" istiyordu. (Talimname-216).
Bu cihetle atein kuad iin iktiza eden
kumandalar bizzat vermesi makuldr (Burada
mstesna olarak).
Atein idaresine gelince bu hususu her vakit
olduu gibi Takm Kumandanlarna terketti. Lakin
atelerin hsn idaresi iin atei, dlecek hedef
zerinde msavaten taksim etmek icabetmiti.
Daha bidayette, bataryann btn cephesini
ate altna almak icabederdi. Eer yalnz birka top
zerine ate edilmek gafletinde bulunsayd - ki yle
yaplmt - kavgann sonu pek pheli olurdu.
Burada vaziyet gayet sade idi: Hakikaten
btn avc hattndan, alt topun her biri
grlebilirdi.
Binaenaleyh
efradn
atelerini
dorudan doruya kendi karlarnda bulunan
toplara tevcih ettirmek, Manga ve Takm
Kumandanlarnn
emir
beklemeksizin
kendiliklerinden yaptraca bir keyfiyetti.
64

Dier esbaptan nai, atein taksimi, bizzat

Blk Kumandan tarafndan tanzim edildi.
Blk, bu suretle, dman bataryasna
yaklat iin, phesiz, taburundan muvakkaten
uzaklam oldu. Lakin bu tarz hareket burada
zaruri olmakla beraber pek o kadar ehemmiyeti de
haiz deildir.
Blk bu mahalle gelmekle (Krokide N)
Taburuna en byk hidemat ifa edebilirdi. nki
dman bataryasn mevziinden tardederek
taburun kyden serbest kmasn temin ediyordu.
ite bu;
''Kuva-yi asliyenin ileri yryn temin
etmek iin bilcmle aksam tekmil kuvvetini
sarfetmelidir" kaide-i umumiyesinin tamamiyle
tatbik olunduu bir haldir.
Dman topusu piyadesinin gerisine ricat
edince, blk bilatereddt kendiliinden daha ileri
atlmaldr. Filhakika bln de maksad, iftlik
hendeini
boydan
boya
nazar
altnda
bulundurmak ve bu taraftan messir ate icra
etmekti.
Bln sanda ve solunda bulunan Alayn
dier blklerinin demiryolu istikametinde arazi kazanm bulunmalar dahi Blk Kumandannn
mezkr kararn ittihaz hususuna nazar- intibahn
celbedebilir.
65

Kesbi zafetmi bir dman karsnda,

birinci hatta bulunan ktaat artk emir beklemeyip
mstakil bir surette hareket eylemelidirler. Mafevk
Kumandan, takip fikrinde bulunmad zamanlarda
ble bilahara tavakkuf emri gndermek onun iin
daima mmkndr.
MTALAAT
Zabitammzn malumat- tabiyeviyelerinin
tevsii maksadiyle icra edilecek manevralarn ihzar
ve idaresiyle tavzif editen bir amir, mevk-i Asker
kurbinde kaabil-i istimal bir arazi arayp bulmaa
her zaman cehdetmelidir. Mezkr araziyi, talim
icrasndan evvel btn tafsilatiyle tanm
bulunmas dahi faydaldr. Arazinin hali manevra
meselesinin tertibine tesir edebilir.
tigal ettiimiz misalde bu tesir tamamiyle
zahirdir:
22 Terinievvel sabah tatbik edilen
talimlerin fikr-i umumisi (Kovalar) ve (Kavakl)
arasnda bulunan tarlalarn kaabil-i murur olmas
dolaysiyle mdirin hatrna varid olmutur.
Mdir, (Kovalar) civarnda bulunan araziyi
dolaarak noktay nazar-i tetkikten geirdi;
kyn 1500 metre imalinde bulunan (Yasstepe),
onda, bir mevki-i meskn muharebesi ve dman
topusuna kar bir muharebe icra ettirmek fikrini
tevlidetti. (Yeiltepe) nin gzel bir mdafaa mevzi
arzettiini grd, (Knal) ile (Pnarltepeleri)
arasnda bulunan vasi mntaka-i arazi ise hemen
66

bilcmle matlup eraiti cami olarak bir taarruz

icrasna tamamiyle msait idi.
Bu suretle tatbikini tasavvur eyledii
muharebenin heyeti umumiyesi mdirin zihninde
tecelli etti. Mezkr istihzarat sayesinde mdir iin
muhtelif Kumandanlarn vazifelerini tayin ve her iki
taraf tasvir edecek olan cztamlar tahdit ve
tahsis etmek sehil ve manevra meselesini
tertibetmek iin muhta olduu bilcmle esaslar ve
mutasavver dman kumandanna mahsus talimat
hazrlamak mmkn oldu.
Hazar bir talimin tabi olduu erait-i
hususiye, icra olunacak vezaifi tabiaten tahdideder
ve onun tamami-i tatbikine mani' olur.
Mezruat sebebiyle, arazinin her ciheti kaabili murur deildir: Bilhassa bundan dolay idi ki,
(Kovalar)n
imaligarbi
methalinde
bulunan
tarlalardan demiryolu boyunca bulunan tarlalara
gitmek iin byk caddeden yrmek ve mevki-i
meskndan kar kmaz yaylmak icabederken
ondan sarfnazar etmek mecburiyeti hasl olmutur.
Bu nevi mkilat gayri kaabil-i itinaptr. Mamafih,
mtesavver bir dmana kar icra olunan
talimlerde mkilat- mezkure kaabil-i iktiham
olduu gibi talimin cereyan- tabiisini sekteye de
uratmaz.
Zabitanmz topu tabiyesine kesb-i vukuf
ettirilmelidir. Bu husustaki malumatn cztamlarn
byk
ktaat
dahilinde
muharebesi
67

noktainazarndan talim ve terbiyede muhakkak

dahl mnasebeti vardr.
Piyade ile topu suret-i katiyede yekdierine
tabidir; muharebede ikisi de, dmana kar
tefevvuk-u atein istihsali maksad- mterekini
takib ederler. Binaenaleyh bu iki snfn
muharebedeki muavenet-i mtekabilesi pek sk ve
mkemmel olmaldr. (Sahra Topu Talimnamesi 354).
Yekdierine istinad etmek, birinin istihsal
eyledii menafiden dierini mstefit klmak, biri
tehlikede olduu zaman icabederse dieri onun
iin kendini feda etmek; hlasa, piyade iin topu
hattnn aralklarndan gemek (Talimname-445):
Muharebede bu iki snfn yekdierine mtekabilen
icrasna mecbur olduklar husustandr. Hususat-
mezkrenin tabi olduu eraiti tetkik etmee ve bu
eraitin tatbikine medar olan talimlerle, bu hususta
kendimizi hazrlamaya behemahal mecburuz.
Kezalik, dman bataryasyle kar karya
bulunduumuz zaman ne suretle hareket
edileceini, yani dman topu atei altnda icra
olunacak yryleri, dman topusuyla tarz-
muharebe ve hlasa bir dman bataryasnn
birdenbire ateine yakaland zamandaki suret-i
hareketi kat'i olarak renmeliyiz.
Hususat- mezkrenin bellenmesini, yalnz
manevra zamanlarnda vukua gelecek frsatlara
terketmek kifayet etmez. Yalnz muharebe
68

talimlerinin icras zabitammzn harb noktai

nazarndan yetitirilmesini natemam brakr.
tigal ettiimiz ibu muharebe talimlerinde,
dman topusunun hakiki olarak gsterilmi
olmas veyahut sadece tasvir edilmi bulunmas
istihsal-j maksat iin msavi gibidir. Ancak haiz-i
ehemmiyet olan nokta, topu ateinin tesiridir;
topu ister tasvir edilmi olsun, isterse hakiki olarak
gsterilsin, her iki halde de kat' bir hesaba atf-
ehemmiyet etmek mecburiyetindeyiz. Dman
topusunun mezkr iki halde gsterilmi
bulunmas, onun ateinden kurtulmak ve onu
malub etmek iin iktiza eden tedabiri ittihaz
ederek hakikatten bizi menetmez.
Mdir mdahale etmemi olsayd; Drdnc
Bln (Kovalar) imali garbisinde dman
topusunun messir atei altnda vak olan
harekat muharebeye hatime verebilirdi. O gayri
memul tevekkuf bittabi takib olunan maksadn
mahvn inta edecekti. Mdir ise; dman
topusuyla
blk
arasndaki
muharebenin
nihayetine kadar cereyann grmek istiyor ve
umumiyetle iki taraftan birinin zayiat- klliyeye
dar olduu bir anda talimin katiyen nihayetlenmi
olmasna meydan brakmamaa dikkat ediyordu.
Mdir, son tenkidinde, bir amirin bu derece muhlik
bir neticeye iktiran eden harekat hakknda uzun
uzadya bast- makal etmeyi ho grmemiti.
Mdir, Blk Kumandanna muvafk olan hareketi
69

ima ederek onu kendiliinden verdii kararn

tashihi cihetine sevketmek istedi.
Bu sebeple ona "dmann pek messir
arapnel ateine maruz bulunan bln
gizlemeye lzum grp grmediini" sordu.
Mlazm Tahsin Efendi "bulunduu yerde kalp
Taburun muvasalatna bu noktada intizar etmek
fikrinde sebat etti. Tahsin Efendi'nin bu hareketi,
ihtimal, buna benzer bir halin hatrnda kalm
olmasndan neet etti. Mdir, bir kta amirinin sebat
ve metanet-i tabn izhar ettirmek iin, baz kerre,
bilailtizam o ktay tehlikeli bir vaziyette brakmam
myd?
Mdir, bu hale kar da; Tahsin Efendi
tarafndan buraya kadar ittihaz edilmi tedabiri,
tedabir-i mezkrenin hakikatte tevlidedecei
netayic-i meumeyi, muhtasaran tenkidetmek
suretiyle daha messir bir vastaya mracaat etmi
oldu. Mamafih bu hale kar yaplacak harekat
ona bildirmekten tevakki ederek onu artk
vaziyetten kendi kendine istihra olunan yeni
mtalaata gre ilk kararn tashih serbest brakt.
Mdir, bu suretle onu yol zerine geirmeye
muvaffak oldu. Vaka, Mlazmevvel Tahsin
Efendi, artk dier birinin telkin ettii bir karar
ittihaz etmekte hakiki bir bid'at-i zatiye eseri
gsterdi. Lakin bununla beraber, bu hal kendisinin
tabiye efkarn terbiye etmek iin bir frsatt.
Bahsettiimiz tenkidde, mdir, bln
sevku idaresinde biraz ciddi muhakeme ve
teemml etmek lzumu zerine yalnz zabitann
70

nazari dikkatlerini celbeylemekle iktifa etti.

Manevrann nihayetinde, itima etmi bulunan
zabitan ve kk zabitan huzurunda idare-i kelam
ederken bilakis talimin bu safhasndan daha abuk
syrlmaya muvaffak oldu. Ve bu noktada elfaz-
mnasibe ile mahdut birka szden baka bir ey
sylemedi ki, hal ve da bunu icab ettiriyordu.
BR MDAFAA MEVZNN GAL
Talimin birinci ksmna hatime veren
tenkidden sonra, mdir Bln kumandanln
yzba Nuri Efendi'ye tevdi etti. Ve ona atideki
yeni meseleyi verdi:
(Kvzene) istikametinden gelen Frkamzn
pitarn tekil eden Alay, (Urlak) tan ilerleyen
dmanla tesadfi bir muharebeye tututu ve bu
anda gayri msait ahval iinde harbediyor.
Ksm kllisinin banda yryen Alay, Lhna
deresinin arkndaki srt, muharebe mevzi i olarak
igal etmek zere (Kovalar) byk caddesinin iki
tarfnda alyor. Bu alay takibeden ikinci Uva
(Kovalar-Doanca) yolunu takibediyor. Bu livann
banda bulunan bizim Tabur, demiryolunun
cenubundan (Knalya) giden keiyolu zerinde
livadan ayrld ve atideki nizamda yryor: Bata
ikinci, badehu drdnc, nc ve birinci
blkler5
5

Faraziyata nazaran Liva, byk caddeyi mteakiben garba

yrmek zere ancak demiryolunun 400 metre imalinde
terkediyor. Knalda dier bir tabur hemen birinci hatta

71

Yzba Nuri Efendi, drdnc bl (N)

noktas (krokiye bakn) imalinde, keiyolu
zerinde yrye amade bir halde, yol kolu
nizamna koydu. Mezkr bln 100 metre
ilerisine konulmu mavi flmalar Taburun dier
blklerini gsteriyordu.
Btn hazrlklar6 hitam bulduktan sonra, kol,
boru ile yrye geirildi. Hemen bunu mteakip,
mdir: "Tabur Kumandan, Blk kumandanlarile
beraber ileri gitmek zere onlar cemettiinin beyan
etti. Bunun zerine, mdir, Blk Kumandan ve
talimde seyirci sfatyle bulunan atl zabitan,
yukarda zikrolunan kei yolu zerinde drt nala
getiler.
Tabur Kumandannn refakat zabiti dman
tasvire
tahsis
olunan
efrat
ile
beraber
(Pnarltepeleri) ne gitmek ve mezkr efrad
manevrann nc ksm iin orada tertibetmek
emrini daha evvel almt. Mezkr zabit, en son
kalan mavi filamay da beraber alp, onu,
(Knaltepesi) zerine vazetti.
(Yeiltepe) ye gelindii zamanda, (K) noktas
civarnda mdir, Yzba Nuri Efendiye tevcih-i
kullanlacak. Mtebaki taburlar ihtiyat- umumiyi tekil edecek
ve bilahare bir mukabil taarruz icras iin (Talimname 298)
intizar
mevziinde
yerleecektir.
Vaziyet-i
Umumiye
Talimnamenin 360nc maddesinde tasvir olunan vaziyetin
ayndr.
6
Bu hazrlk esnasnda Blk Kumandan efrada izahat-
lazimede bulundu, onlara vaziyetin ancak esas noktalar
bildirildi.

72

kelam ederek evvelce verilen malumat bervehiati

ikmal etti:
Frkann bir topu Alay (Yeniiftlik)in
garbnda dmanla muharebeye tututu. Dier
Alay, bu noktada mevzi' almak zere, sa
cenahtan ilerliyor.
Dman,
karda
(Karaca
Orman)
kenarlarnda birok bataryalar yayd. Topu
muharebesi pek seri bir surette kesb-i iddet etti.
Dmann uzun avc hatlar (Lhna)nn 700:
800 metre mesafesine kadar yaklat. Mezkr hatta
sol cenahnn (beki kulbesi)nin imaline kadar
uzand grlyor.
Pitarmzn
(Lhna)y
daima
elde
bulundurduu muhtemel olmakla beraber, birok
blklerin de mezkr ky terkederek, yanak
nizamda buradan 800 metre cenupta bulunan dere
istikametinde ricat ettikleri grld.
Alaymzn Birinci Taburu (Knal) da, ikinci
Taburu demiryolunun cenubunda birlemek
zeredir. Bunlardan her biri kendi mevzi'lerinde
mukavemet edeceklerdir. Taburunuz Kumandan
size, emr-i atiyi veriyor:
Drdnc Blk, Yeiltepe'nin cenubunda
mdafaa tertibat alacaktr. Mezkr bln
sanda nc Blk bulunacak ve cephesi
demiryolu iv'ine kadar imtidad edecektir. Solunda
ikinci Blk bulunacaktr. Birinci Blk bilahare
73

kendisine gstereceim mahalde bulunmak zere

ihtiyat tekil edecektir."
Yzba Nuri Efendi, ileri hareket eden
bln hakikatte, demiryolu hendeinden
sevkedebileceini mdire syledi.
Bunun zerine mdir, Nuri Efendi'ye atideki
ihtarda bulundu:
"Dmann nazar ve ateinden mesturen
mezkr hendekten hareket etmek mmkn olduu
anlald halde zaten ikinci Blk mezkr yolu
igal ve dier blkler de onu takibetmi
bulunurlard. (Farazi)"
Yzba Nuri Efendi srat-i mmkne ile
bizzat (Yeiltepe)nin cenubuna vard. Orada
endaht meydann daha iyi tetkik etmek iin
hayvandan indi. Srt (M) tahdideden aalarn
gerisinde igal edilecek gzel bir mdafaa mevzii
buldu. Mezkr mevzi'den Lhna ile demiryolu
arasndaki tekmil mntaka-i arazi muahhar endaht
mesafesine kadar grlebiliyordu.
Yalnz Yeiltepe'yi muhat olan dikliin
eteinde 100 metre geniliinde bir arazi dalgas
zaviye-i muayenede kalyordu. Daha solda da ileri
doru uzayan kyn kurbiyeti ve bahelerinin
aalarla dolu olmas cihetiyle meydan- endaht
pek mahdut idi. Yzba Nuri Efendi iki takmyla
srt igal etmeye, nc takmn Lhna deresi
bendi boyunca alakta yerletirmeye (zaviye-i
74

muayyeneyi mahvetmek iin) karar verdi. Her

takm Lhna'nn imal ksmna cephe alacakt.
Bunu mteakip Nuri Efendi blne
tesadf
etmek
zere
dnd.
Bln
Yeiltepe'nin imalinden dolatrarak manga
kolunda, aalarn gerisinden mesturen mevzie
sevketti. Vasatta ve nihayette bulunan takmlar
saa safharba getiler. Bata bulunan takm
safharba gemeden evvel daha 60 hatve yrd.
Sa cenah takm koar admla, srtn dik
ksmndan indi. Ve burada cz'i umukta bulunan
suyu getikten sonra kardaki su seddine vasl
oldu. Mezkur seddin gerisinde (Krokide Ke) sola
doru ava kt.
Dier iki takm dahi igal eyledikleri mevzide
(M) ayn suretle ava ktlar. ikinci Blk, 4 nc
Bln sanda ve aada srtn etei boyunca
mevzi ald. 7
Bundan sonra mdir, Yzba Nuri Efendi'ye
yeniden atideki malumat verdi:
"Pitar Alaymza mensup kuvvetli avc
hatlar, yanak nizamda geri ekilen blkleri
mteakip Lhna'y terketti. Mezkur avc hatlar
tekrar Lhna deresi boyunca tevakkuf eyledi.
Bununla
beraber,
kyn
ktaatmz
tarafndan tamamiyle tahliye edilmedii anlalyor.
7

Flmalarla gsterilen aksam hakikatte olduu gibi hareket

etmelidirler.

75

nki hala o taraftan tfek sadalar iitiliyor.

Dmann taarruz eden hatt ilerlememitir. 8
Mamafih topumuzun atei gittike tenakus
ediyor."
Drdnc Bln, tepede aalarn
gerisindeki mevziinde bulunan takmlar her nefer
kolaylkla endaht edebilecek surette, mezkur
aalarn dallarn kesmeyi nazari dikkate aldlar.
Yzba Nuri Efendi, atee balamak iin
emir verecei zaman efradn mezkur evamiri ge
anlamalarna mahal brakmamak iin, dmann,
kyn imal kenarndan hcum edebilecei
istikametleri evler, duvarlar yahut aalklarla
gzelce tayin ederek efrada gstermeye dikkat etti.
Badehu mezkur iaret noktalarnn tefrik
eyledii
mesafat
tahmin
ve
mesafe
muhamminlerinin tahminleriyle mukayese ve ky
ile demiryolu arasndaki kapal arazide baz
mesafat lmek iin mdirin kendisine verdii
telemetreyi istimal eyledi. Bunun netayici takm ve
manga kumandanlarna bildirildi.
Blk kumandan, baz streleri tadil etmek
zere efradn krekleri ellerine almalarn emretti
ki, bu anda mdir tali mi katettirdi.

Mdir pitar alaynn dman ifal etmek iin kyn garp

kenarnda muvakkaten kk bir mfreze terkettiini farzetti.

76

TENKD
Mdir tideki noktalar izah etti:
1- Mdafaa mevzinin intihab : ntihabedilen
mevzi daima dman noktainazarndan dahi
mtalaa edilmelidir.
Yzba Nuri Efendi bunda kusur etmedi.
Dman taarruzunun en ziyade nereden vuku
bulmak ihtimali olduunu kendi kendine sordu.
Buna nazaran mevzinin cephesini (Lhna) kyne
tevcih etti.
Piyade mevzi i farz olunan topu mevziinin
(K) mnasip mesafe ilerisinde bulunuyordu.
(Talimname-401) Arazinin msadesiyle kademeli
ate mmkn olmutu; lakin bu vaziyetin Bl
datmak, muharebe esnasnda kumandann
tevhidine sekte iras etmek gibi ciddi bir mahzuru
vard.
Bl toplu olarak kamilen su seddi
boyunca idik srtn eteine yerletirmek daha
mnasip olurdu. Burdan da esas istikamet olan
Lhna'ya kar cephe alnd takdirde ayn
meydan endahta malik, bulunabilirdi; ky ile
demiryolu arasndaki arazi bir kilometreye kadar
kamilen grlyordu.
Hakikatte, tabur kumandan bizzat araziyi
tandktan sonra, mdahale ederek Birinci Ble
daha bidayette Drdnc Bln iki takm
77

tarafndan tedafu olarak aalarn gerisinde igal

edilmi olan mevzide yerlemesini emrederdi.
Lhna kyndeki tehlikenin fevkalade olmas
sebebiyle geride bir mntka ihtiyatnn (burada
mstesna olarak) terkedilmemi olmasnda isabet
edilmitir.
Hakikaten, muhacimin kyden karken,
tekmil silahlar dorudan doruya birinci hatta
bulundurabilmek lazmd.
2. Mevziin tanzimi: Pek doru olarak Blk,
her eyden evvel meydan- endahtn tathirini
dnd. Bunu mteakip, malk olunan zamann
cz olmas cihetiyle, efradn nian almalarn teshil
ve fieklerini ellerine yakn bulunduracak kadar
basit tertibat- tedafuiyyeden baka bir i
yaplamazd. Buradaki hale nazaran mahfuz
mahaller inasn istilzam ve ana msait olan hal
deildi.
Bilakis zaman olsayd, aalarn gerisinde
tesettre msait yerler ina olunacana phe
yoktu. (istihkam Talimnamesi-39-54).
Endaht iin birok mesafeler tahmin edildi.
Hlbuki, bu, karklk ve hata vukuuna badi ve
faydasz yere birok mesaha ileriyle uramay
mucip olur. Sizi muhacim tarafn iyice mer'i
hedeflerinden ayran ve bilhassa mdafaa
mevziine az ok muvazi bulunan hatlara kadar
78

(tarlalarn kenarlar, iki taraf aal yollar.. ilah)

olan baz mesafeler tahminiyle iktifa olunmaldr.
Sebat ve mukavemet temin iin, phesiz,
Bln cephane arabalar boaltlp, cephane
efrada tevzi edilmelidir.
3. Mevziin igali: Yzba Nuri Efendi
dorudan doruya takmn da mevzie yayd.
Burada olduu gibi, mstesna hallerde bu tedbirler
tamamiyle mutabk- hakikattr. Bln daha
bidayette, son neferine varncaya kadar tekmil
kuvvetini birinci hatta koymaktan itinaba mahal
yoktu. Bununla beraber layenkati ve kemal-i
dikkatle dman suret-i mahsusada tarassut
ettirmek elzem idi.
Dier itigalat ile zaten bitap olan zabitan ve
efradn, bu lazimulicra olan tarassudda dikkatsiz
bulunmalar muhtemel idi. Fakat, her eyden evvel,
nagehzuhur bir hale maruz kalmamak haiz-i
ehemmiyet olup dmann (Lhna) kynden
ktna delalet eden kk bir emareden bile
zaman gemeksizin derhal haberdar olunmaldr.
MTALAAT
zah safehat daima basit olan, srf tedafi
muharebe, talim ve terbiye noktainazarndan bittabi
taarruzi muharebe kadar mucib-i istifade deildir.
Hal-i tedafuide, ktaat tarafndan esasen icra
olunacak hareket, intizar mevziinden ate mevziine
gitmekten ibarettir. Lakin farazi olduu halde bile
79

mdafaada ate muharebesi, endahtn heyet-i

umumiyesinde ate, hakiki mermi ile icra olunur.
Ve efrat yedinde ok miktarda cephane bulunursa
talim ve terbiyece olduka istifadeli olur.
Mmkn olduu kadar mevzileri ok tedbil
edilecek olan hedefler zerine ica edilecek
endahtlarn netayicinin dahi nazari dikkate
alnmas ayan- arzudur. Kurunsuz fiek istimal
olunduu zaman, ate muharebesinin arz
edebilecei balca tesir tamamiyle zail olur.
Bu eserde mevzuubahis olan muharebe
talimlerinde
mdafaadan
ziyade
taarruza
ehemmiyet
verilmitir.
Hakikaten
taarruz
mdafaaya nisbetle daha uzun bir talim ve
terbiyeyi icabettirir; nki, taarruzda madun
amirlere muhavvel olan vezaif daima mtebeddil
ve bazan pek karktr. Mdafaada byle deildir;
madun kumandanlara terettb eden vezaif
nisbeten pek sadedir.
Madun amirlerin
bervehiatidir :

mdafaadaki

vezaifi

Onlara tahsis edilen mntka dahilinde btn

tafsilatiyle mdafaa hatt tayin, mevzi i tanzim ve
cephane tehiyye etmek bizzat mevziin igaline
balamak, ate muharebesini idare ve nihayet
nefselemre muvaffak olarak blklerin istinatlariyle
mntaka ihtiyatlarn istimal eylemektir.

80

Bu muhtelif vezaifede de tenevvu vardr;

onlarda az ok kararszlklar tevlideder,
fenalklara meydan verir, fakat bununla beraber,
taarruzda madun kumandanlarn duar olduu
derecede mkilat arzetmezler.
Bu
mtalaat,
talimlerin
taarruz
noktainazarndan
icrasnn
ayan-
tercih
olduunu isbata kafidir. Ancak, taarruzun
bilhassa, vesaitinin edit ve kat' i olmas cihetile,
netice-i katiyenin daha seri bir surette istihsaline
msait ve maksad dorudan doruya dmann
izmihlaline mnatf bir usul muharebe olduu da
zikredilmek
ehemmiyetlidir.
Taarruz,
piyadelerimizin istidad- fitrilerine tamamiyle
mutabk olduu gibi, bu usul-u hareket iin
onlarda mevcut olan meyl-i mahsusu her vakit
idame eylemek vazifemizdir (Talimname-265).
Mdir
bilhassa
dman
tasvire
girimiyerek bu tedafi muharebeyi bilitizam ihtisar
etti. Bu suretle zaman kazanmaa ve cephaneyi
bundan sonra icra ettirmeyi tasmim eyledii
taarruzi muharebe iin iktisat etmeye muvaffak
oldu.
Meselede, mdafaa, bir tesadfi muharebe
zerine ihtiyar olundu. Verilen vaziyete gre
mevzii tahkimden sarfnazar edilmek lazmd.
Mukarrer bir mdafaa noktainazarndan icra
olunan talimde bilhassa mevzii mdafaann
takviye ve tahkimine hasr- gayret edilir
(Talimname-404).
81

cra olunan talimlerde, her arazide zarar

ikandan ictinaben, mevzii, mdafaa haline vaz'
ve hususiyle avc metrisleri hazr etmek iin icra
olunacak ameliyatn yalnz umumiyetle bir tasla
yaplabilir.
Mamafih,
bundan,
madun
kumandanlarn tabiye noktainazarndan talim ve
terbiyesi
maksadiyle
yaplan
bir
nevi
manevralardan
hi
bir
mahzur-
hakiki
tevlidetmez; zaten bir mevzii, musrrane bir
mdafann icabettirdii vehile tahkim ve takviye
etmek iin bu gibi talimlarde malik olunan
zamandan daha per ok zaman lazmdr.
Bu gibi ilerin muvafk- fen olarak icras
mmkn ve lazmdr; lakin bunun iin metris
mahallelerinin intihab edilmi olmas, hususiyle
zabitan ve efradn bu husus ile kesb-i nsiyet
eylemi bulunmas icabeder. 9
Muharebe talimlerinde, umumiyetle tertibat-
ihzariyeyi ittihaz ve ameliyat arazi zerinde irae
etmekle iktifa olunur (Talimname 261).

Piyade askerleri, istihkm snfnn muavenetine muhta

olmakszn sahra istihkamat ina hususunda talim ve terbiye
edilmi bulunmaldr. Metris tesis edilecek mahallerin intihabiyle
ameliyatn idaresini zabitann kaffesi bilmelidir (Talimname
314). Zabitanmzn verilen byle bir iin istilzam edecei
zaman kati olarak tahmin etmeye almalar hassaten haiz-i
ehemmiyettir. Bir mevzi tahkim edecekleri zaman, muayyen bir
zamanda icra edebilecekleri ameliyat daha evvelce
hesabetmeye muktedir olmalar lazmdr.

82

cab- takdirinde, mdir, seferde bu gibi

ameliyat- tahkimiyenin icras uhdelerine tevdi
klnacak olan zabitan bu hususta kendisine
muhtasar raporlar veya mcmel krokiler vermeye
mecbur edebilir; bu suretle zabitann bu hususta
malumat- mktesebe sahibi olup olmadna
itminan hasl eder.
TAARRUZ MUHAREBE
Mdir, Bln kumandasn Yzba Bahr
Efendi'ye tevdi ve cephesi garba olmak zere (Ye.
iltepe) ile demiryolu iv'i arasndaki kei yolu
zerinde yry koluna geirtti. Bln nnde,
mavi flmalarla, taburun ikinci dier iki blkleri
irae edilmiti. Badehu atideki meseleyi verdi:
"Dmann, (Prnarl tepeleri) ile (Prnarl)
iftliinin cenubunda mevzie dahil olduu buyruldu.
(Krokide L.R.E.)
Mezkr
dmana,
(iftlik-LhnaKaracaorman) hattndan taarruz etmek takarrur
etmitir. Taarruz topumuz10 tarafndan hazrland;
topcu muharebesi germiyetle devam ediyor.
Alaymz dmann sol cenahna kar
(197,6 ve 198,3 rakml tepeler) muharebe etmek
iin yaylacaktr. Ksmklli (mefruzdur) dmann
sa cenah aleyhine kullanlacaktr.

10

Muhacim tarafn topu mevzii bidyette Lahnann garbnda

195 rakml tepede ve biahare S S tepesinde farzedilmitir.

83

Alaymzn Birinci ve nc Taburlar,

bidayette
(iftlikte)
intizar
mevziinde
birleeceklerdir.
kinci
Taburumuz,
Knal
zerine
yrmektedir. Mezkr tabur orada dier taburlarn
almalarn setredecektir.
Pitar tekil eden ikinci Taburun Birinci
Bl ki, Tabur Kumandan dahi mezkr blkle
beraberdir, Knal iftliine gidecektir. Taburun
ksmkllisine
mensup
taburumuzun
ikinci,
Drdnc Bl buraya vasl oldu. Alay
Kumandannn emriyle antalar karld. (Farazi)
ve mezkur antalardan cephane ve yedek erzak
ahzolundu. (Talimname-30).
kinci Taburun Birinci, ikinci ve nc
Blkleri mavi flmalarla tasvir ve mukabil
tarafnda sk avc hatlar on hat ve aralkla ikame
edilmi efrat ve toplar ifte avclar ile irade
edilmitir."
Yzba Bahri Efendi gayet muhtasar olarak
blne icabeden malumat verdikten sonra
bl yrye geirdi; badehu ileriye, Tabur
Kumandannn yanna gideceini mdire ihbar etti.
Bunun zerine mdir ve Blk Kumandan serian
(Knal) ya vasii oldular. Knal iftlii kurbinde,
(Prnarl tepeleri) ne kar tamamen mestur
bulunuluyordu. ikinci Taburun Birinci Bl
(mutasavver) Knal tepesinde ava kmt. Bunun
zerine mdir bervehiat malumat verdi:
84

Tabur;
Kumandan
Knal
iftliinin
damndan, dman topusunun (Prnarl tepeleri)
zerinde ate amak zere olduunu ve mezkur
topunun nnde mezkr tepeden inen srtlar
zerinde uzun bir dman piyade hattn grmeye
muvaffak oldu. ikinci Taburun Birinci Blnn
mnasip surette birletiinden emin olduktan sonra
bu noktada toplanm bulunan dier Blk
Kumandanlarna atideki evamiri verdi:
ikinci Blk (Knal iftliinin) 250 metre
imalindedir. Blkler beyninde (125) metre aralk
bulunarak ve cepheleri Birinci Bln cephesine
muvazi olarak mezkr bln (200) metre
gerisinde ikinci hatt tekil edeceklerdir. (Krokiye
bakn).
Biraz sonra blkler kendilerine
edilmi olan mahallere vasl oldular.

tahsis

Drdnc Blk Kumandan bln takm

koluna geirdi ve durdurdu. Mdir beyanat-
atiyede bulundu:
"Alay Kumandan Birinci ve ikinci Taburlarn;
kum ocann bulunduu (F) tepesi Knal tepe
hattnda yaylmas iin emir gnderdi. nc
Tabur bidayette ihtiyatta kalacaktr.
Taburumuzun Kumandan dier iki bln
de birinci hatta koyuyor."

85

Mdirin emri zerine Taburun ikinci ve

nc Blkleri (Knal tepe) zerinde bulunan
Birinci Bln yanna hareket ettiler. Yzba
Bahri Efendi, hususi bir emir beklemeksizin,
Drdnc Bl takriben 60 metre daha saa
orada nihayet bulan kk hendee kadar gtrd.
Mezkr mevzie dahil olur olmaz bl yere
yatrd. Badehu refakatinde iki mesafe muhammini
olduu halde taburunun 400 metre bir cephe
zerinde yaylm ve henz mestur bulunmakta
olan dier bln grebilecek surette bizzat
daha ilerideki araziye gitti.
Yirmi dakika sonra, mdir, evvelce
zikrolunan Alayn Birinci Taburunun sa cenahta
ve Onuncu Alayn taburlarnn sol cenahta olmak
zere muharebe hattna girdikleri (farazi) bildirildi.
Hemen bunu mteakip birinci hat (mutasavver)
yrye geti.11 Ve pek az zaman sonra mntka
pek arzal olduundan bir arazi dalgasnn
gerisinde nazardan kayboldu: Lakin akabinde
(Knal tepe) den iitilen tfek sesleri (Krokide A)
birinci hattn muharebeye tututuunu ilan
ediyordu.
Yzba Bahri Efendi bln ate hattna
yanatrmaya karar verdi. Bl yrye
geirecei ve Takm Kumandanlarna takmlar
11

Mavi flma mfrezelerin yry gemesi mdir tarafndan

evvelce gnderilmi olan bir emir zerinde vukubuldu. Bu
hareket bilahare alnan vaziyetlerde de tatbik olundu.

86

beyninde mesafe almay emredecei bir srada

mdirden atideki , malumat ald:
"Dman bataryalar yeni hasmn tevkif
etmek istiyor gibi grnyor; phesiz birinci hatta
tevkif ve tahsis edilmekte olan mermileri birinci
hatt aarak blklerin yaknndaki araziye isabet
ediyor."
Bu esnada Yzba Bahri Efendi blne
srtlar trmanmasn emir ve kendisi bizzat
ktasna takaddum etti. Yz altm metre ileride
avc hattn grd. Bunun zerine bln
durdurup yere yatrd.
Birinci hatta ne cereyan etmekte olduunu
grebilmek iin mesafe muhamminleriyle beraber
tekrar mesturen ileri gitti. Borazann kendisiyle
blk arasnda muhabere hususunda istihdam etti.
Bunlarn hemen bidayette Birinci Bln taht-
igalinde bulunan mevzie vasl (Krokiye bakn)
olmutu.
Yzba Bahri Efendi drbiniyle dman
mevziini tanmaa alt. 198,3 rakml tepe
zerinde be top (mutasavver) kefetti. Lakin
bulunduu yerden, dman topu hattnn ilerisine
srlm ve mezkr hatta nazaran sekiz metre
bulunan dmann piyade hattn tefrik etmek
kendisi iin henz mmkn olmuyordu.
Mdir, mlahazat- atiyeyi ilave etti:

87

"4 nc Blk ileri yry esnasnda

ihtimal ki kendine tevcih edilmemi olan baz topu
mermilerine musabolarak zayiat verdi. Mezkr
bln burada olduka uzun mddet tevakkuf
ettiini kabul edelim; burada dman piyadesinin
aleb-i ihtimal dier ktaata icra eyledii ateinden
mteessir oldu. imdi tebdil-i mevzi edecei
zaman, Mlazmsani Rza Efendi ile her takmdan
bir kk zabit ve her mangadan bir nefer, zabitan
gstermek iin geride kalacaklardr. 12
Bizim tarafn imdi size grnen vaziyeti
bervehiatidir :
Geni bir muharebe hatt, Kumlu tepeden
(Krokide F) balayarak (Knaltepe'yi) geiyor.
Badehu
yeldeirmeni
(Lhna
kynn
imaligarbisinde) bir nokta-i istinad olarak amil
bulunmak zere geriye kademe tekil ederek
ormana kadar (L den Sa kadar) imtidad ediyor.
Solda bizim bataryalarn top sadalar
iitiliyor. ilerimizde piyade atei tezyid-i iddet
ediyor.
Bu
esnada,
tarassud
iin
ileride
bulundurulan bir mesafe muhammini, avc hatnn
(mutasavver) sraylarla mesafe kazanmaya
12

Mdrini refakatine memur zabitandan biri vastasyla verilen

bir emir zerine takm ve manga kumandanlar bu maksatla
takm ve mangalarndan karlmas lazm gelen kk zabitan
ve efrad tayin edeceklerdir.

88

baladn haber verdi. Mdir, birinci hattn hi

istinad kalmadn ilave ederek verilen haberi
itmam etti.
Yzba Bahri Efendi, seslenme ve iaret ile
(Talimname-11) ikinci Takma vasattaki ava
kmak iin emir verdi; Mlazmsani Cevdet Efendi
icabeden kumandanlar ita etti.
Efrat eilerek ve mmkn mertebe
kendilerini atee az maruz bulundurarak
beyinlerindeki aralklar kazanmaya alyorlard.
Lakin tepeye pek ziyade takarrub edilmi
olduundan
ihtiyatkar
hareketin
faydas
olamyordu.
Takm henz sk bir hat halinde iken tepeyi
at. Mlazmsani Cevdet Efendi burada messir
ateIere hedef olduundan haberdar idi; ayn
zamanda 800 : 900 metre ilerde (Pnarl tepeler) in
cenub-u ark srtlarna yerlemi bir dman hatt
(Krokide R, mtesavver)13 grd.
Mlazmsani Cevdet Efendi dorudan
doruya takmn jimnastik admna geirip daha 40
metre ileri gtrdkten sonra yere yatrd.
Takm takibetmi olan mdir, takmn
yeniden tebdil-i mevzi edecei her mangadan 1
kk zabit ile 2 neferin geride braklmasn
emretti.
13

Byk aralklarla yekdierinden tefrik olunmu, flmasz 40

nefer.

89

Takm Abdl avuun taht- kumandasnda

olarak ksa ve gayrimuntazam sraylarla
ilerlemeye devam ve bu zamana kadar,
dmandan takriben 700 metre mesafede bir ate
mevzii (Krokide S, ) igal etmi bulunan birinci
hattn merkezini takviye etti.
Buradan
balad.

dman

piyadesiyle

muharebe

Niangah olarak intihap ve ate muvafk

surette taksim edildi.
Mdir bu esnada Blk Kumandannn
yanna geldi. Yzba Bahri Efendi elinde kalm
olan iki takmna bulunduklar yerde ava
kmalarn emretti. Efrat kah eilerek, kah yere
srnerek icra eyledikIeri bu harekette betaet
gsterdiler. Her eye ramen bu suretle teekkl
etmi olan hattn cephesi takriben 200 metreyi
tecavz etmedi.
Blk Kumandan, Taburun dier blkleri
tarafndan icra edilen ate muharebesinin uzun
zamandan beri devam etmekte olduunu (farazi)
mdirden rendi.
Ayn zamanda avc hattnda zabitan
gsteren flmalar grnd. Yzba Bahri Efendi
(tefevvuk ateini temin iin) derhal iki takmn
sraylarla ileri gtrd.

90

Takmlar avc hattnn merkezini takviye

ettiler. Orada serian yeniden mukannen aksam
vcuda getirildi. (Talimname-228).
Bunu mteakip ate balad. Birka saniye
sonra mdir, bu mahalde bulunup zayiata delalet
eden flmalar kaldrtt. Yalnz taburun igal ettii
hattn (mefruz) cenahlarn gsteren flmalar
yerlerinde brakt.
Yzba Bahri Efendi fazla olarak malumat-
atiyeyi ald:
"Solumuzdaki mcavir Alay (10 ncu) birka
yz metre geride bulunuyor, dman piyade
ateinin iddeti tenakus etmiyor. Taburumuzun
avc hatlar ciddi zayiata duar oldu. Avc hattnn
ancak merkezinde bir dereceye kadar iddet-i ate
vardr. Bu esnada size de bir emir verilmiyor.."
Yzba Bahri Efendi her trl vesaite
bilmracaa imdi bulunduu mevzide (Krokide S )
sebat etmeye gayret edeceini ve cenahlarna taze
ktaatn muvasalatndan evvel ileri hareketi
dnmiyeceini beyan etti. Ve bunun zerine
tekmil avc hattnda neferden nefere tekrar edilmi
olan atideki emri verdi:
"Bu mevzi behemehal muhafaza edilmek
lazmdr."
ve
"manga
balara
mesafe
muhamminleri atee itirak edin!" ve geriye de
"cephane lazm!" iaretini verdi. (Talimname-12).

91

Bir mddet sonra yzba Bahri Efendi,

sabrszlkla intizar olunan takviyenin taburun iki
cenahna muvasalat etmi olduunu grd.
Evvelce Knal tepenin gerisinde Mlazmsani Rza
Efendi ile terkedilmi olan 24 nefer mezkr takviye
ktaatn tasvir ediyordu. Yani (mdir tarafndan
verilmi olan (talimat mucibince) sada, nc
Taburdan bir blk, solda Onuncu Alayn sa
cenah grnd.14 Derekap btn hat boyunca
tekrar edilen "takviye geliyor!" nidas zerine ate
derhal daha ziyade tedidedildi.
Bu takviye ktalar sraylarla birinci hatta
vasl oldular ve mezkr hattn aralarna girerek
takviye ettikten sonra atee baladlar. Birka
dakika sonra zayiata delalet eden flmalar
kaldrld. Bilakis biraz sonra flmalar dman
tarafndan grld. Mlazmsani Hayri Efendi sevki tabii ile vaziyetin bu tebeddlnden en evvel
istifadeyi nazari dikkate alarak hemen srayla
takmn ileri sevketti. Bu misale derhal imtisal
edildi. Hattn btn imtidadnca, avc hattn gerek
bilfiil tekil ve gerek tasvir eden takm kuvvetindeki
aksamn kaftesinin gayri muntazam faslalarla ileri
atlmaya tehalk ve istical gsterdii grlrd.
Mezkr aksam zabitan veyahut kk
zabitan marifetiyle ileri sevkediliyor ve ileride yeni

14

Mlazmsani Rza Efeni sa ve sola 100 metrelik cephe

zerine yaylm olan on ikier nefer ayrm idi.

92

bir mevzi'
ayorlard.

kazanr

kazanmaz

hemen

ate

Hcum hatt dmana 500 metreye kadar

takarrbettii zaman (Krokide Y M) istinatlar (2
krmz flma) dman muharebe hattn takviye
ettiler ve mezkr flmalar zayiat gsteren
flmalarn yerine kaim oldular. Tefevvuk ateini
temin iin yeniden muharebe edilecekti.
Lakin muhacim tarafn dahi yeni takviye
ktaat yaklayordu. Mezkr takviye ktaat (Knal
tepe) gerisinde Mlazmsani Cevdet Efendi
Kumandasnda terkedilmi olan efrat idi. Bunlar
geni aralklarla ve sraylarla ilerliyor ve mdirin
talimatna nazaran nc Taburun dier bir
bln tekil ediyorlard.
Bu esnada mdir, Yzba Bahri Efendi'ye:
"Arazi size msait olduu gibi muharebe hattmz
da mmtedid ve olduka sktr; bundan baka
dman deragu eden bir kavs-i daire eklini
alm gibidir. Dman atei batileiyor, dman
avclar umumiyetle pek yksek endaht ediyorlar"
dedi.
Dman tarafnda zayiata delalet eden
flmalar yeniden grndler. Maahaza, muhacm
taraf dman mukavemetinin tamamiyle mnkesir
olduu grlnceye kadar ateine devam etti.
(Mdrn Talimat zerine).
Bu esnada Yzba Bahri Efendi, avc
hattnn bir ksmn ileri sevkederek (bu defa
93

takriben 100 metre tulinde) ve mezkr ksma

olduka uzun bir sray yaptrarak hareket-i
katiye icrasna karar verdi. Mezkr hareket
Mlazmsani Rza ve Cevdet Efendiler tarafndan
takibedildii gibi Hasan avu tarafndan dahi ayn
misale imtisal edildii gibi Ali avu da
kendiliinden
Mlazmsani
Hayri
Efendinin
takmnn banda hareket ettii iin mdir
tarafndan muharebeden hari brakld.
Muhacimin bu suretle sratle ilerlediler ve
derekap dmann (Krokide K) 150 metre
mesafesine vasl oldular. Bu esnada dman
mevziini tahliyeye balad.
Derhal tekmil hcum hatt takip atei at.
198,3 rakml tepeden icra edilen topu ateleri,
dmann, muhacimin zerine endaht ederek
kendi piyadesinin ricatini himaye eylemek iin srt
Askerye kadar srlm olan toplar zerine
nazari dikkati celbetti.
Hcum hattnn merkezi yere atlarak
atelerini numara neferat zerine tevcih etti. Bu
esnada mdir: "Batarya birinci kademesini
nakletmeye teebbs ediyor, lakin hayvanlar
yaklatklar
nisbette
mermiyata
musab
olamyorlar" dedi.
Yzba Bahri Efendi derhal cephe ilerisine
frlad ve ileri! Batarya zerine! Kumandasn
verdi. Badehu beraberinde kuvvetli bir avc hatt
olduu halde mmkn mertebe sratle tepeye
94

yrd. Avc hattnn dier aksam dahi ayn tarz-

hareketi takib ettiler. Takriben drt dakika
nihayetinde blk bataryaya yanat. Ve Mdirin
takdirine nazaran bataryann zabtolunduuna
hkmedilebilirdi.
Tepeden, dmann piyadesinin (Prnarl)
zerine hal-i ricati tamamiyle grlebiliyordu. En
evvel Mlazmsani Cevdet Efendi takib-i ate
icrasn emretti. Dier madun kumandanlar dahi
onu takIidettiler; lakin maiyetlerinde bulunan efrat
ileriye icra olunan seri yry esnasnda skm
olduklarndan atelerin hsn- icrasn temin iin
ktalarnda yeniden tesisi inzibata gayret ettiler ve
inzibatn iadesi mmkn olmayan aksam geri
ekip
toplamakta
tereddt
gstermediler
(Talimname - 212, 350).
Mdir, atein kesilmesini emir ve malumat-
atiyeyi ilave etti :
"Dman, nazardan
Onuncu Alay memur edildi."

kayboldu.

Takibe

Yzba Bahri Efendi, bln cephesi

(PrnarI) ya olmak zere toplad. (Talimname-32).
Zabitan tenkidi dinlemek zere toplandlar.
TENKD
Alay (Knal) ya gnderilmi olan ikinci
Taburun himayesi tahtnda olarak iftlikte hazrlk
mevziinde kald. (Talimname - 265,366) Cephesi
dmann muhkem bir surette mstenit bulunan sol
95

cenahna kar olmak zere (Kumlu-Knal) tepeleri

hattna, Alay buradan yayld.
Bu esnada, ksm klli daha solda ve
dmandan uzak bir mesafede bulunuyordu.
Bakumandan, her halde ksm klli
dmana miktar- kafi takarrb ettike Alayn
zikrolunan hatt gemesini arzu ediyordu. Bu
maksat iin ak ve kat'i emirler verilmeli ve o emri
mezkr Alay Kumandan tarafndan birinci hatta
bulunan tabur kumandanlarna isal edilmelidir.
Lakin, ihtimal ki, ikinci Tabur Kumandan bu
bapta o emri henz ald bir srada muharebeden
hari klnd ve kendi yerine geene, telakki ettii o
emri bildirmeye vakit bulamad. Bu cihetle ikinci
Taburun birinci hattn tekil etmi olan 3 nc
Bl vakitsiz olarak (Knal tepe)nin ilerisine
geti ve derhal vaziyetleri tehlikeli bir hal ald.
Drdnc Bln vaziyet-i tabiyeviyesini
gzelce gstermek iin bu safhann husul lazmd.
Mezkr bln iktiham etmesine lzum
hasl olan mkilat pek byk olduu gibi
muvafakyeti
uzun
mddet
mekuk
de
braklabilirdi.
Mamafih, blk, muharebenin btn
cereyan mddetince, daima ileri atlmak iin
ayan- takdir faaliyet ibrazndan geri durmad.
Daima dier blklerin muavenetine itabetmek
96

lzumunu takdir ve bu hususta ahval

icabettirdikce emir beklemeksizin kendiliinden
harekette ibraz- iktidar eyledi.
cra olunan
tevlideder :

talim

mlahazat-

atiyeyi

1- Blk, takriben 300 metre ileride (Knal

tepe)de yaylm olan ble istinad olmak
zere (Knal)nn imaligarbisindeki hendekte
mnasip vehile yerlemiti.
Birinci hat tepeyi gemedike mezkr blk
yerini terk etmiyecekti. Bu halde, 400 metre
imtidadnda bulunan avc hattnn (merkezinde
veyahut bir cenahta) istinada ihtiyac hasl
olduunu kabul ettiimiz takdirde takviyeye memur
edilecek takm, yerletii hendek, igal edilmi olan
tepenin kurbnde olduka oradan kp shuletle
avc hatt tekiline muvaffak olur. Olduka geni bir
cephe zerinde ava kmak, cenahlardan birinin
takviyesine memur ksmn her yan hareketi tepenin
dman mermiyatiyle dklen dz ksmna vasl
olunduktan sonra icra edilemez. Bir de, blk
daima taburun merkezini takviye etti; hakikat-i
halde ise baz defalar merkezlerde fevkalade fazla
efrat bulunduu halde cenahlar istinadsz kaldlar.
2- Taburun muharebe hatt iddetli bir
piyade atei altnda (Knal tepe) yi at. Bu cihetle
istinadlar pek abuk sarfedildi. O zaman Drdnc
Blk vasattaki takmn ava kard. Bu takmn
sevk (Mlazmsani Cevdet Efendi) takdire
97

mstahaktr. Bu takmn henz, sk bir halde

bulunan avc hattnn bulunduu srta vasl olduu
zaman birdenbire iddetli bir piyade ateine maruz
kald pek ala hatrnzdadr. Selameti derhal yere
yatmakta arayaca yerde, o, iddetle ileri doru bir
srama icra etti. Bu anda efrad kemal-i iddetle
ileri sevketmek, dmann mhlik atelerinin
onlarn kuvve-i maneviyesinde hasl etmekten hali
kalmad
inkisare
galebe
almak
noktainazarndan pek tehlikeliydi.
Lakin ileri icra edilen bu srama vaziyetin
mhlik cihetini grmekten onlar men ve bu
dman ateinin kendi taarruzlarn tevkif edecek
mahiyette olmadna zahip etti. Olduklar mahalde
yere yatsalard pek sehil olarak aks-i tesirata duar
olacaklard.
3. Avc hatt dman mevziinden 800 metre
uzakt; lakin daha orada mezkr avc hattnn
taarruzu menedildi. Bunun zerine Drdnc
Bln Birinci ve nc takmlar taburun
merkezlerini takviye ettiler. Bu noktada muvazene
teesss etti. Lakin cenahlar istinaddan mahrum
olduklar iin mdafiinin fak ateleri altnda
ezilmek tehlikesine maruz bulunuyorlard.
Bu erait dahilinde, ileri hareket iin vak
olacak her teebbs o anda gayrkaabil-i icra
olabilirdi. Binaenaleyh ondan sarfnazar etmek
mreccaht. Zira katiyen hkmsz kalacakt.
98

Hakikatte, bu derece mhlik bir vaziyette

idamei mukavemet iin amirlerde fevkalade
metanet-i tabn ve efradda dahi zapturaptn
vcudu elzemdir.
Dmann 700 metre mesafesinde taze
ktaatla takviye olunmakszn uzun mddet
dmann henz kesredilmemi olan messir
atelerine mukavemet etmek cidden mkl idi.
Taburun takviye iin hi kuvveti kalmam,
tekmil blkler elden kmt! Dier taburlara
mensup iki blk (Mlazmsani Rza Efendi)
kumandasndaki
(mutasavver)
muharebenin
rengini tebdil ve msait bir safhann tecellisini
temin etmek iin tam zamannda yetiti.
4- Dmana bu kadar yakn mesafeden dorudan doruya ileri. harekete kyama tasaddi
etmek (Mlazmsani Hayri Efendi) tedbirsizlikti.
Bilakis oraya kadar istihsal olunan fevaidin daha
ziyade semerebah olmasna intizar eylemek evla
idi.
Vaka mdafiin mevziinde zayiata delalet
eden flmalar grlyordu; lakin bunlar yalnz
dman ateine eser-i tefevvukun hissolunmaa
baladn irae ediyorlard.
Dmann
zayiata
duar
olduu
hissolunduu vakt onun mukavemet iktidar
tamamiyle kesredilinceye kadar tefevvuk ateinin
idamesine gayret olunmaldr. Eer dman
zerinde hakiki tesir icrasna msait olmyacak
99

derecede uzak bulunuluyor ise ona takarrup

areleri taharri olunur. Eer bilakis, burada olduu
gibi kk mesafat mntkasna girilmi ise
bulunulan mevkide kalnarak, doru endaht ve
avc hattnn mtemadi takviyesiyle netice-i
katiyenin istihsaline gayret edilir. Bu arazide
dman bilcmle vesaitini hkmsz brakmadan
onun ze'rine yrmeye kalkmak tehlikeli idi. Ve
bu tedbirsizliin gayri msait bir hale mncer
olmamas iin ahvalin mesut bir tesadfe mazhar
olmas lazmd.
Burada o hal-i maksun adem-i husulu;
muhaciminin tam zamannda mcavir Alay ve
bilhassa
nc
Taburun
bir
blyle
(Mlazmsani Cevdet Efendi) ayn zamanda vasl
olan
topu
tarafndan
takviye
olunmas
sayesindedir.
5- Muharebenin son safhas mfreze
Kumandaniyle madun kumandanlarn vaziyet
hakknda tam bir fikir edinmi olduklarn gsterdi.
Tenkidden sonra kta klaya avdet etti.
MTALAAT
En esasl bir surette talime ihtiya gsteren
husus,
cenahlar
mstenit
bir
ktann
muharebesidir.
nki, muharebe ekseriya bu vaziyette vak
olaca gibi araziden en mahirane bir surette
100

istifade hususunu istilzam eden de yine bu tarz-

muharebedir. (Talimname-258).
Bundan baka, bu itigal ettiimiz talimlerde
ktann (husisiyle eldeki kuvvet takm veya blk
ise) btn muharebe hattnn mnteliay- cenahn
tekil ettiini farzetmekte hi bir faide-i mahsusa
mevcut deildir.15
Byk cztamlarda, cenahlarn setri
vazifesi bir avc hattnn cenahnda muharebe
eden bir ble terettbetmez; bu vazife gerideki
kademelere mensup daha byk aksama tevdi
olunmaldr.
phesiz ki, muharebede dman yalnz
takmlar veyahut blklerle ihata etmek iddiasnda
bulunulamaz.
Mamafih
talimlerde,
bln
cenahlar mstenit olduu halde manevra
meselesini tebdile hibir ey mani olamaz.
Ble, taarruz tertibatnn derinliine olan
kademelerinde muhtelif mahaller igal ettirilebildii
gibi blk ilk ava kacak aksamdan biri olabilir.
Veyahut ikinci hatta bulunup istenildii zaman avc
hattnn takviyesine ve mezkr hatt ileri srmeye
memur olur.
Tenevvu- vezaif iin daha baka vesait
dahi vardr. Bln ifa edecei vazife mtesavver
15

Orman muharebesi bu kaidenin mstesnasn tekil eder.

101

dmann mevziinde sebat etmesi, takviye almas,

mukabil taarruza gemesi, erken veya ge geri
ekilmesi gibi ittihaz edecei tedabirine tabi olur.
Talim icra olunan araziyi tebdiletmek suretile daima
yeni erait dahilinde muharebe icras da mmkn
olur.
Lakin bilcmle taarruz muharebelerde her
eyden akdem "piyade snf, zatnda mndemi
olan meyl-i taarruzu daima perverde eylemelidir.
Her ne pahaya olursa olsun dmann zerine
atlmak fikri btn efal ve muamelatna hakim
olmaldr
(Talimname-265,
327)."
kaide-i
esasiyesinin ktaatta meknuz olmasna gayret ve
ktaata-bila lzum vahim bir taarruz safhas icra
ettirmekten itinab edilmelidir.
Piyademizin, fazilet ve kymet-i Askeryesi
hakknda esasen ulv bir fikir muhafaza eylemesi
lazmdr; zatna olan emniyeti aleddevam halelden
masun kalmaldr. Mafevklerin hatas, hakikatte bir
malubiyeti intacedecek mahiyette olursa, netice-i
katiyeden evvel mdir mdahale eder ve ihtimal ki,
baz ihtarat ile kta kumandannda yeni bir fikr- kararn husul bulmasna muvaffak olur. Mdir, kta
kumandannn muharebe hattn dman mevziine
pek ziyade sokmasna ve ondan sonra mezkr
hatt yz geri ettirmek mecburiyetinde kalmasna
dikkat eder. Bu nevi talimde, hakikatte olduu gibi
muhaciminin dmann takp atei altnda geri
ekilmesi asla mmkn olmad ve bilmecburiye
102

bir takm hakikatten bait ahvalin zuhur ettii cihetle

pskrtlm bir taarruzu taklidetmekten ihtiraz
edilmelidir.
Manevrada ve tabiye harekatnda da amil
olacak olan hizmet-i seferiye talimlerinde bsbtn
baka trldr. Tarafeyn muharebe hatlar
birbirine tekarrb edince, hakem, onlardan birine
ricat etmesini emreder; zabturapt- Askeryi
muhafaza maksadiyle mezkr cihet kemal-i
intizam ve hakikatteki eraite tevafuk etmiyecek
surette geri ekilir.
Mutasavver bir dmana kar muharebe
talimlerinde, bu mahzur zail olur. Ve bu
noktainazardan mezkr talimler hakikate muvafk
olarak icra edilebildiinden taarruz ve ricat
safhalarn bilfiil gstermek hususunda bu nevi
talimlerden istifade edilmelidir.
Daime kta kumandannn intihab- vesaitte
kendi hudud-u salahiyetini namahdut bir istiklalden
tefrik etmeyi bilmesi lazmdr (Talimname-270).
Bu maksadn temini iin, mesela, madun
kumandanlar seri' karar ittihazna mecbur edecek
muharebe vaziyetleri icad edilmelidir. Bilhassa, bu
hususta (faraziyata gre mevcut olan) mafevklerin
gnderdii; amirlerin, fikdan- vesaitten veya
mahall-i icrada bulunmamaktan dolay mezkr
amirlerin ahval kafi derecede fark ve temyiz
edememi olmasndan noksan veyahut icrasndan
103

evvel ahvalin tebeddl ettii cihetle gayri kabil

olduu farz olunabilir. (Talimname-304).
Muharebe talimi, pheli bir devri havi olursa
faide-i
mahsusay
camii
bulunur.
Madun
muahharen gelen evamiri icra eylemekle tehlikenin
iddet kesbedeceini takdir ettii zaman cesurane
bir kararla ekl-i muharebeyi kendi menfaatine tadil
edebilir. Ayn zamanda madun kumandanlarn,
mafevklerin arzusu hilafna hareket etmemeyi
itiyad eylemeleri lazmdr. Hudud-u lazime
dahilinde her kumandann kendiliinden i grmesi
harbde muvaffakiyat- azimenin ssl-esasdr
(Talimname276).
Talimlerimizin gaye-i maksad mezkr kaidei esasiye'nin tatbikini zabitanmza retmek
olmaldr Taarruz esnasnda, mdir, iki muhtelif
sebeple, geride braklan baz zabitan ve etraf
marifetiyle zayiatt gstermeye alt.
Bu tarz- hareket birok fevaid-i camiidir:
Evvela Talimnamenin 211 inci maddesinde mezkr
olduu vehile zayiattan hasl olan aralklar
kapatmay talime msaittir; saniyen tehlikeli
anlarda
muharebeye
bir
reng-i
ciddiyet
vereceinden kumandann metanet-i tab'nn
ihzarna medar olur.
Bundan baka ziyade imtidad eden bir
muharebede avc hatlarnn zaf tezayd
edeceinden bu usule mracaat olunur; zaten
hakikate mukarenet iin mezkr avc hatlarn yeni
104

kuvvetlerle takviye etmek lazmdr ki, ktaatnn

takviye etmek zere, girecei aralklar hazrlamak
iin muharebede ateten dolay hasl olan
boluklar hangi bir usule tevfikan suni olarak
vcuda getirmek zaruridir. Maahaza bu sayede
zayiat gstermek zere geri kalanlar iin bir avc
hattnn mnasip suretle takviyesini talim etmek
frsatna malik olunur. Bir de bu suretle zabitan ve
kk zabitann ziyan gsterecek madun
kumandanlara, hakikatte olaca gibi, mafevk
rtbeye ait vezaifin ifasn retmek mmkn olur.
mkan bulundukca muharebe hattnn gerisinde
braklan bu efrat bilahare dier bir maksat iin de
kullanlabilir.
Mezkr efrat geride toplandktan sonra avc
hattn takviye edecek yeni istinatlar makamna
kaim olurlar.
Burada tatbik olunan misalde efrad-
mezkre dier taburlara mensup blkleri irae
ediyorlard. Ve pek az zaman sonra birinci hatta
tekrar bir vazife alabildiler.

105

106

EK

107

108

109