Migjeni

Millosh Gjergj Nikolla ky sht emri i tij i vrtet, se Migjeni, sht pseudonimi ose emri i tij i
pends. Ishte poet dhe prozator shqiptar i shquar i viteve 1930. Migjeni konsiderohet si nj ndr
shkrimtart m t lexuar e m t rndsishm t letrsis shqipe t shekullit t 20-t. Pr epokn ishte
nj z krejtsisht novator nga brendia dhe forma dhe ndikimi mbi letrsin shqipe t kohs ishte i
madh.
Konsiderohet q Migjeni kaloi nga nj romantizm revolucionar n realizm kritik gjat jets s tij. Ai
pasqyroi varfrin e thell t viteve kur jetoi, dhe duke u dal zot heronjve t krijimeve t tij si "Bukn
ton t prditshme falna sot", "Bukuria q vret", "Moll e ndalueme", "Legjenda e misrit", "A don qymyr
zotni ?", etj. fshikulloi ashpr indiferentizmin e klasave t kamura ndaj vuajtjeve t popullit.
Ndikimi i Migjenit mbi rrethet e rinis anticifligare qe i ndjeshm ne vitet kur shkroi. Nj shtys te
posacme mori prhapja e krijimtaris se tij pas Lufts s Dyt Botrore, kur regjimi komunist mori
prsipr botimin e plot t veprave, t cilat n vitet 1930 kishin qen pjesrisht t pabotuara.

Familja dhe rinia e hershme

Migjeni lindi m 13 tetor 1911 n Shkodr n nj familje ortodokse. Mbiemri i Millosh Gjergj Nikolls
vjen nga gjyshi i tij Nikolla Dibraninje shqiptar i ardhur nga krahina e Reks (sot n Maqedoni) ku ishte
pjes i komunitetit ortodoks q lindi nj emr tjetr n lmin e poezis, Josif Jovan Begerin. Nikolla

Dibrani ishte larguar nga krahina e lindjes n gjysmn e dyt t shek. XIX dhe u zhvendos n Shkodr
ku punoi si murator dhe m von u martua me Stake Milanin nga Kui. Para se t vdiste n 1876, u b
me dy djem: Gjergjin (1872-1924), i ati i Milloshin dhe Kriston[1].
Gjergji, i ati, zotronte nj bar dhe ishte nj antar shum i respektuar i komunitetit. Vlen pr tu
prmendur zgjedhja e tij si prfaqsues i Shkodrs n Kongresin e Beratit m 1922 (ku u shpall Kisha
Orthodhokse Autoqefale e Shqipris nga Fan Noli).[2] Gjergji ishte i martuar martua me Sofia Kokoshin
(e ma Migjenit) n 1900. M 1910 Gjergji zuri nj ushqimore dhe dhjet vjet m von, kur vdiq
baxhanaku Ilia Trimev, mori mbltoren e tij, t ciln e mbajti gjersa vdiq, m 21 mars 1924, n
moshn pesdhjet e dy vje. N kt dyqan e ndihmoi fmija i par i shtpis, Nikolla, q pati lindur
m 30 tetor 1901 dhe vdiq nj mot pas t'et nga pleuriti. E ma vdiq q n 1916 duke ln gjasht fmij
(dy djem e katr vajza). Si i shoqi, Sofia gzonte nam t mir n rrethet shoqrore dhe ish edukuar n
seminarin katolik t Shkodrs, t drejtuar nga murgesha italiane.[2] E drrmuar nga kto fatkeqsira q e
pllakosn njra pas tjetrs, vdiq m 1926 edhe gjyshja tetdhjetvjeare. Ndr gjasht fmijt, Milloshi
dhe e motra m e vogl, Ollga, u shkolluan n shkolln fillore serbe n Shkodr [2]. Shtpia ku lindi poeti
nuk ekziston m prej shum vitesh. Ajo ishte e ndrtuar n oborrin e shtpis s Trimeveve dhe
pikrisht kjo shtpi u b edhe Muzeu i Migjenit nga viti 1961 deri n vitin 1993.

Jeta e veprimtaria
Arsimin fillor e mori n qytetin e lindjes n nj shkoll serbo-ortodokse dhe nga 1923 deri m 1925 u
shkollua n Tivar ku vetm n serbisht ka notn mir, ku e motra Lenka ishte shprngulur martuar atje
me Llazar Jovanin, familja e t cilit e kishte origjinn nga Kavaja. Daja, Jovan Kokoshi, e lajmroi se i
pati nxjerr burs pr n gjimnazin eManastirit. U nis atje n vjesht t 1925. Pasi prfundoi semimaturn m 1927 me rezultate t mira, pr vjetin shkollor 1927-1928, kundr dshirs s tij, e
regjistruan n Seminarin ortodoks "Jan Shn Teologu" po n at qytet. N gjimnazin e Manastirit ka po
t'atill not n serbisht, n histori e fizik, dhe "mjaftueshm" n matematik; n zell ka notn tre. Edhe
n seminar gjat vitit t par Milloshi ka vetm "mir" n serbisht, greqisht, latinisht, frngjisht, porse
vitin e dyt n gjith kto gjuh, sikundr edhe n rusisht, qndron "shum mir"; vetm n letrsin
kishtare ka "mir" dhe "i shklqyer" n pedagogji, metodik, gjimnastik, dhe n kng. N klasn e
tret zbret prsri n "mir" n gjuht klasike dhe n msimin kryesor, "Shkrimet e Shenjta". N
latinisht as n klasn e katrt s'e ka prmirsuar notn, porse tani sht i shklqyer n rusisht dhe
shum mir n greqisht; notn "mir" e ka n "Dogmatik" (teologji), n psikologji e logjik. N vjetin e
pest, n t fundit, sht shum mir n latinisht dhe pergjithsisht vetm "mir" n msimet fetare t
Seminarit. I ka dhn rndsi gjuhvet frngjisht e rusisht, me t cilat lexonte drejtprdrejt autort m t
vshtir. N diplomn e lshuar prej drejtoris s shkolls m 18 qershor 1932, cilsohet "bir i Gjergjit,
tregtar". Me at "Dftes Pjekurie" e shpalli kandidat t'aft pr shrbim kishtar, pr msim t fes dhe
pr studime intelektuale t larta n fakultetet universitare. Me dftesn e pjekuris n xhep, Milloshi u
nis m 22 qershor 1932 nga Manastiri pr n Tivar, tek e motra, Lenka. N pasaportn q pati marr n
Manastir prej konsullats shqiptare lexohen shnimet e titullarit: "Shtati i lart, balli i
rregullt, syt gshtenj, hunda e rregullt, goja normale, flokt gshtenj,mjekra e mustaqet e
rruara, ngjyra e bardh, shenja t veanta s'ka". N vitet 1933-1937 punoi si msues filloreje n Vrak,

Shkodr dhe n Puk. Kjo sht edhe koha kur zhvilloi veprimtarin letrare. Shkrimet e para i botoi m
1934, bashkpunoi n revistat "Iliria", "Bota e re" etj. M 1936 veprat e veta poetike i prmblodhi n
librin "Vargje t lira", t cilin censura nuk e la t qarkulloj. Takon Petro Markon para se ai t nisej pr
n Spanj. Kalon nj ver me rioshin Lazr Radi, gj q do frymzonte kt t fundit t'i kushtonte nj
libr kujtimesh. Nga fundi i vitit 1937 shkoi n Itali pr tu shruar nga smundja e mushkrive. La n
dorshkrim nj pjes t rndsishme t prozs s tij.
Migjeni kishte bindje t prparuara pr kohn e tij, me t cilat filloi t brumoset q n bankat e shkolls
nn ndikimin e veprave t autorve prparimtar. Punn si shkrimtar e nisi kur n letrsin shqiptare po
forcohej rryma demokratike me shkrimet e tij realiste, thellsisht novatore nga brendia dhe forma, dha
ndihm t madhe n zhvillimin e saj t mtejshm.
N themel t veprimtaris s Migjenit qndron aspirata pr nj bot t re, ku njerzit e thjesht t
jetojn t lir dhe t lumtur me dinjitet njerzor dhe pa frik pr t nesrmen. Ky humanizm aktiv
prshkon tej e ndan veprn e tij. N poezit e para, si "Zgjimi", "T birt' e shekullit t ri", "Shkndija",
"Shpirtnit shtegtar", etj. paknaqsia e thell ndaj realitetit ifligaro-borgjez dhe ndrra e autorit pr
nj t ardhme t bukur u shpreh me figura t gjalla romantike. Poeti u ngrit kundr amullis shoqrore
dhe forcave q mbanin vendin n errsir ("kalbsinave q krkojn shejtnim"). Kritika e rrept e
gjendjes s rnd t vendit u grshetua n kto vepra me dshirn e zjarrt pr "nj agim t lum e t
drejt kombtar", me grishjen pr t luftuar pr dit m t bukura. Pr zhvillimin e Migjenit si shkrimtar
sht karakteristik kalimi i tij i shpejt nga romantizmi revolucionar n realizmin kritik.
Pasqyrimi i varfris s thell t masave z vend qendror n botimet e Migjenit pr shkrimtarin kishte
rndsi t madhe shoqrore q t dilte n drit sa m qart humnera e vuajtjeve, ku e kishte hedhur
popullin regjimi reaksionar. Heronjt e veprave t tij m t mira ("Bukn ton t prditshme falna sot",
"Bukuria q vret", "Moll e ndalueme", "Legjenda e misrit", "A don qymyr zotni ?", etj.) ishin t papun
q rropateshin gjith ditn pr t nxjerr kafshatn e gojs, malsor q qndronin n zgrip t jets, t
mjer q nuk u kishte ecur n jet dhe ishin flakur jasht shoqris. N "Poemn e mjerimit", veprn e
tij m t shquar, Migjeni prshkroi n tablo t gjall dhe rrqethse t glltitjes s vshtir t masave t
shtypura dhe t shfrytzuara, t venitjes s tyre fizike nn grushtin e mjerimit, q sundonte n vend dhe
mbrohej nga monarkia ifligaro-borgjeze. N nj varg shkrimesh, si "Zoti t dhasht" etj., Migjeni
fshikulloi ashpr indiferentizmin e klasave t kamura ndaj vuajtjeve q hiqte populli. Shtresat e
privilegjuara Migjeni i pasqyroi kryesisht n jetn e tyre vetjake, ai tregoi moralin hipokrit dhe
despotizmin q karakterizonte marrdhniet e tyre familjare ("T elen arkapijat", "Studenti n shtpi").
N "Studenti n shtpi" vuri n loj inteligjencien borgjeze, si forc e paaft pr t luftuar pr ideale t
larta. Migjeni goditi haptazi dhe me forc artin dhe shtypin zyrtar ("Kanga skandaloze", "Programi i nj
reviste", "Novel mbi krizn" etj.) Skamort, t cilt i urrenin shtypsit, por ende nuk guxonin t
ngriheshin kundr tyre, Migjeni i pasqyroi me simpati t thell. N skicat "Luli i vocrr" dhe sidomos te
"Zeneli", shkrimtari vuri n dukje aftsit intelektuale t masave dhe dshirn e zjarrt pr ndryshime
n gjendjen e tyre shoqrore. Shkrimtari tregoi edhe shfaqjet, sado t zbehta t protests s tyre ndaj
padrejtsis shoqrore ("Moll e ndalueme"). Rrfimi i thjesht dhe konciz, imtsit, q zbulojn thelbin
e dukuris, fryma polemike, psikologjizmi i holl, prirja pr t'i dhn personazhet me disa viza, figurat

poetike shprehse, ironia - kto jan veorit kryesore t stilit t Migjenit. Shkrimet e tija lan gjurm t
dukshme n letrart e rinj t kohs.
Me mohimin e shoqris ifligaro-borgjeze dhe aspiratn e fort pr nj t ardhme m t mir pr
masat e popullit, Migjeni pati ndikim t ndjeshm n rrethet e rinis prparimtare ; me veprat e tij
ndihmoi n formimin shpirtror t saj. Kt rol ato e luajtn edhe n vitet e qndress kundr pushtuesit
fashist, kur qarkullonin dor m dor.
Pas lirimit trashgimi letrar i Migjenit u b i njohur plotsisht. ("Veprat" e plota t Migjenit jan botuar
tri her: 1954, 1957, 1961, kan dal edhe nj varg botimesh t tipave t ndryshm). Shkrimet poetike
dhe n proz t Migjenit jan prkthyer n disa gjuh t huaja. Pr jetn dhe shkrimet e tija jan botuar
studime e artikuj t shumt.
Me interesimin e Republiks Popullore t Shqipris eshtrat e Migjenit u solln n atdhe n 1956. Iu
dha titulli "Msues i Popullit" post-mortem n vitin 1957.

Vepra
Recital i Malcorit (Migjeni)[redakto | redakto tekstin burimor]
O' si nuk kam nji grusht t fort
t'i bije mu n zemr malit q s'bzan,
ta dij edhe ai se 'do me than i dobt n'agoni t prdridhet si vigan i vram,
Un - lugat! Si hij'e trazueme,
trashgimtar i vuetjes dhe i durimit,
endem mbi bark te mallit me ujen e zgjueme
dhe me klithma t paknaquna t'instinktit.
Mali hesht. Edhe pse pr dite
mbi lkure t tij, n loj varrimtare,
krkoj me gjete nji kafshate ma t mir...
Por me rren shaka shpresa gnjeshare.
Mali hesht - dhe n heshtje qesh.
E un vuej - dhe n vuejtje vdes !
Po un, kur? heu! kur kam pr t'u qesh ?
Apo ndoshta duhet ma par t vdes?
O, si nuk kam nji grusht t fuqishm !
Malit q hesht mu n zemr me ja njesh
Ta shof si dridhet nga grusht'i paligjshm...
E un t knaqem, t knaqem t'u u qesh .. apo jo ?